Türkiye’de Alevilere Yönelik Hak İhlalleri

Türkiye’de Alevilere Yönelik Hak İhlalleri
2 – Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB)
Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) 1924 yılında Şer’iye ve Evkaf Vekâleti’nin yerine kurulmuş olup, kuruluş amacı;
429 numaralı kanunun (kuruluş kanunu) 1. maddesinde yer alan ifadesiyle “İslam dininin inanç ve ibadetlerle
ilgili bütün işlerinin yürütülmesidir”. DİB’in görevi ise en son hali ile şöyle tanımlanmaktadır: “İslâm dininin
inançları, ibadet ve ahlâk esasları ile ilgili işleri yürütmek, din konusunda toplumu aydınlatmak ve ibadet
yerlerini yönetmek üzere; Başbakanlığa bağlı Diyanet İşleri Başkanlığı kurulmuştur.” (Diyanet İşleri Başkanlığı
Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun , 1965)
Yukarıdaki maddeler Alevilerin talepleriyle birlikte incelendiğinde, mevzuat ve uygulamalar arasında tezatlıklar
görülmektedir. Zira Aleviler cem törenini ibadet, cemevini ibadethane olarak görmektedir. Bu durum mevzuata
göre DİB’in alanına girmektedir. Ama DİB cem törenini ibadet ve cemevlerini ibadethane kabul etmemektedir.
Alevi vatandaşların ibadet ve ibadethanelerini görmezden gelme durumu en başta Alevi kanaat önderleri
tarafından sürekli eleştirilen bir meseledir. İbadet ve ibadethanelerin yönetimi Türkiye’de DİB’e aittir. Şu ana
kadar DİB, tüm taleplere rağmen Alevilerin cemini ibadet, cemevini de ibadethane olarak kabul etmemiştir.
Meselenin çözümü adına da DİB herhangi bir alternatif öne sürmemiştir. Alevi kanaat önderleri ve aydınlar
hayatı algılayış biçiminin farklılığına göre çeşitli çözümler sunmuştur. Örneğin Cem Vakfı çatısına yakın kişiler
DİB’in yeniden yapılandırılması gerektiği görüşünü savunurken; Pir Sultan Abdal Kültür Derneği veya Alevi
Kültür Derneklerine yakın kanaat önderleri ise DİB’in kaldırılması gerektiği görüşünü savunmaktadır.
2013 AB ilerleme raporunda da “Diyanet İşleri Başkanlığı, İslam’daki yegâne ibadethanenin cami olduğu
yönünde görüş bildirmiştir. Cemevleri ibadet yeri olarak resmen tanınmamıştır ve Aleviler, yeni ibadet yerleri
açılmasında zorluklarla karşılaşmıştır” cümleleriyle nazara verilen bu sorun, ayrımcılığa bir örnek teşkil
etmektedir.
Bu dolaylı ayrımcılık kapsamında cereyan eden DİB ile alakalı tartışmalarda ortaya sunulan çözüm önerileri
genellikle teşkilatın yapılandırılması veya kaldırılmasından ibarettir. Yani DİB meselesine yaklaşım bu iki eksen
etrafında cereyan etmektedir. Ancak meseleyi hararetli bir tartışma konusu haline getiren karmaşıklaştıran
husus bu çözümlerin nasıl realize edileceğidir. Örneğin “Diyanet İşleri Başkanlığı kaldırılsın” denildiğinde
mevcut DİB bünyesinde çalışan personel sayısı ve giderleri ve memur statüsünde olan insanların mağduriyeti
akla gelmektedir.
19
Osmanlı’da kanunların şeriata uygunluğunu denetleyen bakanlık, Şeyhülislamlık müessesidir.
20
Ayrıntılar için bk. http://www.cemvakfi.org.tr/prof-dr-izzettin-dogan/izzettin-doganla-soyleyisi-2/
21
Ayrıntılar için bk. http://www.alevikulturdernekleri.com/diyanet-kaldirilmali/
22
Diyanet’e ait 2013 verilerine göre 121.845 personel, 85.412 cami bulunmaktadır. Bunların 32.171’i lise ve dengi okul (İmam-Hatip
dâhil), 1.672 kişi orta ve ilkokul seviyesindedir. 63.046 kişi de ön lisans programı bitirmiştir (Bunların 52.799’u dini öğrenim). Yine
2013 yılı itibari ile 4.604.649.000 TL toplam gideri vardır. Bunların 3.742.870.000’i personel gideridir (Diyanet İşleri Başkanlığı, 2013).
2013 sonrası veriler için EK-1’e bakılabilir.
Ayrıntılar için ise bk. http://www2.diyanet.gov.tr/StratejiGelistirme/Faaliyet/2013%20Y%C4%B1ll%C4%B1k%20Faaliyet%20Raporu.
pdf
• 16