Toraks Aralık 2015
13.04.2017 • Views
Share Embed Flag

Toraks Aralık 2015

ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
lookus

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

ISSN 2146-3069<br />

Esra ÖZ<br />

Dernekler Branşlara<br />

Ufuk Açar<br />

Nilüfer AYKAÇ KONGAR<br />

Işığın Efendisi Olmak<br />

Kağan KONGAR<br />

Kişisel Bilgilerin<br />

Güvenliği ve İnternet<br />

1 I <strong>Toraks</strong> Bülteni<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong>

İçindekiler<br />

4<br />

6<br />

Editörden<br />

Levent AKYILDIZ<br />

Dernekler Branşlara Ufuk Açar<br />

Esra ÖZ<br />

Kapak resmi: René Magritte<br />

10<br />

İşte Örnek Evrensel Tavır: Özgürlük Yoksa Bilim de Olmaz<br />

Jonathan R. COLE<br />

Türk <strong>Toraks</strong> Derneği Adına Sahibi<br />

Arzu YORGANCIOĞLU<br />

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü<br />

Zühal KARAKURT<br />

Editör<br />

Levent AKYILDIZ<br />

Editör Yardımcıları<br />

Ayşe Bilge ÖZTÜRK<br />

Filiz Çağla UYANUSTA KÜÇÜK<br />

Yayın Kurulu<br />

<strong>Toraks</strong> Medya İletişim Grubu<br />

toraks_medya@googlegroups.com<br />

Türk <strong>Toraks</strong> Derneği<br />

Adres: Turan Güneş Bulvarı, Koyunlu Sitesi<br />

No: 175/19 Oran - Ankara<br />

Telefon: +90 312 490 40 50<br />

Faks: +90 312 490 41 42<br />

Yayıncı<br />

İbrahim KARA<br />

Yayın Yönetmeni<br />

Ali ŞAHİN<br />

Yayın Yönetmeni Yardımcıları<br />

Gökhan ÇİMEN<br />

Dilşad GÜNEY<br />

Yayın Koordinatörleri<br />

Esra GÖRGÜLÜ<br />

Ebru MUTLU<br />

Betül ÇİMEN<br />

Nihan GÜLTAN<br />

Zeynep YAKIŞIRER<br />

Mali İşler Koordinatörü<br />

Veysel KARA<br />

Proje Koordinatörü<br />

Hakan ERTEN<br />

Proje Asistanları<br />

Büşra KALKAN<br />

Duygunur CAN<br />

Grafik Departmanı<br />

Ünal ÖZER<br />

Neslihan YAMAN<br />

Kübra ÇOLAK<br />

İletişim:<br />

Adres: Büyükdere Cad. 105/9 34394 Mecidiyeköy, Şişli, İstanbul<br />

Telefon: +90 212 217 17 00,<br />

Faks: +90 212 217 22 92<br />

E-posta: info@avesyayincilik.com<br />

Yayın Türü: Yerel Süreli<br />

Basım Tarihi: <strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong><br />

Basım Yeri: ADA Ofset Matbaacılık Tic. Ltd. Şti., Litros Yolu,<br />

2. Matbaacılar S. E Blok, No: (ZE2) 1. Kat Topkapı, İstanbul, Türkiye<br />

Telefon: +90 212 567 12 42<br />

12<br />

14<br />

15<br />

16<br />

20<br />

22<br />

24<br />

Solunuma Bağlı Meslek Hastalıklarının Önlenmesinde<br />

Solunum Koruyucu Seçimi ve Önemi<br />

Dalım DÜNDAR YAVUZ<br />

MYK Toplantılarında Neler Oluyor?<br />

Pınar ATAGÜN<br />

Türk <strong>Toraks</strong> Derneği Kış Okulu<br />

Dursun Ali KABA<br />

Farkına Varın... Bir Çocuğun İmmün Yetmezlik<br />

Hastalığı ile Yaşlanması<br />

Murat ERGİNSOY<br />

G20 Devlet Başkanlarına ve Hükümetlerine Çağrımızdır:<br />

İnsan Sağlığı için Harekete Geçin, Temiz ve Sürdürülebilir<br />

Enerji Kaynaklarını Seçin!<br />

Temiz Hava Hakkı Platformu, Türkiye<br />

Her Şey Sermaye İçin Sevgilim<br />

OSMAN ELBEK<br />

Işığın Efendisi Olmak<br />

Nilüfer AYKAÇ KONGAR

Dr. Annik Rouillon Anısına (1929-<strong>2015</strong>)<br />

Yeşim YASİN<br />

Biz Kuş Muyuz Yoksa Tavuk Mu?<br />

Mustafa ÇETİNER<br />

Prometheus’un Hediyesi; ATEŞ*<br />

Süda TEKİN KORUK<br />

Amok! Amok! Amok!..<br />

Haluk ÇALIŞIR<br />

Mahşerin Bir Kısrağı: Tomris Uyar<br />

Hepgül ÖZDEMİROĞLU<br />

Kişisel Bilgilerin Güvenliği ve İnternet<br />

Kağan KONGAR<br />

Konuşmanın Evrimi<br />

Emel KURT<br />

Ramazzini’yi Düşünmek...<br />

İbrahim AKKURT<br />

İçimizdeki Sürrealizm(!)<br />

Buğra KERGET<br />

Nemrut’un İzinde<br />

Gamze ASLAN<br />

Tuba Liman Anısına<br />

Salih TOPÇU<br />

30<br />

32<br />

34<br />

36<br />

38<br />

40<br />

45<br />

48<br />

50<br />

52<br />

54<br />

Çetin Altan’ın Anısına

Editörden<br />

Levent AKYILDIZ<br />

Hayatın çeşitli yönlerinden renklerle, yazılarla, hüzünler ve giderek az bulduğumuz sevinçlerle yine merhaba...<br />

Magritte gerçeküstü sanatın değerli adlarından... Öpücük /The Kiss başlıklı çalışmasına bülten kapağında yer verdik...<br />

Umarız ki çağrıştırdıkları gerçeküstü beklentiler olarak kalmaz...<br />

Edip Cansever’in şiiri ile sevgi ve selamlarımızla...<br />

MENDİLİMDE KAN SESLERİ<br />

Her yere yetişilir<br />

Hiçbir şeye geç kalınmaz ama<br />

Çocuğum beni bağışla<br />

Ahmet Abi sen de bağışla<br />

Boynu bükük duruyorsam eğer<br />

İçimden öyle geldiği için değil<br />

Ama hiç değil<br />

Ah güzel Ahmet abim benim<br />

İnsan yaşadığı yere benzer<br />

O yerin suyuna, o yerin toprağına benzer<br />

Suyunda yüzen balığa<br />

Toprağını iten çiçeğe<br />

Dağlarının, tepelerinin dumanlı eğimine<br />

Konya’nın beyaz<br />

Antebin kırmızı düzlüğüne benzer<br />

Göğüne benzer ki gözyaşları mavidir<br />

Denize benzer ki dalgalıdır bakışları<br />

Evlerine, sokaklarına, köşebaşlarına<br />

Öylesine benzer ki<br />

Ve avlularına<br />

(Bir kuyu halkasıyla sıkıştırılmıştır kalbi)<br />

Ve sözlerine<br />

(Yani bir cep aynası alım-satımına belki)<br />

Ve bir gün birinin adres sormasına benzer<br />

Sorarken sorarken üzünçlü bir görüntüsüne<br />

Camcının cam kesmesine, dülgerin rende tutmasına<br />

Öyle bir cıgara yakımına, birinin gazoz açmasına<br />

Minibüslerine, gecekondularına<br />

Hasretine, yalanına benzer<br />

Anısı işsizliktir<br />

Acısı bilincidir<br />

Bıçağı gözyaşlarıdır kurumakta olan<br />

Gülemiyorsun ya, gülmek<br />

Bir halk gülüyorsa gülmektir<br />

Ne kadar benziyoruz Türkiye’ye Ahmet Abi.<br />

Bir güzel kadeh tutuşun vardı eskiden<br />

Dirseğin iskemleye dayalı<br />

-- Bir vakitler gökyüzüne dayalı, derdim ben --<br />

Cıgara paketinde yazılar resimler<br />

Resimler: cezaevleri<br />

Resimler: özlem<br />

Resimler: eskiden beri<br />

Ve bir kaşın yukarı kalkık<br />

Sevmen acele<br />

Dostluğun çabuk<br />

Bakıyorum da simdi<br />

O kadeh bir küfür gibi duruyor elinde.<br />

Ve zaman dediğimiz nedir ki Ahmet Abi<br />

Biz eskiden seninle<br />

İstasyonları dolaşırdık bir bir<br />

O zamanlar Malatya kokardı istasyonlar<br />

Nazilli kokardı<br />

Ve yağmurdan ıslandıkça Edirne postası<br />

Kıl gibi ince İstanbul yağmurunun altında<br />

Esmer bir kadın sevmiş gibi olurdun sen<br />

Kadının ütülü patiskalardan bir teni<br />

Upuzun boynu<br />

Kirpikleri<br />

Ve sana Ahmet Abi<br />

Uzaktan uzaktan domates peynir keserdi sanki<br />

Sofranı kurardı<br />

Elini bir suya koyar gibi kalbinden akana koyardı<br />

4 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

Cezaevlerine düşsen cıgaranı getirirdi<br />

Çocuklar doğururdu<br />

Ve o çocukların dünyayı düzeltecek ellerini işlerdi bir<br />

dantel gibi<br />

O çocuklar büyüyecek<br />

O çocuklar büyüyecek<br />

O çocuklar...<br />

Bilmezlikten gelme Ahmet Abi<br />

Umudu dürt<br />

Umutsuzluğu yatıştır<br />

Diyeceğim şu ki<br />

Yok olan bir şeylere benzerdi o zaman trenler<br />

Oysa o kadar kullanışlı ki şimdi<br />

Hayalsiz yaşıyoruz nerdeyse<br />

Çocuklar, kadınlar, erkekler<br />

Trenler tıklım tıklım<br />

Trenler cepheye giden trenler gibi<br />

İşçiler<br />

Almanya yolcusu işçiler<br />

Kadınlar<br />

Kimi yolcu, kimi gurbet bekçisi<br />

Ellerinde bavullar, fileler<br />

Kolonyalar, su şişeleri, paketler<br />

Onlar ki, hepsi<br />

Bir tutsak ağaç gibi yanlış yerlere büyüyenler<br />

Ah güzel Ahmet Abim benim<br />

Gördün mü bak<br />

Dağılmış pazar yerlerine benziyor şimdi istasyonlar<br />

Ve dağılmış pazar yerlerine memleket<br />

Gelmiyor içimden hüzünlenmek bile<br />

Gelse de<br />

Öyle sürekli değil<br />

Bir caz müziği gibi gelip geçiyor hüzün<br />

O kadar çabuk<br />

O kadar kısa<br />

İşte o kadar.<br />

Ahmet Abi, güzelim, bir mendil niye kanar<br />

Diş değil, tırnak değil, bir mendil niye kanar<br />

Mendilimde kan sesleri.<br />

Edip Cansever<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 5

Dernekler Branşlara<br />

Ufuk Açar<br />

Esra ÖZ<br />

Branşınızın oluşum tarihi ile ilgili bilgi verir<br />

misiniz? Tıp tarihi açısından ele alır mısınız?<br />

Göğüs Hastalıkları branşının 19 Ocak 1949 yılında İç Hastalıkları<br />

Anabilim Dalından ayrılması ile ilgili görüşme Veremle Savaş İstişare<br />

Komisyonu Toplantısında başlamış, 12 Şubat 1949 da tüzük<br />

değişikliği ile veremle ilgilenen Ftizyoloji Bölümü 3 yıllık eğitimi ile<br />

ayrı bir Anabilim dalı olmuştur. 28 <strong>Aralık</strong> 1955 “Tababet İhtisas<br />

Nizamnamesi’nde” göğüs hastalıkları uzmanlığı yalnız tüberkülozu<br />

değil bütün akciğer hastalıklarını kapsayacak şekilde “Göğüs<br />

Hastalıkları” adı ile ayrı bir dal olarak tanımlanmış ve eğitim süresi<br />

4 yıla çıkarılmıştır. 17 Ağustos 1962’de yeni Tababet Uzmanlık<br />

Tüzüğünde adı “Göğüs Hastalıkları ve Tüberküloz (Ftizyoloji)”<br />

olarak tanımlanmıştır. 5 Nisan 1973 de “Ftizyoloji” ibaresi isimden<br />

çıkarılmıştır. 31 <strong>Aralık</strong> 2009 da “Göğüs Hastalıkları” adını<br />

almış ve uzmanlık eğitim süresi olarak belirlenen 5 yıl değiştirilerek<br />

4 yıl olarak belirlenmiştir. Ülkemizde 64 Üniversite ve 4<br />

Göğüs Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanelerinde uzman<br />

hekim yetiştirilmektedir.<br />

Derneğin kuruluş hikayesi ile üye sayınız ve<br />

faaliyetleriniz hakkında bilgi verir misiniz?<br />

Türk <strong>Toraks</strong> Derneği üç yıllık çalışma sonunda <strong>Aralık</strong>-1992 de<br />

kurulmuştur. Ülkemizin dünya standartlarında bir göğüs hastalıkları<br />

derneğine ihtiyacı olduğunu düşünen başta Prof. Dr. Y.<br />

İzzettin Barış ve Doç. Dr. Ali Kocabaş olmak üzere, o dönemde<br />

ülkenin birçok genç uzman ve kıdemli hocaları, çeşitli vesilelerle<br />

bir araya gelerek dernekleşme toplantıları düzenlemişlerdir.<br />

Bu süreçte daha sonra Adana’da düzenlenen bir Tüberküloz<br />

çalıştayı ile tüm kurucu ekip bir araya gelerek, kuruluş son aşamasına<br />

gelmiştir. Derneğimizin 4467 üyesi olup Türkiye’nin en<br />

büyük göğüs hastalıkları uzmanlık derneğidir. Derneğimiz Şubelere<br />

(15 Şube) ve il temsilciliklerine (81 İl temsilcisi) bölünerek<br />

6 I <strong>Toraks</strong> Bülteni<br />

Türkiye’deki tüm üyelerine ulaşmayı hedeflemiştir. Bilimsel faaliyetlerini<br />

göğüs hastalıkları ile ilgili 18 çalışma grubu oluşturarak devam<br />

etmektedir. Yılda bir Kongre, bir sempozyum, onlarca eğitim<br />

kursu, dünya günleri, halk bilinçlendirme çalışmaları ve Şubelerin<br />

aylık bilimsel ve sosyal etkinlikleri ile faaliyetlerini sürdürmektedir.<br />

Uluslararası platformda, dalı ile ilgili ülkemizi en iyi şekilde temsil<br />

etmekte, birçok konuda liderlik etmektedir. Basılı eğitim materyalleri<br />

arasında dergiler, kitaplar, rehberler, cep rehberleri, hasta<br />

eğitim serileri bulunmakta ve üyelerine ücretsiz ulaştırmaktadır.<br />

Türkiye’de tıpta uzmanlık dernekleri misyonlarını<br />

yeterince yerine getirebiliyor mu? Değilse neden?<br />

Pek çok derneğin bu misyonu yeterince yerine getiremediğini<br />

düşünüyoruz. Bunun için çok iyi bir örgüt yapısı, demokratik ve<br />

şeffaf bir yönetim gerekmektedir. Sadece hastalık alanında değil<br />

koruyucu hekimlik, üyelerin özlük haklarını savunma, kamu sağlığı<br />

politikalarına katkıda bulunma ve uluslararası arenada var olma<br />

bunlar için gereklidir.<br />

Türkiye’de Göğüs Hastalıkları için değerlendirecek olursak derneğimizin<br />

misyonlarını yerine getirme açısından aynı kulvardaki<br />

derneklerden bir adım önde olduğunu söyleyebiliriz.<br />

Yeterlilik sınavlarını nasıl yapıyorsunuz?<br />

Türkiye’de Göğüs Hastalıkları Uzmanlık Dernekleri bir araya<br />

gelerek “Board” sınav yönetmeliği ile her yıl göğüs hastalıkları<br />

kongrelerinde yazılı ve pratik uygulama ile sınav yapmakta, eğitim<br />

veren hastanelerin akreditasyonunu sağlamaktadır.<br />

Türk <strong>Toraks</strong> Derneği (TTD) ve Türkiye Solunum Araştırmaları<br />

Derneği (TUSAD) tarafından ortaklaşa olarak 2000 yılında<br />

kurulan Türk Göğüs Hastalıkları Yeterlik Kurulu (TGHYK),<br />

Türkiye’de göğüs hastalıkları uzmanlık eğitimini iyileştirmek, düzeyini<br />

yükseltmek, uluslararası ve ulusal standartlara uygun hale<br />

getirmek amacıyla Türkiye’de kurulan üçüncü yeterlik kuruludur.

Yeterlilik sınavları da TGHYK tarafından yürütülmektedir. 2002<br />

yılından beri her yıl yapılmaktadır. Türk Göğüs hastalıkları Yeterlik<br />

sınavı, yazılı ( test ) ve uygulamalı sınav olarak iki bölümden<br />

oluşmaktadır. OSKE sitem bazlıdır. Ayrıntılı bilgi http://www.tghyk.org/?p=hakkinda<br />

web sayfasından edinilebilir.<br />

Yeterlilik sınavı ile ilgili aktif bir uygulamanız var<br />

mı? Bu zamana kadar kaç kişi yeterlilik sınavını<br />

başarıyla tamamladı?<br />

Yeterlilik sınavları ile ilgili ayrıntılı bilgiye http://www.tghyk.org/?p=hakkinda<br />

web sayfasından ulaşılabilir.<br />

TGHYK Yeterlik (BOARD) belgeli uzmanların listesine http://<br />

www.tghyk.org/?p=uzmanlar linkinden web sayfasına gidilerek<br />

ulaşılıp yıllara göre ulaşılabilir.<br />

Bugüne kadar toplam 202 kişi sınava girerek yeterlik belgesi almıştır.<br />

Ulusal müfredatınız hakkında<br />

düşünceniz nedir?<br />

Müfredatınızı yeterli buluyor<br />

musunuz?<br />

TGHYK tarafından 2003 yılında ilk<br />

ulusal çekirdek müfredat hazırlanmış<br />

ve Bakanlığa sunulmuştur. Temmuz<br />

2005’de ülkemizde uzmanlık<br />

eğitiminin durumu ve mevcut sorunları<br />

belirlemek amacıyla, göğüs<br />

hastalıkları uzmanlık eğitimi veren<br />

kurumlara yönelik bir anket çalışması<br />

yapılmış ve bu çalışma eğitim<br />

görmekte olan uzmanlık öğrencilerini<br />

de kapsayacak şekilde Şubat<br />

2009’da tekrarlanmıştır. Bu anket<br />

çalışmaları, eğitim ortamı, eğitici<br />

sayısı ve nitelikleri, eğitim programı<br />

ve değerlendirme yöntemleri<br />

açısından uzmanlık eğitimi veren<br />

kurumlar arasında büyük farklılıklar<br />

bulunduğunu göstermiştir. Gerek<br />

ulusal gereksinimler, gerekse HER-<br />

MES ve diğer uluslararası standartlar<br />

dikkate alınarak Nisan 2007’de, Göğüs hastalıkları uzmanlarının<br />

hakkında bilgi sahibi olmaları gereken tüm konu başlıklarının listesi<br />

ve uzmanlık eğitiminin tamamlanmasıyla elde edilmiş olması<br />

gereken yetkinlik listesi ve düzeyleri tanımlanmıştır. Nisan 2009’da<br />

da bu konu başlıklarının ve günlük klinik pratik için gereken diğer<br />

niteliklerin nasıl öğrenilmesi, öğretilmesi ve değerlendirmesini de<br />

kapsayan “UZMANLIK EĞİTİM PROGRAMI” oluşturulmuştur.<br />

Ulusal müfredatımız uluslararası müfredatı da gözetecek ve ülkede<br />

göğüs hastalıkları alanında sorunları kapsayacak şekilde<br />

güncellenmiştir şu anda ki kapsamı yeterlidir. Müfredat yeterli<br />

olmakla birlikte bu eğitimi verecek öğretim üyesi dağılımından<br />

bağımsız üniversitelerin ve göğüs hastalıkları anabilim dallarının<br />

açılması söz konusudur. TTD, çeşitli kurs ve okul etkinlikleri ile<br />

bu eksiklikleri tamamlamaya çalışmaktadır.<br />

Türk <strong>Toraks</strong> Derneği Başkanı<br />

Arzu Yorgancıoğlu<br />

Eğitim veren kurumların müfredatınızı tam<br />

olarak uyguladığını düşünüyor musunuz?<br />

Giderek azalan asistan sayısı, artan iş yükü eğitimin kalitesini bozduğunu<br />

düşünüyoruz. Eğitim kurumları, sağlık hizmetini vermek<br />

için eğitimden ödün vermek zorunda kalabiliyor. Uzmanlık eğitimi<br />

verilen her kurumda bu müfredatın uygulandığının garantisi<br />

yoktur. Ancak <strong>2015</strong> yılından bu yana TGHYK eğitim kurumlarına<br />

eğitim akreditasyonu vermektedir. Bugün alanımızda 7 kurum bu<br />

akreditasyon belgesini almaya hak kazanmıştır.<br />

Uzmanlık eğitiminin sonunda tüm yeni mezunlar<br />

aynı standartta mezun olabiliyor mu?<br />

Her asistan aynı eğitimi alamıyor, her kurumda göğüs hastalıkları<br />

ile ilgili bütün üniteler olmayabilmektedir.(Tüberküloz servisi,<br />

uyku laboratuvarı, yoğun bakım, bronkoskopi-EBUS üniteleri,<br />

onkoloji, alerji bölümleri gibi). Yeni<br />

bölümler açılmasında bu konulara<br />

dikkat edilmesini öneriyoruz.<br />

Tıbbiyelilerin ve doktorların<br />

bu branşı tercih etmeleri<br />

için neler önerirsiniz?<br />

Solunum hastalıkları tedavi edici<br />

olduğu kadar koruyucu hekimliğinde<br />

uygulanacağı, ufak cerrahi<br />

girişimlerin olduğu, invaziv tanı ve<br />

tedavi metodlarının uygulandığı gelişime<br />

ve yeniliğe çok açık bir branştır.<br />

Görülme sıklığı nedeniyle de<br />

Dünya Sağlık Örgütünün öncelik<br />

verdiği 4 hastalık grubundan birine<br />

odaklanmıştır.<br />

Gelecek 20-30 yılda ortalama ömür<br />

uzamakta ve sigara içme oranları<br />

yüksek, ayrıca iç ve dış ortam hava<br />

kirliliğini artıracak şekilde termik<br />

santraller vb. kurulması solunum<br />

sistemi hastalıklarının artmasına<br />

neden olacak. Bu hastalıklar sakatlık<br />

ve ölüme neden olma özelliğine<br />

sahiptir o nedenle göğüs hastalıkları uzmanlarına gereksinim artacak<br />

genç meslektaşlarımızın bu alanı seçmelerini öneririz.<br />

Bu branşın hekimleri, hasta ve hasta yakınlarından<br />

neler bekliyor?<br />

Göğüs hastaları, yaşam kaliteleri için uygulanan tedavi yöntemlerine<br />

ve hayat boyu takip gerecek hastalıklarında göğüs hastalıkları<br />

hekimlerine çok ihtiyaç duyacaklardır. Hekimlere, mesleğe saygı<br />

öncelikle beklenen bir davranış olmakla birlikte uzun ve zor bir<br />

eğitimin ardından hastanın hekimine inanması da iyileşme yolunda<br />

en büyük adımdır.<br />

Kronik hastalıklar öncelikle iyi bir hekim-hasta ilişkisi gerektirir<br />

Bu da karşılıklı güven ve işbirliği ile mümkündür. . Genelde hekimlik,<br />

özelde göğüs hastalıkları uzmanlığı uzun bir eğitimden sonra<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 7

icra edilen meslekler, öznesi insan olan bu meslekte hastalarımızın<br />

bizleri sağlıklarını koruyan ve sağlıklarının güvende olması için<br />

fedakarlıkla çalışan kişiler olarak görmeleri bizlerin mesleğimizi<br />

gönül rahatlığıyla yapmamıza katkı sağlayacaktır.<br />

Bu branşın hekimlerinin yaşadığı en büyük<br />

sorunlar nelerdir?<br />

Tüm branşlarda olduğu gibi ülkemizdeki sağlık sisteminden kaynaklanan<br />

sorunları biz de alanımızda yaşıyoruz. Aşırı iş yükü, performans<br />

sisteminin öncelenmesi, araştırma görevlisi eksikliği gibi. Diğer branşlar<br />

arasında hekimlerin özlük haklarında (performans, işlem puan<br />

sistemi) yeterince yer bulamadığımızı düşünüyoruz.<br />

Göğüs Hastalıkları alanında yaşanan sağlık çalışanı sorunları ülkemizde<br />

sağlık ortamında yaşanan sorunlardan azade değildir.<br />

Sağlıkta şiddet sonucu birçok meslektaşımız katledildi. Özlük<br />

haklarımız erozyona uğradı, çalışma koşullarımızın kötü olması<br />

nedeniyle birçok meslektaşımız mesleği bırakma noktasına geldi.<br />

Branşınızın günümüzdeki çalışmalarını nasıl<br />

değerlendiriyorsunuz? Son gelişmeler nelerdir?<br />

Göğüs Hastalıkları alanında tüm tıp alanında olduğu gibi umut verici<br />

gelişmeler olmaktadır. Bu gelişmelerin çoğu tanı ve tedavi yöntemleri<br />

hakkındadır ama akciğer kanseri, KOAH, tüberküloz, astım gibi sık görülen<br />

göğüs hastalıklarının ana nedenleri olan sağlıkta eşitsizlik, sağlığın<br />

sosyal bileşenleri konusunda da çalışmalar devam etmektedir.<br />

Branşımız gelişime çok açık, pek çok alanda yeni tanı ve tedavi<br />

yöntemlerinin uygulandığı bir branştır. Göğüs Hastalıkları ile ilgili<br />

umut verici çalışmalar özellikle akciğer kanserinde erken tanı,<br />

kronik havayolları hastalıklarında yeni ilaçlar, Tüberkülozda erken<br />

tanı testleri, yeni ilaçlar sayılabilir.<br />

Branşınızın geleceğini nasıl değerlendiriyorsunuz?<br />

Branşımızı önemsiyoruz, çünkü akciğer sağlığını tehdit eden sosyo<br />

ekonomik problemler, endüstrileşmeden kaynaklı olumsuz<br />

iklim ve çevre değişiklikleri gelecekte akciğer hastalıklarının çeşitlenmesine<br />

ve sık görülmesine neden olacaktır. Bu nedenle göğüs<br />

hastalıkları alanının önemini artıracağını düşünüyoruz.<br />

Yurt dışındaki derneklerle ortak çalışmalar<br />

yapıyor musunuz?<br />

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Dünya Kronik Havayolu Hastalıkları<br />

Kontrol ve Önleme Programı (GARD), Avrupa Solunum<br />

Derneği (ERS), Amerikan <strong>Toraks</strong> Derneği, Avrupa Allerji Derneği<br />

ve Orta Doğu Bölgesi dernekleri gibi birçok sağlık örgütü ve<br />

dernekle çalışıyoruz.<br />

Yurt dışındaki çalışmaları nasıl değerlendiriyorsunuz?<br />

Sizce örnek alınacak çalışmalar var mı?<br />

Varsa nelerdir?<br />

Misyon ve vizyonumuza uygun çalışan derneklerin alanımızla ilgili<br />

çalışmalarını izliyor ufuk açıcı olanlarını ülkemiz koşullarına adapte<br />

ederek uygulamaya çalışıyoruz.<br />

Derneğiniz genç hekimleri nasıl destekliyor?<br />

Bu arkadaşlarımız bizim geleceğimizdir. Kongre ve toplantılarımıza<br />

pek çok tıp fakültesi öğrencisi bildiri sunarak katılmakta,<br />

öğrenci kongrelerine biz de aktif olarak katılmaktayız.<br />

Derneğimizin genç hekimlere yönelik mezuniyet sonrası eğitim<br />

amacıyla uzmanlık öğrencilerine yönelik “kış okulu”, uzmanlarımız<br />

için sürekli mesleki gelişim kapsamında “mesleki gelişim kursu,<br />

“yaz kampı” uygulamaları düzenli olarak yapılmaktadır. Genç araştırmacılar<br />

için araştırma alt yapısını destekleyen eğitimler, “yurtdışı<br />

eğitim bursu desteği”, kongre katılım destekleri bulunmaktadır.<br />

Bu alanda yapılan yeni bilimsel çalışmalardan<br />

çarpıcı örnekler nelerdir?<br />

Yaşam Süresi çok kısıtlı, yaklaşık 2,5-3 yıl arasında olan iki hastalıkta,<br />

İdiopatik Pulmoner fibroz (akciğer katılaşması) ve pulmoner<br />

arteryel hipertansiyonda (akciğer yüksek tansiyonu) son<br />

10 yılda hastalığın oluşma mekanizmaları ve tedavileri konusunda<br />

önemli gelişmeler meydana geldi. Zor astım olgularında da tedaviye<br />

giren ve girmek üzere olan pek çok yeni ilaç mevcuttur. Yine<br />

akciğer kanserinde hedefe yönelik tedaviler gelişti. Tüberkülozda<br />

tanıyı hızlandıran yeni yöntemleri takip ediyor ve uyguluyoruz.<br />

Kongreleri düzenlerken özellikle nelere dikkat<br />

ediyorsunuz?<br />

Kongrelerimizde dalımızla ilgili yeni bilgilerle birlikte sahada çalışan<br />

uzman hekimlerin bilgilerini güncellemelerini, sosyalleşmelerini<br />

hedefliyor, asistanlarımızın bilimsel etkinlikler de bildiri hazırlayarak<br />

sunmalarına ortam hazırlıyoruz. Yurtdışından konusu ile ilgili<br />

önemli konuşmacıları da davet ediyoruz. Kongremizin ana oturumlarında<br />

akciğer sağlığını olumsuz etkileyen kitlesel etki yaratan<br />

risk faktörlerine (Hava kirliliği, iklim değişiklikleri, biber gazı, maden<br />

kazaları vb.) dikkat çekici oturumlar gerçekleştiriyoruz. Yurtdışından<br />

konusu ile ilgili önemli konuşmacıları da davet ediyoruz. Asistan<br />

ve bildirisi olan uzman hekimlerimize burs sağlıyoruz.<br />

Sağlık haberleri hakkındaki düşünceleriniz<br />

nelerdir?<br />

Sağlık haberlerinin her zaman doğru kaynaktan aktarılması gerektiği<br />

düşüncesindeyiz. Ne yazık ki yazılı ve görsel basında özellikle<br />

de sosyal medyada zaman zaman bilgi kirliliği, yanlış yönlendirmeler<br />

mevcut olabilmektedir. Bu bilgilerin alanına sahip çıkan<br />

uzmanlık derneklerinden ya da onların belirteceği yetkin hekimlerden<br />

alınması çok önemlidir.<br />

Biz de TTD olarak hastalara akciğer hastalıkları ve sağlığı konusunda<br />

anlaşılır ve doğru bilgiyi düzenli bir şekilde ulaştırabilmek için bir<br />

halk sayfası kurduk. Bu siteyi kurduğumuz 19 <strong>Aralık</strong> 2014 den beri<br />

120 472 farklı kişi sitemizi ziyaret etti. Kurumsal web sayfamızın<br />

da ayrıca yurt dışından takibi için İngilizce versiyonu da mevcuttur.<br />

Gazetecilerden branşınızla ilgili ne gibi konulara<br />

dikkat etmelerini bekliyorsunuz?<br />

Alanımızla ilgili konularda haber yapmadan önce mutlaka bize danışmalarını<br />

arzu ediyoruz. Bizim hastalıklarımız toplumsal farkındalığı<br />

mutlaka gerektiren hastalıklar bu alanda birlikte yürümeyi<br />

ve halk sağlığı için birlikte çalışmayı arzu ederiz.<br />

Sağlık iletişimi alanında çalışmalarınız var mı?<br />

Varsa detaylandırabilir misiniz?<br />

Derneğimiz bir basın danışmanı ile çalışmaktadır. Yöneticilerimiz<br />

ise sağlık iletişimi konusunda eğitim almışlar ve almaya de-<br />

8 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

vam etmektedirler. Bu konuda sağlık iletişimi profesyonelleriyle<br />

proje hazırlıklarımız devam ediyor bizi izlemeye devam edin.<br />

Sosyal sorumluluk projeleri hazırlıyor musunuz?<br />

Evet, sosyal sorumluluk projesi olarak yılbaşında ve 23 Nisanda<br />

ilk ve orta öğretim okullarına kitap bağış kampanyaları<br />

düzenledik.<br />

Ayrıca halkımızda KOAH farkındalığını artırmak adına bir<br />

KOAH farkındalık kampanyasın düzenledik.<br />

Temiz hava hakkı platformunun üyesiyiz.<br />

Ayrıca çok yakın zaman Akciğer sağlığı ve hastalıkları hasta derneği<br />

kurulmasını sağlamak için destek veriyoruz. Ülkemizde bu<br />

konuda çok ciddi bir eksiklik mevcut. Mevcut hasta dernekleri<br />

de idealden uzak. Kurulmasını desteklediğimiz derneğin yönetiminde<br />

biz yer almayacağız. Her aşamada destek vereceğiz.<br />

Sosyal medyada ne gibi etkileşimde bulunuluyor?<br />

Bu alanda ne gibi planlarınız var?<br />

Halka bu bilgileri ulaştırabilmek için kurduğumuz “Hayat Nefesle<br />

Başlar” Facebook sayfamızın da 22275 beğenisi mevcut.<br />

Ayrıca kendi üyelerimizle iletişimimizi artırmak için de üyelerimize<br />

kapalı bir facebook sayfamız var. Aynı şekilde Hayat<br />

Nefesle Başlar isimli twitter hesabımız da var. Twitterde takipçi<br />

sayımız 1769. ERS’de tüm kongre boyunca atılan tweetlerde<br />

dernek hesabımız 6. oldu, ERS kendisi de 5. idi. En aktif<br />

2. dernek olduk.<br />

İletişim bilgileriniz nelerdir?<br />

Türk <strong>Toraks</strong> Derneği Genel Merkezi<br />

Turan Güneş Bulvarı, Koyunlu Sitesi No: 175/19 Oran - Ankara<br />

Telefon: 0312 490 40 50<br />

Faks: 0312 490 41 42<br />

E-Posta: toraks@toraks.org.tr<br />

* Türk <strong>Toraks</strong> Derneği Başkanı Prof. Dr. Arzu Yorgancıoğlu ile yapılan<br />

mülakat Esra Öz ile Sağlık Gündemi köşesinde yer almıştır.<br />

http://www.toraks.org.tr/news.aspx?detail=2752<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 9

İşte Örnek<br />

Evrensel Tavır:<br />

Özgürlük Yoksa<br />

Bilim de Olmaz<br />

Jonathan R. COLE<br />

“Üniversite, bir görevlisinin fikirlerini açıklamasına<br />

veya davranışlarına karşı, bunlar yargının alanına<br />

girse bile müdahale etmeyebilir. Verilecek karşılığı,<br />

hal ve şartlar belirler.”<br />

Prof. Edward Said, 2000 yılında Lübnan sınırındaki<br />

bir İsrail karakoluna taş atınca, Columbia<br />

Üniversitesi’ndeki öğretim üyeliğine son verilmesini<br />

isteyenler olmuştu. Bunun üzerine Rektör Jonathan<br />

R. Cole, akademik özgürlük çerçevesinde<br />

Said’i savunan bir yazı kaleme almıştı.<br />

Bu yazı, Columbia Üniversitesi Öğrenci Konseyi’nin,<br />

Profesör Edward Said hakkında bir süredir<br />

kampüs içinde yürütülen tartışma hakkında yönetimin<br />

tavrını ifade etmesi isteğine Rektör Rupp<br />

ve kendi adıma vereceğim yanıttır. Bugüne kadar<br />

böyle bir yanıt vermek konusunda pek gönüllü değildim.<br />

Çünkü bu tartışmanın başından bu yana,<br />

Columbia’nın sahip çıktığı değerlerin iyi bilindiğine,<br />

sarih olduğuna ve yeniden teyidinin de gereksizliğine<br />

inanıyordum. Ne var ki, bu yazıyı yazacağım,<br />

çünkü büyük bir üniversitenin varlık koşulu olan<br />

temel ilkeleri hafızalarda tazelemenin yarar getireceği<br />

zamanlar olur ve sanırım bu da öyle bir zaman.<br />

Fakülte üyelerinin sahip olduğu haklar ve güvenceler<br />

üniversite yönetmeliğinin, Columbia’daki<br />

‘akademik özgürlüğün’ ele alındığı 70. maddesinde<br />

ifade edilir. Şöyle ki: ‘Akademik özgürlükten kasıt,<br />

bütün öğretim görevlilerinin, sınıflarında konularını<br />

tartışırken özgür olmalarıdır; bu özgürlük, araştırma<br />

ve bu araştırmaların sonuçlarını yayımlama<br />

özgürlüğünü de içerir. Öğretim görevlileri fikirlerini<br />

10 I <strong>Toraks</strong> Bülteni<br />

ifade etmelerinden veya özel ya da kamusal alanda<br />

kurdukları ilişkilerden dolayı üniversite tarafından<br />

cezalandırılmaz; ancak akademik konumlarından<br />

kaynaklı özel yükümlülükleri olduğunu da<br />

anımsamalıdırlar.’<br />

İfade polisi gibi davranamayız<br />

Said’in faaliyetleri de, diğer öğretim görevlileri<br />

gibi, bu akademik özgürlük ilkeleriyle güvence<br />

altındadır. Columbia’da bir ifade yasası olduğuna<br />

inanmadığımız gibi, ifade polisi gibi davranmayı da<br />

reddederiz. Şimdi Said’in bir ülke sınırının ötesine<br />

taş attığı şu ünlü fotoğrafa gelirsek: Bildiğime göre<br />

taş belirli bir insana yöneltilmiş değil; herhangi bir<br />

yasa ihlal edilmiş değil; bu konuda herhangi bir<br />

dava açılmış değil; Said aleyhine herhangi bir cezai<br />

veya sivil girişimde bulunulmuş da değil. Elimizde<br />

söylenti nevinden, kulaktan dolma bilgiler ve<br />

bir dizi iddialar var ki bunlar Said tarafından kendi<br />

ifadesinde reddedilmiştir. Said’in güvence altında<br />

tutulan türden bir ‘fikir beyanı ve ilişki’ ile iştigal<br />

halinde olduğuna inansak da inanmasak da, ortada<br />

üniversitenin el atmasını gerektiren bir durum<br />

yoktur. Kaldı ki, hakkında ABD’de veya başka bir ülkede<br />

dava açılmış olsaydı bile, üniversitenin kendi<br />

kuralları itibarıyla Said’in cezalandırılması söz konusu<br />

olmayabilirdi. Kısacası, üniversite, bir görevlisinin<br />

fikirlerini açıklamasına veya davranışlarına<br />

karşı, bunlar yargının alanına girse bile müdahale<br />

etmeyebilir. Karşılığı, hal ve şartlar belirler. Aynısı<br />

öğrencilerimiz için de geçerlidir. Mesele eğer gerçekten<br />

de bir sınırdan öteye, açıkça kimseyi tehdit<br />

etmeyen bir taş fırlatmaksa, bunu iyisi mi bir ke-

nara bırakalım. Ancak aslında tartışma, bir taş fırlatmaktan<br />

ziyade, üniversitenin yapısına-bünyesine<br />

ilişkin daha esaslı başka bir şeye işaret ediyor.<br />

Çünkü bana öyle geliyor ki, Said’in gayet iyi bilinen<br />

siyasi görüşleriyle, bu tartışmanın bu kadar hararetli<br />

ve bitmek bilmez bir hal alması arasında bir<br />

bağ var. İşte bu bağdır ki, büyük bir üniversitedeki<br />

temel değerlerin tam kalbine değiniyor.<br />

Ne olursa olsun<br />

Bir üniversite için, bireyin siyaseten baskın bir ideolojinin<br />

titreten-felç edici etkisinden korkmaksızın,<br />

görüşünü ifade etmekte kendisini özgür hissetmesinin<br />

güvence altında olmasından daha temel<br />

bir ikinci şey yoktur. John Stuart Mill, ‘On Liberty’<br />

(Özgürlük Üzerine) adlı eşsiz makalesinde, bize<br />

hoş gelmeyen fikirlerin ifade edilebilmesini desteklememizin<br />

özgürlük kavramı açısından niye çok<br />

önemli olduğunu belagatle ortaya koyar ki o fikirler<br />

bizim fikrimize aykırı olabilir veya fikrimizi tehdit<br />

eder görünebilir: “Eğer tüm insanlığın, farklı düşünen<br />

tek bir kişiyi susturmasını haklı buluyorsanız,<br />

gün gelip o tek kişinin iktidarı ele geçirdiğinde tüm<br />

insanlığı susturmasına karşı çıkmaya da hakkınız<br />

olmaz...” (On Liberty, Chapter II, p.23 of the Robson<br />

edition of John Stuart Mill A Selection of His<br />

Works) Fikirler, sınıf içinde veya dışında kamusal<br />

ifade buldukça anlam taşır; bazı fikirler bize çirkin<br />

gelebilir, ‘doğruluk’ mefhumumuza aykırı düşebilir,<br />

yargılarımıza veya kabullerimize meydan okuyabilir,<br />

ama ne olursa olsun akademik düzenimizin<br />

temel yapısını tehdit etmedikçe güvence altında<br />

olmaları gerekir.<br />

Gerçek tehdit<br />

Bu nedenle, Said’in etrafında süregiden son tartışma<br />

da bizi rahatsız etmemelidir; yeter ki tartışma<br />

özgür fikir alışverişine zincir vurma veya Profesör<br />

Said’e yaptırım uygulama çanlarını içerir hale<br />

gelmesin. Hepimizi ve akademik özgürlüğü tehdit<br />

eden işte tam da Said’in ifade özgürlüğünü ya da<br />

eleştirilerini sınırlama düşüncesinin kendisidir. Öğretim<br />

üyelerimizin görüşlerine yönelik bu tür kısıtlamaların,<br />

bu üniversitenin saygın bir özelliği açısından<br />

uzun süreli olumsuz etkileri olabilir: Bu özellik,<br />

çoğunluğun kabul edilemez görebileceği fikirlere<br />

karşı hoşgörü göstermektir. Columbia olarak biz,<br />

McCarthy döneminde bile, diğer kurumların yaptığı<br />

gibi, farklı siyasi görüşleri bulunan profesörlerimize<br />

kısıtlama uygulamak veya onları işten uzaklaştırmak<br />

doğrultusundaki baskılara ve telkinlere boyun eğmedik;<br />

bugün de ifade özgürlüğünü güvence altına<br />

alan tutumumuzdan geri adım atmayız.<br />

Said’e özel değil<br />

Bunun nedeni, üniversitede profesör olduğu için<br />

Edward Said’in güvenceli bir konumu bulunması<br />

değil, hayır. Akademik özgürlükten yararlanmak<br />

söz konusu olduğunda profesörlere mahsus hiçbir<br />

özel uygulama yoktur. Burada herkes aynı güvenceye<br />

sahiptir, Said’den ne fazla ne az. Said bir<br />

profesördür, çünkü kendi akademik alanında bir<br />

devdir; kendi dalında apayrı bir alan açmıştır. Çalışmaları<br />

ve fikirleri üzerine kitaplar yayımlanmıştır<br />

ve başka üniversitelerde hakkında dersler verilmektedir.<br />

Öğrencileri ve arkadaşları dünyanın bütün<br />

önde gelen üniversitelerinde saygın görevlerde<br />

bulunmaktadır. Said, en önde gelen hümanistlerden<br />

ve entelektüellerden biridir. Said, bir Columbia<br />

Üniversitesi profesörüdür, bu bizim en yüksek akademik<br />

derecemizdir ve kendisi bu mevkiye sadece<br />

bilimsel ve eğitsel katkıları nedeniyle gelmiştir.<br />

Onun politik görüşlerine atıfla, Columbia’daki sıfatının<br />

uygun olup olmadığını, çalışmalarının değerini<br />

sorgulamak, Said’i üniversitemizin önde gelen<br />

akademisyenlerinden biri olarak görmemize dair<br />

bakış açısını yitirmekten başka bir anlama gelmez.<br />

Bu son tartışma, hatta Said’in buradaki görevinden<br />

uzaklaştırılması yönünde tek tük öneriyle de birlikte,<br />

akademik çalışmanın kalbinde yatan gerçek değere<br />

duyduğum inancı daha da güçlendirdi. Eğer<br />

Said’in özgürce yazma ve konuşmasını güvence<br />

altında tutmayı reddedeceksek, bir sonraki bastırılanın<br />

kim olacağını da, kimin fikirlerini çekinmeden<br />

ifade edeceğini belirleyen engizisyon üyesinin kim<br />

olacağını da şimdiden düşünmeye başlamamız<br />

yerinde olmaz mı?<br />

Öğrenciler için de geçerli<br />

Columbia’da öğretim üyeleri ile öğrenciler için farklı<br />

farklı belirlenmiş davranış kuralları vardır. Ne var ki,<br />

ifade özgürlüğünü içeren akademik özgürlük söz<br />

konusu olduğunda, bir öğrenciye sunulanla Said’e<br />

sunulan güvenceler açısından bir fark yoktur. Nasıl<br />

Said meselesinde ifade ve eylem özgürlüğünü savunuyorsam,<br />

öğrencilerin haklarını da aynı şekilde<br />

savunurum. Ve Said hakkında üniversitenin uygulayacağı<br />

herhangi bir yaptırım olduğuna inanmadığımı<br />

da ifade etmek isterim. Öğrenciler ve öğretim<br />

görevlileri benim de pek doğru bulmayabileceğim<br />

şeyler yapabilirler, ancak üniversitenin otoritesini<br />

asla bir dizi fikri, o sıra yönetsel pozisyonları işgal<br />

edenlerin fikirlerine uymaya zorlamak yönünde<br />

kullanmam.<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 11

Solunuma<br />

Bağlı Meslek<br />

Hastalıklarının<br />

Önlenmesinde<br />

Solunum Koruyucu<br />

Seçimi ve Önemi<br />

Dalım DÜNDAR YAVUZ<br />

İşyerlerinde, olumsuz çalışma şartları<br />

nedeni ile pekçok işle igili hastalık ve<br />

meslek hastalığı bulunmaktadır. Meslek<br />

hastalıkları nedeni belli olan ve önlenebilir<br />

hastalıklar olup, iyi bir risk analizi ile<br />

mücadele etmek mümkündür. Çalışma<br />

ortamını ve çalışanları bir arada izlemek,<br />

tehlikeleri ve önlemleri belirlemek, risk<br />

derecelendirme ile önceliklendirmek ve<br />

öncelik sırasına göre de aksiyonların alınmasını<br />

sağlamak önemlidir. En son aşama<br />

olan kişisel koruyucu donanımların<br />

seçimi ve kullanımı, bu çalışmaların bir<br />

parçası iken çoğu zaman yanlış tercih ve<br />

kullanım söz konusudur.<br />

Kişisel koruyucu donanımlardan olan solunum<br />

koruyucu donanımlar, solunuma<br />

bağlı meslek hastalıklarının önlenmesinde<br />

yardımcıdır. Solunum koruyucuların<br />

seçimine geçmeden önce çalışma ortamındaki<br />

havada olabilecek kirletici tiplerini<br />

inceleyelim. Havadaki kirleticiler;<br />

partikül (toz, sis, duman) ve/veya gaz,<br />

buhar olabilir. Ya da oksijen yetersizliği<br />

ile karşı karşıya kalınabilir.<br />

Toz, katı maddelerin, taşlama, parçalama,<br />

kesme gibi işlemlerle daha küçük<br />

parçalara ayrılması veya hammadde olarak<br />

bulundurulup kullanılmasında ortaya<br />

çıkar. Sis, spreyleme gibi işlemler sonucunda<br />

havada asılı kalan partiküllerdir.<br />

Duman, bir metal ya da plastiğin erimesi<br />

sonucu oluşan partiküllerdir. Gazlar ise<br />

katı veya sıvı malzemelerden kaynaklanabilen<br />

ve havada rahatça yayılabilen<br />

maddelerdir. Örneğin, kaynak sırasında<br />

açığa çıkan kaynak gazları. Oda sıcaklığında<br />

katı ya da sıvı halde bulunan maddelerin<br />

gaz fazındaki halleri ise buhardır.<br />

Örneğin benzin deposunun dolumu<br />

sırasında açığa çıkan koku petrol buharıdır.<br />

Bazı gazlar havadan ağır olup, yerde<br />

yüksek konsantrasyonlarda birikime<br />

sebep olarak, büyük tehlike oluştururlar.<br />

İyi kalitede hava %21 oksijen, %79 azot<br />

ve diğer gazlardan oluşur. Oksijen yetersizliği,<br />

havada yeteri kadar oksijenin<br />

bulunamamasından dolayı ciddi sağlık<br />

sorunlarına sebep olur. Pek çok kaynağa<br />

göre %19,5 oksijen, yeterli bir seviyedir.<br />

Ancak bu seviyenin altında solunum koruyucu<br />

donanımlar kullanılamaz.<br />

Bu tehlikeler çalışma ortamında belirlense<br />

bile, risklerin farkında olamayabiliyoruz.<br />

Mesela, partikül oluşumuna sebep<br />

olan spreyleme işlemi bitirildiğinde,<br />

pek çok kişi partikül tehlikesinin ortadan<br />

kalktığını düşünür, çünkü partikülleri göremezler.<br />

Akciğerlere ulaşabilen partiküller<br />

ise gözle görülemez. Belirli şartlar<br />

altında, farklı çaplara sahip partiküllerin<br />

havada asılı kalarak yere düşme süreleri<br />

farklıdır. Gözle görülemeyen ancak<br />

akciğerlerin derinliklerindeki alveollere<br />

kolaylıkla ulaşabilen, örneğin 5 mikron<br />

çapındaki partikülün 1,5 metreden yere<br />

ulaşma süresinin yaklaşık 36 dakika olduğu<br />

bir ortamda hava akımı da düşünülürse<br />

partiküllerin uzun süre sözkonusu<br />

çalışma ortamında havada asılı olarak<br />

bulundukları düşünülmelidir. 1<br />

Solunum koruyucularının seçiminde aşağıdaki<br />

4 basamak izlenmelidir.<br />

1. Tehlikenin belirlenmesi: Mevcut tehlike<br />

nedir? Örneğin; partikül, gaz/buhar<br />

ya da oksijen yetersizliği gibi. tehlike<br />

nereden kaynaklanmaktadır? sorularına<br />

cevap verilmelidir.<br />

2. Riskin belirlenmesi: Tehlikenin çalışan<br />

üzerindeki etkisinin saptanması ve risk<br />

derecesinin belirlenmesi ikinci aşamada<br />

yer alır.<br />

3. Solunum Koruyucu Seçimi: Çalışanın<br />

çalışma ortamındaki durumu, iş yapış<br />

şekli, ortam şartlarını içeren risk analizi<br />

sonuçlarına göre uygun koruyucu donanımların<br />

belirlenmesi üçüncü aşamada<br />

yer alır.<br />

4. Eğitim: Kişisel Koruyucu Donanımların,<br />

doğru kullanımı ve bakımı ile ilgili<br />

eğitimlerin bu konuda yetkin kişilerce<br />

verilmesi gereklidir.<br />

Solunum koruyucu seçiminde yukarıdaki<br />

4 basamak için temeller oluşturulurken,aşağıdaki<br />

durumların da öncelikle<br />

analiz edilmesi gereklidir.<br />

Kimyasal tehlikelerin belirlenmesinde<br />

malzeme ticari isimli bir ürün ise ürünün<br />

Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (MSDS)<br />

üreticisinden edinilmelidir. Kimyasal bir<br />

malzeme ise CAS numarasında da erişilebilmesi<br />

mümkün olan MSDS’e ulaşılmalıdır.<br />

Tehlike proses sırasında oluşuyorsa<br />

(örn; ahşap tozu, asbest tozu,<br />

12 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

kaynak dumanı v.s.) prosese göre de<br />

doğru solunum koruyucunun belirlenmesi<br />

gereklidir.<br />

Risk Değerlendirme aşamasında ise bilinmesi<br />

gereken en önemli şey toz, sis,<br />

duman, gaz ve buharın aynı risk derecesine<br />

sahip olamayacağıdır. Bu nedenle<br />

aşağıdaki noktalar da dikkate alınmalıdır.<br />

*Kirleticinin havadaki konsantrasyonu<br />

*Çalışanın kirleticiye maruziyet süresi<br />

*Kirleticinin maruziyet limiti<br />

*Zehirlilik özellikleri<br />

*Kişisel hassasiyetler<br />

*Çalışanın iş yapış şekli ve nefes alıp verebilme<br />

gücü<br />

Tüm bu değerlendirmeler sonrasında<br />

yetkin kişiler tarafından aşağıda basitçe<br />

sınıflandırılan solunum koruyucu seçimi<br />

yapılır.<br />

*Negatif basınçlı filtreli solunum koruyucular:<br />

Hava filtre medyası üzerinden<br />

temizlenerek kişinin ciğerlerine ulaşır.<br />

Kullan-At maskeler, filtrelerinin değiştirilebildiği<br />

yarım yüz ya da tamyüz maskeler<br />

bu grupta yer alır. Bu sistemlerde<br />

yüze uygunluk testlerinin yapılması gereklidir.<br />

Kullanımda kişinin sakal, bıyık vs<br />

gibi maske ile yüz bölgesinin doğrudan<br />

temasını önleyecek durumlar istenmez.<br />

*Motorlu filtreli solunum koruyucular:<br />

Şarj edilebilir bir batarya ile motorun<br />

çalışması ve bir hortum vasıtasıyla filtrelenmiş<br />

havanın kullanıcıya verilmesi<br />

esasına göre çalışır. Bu sistemler, kullanıcının<br />

nefes alıp verme gücünü zorlaştırmaz<br />

aksine konfor sağlar. Yüze uygunluk<br />

testlerinin yapılmasına gerek duyulmaz.<br />

Kullanıcının sakal, bıyık vs durumu, kullanımda<br />

olumsuz etki yaratmaz.<br />

*Hava Beslemeli Solunum Koruyucular:<br />

Temiz, basınçlı hava sağlayan bir kompresörden<br />

gelen havanın bir regülatörle<br />

çalışana başlık aracılığı ile verilmesini<br />

sağlayan sistemlerdir. Motorlu solunum<br />

koruyucular gibi çalışanın normal nefes<br />

alıp vermesi esasına dayanır, solunum<br />

direnci yaratmaz. Yüze uygunluk testlerinin<br />

yapılmasına gerek duyulmaz. Kullanıcının<br />

sakal, bıyık vs durumu, kullanımda<br />

olumsuz etki yaratmaz.<br />

*SCUBA: Kendinden hava üreten sistemler;<br />

Belirli bir zaman için başlıkla kullanıcıya<br />

hava sağlayan sistemlerdir.<br />

Filtreli solunum koruyucuların filtreleri,<br />

Avrupa Standartlarına göre belli bazı tipte<br />

ve renkte olur. Partikül Filtreler beyaz<br />

renkli ve P kodlamasına sahiptir.<br />

Gaz/Buhar filtreleri ise;<br />

Tip A: Kaynama noktası 65ºC’den yüksek<br />

belirli organik gaz ve buharlara karşı kullanılır.<br />

Filtre üzerindeki renk kodlaması<br />

kahverengidir.<br />

Tip B: Inorganik gaz ve buharlara karşı<br />

kullanılır. Filtre üzerindeki renk kodlaması<br />

gridir.<br />

Tip E: Kükürt dioksit ve diğer asidik gazlara<br />

ve buharlara karşı kullanılır. Filtre<br />

üzerindeki renk kodlaması yeşildir.<br />

Tip K: Amonyak ve türevlerine karşı kullanılır.<br />

Filtre üzerindeki renk kodlaması<br />

yeşildir.<br />

Tip Hg-P3: Civa buharına karşı kullanılır.<br />

Bu filtre aynı zamanda partikül filtreyle<br />

birlikte bulunur. Renk kodlaması kırmızı-beyaz’dır.<br />

Tip AX: Kaynama noktası 65ºC’den düşük<br />

belirli organik gaz ve buharlara karşı<br />

kullanılır. AXP1, AXP2 ve AXP3 olarak<br />

partikül filtreyle birlikte bulunabilir. Filtre<br />

üzerindeki renk kodlaması kahverengi-beyazdır.<br />

Kimyasallar yukarıdaki tipleri bir arada<br />

bulunduruyorsa, kombine filtre kullanılır.<br />

Kullanilan her tip grup için yukarıda<br />

belirtilen renkler filtre üzerinde bulunur.<br />

Örneğin: ABEK1P3, renk kodlaması kahverengi,<br />

gri, sarı, yeşil ve beyazdır.<br />

Belirli bir çalışma alanı içindeki kirleticilerin<br />

hepsine karşı koruma sağlayabilecek<br />

bir solunum koruyucu bulunamayabilir.<br />

Spesifik uygulamalar için solunum koruyucuların<br />

kullanım klavuzları ve teknik<br />

dökümanları incelenerek, uzman kişilere<br />

danışılmalıdır.<br />

Her solunum koruyucu ekipman için,<br />

belirli bir koruma faktörü vardır. Çalışma<br />

ortamında maruziyet ölçüm sonuçlarının,<br />

maruziyete izin verilen değere oranlanmasıyla<br />

bulunan rakam, solunum koruyucu<br />

seçiminde önemli kriterlerden biridir.<br />

En az bu rakam kadar koruma faktörüne<br />

sahip ekipman kullanılması gerektiği düşünülmekle<br />

birlikte, yukarıda bahsedilen<br />

tüm değerlendirmelerin sonucu, bazen<br />

bu koruma faktörünün daha yüksek olmasını<br />

gerektirebilir.<br />

Solunum koruyucu donanım seçimi yapıldıktan<br />

sonra, doğru kullanımı ve bakımı<br />

ile ilgili bilgilerin kullanıcıya aktarılması<br />

ve takibinin yapılması gereklidir.<br />

Yararlanılan Kaynaklar<br />

1<br />

HSE data extracted from “Air pollution<br />

its origin & control”, Kenneth Wark &<br />

Cecil F Warner)<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 13

MYK Toplantılarında<br />

Neler Oluyor?<br />

Pınar ATAGÜN<br />

Merkez yönetim kurulunda alınan kararların sonucu üyeler<br />

bilgilendirilir. Ancak bu kararlar alınırken hangi koşullarda,<br />

nasıl uzun soluklu söyleşiler sonrası şekilleniyordu.<br />

Bu toplantılarda alınan kararlar gerek ekonomik anlamda<br />

gerek siyasi anlamda gerekse mesleksel sorumluluklar açısından<br />

önemlidir. Bazı toplantılar da işler o kadar ciddileşebiliyor ki günün<br />

sonunda eve gerilim tipi baş ağrısı ile dönüyordum…<br />

Her ay sabahın 05.30’da havaalanına gelip sızlanacağıma Merkez<br />

yönetim kurulu ekibini görür görmez ruh halim birden<br />

değişiveriyordu. Hele de ben ekibe sonradan katılan biri olarak<br />

bu ilginç yakınlaşma bazen’ nasıl oldu ki bu?’ sorusunu<br />

aklıma getiriyordu…<br />

Önce dernekteki arkadaşların hazırladığı mis gibi Ankara simiti-peynir-çay<br />

üçlemesi eşliğinde hal hatır soruluyor. Ben<br />

keyifle sohbetleri dinliyorum. Sonra toplantı başlıyor.<br />

Arzu hoca muhteşem disiplini içinde gülümsemesini asla<br />

kaybetmeden toplantıyı açarken, Zuhal hocam pozitif ama<br />

glutensiz pozitif enerjisi ile notlar almaya başlıyor. Derken<br />

Fuat hocam öyle bir yerde öyle bir yorum yapıyor ki yaşanmışlık<br />

tam da böyle bir şeymiş diye içimden geçiriyorum.<br />

Konuşmalar devam ediyor, ediyor. Nedenini bilemediğim<br />

bir şekilde hep haklı olarak gördüğüm Benan hoca eleştirisini<br />

masanın üstüne bırakıveriyor. İşte o zaman benim için<br />

en keyifli anlar başlıyor. Tam bir beyin fırtınasının içindeyiz.<br />

İşte o sırada Levent hocam bir cümle kuruyor. Yalnız gerisini<br />

getirmek ne demek istediğini tam anlamı ile ifade etmek<br />

istiyor. Bu esnada ben gerçekten ve gerçekten Levent hocamı<br />

anlamaya çalışıyorum. Kendisine bakınca demek ki çok<br />

gezen değil çok okuyan bilirmiş sözü bende anlam bulmuş<br />

oluyor. Arzu hoca, Güngör hoca ile ekonomi konuşmaya<br />

başlar. Bu naif görüntünün altında sanki işletme mastırı yapmışcasına<br />

bilgisayar açılır, tablolar gösterilir, herkes derin bir<br />

oh çeker. Türkiye geneline yayılan bir uzmanlık derneğinden<br />

beklenilecek şekilde yurt dışındaki bağlantılarımızı açıklayan<br />

Bülent hoca anlatmaya başlar. Kendisinden kaynaklandığını düşündüğüm<br />

bir şekilde öyle güzel iletişimler kurmuş ki hayran<br />

olmamak elde değil. Sedat hoca’nın en önemli özelliği benden<br />

uzun olması; zira ülkemiz koşullarında bu pek alışılageldik bir<br />

durum değil. Sedat hoca’nın farkı sanırım uzun yıllar yönetim<br />

kadrosunda olması sebebiyle üstünde durulan konuyu bürokrasi<br />

şartlarında nasıl şekillenebileceğini açıklamasıdır. Mecor’a<br />

katıldı mı bilemem ama her şey istatistik ve tablolar üzerinden<br />

anlatabilmesi ayrıca dikkatimi çeken bir durum. Konuşma sırasında<br />

bir flaş patlıyor birden sonra bir daha bir daha. Allah<br />

diyorum içimden umarım yamuk yumuk çıkmam. Tabi ki güler<br />

yüzlü Salih hocamdan bahsediyorum. Söz Oğuz hocaya geçiyor.<br />

İlk olarak kış okulunda beraber çalıştığım Oğuz hocam<br />

tam da verilen mücadelelerin boşa gitmediğinin simgesidir<br />

Her ay sabahın 05.30’da havaalanına gelip<br />

sızlanacağıma MYK ekibini görür görmez ruh halim<br />

birden değişiveriyordu.<br />

benim için. Bir hoca olarak yenilenmemiz gerektiğini, değişmemiz<br />

gerektiğini defalarca bana anlatmıştır (Kendisinden garanticiliği<br />

bırakmayı öğrendim). Oğuz hoca verilen programı<br />

dikkatlice inceliyor, yoruma başladığında net, hafif ciddi ama<br />

tam da değil, çok fazla cümle kullanmadan durumu açıklamış<br />

oluyor. Yanımda uzman temsilcimiz Rabia oturuyor. İlk zamanlar<br />

alışma devresinde kendisinden çok destek aldım. Söz sırası<br />

Rabia’da. Kendinden emin, ne söylediğinin gayet farkında, en<br />

hassas anında bile karşısındakinin ihtiyaçları ile ilgilenebilen<br />

beni nadir şaşırtan insanlardan biridir.<br />

Bana gelince ‘Bana beni sorma bırak başkaları anlatsın’<br />

Bu kadar farklı özelliklere sahip insan nasıl oluyor da sonuç<br />

üretebiliyor. Cevap çok basit; dinleyebilmek, önemsemek,<br />

saygı gösterebilmek ve benimsemek bir aile gibi…<br />

14 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

Türk <strong>Toraks</strong><br />

Derneği Kış Okulu<br />

Dursun Ali KABA<br />

Anadolu’da bir tıp fakültesine iyi bir puanla girmiştim,<br />

memleketim olduğu için uzaklara gitmemiştim. Çok<br />

mutlu ve gururluydum, tıp fakültesinde beni kapıda<br />

karşılayacaklarını düşünüyordum. Tıp fakültesine ayak<br />

bastığım an gerek üst dönemlerden gerek hocalardan<br />

“emin misiniz? yol yakınken dönün” şeklinde tavsiyeler<br />

aldım. Ama hiçbirine aldırmadan tıp doktoru olarak<br />

mezun olmuştum.<br />

Yine büyük bir heyecanla hastalar beni bekliyor diye<br />

meslek hayatıma atıldım. Gerek yöneticiler gerek hastalar<br />

tarafından hakaretler, saldırılar vs. Uzun yıllar pratisyen<br />

doktor olarak her birimde çalıştım ama hiçbir yerin birbirinde<br />

farkı olmadığını gördüm. Sonra dedim ki pratisyenlik<br />

böyleymiş, ben uzman doktor<br />

olmalıyım. Zorlu TUS maratonundan<br />

sonra şehir ve branş olarak birinci<br />

tercihime yazdığım bölümü kazanmıştım.<br />

Tıp fakültesine girdiğim gün<br />

gibi çok mutluydum, branşlaşacaktım,<br />

işimin ehli olacaktım. Asistanlığa<br />

başladım, gördüğüm tablo yine hüsran<br />

oldu. Onu getir, bunu götür, bu<br />

böyle olmadı; personelinden, teknisyeninden, doktorundan<br />

herkesten ayrı bir istek.<br />

Ben uzman olacaktım. Eğitim programım, eğitim saatlerim,<br />

tartışmalar, dersler hayal ederken asistanlığımın<br />

üçüncü yılının sonuna gelmiştim. Düşündüğüm hiçbir<br />

şey gerçekleşmedi ve artık umudumu da kesmiştim. Bu<br />

memlekette bu iş bu kadar oluyor demek ki dedim. Bunu<br />

dedim ama memleketin en zeki insanlarının içinde bulunduğu<br />

bu hal ve sahipsizlik için son derece üzgündüm.<br />

Türk <strong>Toraks</strong> Derneği (TTD) <strong>2015</strong> kış okuluna sen gideceksin<br />

dediler, önemsemedim. Şimdiye kadar ne oldu<br />

“Türk <strong>Toraks</strong> Derneği <strong>2015</strong> kış okuluna<br />

sen gideceksin dediler, önemsemedim.<br />

Şimdiye kadar ne oldu ki<br />

bu saatten sonra bir şey olsun. Tek<br />

derdim hastane hengamesinden<br />

uzaklaşmak ve 3-5 gün Antalya’da<br />

kafa dinlemekti.“<br />

ki bu saatten sonra bir şey olsun. Tek derdim hastane<br />

hengamesinden uzaklaşmak ve 3-5 gün Antalya da<br />

kafa dinlemekti. Uçağa atladım ve Antalya havalimanına<br />

indim. Beni kapıda karşıladılar, servise bindirip kalacağım<br />

lüks otele getirdiler. Resepsiyonda beni Serenas’ın<br />

melekleri karşıladı, odama yerleştim. İlk gün derslere bir<br />

bakayım sonra girmem zaten diye kafamdan geçirip<br />

sabah güzel bir kahvaltıdan sonra toplantı salonuna indim.<br />

Osman hocam ve Oğuz hocam tarafından müthiş<br />

bir giriş ve tanışma faslı gerçekleşti. Beşli, onlu gruplar,<br />

masalarda hocalarla interaktif tartışmalar, uygulamalar,<br />

hoca anlatımlı dersler, sosyal programlar mest oldum.<br />

Hiçbir dersi kaçırmamaya karar verdim ve öylede oldu.<br />

Oğuz hocam gündüz son derece<br />

kendinden emin kürsüde, akşamda o<br />

derece kendinden emin sahnede ve<br />

bizi sahneye çekiyor.<br />

Müthiş dersler, güzel yemekler, sohbetler,<br />

eğlenceler ve bunun arkasından<br />

acaba ne gelecek diye<br />

hafif hafif korkmaya başladım.<br />

Acaba bizden ne isteyeceklerdi?,<br />

faturayı eve mi göndereceklerdi?, taksit yapacaklar<br />

mıydı? gibi düşünceler geçmeye başladı. Son günlerde<br />

TTD MYK tanışma toplantısında bu korkularımı<br />

ifade ettim ve birinci ağızdan Arzu hocamdan her şeyin<br />

beleş olduğu sözünü aldım ve çok rahatlamıştım.<br />

Birileri hiçbir karşılık beklemeden asistan topluluğuna<br />

bu derece planlı ve özverili bir şekilde hizmet sundukları<br />

için kaybolan umutlarım tekrar yeşerdi ve “biri bizi<br />

düşünüyor” diye camiam adına gurur durdum.<br />

Başta Oğuz hocam ve Osman hocam olmak üzere emeği<br />

geçen herkese sonsuz teşekkürlerimi sunarım.<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 15

Farkına Varın...<br />

Bir Çocuğun<br />

İmmün<br />

Yetmezlik<br />

Hastalığı ile<br />

Yaşlanması<br />

Murat ERGİNSOY<br />

16 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

İmmün Yetmezliği (CVID-Commen<br />

Veriable İmmün Deficiency) tanısı ile<br />

1981 yılından beri takip ve tedavi görmekteyim.<br />

Öncelikle beni bugünlere<br />

getiren anne ve babam ile aile fertlerime,<br />

sağlıklı kalmamı sağlayan değerli<br />

doktorlarıma ve şu an bana destek<br />

olan değerli eşime ve bana bu yazıyı<br />

yazma imkanı verenlere sonsuz teşekkürlerimi<br />

sunarım.<br />

İmmün yetmezliğini bir de benim<br />

anlatmamı istediler. Nedir? Hayatınızı<br />

nasıl etkiliyor, diye sordular? Kısaca<br />

anlatmak isterdim ancak hastalığın tanısı<br />

konduğunda babama ve anneme<br />

hastalığım için tedavi süreci için ömür<br />

boyu denmiş, nasıl ben bunu kısa anlatayım<br />

ki, şu an itibarı ile 33 yıldır bu<br />

hastalıkla yaşıyorum. Peki esas olan immün<br />

yetmezlik mi? yoksa bunun yansımaları<br />

mı? Tanı konulduktan ve hastada<br />

biraz bilinçli ve dirayetli ise bununla<br />

yaşamak biraz daha kolay ama tanı konana<br />

kadar ki süreç? İşte o apayrı bir<br />

olay. Ben de immün yetmezlikli hasta<br />

arkadaşlarla tanıştıkça neler olabildiğini<br />

öğreniyorum, kiminin sindirim sisteminde<br />

sıkıntı, kiminin cildinde, kiminin<br />

gelişiminde, kiminin akciğerlerinde, kiminin...<br />

Ben sanırım şanslı olanlardanım<br />

çünkü zor şartlarda da olsa tanısı çocukluk<br />

döneminde konan bir hastayım,<br />

ona rağmen solunum yolu ve akciğerlerime<br />

yansıması olan bir immün yetmezlikli<br />

hastayım. 4 yaşındayken Çapa<br />

Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı Kliniğinde<br />

2,5 ay yatışımın ardından hastalığımın<br />

tanısı konmuş ve tedavi sürecim başlatılmış,<br />

o günden beri düzenli olarak<br />

önce IMIG tedavisi daha sonra 1990’lı<br />

yıllardan itibaren IVIG tedavisi yapılmaya<br />

devam edilmiştir.<br />

Ancak bu yazdığım kadar kolay olmamıştır.<br />

Ben, doğumumdan 60 günlükten<br />

itibaren sürekli solunum yolu<br />

enfeksiyonları geçirmeye başlamışım,<br />

sürekli tedaviler uygulanmış, ancak tedavi<br />

süreci içerisinde yoğun antibiyotiklerle<br />

düzelmiş, fakat tedavinin hemen<br />

sonrasında yine hastalanan bir bebeklik<br />

dönemi geçirmişim, bu süreçte birçok<br />

Ben, çocuk yaşta bu hastalıkla<br />

tanıştığım için bu hastalığın her<br />

sıkıntısını en derinden yaşamış biriyim,<br />

hem hastalık açısından, hem<br />

de sosyal ve psikolojik açıdan.<br />

kez pnömani ve bronşit olmuş ve bunların<br />

tedavilerini görmüş ancak herhangi<br />

bir olumlu sonuç alınamamıştır.<br />

Bu süreç 1977 Eylül ayı ile 1981 yılları<br />

arasında (tam 4 yıl boyunca) olmuş ve<br />

babam şark görevini Urfa ilinde yaparken<br />

zor bela beni İstanbul’a götürüp<br />

Çapa Tıp Fakültesi’ne yatırana kadar<br />

sürmüştür. Bu 4 yıllık süreçte üzerimde<br />

her türlü antibiyotik ve penisilin tarzı<br />

(annem hep söyler kefzol diye bir ilaçta<br />

kullanılmış) en ağır ilaçlar denenmiş,<br />

hatta deyim yerinde ise kobay olarak<br />

kullanılmışım, fakat hiç bir ilaç kesin çözüme<br />

götürmemiş, çünkü günümüzde<br />

dahi birçok hekimin yabancı olduğu<br />

veya hiç duymadığı perdenin arkasında<br />

gizli bir düşman olarak duran İmmün<br />

Yetmezliği hastalığımın olduğu kimsenin<br />

aklına gelmemiş. Ailemin anlatmalarına<br />

göre sırtımdan uzun bir iğne ile<br />

su çekilmiş, kasığımdan parça alınmış.<br />

Çapa Tıp Fakültesinde 2,5 ay yatırılma<br />

sürecinde yapılan tetkikler sonucunda<br />

CVID (Yaygın Değişken İmmün Yetmezlik)<br />

tanısı konularak Immünglobulin<br />

tedavisine karar verilmiş.<br />

Babamın görevi itibarı ile bir yıl Urfa’dan<br />

İstanbul’a her ay IMIG tedavisi<br />

için gidip gelmişiz, bu ilaç kaba ete<br />

yapılıyordu. Yani ya kalçaya, ya da bacaktan<br />

yapılırdı. O dönemde benim<br />

bacaklarıma yapılırdı. İki enjektöre hazırlanan<br />

IMIG, iki bacağıma uygulanır ve<br />

o gün boyunca yürümem neredeyse<br />

imkansız olurdu, çünkü ilaç bacaklarımı<br />

uyuşturur ve çok ağrı yapardı, babamda<br />

beni kucağında taşımak zorunda kalırdı.<br />

Buna rağmen bu tedavi sonunda<br />

sanmayın ki düzelmişim. Yine de pnömoni,<br />

bronşit gibi ciddi enfeksiyonlar<br />

olmuş ancak sıklığı azalmış, bir miktar<br />

hayat kalitem artmış. Yine ailemin anlattıkları<br />

ve benim hatırladığım kadarı<br />

ile süte karıştırılmış bal+çiğ yumurta<br />

içer, ciğerlerimdeki mukozaları çıkartmam<br />

için divandan yüz üstü sarkıtılıp<br />

sırtıma vurulurdu. Daha sonra 1982<br />

yılından itibaren babamın Ankara iline<br />

tayin olması ile uzun yıllar Hacettepe<br />

Üniversitesi İhsan Doğramacı Çocuk<br />

Hastanesi Pediatrik İmmünoloji Polikliniğinde<br />

takip ve tedavi oldum, halende<br />

gitsem sağ olsunlar ilgilenirler, en azından<br />

derdimi dinler ve beni yönlendirirler.<br />

Ben, çocuk yaşta bu hastalıkla tanıştığım<br />

için bu hastalığın her sıkıntısını en<br />

derinden yaşamış biriyim, hem hastalık<br />

açısından, hem de sosyal ve psikolojik<br />

açıdan. Örneğin ben hiç doğru düzgün<br />

top oynayamadım. Düşünün bir erkek<br />

çocuğusunuz ve top oynayamıyorsunuz,<br />

bundan dolayı şu an ben futbol<br />

izlemem ve takımda tutmam, çünkü<br />

küçükken ben biraz koşsam, terlesem<br />

hemen hasta olur, okula gidemez ve<br />

derslerimden geri kalırdım. Bundan<br />

dolayı ilkokul birinci sınıfı iki kere okudum.<br />

Düşünün ilkokul birinci sınıftan<br />

bahsediyorum. Gerekçesi enfeksiyon<br />

riski. Öyle ki lisede dalgıçlık merakım<br />

vardı, ancak kendi doktorum beni yine<br />

de üzmemek için göğüs hastalıklarına<br />

gönderdi, çekilen BT sonucunda basınca<br />

dayalı herhangi bir spor yapmam<br />

uygun bulunmadığından benim doktorumda<br />

üzülerek onay veremedi.<br />

Her okul açılışında annem veya babam<br />

öğretmenim ve okul müdürü ile<br />

görüşür durumumu onlara söylerlerdi,<br />

herkes bana cüzzamlı gibi davranır,<br />

beni izole etmeye çalışırlardı. Bu belki<br />

iyi gibi görünebilir ama bir iki gün değil,<br />

bir ömür boyu böyle.<br />

Ortaokul dönemimde yaklaşık 13-<br />

14 yaşlarımdaydım. Annemle babama<br />

artık hastaneye tek başıma gitmek istediğimi<br />

söyledim ve onlarım hastaneye<br />

gelmelerini istemedim, çünkü benimle<br />

birlikte onlarında her seferinde aynı<br />

acıları yaşamalarını istemiyordum. Öyle<br />

ki benim babam hastaneleri hiç sevmi-<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 17

yor, çünkü benden dolayı geçmişte çok<br />

hastane gezmiş, çok acılar ve zorluklar<br />

görmüş. Bu hastalığı yaşamak ayrı bir<br />

sıkıntı, tedavisi ayrı bir sıkıntı, bir de<br />

hastaneye her geliş gidişinizde yaşadığınız<br />

hastane ortamında gördükleriniz,<br />

yaşadıklarınız ayrı bir sıkıntıdır, bunları<br />

ayrı ayrı anlatsanız, kitap olur.<br />

1996 yılında askerlik çağım geldiğinde,<br />

her genç erkek gibi askerlik şubesine<br />

gittim, oradan beni bulunduğum ilin<br />

askeri hastanesine sevk ettiler, orası da<br />

beni GATA (Gülhane Askeri Tıp Akademisi)’ya<br />

sevk etti, ancak o dönemde<br />

GATA’ da İmmünoloji polikliniği yok,<br />

sadece laboratuar düzeyinde bir birimi<br />

ve bir uzman doktoru var, ancak<br />

muayene yine yoktu. Dahiliyeden giriş<br />

yaptırdılar ve beni laboratuardaki doktora<br />

yönlendirdiler, doktor hem şaşırdı,<br />

hem de sevindi. Hayatında ilk kez bir<br />

immün yetmezliği hastasının kendisine<br />

geldiği için. Tabi buna<br />

ben sevinemedim,<br />

çünkü benim durumumun<br />

ne olacağı<br />

belli değildi. Hacettepe<br />

Üniversitesinde<br />

ki değerli doktorlarım<br />

yardımcı olmaya çalıştı ancak, o günkü<br />

şartlarda GATA’nın yönetmelikleri çok<br />

katı ve sert olduğundan GATA’da ki hekimde<br />

bir şey yapamıyordu. İşin ilginç<br />

tarafı benim hastalığıma inanıyor, ancak<br />

tespit etmesi gerekiyor, fakat imkanları<br />

buna yetmiyordu. Sonuçta ben 3 hafta<br />

GATA’da çaba verdim ve bir şekilde<br />

GATA’da ki doktor TSK Sağlık Yeteneğine<br />

göre benim hastalığımı ortaya<br />

koydu ve kurula sevk etti, peki bu yeterli<br />

oldu mu dersiniz? Tabi ki de hayır.<br />

Çünkü kurul karşısında fiziken sağlıklı bir<br />

birey gördüğünden “neden askerlikten<br />

kaçıyorsun?” sorusunu bana doğrulttu.<br />

Ben onlara “askerlikten kaçmıyorum,<br />

benim böyle bir hastalığım ve böyle bir<br />

tedavim var” dedim. Kurul başkanı ilacımın<br />

değerini sordu, o günkü değerini<br />

söyledim kafasından kabaca hesapladı<br />

ve bana o zaman gitmene gerek yok”<br />

dedi. Bu benim yıkıldığım andı. Çünkü<br />

18 I <strong>Toraks</strong> Bülteni<br />

benim hasta olmamın önemli olmadığı,<br />

esas önemli olan şeyin ise maddi karşılığının<br />

ne olduğu anlamına geliyordu.<br />

Peki ya okul hayatı, biraz önce bahsettim<br />

ancak hepsi sizce o mu dersiniz? Ben<br />

iki yıllık meslek yüksekokulunu ailemin<br />

yanında okurken bölüm birincisi olarak<br />

bitirmiş, buna karşılık makine mühendisliğine<br />

dikey geçiş yapmış biriyim. Bu<br />

dönemde ailem, ev sahibinin çıkarması<br />

nedeniyle kendi evlerinin bulunduğu<br />

şehre taşınmak zorunda kalınca mecburen<br />

yurda çıktım. Yurt ortamında çok sık<br />

hastalanmaya başladım. Bundan dolayı<br />

YÖK (Yüksek Öğretim Kurumu)’e, okuduğum<br />

üniversite dekanlığına, gitmek<br />

istediğim üniversite dekanlığına dilekçeler<br />

yazdım, sağlık durumundan ailemin<br />

bulunduğu ildeki üniversiteye kaydımın<br />

alınmasını istedim, ancak hepsinden de<br />

RET yanıtını aldım ve makine mühendisliğini<br />

bırakmak durumunda kaldım.<br />

“Her okul açılışında annem veya babam öğretmenim<br />

ve okul müdürü ile görüşür durumumu onlara<br />

söylerlerdi, herkes bana cüzzamlı gibi davranır, beni<br />

izole etmeye çalışırlardı. Bu belki iyi gibi görünebilir<br />

ama bir iki gün değil, bir ömür boyu böyle.”<br />

Bunlara rağmen bir şekilde memur<br />

olmayı başardım. Ancak memur olmak<br />

sorunları bitirmedi. Şu an da TSK’da<br />

memurum, ancak amirlerim asker kökenli.<br />

Bu özrümü kapatmak için her<br />

insandan daha öz verili çalışmaya çalışıyorum.<br />

Ancak her 3 hafta da bir 2 gün<br />

IVIG tedavisi için hastaneye gidiyorum,<br />

tabi bende buna rağmen hastalanabiliyorum,<br />

genelde de üst solunum veya<br />

alt solunum yolu enfeksiyonu şeklinde<br />

oluyor. Bunlar, ilaç kullanma yanında<br />

normal insanların bile ihtiyaç duyduğu<br />

istirahat şeklinde oluyor. Ancak amirlerime<br />

bunu anlatamıyorum. Askerler,<br />

genelde 2 yılda bir görev değiştirir, yani<br />

benim her 2 yılda bir yeni gelen amire,<br />

komutana vb. kişilere durumumu izah<br />

etmem gerekiyor, önceleri anlayışla<br />

karşılıyor gibi görünüyorlar, ama sonra<br />

durumu görünce önce “Ne kadar<br />

çok hastalanıyorsun sen...” gibi ifadeler<br />

başlıyor, sonra “...hastalığını kullanıyorsun<br />

sen.” demeye başlıyorlar. Ardından<br />

kontrol muayenesine askeri hastaneye<br />

sevk etmeye kalkıyorlar, ama zaten<br />

oradan çıkmış raporu görünce bu sefer<br />

mahkemeye vermeye kalkıyorlar. Yani<br />

neler neler...<br />

Bu hastalıktan dolayı çoğu kez bir<br />

uzvumun olmamasının bu hastalıktan<br />

daha iyi olacağını düşünmüşümdür<br />

veya insanların direkt olarak anlayacağı<br />

ve bir süre sonra hayatımın sonlanacağı<br />

türden bir hastalığımın olması şeklinde<br />

olmasını düşünmüşümdür. Niye<br />

biliyor musunuz? Çünkü, çok acı ama<br />

ömür boyu bu sıkıntıları her an yaşamak<br />

insanı psikolojik olarak bitiriyor<br />

ve hayata küstürüyor. Bana Hacettepe<br />

Üniversitesinin CVID hastalığımla ilgili<br />

verdiği “Toplu Çalışma Alanlarında Bulunmaması<br />

gerekir” şeklinde ki raporunu,<br />

gerçek hastalığım için olmasa bile,<br />

psikolojimin geldiği<br />

yer itibarı ile toplum<br />

içinde olmak istemiyorum.<br />

İnsanlara<br />

sürekli hastalığımı anlatmak<br />

ve insanların<br />

benim hastalığımdan<br />

dolayı beni suçlamalarından yorulmuş<br />

durumdayım.<br />

2000’li yıllardan sonra İmmünoloji<br />

Bölümü-Alerji veya Romotoloji ile<br />

birleşerek Türkiye genelinde yaygınlaştırıldı.<br />

Bu olumlu gibi görünse de bazı<br />

sakıncaları da olmadı değil. Çok geniş<br />

ve spesifik bir konu olan immünoloji<br />

bölümünün, çok yüzeysel değerlendirildiği<br />

yerlerle karşılaştım. Bazı yerlerde<br />

sadece ana tetkiklere bakarak karar<br />

verme yoluna gidilebildiği ile karşılaştım.<br />

Örneğin size yaşadığım bir olayı<br />

anlatmak isterim. Memur olduğum için<br />

atama gördüğüm ilde tedavi için ilk kez<br />

başvurduğum hastanede raporumu ibraz<br />

ederek tedavimi yaptırmak istedim<br />

(IVIG tedavisi), ancak ilgili hekim (romotolog-immünolog)<br />

benim IgG değerimin<br />

1240 olmasından dolayı IVIG<br />

almamın gerekmediğini söyleyerek<br />

tedavimi durdu. 2 hafta sonra tekrar

gelmemi ve tekrar ölçüm yapacaklarını,<br />

değerim ne zaman düşerse o zaman<br />

IVIG vereceklerini belirtti. Kendisine,<br />

tedavimin bugüne kadar hep büyük<br />

üniversite hastanelerinde yapıldığını,<br />

kendisine ibraz ettiğim raporunda büyük<br />

bir üniversitenin raporu olduğunu<br />

ve bu güne kadar bana söylenen ifadenin,<br />

tanı konduktan sonra IVIG aldığım<br />

sürece IgG değerimin normal insan IgG<br />

değerlerinde olabileceğini de ifade ettiğimde,<br />

ukalalık yapmakla suçlandım. Hal<br />

bu ki bir doktorla tıp bilgisi yarıştırma gibi<br />

bir derdim hiç bir zaman olmadı, ancak<br />

33 yıldır aynı hastalığı yaşıyorsanız, ister<br />

istemez bazı şeyleri doktorlarınız sizinle<br />

paylaşıyor.<br />

Demem o ki bir immün yetmezlikli<br />

hastanın rutin Ig değerleri belirleyici<br />

olmamalıdır. benzer bir durum benim<br />

oğlum 1,5 yaşında iken yaşandı. Bu hastalığı<br />

yaşadığım için insan haliyle endişe<br />

duyuyor ve oğlum doğduğu andan<br />

itibaren Hacettepe Üniversitesi İhsan<br />

Doğramacı Çocuk Hastanesi Pediatrik<br />

İmmünolojide kontrollerini yaptırdım,<br />

bana geçici immün yetmezliklerinden<br />

vb. olası her şeyden bahsedildi, ancak<br />

oğlumun 1,5 yaşına kadar ki yapılan<br />

antikor testlerine göre aşı cevaplarının<br />

olduğu ve hiç bir sıkıntısının olmadığı<br />

ancak Ig değerlerinin 3 yaşına kadar<br />

değişken olabileceği endişe edilmeyeceği<br />

söylendi, buna rağmen o dönemde<br />

Kayseri ilinde yapılan testlerde IgG<br />

değerinin (sadece bu değere bakılarak)<br />

düşük olmasından dolayı IVIG başlayacaklarını<br />

söylediler, bende kendilerine<br />

bu konuda onay vermediğimi, sonucu<br />

Hacettepe Üniversitesi’nin değerlendireceğini<br />

söyleyerek, kendilerine teşekkür<br />

ettim. Sonuçta da Hacettepe<br />

Üniversitesi Pediatrik İmmünoloji Bölümünde<br />

yeniden yapılan tüm tetkik<br />

Ig değerleri, Lenfosit alt grupları, Aşı<br />

Cevapları vb. diğer tüm tetkiklerin sonucunda<br />

hiç bir sıkıntısının olmadığı hatta<br />

IgG değerinin de bu sefer de yüksek olduğu<br />

söylendi ve her hangi bir immün yetmezliği<br />

hastalığına rastlanmadı. Şu an oğlum<br />

5,5 yaşında ve gayet sağlıklı bir çocuk.<br />

Bu anlattığım örneklerde göz önüne<br />

alındığında immün yetmezlik tanısını<br />

belirlemenin ne denli zor olduğu ortadadır.<br />

Ben sık sık solunum yolu enfeksiyonu<br />

yaşıyorum. Bebeklik dönemimde,<br />

bu hastalık daha bilinmez iken doktora<br />

götürüldüğümde verilen tedavi sürecinde<br />

normale döner, tedavi bitiminin<br />

hemen akabinde sanki hiç tedavi uygulanmamışçasına<br />

hastalanır ve tekrar<br />

doktora götürülürmüşüm. Bu durum<br />

dört yaşıma kadar devam etmiş. Tanı<br />

konduktan sonrasında da sorunlar çözülmemiş,<br />

sadece minimize edilmiştir.<br />

Yani sürekli hasta gezen bir çocuk, ayda<br />

“Bu hastalıktan dolayı çoğu kez bir<br />

uzvumun olmamasının bu hastalıktan<br />

daha iyi olacağını düşünmüşümdür.”<br />

bir sefer hasta olur hale geliş. Yani immün<br />

yetmezlik tanısı konup da IVIG tedavisine<br />

başlanan bireyler tamamen iyileşmiyor<br />

sadece yaşam kaliteleri belirli<br />

bir oranda düzeliyor. Yoksa bizler yine<br />

hasta oluyoruz. Ancak sürekli hasta olmaktan<br />

kurtulmuş durumdayız.<br />

Sonuç itibarı ile kanaatim o ki, her<br />

doktor benim için kıymetlidir, ancak<br />

bebekliğimden bu yana immünoloji<br />

ile büyüdüm. Annem-Babam beni Hacettepe<br />

Üniversitesi İhsan Doğramacı<br />

Çocuk Hastanesi Pediatrik İmmünoloji<br />

Bölümü’ne götürdüğü 1982 yılından<br />

bu güne kaç tane doktorumuz, hemşiremiz,<br />

laborantımız emekli oldu, kaç<br />

öğrenci oralarda asistanlık yapıp doktor<br />

ve hatta şu an öğretim görevlisi oldu.<br />

Şu an halen görev yapan değerli doktorlarım<br />

benim ablalarım, ağabeylerim<br />

diyebileceğim insanlardır. Onlarla beraber<br />

immünolojinin içinde büyüdüm.<br />

Belki azımsayabilirsiniz ama size kısaca<br />

şöyle izah edeyim 33 yılda her 3 haftada<br />

sadece 1 günde 572 günüm hastanede<br />

geçmiş. Bu yaşamımın gece-gündüz tam<br />

1 yıl 207 gününe tekabül ediyor. İmmünolog<br />

olmak gerçekten zor bir zanaat<br />

ve immünolojinin tüm tıp biliminin içinde<br />

yer aldığına inanıyorum, her hastalığın<br />

altında immün yetmezlik de yatabilir.<br />

Çünkü immün yetmezlik vücudun<br />

deyim yerindeyse silahlı kuvvetleridir.<br />

Bundan dolayı ki ben şöyle bir ifade kullanırım;<br />

bir immünolog aynı zamanda iyi<br />

bir iç hastalıkları uzmanı olmalıdır. İster<br />

istemez iç hastalıkları ile ilgilenen tüm<br />

doktorlarımızın da bu konuya yabancı<br />

kalmamaları gerektiği inancındayım.<br />

Bu gün itibarı ile bu yazımı sizlerle<br />

paylaşmamın ve bu hastalığa sahip insanlar<br />

ve kendim için tek bir amacım<br />

var artık, o da bizlere de özürlü raporunun<br />

verilmesi, ancak özürlü oranı olarak<br />

%0-....-100 gibi, değerler veriliyor ya,<br />

bizim özür oranımız bundan çok daha<br />

fazla çünkü biz normal insana göre<br />

her an hasta olmaya açık insanlarız ve<br />

toplu alanların dışında olmak zorunda<br />

olan insanlarız, yani yalnızlığa mahkum<br />

insanlarız, bu bana verilmiş rapordan<br />

da anlaşılmaktadır. Belki bu yazımı okuyacak<br />

olanlar sadece göğüs hastalıkları<br />

hekimleri olacak, bilemiyorum. Ama<br />

bilin ki Hacettepe’den mezun olan ve<br />

özellikle de immünoloji üzerine bitirme<br />

ödevi veren veya doktora yapan hekimlere<br />

seslenmek istiyorum, ben Murat<br />

Erginsoy, çoğunuz araştırmalarınız<br />

için kanlarımızı karşılıksız bizden aldınız,<br />

bizde memnuniyetle verdik. Bizimde<br />

sizden tek dileğimiz var ki özürlü raporunun<br />

çıkartılması konusunda Bakanlık<br />

Nezdinde Özürlülük Kriterlerine bizim<br />

hastalığımızın tanımlanmasına yardımcı<br />

olunuz ve özürlülük oranı olarak en az<br />

%60 gibi bir kriter girmesini sağlayınız,<br />

çünkü bu değerin altındaki bir kriter<br />

çok da etkili olanaklar sağlamamaktadır.<br />

Saygılarımla...<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 19

G20 Devlet Başkanlarına<br />

ve Hükümetlerine Çağrımızdır:<br />

İnsan Sağlığı için Harekete Geçin, Temiz ve<br />

Sürdürülebilir Enerji Kaynaklarını Seçin!<br />

Dünyanın en büyük 20 ekonomisinin devlet<br />

başkanları 15-16 Kasım <strong>2015</strong> tarihlerinde<br />

G20 Liderler Zirvesi için Antalya’da bir araya<br />

geliyor.<br />

Şiddet, savaşlar, kıtlık, kuraklık ve bulaşıcı hastalıklar<br />

yüzünden her geçen gün daha fazla masum insan yaşamını<br />

yitirirken; G20 liderleri eşitsizliklerin giderek<br />

arttığı bir dünyada, zenginin daha zengin, yoksulun<br />

daha yoksul olduğu koşullarda Türkiye’de toplanıyor.<br />

Bilimsel araştırmalar, iklim değişikliği ve hava kirliliğinin<br />

çağımızın en önemli halk sağlığı sorunlarından<br />

birisi olduğunu göstermektedir. Öyle ki, iklim değişikliğinin<br />

insan sağlığı üzerinde yarattığı tehditler geçtiğimiz<br />

elli yılda insani gelişme ve sağlık alanlarında<br />

elde edilen küresel kazanımları baltalayacak büyüklüğe<br />

ulaşmıştır. Bu nedenle iklim değişikliği ile mücadele,<br />

içinde bulunduğumuz yüzyılda tüm dünyada sağlığın<br />

geliştirilmesi için yapılması gereken en önemli ve<br />

en öncelikli işlerden birisidir.<br />

Bu çerçevede, kömürün küresel enerji bileşiminden<br />

hızla çıkarılması, hava kirliliğini azaltarak kalp-damar<br />

ve solunum sağlığını korumada ciddi bir adım olabilir.<br />

Hava kirliliğinin, solunum fonksiyonlarında bozulmaya,<br />

kronik solunum sistemi ve kronik kalp ve damar hastalıklarında,<br />

kanser ve erken ölüm sayısında artışa yol<br />

açtığı kanıtlanmış bilimsel gerçeklerdir. Hava kirleticilerinin<br />

aynı zamanda yağmur yoluyla, içme ve sulama<br />

suyu kaynaklarına, bitki örtüsüne<br />

zarar verdiği, bunun<br />

mikro klima değişikliklerine<br />

yol açtığı da göz önünde bulundurulmalıdır.<br />

Dünya Sağlık Örgütü, hava<br />

kirliliğinin küresel sağlık<br />

eşitsizliklerinin de bir nedeni<br />

olduğunu; özellikle<br />

kadınları, çocukları, yaşlıları<br />

ve düşük gelirli toplum kesimlerini içeren dezavantajlı<br />

grupları en çok etkilediğini belirtmektedir. Dünya<br />

Sağlık Örgütü ayrıca enerji verimliliğinin desteklenmesinin,<br />

temiz ve yenilenebilir enerjinin yaygınlaştırılmasının<br />

sağlık açısından faydaları olacağını vurgulamaktadır.<br />

2009 yılında, G20 ülkelerinin fosil yakıt teşviklerini sonlandırmaya<br />

söz verdiklerini tekrar hatırlatmak isteriz.<br />

Ancak maalesef, bugüne kadar bu yönde çok az ilerleme<br />

kaydedilmiş; G20 ülkeleri geçen zaman diliminde<br />

halkın sağlığı yerine, küresel şirketlerin çıkarlarını gözetmeyi<br />

sürdürmüştür. Süreçte, küresel şirketlerin ciroları<br />

artarken, eşitsizliklere seyirci kalan hükümetlerin<br />

kar maksimizasyonuna aracı olmaktan öte bir işlev<br />

üstlenmemesi dünyayı bir felakete sürüklemektedir.<br />

Tüm bu vurgulara rağmen uluslararası şirketlerin isteği<br />

üzerine -Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine<br />

göre- dünya genelinde hükümetler her yıl 5,3 trilyon<br />

ABD doları tutarında kamu parasını fosil yakıtları desteklemek<br />

için kullanmaktadır. Kömür ise bu teşviklerden<br />

en çok pay alan fosil yakıt olarak öne çıkmaktadır.<br />

Ne acıdır ki fosil yakıtları desteklemek için ayrılan<br />

kaynak, tüm dünya hükümetlerinin sağlık bütçelerinin<br />

toplamından daha fazlasına karşılık gelmektedir.<br />

Bu yıl G20 Dönem Başkanlığı’nı üstlenen Türkiye’nin<br />

kömürden enerji üretimine verdiği destekler ve teşvikler<br />

halk sağlığı açısından ciddi bir endişe kaynağıdır.<br />

IMF’ye göre, <strong>2015</strong> yılında Türkiye’de kömüre<br />

verilen teşvik, ülkenin<br />

GSMH’sının %2,8’ine ulaşarak<br />

24,2 milyar avroyu<br />

bulmuştur. Türkiye, kömür<br />

santralleri yoluyla enerji<br />

üretim sürecinde, dünyada<br />

Çin ve Hindistan’dan sonra<br />

en büyük üçüncü yatırımcı<br />

ülke konumuna ulaşmıştır.<br />

Bugün itibariyle Türkiye’de<br />

var olan yirminin üzerinde-<br />

20 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

ki mevcut kömürlü termik santrala ek olarak seksenin<br />

üzerinde yeni termik santral yapılması planlanmaktadır.<br />

Maalesef bu yeni termik santraller, halen mevcut<br />

termik santrallerden kaynaklanan yoğun hava kirliliği<br />

yaşayan ve hava kirleticilerinin ölçümünün bile kapsamlı<br />

ve çok merkezden yapılamadığı bölgelere (örneğin<br />

Batı Karadeniz...) planlanmıştır. Yapılması planlanan<br />

yeni kömürlü termik santralinin desteklenmesi<br />

halk sağlığını hiçe sayan bilim dışı bir tutumdur.<br />

Önümüzdeki dönem kömürlü termik santral sayısında<br />

artışa gidilmesi halinde, Türkiye’de kömürlü santrallere<br />

bağlı ortaya çıkacak sağlık yükü hızla yükselecektir.<br />

Halen Türkiye’de faaliyette bulunan kömür yakıtlı termik<br />

santraller nedeniyle her yıl on bine yakın ölüm,<br />

yüz binlerce sağlık kuruluşuna başvuru yaşandığı ve<br />

ekonomiye yıllık 3,6 milyar avroluk yük eklendiği unutulmamalıdır.<br />

İşte tüm bu nedenlerden dolayı bilim insanları, meslek<br />

örgütleri ve sivil toplum örgütleri olarak, Türkiye’nin<br />

şirketlerin kârlarının artışına yönelik bu “Kömüre hücum!”<br />

stratejisini şiddetle eleştiriyor, sağlıklı bir enerji<br />

geleceğine geçilmesi için siyasi iktidara uzun zamandır<br />

çağrıda bulunuyoruz. Bu kapsamda toplumun sağlık<br />

hakkının savunucusu olan bizler, iklim değişikliğine karşı<br />

mücadele konusunda bir samimiyet göstergesi olarak,<br />

toplumun sağlığının, her türlü sanayileşme faaliyetinden,<br />

ulusal ve küresel şirketlerin kazançlarından daha<br />

önemli olduğu ilkesinin G20 Hükümetleri tarafından<br />

benimsenmesi gerektiğini savunuyoruz. Buna karşılık<br />

fosil yakıtların alternatifinin nükleer enerji olmadığını,<br />

doğanın insanı içeren bütüncüllüğünü sürdürülebilir kılarak,<br />

yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmenin ve<br />

enerji verimliliğinin doğanın yani insanın geleceği için<br />

zorunluluk olduğunu vurguluyoruz. “Sağlıklı yaşamak”<br />

ve “Temiz hava solumak” en temel insan hakkı ise, bu<br />

hakkın hayata geçmesinin sağlanabilmesi için G20 hükümetlerinin<br />

enerjinin verimli kullanılması için tatmin<br />

edici girişimlerde bulunması, yenilenebilir enerji kaynaklarının<br />

enerji üretimindeki payının artırılmasını sağlaması<br />

ve yeni kömürlü termik santrallerin yapımından<br />

vazgeçmesi gerekmektedir.<br />

Biz, aşağıda imzası bulunan sağlık, tıp ve çevre örgütleri,<br />

yurttaşların sağlıklarının korunması ve iklim değişikliği<br />

ve hava kirliliğinden kaynaklanan toplumsal ve<br />

ekonomik eşitsizliklerin ortadan kaldırılmasında, başta<br />

kömür olmak üzere fosil yakıtlara verilen destek ve<br />

teşviklerin durdurulmasının kilit önemde bir yaklaşım<br />

olduğunu düşünüyoruz.<br />

İklim değişikliği ve hava kirliliğinin sağlık üzerinde<br />

oluşturduğu tehditlere dair yeni kanıtlar çerçevesinde,<br />

başta Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti olmak üzere,<br />

dünyanın en büyük 20 ekonomisinin liderleri olarak sizi,<br />

bu hafta Antalya’da yapılacak G20 Liderler Zirvesi’nde<br />

yeni kömürlü termik santral yapımından vazgeçmeye,<br />

fosil yakıt teşviklerini durdurmaya yönelik net bir yol<br />

kararlaştırmaya ve <strong>Aralık</strong> ayında Paris’te yapılacak Birleşmiş<br />

Milletler İklim Değişikliği Konferansı’nda toplum<br />

yararına bağlayıcı bir iklim anlaşmasının karara bağlanmasına<br />

liderlik etmeye acilen ve ısrarla çağırıyoruz.<br />

Temiz Hava Hakkı Platformu, Türkiye<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 21

Her Şey Sermaye İçin Sevgilim<br />

OSMAN ELBEK<br />

boyunca her pazar günü Taksim Meydanı’nda<br />

görünmesini de duymadı,<br />

görmedi.<br />

31 Ocak 2008<br />

İstanbul’un Zeytinburnu ilçesi<br />

Patlama yani bir “kaza” olayı…<br />

O günkü gazete ve televizyonlar, bir<br />

maytap atölyesinde yaşanan “iş kazası”<br />

nedeniyle onlarca kişinin hayatını<br />

kaybettiğini ve yüzden fazla sayıdaki<br />

insanın yaralandığını söylediler. Patlamadan<br />

sonra ölenlerin paramparça<br />

ve tanınmaz hale gelen bedenleri<br />

etraftan toplanmaya çalışılırken, Çalışma<br />

Bakanlığı da iş müfettişleriyle<br />

soruna el koyduklarını ve İstanbul’u<br />

tehlike yaratan bu işletmelerden kurtaracaklarını<br />

kamuoyuna ilan etti.<br />

Yani her şey olması gerektiği gibi: telaşa<br />

gerek yok Devlet-i Aliyye-i Cumhuriyye<br />

iş başında!<br />

Yaşanan her iş cinayeti sonrası devletin<br />

benzer açıklamalarına aşina olan<br />

Türkiye halkı, o günlerde İş Müfettişleri<br />

Derneği’nin, İstanbul, Edirne, Kırklareli,<br />

Tekirdağ ve Yalova’da denetim<br />

yapan toplam 100 müfettiş olduğunu<br />

ve İstanbul’da bulunan bir milyondan<br />

fazla işyerini bir kez denetleyebilmek<br />

için 55 yıla gerek duyulduğunu belirten<br />

açıklamasını elbette duymadı.<br />

Benzer biçimde öldürülen insanların<br />

ailelerinin Davutpaşa Patlaması hakkında<br />

ceza dava açılması için 35 hafta<br />

Çünkü Nazım’ın dediği gibi antenlerin,<br />

rotatiflerin, kitapların, beyaz<br />

perdedeki kızların, ninninin, rüyanın,<br />

sözün, sesin ve en önemlisi duanın<br />

yalan söylediği bir dünyadadır bu<br />

dünya. Ne yazık ki paradan başka hiçbir<br />

değere iman etmeyen bu neoliberal<br />

hayat, çalışma hayatında her yıl<br />

iki milyondan fazla insanın ölümüne,<br />

150 milyondan fazla insanın hastalanmasına,<br />

300 milyondan fazla çalışanın<br />

işyerinde kaza geçirmesini sağlıyor.<br />

Aşırı çalışma nedeniyle yaşanan ölüm<br />

ve intiharlar ise bu cinayetlerin görülmek<br />

istenmeyen karanlık yüzünü var<br />

ediyor. Fark edelim ki; bu dünya, insanın<br />

hastalanarak, sakat kalarak, ölerek<br />

özgürleştiği bir dünya.<br />

Soma iş cinayeti sonrası kısa süreli<br />

olsa da fark edip peşi sıra hemen<br />

unuttuğumuz üzere ucuz işçi cenneti<br />

olmakla övünülen Türkiye’de ise<br />

ortalama her gün 3-8 işçi “kazara”<br />

ölüyor. Yani kapitalizmin çarkı dönüyor<br />

ve metaların dünyası büyüdükçe<br />

insanın değeri küçülüyor: insan bir<br />

rakama, bir veriye, ya da üç satır bir<br />

ölüm haberine dönüşüyor. Acı ama<br />

Kafka bile böylesi bir dönüşümü hayal<br />

edememişti.<br />

22 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

Fırat Yiğen<br />

Neyse devam edelim ve küreselleşme<br />

ile birlikte hızlanan dünyaya bizde<br />

ayak uydurup gelelim 15 Temmuz<br />

2014’e. Aslında 15 Temmuz’un özel<br />

bir önemi yok, hatta sıradan bir gün<br />

bile sayılabilir. İşte bu sıradan günde<br />

sıradan bir haber: Dicle Üniversitesi<br />

Elektrik Elektronik Bölümü ikinci sınıf<br />

öğrencisi Fırat Yiğen, iki gün önce çalışmaya<br />

başladığı inşaatın yedinci katından<br />

düşerek öldü.<br />

Bir yanda dünyanın en büyük ekonomileri<br />

arasında “örnek” gösterilen<br />

Türkiye, diğer yanda yaz tatilinde ailesine<br />

katkıda bulunmak için Şanlıurfa’da<br />

inşaatta çalışmak zorunda kalan<br />

bir üniversite öğrencisi. Kapitalizmin<br />

insafsızlığı ve eşitsizliği daha başka nasıl<br />

anlatılabilir ki?<br />

Ama biliyoruz ki, Fırat Yiğen son ölen<br />

olmayacak. Çünkü bu topraklarda dolar<br />

milyarderlerinin artması gerekli.<br />

Çünkü “İnşaat Ya Resulullah” zihniyetinin<br />

başarısı için ucuz genç ölümlerin<br />

olması gerekli. Acı ama gerçek; her<br />

genç ölüm daha çok imar demek, bina<br />

demek, alışveriş merkezi demek...<br />

Türkiye’de kapitalizmin tüm kurum ve<br />

yapılanmalarıyla, hem de sömürüyü<br />

azami ölçüye taşıyabilmesini sağlayarak<br />

var olan siyasi iktidarının “tek<br />

adam”ı işte o nedenle tebaasından üç<br />

çocuk doğurmalarını istiyor. Öyle ya;<br />

ölüm “takdir-i ilahi”, yeter ki sömürü<br />

devam etsin, yeter ki kârlar azalmasın.<br />

Unutmayalım, Ocak 2002’de yürürlüğe<br />

girmiş olan Kamu İhale Kanunu’nu,<br />

on yıl içerisinde 17 kere değiştiren,<br />

kanun kapsamında yüzü aşkın değişiklik<br />

yapan bir siyasi iktidarla karşı karşıyayız.<br />

Şimdi tüm bunların yaşandığı<br />

bir ülkede “topal ördek” konumuna<br />

düşmüş bir sityasi iktidarın Ağustos<br />

sıcağında madenlerde Avrupa Birliği<br />

mevzuatına uygun malzeme ve koryucu<br />

sistem kullanma şartını 2020’ye<br />

ertelenmesine şaşıracak mıyız?<br />

Yok hayır; her şey olması gerektiği<br />

gibi: Her Şey Sermaye İçin Sevgilim.<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 23

24 I <strong>Toraks</strong> Bülteni<br />

Işığın Efendisi Olmak

Nilüfer AYKAÇ KONGAR<br />

Nilüfer Aykaç Kongar: Ne yazık ki günlerimiz hep bir koşuşturmaca<br />

içinde geçiyor. Evden işe, okula, çarşıya, pazara... hep bir<br />

koşturmaca. Akşam olup da yatağa atınca kendimizi tükendiğimizi<br />

hissediyoruz: Hayat sanki değirmen taşı, biz de öğütülecek<br />

buğday… Sizce bu zamanın hızlı akışını nasıl yavaşlatırız?<br />

Erzade Ertem: Emin olun hayatı yavaşlatarak yaşamanın en güzel<br />

seçeneklerinden birisidir fotoğraf çekmek. Elbette makineyi boynuna<br />

asıp oradan oraya koşup fotoğraf peşinde koşarak yapılamaz<br />

bu. Fotoğraf çekmek için koşmak değil ışığı izlemek gerek.<br />

NAK: Bu nedenle mi öğrencileriniz size “Işığın Efendisi” diyor?<br />

EE: Bilmiyorum belki de… Ama fotoğrafın sözcük anlamının “ışıkla<br />

çizmek” olduğunu biliyorum. Bu nedenle fotoğrafçı aslında ışığı<br />

doğru kullanan yani ışığa hükmeden kişidir. Çünkü fotoğraf dediğimiz<br />

sonuçta ışık, renk ve kompozisyondur.<br />

NAK: O zaman bize biraz her daim gördüğümüz ama belki de<br />

çok farkında olmadığımız ışığı anlatır mısınız? Nedir ışık?<br />

EE: Hayatımızda doğal ve yapay ışık kaynakları vardır. Bizler stüdyoda<br />

yapay ışık kaynaklarını kullanırız. Bu kaynaklar sayesinde de<br />

çekim zamanını kendimiz belirlemiş oluruz.<br />

NAK: Doğal ışıkta çekim yapmak daha zor değil mi? Zamana<br />

dikkat etmek gerekli en nihayetinde.<br />

EE: Kesinlikle, doğal ışık ortamındaysanız çekim yapacağınız objeyi<br />

en iyi yansıtacak ışığın zamanını beklemek zorundasınız. Ayrıca<br />

ayın, yıldızların, şimşeğin ve güneş ışığının özelliklerini de bilmelisiniz.<br />

Haliyle bu oldukça meşakkatli. Çünkü ışıkla nesnenin en iyi<br />

buluştuğu zaman bazen bir gün içerisinde bir “an” ya da bir sene<br />

içerisinde bir “an” olabilir.<br />

NAK: Doğal ışıkta fotoğraf çekmek için elde makine fotoğrafın<br />

peşinde koşmayıp anı bekleyeceğiz öyle mi?<br />

EE: Elbette, koşmak nafile bir çabadır. Bir antik kent, bir manzara,<br />

bir tarihi eser... yani yerinden kımıldatamayacağınız her şey için yapılacak<br />

olan doğru ışığı beklemektir. Çünkü güneş ışığı dünyamıza<br />

her gün farklı açılardan ve farklı tatlarda yani farklı renklerde gelir.<br />

Ve güneş her gün farklı yerlerden batar. Günbatımı çekimlerinde<br />

bunu en iyi biçimde deneyimleyebilirsiniz.<br />

NAK: Ama beklemek için yeterince zamanımız yoksa, malum…<br />

çok acelemiz var.<br />

EE: Emin olun beklemekten başka yol yok. Farzedelim çekime gittiniz<br />

ama ışık ters açıda. Ne yapacaksınız? Eğer çekim yaparsanız<br />

asla iyi olmayacaktır. O nedenle koşulu yok; çaresiz bekleyeceksiniz.<br />

Eğer ışığın efendisiyseniz.<br />

NAK: Yani efendi olmak için ardından koşmak değil onu beklemek<br />

gerek diyorsunuz. Bu bizim bildiğimiz efendi tanımlarına hiç<br />

uymuyor. Efendi bekler mi?<br />

EE: Eğer ışık bilginiz yoksa hemen çekimlere başlarsınız ve bir<br />

sürü kötü fotoğraflarla yolunuza devam edersiniz. Bir fotoğrafçıyı,<br />

Afrodisias ‘’Benim antik kentim. Ara Güler’in dünyaya<br />

tanıttığı antik kent. Prof Dr. Kenan Erim’in anısına...’’<br />

fotoğraf çekenden ayıran en temel özelliklerden biri budur; ışığı<br />

doğru okumak ve efendi olmak için bekleyebilmek.<br />

NAK: Ama gündelik hayatta bir şeyleri beklemeyi hepten unuttuk.<br />

Birkaç saniye içinde internet sayfası açılmıyorsa sinir oluyoruz, canımız<br />

sıkılıyor. Doğru ışığı beklerken de canımız sıkılmaz mı?<br />

EE: Hayatı yavaşlatmak budur aslında. Hem bu sayede hızla akıp<br />

giden hayatın unuttuğumuz güzelliklerini de hatırlarız. Beklerken çayınızı<br />

demlersiniz, sevdiğiniz bir müziği açarsınız, yanınızdaki kitaptan<br />

satırlar okursunuz. Uzanırsınız, kestirirsiniz... hasılı tembellik yaparsınız.<br />

Hayatın ellerinizden akıp gitmesini önler, aksine onu yaşadığınızı<br />

hissedersiniz böylelikle. Benim için bu bekleme anları zamanın çok<br />

yavaş geçtiği anlardır. Yani hayatı yavaş yaşadığım anlardır. Ve doğru<br />

zaman geldiğinde de çekimlere başlanır. Asla unutmayın her çekimin<br />

farklı bir zamanı vardır.<br />

NAK: Meslek sırrı değilse çektiğiniz bir fotoğraf üzerinden bu<br />

çekim zamanını biraz daha detaylı anlatabilir misiniz?<br />

EE: Elbette, haydi gelin Boğaziçi’ndeki o güzelim erguvanları çekelim.<br />

Biliyorsunuz havanın sıcaklığına bağlı olarak erguvanlar, 15 Nisan ile<br />

15 Mayıs arası on günlük bir sürede açarlar ve sonra çiçekleri dökülür.<br />

Demek ki, boğazda erguvan çekecekseniz ajandanıza bu tarihleri<br />

işaretleyeceksiniz öncelikle.<br />

Daha sonra erguvanlar açtığı zamanlarda (ki Kadıköy’den Beykoz’a<br />

3-4 günlük farkla açarlar unutmayın) bir keşif ve ön çekim yaparsınız.<br />

Bu sayede doğru ışıkları belirlersiniz. Genelde sabahtan öğlen<br />

sonuna kadar Boğazın Avrupa yakasını, öğlenden akşama kadarsa<br />

Boğazın Asya yakasını çekersiniz. Daha önemlisi hem karadan hem<br />

de denizden çekim yapmalısınız. Zaten bu zamanlar Boğaziçi yalılarının<br />

da en güzel görüntüleneceği zamandır.<br />

NAK: Her güzel işin arkasında olduğu gibi ne çok emek saklı değil<br />

mi? Emek harcadıkça güzelleşiyor hayat aslında. Pekiyi bizlere<br />

önereceğiniz favori bir yeriniz var mı erguvan çekimleri için?<br />

EE: Ben en çok Küçüksu Kasrında oturup, Rumeli Hisarında açmış<br />

olan erguvanları çekmeyi severim. Bir kıtada oturup diğer kıtada<br />

erguvanları seyretmek ve fotoğraflarını çekmek… Aman bu arada<br />

dikkat; kuzeyden esen rüzgarı yakalamalısınız ki sis-nem olmasın ve<br />

fotoğraflar bulanık çıkmasın. Aksine keskin, net görüntüler olsun.<br />

NAK: Piyasada bir dolu fotoğraf malzemesi var. Hani sizin anlattığınız<br />

gibi çokça emek harcamayıp en pahalı malzemeleri alıp<br />

çekim yapsak olmaz mı? Nem, sis, ışık sorunlarını bu pahalı malzemeler<br />

çözmez mi? Zamane ruhuyla sorarsak; para her şeyi<br />

halletmez mi?<br />

EE: Hayır pahalı tencere, leziz yemek pişirimi için gerekli değildir.<br />

Öte yandan bakın dijital teknoloji çok hızlı ilerliyor, aldıklarımızın<br />

çoğunun nerdeyse ikinci eli yok. Yenisini alıp eskisini atıyoruz. O zaman<br />

ne yapmalıyız derseniz; ilk çekime başlarken cep telefonunuzun<br />

kamerası, kompakt ya da yarı otomatik yani hem otomatik hem de<br />

manuel çeken bir kamera yeterli olacak demektir. Bu makinelerin<br />

fiyatı 300-500 lira arasındadır. Fazlasına gerek yok…<br />

NAK: Ya fotoğraf malzemeleri, ekipmanlar?<br />

EE: Malzeme ve ekipman almadan önce ilk çekime başladığınız mütevazi<br />

makine ile fotoğraf eğitimi almalısınız. Sonra gerçekten bir<br />

hobi olarak yapmaya karar verdiğinizde fotoğrafın hangi dalıyla ilgiliyseniz<br />

ona göre ekipman almalısınız. Manzara, gezi, doğa, spor,<br />

basın, makro, yaşam, yemek, insan, hayvan, çiçek, moda, portre...<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 25

Bu dalların hangisiyle veya hangileriyle ilgileniyorsanız<br />

bunu belirlemeli ve o çekim için<br />

gerekli ekipmanları almalısınız.<br />

NAK: Tripod, lens gibi malzemeleri hemen<br />

alalım mı?<br />

EE: Kesinlikle hayır. Kit olarak satılan (gövde,<br />

3-4 lens, flaş, tripod vs.) ekipmanlardan<br />

uzak durmanız lazım. Zaten lenslerin kalitesi<br />

çok kötü. Alacağınız malzeme için mutlaka<br />

eğitmenlerinizden yardım almalısınız. Öte<br />

yandan pahalı değil hafif ekipmanlar edinmelisiniz.<br />

Aynasız gövdeler çıktı, daha hafifler ve<br />

suda da çekim yapabileceğiniz çok hoş kompakt<br />

makineler var. Ana kural, ihtiyacın olana<br />

para ver, fazlasına değil.<br />

NAK: Leziz yemek yapmak için pahalı tencereye<br />

gerek yok diyorsunuz…<br />

EE: Kesinlikle, ben bu tencere hikayesini hep<br />

şunun için anlatırım: Makinen ne kadar iyi<br />

olursa olsun, o yalnız başına sana iyi fotoğraf<br />

çekmez. Geçmiş zaman bir kişiyle bir çekimde<br />

karşılaştık, omuzunda da pahalı bir makine<br />

var. Benim çekimlerimi gördü ve makinemin<br />

markasını istedi: “benim makine iyi çekmiyor<br />

satıp hocanınkinden alacam” dedi. Öğrencilerimden<br />

biri kişiye dönüp; “sana istediğin tencereleri<br />

alsam leziz yemekler yapabilir misin?”<br />

dedi. Makine değil, ışığın efendisi olmak ancak<br />

iyi fotoğraf çekmenizi sağlar. Bunun için de<br />

eğitim almak gerekli. Başka söze gerek var mı?<br />

NAK: Öğrencileriniz nasıl yaklaşıyor fotoğraf<br />

eğitimine? Aldıkları eğitimlerden<br />

sonra yaşamlarına ve kendilerine neler<br />

kattıklarını ifade ediyorlar?<br />

EE: Fotoğraf kulübündeki öğrencilerimin<br />

kimi yanıtlarını paylaşabilirim bu sorunuz için:<br />

* “Malta eriğinin Kasım-<strong>Aralık</strong> aylarında çiçek<br />

açtığını öğrendim.”<br />

* “Ayasofya’da dört minare olduğunu biliyordum<br />

ama üçünün farklı olduğunu çekim sırasında<br />

gördüm.”<br />

* “Meyve ağacında çiçeklerin yapraktan önce<br />

açtığını gördüm.”<br />

* “Işığı hep aynı renk bilirdim. Sabah, öğlen ve<br />

akşam ışıklarının ve mevsimsel ışıkların farklı<br />

olduğunu öğrendim.”<br />

* “Her gün işe giderken yanından geçtiğim yapının<br />

‘Tyke’ tapınağı olduğunu öğrendim.”<br />

* “Kendim için bir şey yapmayı öğrendim.”<br />

* “Çocuklarıma da makine aldım, birlikte vakit<br />

geçiriyoruz.”<br />

* “Renkleri öğrendim, ressamlar ve resimleriyle<br />

buluştum.”<br />

* “Bakıyorum, görüyorum ve merak ediyorum.”<br />

* “Önceleri bakardım, şimdi görüyorum.”<br />

NAK: Bakmak ve görmek apayrı iki kavram<br />

değil mi?<br />

EE: Kesinlikle ve fotoğraf bakmaktan görmeye<br />

geçişi sağlar. Sonra gördüklerinizi merak<br />

edersiniz. Merak bilgiye giden yolu açar<br />

ve sonra öğrendiğiniz bilgileri yaşamınızda<br />

kullanmaya başlarsınız. İşte fotoğrafçılık yaşamınızı<br />

böyle adım adım zenginleştirir. Selimiye’yi,<br />

Süleymaniye’yi çekersiniz; Mimar<br />

Sinan’ı merak edersiniz. Sinan okursunuz;<br />

diğer eserlerini çekersiniz. Osmanlı mimarisine,<br />

İslam mimarisine, Roma mimarisine geçersiniz…<br />

Hasılı kelam sonsuz bir deryada<br />

yüzüp durursunuz.<br />

Alanya Limanı<br />

NAK: Sadece tarih alanında değil kültürün<br />

tümünde etkisi vardır değil mi?<br />

EE: Elbette. Yemek çekersiniz, halk oyunlarını,<br />

giysileri, içkileri, tatlıları, tekneleri, süsleri,<br />

çiniyi, ibadethaneleri... kısaca yaşamı çekersiniz.<br />

Bu sayede yeni kültürlerle, yaşam biçimleriyle<br />

tanışırsınız.<br />

NAK: Son olarak bu söyleşiden de cesaret<br />

alarak fotoğraf alanına amatör biçimde<br />

adım atmaya çalışan kişilere önerilerinizi<br />

alabilir miyiz?<br />

EE: Amatör fotoğrafçı kendisi için çekim<br />

yaptığını hiç unutmamalıdır. Photoshop öğrenmeli<br />

ve arşiv yapmalıdır. Bilgisayara taşıdıktan<br />

hemen sonra fotoğraflarını elemeli,<br />

atacaklarını atmalıdır. Bilgisayarda konularına<br />

göre ve tarih vererek ayrı dosyalarda arşivlemelidir<br />

çekimlerini. Mutlaka harici iki ayrı<br />

hard diskte depolamalıdır. Ayrıca video çekmeyi<br />

de öğrenmelidir. Ama en önemlisi çekimin<br />

tadını çıkartmalıdır. 10-15 kg ekipman<br />

taşıyarak kendine eziyet etmemelidir. Mutlaka<br />

bir yedek pil ve hafıza kartı olmalıdır. Bir<br />

gezide 1000-2000 kare çekim yapmamalıdır.<br />

Deklanşöre basmadan önce fotoğrafı kafasında<br />

oluşturmalıdır. Ve elbette fotoğraf<br />

çekerken mutlu oluyorsa, yaşamını zenginleştirebiliyorsa<br />

bu hobiyi yapmalıdır.<br />

NAK: Fotoğraf çekimi sırasında nelere<br />

dikkat etmelidir?<br />

EE: Sevgili Nilüfer bu konu çok önemli. Geçenlerde<br />

Urfa da idik, ben ve dört öğrencim.<br />

O sırada bir fotoğraf kulübünden 30-40 kişi<br />

geldi. Elde makineler, tripodlar, ordan oraya<br />

koşmaya başladılar. Urfa çarşıları, Gümrük<br />

Han... her taraf karıştı. Hal hatır izin sormadan<br />

çekim yapıyorlar. Dama oynadığım Urfalı<br />

bana baktı ve “kımıl sürüsü” geldi hoca<br />

dedi. Ben utandım. Fotoğrafı tüketim aracı<br />

olarak ya da bir keyif aracı yani iletişim aracı<br />

olarak kullanmak bizim elimizde. Çekimde<br />

başkalarının özgürlüğüne saygı duyalım. Günümüz<br />

hayatının hızlı akışına kendimizi bırakmayalım,<br />

aksine zamanı yavaşlatalım.<br />

NAK: Bu güzel söyleşi için teşekkür ederim.<br />

EE: Görüşlerimi paylaşma şansı verdiğiniz<br />

için asıl ben teşekkür ederim. Sevgiyle kalın.<br />

<strong>Toraks</strong> Bülten Notu: Röportaj için Nilüfer<br />

Aykaç Kongar’a ve düzeltmeler için Osman<br />

Elbek ‘e teşekkür ederiz.<br />

26 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

Sinanhoca Köyü, Toroslar. Sinanhoca Köyü’nü Manavgat’tan Altın Beşik<br />

Mağarası’na giderken görmüştüm. Mevsimlerden yazdı. Ajandama not aldım.<br />

Dokuz ay sonra 4 Nisan’da köyün karşı yamacından çekimi yaptım.<br />

2 Nisan’da da gitmiştim. Hava kapalıydı. Çekim yapmadan geri döndüm.<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 27

Side Apollon Tapınağı ”Tanrının Renkleri”<br />

Bu fotoğrafa “Tanrının Renkleri”<br />

adını verdim. Siz ne dersiniz?<br />

Nilüfer çiçeği<br />

Nergis çiçeği<br />

Palmira (IŞİD’in katlettiği arkeolog<br />

Halid Esad anısına)<br />

Kurşunlu Şelalesi’nde Erzade Ertem<br />

Fotoğraf: Erdoğan Berçin<br />

28 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

Erzade Ertem<br />

Dergi ve gazetelerde fotomuhabirliği<br />

yaptı. Uluslararası<br />

alanda fotoğrafları, foto röportajları<br />

yayınlandı. Türkiye’de kültür, sanat<br />

ve yaşam üzerine pek çok kitabın<br />

fotoğraf projesini gerçekleştirdi.<br />

Üniversitelerde ders verdi.<br />

Bir buçuk milyon fotoğraflık<br />

arşivi var.<br />

Reklam fotoğrafçılığının yanı sıra<br />

öğrencilerine kurs vermeye devam<br />

etmektedir.<br />

Not: Erzade Ertem facebook adresinden<br />

fotoğraf albümlerine ulaşabilirsiniz.<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 29

Dr. Annik<br />

Rouillon<br />

Anısına<br />

Yeşim<br />

YASİN<br />

(1929-<strong>2015</strong>)<br />

30 I <strong>Toraks</strong> Bülteni<br />

Annik Rouillon

Union’un eski İcra Direktörü ve 20. yüzyılın en önemli<br />

halk sağlıkçılarından biri olan Dr. Annik Rouillon, 13<br />

Temmuz <strong>2015</strong>, Pazartesi günü 85 yaşında vefat etti. 36<br />

yıllık kariyeri boyunca hem Bilimsel Aktiviteler Direktörü hem<br />

de İcra Direktörü olarak hizmet veren Dr. Rouillon, 1992’deki<br />

emekliliğine kadar geçen sürede yorgunluk bilmeden çalıştı ve<br />

kurumun başat figürlerinden biri oldu.<br />

1929’da Châteaurox, Fransa’da doğan Dr. Rouillon, daha genç<br />

yaşlarından itibaren çevresindekilerinin hayat kalitesini iyileştirme<br />

saikiyle hareket etti. Yaşamının başında sosyal hizmet kariyeri<br />

düşündü, ancak annesinin tavsiyelerine uyarak, tıp doktoru<br />

olmayı seçti.<br />

Dr. Rouillon l’Université de Paris’de okudu ve 1953’de tıp doktoru<br />

unvanını aldı. 1956’da, daha sekretarya Paris’te küçük<br />

bir oda iken, Union Against Tuberculosis’e (o zamanki adıyla<br />

Tüberküloza Karşı Birlik) katıldı. O zamanlarda, Avrupa’da pek<br />

çok insan tüberkülozdan ölüyordu ve hastalıktan yaygın bir<br />

korku vardı. Fakat aynı dönem, İskoçya’da tüberkülozun ilk kez<br />

kombine ilaçlarla tedavi edilebileceğini gösteren testlerin varlığıyla,<br />

hastalıkla ilgili önemli bir gelişme dönemiydi.<br />

Dr. Roullion TB ile savaşa müthiş bir heves ve tutkuyla katıldı,<br />

ayrıca onunla çalışma ayrıcalığına sahip olanlar için hep bir motivasyon<br />

kaynağı ve itici güç oldu.<br />

Annik Rouillon: une Vie Contre Tuberculose (Annik Rouillon:<br />

Tüberküloza Karşı bir Hayat) adlı kısa metrajlı belgeselde Dr.<br />

Arnaud Trébuck “O kimsenin kayıtsız kalamayacağı biriydi.<br />

Kendisi sıradışı bir karizmaya ve amaca adanmışlığa sahip, güçlü<br />

bir akıl kadınıydı,” diye hatırlıyor.<br />

İcra Direktörlüğüne ilaveten Dr. Rouillon, 1991’de Tubercule<br />

ile birleşen ve bugünkü International Journal of Tuberculosis<br />

and Lung Disease olan, IUAT Bulletin’in de baş editörü olarak<br />

görev yaptı. O, Union’un üyelere ortak sorunlar için birlikte<br />

çalışma imkanı sağlayan bölgesel organizasyonun oluşumunu da<br />

yönetti. Ayrıca İspanyolcanın üçüncü resmi dil olarak kabul edilmesini<br />

sağladı ve bu sayede o zamanlar ulaşılması güç olan Latin<br />

Amerika’ya kapı açtı.<br />

Ancak kuşkusuz Dr. Roullion’un tüberküloza en büyük mirası,<br />

Dr. Karel Styblo ile el ele vererek oluşturdukları Doğrudan Gözetimli<br />

Tedavi-Kısa Dönem veya DGTS stratejisidir. Kendisinin<br />

yorulmadan savunuculuğunu yaptığı temel güvenilir TB bakımı,<br />

stratejinin ana hatlarını oluşturdu ve Dünya Sağlık Örgütü, Union’un<br />

bugün hala sürdürdüğü bu stratejiyi tüberkülozda standart<br />

halk sağlığı yaklaşımı olarak kabul etti. DGTS’nin ilkeleri<br />

küresel anti-tüberküloz çabalarını etkilemeyi sürdürüyor. Dünya<br />

Sağlık Örgütü’ne göre 2000-2013 yılları arasında dünyada 37<br />

milyon insanın hayatı bu sayede kurtarıldı.<br />

Rutgers Global Tuberculosis Institute’un eski İcra Direktörü ve<br />

Kıdemli Danışmanı Dr. Lee Reichman, “Annik Union’un başarılarına<br />

katkılarından gururla söz ederdi ancak geçmişe nostalji<br />

duymazdı” diyor. Union’daki liderlik pozisyonunu öneren arama<br />

komitesi üyelerinden biri, hatırladıklarını “şimdiki zamanda<br />

yaşamayı seven ve geleceği planlamada usta biriydi. Union’un<br />

tarihiyle ilgili detayları incelikle kaleme almıştır ve fakat bunun<br />

nedeni geçmişin bugünden üstün olduğunu düşündüğünden değil,<br />

daha çok eğer geçmişte olup bitenleri iyi anlarsak geleceği<br />

çok daha akıllıca planlayabileceğimizi bildiğindendi” şeklinde aktarıyor.<br />

Çok sayıdaki ayrıcalıkları arasında, Dr. Rouillon, Académie<br />

Nationale de Médecine ve l’Académie des Sciences ödüllerini<br />

kazanmıştır. Kendisi aynı zamanda, Johns Hopkins Bloomberg<br />

School of Public Health tarafından “Halk Sağlığı Kahramanı”<br />

olarak adlandırılmış tek Fransız’dır. Birçok tıp örgütüne aktif<br />

üyelikleri vardı.<br />

Okyanusları ve piyano çalmayı sevdi, ancak zamanının çoğu profesyonel<br />

uğraşlarına adandı. Sıklıkla akşamları ve hafta sonlarını<br />

çalışarak geçirdi. Zamanı konusunda o kadar açık elliydi ki, Union<br />

Yönetim Kurulu üyesi ve eski İcra Direktörü Dr. Nils Bilo,<br />

bu durumu “günde 23 saat 59 dakika Union için yaşadı ve özel<br />

hayatına sadece bir dakika ayırdı. Kendini gerçekten Union’a<br />

fazlasıyla adamış biriydi” diyerek ifade ediyor.<br />

Dr. Roillon’un tüberküloz alanındaki devasa katkısı, Union’un<br />

yüksek kalite standartları getirmesine yardımcı oldu ve kurumun<br />

dünya çapında ünlenmesini sağladı. Değerli anısı, TB ve<br />

akciğer sağlığı alanında çalışan herkese ilham vermeye devam<br />

edecek ve kendisinin çok derinden önemsediği amaçlar adına<br />

çabalarımız katlanarak artacak.<br />

“Dr. Roullion, mirası Union’a nüfuz etmiş anıtsal bir figürdü”<br />

diyor Union’un İcra Direktörü José Luis Castro. “Onun kuruma<br />

ve halk sağlığına sarsılmaz bağlılığı, bir soruna, ne kadar başa<br />

çıkılmaz görünüyorsa görünsün, adanmışlık, sebat ve sabır ile<br />

kalıcı bir çözüm yaratmanın her zaman mümkün olduğunu göstermiştir.”<br />

* Yeşim Yasin tarafından, Union Newsletter’dan Türkçe’ye çevrilmiştir.<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 31

Biz Kuş muyuz Yoksa Tavuk mu?<br />

Mustafa ÇETİNER<br />

32 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

“Bilim ve sanat bir kuşun iki kanadı<br />

gibidir. Bu iki kanadı kullanabilen toplumlar<br />

uçar ve özgür olurlar, uçamayanlar<br />

ise tavuk olur. Tavuk toplum önüne<br />

atılan bir avuç yemi gagalarken, arkadan<br />

yumurtalarının alındığının farkında<br />

bile olmaz.” Darwin.<br />

Uzun bir süre İnternet’te dolaştı bu<br />

söz. Gerçekten Darwin’e mi aittir,<br />

bilmiyorum. Aslında pek de sanmıyorum.<br />

Ama kim söylemiş olursa olsun,<br />

öylesine doğru söylemiş ki...<br />

Peki, şu soruyu Türkiye dahil bütün<br />

İslam alemine sorsak: Biz kuş muyuz,<br />

yoksa tavuk mu?<br />

Sorunun yanıtını bulmak için ilk olarak<br />

Arap İnsani Gelişim Raporu’nun<br />

yazarlarından Nader Fergany’e kulak<br />

verelim 1<br />

Fergany diyor ki:<br />

“Bin yılda tüm Arap dünyasının çevirdiği<br />

kitap sayısı İspanya’nın bir yılda<br />

çevirdiğine eşittir.<br />

Son 50 yılda toplam 500 bin Arap entelektüeli<br />

ülkesini bırakıp Batı’ya göçmüştür.<br />

İslam konferansı üyelerinin gayri safi<br />

milli hasıladan bilimsel çalışmalara<br />

ayırdığı pay sadece binde 2’dir. Oysa bu<br />

oran Batı ülkelerinde en az yüzde 3’tür.<br />

Üstelik bu İslam Konferansı üyelerinin<br />

önemli bir bölümü petrol zengini ülkelerdir<br />

ve parasal sıkıntıları yoktur.<br />

Bu konferansa üye ülkelerde her bir milyon<br />

kişiye sadece 8500 bilim insanı ve<br />

mühendis düşerken, gelişmiş Batı toplumlarındaki<br />

oran milyonda 140 bin<br />

civarındadır.<br />

Milyon kişi başına düşen bilimsel makale-çalışma<br />

sayısı Batı ülkelerinde 137<br />

iken, İslam Ülkeleri Konferansı’na üye<br />

ülkelerde sadece 13’tür.<br />

Nüfusu 58 milyon olan İtalya’da yapılan<br />

bilimsel çalışma sayısı, 1,4 milyar nüfusa<br />

sahip Arap ülkelerindekine eşittir.”<br />

Sözü yeniden hatırlayalım ve soruyu<br />

tekrar soralım.<br />

“Bilim ve sanat bir kuşun iki kanadı gibidir.<br />

Bu iki kanadı kullanabilen toplumlar<br />

uçar ve özgür olurlar, uçamayanlar ise tavuk<br />

olur. Tavuk toplum önüne atılan bir<br />

avuç yemi gagalarken, arkadan yumurtalarının<br />

alındığının farkında bile olmaz”<br />

Peki, biz kuş muyuz, yoksa tavuk mu?<br />

Kopernik’in 1543 yılında ortaya koyduğu<br />

Güneş merkezli gezegen sisteminden<br />

tam 117 yıl geçtikten sonra Osmanlı,<br />

bu sistemden Tezkereci Köse İbrahim<br />

Efendi’nin Fransızcadan çevirdiği Feleklerin<br />

Aynası ve İdrakin Gayesi isimli<br />

kitabı ile haberdar olmuştur.<br />

Kurulan ilk rasathane 1580 yılında Şeyhülislam<br />

Ahmet Şemsettin Efendi’nin,<br />

“Gözlem yapmak ve evrenin sırlarını<br />

açıklamaya cüret uğursuzluk getirir”<br />

biçimindeki fetvası üzerine yıkılmıştır.<br />

Bunu izleyen ilk rasathane ise ancak<br />

1911 yılında kurulabilmiştir.<br />

Otopsi yasağı ulemadan korkulduğundan<br />

ancak 1841 yılında kaldırılabilmiştir.<br />

Bu tarih, Leonardo Da Vinci’nin ilk<br />

otopsisinden neredeyse 300 yıl sonradır.<br />

Büyük İslam alimi İbn-i Sina, yüzyıllar<br />

önce İslam dünyasını uyarmıştı. Diyordu<br />

ki: “Bilim ve sanat iltifat görmediği<br />

ülkeyi terk eder.”<br />

Anlatmak istediği şuydu, sadece tüccarlık<br />

yaparak sanat ve bilim olmadan var<br />

olmaya çalışırsanız, kuşlarınızı kaybeder<br />

ancak tavuklar topluluğu olabilirsiniz.<br />

Geçtiğimiz günlerde oğlum Iphone uygulamaları<br />

arasında bulduğu Find Mecca<br />

(Mekke’yi Bul) programını gösterdi.<br />

Programı, Quotes Bank LTC isimli şirket,<br />

Iphone kullanan “çağdaş” Müslümanlar’a<br />

kıbleyi bulabilmeleri için 0,99<br />

sente satıyordu. Oğlum sordu: “Bu<br />

programı Hristiyanlar, Müslümanlar’a<br />

satmak için mi yapmış?”<br />

Bana sorduğu soru size yönelttiğimin<br />

aynısıydı aslında: Biz kuş muyuz, yoksa<br />

tavuk mu?<br />

Oğlumun bile yanıtını bildiği soruyu,<br />

kuşların önemsiz ve değersiz bir figüranı<br />

olarak var edilen ve orada burada<br />

“nutuk” atan büyüklerimiz ile onların<br />

söylediklerine inanan ve dökme suyla<br />

“çağ atladık” sanan saf ve cahil yurttaşlarımızın<br />

bilmesi mümkün mü?<br />

Sanmıyorum. Çünkü bu yüzyılda “tavuk”<br />

olmanın bir özelliği de tavuk olduğunun<br />

ayrımında olamamaktır aynı<br />

zamanda...<br />

* Yazarın aynı isimli derleme kitabından<br />

alınmıştır.<br />

Yararlanılan Kaynaklar<br />

1<br />

Fergany N. Nature (2006), 444: 7115,<br />

33-4<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 33

Prometheus’un<br />

Hediyesi;<br />

ATEŞ*<br />

Süda<br />

TEKİN<br />

KORUK<br />

İnsanlığın, kimi zaman çaresiz kaldığı ve açıklayamadığı doğa olayları<br />

karşısındaki davranış biçimlerinin ve yorumlarının ürünleridir mitoloji.<br />

Eski Yunan’da “mythologia” “geçmişte söylenenlerin tekrar edilmesi”<br />

gibi bir anlam barındırmaktayken zamanla Doğu dilllerinde efsane,<br />

Batı dillerindeyse mit anlamı kazanmıştır, yani kısaca “efsanebilim”<br />

anlamına gelir. Her ulusun kendine ait farklı mitleri, öyküleri olsa da<br />

tarihte ilk akla gelen Yunan mitolojisidir.<br />

Yunan mitolojisinde Prometheus, kardeşleri Epimetheus, Atlas ve<br />

Menoitios ile birlikte, Titan Iapetos’un Klymene’den doğan dört oğlundan<br />

biridir. İsmi “önsezi, basiret” anlamlarına gelen Prometheus,<br />

zekası ve kurnazlığıyla ünlü, Tanrılara karşı insanlığın yararına çalışmış<br />

bir kahramandır aynı zamanda. Titanlar ile Olimposlular arasında yaşanan<br />

savaşta, Zeus’un önderliğindeki Olimposlular, Titanları yenmiş,<br />

sıra insanoğluyla sorunları düzeltmeye gelmiştir. Oyunu insanoğlu lehine<br />

kullanan Prometheus, seçimini yaptıktan sonra Tanrıların yiyeceğiyle<br />

insanların yiyeceğini belirlemek için büyük bir boğa kurban eder<br />

ve kurbanı iki bölüme ayırır. Bir yanda hayvanın eti ve sakatatı, bunların<br />

üzerine hoş olmayan bir görünümle hayvanın derisini örter. Diğer<br />

yanda, kalın bir yağ tabakası altında etinden ayrılmış kemikler vardır.<br />

Sonra Zeus’tan payını seçmesini ister, diğer paysa insanların olacaktır.<br />

Zeus daha cazip görünen yağlı parçayı seçer, ancak kemiklerle karşılaşınca<br />

da Prometheus’a karşı korkunç bir öfke duyar. Çok öfkelen<br />

Zeus, eti pişiremesinler diye ateşi saklar. Bunun üzerine Prometheus<br />

yıldırımlar atan Zeus’un ateş kıvılcımlarını çalıp bunları insanlara hediye<br />

eder. Zeus Prometheus’un bu hareketine çok sinirlenir ve onu Kafkas<br />

Dağı’na zincirler. Zincirlemekle de kalmayıp, görevlendirdiği kartala<br />

Prometheus’un karaciğerini yemesini emreder. Gündüzleri bir kartal<br />

tarafından sökülüp yenmekte olan karaciğer geceleyin kendini yenilediği<br />

için de bu işkence sürgit devam etmektedir. Prometheus, “Zeus<br />

tahtından düşmedikçe benim işkencelerimin sonu yoktur” der, böylelikle<br />

insanlığa özgürlüğün yolunu göstermiş olur. Ta ki nesiller sonra bir gün<br />

Herakles (Herkül) çıkagelip Prometheus’u - elbette Zeus’un rızasıyla<br />

- kurtarıncaya kadar. Yunan kültüründe bütün dinsel hayata sinmiş bir<br />

simgedir ateş. Tapınaklarda yakılan ateşler, ilahi iradenin sönmezliğini<br />

temsil eder.<br />

Tarihte Ateşli Hastalıklar<br />

Ateşli hastalıklar tarihini salgın hastalık tarihinden ayrı tutmak oldukça<br />

zordur. İlkel dünyada hastalıklar insanın normal durumunu ya da ya-<br />

34 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

şantısını bozan etkilerdi. Bu anormal durumla veya ateşin yükselmesiyle<br />

karşılaşan insanoğlunun bunlara karşı ne yapılacağına dair tam bir<br />

düşüncesi yoktu. Ateşi çıkan bir insanın soğuk suya batırılması incelenen<br />

ilkel kabilelerde uygulandığı çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir.<br />

Mezopotamya halklarının dünya görüşüne göre, hastalıklar çevrede<br />

bulunan görünmez güçlerin insan bedenine girmesiyle oluşurdu. Bu<br />

duruma, büyük günahlar veya Tanrıların ihmal edilmesi neden olurdu.<br />

Büyük günahlardan bazıları, hasta insana yaklaşmak, hastanın kişisel<br />

eşyalarına dokunmak ve su kanallarına tükürmek olduğu bilinmekteydi.<br />

M.Ö. 2250 yıllarında yazılan Hammurabi Kanunları’na göre dönemin<br />

bu anlayışı doğrultusunda verem, ilahi bir ceza olarak algılanmaktaydı.<br />

Yunan tıbbının en ünlü hekimi ve düzenli tıp uygulamalarının<br />

kurucusu olan Hippokrates, öğrencilerine hastanın dış muayenesinde<br />

nabzına ve ateşine bakılması gerektiğini öğütlemekteydi.<br />

Ateş yükselmesiyle seyreden salgın hastalıklar tarihler boyu medeniyetlerin<br />

yıkılmasına olduğu kadar, yeni kıtaların keşfinde de önemli<br />

olmuştur. Yazar Jared Diamond “Tüfek, Mikrop ve Çelik” kitabında,<br />

avcı-toplayıcı toplumdan yerleşik hayata daha önce geçmiş, hayvanları<br />

evcilleştirmeye başlamış ve bu yolla çoğu hastalığa karşı korunaklı hale<br />

gelmiş batı toplumlarının, yeni kıta Amerika’ya girdiklerinde taşıdıkları<br />

hastalık etkenlerine karşı duyarlı yerli halkın ölmesine neden olmuşlardır.<br />

Çelikten yapılmış gemilerle yeni kıtaya gidilmiş, tüfekle sıcak<br />

savaş yaşanmış, mikroplarla tanışmayan halk “ateşlenerek” ölmüştür.<br />

Hastalık ateşiyle, aşk ateşinin birlikteliğini konu eden ve aynı zamanda<br />

mesleki sıcak duyguların yaşandığı “The Painted Veil” (Kolera Günlerinde<br />

Aşk) filmi, ilk olarak 1934 yılında seyirciyle buluşmuş, 2006 yılında<br />

yeni versiyonuyla karşımıza çıkmıştır. Filmde kolera salgını yaşanan bir<br />

köye gitmek zorunda olan bir hekimin hayat arkadaşının yaşadığı ikilem<br />

ve salgın hastalığın yaşattıkları konu edilmektedir. Günümüz 21. yüzyıl<br />

dünyasında da özünde değişen çok bir şey yok aslında. Yaşanan Ebola<br />

salgını nedeniyle, ateş ve hastalıkla mücadele için Afrika’ya görevli<br />

olarak giden bir hekimin anlattıkları bilimsel alanda oldukça prestijli bir<br />

dergide (NEJM) yayımlanmış ve takvimlerin <strong>2015</strong>’i gösterdiği bu günlerde<br />

insanlığın “ateşle” savaşımının devam ettiğini de göstermiştir.<br />

Ateş nedir?<br />

Ateş, vücut ısısının normal olarak sürdürülmekte olan sınırlarının üzerine<br />

yükselmesi olarak tanımlanabilir. Normalde vücut ısısı koltuk altında<br />

36.5°C’ın, ağız içinde 37°C’ın ve rektumda 37.5°C’ın altındadır.<br />

Vücut ısısı gün içinde (diürinal) bir ritme sahiptir. Sabah 04.00-06.00<br />

arasında en düşük seviyelerdeyken, akşam 16.00-18.00 arasında ölçülen<br />

değerler en yüksek değerlerdir. Bu diürnal ritm ateşli hastalıkların<br />

seyrinde de devam eder.<br />

Ateş, infeksiyon hastalıklarının en sık karşılaşılan belirti ve bulgularından<br />

biridir. Ancak ateş yüksekliği sadece infeksiyon hastalıklarında<br />

görülmez. Romatizmal hastalıklar gibi inflamatuar diğer durumlar,<br />

kanserler ve vücut travmalarından sonra da yüksek ateş izlenebilir.<br />

Yaygın görüş ateşin infeksiyon hastalıklarının bir bulgusu olduğu yönündedir.<br />

İnfeksiyon için yüksek risk taşıyan hastalarda bu yaklaşım,<br />

belli ölçüde pratiklik sağlamaktadır. Ateşli hastanın değerlendirilmesi<br />

dinamik bir süreçtir ve infeksiyon dışı nedenlerin büyük bir dikkat<br />

ve titizlikle dışlanmasını gerektirmektedir. Geleneksel olarak ateş ve<br />

infeksiyon hastalığının bir arada düşünülmesi, ağır seyredebilen ve<br />

ölümle sonuçlanabilen infeksiyon hastalıklarının gözden kaçırılmaması<br />

için önemli olabilir.<br />

İnfeksiyon hastalıklarında ateş yüksekliği, vücuda farklı yollardan giren<br />

mikroorganizmalar (virus, bakteri, parazit vb.) tarafından ortama salınan<br />

veya parçalanmaları sonrası açığa çıkan ürünlere karşı konakta<br />

oluşan yanıtın ifadesidir. Dolayısıyla ateşe neden olan etkenin tanınması<br />

ve ortadan kaldırılmasıyla ateş zaten düşecektir. Ateş nedeninin<br />

araştırılması, hastanın muayenesi ve bazı laboratuvar tetkiklerinin<br />

yapılması sonucunda infeksiyonun etkeni belirlenmelidir. Bunun için<br />

hastanın şikayet ettiği yere göre farklı kültürleri (boğaz, balgam, idrar,<br />

dışkı gibi) alınmalı, gerekliyse yatırılarak kan kültürü alınmalı ve<br />

bakteriyel etken düşünülüyorsa antibiyotikler başlanmalıdır. Viruslara<br />

bağlı geliştiği düşünülen infeksiyonlardaysa antibiyotiklerin yeri yoktur.<br />

Özellikle sonbahar ve kış aylarında burun akıntısı, hapşırma ve hafif<br />

boğaz ağrısıyla seyreden, soğuk algınlığı (nezle) nedeni zararlı olmayan<br />

viruslardır. Çocuklarda daha belirgin olmak üzere yetişkinlerde<br />

de ateş yüksekliğine yol açan grip de virus kaynaklı bir infeksiyondur.<br />

Ateşi yükselten bu durumda da acele edilmeden yaklaşılmalı, ateş düşürülmeye<br />

çalışılmalı ve antibiyotik verilmemelidir.<br />

Yüksek ateş: Dost mu, düşman mı?<br />

İnsanlığı korkutan ve tedirginlik yaşatan ateş aslında, organizmayı korumaya<br />

yönelik olarak oluşmaktadır. Bu yönüyle yüksek ateşin dost<br />

mu, yoksa insanı ölüme götürebilen düşman mı olduğu çok sorgulanmıştır.<br />

Yapılan çalışmaların bir kısmında, mikroorganizmaların öldürülmesini<br />

artırdığı ve tedavi için kullanılan antibiyotiklerin daha etkin<br />

olmasına katkıda bulunduğu vurgulanmıştır. Yani belli düzeye kadar<br />

ateş yükselmesi konak için yarar sağlamaktadır. Ancak sepsisli (infeksiyona<br />

bağlı organ yetmezliğine gidebilen ağır bir tablo) hastalarda<br />

vücut ısısının kendiliğinden veya uygun bir antipiretik metodla düşürülmesi<br />

gerektiği hastanın geleceği açısından daha olumlu sonuçlar<br />

sağladığı vurgulanmıştır.<br />

Ateş ne zaman düşürülmeli?<br />

Organizmayı temelde koruyucu olarak çalışan ateş 40°C’ı aşmışsa antipiretiklerle<br />

(ateş düşürücüler) müdahele edilerek düşürülmeye çalışılır.<br />

Eğer 38-40°C arasındaysa hastanın durumuna göre karar verilir.<br />

Özellikle febril konvülziyona (ateşli nöbet) eğilimli çocuklar, gebeler,<br />

yaşlılarla, kalp, akciğer, böbrek ve merkezi sinir sistemi hastalığı olan<br />

kişilerdeyse ateş kısa sürede düşürülmelidir.<br />

Ateşli hastaya yaklaşım<br />

Yüksek ateşli kişinin öncelikle üstündeki kalın giysileri çıkarılmalı, hafif<br />

ve ince kıyafet giydirilmelidir. Ateşin yükselmesi aşamasında hastalarda<br />

titreme meydana gelir. Titreme vücut ısısının yükseleceğinin bir<br />

işaretidir. Hasta açısından hoş olmayan bu durum, hastaya üşüme ve<br />

ürperme hissi de verecektir. Dolayısıyla ateşi yükselmekte olan hasta<br />

aynı zamanda üşüyorum zannederek üstünü örtmeye de çalışır. Bu<br />

yanılgıya düşülmemelidir. Dolayısıyla ortamın soğutulması, sıcak olmayan<br />

çevre ısısı (21-22°C) sağlanmalıdır. Ilık su banyosu (29-32°C arası)<br />

ve banyo sonrası kurutma makinesiyle hava uygulanması, özellikle<br />

koltuk altı ve kasık bölgelerine ıslak uygulama ve bol sıvı tüketilmesinin<br />

sağlanması, yatan hastada serumla sıvı replasmanı gereklidir. Hastanın<br />

ateşinin düşürülmesinde ateş düşürücü ilaçlardan da yararlanılır. Bunlar<br />

arasında en sık asetaminofen, nonsteroid anti-inflamatuar ilaçalar,<br />

asetil salisilik asit (aspirin) ve dipiron (metamizol) kullanılmaktadır.<br />

Sonuç olarak, yüksek ateş belli hasta grubu dışında çok korkulacak bir<br />

durum değildir. Ateş yüksekliğinin sebebinin aydınlatılmasına yönelik tetkiklerin<br />

yapılması ve kişi için olumsuz bir durumun göstergesi olan bu<br />

sonucun aydınlatılmasına yönelik davranılması uygun olacaktır. Prometheus’un<br />

insanlığa hediyesi ateşin, aynı zamanda hijyeni sağladığı ve mikroorganizmaların<br />

yok edilmesine katkıda bulunduğu da akılda tutulmalıdır.<br />

*Cumhuriyet Gazetesi Bilim Teknik ekinde yayınlanmıştır.<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 35

Amok! Amok! Amok!..<br />

Haluk ÇALIŞIR<br />

Ruhsuz, ilgisiz, donuk bir biçimde oturuyor oracıkta. Tıpkı benim odamda oturduğum gibi, sonra ansızın ayağa fırlıyor,<br />

hançerini kapıyor, sokağa fırlıyor... Dosdoğru koşuyor, dosdoğru... Nereye gittiğini bilmeden... Yoluna ne çıkarsa, insan<br />

olsun hayvan olsun, hançerini saplıyor, akan kan onu daha da çıldırtıyor... Ağzı köpürüyor, kudurmuş gibi uluyor... Ama<br />

koşuyor, koşuyor, koşuyor, ne sağa bakıyor ne sola, acı acı haykırarak, elinde kanlı hançeriyle, korkunç koşusunu sürdürüyor...<br />

Köylerdeki insanlar bu Amok koşucusunu hiçbir gücün durduramayacağını bilirler... O gelirken uyarmak için “<br />

Amok! Amok!” diye haykırırlar ve herkes kaçışır... Ama o bunları duymadan koşar, önüne çıkanı devirir... Sonunda kuduz<br />

bir köpeği vururcasına vurup öldürürler onu ya da o ağzından köpükler çıkararak yere yığılıp kalır...<br />

Stefan Zweig<br />

Amok Koşucusu<br />

Stefan Zweig’ın yıllar önce okuduğum Amok Koşucusu<br />

kitabından en çok aklımda kalanın bu bölüm olduğunu<br />

kitabı son okuduğumda fark ettim. Aradan geçen<br />

uzun yıllardan sonra yazar ve koskoca kitapla ilgili<br />

zihnimde kalan duygusal bir özet...<br />

Özellikle son aylarda içinde yaşadığımız sosyopolitik<br />

gelişmeler karşısında AMOK sözcüğünün sık sık zihnimde<br />

belirip kaybolduğunun farkına vardım. Belki de ulusal<br />

ve uluslararası basında Türkiye ile ilgili analizlerde<br />

zaman zaman AMOK metaforuna rastlamamın da etkisi<br />

olmuştur. Duramadım Amok Koşucusu’nu yeniden<br />

36 I <strong>Toraks</strong> Bülteni<br />

okudum. Psikolojiye ve Freud’a özel ilgisi olan Zweig,<br />

Amok Koşucusu’nda Almanya’da iyi eğitim almış bir<br />

doktorun, Hollanda sömürgelerinde bulduğu iş için<br />

gittiği Güney Doğu Asya’da geçen öyküsünü anlatır.<br />

Amok Koşusu ya da Amok, daha çok Malezya’da ve Endonezya’da<br />

görülen bir eylem. Sakin sakin oturmakta<br />

olan biri, birden harekete geçer ve eline geçirdiği bir<br />

hançerle koşmaya başlar ve karşısına kim çıkarsa çıksın<br />

onu öldürerek ya da ona saldırarak koşusuna devam<br />

eder. Hiç bir şey onu durduramaz ve sonunda ya öldürülür<br />

ya da kendisi ölür. Ölümüne ve ölüm için bir koşu.

Aslında Amok, psikiyatrik hastalıkların sınıflandığı DSM<br />

IV-TR de tanımlanmış klinik bir durum. Dissosiyatif bir<br />

bozukluk olarak tanımlanıyor. Psikiyatrik hastalık olarak<br />

sınıflamaya giren bu hastalığın sosyo-kültürel bağlantıları<br />

olduğu düşünülmüş. Malezya ve Filipinler’de<br />

Laos’dan başka, Polinezya dilinde Cafardor ya da<br />

Cathard, Porto Riko’da Mal de pelea, Navaho yerlileri<br />

arasında ise İich’ad olarak adlandırılıyor. Temelinde intiharın<br />

kültürel olarak yasak ya da günah olduğu toplumlarda<br />

bir tür intihar şekli olarak tanımlanıyor. Kaptan<br />

Cook, 1770 yılında Maleyza’daki seyahati sırasında<br />

Amok Koşucusu’nun yaptığı kıyımı tarif eder. 1846’da<br />

yine Malezya’da bir Amok vakası daha bildirilmiş. İlk<br />

vakaların Malezya’dan olmasına ve Malay kültürünün<br />

bir parçası olduğu yönündeki görüşlere rağmen,<br />

modern psikiyatride, Amok olgusunun tüm dünyada<br />

görülebildiği düşünülüyor. 1980-2000 yılları arasında<br />

18 yıllık bir süreçte, Almanya genelinde 104 vaka saptanmış.<br />

Vakaların birisi dışında hepsi erkek ve hiçbiri<br />

kurbanlarını tanımıyor. Teknik yönüyle bakıldığında iki<br />

formu tanımlanmakta; Amok ve Beramok. Beramok<br />

daha çok bir kaybın arkasından, depresif dönemden<br />

sonra ortaya çıkıyor ve Amok’a göre daha sık gözleniyor.<br />

Daha önce de şiddet içeren davranışlar gösteren,<br />

işini, bir sevdiğini ya da eşini kaybeden, paranoid,<br />

antisosyal veya narsist kişilikli, borderline bozukluğu<br />

olan ve önceden intihar girişiminde bulunan insanlar<br />

arasında görüldüğü bildiriliyor.<br />

Freud’dan çok etkilenen Stefan Zweig, Amok koşusunun<br />

hem dil hem de kültür altyapısının ait olduğu<br />

Güneydoğu Asya dekorunda, Avrupa kökenli bir<br />

doktorun zihninde, Amok koşusu sarmalına sokuyor<br />

okuyucusunu. Doktorun çıktığı Amok koşusundaki<br />

kurbanları; kendi kariyeri, birikimi, mesleği ve hatta hayatıdır.<br />

Zweig’ın sürükleyici üslubu eşliğinde doktorun<br />

yaptıklarına şahit olursunuz, felaketi sezersiniz ancak<br />

hiçbir şey yapamazsınız. Hatta yazar ve siz, doktorun<br />

felaketini izlerken, doktor da size katılır ve hep birlikte<br />

hayretler içerisinde olacak felakete engel olamazsınız.<br />

Zweig’ın muhteşem anlatımı ile gözümüzün önünde<br />

sahnelenen öz kıyım sürecini, artık siz de Malezyalı biri<br />

gibi tek bir sözcük ile anlatabilirsiniz. AMOK.<br />

Hepimizin farklı bir Amok koşucusu olabilir.<br />

Kutuplaştığımıza göre, diğer kutup sizin için Amok<br />

koşusu yapıyor olabilir.<br />

Ülkemizin son yıllarda dengesinin bozulduğuna,<br />

toplumun tüm katmanlarıyla birlikte giderek kutuplaştığına<br />

şahit oluyoruz. Seçimlerin kutuplaşmayı<br />

azaltacağını düşündük, ancak dengemizin daha da<br />

bozulduğunu, göz göre göre barışın uzaklaştığını görüyoruz.<br />

Her taraf karşı tarafı suçluyor, ötekileştiriyor<br />

ve şiddet uyguluyor. Birbirimize zarar veriyoruz. Genç<br />

insanlar yeniden ölmeye başladı. Günlük hayatımızda,<br />

metro istasyonlarında, kalabalık bir yerde her an kurban<br />

olabiliriz hissi giderek hücrelerimize işliyor. Sanki<br />

bir ya da daha fazla Amok Koşucusu var, bütün bir<br />

topluma elindeki silahla dalmış, toplumun ve barışın<br />

kurban olmasına aldırmadan koşarak ilerliyor. Hepimizin<br />

farklı bir Amok koşucusu olabilir. Kutuplaştığımıza<br />

göre, diğer kutup sizin için Amok koşusu yapıyor<br />

olabilir. İçinden geçtiğimiz şu zor günlerde, kolaylıkla<br />

çoğumuz ‘İşte Amok koşucusu budur!..’ diyebileceğimiz<br />

figürler gösterebiliriz. Ancak yaşadığımız bütün<br />

bu kaotik gelişmeleri psikiyatri kitaplarında bile yerini<br />

almış klinik bir durumla açıklamak, olayları çok naif bir<br />

şekilde değerlendirmek anlamına gelir. Kuşkusuz tüm<br />

bu politik karmaşanın ardında derin sınıfsal ve ekonomik<br />

nedenler yatıyor. Bir anda ortaya çıkmadı bu saldırganlık,<br />

gözü dönmüşlük. Ancak yine de onca uyarı,<br />

barış çağrısı yapılırken bunlara kulakların tıkanarak<br />

olayların tırmandırılması, umutların tükenme noktasına<br />

gelmesi, insanda yavaş çekimde bir Amok koşusu<br />

izliyormuşuz hissi yaratıyor.<br />

Amok koşusu hiçbir zaman zafer ile sonuçlanmıyor.<br />

Sonuç hep kötü oluyor, koşucu da zarar görüyor, kurbanları<br />

da… Çevredekiler bağırıyorlar uyarmak için<br />

potansiyel kurbanları… ‘Amok!, Amok!, Amok!’<br />

İçimdeki sesin sık sık Amok, Amok diye fısıldadığını<br />

söylemiştim, siz bu yazıyı bir çığlık olarak duyun…<br />

‘Amok!, Amok!, Amok!..<br />

Yararlanılan Kaynaklar<br />

1<br />

Zweig S.: Amok Koşucusu, Çev: İlknur Özdemir. Y.<br />

Baskı. Can Yayınları<br />

2<br />

Saint Martin, M.L. (1999) “Running Amok: A Modern<br />

Perspective on a Culture-Bound Syndrome”. Primary<br />

Care Companion to the Journal of Clinical Psychiatry,<br />

1(3): 66-70. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/<br />

articles/PMC181064/?tool=pmcentrez<br />

3<br />

Richard-Devantoy S., Olie JP, Gourevitch R: Encephale.<br />

Risk of homicide and major mental disorders: a<br />

critical review2009 Dec;35(6):521-30. doi: 10.1016/j.<br />

encep.2008.10.009. (Abstract)<br />

4<br />

Adler L1, Lehmann K, Räder K, Schünemann KF. :<br />

“Running amok”--content analytic study of 196 news<br />

presentations from industrialized countries. Fortschr<br />

Neurol Psychiatr. 1993 Dec; 61(12): 424-33.<br />

5<br />

Adler L1, Marx D, Apel H, Wolfersdorf M, Hajak G:<br />

Stability of the “amok runner syndrome Fortschr<br />

Neurol Psychiatr. 2006 Oct; 74(10): 582-90. Epub<br />

2006 Jan 2. (Abstract)<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 37

Mahşerin Bir Kısrağı:<br />

Tomris Uyar<br />

Hepgül ÖZDEMİROĞLU<br />

Yazmasam Çıldıracaktım<br />

Bir hayalim vardı...<br />

“Yaşayan en iyi şairlerimizden Yılmaz Odabaşı ile çıkacak romanı ‘Şarkısı<br />

Beyaz’ (yayımlanmış ilk Cemal Süreya şiiri olan ‘Şarkısı Beyaz’, şairin<br />

kendisinden yıllar önce izin alınarak romana isim olmuş) ve hayat üzerine<br />

müthiş bir sohbetten ayrılıp kısa bir deniz yolculuğu yaparak evime<br />

ulaştıktan sonra yazıya başlamaya karar vermiştim”<br />

Bu satırları iki yıl önce yazmış ve bir türlü toparlayamamıştım.<br />

Onlar İkinci Yeniciler, onlar 26 Mart’ı “dünya ölmeme günü” yapanlar,<br />

edebiyata ve şiire önerileri olanlar ve Türk yazın tarihinde yeni bir çağ<br />

açanlar. Onlar benim kalbimin şairleri, onlar Mahşerin Dört Atlısı…<br />

İlk, şair Cemal Süreya’yı yazacaktım, onunla ilgili bir anıyı.<br />

Yazmak için oturduğumda sesler geldi kulağıma, nihavent makamda:<br />

“Onu yaz...”<br />

Tomris Uyar<br />

38 I <strong>Toraks</strong> Bülteni<br />

Bu sesler, Cemal Süreya, Edip Cansever ve Turgut Uyar’dan geliyordu.<br />

Onlar ki benim vazgeçemediğim, şiirlerini yıllardır okumaktan bıkmadığım,<br />

doyamadığım şairlerimdi...<br />

“Onu yaz,” diyorlardı…<br />

“Tomris’i…”<br />

Uzaklardan bir sızı gibi geliyordu Zeki Müren’in sesinden, “Ben<br />

seni unutmak için sevmedim.”<br />

Zaman ve nesneler anlamını yitirmiş, bambaşka bir evrende kalakalmıştım.<br />

Tomris Uyar’ı yazmak…<br />

Tüm yönüm değişmiş miydi, yoksa rayına mı oturmuştu her şey?..<br />

Yıllar öncesine gittim birden; iki kurs arasında karar verememiş, birini<br />

seçmek zorunda kalmıştım. Çünkü sabrım yetmiyordu beklemeye.<br />

En kısa zamanda başlayacak kursa yazılmalıydım. Yazarlık konusunda<br />

geliştirmeliydim kendimi ve Tomris Uyar’ın kursuna daha aylar vardı.<br />

Ben de Cevat Çapan’ın kursuna kaydoldum. Sonrasında diğer kursa<br />

gidecek ve hedeflediğim doygunluğa ulaşacaktım. Ama biz planlar<br />

yaparken, bizim üstümüzde de bir plan olduğunu anlayacaktım.<br />

Mutluluktan çıldırmış bir halde kursumu bitirmiş, sonra da Tomris<br />

Uyar’ın vefat haberiyle sarsılmıştım. Haftalarca yas tutmuştum.<br />

Kursuna gidememiş, öğrencisi olamamıştım…<br />

Kader işte.<br />

Onun hayatını yazmaya yetmeyecek bana ayrılan sayfa, ama sayfalar<br />

yetmezdi zaten anlatmaya…<br />

Öylesine fırtınalı ve öylesine üretken bir yaşamdı.<br />

Yaşanılası bir hayat mıydı bilemem...<br />

Kimilerine göre öyle, kimilerine göre değil…<br />

Ona sormak isterdim: “Altmış iki yıllık yaşamınızda mutlu oldunuz mu?” diye…<br />

Sevdikleri ondan önce gidince partiyi kaçırmamak için olsa gerek,<br />

“Onların yanına gitmek için elinden geleni yaptı,” diyor onu tanıyanlar...<br />

“İnsan hayatının, üstüne titreyerek korunacak bir şey olduğuna<br />

inanmıyorum,” diyen Tomris Uyar’ın arkadaşı Feyza Hepçilingirler<br />

kendisinin bu sözünü destekleyerek, “Tomris uzun yaşamak isteseydi,<br />

yaşadığı gibi yaşamazdı zaten,” demişti…<br />

Yaşamına giren dört şair; ilk eşi Ülkü Tamer, sevdiği adam Cemal<br />

Süreya, hayatının aşkı ve ikinci eşi Turgut Uyar ve onu daima tutkuyla<br />

seven Edip Cansever…

İlk eşi, önemli şairlerimizden, okul arkadaşı olan Ülkü Tamer. Okulu<br />

bitirdikten sonra evlenmişler; bir kızları olmuş Ekin adında ve daha<br />

birkaç aylıkken sütten boğularak ölmüş. Sonra hayatına Cemal Süreya<br />

girmiş. Üç yıl sürmüş aşkları…<br />

Aynı eve taşındıklarında, ki iki yazara dar gelir bir ev, mutlu olduklarına<br />

eminim... Şanslı oldukları da kesin, bir hayata böylesine bir aşk sığdırmak<br />

herkese nasip olmaz. Büyük şairlerin aşkları da büyük oluyor.<br />

Hayat gaileleri, günlük rutinler ve bir sürü şey girince yaşamına,<br />

kendisiyle baş başa kalma ihtiyacı çok oluyor bir şairin, bir yazarın.<br />

Onun da öyle olmuş.<br />

Cemal Süreya işten çıkar çıkmaz eve gelirmiş. Bütün yazarlar gibi,<br />

Tomris Uyar da yalnız kalmaya ihtiyaç duymuş olacak ki, “Erken<br />

gelme, arkadaşlarınla yemeğe git, gez toz,” demiş. Ertesi gün geç<br />

gelmiş Cemal Süreya, daha ertesi gün daha da geç…<br />

Tomris Uyar camdan bakarken, apartmanın girişinde Cemal Süreya’yı<br />

görmüş ve anlamış ki, iş çıkışı hiçbir yere gitmez, gecikirmiş kapıda... Bu<br />

durumun adını beraberce koymuşlar sonrasında: “Şahsiyet rötarı.”<br />

O aşk tüm zamanların en önemli edebiyat dergisi Papirüs’ün çıkmasına,<br />

birçok öyküye, birçok şiire, çokça anıya zemin hazırlamış. Geriye<br />

sağlam bir dostluk kalmış. Belki de, bir ömür süren bir aşk...<br />

Tomris Uyar ki, âşık olunacak erkeğin yirmi özelliğini yazmış bir kadın,<br />

hem rüyanın, hem aşkın hammaddesi, hem kendisi şiirden bir kadın...<br />

Cemal Süreya’nın dizeleri o aşkın duygularını anlatıyor:<br />

Ay ışığında oturduk, bileğinden öptüm seni<br />

Sonra ayakta öptüm, dudağından öptüm seni<br />

Kapı aralığında öptüm, soluğunda öptüm seni<br />

Bahçede çocuklar vardı, çocuğundan öptüm seni<br />

Evime götürdüm, yatağımda, kasığından öptüm seni<br />

Başka evlerde karşılaştık, iliğinden öptüm seni<br />

En sonunda caddelere çıkardım, kaynağından öptüm seni...<br />

Sezen Aksu yıllar sonra besteledi, albümünde dinledik bu aşkı...<br />

Daha sonra Turgut Uyar ile evlenirler. Oğlu Turgut’un babası, hayatının<br />

en uzun sevdası...<br />

Edip Cansever’le dostlukları, birbirlerine hayran bir şekilde, ömür<br />

boyu devam etmiş. Şairin Tomris Uyar’a yazdığı çok şiir olsa da, en<br />

çarpıcı olanı, bir peçeteye yazdığı:<br />

Tomris rakıyı severdi, ben de onu...<br />

Hafızalardan silinecek gibi değildir bu dize…<br />

Tomris Uyar, “Hayatta olur, edebiyatta olmaz” derdi. Öyle de<br />

oldu. Onun öyküleri, eleştirileri zarif bir kesinlik taşırdı. Ondan<br />

geriye birçok eser, edebiyat dünyası ve öykücülüğe dair devrim<br />

niteliğinde tespitler ve ona âşık şairlerin dizeleri kaldı…<br />

Tomris<br />

Senin için alışılmış şeyler söyleyemem, sana yaraşmaz<br />

Kış gecesi amcamızdır, bahar yakından kardeşimiz<br />

Alır başımı, Erzincan’a giderim seni düşünmek için<br />

Dörtlükleri bozarım, çünkü dağlar ne güne duruyor<br />

Kıyılar ve eskimeyen her şey seni anlatmak için...<br />

Bir bozuk saattir yüreğim, hep sende durur<br />

Ne var ki, ıslanır gider coşkunluğum durmadan<br />

Durmadan<br />

Dağ biraz daha benden, deniz her zaman senden<br />

Hiçbir dileğimiz yok şimdilik tarihten, coğrafyadan...<br />

Kimselere benzemesin isterim seni övdüğüm,<br />

Seni övdüğüm zaman<br />

Güzel bir çingene yalnız başına dolaşmalı kırlarda<br />

Seni övdüğüm zaman...<br />

Turgut Uyar<br />

Düşünüyorum da, evren bu kıymetli çocuklarını, işlerini bitirdikten<br />

sonra fazla tutmuyor şu gök kubbe altında. Onları da tutmadı.<br />

İlk önce Turgut Uyar 1985’te 58 yaşında, hemen ardından Edip Cansever<br />

1986’da 58 yaşında, Cemal Süreya 1990’da 59 yaşında esas âleme<br />

gittiler... Aralarına en son Tomris Uyar katıldı 2003 yılında. 62 yaşındaydı...<br />

Hep içim sızlıyor erken biten yaşamlarına, ama kütüphanelere<br />

sığmayan eserleri ve artlarında bıraktıkları anıları ve eşsiz yaşam<br />

hikâyelerini düşündükçe...<br />

Yaşamak uzun olunca mı anlamlı, yoksa arsızca yaşayıp dur durak<br />

bilmeden üreterek hiçbir ânı boşa geçirmeyince mi?<br />

Turgut ve Tomris Uyar’ın vasiyetleri, kendilerine ait her şeyin yakılmasıymış<br />

ve oğulları vasiyete uymuş...<br />

Herkes ölüyor da, herkes gerçekten yaşıyor mu? Onlar yaşadılar... Görüyorlar<br />

mı bizi, bakıyorlar mı burada neler oluyor diye, yoksa görevlerini<br />

mükemmel bir şekilde tamamlamanın huzurunu mu yaşıyorlar?..<br />

Belki de benim hayalim, böyle olması. Onlar ki, adlarını her andığımda,<br />

satırlarını ve dizelerini her okuduğumda daha da ölümsüzleşiyorlar...<br />

Belki bu yazı bittiğinde güzel bir çingene, gür siyah saçlarının arasına<br />

bir gül takıyordur. Eliyle uzanıp, buz gibi bir rakıyı onlara övgü<br />

olarak içip dans ediyordur... Kim bilir…<br />

Tomris Uyar Kitapları<br />

Gündökümü/ Bir Uyumsuzun Notları 1-2<br />

Yaz Düşleri Düş Kışları<br />

Yürekte Bukağı<br />

Aramızdaki Şey<br />

Yaza Yolculuk<br />

Otuzların Kadını<br />

Sekizinci Günah<br />

Gecegezen Kızlar<br />

Dizboyu Papatyalar<br />

Ödeşmeler ve Şahmeran Hikâyesi<br />

İpek ve Bakır<br />

Güzel Yazı Defteri<br />

Alıntılar: Nedim Atilla (Milliyet Sanat)<br />

Tolga Meriç (Yazar-Editör)<br />

Hande Umur (Editör)<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 39

Kişisel Bilgilerin<br />

Güvenliği ve İnternet<br />

Kağan KONGAR<br />

ÖNSÖZ<br />

Selam. Teknik detayları hayli kapsamlı bir konuyu sadeleştirerek paylaşmanın en güzel yolunun bir “söyleşi” olduğunu düşündüm. Umarım<br />

“Kişisel Bilgilerin Güvenliği ve İnternet” konulu bu söyleşiyi sıkılmadan okursunuz. Konu ile ilgili yazılmış kitaplar, tezler ve yapılmış çalıştaylar var. Bu<br />

derece geniş kapsamlı bir konuyu detaylı anlatmak kolay değil. Lütfen bu söyleşiyi bir “giriş” olarak kabul edin.<br />

Başlamadan önce, çalışmaya önemli ölçüde katkı veren Sn. Abdullah Aloğlu’na (https://alog.lu/) (Sn. Aloğlu’nun çalışmalarından (izin alarak) ve<br />

kıymetli görüşlerinden bir hayli yararlandım) ve eleştiri ve düzeltmeleri ile bu çalışmanın biraz daha okunabilir olmasını sağlayan Sn. Nilüfer Aykaç<br />

Kongar’a teşekkür etmek isterim.<br />

Bu çalışmada yer alan bazı terimlerin Türkçe karşılığı yok. Bazılarının karşılıkları uygun değil, bazılarını da ben çevirdim. Bu nedenle kullandığım<br />

terimlerin İngilizce karşılıklarını da parantez içerisinde yazmayı uygun gördüm.<br />

Öncelikle bir tanım alıntılıyayım; “privacy”<br />

kelimesinin karşılığı olarak:<br />

Mahremiyet veya gizlilik (Latince: “privatus<br />

“: geri kalanından ayrı, Privo; “mahrum”)<br />

bireyin veya bir grubun kendilerini veya<br />

kendileri hakkındaki bilgileri ayırma yeteneği<br />

ve böylece kendilerini ifade ederken seçici<br />

olmalarıdır. Sınırları ve kabul edilir içeriği<br />

kültürler ve bireyler arasında farklılık gösterir<br />

ancak bazı ortak temalar paylaşılmaktadır.<br />

Herhangi bir şey gizli olduğunda, doğal<br />

olarak kişiye özel veya hassas bir durum var<br />

demektir. Mahremiyet alanı bilgilerin korunması<br />

ve kişisel alana girilmemesini gerektirdiğinden<br />

güvenlikle çakışmaktadır. 1<br />

Bu söyleşi “mahremiyet” ile ilgili. “Kişisel bilgiler”<br />

olarak tanımlamaya çalıştığım şey de<br />

aslında tam olarak mahremiyet. Bir diğer<br />

deyişle “istemediğiniz kişilerce bilinmesini uygun<br />

görmediğiniz her şey”. Bu söyleşi içinde<br />

“gizlilik” ve “mahremiyet” kelimelerini sanki<br />

eş anlamlıymış gibi kullanacağım.<br />

Tam da bu noktada “benim gizleyecek bir<br />

şeyim yok ki? Neden rahatsız olayım?” argümanı<br />

devreye giriyor. Bu yazının amacı herkesi<br />

gizlilik konusunda radikal kararlar alan<br />

paranoyaklara dönüştürmek değil. Haberdar<br />

etmek. Hangi bilginin kime, ne kadar sızdığını/<br />

sızabileceğini bilmek bilinçli tercihler yapmayı<br />

kolaylaştıracaktır. “Madem saklayacak bir şeyin<br />

yok, mektubu neden zarfa koyuyorsun?”<br />

40 I <strong>Toraks</strong> Bülteni<br />

Bir de not; bu yazı hazırlanırken Microsoft<br />

Windows 10 isimli yeni işletim sisteminin<br />

dağıtımına başladı. Mahremiyet hassasiyetiniz<br />

var ise güncelleme konusunda acele<br />

etmeyin derim. Windows 10, sunduğu<br />

birçok hizmeti verebilmek için kullanıcının<br />

“mahrem” sayılabilecek çok sayıda bilgisini<br />

Microsoft sistemleri ile paylaşıyor. Bunu bilerek<br />

kullanmakta yarar var.<br />

TANIMLAR, Kişisel Bilgiler ve Rakipler<br />

Konuya internet girince bazı tanımların kapsamı<br />

ve içeriği ister istemez değişiyor. Sonuçta<br />

internet dediğimiz şey iki taraflı bir iletişim kanalı.<br />

İki taraflı. İletişim. Televizyon izlemekten<br />

çok telefonla konuşmaya yakın ama telefonun<br />

(sahte) mahremiyetinden de çok uzak.<br />

İnternet aracılığı ile yaptığınız hiç bir şey mahrem<br />

kalmıyor; eğer tedbir almıyorsanız.<br />

Açık sözlü olmak gerekirse, <strong>2015</strong> dünyasında<br />

hemen tüm iletişim dijital ortamlarda<br />

gerçekleşiyor; telefon, sms, internet mesajları<br />

(WhatsApp, Facebook Messenger,<br />

Hangouts…), eposta, chat, sosyal medya<br />

vs. vs. Bunların tamamının, bir ya da birden<br />

çok noktada kayıt altına alındığını var saymak<br />

çok da yanlış olmayacaktır.<br />

Kişisel bilgilerin (ya da mahremiyetin) kapsamı<br />

da internet bağlamında bir miktar<br />

değişiyor ve hayli genişliyor. Kabaca bir liste<br />

yapmaya çalışalım:<br />

• Özlük bilgileri, TC kimlik no, isim, adres vb.<br />

• Aile ve akrabaların bilgileri<br />

• Arkadaş ve tanıdıklar<br />

• Olası gelir<br />

• Lokasyon (coğrafi yer)<br />

• Finansal kayıtlar (menkul, gayrimenkul ve<br />

para hareketleri)<br />

• Ziyaret edilen web siteleri<br />

• Sosyal medya aktiviteleri<br />

• Alışveriş ilgi alanları<br />

• Cinsel tercihler<br />

• Sağlık ile ilgili bilgiler (bu ayrıca hassas bir<br />

konu)<br />

• Politik duruş<br />

• Kanuni ama “gizli” işler<br />

• Kanunsuz işler vs. vs. vs.<br />

Peki mahremiyetinizi tehdit eden kişi ya da<br />

kurumlar kim? “İç ve dış mihraklar” demek<br />

herhalde kolaya kaçmak olacak. Bilgi güvenliği<br />

konusunda çalışanların kullandığı İngilizce<br />

bir terim var: “adversary”. Düşman, hısım<br />

demek. Bu söyleşi kapsamında ben “rakip”<br />

kelimesini kullanacağım; mâkul nedenlerden<br />

dolayı.<br />

Esas olarak “rakip” (adversary) iletişim<br />

mahremiyetinizi tehdit eden kişi, kurum ya<br />

da kuruluşlar anlamına geliyor. Bu rakip bir<br />

hacker (bu kelime için İngilizce orijinalini kul-

lanacağım; hem düzgün bir Türkçe karşılığı<br />

yok hem de medya sayesinde topluma mâl<br />

oldu), bir devlet, bir şirket, organize bir suç<br />

örgütü, eşiniz, çalıştığınız kurum, reklam şirketleri<br />

ya da bizzat şahsınız olabilir.<br />

Konu ile ilgili anayasa maddeleri şöyle:<br />

IV. Özel hayatın gizliliği ve korunması<br />

A. Özel hayatın gizliliği<br />

MADDE 20- Herkes, özel hayatına ve aile hayatına<br />

saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir.<br />

Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.<br />

(Mülga cümle: 3.10.2001-4709/5 md.)<br />

(Değişik: 3.10.2001-4709/5 md.) Millî güvenlik,<br />

kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel<br />

sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının<br />

hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden<br />

biri veya birkaçına bağlı olarak, usulüne göre<br />

verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere<br />

bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan<br />

hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı<br />

emri bulunmadıkça; kimsenin üstü, özel kâğıtları<br />

ve eşyası aranamaz ve bunlara el konulamaz.<br />

Yetkili merciin kararı yirmidört saat içinde görevli<br />

hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan<br />

itibaren kırksekiz saat içinde açıklar; aksi<br />

halde, el koyma kendiliğinden kalkar.<br />

(Ek Fıkra: 12.9.2010 5982/2) Herkes, kendisiyle<br />

ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına<br />

sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler<br />

hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların<br />

düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve<br />

amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını<br />

öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda<br />

öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla<br />

işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas<br />

ve usuller kanunla düzenlenir.<br />

C. Haberleşme hürriyeti<br />

MADDE 22- (Değişik: 3/10/2001-4709/7 md.)<br />

Herkes, haberleşme hürriyetine sahiptir. Haberleşmenin<br />

gizliliği esastır.<br />

Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi,<br />

genel sağlık ve genel ahlâkın korunması<br />

veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması<br />

sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak<br />

usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça;<br />

yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca<br />

bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış<br />

merciin yazılı emri bulunmadıkça; haberleşme<br />

engellenemez ve gizliliğine dokunulamaz. Yetkili<br />

merciin kararı yirmidört saat içinde görevli hâkimin<br />

onayına sunulur. Hâkim, kararını kırksekiz<br />

saat içinde açıklar; aksi halde, karar kendiliğinden<br />

kalkar.<br />

İstisnaların uygulanacağı kamu kurum ve kuruluşları<br />

kanunda belirtilir.<br />

Kolayca görülebileceği gibi, özel hayat ve<br />

haberleşme gizliliği anayasa ile korunan haklardır.<br />

Genellikle. Bu maddeleri yazı içinde<br />

paylaşmamın nedenlerinden biri de “istisnalara”<br />

dikkat çekmekti.<br />

Kanun bu şekilde olunca “rakip” tanımı kanuni<br />

ve kanun dışı olmak üzere farklı anlamlar<br />

kazanmaktadır. Her ülke için “kanuni rakip”<br />

devlet ve kurumlarıdır. Devletin kanuni<br />

olarak onay verdiği diğer özel ve/veya kamu<br />

kurumları (bankalar, kredi merkezleri, sağlık<br />

ve eğitim kurumları, istihbarat merkezleri vs.<br />

vs.) da bu listeye dahil edilebilir.<br />

DURUMLAR, Kişisel Bilgiler Nasıl, Kime<br />

Sızıyor?<br />

İnanılanın aksine, bilgiler, hatta saplama yapan<br />

hackerlara sızmıyor. İnternet üzerinden<br />

bir alışveriş yapıyor iseniz kredi kartı bilgileriniz<br />

güvende. Genellikle. O an için. Sanırım.<br />

ONLINE SIZINTILAR<br />

Online kelimesini “işlem anında” anlamında<br />

kullanıyorum.<br />

Öncelikle internet hizmeti almakta olduğunuz<br />

internet servis sağlayıcı (her kim ise)<br />

sizin her an hangi web sitesini gezmekte olduğunuz<br />

bilgisine sahip. Bu bilgiyi arşivliyor<br />

olabilir, olmayabilir ama bu bilgi onda var.<br />

Ayrıca, yasaklanmış bir siteye girip girmediğinizi<br />

(girmeye çalıştığınızı) kontrol eden bağımsız<br />

iki mekanizma var; servis sağlayıcılar ve<br />

BTK (Bilişim Teknolojileri Kurumu). Örneğin<br />

firatnews.com isimli siteye bağlanmaya çalışıyorsanız<br />

birçok yere kayıt düşülüyor (ayrıca<br />

bağlanamıyorsunuz). Bu mekanizma diğer<br />

tüm internet aktivitenizi kayıt altına alma yeteneğine<br />

sahip; alıp almadığını bilmiyorum.<br />

Almış olduğunuz ürünün ne olduğu, tipi,<br />

rengi, cinsi, fiyatı vs. vs. reklam ağlarına kaydediliyor.<br />

Hiç merak ettiniz mi X alışveriş<br />

sitesinden bir çanta aldıktan sonra Y haber<br />

sitesinde sürekli çanta reklamı görüyor olmanızın<br />

nedenini?<br />

Lokasyon bilgileriniz de. Bulunduğunuz ülke/<br />

şehir karşı taraftaki web sitesi tarafından biliniyor.<br />

Türkiye/Ankara’dan gelince bâzı uçak<br />

biletlerini biraz daha pahalı alıyorsunuz.<br />

Kamuyu ilgilendiren konulardaki alışverişler<br />

kayıt rekoru kırıyor. İlaç örneğin. Kişi, doktor,<br />

eczane, ilaç, fiyat, stok, sigorta... Kitlesel<br />

ticaret ile ilgili konular ticari şirketler için iştah<br />

açıcı. Kredi talepleri ve durumları, sağlık<br />

ve sigorta harcamaları, akaryakıt, elektrik, su,<br />

iletişim ödemeleri… Kamu kurumlarının ve/<br />

veya izin verilen özel şirketlerin veri merkezlerinde<br />

kayıt altına alınıyor vs. vs.<br />

Ek Not: HTTP ve HTTPS<br />

HTTP ve HTTPS bağlantılar (http:// ve<br />

https://) bu günlerde çok fazla sözü geçen<br />

konular. Burada Sn. Aloğlu’ndan aldığım eklemeyi<br />

aynen kullanacağım:<br />

“Bir siteye HTTPS üzerinden bağlanmak,<br />

HTTP uzerinden bağlanmaya oranla daha<br />

güvenlidir. Bunu anlamanın yolu, internet<br />

tarayıcınızın adres satırındaki adresin başına<br />

bakmaktır. Eğer ziyaret ettiğiniz sitenin adresinin<br />

başında HTTPS yazıyorsa güvenli,<br />

HTTP yazıyorsa güvensiz bağlantı kurmuşsunuz<br />

demektir (HTTPS’in sonundaki S<br />

harfi “secure”, yani “güvenli” anlamına gelir).<br />

Güvenli bağlantının (HTTPS), güvensiz<br />

bağlantıdan (HTTP) farkı, siteye yolladığınız<br />

veya siteden aldığınız verilerin başkaları tarafından<br />

takip edilmesinin engellenmesidir.<br />

Ancak HTTPS, girdiğiniz sitenin adresini<br />

başkalarından gizlemez. Yani birisi internet<br />

bağlantınızı izliyorsa, Vikipedi.org adresini<br />

ziyaret ettiğinizi görebilir, ancak Vikipedi’den<br />

hangi başlığı okuduğunuzu göremez.”<br />

OFFLINE SIZINTILAR<br />

Offline kelimesini “işlem sonrasında” anlamında<br />

kullanıyorum; yani alışveriş olmuş bitmiş;<br />

aradan zaman geçmiş… Bu tür sızıntılar<br />

genellikle “çok sayıda” şeklinde tanımlanır.<br />

Sağlık Bakanlığı’nın (isimden arındırılmış) hasta<br />

kayıtlarını en yüksek fiyatı verene satması<br />

konu ile ilgili kanuni bir örnektir. Sonuçta hasta<br />

bilgileri bakanlığın kontrolünde. İsim/Adres/<br />

TCKimlikNo bilgilerini kayıtlardan çıkardıktan<br />

sonra eldeki bilgileri istediği gibi kullanmakta<br />

özgür olduğu fikrinde Bakanlık.<br />

Arkadaşlık sitesinden (ashleymadison.com)<br />

10 milyon kaydın sızması ise (doğal olarak)<br />

illegal örneklere girer. Önemli bir not; kanuni<br />

ama tartışmalı işler yapıyorsanız kayıt için kendi<br />

adınızı ve bilgilerinizi kullanmayın.<br />

Esas olarak bir yerde bir bilgi havuzu varsa<br />

(telefon dinlemeleri, arkadaşlık sitesi işlemleri,<br />

sağlık kayıtları vs. vs.) ve bu havuzdaki<br />

bilgiler sağlam bir şifre (crypto) ile korunmuyorsa;<br />

bunlar bir gün sızar. Bugün ya da<br />

gelecek yıl, ama sızar.<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 41

Bu konuya devletin elindeki merkezi bilgi<br />

havuzundaki kayıtların sızma olasılığını eklemeye<br />

gerek görmüyorum. E-Devlet.<br />

NE YAPILABİLİR, Bilgilerimi Nasıl<br />

Koruyabilirim?<br />

Mahrem bilgilerinizi “offline sızıntılar”dan<br />

koruyamazsınız. Gerçekten. Bu tür bilgiler<br />

her zaman sızar. Zararı en aza indirmenin<br />

yolu gerçek bilgilerinizi vermemek (arkadaşlık<br />

siteleri), sahte özlük bilgileri kullanmak<br />

(sahteciliğe girer) ya da bu işlemleri yapmamak<br />

olabilir.<br />

Online sızıntılar ise başka bir konu. Online<br />

iletişim sırasında bilgilerin sızmasını engellemenin<br />

farklı ve etkili yolları var.<br />

1. VPN kullanın. Her zaman. Her cihazda.<br />

Şurada güvenilir VPN listesi var: https://<br />

www.privacytools.io/#vpn<br />

Peki VPN nedir?<br />

Virtual Private Network = Sanal Özel Ağ =<br />

noktadan noktaya şifreli bağlantı = güvenli.<br />

İnternet bağlantınızı güvenli bir VPN servisinden<br />

geçirdiğiniz zaman online bilgileriniz<br />

rakip için erişilmez olur.<br />

Bir örnek; Fransa çıkışlı bir VPN kullandığınız<br />

zaman www.toraks.org.tr web sitesine Fransa<br />

üzerinden anonim (isimsiz) olarak bağlanırsınız.<br />

Servis sağlayıcınız ya da <strong>Toraks</strong> log<br />

kayıtları da bunu böyle gösterir. Türkiye’den<br />

Dr. Lokman Hekim olarak bağlandığınız bilgisi<br />

kayıtlara düşmez.<br />

Aşağıda VPN ile erişilen internet ile VPN<br />

olmadan erişilen interneti karşılaştıran bir<br />

şema var. “VPN tüneli” olarak adlandırılan<br />

“şey” şifreli bir bağlantı aslında. Havalı olsun<br />

diye “tünel” diyoruz.<br />

Şurada Türkiye için test edilip emin olunmuş,<br />

basit, kısa ve öz bir VPN kurma ve kullanım<br />

kılavuzu var; http://dombili.github.io/<br />

vpn/ “bu bir dergi, sonra bakarım” diyenler<br />

için ilgili kılavuzdan bir not:<br />

VPN’lerle İlgili Kısa Bilgiler<br />

VPN kullanmak sansürü aşmanın en kolay yoludur.<br />

Ancak VPN kullanmanız durumunda internet<br />

trafiğinizin tümünü kullandığınız VPN üzerinden<br />

geçireceğiniz için, VPN tercihinizi dikkatlice<br />

yapmalısınız.<br />

Her ücretsiz gördüğünüz VPN’i kullanmayın.<br />

Ücretsiz VPN’lerin büyük çoğunluğu internet<br />

trafiğinizi kaydeder ve bu güvenliğinizi tehlikeye<br />

atar.<br />

Bir VPN’in ücretli olması onu daha güvenli<br />

yapmaz.<br />

VPN birçok amaç için kullanılabilir, ancak genelde<br />

ülkenizin engellediği (veya ülkenizde varolmayan)<br />

bir siteye/servise erişmek için ya da internette<br />

gizli kalmak için kullanılır. Bu yüzden “en iyi VPN<br />

servisi şudur” diye net bir cevap vermek mümkün<br />

değildir. İhtiyaçlarınıza ve önceliklerinize göre<br />

kullanabileceğiniz belli başlı servisler vardır.<br />

“Yok, ben sadece yasaklanmış sitelere gireceğim,<br />

başka bir şey istemem” diyenler için<br />

ZenMate ve TunnelBear tarayıcı eklentileri<br />

var. Ancak; bu durumda “nereye girdiğiniz”<br />

bilgisi rakibe sızar. Örneğin “porntube.com’a<br />

girmiş ama ne izlemiş bilmiyorum” şeklinde.<br />

Buna “meta data” deniyor; tanımı da şöyle<br />

(Sn. Aloğlu’dan bu da):<br />

“Metadata, bir bilginin kendisi haricindeki<br />

her şeyi içeren veriler bütünüdür. Yani bir<br />

mesajın içeriği metadata değildir, ancak mesajı<br />

kimin gönderdiği, ne zaman gönderdiği,<br />

nereden gönderdiği ve mesajın nereye<br />

gönderildiği metadatadır. Yani bir doğum<br />

kliniğini ya da alo intihar hattını aradığınızda,<br />

sizi takip eden bir kişi görüşmenizin içeriğini<br />

bilemez, ancak görüşmeyi yaptığınız saati,<br />

yeri ve görüşme süresini bilir.”<br />

Eski NSA direktoru Michael Hayden: “Biz<br />

metadata’ya bakarak insan öldürüyoruz”<br />

Bir başka meta data örneği; “Bob, Alis ile<br />

30 Haziran <strong>2015</strong>, 09:15 tarihinde mesajlaşmış;<br />

içeriğini bilmiyoruz”; buna Bob’un eşinin<br />

adının “Carol” olduğu bilgisini de ekleyince<br />

meta datanın önemi daha kolay anlaşılıyor.<br />

2. İletişim programlarınızın güvenli alternatiflerini<br />

kullanın.<br />

Dijital iletişim sadece web siteleri ile sınırlı<br />

değil. Artık hemen herkes interneti kullanan<br />

iletişim programlarından yararlanıyor. Ucuz,<br />

kolay, pratik vs. vs. WhatsApp, Facebook<br />

Mesajlaşma, FaceTime, Hangouts, Skype bu<br />

programların ilk akla gelenleri.<br />

Bu programlara alternatif olarak kullanılabilecek;<br />

iletişim gizliliği ve güvenliği esas alınarak<br />

geliştirilmiş birçok yazılım var. Aşağıda<br />

EFF (http://eff.org/) tarafından hazırlanmış<br />

(ve başkaları tarafından da kontrol edilmiş)<br />

bir liste var; iletişim programlarının güvenilir-<br />

42 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 43

liğine dair; mobil cihazlar için. 2 Orijinal listede<br />

yer alan ancak Türkiye’de çok da yaygın<br />

olmayan programları çıkardım. Dikkatinizi<br />

çekmek istediğim konu en çok kullanılan<br />

iletişim programlarının “mahremiyet” konusunda<br />

pek de hassas olmadıkları.<br />

Çok önemli gördüğüm bir başka konuya<br />

değinmek isterim; kullandığınız uygulamanın<br />

özelliklerini öğrenin. Aşağıda aynı uygulamanın<br />

iki farklı kullanımı için iki farklı güvenlik<br />

düzeyi var:<br />

Doğru kullanmak lâzım.<br />

Bu arada, “Telegram” uygulamasını önermem<br />

üzerine Sn. Aloğlu’ndan ciddi bir<br />

uyarı geldi; hem gizliliğini sorguluyor hem<br />

de “TextSecure varken, Telegram’a gerek<br />

var mı gerçekten?”. Olsun, ben kullanıyorum,<br />

noktadan noktaya şifreleme testlerini de yaptım,<br />

rahatım ama kim bilir?<br />

Liste şöyle:<br />

Çok uzun ben anlamadım vs. diyenler için,<br />

gizlilik için şu programları kullanabilirsiniz: Mesajlaşma:<br />

Telegram (iOS, Android); Konuşma:<br />

RedPhone (Android), Signal (iOS); SMS: smssecure,<br />

textsecure.<br />

SONSÖZ<br />

İnternette, eşyanın doğası itibarı ile kişisel bilgiler<br />

sızar. Bu sızıntıyı iletişim anında engellemenin<br />

yolları olsa da biriktiği yerden (havuz)<br />

transfer edilmesini önlemek teknik olarak<br />

mümkün değildir. Havuza dahil olmamak en<br />

doğrusu.<br />

Açıkçası, toplum güvenliği ve huzuru gerekçesi<br />

ile kitlesel olarak toplanan bilgilerin yanlış ellere<br />

geçmesi fikri beni korkutuyor. Bu konuda<br />

“doğru eller” var mı onu da bilemiyorum.<br />

Haber almak için girdiğim bir web sitesi sebebi<br />

ile belirli bir grubun sempatizanı olarak kayda<br />

geçmek ya da attığım bir Tweet sebebi ile<br />

“izlenmesi gereken kişi (person of interest)”<br />

olarak damgalanmak istemiyorum. “Dinlenen”<br />

bir kişi ile kazara yapılan bir telefon görüşmesinin<br />

sonuçları bile çok yıpratıcı olabiliyor.<br />

Mahremiyetin korunması konusunda en önemli<br />

yasa Anayasa. Ancak burada dahi istisnalar kaideyi<br />

bozuyor. Kişisel bilgilerin transferi, satışı, kullandırılması,<br />

kayıt altına alınması (fişleme) ya da her ne<br />

ise konularında “hassas vatandaş” olarak hukuk<br />

çerçevesinde gereğini yapmak toplumun tamamı<br />

için sanırım yararlı olacak.<br />

Siz gene de önleminizi alın.<br />

=> Korsan yayın: “savaşma, seviş”.

Konuşmanın Evrimi<br />

Emel KURT<br />

Dilimin sınırları dünyamın sınırlarıdır (Ludwig Wittengstein)<br />

İnternetin insan hayatına katkılarını inkar edemem, ancak sanal dünyayı<br />

pek sevemedim. Sosyal medyaya nedense uzak kaldım. Bir tanıdık<br />

Facebook’ta bilmem kaç bin ‘arkadaşı’ olduğunu söylediğinde garip<br />

baktığımı hatırlıyorum. Aklıma bir yazı olmuştu; Evrimsel antropoloji<br />

uzmanı Robin Dunbar, The Guardian gazetesinde yayımlanan<br />

bir yazıda Facebook gibi sosyal medya alanlarının bile gerçek sosyal<br />

alanımızı genişletemeyeceğini, bu durumun insan beyninin algısının<br />

ötesinde olduğunu belirtmişti. Dunbar Oxford Üniversitesinde Bilişsel<br />

ve Evrimsel Antropoloji Enstitü direktörüdür. ‘Dunbar sayısı’<br />

diye adlandırılan tanımın mucidiydi. Dunbar’a göre insan ister en az<br />

10 000 yıl önce yaşayan avcı toplayıcı toplumlarda isterse günümüzde<br />

yaşasın anlamlı ilişki sürdürebileceği kişi sayısı ortalama 150’ dir.<br />

Tam olarak 147.8 (% 95 CI=100-231). Önermeye göre insanlar bu<br />

grup büyüklüğü içinde bireysel ilişkileri sürdürme konusunda bilişsel<br />

sınırlar içerisinde kalabilmektedir.<br />

Evrimsel antropoloji evrim süresince insan vücudundaki değişimlerle<br />

birlikte insan zihnindeki değişimleri de incelemekte ve davranışa dönük<br />

açıklamalar yapmaya çalışmaktadır. Bu alanda çalışan bilim insanlarına<br />

göre insan zihni vücut yapısında meydana gelen değişimlere<br />

paralel olarak ilerleme göstermiştir. Örneğin, evrimsel süreçte beyin<br />

büyüklüğü ve fonksiyonları kişinin sosyal çevresindeki değişimlere ve<br />

aktivitelerine uygun değişimler göstermiştir. Kişilerin içinde bulunduğu<br />

sosyal grup sayısı da bu gelişmelere paralel olarak artmıştır. Dunbar<br />

doğru ve sağlıklı iletişim için bu sayının her kişi için 150 civarında olduğunu<br />

söylemektedir. Tabi bu rakamın kişinin güven ve sorumluluk<br />

dahilinde sadece yüz ve isimlerden ibaret olmayan gerçek kişilerle yapabileceği<br />

arkadaşlıklarının sayısıdır. Facebook gibi çok fazla arkadaşlık<br />

sayısına (bazılarının binlerce diye tanımladığı) sahip olarak gerçek<br />

bir iletişimde bulunabilmek için beyin büyüklüğümüzün şimdikinden<br />

çok büyük olması gerektiği belirtiliyor. Bu olursa bile milyonlarca<br />

yıl alabilecektir. Acaba diye düşündüm ve gözümün önünde milyon<br />

yıl sonra bilgisayar başında oturan bir insan canlandı; kafası kocaman,<br />

el parmakları tuşlara dokunmaktan<br />

değişik karakter almış, bacak<br />

kasları küçülmüş, belki de yürüyemiyor<br />

(yürümesi gerekmiyor,<br />

her şey elektronik aletlerle yapılıyor),<br />

kifotik göğüs kafesi, konuşma<br />

yeteneğini yitirmiş, çünkü sesini<br />

kullanmaya ihtiyacı olmamış.<br />

Yazarak iletişim kuruyor. Çünkü<br />

iletişim aracı olarak konuşmanın<br />

yerini makineler almış. Burada<br />

biraz mübalağa yaptım. Çünkü<br />

önce konuşma sonra yazma öğrenilebiliyor,<br />

ama milyon yıl sonra<br />

bilinmez! Böyle bir durumda nasıl<br />

göründüğünün de önemi yok.<br />

Gözümün önünde şu karikatür<br />

canlandı; “İki köpekten biri bilgisayar başında diğerine şöyle söylüyordu:<br />

İnternette kimse senin köpek olduğunu anlamaz”.<br />

Oysa insan ilişkilerinde sürdürülebilirlik ve iyi anlaşmak için hala ihtiyaç<br />

duyduğumuz vasıtalardan biri ve en önemlisi konuşmak. Sosyal medya<br />

bir açıdan arkadaşlıkların devamını sağlayabilir. Ancak sağlıklı bir arkadaşlık<br />

yöntemi olmadığı belirtiliyor. Hatta getirilen bir sürü eleştiriden<br />

birisi de gerçek arkadaşlıkları da öldürdüğü. Çünkü yakın veya uzak herkes<br />

isim ve yüzlerden ibaret bir grubun içerisinde aynı kefede.<br />

Oysa konuşma ile iletişim kurma en temel özelliklerimizden biri ve<br />

en özeli. İnsan dilinin gelişimi boşuna olmadı. Dil evrimi de insanın<br />

vücut ve beyin gelişimini takip etti. Modern insan diye tanımladığımız<br />

Homo sapiensin yapısal olarak en yakın akrabası olan Homo neandertalisin<br />

(Namı diğer Neandertal adam) bile bizimki gibi bir konuşma<br />

dili yoktu. Evrimle ilgilenen bilim insanlarına göre geçmişimizin<br />

60000 ila 30000 yıl öncesinde bir kültürel patlama oldu. Bunun sonucu<br />

olarak dil ve sanat gelişti. Bunlar insan evriminde son aşamalardı.<br />

Daha önce de insanoğlunda mevcut birtakım bilişsel gelişmeler ortaya<br />

çıkmıştı, zamanına göre hayatını çok da başarılı idame ettiriyordu. İletişim<br />

kurabiliyor, bu sayede avlanıyor, çoğalıyor, göç ediyordu. Ama<br />

insana özgü en önemli bilişsel süreçler bu noktadan sonra ortaya çıkmıştı.<br />

Bunlar dil ve sanattı. Bunlar bilinçli iletişim anlamına geliyordu.<br />

Bilinçli iletişim ise gelişmiş bir sosyal zekanın ürünüydü. Bilinçli<br />

iletişim önce el-kol hareketleri ve mimiklerle mümkün olmuş, sonra<br />

dil gelişmişti.<br />

Dil tamamen insana özgü iletişimden doğmuş, aktarma, paylaşma<br />

ve mübadele gibi hareketlerin oluşumu ile toplumsallığın gelişimini<br />

sağlamıştı. Dil özellikle anlatı amacıyla evrimleşmişti. Nesilden nesile<br />

aktarılan kültürler de işte bu sayede oluştu.<br />

Peki insanlar konuşmayı nasıl başarmıştı?<br />

İnsan toplumsallığının en önemli biyolojik temellerinden birisi dil<br />

kazanımıdır. Evrimle ilgilenen bilim insanlarının yaptığı çalışmalarda<br />

ilkel toplumlarda bile dil ilişkisine ihtiyaç duyulduğu belirtilmektedir.<br />

Daha sonraki gelişim sırasında dili geliştirmek seçici bir üstünlük ha-<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 45

line gelmişti. Çünkü bilginin üretilmesine ve daha fazla insan tarafından<br />

paylaşılmasına imkan tanıyordu.<br />

Dilin biyolojik temeliyle ilgili en ilgi çekici kuramlardan biri FOXP2<br />

genindeki mutasyonlarda bulunmuştur. Bugüne kadar konuşma ve dil<br />

gelişimi ile ilgili bulunan tek gendir. İnsanlarda evrim sırasında pozitif<br />

seçilime uğrayarak kazanıldığı düşünülüyor. Sadece insanlara özgü bir<br />

amino asit dizilimine sahip. FOXP2 geni insan ve omurgalılarda beyin<br />

ve akciğer gelişimini de kontrol eden gendir. Hem konuşma hem akciğer<br />

gelişimi aynı genle kontrol ediliyor. Bu ilginç görünüyor. Bu gen<br />

insanlarda konuşmayı sağlayan gırtlak ve ağız hareketlerini de denetler.<br />

Ayrıca beynin karmaşık dilbilgisi kuralları oluşturma kabiliyetini denetlediği<br />

gösterilmiştir. Bu genin polimorfizminin insanlarda kalıtsal bazı<br />

konuşma hastalıklarına yol açtığı bilinmektedir. Bilim insanlarının vardığı<br />

sonuca göre, FOXP2 insanın konuşmasına ve dil evrimine kortiko<br />

bazal ganglia iletim yollarını düzenleyerek katkıda bulunmuştur.<br />

Tarih öncesi insanların kemikleri, saçları ve bunlardan elde edilen<br />

DNA’ları araştırmalara ışık tutuyor. Bu incelemelerin sonuçlarına göre<br />

evrim süresince ayağa kalkma ile gırtlağın yeri değişmiş, beslenme alışkanlığı<br />

değişince diş ve ağız yapısı değişmiş, dişler küçülmüş, konuşma<br />

kasları yeterli hale gelmişti. İnsanlar ilk başlarda sözcüklerle sadece<br />

sosyal anlamda yaşamı sürdürmek için konuşuyordu. Ancak yaklaşık<br />

150000 ila 40000 yıl önce tam olarak cümlelerle konuşmaya başladığında<br />

aklın bilişsel akışkanlığına ulaşılmıştı. Bu artık zihnin değişik<br />

bölümleri arasında integrasyon kurulması demekti. Bunun sonucu ne<br />

mi oldu? Artık sosyal olmayan bilgiler de sosyal zeka bölümüne taşındı<br />

ve insanlar sosyal olmayan düşünce süreçleri ve bilgiler hakkında<br />

düşünebilir hale geldi. Sonuç olarak çağdaş insanın en önemli karakteristikleri<br />

olan esneklik ve yaratıcılık yaygınlaştı. Dil hem kendi hem de<br />

başkasının aklına bilgi iletmek için bir araç olarak iş görmeye başlayınca<br />

beynin doğasında da değişim başladı. Akılda bilişsel akışkanlık meydana<br />

geldi. Bilişsel akışkanlık sanat ve bilimin ortaya çıkmasını sağladı. Metafor<br />

ve analojileri kullanmak sanat ve bilim için gerekliydi. Hem metafor<br />

hem de analojilerin kullanımı için de konuşmaya ihtiyacımız vardı. Şu<br />

örnekleri hatırlayalım vahşi doğada insanlarla karşılaşmadan büyüyen ve<br />

konuşma öğrenemeyen çocuklar bilim dünyasını bir süre meşgul etmiş,<br />

sinema filmleri bile yapılmıştı. Bunların konuşmayı bir miktar öğrenseler<br />

bile bilişsel fonksiyonları hiçbir zaman yeterli olmamıştı.<br />

Ancak konuşma sadece insan vücudundaki yapısal özellikler sonucu<br />

ortaya çıkmadı. Konuşmanın ortaya çıkması için başka bir şey daha<br />

gerekliydi; solunumun hassas kontrolu.<br />

Yapılan çalışmalarda insan evrimi sırasında vertebral kanalın giderek<br />

genişlediği, spinal kanaldaki gri cevherin artığı ve sinir iletiminin buna<br />

paralel geliştiği gösterildi. Eski iskeletler incelenerek yapılan bilimsel<br />

çalışmalarda Homo sapiens ve Homo neandertalislerin genişlemiş<br />

bir toraks vertebral kanalına sahip olduğu gösterildi. Bu durum süreç<br />

içerisinde toraks inervasyonunun artmasına neden olmuştu. Bu<br />

inervasyon artışı vucudun savunmasını hızlandırmış, ayakta daha<br />

dengeli kalmayı sağlamış, hızlı haraket etme yeteneği kazandırmış ve<br />

hızlı hareket için nefes yeterliliği sağlamıştı. Başka özel ve güzel bir şey<br />

daha olmuştu; Nöronal iletinin artması ile konuşma için gerekli olan<br />

solunumun artan kontrolü sağlanmıştı. İnsan konuşması sırasında solunum<br />

hareketleri interkostal ve abdominal kaslarla kontrol edilir. Uygun<br />

sesleri çıkarabilmek için inspiratuar ve ekspiratuar kaslar daha iyi<br />

kontrol edilmeliydi. İşte insanlardaki en mükemmel farklardan birisi<br />

de budur. İnsanlara yapısal olarak en yakın memelilerde bile solunum<br />

kontrolü vokal kontrol yapamayacak kadar düşük düzeydedir.<br />

Solunumun bu hassas kontrolü sayesinde insanlar modern dilleri konuşabilecek<br />

yapıya kavuşmuştu. Bu süreç kolay olmamıştı, 1,6 milyon<br />

Dil tamamen insana özgü<br />

iletişimden doğmuş, aktarma,<br />

paylaşma ve mübadele<br />

gibi hareketlerin oluşumu<br />

ile toplumsallığın gelişimini<br />

sağlamıştı. Dil özellikle anlatı<br />

amacıyla evrimleşmişti. Nesilden<br />

nesile aktarılan kültürler<br />

de işte bu sayede oluştu.<br />

46 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

yıl önce ila 100000 yıl arasındaki bir zaman dilimi arasında gerçekleştiği<br />

düşünülüyor.<br />

Bildiğimiz gibi <strong>Toraks</strong> ve abdomen kasları torasik spinal sinirlerle inerve<br />

olurlar. <strong>Toraks</strong> spinal sinirleri tarafından solunumun kontrol edilebilmesi<br />

bilim insanlarına göre kuvvetli olarak insan konuşmasının evrimi için ortaya<br />

çıkmıştı. Bu özellik diğer değişimleri takip etmişti. İnsan larinksi kendisine<br />

en fazla benzeyen canlılardan farklı olarak daha aşağı yerleşimlidir. Bu<br />

özellik larinks üzerinde daha büyük bir farinks alanını sağlayarak ekspire<br />

olan havadaki fonetik özellikleri arttırır. Ayrıca konuşmanın kendisi de<br />

solunum kaslarının artmış inervasyonunu gerektirir. Solunum kasları üst<br />

solunum yolunda ses üretimini sağlamak üzere subglottik hava basıncını<br />

kontrol eder. Akciğer ve göğüs kafesinin elastik recoil özellikleri değişik akciğerin<br />

değişen volümlerine göre değişir. Böylece subglottik basınç oluşumu<br />

için akciğer volumune göre değişen kas aktivitesi gerekir. Ayrıca sesin<br />

sadece oluşumu yeterli değildi. Fonetiği, frekansı ve tonunu ayarlamak da<br />

gerekliydi. İşte tüm bunlar için hassas bir solunum kontrolü gerekiyordu.<br />

Bu yollarla ses sadece oluşmakla kalmaz frekansı, genliği değişebilir, insana<br />

özgü bütün duygu durumlarını belli edebilecek değişimlere de uğrar. İşte<br />

bu iyi kontrol sayesinde üzüntümüz, sevincimiz, kızgınlığımız vb. bütün<br />

duygularımız da konuşmamıza yansır. Ayrıca dünya üzerindeki dillerin<br />

kendine özgü aksanı ortaya çıkar. Bu bile bana göre muhteşem bir çeşitlilik<br />

sağlar. Bir Fransız, Alman veya İtalyan İngilizce bile konuşsa hangi<br />

memleketten olduğunu büyük ihtimalle anlarsınız.<br />

Konuşma sırasında solunumun santral kontrolü metabolik ihtiyaç için<br />

oluşan solunum kontrolünden daha farklı ve karışık nöral yollarla sağlanıyor.<br />

Bildiğimiz gibi, metabolik ihtiyaçlı solunumun algılayıcıları<br />

vagal ve kemoreseptör refleks yollar, düzenleyicisi de pons ve medulladadır.<br />

Ses çıkarma sırasında bu kontrol daha karışık ön beyin ve orta<br />

beyin yolları içeriyor. Spinal kord ve kaslar seviyesinde değişik yollar<br />

bu regülasyona katılıyor. Sonuçta konuşma için sadece insanlarda olan<br />

daha ince ve karışık bir solunum kontrol mekanizması var. Bu sayede<br />

sadece ses çıkarmıyor, vurgular yapabiliyor, konuşmayı anlamlı hale<br />

getirebiliyoruz. Konuşmalarımıza duygularımızı katabiliyoruz. Bu sayede<br />

şarkılar söyleniyor, üstelik bunlara da duygu katılabiliyor. Bu sayede<br />

arkadaşlarımızla konuştuğumuzda birbirimizi daha iyi anlıyoruz,<br />

karşılıklı konuşarak ilişkilerimizi daha güvenilir sürdürebiliyoruz. Haberleşme<br />

olanaklarındaki bütün gelişmelere rağmen, karşılıklı toplantılar,<br />

kongreler, sempozyumlar düzenleyerek daha net, kalıcı ve daha<br />

iyi iletişim sağlanılan mesleki toplantılar yapabiliyoruz.<br />

Bilimin insanı yaşamın her alanında aydınlattığını bir kez daha anladım.<br />

Sağlam arkadaşlıklar için konuşmaya, konuşmak için sağlam bir<br />

toraksa ihtiyacımız varmış. Bütün bunları milyon yıllar içinde kazanmışız,<br />

çabuk kaybetmemekte fayda vardır kanaatindeyim.<br />

Yararlanılan Kaynaklar<br />

Enard W, Przeworski M, Fischer SE ve ark. Molecular evolution of<br />

FOXP2, a gene involved in speech and language. Nature 2002; 418;<br />

869.<br />

Enard W. FOXP2 and the role of cortico basal ganglia circuits in speech<br />

and language evolution. Curr Opin Neurobiol 2011; 21: 415.<br />

MacLarnon AM, Hewitt GP. The evolution of human speech: The role<br />

of enhanced breathing control. Am J Phys Anthropol 1999; 109: 341.<br />

Santıs EM, Athanasiadis A, Leitao AB ve ark. Alternative splicing<br />

and gene duplication in the evolution of the FoxP gene subfamiliy.<br />

Mol Biol Evol 2011; 28: 237.<br />

Mithen, Steven. Aklın tarihöncesi. Ankara, Dost Kitabevi, 1999.<br />

Barnard, Alan. Yapısal antropoloji ve insanın kökeni. İstanbul, Boğaziçi<br />

Üniversitesi Yayınları, 2013.<br />

İnsan ilişkilerinde sürdürülebilirlik<br />

ve iyi anlaşmak<br />

için hala ihtiyaç<br />

duyduğumuz vasıtalardan<br />

biri ve en önemlisi<br />

konuşmak.<br />

Sağlam arkadaşlıklar için<br />

konuşmaya, konuşmak için<br />

sağlam bir toraksa ihtiyacımız<br />

var.<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 47

Ramazzini’yi<br />

Düşünmek...<br />

İbrahim AKKURT<br />

“Hayret ve tereddüt ediyorum. Acaba ilaç ve sinameki kokan<br />

muayenehane ve eczanelerde oturan bu azametli ve şık görüntülü<br />

doktorların burnuna işyerlerindeki pis kokulu şeyleri mi<br />

soksam, yoksa onları bu çukurları görmeye mi davet etsem?”<br />

Bu satırlar bir çığlığın ifadesidir, sonuçsuz kalmış sayısız uyarının<br />

dikkate alınmamasının bir isyanıdır. Bu haykırış ne kadar<br />

da günümüzdeki duruma benziyor; çalışma ortamlarımızın<br />

birer hastalık üretim merkezi olmalarına dair yıllardır yapılan<br />

uyarılara benzeyen bu satırlar Bernardino Ramazzini’ye aittir.<br />

Sanki bugün söylenmişçesine doğru, acı gerçeklerin bir ifadesidir<br />

bu satırlar. Oysa bu çığlığın üzerinden 300 yıldan fazla süre<br />

geçti. O günlerde henüz yeni yeni filizleniyordu kapitalizm denilen<br />

canavar...<br />

Peki, kimdir Bernardino Ramazzini?<br />

Ramazzini bir tıp dokturudur. Büyük bir İtalyan klinisyenidir; Kinin<br />

içeren kına kına ekstreleri ile sıtmayı tedavi etmeyi ilk defa<br />

deneyen, meme kanserlerinin olası nedenine dikkat çekmiş<br />

olan bir tıp profesörüdür. Ancak bunlardan da önemlisi bugün<br />

için tüm dünyada “meslek hastalıklarının babası” olarak kabul<br />

edilen, dünyanın birçok yerinde adına enstitülerin kurulduğu,<br />

ödüllerin verildiği, meslek hastalıkları merkezlerinin önünde<br />

büstünün olduğu, eylem ve söylemlerinin doğruluğu gün geçtikçe<br />

daha da hayretle karşılanan bir hekimdir. Evet, Ramazzini<br />

(1633-1714) tüm dünyada meslek hastalıklarının babası<br />

olarak kabul edilir. Henüz Parma Üniversitesi Tıp Fakültesinde<br />

öğrenci iken işçilerdeki hastalıkların yaptıkları işleriyle ilişkisi dikkatini<br />

çekmiştir. Daha sonra, 1682’de Modena Üniversitesinde<br />

günümüzün dahiliyesi ile eşdeğer kabul edilecek olan tıp teorisi<br />

kürsüsünün başına geçince bu hastalıklara sistematik ve bilimsel<br />

yaklaşım ilkelerini geliştirmiştir. İş yerlerini ziyaret ederek işçilerin<br />

aktivitelerini gözlemleyip, çalışma koşulları ile ortaya çıkan<br />

hastalıkları konusunda onlarla konuşup, tartışıp alınması gereken<br />

önlemler noktasında istişarelerde bulunmuş ilk hekimdir.<br />

Aynı zamanda çok dikkatli bir iş güvenliği uzmanı (İGU) gibi iş<br />

yerlerinde risk analizi yapmış; iş yeri hekimi (İYH) gibi bu çalışma<br />

koşul ve durumların sağlık sorunlarına yol açabilme potansiyellerini<br />

ortaya koymuş; bir meslek hastalıkları uzmanı gibi bunları<br />

o günkü evrensel bilimsel bilgi birikimine katmış bir bilim insanıdır.<br />

İş ortamlarındaki kimyasallar, tozlar, metaller, pozisyonel<br />

bozukluklar, tekrarlayan travma, postur-ergonomik koşullardan<br />

kaynaklanan hastalıklardan 40’dan fazlasını tanımlamıştır. Daha<br />

birkaç yıl önce günümüz bilimsel arenasınca yeniden tanımlanan<br />

tekrarlayan birikimsel travmaların kas-iskelet rahatsızlıklarına<br />

yol açtığını o günlerde göstermiştir. Bu gözlemlerini ve<br />

notlarını İşçilerin Hastalıkları (Workers Diseases - De Morbis Artificium)<br />

isimli kitapta toplamış ve yayınlamıştır.<br />

Ramazzini, Hipokrat’dan sonra tıbba en büyük katkıyı sunmuş<br />

olan bir hekim olarak günümüzde de hala ismi hemen Hipokrat’dan<br />

sonra zikredilmektedir. Hipokrat’ın belki de tıbba en<br />

büyük hizmeti günümüzde klinik tıbbın temelini oluşturan<br />

“anamnez” dediğimiz kişinin mevcut şikâyetlerinin tipi, şekli,<br />

oluş zamanları, süresi, diğer organ ve sistemlerin bulgularıyla<br />

ilintisi şeklinde geniş bir analiz yaparak doğru bir tanıya dolayısıyla<br />

doğru bir sağaltıma yönlenmesini sağlamış olmasıdır. Yani<br />

basitçe “şikâyetiniz nedir?” sorusunu ve bunun altının doldurulmasını<br />

tıpta içselleştirmiştir. Ramazzini ise buna hemen<br />

ikinci bir soruyu ilave etmiştir: “Ne iş yapıyorsunuz?”<br />

Günümüzde Dünya Sağlık Örgütü (WHO) başta olmak üzere<br />

birçok kurum ve kuruluş meslek hastalıklarının tespit edilememesinin<br />

en büyük nedeni olarak Ramazzini’nin bu basit<br />

sorusunun hekimler arasında içselleştirilemediği için meslek<br />

hastalıklarına yeterince tanı konulamadığını ifade etmektedir.<br />

Ramazzini sadece bilimsel tıbba mı katkı sunmuştur? Bence<br />

kesinlikle hayır! Günümüze kadar gelen süreçte çalışma yaşamındaki<br />

sağlık sorunlarını dünya tarihindeki sosyal ve siyasal<br />

gelişmeler ışığında irdeleyerek anlamaya çalıştığımda Ramazzini’nin<br />

bu çabalarının sosyal yaşamdaki gelişmelere önemli<br />

katkıları da olduğunu hep düşünmüşümdür. O dönem Avrupa’sında<br />

Ramazzini’nin bu çıkışının çok kötü koşullarda çalışan<br />

tüm işçilerin bir güç oluşturmalarına, 1700’lerin sonuna kadar<br />

yayılan ciddi emek hareketlerinin gelişmesine katkısı olmuş<br />

mudur? Dahası hemen akabinde kapitalizmin teorisyenlerinin<br />

“bırakın yapsınlar, bırakın geçsinler” felsefesine, bu felsefenin<br />

yıkımlarını o günlerde gören, bunu Kapital’de ortaya koyan gücün,<br />

bu gücün evrensel proleterya birliği ile ancak bir kalkışma<br />

yapabileceğinin öngörüsünü yapmasında Rammazini’nin ne<br />

Ramazzini, Hipokrat’dan sonra tıbba en büyük katkıyı<br />

sunmuş olan bir hekim olarak günümüzde de hala ismi<br />

hemen Hipokrat’dan sonra zikredilmektedir.<br />

48 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

Günümüzde Ramazini’nin hala değişik şekilde tıbbi ve<br />

sosyal yaşamımıza etkisi vardır.<br />

katkısı olmuştur? Doğu blokunda bu gelişmelerin 1917’de bir<br />

emek egemenliği ile taçlanmasında Rammazini’nin bu çabalarının<br />

bir rolü yok mudur? Bence doğrudan olmasa bile dolaylı<br />

olarak mutlaka etkisi olmuştur. Kesinlikle olmuştur çünkü batıda<br />

kapitalizmin devlet erkli aktörleri henüz milletler cemiyeti<br />

bile kurulmadan 1919’da “işçi-işveren-devlet” sarmalı ile egemenliklerini<br />

kurmuşlardır. Kapitalizm tüm vahşiliği ile çalışma<br />

yaşamında en üst kurumsal yapısını bu yolla sağlamlaştırmıştır.<br />

Günümüzde Ramazini’nin hala değişik şekilde tıbbi ve sosyal yaşamımıza<br />

etkisi vardır. İtalya’da Ramazzini adına 1982’de kurulmuş<br />

olan birlik enstitü şeklinde çalışmaktadır. Bu birlik 1984’den<br />

beri Ramazzini adına çalışma yaşamındaki sağlık sorunlarına<br />

dikkat çekmiş olan kişi, kurum, bilim insanlarına ödüller vermektedir.<br />

İlk ödül de bir İtalyan bilim insanı ile beraber ülkemizden<br />

Prof. Dr. Muzaffer Aksoy’a Benzen başta olmak üzere çözücülerin<br />

lösemi dahil hematolojik sistem üzerine olan toksik etkilerinin<br />

gösterilmesi ile ilgili çalışmaları için verilmiştir. Ramazzini’nin<br />

çalışma yaşamındaki ergonomik koşulların düzeltilmesi ile ilgili<br />

önerileri ABD kongresince 2001 yılında yasal düzenlemeler şekline<br />

dönüştürülmüş, Amerikan işçi sağlığı ve güvenliği merkezinin<br />

(OSHA) bu alandaki kurallarına dahil edilmiştir.<br />

Peki, Ramazzini’den beri hatta Hipokrat’dan beri tıp nerelere<br />

geldi? Dışardan şaşalı göründüğü gibi gerçekten de çok olumlu<br />

bir durumda mı? Bütüncül yaklaşımda buna gönül rahatlığı ile<br />

“evet, iyi bir yerde” demek çok zor, en azından 35 yıldır tıbbiyeye<br />

adım atmış, madalyonun sürekli öbür tarafını da deşen<br />

benim gibi kuşkucu biri için iyi yerde olduğunu söylemek oldukça<br />

zor. Maalesef bilimsel tıp dediğimiz günümüz tıbbı hem<br />

Hipokrat’ın bize bıraktığı “insanı bütüncül gören tam ve ayrıntılı<br />

sistematik anamnezi” elimizden almış; hem de Ramazzini’nin<br />

“ne iş yapıyorsun?” sorusunun anlamını yavan hale getirmiştir.<br />

Hipokrat tıbbı diye adlandırabileceğimiz tıp bugün hücresel<br />

mikro düzeye ve teknisyenlik boyutuna indirgenerek insanı<br />

“üst uzmanlık dalları” ile beraber 100’e yakın ayrı uzmanlık<br />

alanıyla param parça etmiştir. Bu uzmanlık alanlarının çoğu<br />

da birkaç santimetre kareyi geçmeyen at gözlü bakış açılarıyla<br />

kişilerin sadece ve sadece kendi ilgi alanlarındaki patolojilere<br />

odaklanarak sorunu çözmeye çalışmakta; gerisi beni ilgilendirmez<br />

mantığı içindedir. Ramazzini’nin sorusu ise günümüz dünyasında<br />

3 binden fazla ayrı iş koluna bölünerek hedef şaşırtıcı<br />

bir anlamsızlığa bürünmüştür. O soru “hangi ortamlarda çalışıyorsun,<br />

nelere maruz kalıyorsun?” şekline dönüşmek zorunda<br />

bırakılmıştır. Ancak bu şekilde bir soru ise “performans baskısı<br />

altındaki” her bir hekimin rutininin en az birkaç dakikasını almasına<br />

neden olacağı için giderek pratikte tıbbi uygulamalardan<br />

çıkarılmaya çalışılmaktadır. Bunun sonucunda da çalışma<br />

yaşamındaki kazalar birer iş cinayeti-katliama dönüşerek “bu<br />

işin fıtratında var” mantığı ile ülkemiz coğrafyasındaki bu kazalar<br />

Rammazini zamanındaki iş kazalarıyla karşılaştırılarak siyasi<br />

otoritelerce “analiz” edilmektedir. Hastalıklara yol açan çevresel<br />

ve mesleksel nedenlerin üstü sürekli örtülme çabasına girilmekte<br />

nerdeyse onlar da “fıtrat”a bağlanır hale getirilmektedir.<br />

Bunun en son örneği geçtiğimiz günlerde yaşandı. Çevresel ve<br />

mesleksel maruziyetlerin bilinen kanser yapıcı rolünü gizlemek<br />

için yapılan uyduruk çalışmalar basına da servis edilerek kamuoyuna<br />

sunuldu. Bizdeki “fıtrat” mantığıyla eşdeğer olabilecek<br />

şekilde kişilerin kanser olmalarında en önemli faktörün kişinin<br />

“kötü şansına bağlı mutajenik olaylar” olduğu bilim kisvesi altında,<br />

hatta adı da “bilim” olan en anlı şanlı dergilerde yayınlandı.<br />

Böylece her biri değişik derecelerde birer hastalık üretim merkezi<br />

olan günümüz çalışma koşullarına “bırakın yapsınlar, bırakın<br />

geçsinler” mantığı ile masumiyet kazandırılmaya çalışıldı. Yine<br />

ilginçtir bu tip bir güdümlü bilgiye karşı çıkan, bunun halk sağlığına<br />

yapılmış; bu yayını yapanların bir yerlerle “çıkar çatışmalarını”<br />

bile deklare ederek ciddi bir suç işlediklerini dile getiren kurumların<br />

başında da Ramazzini enstitüsü geldi. Yapılan bu çalışmanın<br />

ne kadar yanıltıcı veri, yanlış yönlendirici, çalışan ve halk sağlığını<br />

hiçe sayıcı bir yayın olduğu kanıtlarıyla sunuldu. Ancak maalesef<br />

tüm manüplatif hareketlerde olduğu gibi bu ve benzeri doğru-karşı<br />

analizler kamuoyuna yansı(tıl)madı.<br />

Evet, Ramazzini’yi düşünürken aklımdan geçenlerin bir kısmı<br />

bunlardır. Koşullar 300 küsur yıllık bir fark gösterse de maalesef<br />

kar maksimizasyon mantığı hep aynıdır. Vahşi kapitalizm o gün<br />

de öldürüyordu, bu gün de öldürüyor; hatta sürüm sürüm süründürüyor.<br />

O gün de şık giyimli azametli doktorların karşılaştıkları<br />

hastalıkları çalışma koşulları ile ilişkilendirecek zamanları<br />

yoktu; bu gün de yok maalesef… O gün de sinameki kokan<br />

muayenehanelere gelen “müşteriler”in sorunları kökenine<br />

inilerek irdelenmiyordu, bu gün de her biri beş yıldızlı parfüm<br />

kokan “sektörel ticarethanelere” dönüşen hastanelerde bunu<br />

irdelemeye zaman yok maalesef…<br />

Ramazzini’yi düşünürken çok mu karamsar oluyorum; değişen<br />

hiç bir şey yok mu gerçekten?<br />

Dünyayı sırtlayan “yüzde 99”, ne zaman “yüzde 99 olduğunun<br />

bilincine” varacak? Kar maksimizasyon hırsı gözünü bürümüş<br />

vahşi kapitalizmin her alanda kendisine kurduğu tuzakların farkına<br />

ne zaman varacak?<br />

Dünyada bu konudaki olumlu gelişmelere, birkaç ışığa bu topraklarda<br />

da şahit olabilecek miyiz? Kim bilir, belki… Her şeye<br />

rağmen umutluyum. Bu yazının girişinde yazdığım Ramazzini’nin<br />

bu çığlığın üzerinden bunca yıl geçti. O günlerde yeni<br />

filizlenmekte olan kapitalizm denilen canavar bu çığlıkla o<br />

günlerde durdurulabilseydi çalışma yaşamı belki bugün hala<br />

bu kadar korkunç durumda olmazdı diye düşünüyorum. Ya siz?<br />

* Yazı, 28/5/<strong>2015</strong>’te Bianet’de yayınlanmıştır.<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 49

İçimizdeki Sürrealizm(!)<br />

Buğra KERGET<br />

“Aslında hikayeler ve karakterler değişiyor ancak sürrealist ressamlarımız ülkemizin her tarafında<br />

çözümlememiz gereken tablolarını bize sunmaya devam ediyorlar.”<br />

50 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

Yamuk yüzler, kayan gözler…<br />

Sürrealist tablolarla çevrili sergiden dışarı çıktığımda tek aklımda kalan bunlar olmuştu. Hiç derin derin tablolarda<br />

kaybolanlar gibi bakamadım onlara, zorlayamadım düşüncelerimi, zorladığım anlarda da zihnimdeki<br />

kahkaha seslerini susturamadım.<br />

Çok uzak gibi gördüğüm bu tabloların her gün zihnime hunharca işlendiğini poliklinikte mesainin bitmesine 5<br />

dakika kala fark ettim. Tabloları yazıya dökerek çizmeye başladım.<br />

Bilgisayarın ekranında ilk ismi belirlendi, sonra, kapı aralandığında dev cüssesi, uzun yıllardır somurtkanlığa<br />

bağlı oluşmuş derin yüz çizgileri ve hayata karşı nefretiyle odama girdi. Kısa bir süre bakıştık ve bana birden<br />

“Göğsüm ağrıyor” dedi. Tarif etmesini istememden kısa bir süre sonra uzun bir cümleye başlayacağını anladığım<br />

bir iç çekişle başladı anlatmaya: “Sol mememin altından giriyor, ağrı sonra sırtımın sağına doğru devam<br />

ediyor, oradan başıma ve ayaklarıma doğru uzanıyor” dedi. Sustuk.<br />

Ellerimi semaya doğru çevirdim bir an. Ya Rab bu nasıl bir sinir dermatomu ki bu bacımı bu hale sokuyor, iki<br />

damla gözyaşı geldi. Sustuk. Elinde sonucunu hiç mi hiç beğenmeyeceği o küçük tahlil kağıdı ile çıktı dışarı.<br />

Kapının hışımla kapanmasının akabinde o girdi içeri. O yüz, o umutsuz bakışlar… Asistanlığıma onunla başlamıştım.<br />

O benim ilk göz ağrımdı. Kısa bir selamlaşmanın akabinde hemen konuya girdi. Benim yine nefesim<br />

daralıyor. Dinledim, hem şikayetlerini hem de sırtını. Bulamıyor, bulamıyordum ama nasıl söyleyecektim ona<br />

bir şeyin yok diye. Ya bana küser de bir daha gelmezse? Hayır onsuz yaşayamazdım. Konuyu derinleştirmekten<br />

başka çarem yoktu. “Ne zaman daralıyor?” diye sordum. Çantasını açtı ve ilk tanışmamızda ona hediye<br />

ettiğim, kırılıp patlatılan ve içine çekilen o tatlı şirin aleti gösterdi.<br />

“İşte bunu çektiğim zaman” dedi. İşaret parmağımı dudaklarına götürdüm, “Sus!” dedim ve “Bunun yalan<br />

olduğunu söyle!”. Bu konuşmalarımızın aramızda bir ömür boyu sır olarak kalacağına karşılıklı söz verdik. Gitti.<br />

Aslında hikayeler ve karakterler değişiyor ancak sürrealist ressamlarımız ülkemizin her tarafında çözümlememiz<br />

gereken tablolarını bize sunmaya devam ediyorlar. İlkokuldan bu yana resim çizmemiz istendiğinde ilk yaptığımız<br />

refleks haline gelmiş o portreyi söyleyeceğim şimdi size. Uzakta karlı dağlar, ardından doğan güneş, elma<br />

ağacı gölgesinde bacası daima tüten yalnız, kafa dinlenesi o ev. Bizde gerçeküstücülük yoktu, bizde aslolan<br />

vardı. İçimizdeki çocuğun öldüğüne bu kadar cümlenin akabinde gireceğimi sanıyorsanız hiç mi hiç giresim<br />

yok.<br />

Bu yazı aslında bir tavsiye, bir yol göstermeden ziyade bir iç döküştü. İçimizdeki bu kadar Salvador Dali’ye<br />

inat, bu meslekten elektrik almamızı engellemeye çalışan trafolarımıza giren kedilere inat, bu meslek bizimle<br />

var olmaya devam edecek...<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 51

Nemrut’un İzinde<br />

Gamze ASLAN<br />

Yolunuz Bitlis’in Tatvan ilçesine düşerse ülkemizin en büyük,<br />

dünyanın ikinci büyük krater gölü olan Nemrut’u mutlaka<br />

görmelisiniz. Benim bu krater gölüyle tanışmam 1996 yılında<br />

uçakla Van semalarında seyahat ederken olmuştu. Etrafı karlarla<br />

kaplı, hilal şeklindeki krater gölden etkilenmiş ve ziyaret<br />

etmeyi çok istemiştim. O yıllarda pek mümkün olmayan bu ziyareti,<br />

yaklaşık 15 yıl sonra zorunlu hizmetim esnasında eşimle<br />

gerçekleştirdim.<br />

Geziyle ilgili izlenimlerime geçmeden önce; Nemrut kalderasının<br />

tarihi ve coğrafi özelliklerinden kısaca bahsedelim isterseniz.<br />

Adını M.Ö 2100 yılında yaşamış olan Babil hükümdarı<br />

Nemrut’tan alan dağ, 3050 metre yüksekliğinde bir stratovolkandır<br />

(konik şekilli volkan). 1 Volkanın 4. zamanda patlaması<br />

neticesinde, tepe kısmı 48 km 2 , dip kısmı 36 km 2 ’ ye ulaşan<br />

konik yapıda Nemrut kraterinin oluştuğu düşünülmektedir. 1<br />

Patlamanın olduğu 4. Zaman ise (kuaterner) günümüzden 2<br />

milyon yıl önce başlayan ve halen sürdüğü varsayılan, iklimde<br />

büyük değişikliklerin olduğu jeolojik zamandır. 2 Bu şekilde<br />

oluşan Nemrut Kalderası’nda 5 adet göl, 6 adet mağara, çok<br />

sayıda lav çıkış merkezi ve sıcak su kaynağı bulunmaktadır. 1<br />

Kraterdeki göllerden en büyük olanı, 13 km 2 büyüklüğünde ve<br />

155 metre derinliğindeki Soğuk Göl’dür.<br />

Soğuk Göl<br />

İkinci büyük göl ise, su sıcaklığının 60 santigrat dereceye varabildiği<br />

3 km 2 ‘lik bir alana sahip olan Sıcak Göl’dür. 1 Her iki<br />

göl de yağmur ve kar sularıyla beslenir ve her iki göl arasında<br />

su bağlantıları mevcuttur. Kalderada bulunan diğer göller bu iki<br />

göle göre çok daha küçüktür.<br />

Sıcak Göl<br />

Gezimize dönecek olursak; Tatvan’dan Nemrut’a, yaklaşık<br />

15 km’lik virajlı ve engebeli bir yol mevcut. Ulaşımın zor olmasının,<br />

bu gibi doğal güzellikleri koruduğu düşüncesiyle kendimizi<br />

avutarak; araçla dağın tepesine tırmandıktan sonra kratere<br />

doğru inişe geçtik ve ilk olarak Sıcak Göl’e ulaştık. Sıcak göl<br />

adı üstünde sıcaktı ve gaz çıkışları gözle görülebiliyordu. Yoğun<br />

miktarda yosuna benzer bitkiler içeriyordu ve yüzmek için elverişli<br />

değildi. Gölün çevresinde yöre halkı çoğunlukla hayvanlarını<br />

otlatıyordu. Sıcak göl dışında da bazı kaya parçacıklarının<br />

arasından sıcak gaz ve buhar çıkışları olduğunu gözlemledik.<br />

En büyük göl olan Soğuk Göl ise kraterin önemli bir bölümünü<br />

kapladığı için her yerden görülebilmekteydi ve manzarası<br />

gerçekten nefes kesiciydi. Soğuk Göl’ün kıyısına ulaştığımızda,<br />

yaz mevsimi nedeniyle pek çok kişinin kamp kurmuş olduğunu<br />

gördük. Kampçıların çoğu ya gölde yüzüyor, ya da daha önceden<br />

göle bırakılan ve burada çoğalan sazan balıklarını tutmaya<br />

çalışıyordu. Biz de uyuyan bir volkanın kraterinde yüzmenin<br />

nasıl bir his olduğunu tatmak için yüzmeye karar verdik. O<br />

sırada yanımıza gelenler gölde tatlı su yılanlarının olduğundan<br />

bahsederek bizi yüreklendirse de, yüzme kararımızdan vazgeçmedik.<br />

Yüzerken hissedilen hafif tedirginlik ve biraz adrenalin,<br />

sonrasında yerini huzura ve mutluluğa bırakmıştı. Bu<br />

arada, sizin de yüzerken aklınıza volkanın en son ne zaman<br />

patladığı takılırsa, bilesiniz ki en son lav çıkışı 1441’de olmuş. 1<br />

Yüzme dışında, kış aylarında Nemrut dağında kayak yapma<br />

imkanı olduğunu da ekleyeyim.<br />

Soğuk Göl<br />

Sıcak Göl<br />

52 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

Ahlat Mezar Taşları<br />

Göldeki gezimizi tamamlayıp eşsiz manzara fotoğrafları<br />

çektikten sonra, Tatvan’a geri dönmeye karar verdik. Tatvan,<br />

Van gölü kıyısında yer alan içinden önemli tren yollarının<br />

geçtiği (Haydarpaşa Garı - İran Demiryolu hattı) bir<br />

ilçedir. 3 İlçe olmasına karşın, gerek coğrafi konumu gerekse<br />

ticari önemi nedeniyle Bitlis’ten gelişmiş olduğu söylenebilir.<br />

Burası aynı zamanda pek çok mesire yeri ve lokantayı barındıran<br />

turistik bir yerdir. Tatvan’ın yerel ürünlerinin satıldığı<br />

çarşısını gezdikten sonra, Bitlis’in meşhur Büryan kebabının<br />

tadına bakmaya karar verdik. Bitlis ve Siirt’in sahiplendiği leziz<br />

bir yemek olan Büryan kebabı, oğlak ya da kuzu etinin,<br />

özel kuyu şeklindeki fırınlarda, odun ateşinde, uzun sürede<br />

pişirilmesiyle yapılmaktadır. Bu etin suyuna da afşor çorbası<br />

pişirilir. Biz de bu meşhur lezzeti tattıktan sonra, rotamızı<br />

Ahlat’a yönelttik.<br />

Bu arada kırmızı et sevmeyenler için; Van gölünden yakalanan<br />

inci kefalleri de iyi bir alternatif olabilir. Ahlat’a geldiğimizde,<br />

ilk gözümüze çarpan volkanik bir tüf olan Ahlat<br />

taşından yapılmış güzel estetik binalar oldu. Tarihi dokunun<br />

belirgin olduğu yörede; yine Ahlat taşından yapılmış Osmanlı<br />

dönemine ait camileri, Selçuklu dönemine ait tarihi kümbet<br />

mezarları ve Ahlat müzesini ziyaret etme fırsatı bulduk. Çarşısında<br />

gezerken Ahlat’a özgü bastonları işleyen zanaatkarları<br />

ziyaret ettik ve ustalıklarına hayran kaldık. El ve ahşap işlerine<br />

meraklı olanların mutlaka ziyaret etmesi gereken dükkanlardı.<br />

Ahlat gezisi sonrası rotamızı komşusu olan Adilcevaz’ a<br />

çevirdik. Adilcevaz, Van gölüne nazır sahili ile Akdeniz Bölgesi’nin<br />

sayfiye mekanlarını andıran, cevizi ile meşhur bir<br />

ilçemizdir. Burada her yıl Ekim ayında ceviz festivali yapılmaktadır.<br />

Adilcevaz’ın merkezinde gezip, ceviz reçelimizi de<br />

aldıktan sonra, ilçe de bulunan Aygır Göl’ünü ziyaret etmeye<br />

karar verdik. Aygır Göl’ü, aynı bölgenin uyuyan volkanik dağlarından<br />

olan Süphan’ın eteğinde bulunmaktadır. Kar suları<br />

ve yeraltı su kaynaklarından beslenen gölün etrafında kış<br />

aylarında beyaz tilkiler görebilmek ve balık tutmak mümkündür.<br />

Gölün kıyısında yetiştirme alabalık pişiren bir tesis de<br />

bulunmaktadır. Tesisi işleten kişi, aynı zamanda profesyonel<br />

dağcı olup Süphan Dağı’na tırmanmak isteyenlere rehberlik<br />

yapmaktadır. Bu bilgiler eşliğinde başka bir gezimizde de<br />

Süphan Dağı’na tırmanmayı planlayarak oradan ayrıldık.<br />

Adilcevaz Aygır Gölü<br />

Gezimizin sonuna geldiğimizde, coğrafyamızda bulunan<br />

pek çok nefes kesici yeri bilmediğimizi farkettim. El değmemiş<br />

bu yerler ve pek çokları kirletilmeden keşfetmemizi<br />

bekliyor. Nefesinizin kesilmesine hazır mısınız? O zaman sıra<br />

sizde…<br />

Yararlanılan Kaynaklar<br />

1<br />

Nemrut Gölü, Wikipedia, Özgür Ansiklopedi. http://<br />

tr.wikipedia.org/wiki/Nemrut Gölü<br />

2<br />

4. Zaman, Wikipedia, Özgür Ansiklopedi.http://tr.wikipedia.org/wiki/Kuaterner<br />

3<br />

Tatvan, Wikipedia, Özgür Ansiklopedi. http://tr.wikipedia.<br />

org/wiki/Tatvan<br />

Ahlat Mezar Taşları<br />

Adilcevaz Aygır Gölü<br />

<strong>Aralık</strong> <strong>2015</strong> I 53

Tuba Liman’ın Anısına<br />

Salih TOPÇU<br />

Sevgili Tuba,<br />

Seninle ilk karşılaşmamız 1992’nin bir Pazar günüydü. Ben<br />

beyazlarını giymiş nöbetçi uzmandım, Ankara Atatürk Sanatoryumu’nda.<br />

“Ben TUS’ta hastanenizi kazandım. Görmek ve tanışmak<br />

için geldim” dedin. Biraz utangaç, biraz şaşkın, biraz öz güvenli,<br />

biraz ciddi, biraz güler yüzlüydün. Ya yolu bulmamaktan<br />

ya da cesaret versin diye yanında erkek bir sınıf arkadaşını getirmiştin.<br />

Bir gece önce hastanede rutine binen argo sözcüklere<br />

evde tepki olmasından olsa gerek, “Lütfen başla bu ihtisasa…<br />

Senle kendimize ve dilimize çeki düzen veririz.” dedim.<br />

Seninle ne zaman çelişkiye düşsek - düşülse, tartışsak - tartışılsa,<br />

bu karşılaşmayı hatırlatır, “Benim Göğüs Cerrahisine başlamamın<br />

müsebbibi Salih abidir.” der, olayı böylece tatlıya bağlamanın<br />

girizgâhını yaparsın, ilk karşılama sohbeti nedeniyle.<br />

İhtisasın süresince ilk bayan asistanımız (sonra da uzmanımız)<br />

olman nedeniyle bazı abilerin seni korumak isterdiler. Hâlbuki<br />

sen çalışkanlığın, verilen işi mükemmele yakın (iyi demiyorum)<br />

yapman, bilimselliğin, sosyalliğin ile karşı cinslerinden başarılı<br />

olduğun için korunmaya gereksinimin yoktu.<br />

Sendeki bu çalışkanlığın ve başarı azminin birçok nedeni<br />

olabilir. Ben kendimce ikiye indirgedim. İlki kişiliğin ve aile<br />

eğitiminden gelen dürüstlük, çalışkanlık, sorumluluk duygusu<br />

ve zekiliğin. İkincisi asistanlığın ilk gününde sana yapılan<br />

testin travması. Hatırlarsan siz dört kişi başlamıştınız. İsmail<br />

ve Mustafa bizim kliniğe, senle ekürin diğer kliniğe. Bayandır<br />

dayanamaz, ihtisası bırakır gider diye ikiniz de olduğundan<br />

kısa sürede ameliyathaneye sokuldunuz. Bayılacaktın ve<br />

ihtisası bırakacaktın. Ekürin bayıldı, başka ihtisasa gitti. Sen<br />

hastanemizde kaldın. Bu test travmasının senin “boynuz kulağı<br />

geçer” dercesine tüm kulakları geçme azmini verdiğine<br />

inanıyorum. Erkeklerin sahasında hep deplasmanda oynama<br />

duygunun oluşturduğu azim. Nitekim de öyle oldu, herkesin<br />

gıpta ile baktığı bir meslektaşımız, hocamız oldun. Senden<br />

sonra ondan fazla bayan asistanımız, uzmanımız oldu. Onların<br />

yollarını açtın ve gelişmelerini kolaylaştırdın.<br />

Benden önce akademik yaşamı seçtin. Almanya rotasyonunun<br />

ardından, Afyon ve Pamukkale Tıp Fakülteleri Göğüs<br />

Cerrahisi Anabilim Dallarını kurdun. Atatürk Sanatoryumu’nda<br />

çalışma koşullarım zorlaştırılınca ben de Kocaeli Tıp Fakültesi’ne<br />

geçtim. Yardım isteme sırası bendeydi. “Beraber<br />

çalışalım mı?” dedim. Böylece seninle yollarımız ikinci kez<br />

kesişti. Sen akademisyen, bense akademisyenliğe soyunmuş<br />

“abi”. Roller değişmişti.<br />

İkinci dönemimizde seni daha iyi tanıdım. Tanıdıkça hayranlığım,<br />

sevgim ve saygım arttı. Bu kez insan Tuba’yı tanıma olanağını<br />

buldum. Hayata pozitif bakma, eleştiriyi olumlu yapma,<br />

insan ilişkilerinde başarılı olma, yaşama sıkı sıkı sarılma… İlk<br />

dönemde asistanlığında kendini ezdirmedin. İkinci dönemde<br />

de yaşamın ve gerçeklerinin bir iki basamak yukarısından attığın<br />

kahkahalarla “yaşama da kendini ezdirmedin”.<br />

Sol kolunda patolojik kırık oluştuğunda, aynı zamanda hastaneye<br />

gelip birlikte çıkmamıza karşın çalışma çantan, çantan<br />

ve günlük poşetlerini taşımamıza izin vermediğin gibi<br />

bilinç kaybının geliştiği son iki gün hariç yaşamın seni teslim<br />

almasına izin vermedin.<br />

Üçüncü dönemimizde anladım senin neden güler yüzlü<br />

ve kahkaha dolu olduğunu. İnsan yaşam savaşında başarılı<br />

olmak için yaşamın dışına düşmemeli, küsmemeli. Yaşamın<br />

tam içinde onu, dolu dolu içine sindirmeli ve kahkahası ile<br />

altında değil üstünde kalmalı.<br />

Üçüncü dönemimizde sen yoksun. Anıların, yaşanmışlığın, sevgin,<br />

saygın ve yan odada hala yankılanan kahkahalarınla birlikteyim.<br />

Seni her dönemimizde çok sevdim.<br />

Abin<br />

Asistan Şerife Tuba Liman<br />

Akademisyen Şerife Tuba Liman<br />

Tanıyan herkesin sevgilisi oldu.<br />

54 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

Çetin Altan’ın Anısına<br />

• Hayat yaşandığı kadar vardır. Gerisi ya hafızalardaki hatıra, ya da hayallerdeki ümittir. Hüsranı ise bir tek<br />

yerde kabul ediyorum. Yaşamak mümkünken yaşamamış olmakta.<br />

• Uydurunuz.<br />

Uydurdukça dünya ile belki daha kolay anlaşırsınız.<br />

Nasıl olsa onun için de “yalan dünya” diyorlar.<br />

Ama unutmayın ki, uydurma gereğini duymayanlar için de “adam” diyorlar.<br />

• İnsanlar değerli olmayı unuttular, önemli olmaya çalışıyorlar.<br />

• Başarı, yalan söylemek zorunda kalmadan yaşayabilmektir.<br />

• Bir toplum için en korkunç şey, çapsızlığını ukala bir şişkinlik arkasında saklamaya çalışanların, kendilerine<br />

benzemeyenleri ortak bir dayanışmayla durmadan tırpanlamaya kalkmalarıdır. Böyle bir belaya uğramış<br />

toplumları, ne kadar kalkınırlarsa kalkınsınlar, külüstür bir görüntüden kimse kurtaramaz.

56 I <strong>Toraks</strong> Bülteni

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!