You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ramazzini’yi<br />
Düşünmek...<br />
İbrahim AKKURT<br />
“Hayret ve tereddüt ediyorum. Acaba ilaç ve sinameki kokan<br />
muayenehane ve eczanelerde oturan bu azametli ve şık görüntülü<br />
doktorların burnuna işyerlerindeki pis kokulu şeyleri mi<br />
soksam, yoksa onları bu çukurları görmeye mi davet etsem?”<br />
Bu satırlar bir çığlığın ifadesidir, sonuçsuz kalmış sayısız uyarının<br />
dikkate alınmamasının bir isyanıdır. Bu haykırış ne kadar<br />
da günümüzdeki duruma benziyor; çalışma ortamlarımızın<br />
birer hastalık üretim merkezi olmalarına dair yıllardır yapılan<br />
uyarılara benzeyen bu satırlar Bernardino Ramazzini’ye aittir.<br />
Sanki bugün söylenmişçesine doğru, acı gerçeklerin bir ifadesidir<br />
bu satırlar. Oysa bu çığlığın üzerinden 300 yıldan fazla süre<br />
geçti. O günlerde henüz yeni yeni filizleniyordu kapitalizm denilen<br />
canavar...<br />
Peki, kimdir Bernardino Ramazzini?<br />
Ramazzini bir tıp dokturudur. Büyük bir İtalyan klinisyenidir; Kinin<br />
içeren kına kına ekstreleri ile sıtmayı tedavi etmeyi ilk defa<br />
deneyen, meme kanserlerinin olası nedenine dikkat çekmiş<br />
olan bir tıp profesörüdür. Ancak bunlardan da önemlisi bugün<br />
için tüm dünyada “meslek hastalıklarının babası” olarak kabul<br />
edilen, dünyanın birçok yerinde adına enstitülerin kurulduğu,<br />
ödüllerin verildiği, meslek hastalıkları merkezlerinin önünde<br />
büstünün olduğu, eylem ve söylemlerinin doğruluğu gün geçtikçe<br />
daha da hayretle karşılanan bir hekimdir. Evet, Ramazzini<br />
(1633-1714) tüm dünyada meslek hastalıklarının babası<br />
olarak kabul edilir. Henüz Parma Üniversitesi Tıp Fakültesinde<br />
öğrenci iken işçilerdeki hastalıkların yaptıkları işleriyle ilişkisi dikkatini<br />
çekmiştir. Daha sonra, 1682’de Modena Üniversitesinde<br />
günümüzün dahiliyesi ile eşdeğer kabul edilecek olan tıp teorisi<br />
kürsüsünün başına geçince bu hastalıklara sistematik ve bilimsel<br />
yaklaşım ilkelerini geliştirmiştir. İş yerlerini ziyaret ederek işçilerin<br />
aktivitelerini gözlemleyip, çalışma koşulları ile ortaya çıkan<br />
hastalıkları konusunda onlarla konuşup, tartışıp alınması gereken<br />
önlemler noktasında istişarelerde bulunmuş ilk hekimdir.<br />
Aynı zamanda çok dikkatli bir iş güvenliği uzmanı (İGU) gibi iş<br />
yerlerinde risk analizi yapmış; iş yeri hekimi (İYH) gibi bu çalışma<br />
koşul ve durumların sağlık sorunlarına yol açabilme potansiyellerini<br />
ortaya koymuş; bir meslek hastalıkları uzmanı gibi bunları<br />
o günkü evrensel bilimsel bilgi birikimine katmış bir bilim insanıdır.<br />
İş ortamlarındaki kimyasallar, tozlar, metaller, pozisyonel<br />
bozukluklar, tekrarlayan travma, postur-ergonomik koşullardan<br />
kaynaklanan hastalıklardan 40’dan fazlasını tanımlamıştır. Daha<br />
birkaç yıl önce günümüz bilimsel arenasınca yeniden tanımlanan<br />
tekrarlayan birikimsel travmaların kas-iskelet rahatsızlıklarına<br />
yol açtığını o günlerde göstermiştir. Bu gözlemlerini ve<br />
notlarını İşçilerin Hastalıkları (Workers Diseases - De Morbis Artificium)<br />
isimli kitapta toplamış ve yayınlamıştır.<br />
Ramazzini, Hipokrat’dan sonra tıbba en büyük katkıyı sunmuş<br />
olan bir hekim olarak günümüzde de hala ismi hemen Hipokrat’dan<br />
sonra zikredilmektedir. Hipokrat’ın belki de tıbba en<br />
büyük hizmeti günümüzde klinik tıbbın temelini oluşturan<br />
“anamnez” dediğimiz kişinin mevcut şikâyetlerinin tipi, şekli,<br />
oluş zamanları, süresi, diğer organ ve sistemlerin bulgularıyla<br />
ilintisi şeklinde geniş bir analiz yaparak doğru bir tanıya dolayısıyla<br />
doğru bir sağaltıma yönlenmesini sağlamış olmasıdır. Yani<br />
basitçe “şikâyetiniz nedir?” sorusunu ve bunun altının doldurulmasını<br />
tıpta içselleştirmiştir. Ramazzini ise buna hemen<br />
ikinci bir soruyu ilave etmiştir: “Ne iş yapıyorsunuz?”<br />
Günümüzde Dünya Sağlık Örgütü (WHO) başta olmak üzere<br />
birçok kurum ve kuruluş meslek hastalıklarının tespit edilememesinin<br />
en büyük nedeni olarak Ramazzini’nin bu basit<br />
sorusunun hekimler arasında içselleştirilemediği için meslek<br />
hastalıklarına yeterince tanı konulamadığını ifade etmektedir.<br />
Ramazzini sadece bilimsel tıbba mı katkı sunmuştur? Bence<br />
kesinlikle hayır! Günümüze kadar gelen süreçte çalışma yaşamındaki<br />
sağlık sorunlarını dünya tarihindeki sosyal ve siyasal<br />
gelişmeler ışığında irdeleyerek anlamaya çalıştığımda Ramazzini’nin<br />
bu çabalarının sosyal yaşamdaki gelişmelere önemli<br />
katkıları da olduğunu hep düşünmüşümdür. O dönem Avrupa’sında<br />
Ramazzini’nin bu çıkışının çok kötü koşullarda çalışan<br />
tüm işçilerin bir güç oluşturmalarına, 1700’lerin sonuna kadar<br />
yayılan ciddi emek hareketlerinin gelişmesine katkısı olmuş<br />
mudur? Dahası hemen akabinde kapitalizmin teorisyenlerinin<br />
“bırakın yapsınlar, bırakın geçsinler” felsefesine, bu felsefenin<br />
yıkımlarını o günlerde gören, bunu Kapital’de ortaya koyan gücün,<br />
bu gücün evrensel proleterya birliği ile ancak bir kalkışma<br />
yapabileceğinin öngörüsünü yapmasında Rammazini’nin ne<br />
Ramazzini, Hipokrat’dan sonra tıbba en büyük katkıyı<br />
sunmuş olan bir hekim olarak günümüzde de hala ismi<br />
hemen Hipokrat’dan sonra zikredilmektedir.<br />
48 I <strong>Toraks</strong> Bülteni
Change language