HPLUS

More documents

Recommendations

Info

Sayfa 46 SÖYLEŞİ Ekonomik Krizler ve Sözleşmenin Uyarlanması Doç. Dr. Başak BAYSAL İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Yaşanan her ekonomik kriz toplumun neredeyse tüm katmanlarında büyük değişim ve dönüşümleri beraberinde getiriyor. Özellikle reel ekonomide ortaya çıkan olumsuz yansımalar, hukuk dünyasındaki önemli bir tartışmayı; “Sözleşmelerin Uyarlanması” konusunu tekrar gündeme taşıyor. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Başak Baysal’a hem yeni kitabının detaylarını hem de konu hakkındaki düşüncelerini sorduk. MART AYINDA “SÖZLEŞMENIN UYARLANMASI-BK M. 138” ISIMLI KITABINIZ ON İKI LEVHA YAYINCILIKTAN YAYINLANDI. SÖZLEŞMENIN UYARLANMASI ILE ILGILI BIR ÇALIŞMA YAPMA FIKRI NASIL DOĞDU? Bu kitabın temelinde 2007 yılında savunduğum “Zaman İçerisinde Değişen Koşulların Hukuki İşleme Etkisi” başlıklı doktora tezim yer alır. İşlem temelinin çökmesi kuramı ve sözleşmenin değişen koşullara uyarlanması lisans öğrenciliğimden beri ilgimi çeken bir konuydu. Sözleşmeye bağlılık ilkesindeki tıkanmaların ifa sürecinde nasıl çözüldüğü bugün bile en temel çalışma konularımın ortak noktasıdır. Konu seçimini tez danışmanım, değerli hocam Prof. Dr. Rona Serozan’la birlikte yaptık; asistanı olma şansını yakaladığım için de tez sürecinin her anını birlikte yürüttük. Nitekim kitabın bu basısı da ona ithaf olunmuştur. 2009 yılında bu tez çalışmasını “Sözleşmenin Uyarlanması” ismi ile yine On İki Levha Yayıncılık yayınladı. Bu ilk basıda, henüz tasarı aşamasında olan Borçlar Kanunu’nda yer alan “Aşırı İfa Güçlüğü” başlıklı hükmü de incelemiş, eleştirilerimi sunmuştum. Bu ve diğer yazarlarca yapılan eleştiriler neredeyse hiç dikkate alınmadan 01.07.2012 tarihinde Türk Borçlar Kanunu yürürlüğe www.hplusdergi.com
Sayfa 47 girdi ve kitapta tasarı hükmü olarak incelenen hüküm birçok eksiklikle 138. maddede yasalaştı. Geçen bu zamanda kitabın basısı da tükendi. Sevgili dostum ve yayıncım Erol Öz’ün de cesaretlendirmesi ile sözleşmenin uyarlanması isimli bu kitabın kendisinin de yeni hüküm dikkate alınarak “uyarlanması” gündeme geldi, bu şekilde kitap tamamen gözden geçirilerek ve güncellenerek yayınlandı AŞIRI IFA GÜÇLÜĞÜ ILE ILGILI 138. MADDE 6098 SAYILI YENI TÜRK BORÇLAR KANUNU ILE GETIRILEN EN ÖNEMLI DEĞIŞIKLIKLERDEN. SIZCE NEDEN BÖYLE BIR DEĞIŞIKLIĞE IHTIYAÇ DUYULDU? Sözleşmenin uyarlanması sorunu Türk hukukuna has olmadığı gibi, yeni bir sorun da değildir. Türkiye’de belirli aralıklarla ortaya çıkan büyük ekonomik krizler nedeniyle, Türk hukuk uygulamasında bu konu BK m. 138 yürürlüğe girmeden uzun süre önce de özel bir önem kazanmıştır. Ekonomik krizler sonucu birçok sözleşme ilişkisinde edimler arasındaki denge bozulmuş; önceden görülemeyen, hesaba katılamayan değişiklikler sonucu birçok kişi mağdur olmuştur. Bu durum özellikle kira sözleşmeleri ve banka kredi sözleşmeleri bakımından uygulamada büyük bir sıkıntı doğurmuştur. Yargıtay, mağduriyetlerin giderilmesinin çözümünü sözleşmelerin değişen koşullara uyarlanmasında bulmuştur. Ancak ne yazık ki, verilen kararlar arasında tutarlılık ve birlik sağlanamamış; kira sözleşmesinde mağdur olan taraf sözleşmenin uyarlanması yoluyla korunurken, banka kredi sözleşmesi söz konusu olunca bu konuda çekingen bir tutum sergilenmiştir. Bunun ana nedeni, sözleşmenin uyarlanması gibi önemli bir konuda, hukuki ve teorik temel, şartlar ve sonuçlar bakımından kavramların yerine oturmamış olmasıdır. Yargıtay kararlarında çarpıcı bir şekilde ortaya çıkan bu belirsizliğin giderilmesi için, sözleşmenin uyarlanmasının hangi teoriye dayandığının, bu teorinin gereklerinin ve sonuçlarının mutlaka açıkça ortaya konması gerekir. Aksi takdirde, adaletli bir sonuca ulaşması için hâkime gerekli dayanak noktaları sunulmamış olur; benzer olaylarda farklı çözümlerin ortaya BK M. 138 ILE OBJEKTIF ÖLÇÜTLER GETIRILMEYIP OLDUKÇA GENEL IFADELER KULLANILARAK UYGULAMAYA ÇOK IŞ BIRAKILMIŞTIR. YARGI KARARLARINDA DA HER ŞEYDEN ÖNCE, BK M. 138’in İfa Sürecindeki Her Aksaklığa Bir Çözüm Olarak DÜŞÜNÜLMEMESI GEREKIR. çıkması da şaşırtıcı olmaz. BK m. 138’e bu nedenle ihtiyaç duyulduğunu, amacın sözleşmenin uyarlanması konusunda mümkün olduğunca somut ölçütlere ulaşmak, böylelikle de sözleşmelerin uyarlanması konusunda hukuk güvenliğini tehdit eden keyfi kararların engellenmesi olduğunu söylemek isterdim. Ancak, BK m. 138’in yürürlüğe girmesi ne yazık ki bu ihtiyacı azaltmamış, kitapta detaylı olarak açıkladığım üzere tam tersine daha da arttırmıştır. Yine de uygulamada BK m. 138’in yaratabileceği sorunların aşılmasına yönelik çözümler bulmaya çalıştım, ne de olsa artık yürürlükte olan bir hüküm söz konusu eleştirsek de bugün önemli olan doğru bir uygulamaya kavuşmaktır. AÇIKLAMALARINIZDAN YENI KANUNLA GETIRILEN HÜKMÜN BIRÇOK EKSIKLIK IÇERDIĞI ANLAŞILIYOR. PEKI YARGI KARARLARI ILE BU EKSIKLIKLERIN TAMAMLANMASI MÜMKÜN OLACAK MI? Bunu şu anda öngörmek zor. Sözleşmenin uyarlanması özünde bir risk paylaşımı sorunudur. Ortaya çıkan durum değişikliğinin yarattığı riske kim katlanacaktır? BK m. 138 ile sözleşmenin uyarlanmasının yasal bir hükme bağlanmış olması bu sorunun cevabını kolaylaştırmamış aksine zorlaştırmıştır; zira hüküm bizi Yargıtay uygulamasından bir adım öteye bile taşımamıştır. Dolayısıyla akla gelen soru bu hükmün düzenlenmiş olmasının Türk hukukuna ne gibi bir katkı sağlayacağıdır. Sözleşmenin uyarlanması, ahde vefa ilkesinin bir istisnası olarak sözleşme hukukunu temelinden değiştiren bir kurumdur. Böylesi bir kurumun Borçlar Kanunu gibi temel bir kanunda açık hükme bağlanmasının önemli sonuçları olacaktır. Sözleşmenin tarafları, karşılaştıkları her aksilikte kanunun onlara sözleşmeyi uyarlama imkânı verdiğini düşünmemelidirler. Sözleşmenin uyarlanmasının ölçütleri objektif olmalı ve ahde vefa ilkesini yürürlükten kaldırır şekilde asla yorumlanmamalıdır. BK m. 138 ile objektif ölçütler getirilmeyip oldukça genel ifadeler kullanılarak uygulamaya çok iş bırakılmıştır. Yargı kararlarında da her şeyden önce, BK m. 138’in ifa sürecindeki her aksaklığa bir çözüm olarak düşünülmemesi gerekir. EKONOMIK KRIZLER ÜLKE GÜNDEMIMIZIN HER ZAMAN GÜNCEL KONULARINDANDIR. SÖZLEŞMENIN UYARLANMASI DA, HEPIMIZIN MALUMU EN ÇOK EKONOMIK KRIZLER ORTAYA ÇIKTIĞINDA BAŞVURULAN BIR ÇARE. SON DÖNEMDE UYARLAMA DAVALARINDA EKONOMIK KRIZ ILE ILGILI BIR TUTUM DEĞIŞIKLIĞI MEVCUT MU? Kitabın bu basısına Lexpera Hukuk Bilgi Sistemi’nde yapılan tarama sonucu, konu ile ilgili Yargıtay’ın en temel kararları eklendi. Bu kararlardaki gelişim sözleşmenin uyarlanması konusunda özel bir önem taşıyan Yargıtay’ın tutumunu anlamak açısından da önemlidir. Aslında 4 Hukuk ve Daha Fazlası
Page 1: Hukuk ve Daha Fazlası www.hplusder
Page 5: QR Kodu okutarak eğitim hakkında

HPLUS

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?