Bilge Karasu - Gece

nyla korkularının bütünleyici imgeleriyle dile getiriliyor. Kendini
bütün okumuşların gölgesi durumuna getirdiğini (41), onların art
benliği olduğunu (42) söyleyen bir yazar-anlatıcının "inandırıcılık
eşiklerini" (46) aşarak, çok yönlü bir bilincin akışında ürettiği bu
imgeler, gerçek yaşama kolay kolay uygulanamaz. Soyutlamanın
bu aşamasında bunlar, yaşamın bilinen deneysel gerçekliği ötesinde,
kurmaca, metindeki deyimiyle yapıntı bir nitelik gösterirler.
Ama bu nitelik, etkilerini azaltmak şöyle dursun, tersine daha da
yüceltir. Bir görelilikler, yansımalar, dalgalanan görüntüler bağlamında,
yaşamın gündelik yorumundaki belirsizliği, yapıntı doldurur.
Ancak, "bu yapıntıyı gerçek belleyerek bugünkü düşüncemizi
o yapıntıyı gerçekleştirmek yolunda kullanmak, düşünülmeyecek,
yanlış bir iş değil," (38) yargısı da çelişik bir biçimde, bir yanılsamanın,
yeni bir yapıntının dile gelişi olabilir. Peki, "Bu iş nereye
dek sürer? Herhalde yalnız kalıncaya dek. Bütün aynalarda kendinizi
görünceye dek, herkesin gözü sizin aynanız oluncaya dek...
Daha doğrusu, önlerinde durmasamz da aynaların hepsi sizi gösterinceye
dek; gönüllerinde olmasanız bile insanların gözleri sizden
duydukları korkuyu yansıtmaktan başka bir işe yaramaz oluncaya
dek..." (105) Gecede varoluşun sonuna akan süreçtir bu.
Gecede bu tür belli belirsiz bir son beklentisi, Beckett metinlerini
andırırcasına, hem bir gereklilik hem de çelişki niteliğini koruyor.
Yazar, anlatıcılar, metnin eylemi, güdüm kurgusu, dipnotlarında
irdelenerek gelişen yazma serüveni, söylemin bütünü, bir
sona yönelik. En azından metnin nesnel varlığının sınırları açısından
böyle bu. Ama son kaçınılmaz olmakla birlikte, anlamayı
umabileceğimiz bir şey midir? Metnin başında, gecenin karanlığında
"yaşayabilirmiş gibi görünen tek şey" (1) olan dil, değişik
bilinç katmanlarında işleyerek (5), büründüğü söylem biçiminde
nereden nereye getirmiştir bizleri? Yazan, okuru, hepimizi? Hele
başlangıçta "herkesten gizlenen bir şey olmalı. Ama her gizleneni
bilen birileri de olmalı. O da, şu anda, benim," (47) diyen anlatıcıyı,
nereye ulaştırmıştır?