CBGER booklet red

Công viên Địa chất Non Nước Cao Bằng
Non Nuoc Cao Bang Geopark
TRAI NGHIỆM VĂN HÓA BẢN ĐỊA Ở XỨ SỞ THẦN TIÊN
EXPERIENCE TRADITIONAL CULTURES IN A WONDERLAND

Công viên Địa chất
Non Nước Cao Bằng
9- Mỏ thiếc Tĩnh Túc / Tinh Tuc tin mine
Công viên Địa chất (CVĐC) Non Nước Cao Bằng nằm ở
miền đất địa đầu phía bắc Việt Nam, cách Hà Nội
khoảng 300km, diện tích hơn 3000 km2, bao gồm 6
huyện Hà Quảng, Trà Lĩnh, Quảng Uyên, Trùng Khánh,
Hạ Lang, Phục Hòa và một phần diện tích các huyện
Hòa An, Nguyên Bình và Thạch An. Đây là nơi sinh
sống của 9 dân tộc khác nhau như Tày, Nùng, Mông,
Kinh, Dao, Sán Chay...
3- Xưởng thêu của người Dao Tiền / Dao Tien broidery factory
CVĐC Non Nước Cao Bằng là một miền đất hiếm có,
nơi bạn có thể tìm hiểu lịch sử trên 500 triệu năm của
Trái Đất qua các dấu tích còn lại ở đây. Các hóa thạch,
trầm tích biển, đá núi lửa, khoáng sản..., đặc biệt là
các cảnh quan đá vôi, là những minh chứng tuyệt vời
cho sự tiến hóa và thay đổi của Trái Đất. Chúng xứng
đáng là những di sản địa chất đặc sắc.
22- Dệt thổ cẩm Luống Nọi / Luong Noi Broidery
CVĐC Non Nước Cao Bằng còn chứa đựng nhiều di sản
văn hóa vật thể và phi vật thể, đặc biệt là các di tích
lịch sử cách mạng, trong đó có Di tích Quốc gia Đặc
biệt Pác Bó - nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về nước năm
1941 lãnh đạo phong trào cách mạng sau hơn ba mươi
năm bôn ba ở nước ngoài; Di tích Quốc gia Đặc biệt
Rừng Trần Hưng Đạo - nơi năm 1944 Đại tướng Võ
Nguyên Giáp thành lập đội Việt Nam Tuyên truyền Giải
phóng quân, tiền thân của Quân đội Nhân dân Việt
Nam ngày nay. CVĐC Non Nước Cao Bằng cũng nổi
tiếng với phong phú các giá trị đa dạng sinh học cùng
nhiều hệ sinh thái, giống loài động thực vật đặc hữu.
29- Tuyến đường Hồ Chí Minh / Ho Chi Minh path
23- Cúc đá Lũng Luông / Lung Luong ammonites
Ba “tuyến đường trải nghiệm” sẽ cho bạn cơ hội khám
phá một phần CVĐC cũng như các đối tác của Công
viên và người dân bản địa. Từng tuyến đều có thể đi
về trong ngày, hoặc lâu hơn nếu có thời gian, và chắc
chắn sẽ đem lại cho bạn những trải nghiệm độc đáo,
riêng có và không thể nào quên về Công viên Địa chất
Non Nước Cao Bằng!

Non Nuoc Cao Bang Geopark
11- Cảnh quan Phia Oắc / Phia Oac panorama
Non Nuoc Cao Bang Geopark is located in the north of
Vietnam, 300km from Hanoi Capital, and has an area
of 3,000km². It includes six districts: Ha Quang, Tra
Linh, Quang Uyen, Trung Khanh, Ha Lang, Phuc Hoa
and part of another three districts: Hoa An, Nguyen
Binh and Thach An. The geopark is home to nine
different ethnic groups, including Tay, Nung, Mong,
Kinh, Dao, San Chay…
29- Tuyến đường Hồ Chí Minh / Ho Chi Minh path
Non Nuoc Cao Bang Geopark is an exceptional
territory in which it is possible to explore the history of
our Planet Earth for over 500 million years through
protected sites.
Here, fossils, marine sediments, volcanic and plutonic
rocks and minerals are witness to theremarkable
evolution and changes of our Planet, and they
constitute an exceptional geological heritage.
.
39-Thác Bản Giốc / Ban Gioc waterfall
Non Nuoc Cao Bang Geopark is also a land of many
tangible and intangible cultural heritage sites,
especially historical monuments, of which there are
two Special National Monuments: Pac Bo, where
President Ho Chi Minh lived and worked the early days
to lead Vietnam's revolution; and Tran Hung Dao
Forest, where the Vietnam Propaganda Liberation
Army (the predecessor of the present day Vietnam
People’s Army) was established. The area is also wellknown
for its high biological diversity with abundant
endemic plant and animal species and ecosystems.
6-Nhà tưởng niệm Đại tướng Võ Nguyên
Giáp/General Vo Nguyen Giap Memorial House
30-Đèo Mã Phục / Ma Phuc pass
Three "experience routes" give the visitor an excellent
opportunity to discover the Geopark as well as its
partners and the local population. Each of these routes
can be visited, with a guide, in one or two days and
will constitute a unique and unforgettable Non Nuoc
Cao Bang Geopark experience!

35
CÁC TUYẾN THAM QUAN CHÍNH TRONG CÔNG VIÊN ĐỊA CHẤT
THE THREE GEOPARK EXPERIENCE ROUTES
Chúng ăn các sinh vật phù du hoặc xác vật chất hữu cơ tr
vào đi ra qua vỏ của chúng.
CÁC TUYẾN THAM QUAN CHÍNH TRONG CÔNG VIÊN ĐỊA CHẤT
THE THREE GEOPARK EXPERIENCE ROUTES
Ngày nay, vẫn còn khoảng 300 loài Tay cuộn sống trong mô
sâu trong khi đa số các loài khác cùng nhóm đã tuyệt chủ
hoảng sinh giới xảy ra ở quy mô toàn cầu khoảng 252 triệ
Permi). KHÁM PHÁ PHIA OẮC
VÙNG NÚI CỦA NHỮNG ĐỔI THAY
Các hóa thạch EXPERIENCE Tay cuộn là PHIA những OAC minh chứng rất quan trọn
và phát THE triển MOUNTAIN của Trái Đất. OF TRANSFORMATIONS
Vì vậy, hãy bảo vệ chúng: đừng lấ
CAO BANG
KHÁM PHÁ PHIA OẮC - VÙNG NÚI CỦA NHỮNG ĐỔI THAY
EXPERIENCE PHIA OAC - THE MOUNTAIN OF TRANSFORMATIONS
TRẢI NGHIỆM VĂN HÓA BẢN ĐỊA Ở XỨ SỞ THẦN TIÊN
EXPERIENCE TRADITIONAL CULTURES IN A WONDERLAND
HÀNH TRÌNH VỀ NGUỒN CỘI
EXPERIENCE HISTORY AND FREEDOM
Ba “tuyến đường trải nghiệm” sẽ cho bạn cơ hội khám phá một phần
CVĐC cũng như các đối tác của Công viên và người dân bản địa. Từng
tuyến đều có thể đi về trong ngày, hoặc lâu hơn nếu có thời gian, và
chắc chắn sẽ đem lại cho bạn những trải nghiệm độc đáo, riêng có và
không thể nào quên về Công viên Địa chất Non Nước Cao Bằng!
Three "experience routes" give the visitor an excellent opportunity to
discover the Geopark as well as its partners and the local populaon.
Each of these routes can be visited, with a guide, in one or two days
and will constute a unique and unforgeable Non Nuoc Cao Bang
Geopark experience!
BAN QUẢN LÝ CÔNG VIÊN ĐỊA CHẤT NON NƯỚC
Non Nuoc Cao Bang Geopark Management Boa
Số 005, đường Nguyễn Du, phường Hợp Giang, thàn
No 005 Nguyen Du Road, Hop Giang Ward, Cao Ban
Từ Thành phố Cao Bằng hướng về phía tây, với hàng chục điểm di sản địa
chất, cảnh quan, sinh thái cùng trọng tâm là Vườn quốc gia Phia Oắc-Phia
Đén và Khu di ch Quốc gia Đặc biệt Rừng Trần Hưng Đạo, du khách sẽ có
thể chứng kiến rất nhiều quá trình, sự kiện đã góp phần biến đổi vùng núi
này. Đó là các hoạt động núi lửa, hình thành khoáng sản; những thay đổi về
khí hậu, hệ sinh thái, nh đa dạng sinh học theo độ cao địa hình; những
thay đổi gắn vớisự hiện diện của người Pháp những năm đầu thế kỷ 20; và
đặc biệt là những thay đổi gắn với tên tuổi Đại tướng Võ Nguyên Giáp và
Quân đội Nhân dân Việt Nam thời kỳ ền khởi nghĩa... Bên cạnh đó du
Điện thoại/Phone: (+84) 26-3854211 Fax: (+
English speaking contact:(+84) 16 760 69616
E-mail: info@caobanggeopark.com
hp://www.caobanggeo
khách vẫn sẽ có cơ hội làm quen với những bản sắc văn hóa của đồng bào
Dao trải qua bao biến cố dường như vẫn chẳng hề thay đổi!
From the City heading west, with many geological, ecological and
landscape sites, the heart of which being the Phia Oac-Phia Den Naonal
Park and Tran Hung Dao Forest Special Naonal Monument, visitors would
be able to find evidences of many processes and events that have
contributed to transform this area, e.g. volcanic acvies, mineral deposits;
changes in the climate, ecosystems and biodiversity with altudes; changes
related to the presence of the French at the beginning of the 20th century;
and in parcular changes associated with General Vo Nguyen Giap and his
army in the early days of the August revoluon. Nonetheless, there remain
chances for visitors learn the richness of local cultures of the Dao people,
which, aer so many happenings, appears unchanged.
TRẢI NGHIỆM VĂN HÓA BẢN ĐỊA Ở XỨ
SỞ THẦN TIÊN
EXPERIENCE TRADITIONAL CULTURES IN A WONDERLAND
HÀNH TRÌNH TRỞ VỀ NGUỒN CỘI
EXPERIENCE HISTORY AND FREEDOM
Tuyến tham quan về phía Đông thực sự sẽ là điểm nhấn đối với du khách.
Bên cạnh cảnh quan karst trưởng thành với rất nhiều điểm tham quan nổi
ếng, du khách sẽ có dịp đến với các làng nghề truyền thống, lễ hội dân
gian, trang phục cùng các món ẩm thực đặc sắc của đồng bào các dân tộc
Tày, Nùng, Dao, Sán Chay... Cuộc sống dân giã, thanh bình quyện cùng mây
trời, non nước sẽ khiến du khách muốn trùng lòng xuống, sống chậm lại để
tận hưởng những giây phút thanh thản hiếm hoi ở “xứ xở thần ên”. Ngôi
chùa lớn “Phật ch Trúc lâm Bản Giốc” cùng hệ thống các khu nghỉ dưỡng,
khách sạn, nhà hàng sẽ góp phần làm giàu thêm trải nghiệm của du khách
cả về vật chất lẫn nh thần. Với thời lượng 1-2 ngày và có thể kéo dài hơn
tùy theo nhu cầu, đây chắc chắn nên là một trong những hành trình “chốt
hạ” của du khách.
This route going to the east would certainly be the highlight for visitors.
Besides mature karst landforms with well-known tourist desnaons, they
may enjoy many tradional cra villages, fesvals and garments as well as
special cuisines of Tay, Nung, Dao and San Chay ethnic people. The peaceful
rural life harmonically blended with nature would make visitors want to
relax and enjoy the rare moments of their life in the wonderland. The “Truc
Lam Ban Gioc Zen” Pagoda and several hotels and restaurant - partners of
the Geopark - will nourish visitors experience both spiritually and
materially. Designed for one or two days and can be extended on demand,
this route should for sure be the last but not least, tour to be realized by
visitors to the Geopark.
Tuyến tham quan, với thời lượng một ngày, có thể là lựa chọn đầu ên của
du khách. Từ Thành phố Cao Bằng ngược lên phía bắc, du khách sẽ có cơ
hội trải nghiệm những đồng lúa thẳng cánh cò bay ngỡ như đâu đó ở dưới
xuôi cùng các món ẩm thực đặc sắc, các làng nghề thổ cẩm truyền thống...
Bên cạnh các di sản địa chất như đứt gãy Cao Bằng-Tiên Yên nổi ếng, cảnh
quan karst trẻ Kéo Yên, hóa thạch Cúc đá Lũng Luông..., tuyến tham quan
sẽ đầy ắp các di ch lịch sử như thành Bản Phủ, thành Nà Lữ-đền Vua Lê,
đền thờ Nùng Chí Cao, mộ Kim Đồng, hang Ngườm Bốc..., đặc biệt là Khu
di ch Quốc gia Đặc biệt Pác Bó cùng các dấu ấn về quãng đời hoạt động
cách mạng 1941-1944 của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Designed for one day, this route could be the first choice for visitors to
experience Cao Bang. From the City heading north, they would be surprised
to find themselves among vast, flat paddy rice fields like those in the deltas,
together with tradional cra villages and local dishes. Besides geosites
such as the well-known Cao Bang Tien Yen Fault, the Keo Yen young karst
landscape, the Lung Luong Ammonite fossils, this route is full with historic
monuments such as the Ban Phu Citadel, the Na Lu Citadel-King Le Temple,
Nung Tri Cao Temple, Kim Dong Tomb, Nguom Boc Cave, and in parcular
the Pac Bo Special Naonal Monument, which records President Ho Chi
Minh’s revoluon acvies during 1941-1944.

TRẢI NGHIỆM VĂN HÓA BẢN ĐỊA Ở XỨ SỞ THẦN TIÊN
EXPERIENCE TRADITIONAL CULTURES IN A WONDERLAND
Tuyến tham quan về phía Đông thực sự sẽ là điểm nhấn đối với du
khách. Bên cạnh cảnh quan karst trưởng thành với rất nhiều điểm
tham quan nổi ếng, du khách sẽ có dịp đến với các làng nghề
truyền thống, lễ hội dân gian, trang phục cùng các món ẩm thực
đặc sắc của đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Sán Chay...
Cuộc sống dân giã, thanh bình quyện cùng mây trời, non nước sẽ
khiến du khách muốn trùng lòng xuống, sống chậm lại để tận
hưởng những giây phút thanh thản hiếm hoi ở “xứ xở thần ên”.
Ngôi chùa lớn “Phật ch Trúc lâm Bản Giốc” cùng hệ thống các khu
nghỉ dưỡng, khách sạn, nhà hàng sẽ góp phần làm giàu thêm trải
nghiệm của du khách cả về vật chất lẫn nh thần. Với thời lượng
1-2 ngày và có thể kéo dài hơn tùy theo nhu cầu, đây chắc chắn
nên là một trong những hành trình “chốt hạ” của du khách.
This route going to the east would certainly be the highlight for
visitors. Besides mature karst landforms with well-known tourist
desnaons, they may enjoy many tradional cra villages,
fesvals and garments as well as special cuisines of Tay, Nung, Dao
and San Chay ethnic people.
The peaceful rural life harmonically blended with nature would
make visitors want to relax and enjoy the rare moments of their life
in the wonderland. The “Truc Lam Ban Gioc Zen” Pagoda and
several hotels and restaurant - partners of the Geopark - will
nourish visitors experience both spiritually and materially. Designed
for one or two days and can be extended on demand, this route
should for sure be the last but not least, tour to be realized by
visitors to the Geopark.
Geology
Nature
Culture
Inta ngible
Info center/museum
Pedagogic path
Geopark boundaries
Hotel Geopark partner
Tra Linh
Trung Khanh
43
40
41
42
39
38
37
CHINA
Restaurant Geopark
partner
31
36
30
32
34
35
33
Quang Uyen
Ha Lang
30- Đèo Mã Phục
Ma Phuc pass
31- Mắt Thần núi
Mountain Angel eye
32- Làng hương Phia Thắp
Phia Thap incense village
33- Làng rèn Pác Rằng
Pac Rang forging village.
34-Miếu Bách Linh
Bach Linh shrine
35-Chùa Sùng Phúc
Sung Phuc pagoda
36- Di tích đồn Pháp Lý Quốc
Ly Quoc fort
37- Đại dương cổ
Ancient sea
©www.baocaobang.vn
©Emit Chan
38- Lục địa cổ
Ancient continent
39- Thác Bản Giốc
Ban Gioc waterfall
40-Làng đá Khuổi Ky
Khuoi Ky stone village
42-Động Ngườm Ngao
Nguom Ngao cave

30
ĐÈO MÃ PHỤC MA PHUC PASS
Đèo Mã Phục với các khúc uốn quanh co trên địa hình karst-kiến tạo
The majestic Ma Phuc Pass winds on karst-tectonic topography
Basalt cầu gối dọc đứt gãy Cao Bằng-Tiên Yên
Pillow basalt along the Cao Bang-Tien Yen
ĐÈO MÃ PHỤC
Đèo Mã Phục thuộc xóm Cao Xuyên, xã Quốc Toản, huyện Trà Lĩnh.
Dài hơn 3,5km ở độ cao 700m trên mực nước biển qua 7 tầng dốc,
đây là một trong những con đèo đẹp nhất Cao Bằng. Đèo uốn lượn
quanh co giữa hai dãy núi đá vôi cao trong khi dưới chân đèo có
một điểm di sản địa chất độc đáo. Tại đây, ở chỗ ếp xúc với đá vôi
(màu trắng) có thể thấy một loại đá khác màu xanh đen hình cầu,
còn gọi là bazan cầu gối.
Khoảng 260 triệu năm trước khu vực này có nhiều núi lửa hoạt
động ngầm dưới biển. Dung nham núi lửa phun lên trong nước biển
bị nguội đột ngột tạo thành các cầu gối xếp chồng lên nhau (dung
nham cầu gối). Kích cỡ và màu sắc của các cầu gối thay đổi tùy
thuộc vào thành phần của dung nham (bazơ, trung nh hay axit).
Đa phần ta thường thấy các cầu gối nhỏ (đường kính dưới 1m),
thành phần bazơ màu xanh đen, vì thế loại đá này được gọi là bazan
cầu gối.
Ngày nay, một lượng lớn các núi lửa hoạt động ngầm dưới biển nằm
gần các khu vực kiến tạo ch cực, như các sống núi giữa đại dương.
Mặc dù chúng hầu hết nằm sâu dưới đáy đại dương (phun ra dung
nham bazơ), một số cũng tồn tại ở vùng biển nông (dung nham có
nh axit hơn). Những núi lửa này có thể phun dung nham dưới
nước và phun tro bụi, bom núi lửa và các loại khí... vào khí quyển.
Ước nh hiện nay trên toàn thế giới có đến hơn một triệu núi lửa
đang hoạt động ngầm dưới biển.
Bên cạnh giá trị đặc biệt về địa chất, đèo Mã Phục còn là một điểm
di sản phi vật thể. Tích xưa kể rằng, giữa thế kỷ 11 thủ lĩnh người
Tày là Nùng Trí Cao đã lãnh đạo nhân dân địa phương chống lại nhà
Tống ở phía bắc. Trong một lần tuần tra biên giới trở về, đến địa
phận xã Quốc Toản, huyện Trà Lĩnh ngày nay, gặp con đèo cao
quanh co, dốc đứng án ngữ trước mặt, ngựa của Nùng Trí Cao bị
khuỵu chân không thể đi ếp được nữa. Từ đó dãy núi được đặt tên
là Án Lại và con đèo được đặt tên là Mã Phục (ngựa quỳ).
MA PHUC PASS
Ma Phuc pass is located in Cao Xuyen village, Quoc Toan commune,
Tra Linh district. More than 3.5km long at an altude of 700m asl,
the pass has seven steps and is considered one of the most
beauful passes in Cao Bang. The pass winds between two high
limestone mountain ranges and constutes, at its boom, an
exceponal geosite. Here, in contact with the limestone (white
rock) can be seen a blackish green rock with rounded shape - the
so-called pillow basalt.
In this area, many submarine volcanoes were acve c.260 million
years ago. Erupted under sea water the lava cooled down very
quickly to result in rounded, stacked pillows (pillow lava). The size
and colour of the pillows vary depending on lava composion
(basic, intermediate or acidic). More than oen one sees blackish
green, small-sized (commonly up to one metre in diameter) pillows
of basic composion, which rock is, therefore, also called pillow
basalt.
Today, a large number of submarine volcanoes are located near
areas of tectonic plate movement, known as mid-ocean ridges.
Although most submarine volcanoes are located in deep oceans
(erupng basic lava), some also exist in shallower water (more
acidic in composion), and these can discharge, in addion to lava
under water, also ash, bomb and gases etc. into the atmosphere
during erupons. The total number of submarine volcanoes is
esmated to be over 1 million.
Besides the exceponal geological interest Ma Phuc pass is also a
place of intangible heritage. According to legend, in the 11th
century, a leader of the Nung people named Nung Tri Cao led the
local people to fight against the Song army from the north. Once
returning from a patrol along the border, at Quoc Toan commune
of the present day Tra Linh district, he faced this high, winding and
steep pass, and his horse was crippled and could not move on. The
mountain was since named An Lai, literally meaning to stop, and
the pass was named Ma Phuc, literally meaning a kneeling horse.

31
MẮT THẦN NÚI
MOUNTAIN ANGEL EYE
Hồ Nậm Trá dưới chân “Mắt Thần núi” về mùa mưa (tháng 6 đến tháng 8 hàng năm)...
The Nam Tra Lake at the foot of the “Mountain Angel eye” during the rainy season
(June to August)...
MẮT THẦN NÚI
Mắt Thần núi” hay núi “Phja Piót” (ếng Tày là “Núi thủng”) nằm ở
xã Quốc Toản, huyện Trà Lĩnh.
Mắt Thần núi thực chất là một hang thủng hình tròn đường kính
hơn 50m, nằm ở độ cao khoảng 50m so với mặt hồ. Hang nằm ở độ
cao như hiện nay là do vận động nâng trong giai đoạn Tân kiến tạo.
Hang phát triển trong địa hình đá vôi dạng tháp ở độ cao chung
khoảng 650-700m, bao gồm các khối núi dạng tháp và dạng nón đan
xen với hàng chục hồ nước lớn nhỏ, cùng tạo nên hệ thống hồ
Thang Hen.
Nét độc đáo của hệ thống hồ Thăng Hen là các hồ liên thông với
nhau và với các dòng chảy mặt hoặc dòng chảy ngầm. Vì thế mực
nước các hồ có thể thay đổi theo mùa, đôi khi rất đột ngột. Đến
tham quan Mắt Thần núi vào mùa mưa (tháng 6-8), sau khi đi hết
con đường mòn, du khách sẽ không khỏi ngạc nhiên khi thấy hồ
nước rộng khoảng 15ha có tên là Nậm Trá. Nhưng vào mùa khô (từ
tháng 9 trở đi) cũng tại đây người dân địa phương lại có thể chăn
thả gia súc trên đồng cỏ. Phía bên phải, cách hồ khoảng 500-600m,
đi bộ mất 10 phút là thác nước Nậm Trá trên dòng suối cùng tên,
cũng là một thác nước đẹp đáng để tham quan.
Ngoài “Mắt Thần núi” độc đáo, dọc con đường mòn chỉ khoảng 15
phút đi bộ, du khách có thể tận hưởng sự giao hòa gần gũi, bình yên
đến tuyệt vời của người Tày xóm Bản Danh, với nhà sàn lợp ngói âm
dương, hàng rào đá, cánh đồng lúa, ruộng ngô, đàn trâu, bò... cùng
cảnh quan karst trưởng thành xanh tốt xung quanh, những trải
nghiệm chắc chắn sẽ giúp du khách thư giãn sau những căng thẳng
của cuộc sống thường ngày.
... và về mùa khô
... and during the dry season
MOUNTAIN ANGEL EYE
Làng bản thanh bình dưới chân “Mắt Thần núi”
trước lúc hoàng hôn
The intimate and peaceful hamlet at the foot of
the “Mountain Angel eye” at the sunset
“Mountain Angel eye” or “Phja Piot” (in Tay language means a
mountain with through-going hole) is in Quoc Toan commune, Tra
Linh district.
Mountain Angel eye is in fact a rounded through-going cave c.50m
in diameter and c.50m high above the lake. The present day altude
of the cave is due mainly to recent tectonic upli movements.
The cave has developed in a tower karst landscape at the altude of
c.650-700m asl, that consists of karst towers and cones alternang
with several tens of lakes in their between, all together constung
the so-called Thang Hen Lake System.
A peculiar feature of the Thang Hen Lake System is that the lakes are
inter-connected and eventually connected with surface and/or
underground flows. Hence the water level in the lakes can change
seasonally, somemes very rapidly. So on the pathway toward the
“Mountain Angel eye” visitors may be surprised to find a lake,
around 15ha in area when full of water and locally known as the
Nam Tra lake, during the rainy season (June-August), and a doline
instead, in the dry season (September onward), where local farmers
can graze cales on pasture. Also worth vising is the beauful Nam
Tra waterfall on a stream of the same name on the right side of the
lake, just about 500-600m and 10 minutes walk.
In addion to this unique “Mountain Angel eye”, along this pathway,
which takes only about 15 minutes, visitors may also enjoy the
wonderful, inmate and peaceful interacon between the local Tay
people in the Ban Danh hamlet, with slt houses, yin and yang led
roofs, stone fences, paddy fields of rice and maize, water buffaloes
and cows etc., and the surrounding green and mature karst
landscape, which will surely help them relax and recover from their
stressful daily life.

32 LÀNG HƯƠNG PHIA THẮP PHIA THAP INCENSE VILLAGE
Phơi que làm hương ở Phia Thắp
Sun drying incense sticks in Phia Thap village
LÀNG HƯƠNG PHIA THẮP
Nghề làm hương của người Nùng An ở làng Phia Thắp đã có từ lâu
đời nhưng không ai biết ai là “ông tổ” đã mang nghề về làng. Được
truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, cả làng ai cũng biết làm
hương.
Người Nùng An với nghề làm hương ở Phia Thắp
Nung An people making incense in Phia Thap
village
Lá cây bàu hắt dùng làm chất kết dính cho que
hương
"Bau hat" tree leaves used as a glue for
incense sticks
PHIA THAP INCENSE VILLAGE
The incense making cra of the Nung An people in Phia Thap has a
long history. Although no one knows the founder of this tradional
cra, incense making has been inherited from generaon to
generaon, creang work that is well known for every villager.
Hương Phia Thắp được làm hoàn toàn từ nguyên liệu tự nhiên ở
vùng miền núi đá vôi: Cây mai (ếng Tày là “mạy mười”) để làm
que, vỏ cây gạo, mùn cưa và đặc biệt là lá cây bầu hắt - một loại lá
cây trên rừng dùng để làm keo kết dính các chất liệu lại với nhau.
Làm hương không khó nhưng phải qua nhiều công đoạn: Cây mai
được cắt thành từng khúc dài khoảng 40cm, rồi chẻ thành từng
thanh nhỏ như đầu đũa, vót sạch. Lá cây bầu hắt, vỏ cây gạo đem
xát nhỏ, trộn với mùn cưa. Nhúng que mai vào nước pha với bột lá
cây bầu hắt để tạo chất kết dính, sau đó tẩm 4 lần hỗn hợp bột lá
cây bầu hắt, vỏ cây gạo, mùn cưa để được que hương. Que hương
sau khi phơi khô sẽ được nhuộm chân màu đỏ rồi lại đem phơi ếp
trước khi được buộc thành từng bó đem bán ở các chợ phiên.
Làm hương không chỉ đem lại thu nhập cho người dân làng Phia
Thắp, nó còn góp phần bảo tồn một nghề truyền thống của người
Nùng An - một nét đẹp mang đậm bản sắc dân tộc gắn liền với tục
thắp hương của người Việt ở CVĐC Non Nước Cao Bằng.
Phia Thap incense is made enrely from natural materials in karst
regions, including: Bamboo trees (“may muoi” in Tay language) for
making scks, bark of bombax ceiba tree, and sawdust and
especially leaves of the wild tree named “bau hat” to make glue for
bonding the materials together.
Making incense is not difficult but it must go through several
stages. Bamboo tree is cut into pieces of about 40cm long, split into
small bars in the size of a chopsck and then dily polished. The
“bau hat” leaves and barks of the bombax ceiba tree are well milled
and mixed with sawdust. Bamboo scks are soaked in water that is
mixed four mes with powdered “bau hat” leaves to create a glue,
then seasoned with flour mixture of “bau hat” leaves, bombax
ceiba bark and sawdust to create incense scks. Aer drying, the
scks are dyed red at its boom half and dried again, before being
ed into bundles to sell at fairs.
Making incense not only brings income to the Phia Thap villagers
but also contributes to preserving a tradional cra of the Nung An
people. It is a beauty imbued with naonal identy associated with
the custom of the Vietnamese to worship via burning incense in the
Non Nuoc Cao Bang Geopark.

33
LÀNG RÈN PÁC RẰNG
PAC RANG FORGING VILLAGE
LÀNG RÈN PÁC RẰNG
Sản phẩm đã hoàn thiện chờ đem bán
The finished products ready for sale
Làng rèn Pác Rằng thuộc xã Phúc Sen, huyện Quảng Uyên. Tương
truyền làng rèn đã có từ thế kỷ thứ XI, ban đầu vốn là nơi sản xuất
vũ khí cho đội quân của Nùng Tồn Phúc và Nùng Trí Cao chống lại
quân Tống. Sau chiến tranh, người dân ở đây chuyển sang rèn công
cụ phục vụ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt. Có nguồn n còn
cho rằng làng rèn này đã từng đúc cả thần công trước kia và đại
bác trong kháng chiến chống thực dân Pháp.
Phôi thép được nung đỏ trên lửa và lấy ra đập
tạo hình
Heated on the forge, an ingot is taken out and
beat shaped by hammer
Cắt tạo hình sản phẩm trong khi phôi thép
nguội dần
Fine shaping while the steel cools down and
hardens
PAC RANG FORGING VILLAGE
The Pac Rang village at Phuc Sen Commune, Quang Uyen District,
has a long tradion of forging. It is said the village was established
in the 11th century. In the early days, the villagers produced
weaponry for the Nung Ton Phuc and Nung Tri Cao’s army to fight
against the Song army. When peace resumed, they made farm and
domesc tools. It is also said villagers used to cast even cannons
and grenade casings during the French war.
Về sự ra đời của làng nghề, có truyền thuyết rằng thuở xưa có một
ông cụ không biết từ đâu đi ngang qua, thấy người Nùng An chỉ
biết săn bắt, hái lượm nên cuộc sống rất nghèo đói. Bù lại họ rất
hiền lành, tốt bụng và đặc biệt có đôi mắt được ví là “nhãn thần” vì
khả năng đi rừng ban đêm không cần bất kỳ dụng cụ phát sáng
nào. Vì thế ông cụ quyết định dạy cho người Nùng An nghề rèn.
Truyền nghề xong, ông cụ rời Phúc Sen chẳng một lời từ biệt, cũng
không để lại tên tuổi, quê quán. Ngày nay, người Nùng An ở Phúc
Sen vẫn lập một ngôi đền nhỏ để tưởng nhớ ông tổ nghề và mỗi gia
đình đều có riêng một bát hương tỏ lòng biết ơn đối với ông.
Hiện này, hơn một nửa trong số gần 400 hộ dân làng Pác Rằng làm
nghề rèn, khiến nó trở thành “xưởng rèn thủ công” lớn nhất miền
Bắc Việt Nam. Nhiều gia đình làm nghề này cha truyền con nối đã
hàng chục đời. Sản phẩm rèn của làng làm ra luôn nổi ếng về độ
sắc và độ bền hơn là hình thức. Họ cũng ết lộ rằng phải luyện mắt
đến độ nh thông để cảm nhận nước thép khi nào là vừa, để sản
phẩm làm ra rắn mà không giòn, dẻo mà không mềm. Nước tôi
thép cũng được từng nhà tự chế lấy theo bí quyết riêng của mình.
Có lẽ làng rèn Pác Rằng đã may mắn được thừa hưởng những nh
hoa của nền Văn hóa Đông Sơn rực rỡ từ thời đại kim khí. Song
chắc chắn là điều kiện tự nhiên của vùng rừng núi đá vôi, phong
phú các loại hình khoáng sản đã được người Nùng An, với tâm
huyết, sự khéo léo, cần cù và trí tuệ của mình, phát huy để làm ra
những sản phẩm nh xảo này.
There is a tale explaining the origin of this cra village. It says once
upon a me there was an old man walking by. He noced the local
Nung An people were very poor as they lived only by hunng. He,
however, also found the local people were very kind, and they had
extraordinary bright eyes as they could walk at night in the forest
without any lighng. The old man decided to teach the local people
how to forge tools. Aer teaching, he le without saying goodbye
to anyone, and none ever knew his name or home. The Nung An
people in Phuc Sen have since erected a temple to commemorate
their teacher, and each family has an incense bowl to express
people’s gratude to him.
Currently, more than half of the nearly 400 families in Pac Rang
village forge, making it the largest “forging factory” in North
Vietnam. Many families have pracsed forging for tens of
generaons. The products of the village are famous for their
sharpness and durability rather than their appearance. The forgers
also share that they must sense the steel so that products are
durable but not brile, and flexible but not so. The water to
harden steel is prepared by each family, and the way to make it is
oen kept secret.
There is a plausible feeling that perhaps Pac Rang forging village
has inherited the essence of the brilliant Metal Age Dong Son
Culture that was famous for making bronze weaponry. Thanks to
the natural condions of karst forests with an abundant source of
minerals, coupled with the skill, wisdom and diligence of the Nung
An people, they can make those high quality products.

34
MIẾU BÁCH LINH
BACH LINH SHRINE
MIẾU BÁCH LINH
Bàn thờ trong Miếu Bách Linh
The altar inside Bach Linh Shrine
Miếu Bách Linh là nơi thờ 100 điều linh thiêng của nhiều loài vật,
đứng đầu là con Rồng, một con vật trong tứ linh (Long, Ly, Quy,
Phượng).
Không ai biết miếu được xây dựng vào năm nào. Tài liệu ghi chép lại
cho biết lúc đầu miếu được làm bằng gỗ, đến năm Khải Định thứ
sáu (1912) được tu sửa và xây lại hoàn toàn bằng gạch. Do tri châu
Quảng Uyên lúc đó là người Thái Bình đứng ra và gọi thợ dưới xuôi
lên nên kiến trúc có dáng dấp như một ngôi chùa gồm tam quan,
sân, ền đường và hậu cung. Trải qua thời gian và chiến tranh, hiện
tại phần hậu cung không còn nữa, chỉ còn lại tam quan, sân và ền
đường.
Miếu Bách Linh gắn liền với lễ hội “Pháo hoa” - một trong những lễ
hội lớn nhất của tỉnh Cao bằng - được tổ chức vào mùng 2-2 âm lịch
hàng năm, cuốn hút đông đảo tầng lớp nhân dân. Người ta cho rằng
đầu pháo hoa ở Quảng Uyên được thần miếu Bách Linh phù hộ cho
nên rất linh ứng.
Miếu được xếp hạng di ch lịch sử văn hóa cấp tỉnh theo Quyết
định số 2856/QĐ-VX-UB Ngày 02/12/2003.
Toàn cảnh miếu Bách Linh
General view of Bach Linh Shrine
BACH LINH SHRINE
Miếu Bách Linh ngày hội pháo hoa Quảng Uyên
(2/2 âm lịch hàng năm)
Bach Linh shrine during the Quang Uyen
Fireworks Festival (2/2 lunar calendar)
Bach Linh shrine is the worship place of 100 prophec things of
many animals. The first animal is the Dragon - one of four noble
animals (Long, Ly, Quy, Phuong - Dragon, Lion, Turtle and Eagle).
Nobody knows when the shrine was built. Recorded documents
show that at first it was made of wood, unl the sixth year of Khai
Dinh (1912) when the shrine was repaired and rebuilt with bricks.
Then the leader of Quang Uyen district, who was originally from
Thai Binh Province, hired workers from the delta to build the shrine,
hence it looks like a pagoda. The shrine consists of three-entrance
gates, a yard, an ancestor-worship house and a Queens’ apartment.
Aer a long period of war, the Queens’ apartment collapsed,
leaving only the three-entrance gate, yard and the worship house.
Bach Linh shrine is closely connected with a fireworks fesval,
which is one of the biggest fesvals in Cao Bang Province. The
fesval is organized annually on the 2nd February Lunar calendar
and aracts many people. It is thought that heads of fireworks in
Quang Uyen are blessed by a genie at Bach Linh Shrine so they are
extremely sacred.
This shrine was recognized as provincial historical-cultural
monument under Decision 2856/QĐ-VX-UB dated 2nd December
2003.

35
CHÙA SÙNG PHÚC SUNG PHUC PAGODA
Tượng ông Nguyễn Thành Vương trong chùa Sùng Phúc
The statue of Mr. Nguyen Thanh Vuong in Sung Phuc Pagoda
CHÙA SÙNG PHÚC
Chùa Sùng Phúc nguyên là chùa Sùng Khánh, tương truyền được
xây từ thời nhà Trần trên đỉnh núi Pò Kiền. Đến triều vua Lê Hiển
Tông (1740-1746) niên hiệu Cảnh Hưng thì chùa được rời xuống
cánh đồng Huyền Du, nay là thị trấn Thanh Nhật, huyện Hạ Lang và
đổi tên là Sùng Phúc.
Chân dung giả tưởng bà Nguyễn Thị Duệ - nữ
tiến sĩ đầu tiên của Việt Nam
The fictitious portrait of Nguyen Thi Due, the
first female doctor in Vietnam
SUNG PHUC PAGODA
Tượng nữ tiến sĩ Nguyễn Thị Duệ trong Văn
Miếu Mao Điền, Hải Dương (quê hương của bà)
Statue of Dr. Nguyen Thi Due in Mao Dien
Temple, Hai Duong province (her hometown)
Sung Phuc Pagoda was originally Sung Khanh Pagoda, which was
said to be built since the Tran Dynasty on top of Po Kien mountain.
In the Canh Hung year of the Le Hien Tong King dynasty
(1740-1746), it was moved to Huyen Du field at the present Thanh
Nhat town, Ha Lang district and renamed as Sung Phuc pagoda.
Chùa thờ ông Nguyễn Thành Vương tức Nguyễn Đình Bá (1678) - tri
châu Hạ Lang - người có công chiêu dân khẩn hoang lập bản ở đây.
Chùa Sùng Phúc còn liên quan với bà Nguyễn Thị Duệ, đỗ ến sỹ
đầu bảng trường quốc học Bản Thảnh Cao Bằng (triều Mạc), qua đó
trở thành nữ ến sỹ duy nhất trong lịch sử khoa cử phong kiến Việt
Nam.
Theo tài liệu ghi chép lại, bà Nguyễn Thị Duệ tu ở chùa Sùng Phúc 7
năm, lấy hiệu là Diệu Huyền, tên húy là Du. Trong thời gian đó bà
thường dạy đạo lý cho người dân trong vùng. Bản Huyền Du cạnh
thị trấn Hạ Lang vì thế được đặt tên bằng cách ghép tên hiệu và tên
húy của bà.
Chùa Sùng Phúc được xếp hạng di ch Lịch sử Văn hóa cấp Quốc gia
theo quyết định số 68VH/QĐ ngày 29/01/1993.
Sung Phuc pagoda worships Nguyen Thanh Vuong (also named
Nguyen Dinh Ba) (1678), the leader of Ha Lang district, who
reclaimed the area and set up the village.
The pagoda is also associated with Mrs. Nguyen Thi Due, who was
awarded the highest rank in a doctoral examinaon of the Ban
Thanh Naonal University of Cao Bang during the Mac Dynasty.
She was the only female doctor in the feudal history of Vietnam
examinaons.
According to literature, Mrs. Nguyen Thi Due stayed in Sung Phuc
pagoda for seven years with the tle of Dieu Huyen and taboo
name of Du. During that me she taught morality and kindness to
local people. The Huyen Du village next to Ha Lang town was
graed from her tle and taboo names.
The pagoda was recognized as Naonal historical monument in
1993 following Decision No. 68VH/QD dated 29th January 1993.

36
DI TÍCH ĐỒN PHÁP LÝ QUỐC LY QUOC FORT
Cảnh quan nhìn từ đồn Lý Quốc
Scene from Ly Quoc Fort
Dấu tích của đồn Pháp Lý Quốc trên ảnh vệ tinh
Relics of the Ly Quoc Forte on remotely sensed
image
Một bức tranh cổ động đi lính thực dân
A panel calling for joining the French colonial
army
DI TÍCH ĐỒN PHÁP LÝ QUỐC
Trong thời gian hơn 60 năm có mặt ở Cao Bằng (1884-1945), người
Pháp đã chiếm đóng những vị trí quan trọng dọc biên giới Việt-
Trung, thủ phủ Cao Bằng cũng như các khu vực giầu có khoáng sản
hay điều kiện tự nhiên thuận lợi cho nghỉ dưỡng. Các di ch còn lại
đến nay chủ yếu ở dạng đồn bốt, doanh trại, biệt thự, nhà nghỉ...,
phân bố ở những nơi có địa hình địa vật, điều kiện đường xá, cấp
nước... thuận lợi cho việc phòng thủ, kiểm soát, khống chế, khai
thác khoáng sản... Một trong những di ch đó là đồn của quan Hai
người Pháp được xây dựng trên núi Phja Rạc, xóm Bằng Ca, xã Lý
Quốc, huyện Hạ Lang, ngay sát đường tỉnh lộ 206.
Từ dưới chân núi có thể đi ô tô hoặc đi bộ theo đường xoáy trôn ốc
rộng khoảng 5-6m lên tới đỉnh. Trên đó có bề mặt bằng phẳng rộng
khoảng 1ha. Dấu ch Đồn Pháp còn lại ngày nay là phần móng đồn
còn nguyên vẹn, với 2 hệ thống tường vòng ngoài và vòng trong,
một số chỗ vẫn còn sót lại những đoạn tường vòng ngoài cao
khoảng 5m, tường vòng trong cao khoảng 3m và một vài đoạn
tường nhà ở của các quan Pháp và binh lính.
Đây có thể coi là hệ thống Đồn Pháp khép kín với đầy đủ ện nghi,
đi lại thuận ện, như các khu nhà làm việc, nhà ở, bể nước, khu
trồng rau, khu thể thao, trạm y tế, trạm thông n, đường xá...
Tương truyền, Nhà Mạc (thế kỷ XVI-XVII) cũng đã từng chọn ngọn
núi này để xây chốt và đóng quân.
Đứng trên đỉnh Phja Rạc, bạn sẽ quan sát được bức tranh toàn cảnh
độc đáo của cả thung lũng Bằng Ca. Xa hơn một chút là hệ thống
núi đá vôi dạng dãy bao quanh thung lũng như một hệ thống phòng
thủ tự nhiên bảo vệ sự bình yên cho bản làng nơi đây. Thật là một
cơ hội tuyệt vời để nhớ về quá khứ và hòa mình vào với thiên
nhiên.
LY QUOC FORT
During more than 60 years of colonizaon in Cao Bang
(1884-1945), the French occupied key locaons along the China-
Vietnam border, Cao Bang city and other places with abundant
natural resources and favorable natural condions. The remaining
relics include forts, barracks, villas and guest houses, which are
located at strategic sites for defense, control and exploitaon of
mineral resources as well as relaxaon. One of such relics is the
French Fort on the Phja Rac mountain, Bang Ca hamlet, Ly Quoc
commune, Ha Lang district, just alongside the Provincial Route No.
206.
From the mountain foot, the Fort can be reached by car or walk
along a spiral road 5-6m wide. On top of the mountain is an even
ground about 1ha in area. The remnants of the Fort include an
almost intact foundaon of an extensive system of an outer and an
inner wall. Scaered here and there are fragments of the outer
wall, 5m high, or the inner wall, 3m high, as well as the walls of
houses of French officers and soldiers etc., all combined indicate a
complete, self-sustained and convenient fort with offices,
residenal houses, water reservoirs, gardens, sport yard, healthcare
unit, communicaon staon and walkways etc.
According to local people, this same mountain was also used during
the XVI-XVII centuries by the army of the former Mac dynasty.
Standing on top of the Phja Rac Mountain, visitors will be offered a
unique panorama of the whole Bang Ca valley, surrounded a lile
bit further by limestone ranges that provide a natural defense for
the peaceful life of the local people. Vising the Ly Quoc Fort would
be an ideal opportunity to remember the past, to feel oneself
united and being part of the nature.

37
ĐẠI DƯƠNG CỔ ANCIENT SEA
Hóa thạch tay cuộn Euryspirifer tonkinensis tại khu vực xã Minh Long
Euryspirifer tonkinensis Brachiopd fossils at Minh Long commune
ĐẠI DƯƠNG CỔ
Điểm quan sát nằm ở địa phận xã Minh Long, huyện Hạ Lang. Tại
đây đã m thấy một lượng lớn hóa thạch Tay cuộn được bảo tồn
khá tốt trong đá phiến sét của hệ tầng Mia Lé (D1ml) tuổi De Von
sớm, cách ngày nay khoảng 400 triệu năm. Mansuy H., một nhà địa
chất người Pháp, đã m thấy các hóa thạch này lần đầu ên cách
đây hơn 100 năm ở miền Bắc Việt Nam, vì thế chúng được đặt tên
là Euryspirifer tonkinensis. Hóa thạch này cũng được m thấy cùng
với san hô ở điểm di sản số 1 - San hô cổ Lang Môn - dọc theo
tuyến “Khám phá Phia Oắc - vùng núi của sự đổi thay”.
Việc phát hiện hóa thạch Tay cuộn trong vùng chỉ ra rằng cách đây
khoảng 400 triệu năm, nơi đây đã từng là biển nông. Độ sâu thích
hợp là từ vài mét đến vài chục mét, tuy nhiên, chúng có thể sống ở
độ sâu đến 200m, tức là ở thềm lục địa. Tay cuộn là loài sinh vật
sống trong môi trường biển có độ mặn trung bình, thoạt nhìn trông
giống như con trai, con hến. Chúng gần như không có khả năng tự
vệ và lớp vỏ bao quanh thân mềm là sự bảo vệ duy nhất của chúng.
Tay cuộn có chân thịt (cuống nhỏ) cứng, bám cố định trên bề mặt
đáy biển nơi lộ đá gốc, tảng đá hoặc vỏ các loài khác. Tay cuộn
không thể tự vận động để kiếm thức ăn. Chúng ăn các sinh vật phù
du hoặc xác vật chất hữu cơ trong nước khi nước đi vào đi ra qua
vỏ của chúng.
Ngày nay, vẫn còn khoảng 300 loài Tay cuộn sống trong môi trường
biển lạnh và sâu trong khi đa số các loài khác cùng nhóm đã tuyệt
chủng trong cuộc khủng hoảng sinh giới xảy ra ở quy mô toàn cầu
khoảng 252 triệu năm trước (cuối kỉ Permi).
Các hóa thạch Tay cuộn là những minh chứng rất quan trọng cho
lịch sử ến hóa và phát triển của Trái Đất. Vì vậy, hãy bảo vệ chúng:
đừng lấy và mang chúng đi.
Cảnh tượng có thể thấy tại vị trí này 400 triệu
năm trước
A possible view from this place, 400 millions
years ago
ANCIENT SEA
Ngày nay Tay cuộn vẫn thấy sống trong môi
trường biển sâu và lạnh
Brachiopods are still living today in cold and
deep seas
The observaon site is in Minh Long commune, Ha Lang district. A
great quanty of Brachiopods fossils, preserved quite well in shale
(so-called Mia Le Formaon, D1ml, Early Devonian in age, c.400
million years ago) have been found here. A French geologist,
Mansuy H., found plenty of these fossils for the first me more than
one hundred years ago in different places of the Tonkin area
(nowadays Northeast Vietnam), that’s why their name Euryspirifer
tonkinensis. Similarly, brachiopods fossils were also found together
with corals as described at Site 1 - Lang Mon ancient coral - along
the route “Experience Phia Oac - The Mountain Of
Transformaons”.
The fossils imply that c.400 million years ago a shallow sea
prevailed in this whole area. The suitable depth for them to live is
from several to tens of meters, even down to 200 meters on the
connental shelf.
Brachiopods are medium-salinity marine animals that, upon first
glance, look like clams. They are virtually defenceless and a shell,
enclosing their organs, is their only protecon. Most are
permanently aached by a fleshy stalk (pedicle) to a hard, sea-floor
surface, such as a rock outcrop, boulder or another shell.
Brachiopods are incapable of acvely pursuing food. They are
actually suspension feeders, extracng food (plankton, parcles of
dead organic maer etc.) out of water that they pump in and out of
their shells.
Today there are sll 300 species of brachiopods living in cold, oen
deep waters, aer the majority of the group went exnct during a
major planet crisis with mass exncon that occurred 252 million
years ago (end of the Permian).
Fossils, such as these brachiopods, are precious witness of changes
and history of our planet. Please respect them: don't extract and
take them away.

38 LỤC ĐỊA CỔ ANCIENT CONTINENT
Ranh giới bất chỉnh hợp địa tầng giữa các đá trầm tích hệ tầng Nà Ngần (D1nn) và hệ tầng Thần Sa (€1ts)
Unconformity boundary between sedimentary rocks of Na Ngan (D1nn) and Than Sa (€1ts) Formations
Sự sống phong phú dưới đáy biển kỷ Cambri
Cambrian sea life
LỤC ĐỊA CỔ
Điểm quan sát nằm ở địa phận xã Minh Long, huyện Hạ Lang, với
một ranh giới bất chỉnh hợp địa tầng. Phía trên ranh giới là các đá
trầm ch mầu m gụ của hệ tầng Nà Ngần (D1nn), gồm cuội kết,
sạn kết, cát kết, bột kết và phiến sét. Lớp cuội kết lót đáy dầy
khoảng 15-20cm gồm cuội, sạn khá tròn, đường kính vài cm, thành
phần chủ yếu là thạch anh và cát kết. Xi măng gắn kết là cát, bột,
sét bị phong hoá màu nâu. Các trầm ch này có tuổi Devon sớm,
tức là hình thành cách ngày nay trên 400 triệu năm. Phía dưới ranh
giới là đá phiến phân lớp mỏng hệ tầng Thần Sa (€1ts) tuổi Cambri
sớm, hình thành cách ngày nay trên 500 triệu năm. Như vậy là giữa
các đá kể trên có một gián đoạn trầm ch kéo dài, vì thế ranh giới
giữa chúng được gọi là bất chỉnh hợp địa tầng.
Ranh giới bất chỉnh hợp này đánh dấu một giai đoạn quan trọng
trong lịch sử ến hóa của khu vực, vốn được coi là một bộ phận
của siêu lục địa cổ Gondwana. Sau khi các trầm ch hạt mịn hệ
tầng Thần Sa được hình thành trong điều kiện biển thềm lục địa,
toàn bộ khu vực được nâng lên và nơi trước đó là thềm lục địa trở
thành rìa lục địa. Quá trình trầm ch biển bị gián đoạn, các đá hạt
mịn hệ tầng Thần Sa bị biến chất trở thành đá phiến, sau đó còn
trải qua nhiều quá trình biến đổi trong điều kiện lục địa, như phong
hóa, bóc mòn...
Gián đoạn này kéo dài hơn một trăm hai mươi triệu năm (bao gồm
phần giữa và muộn của kỷ Cambri, toàn bộ các kỷ Ordovic và Silur)
và chỉ kết thúc vào Devon sớm, khi biển ến vào một lần nữa (còn
gọi là quá trình biển ến), để chôn vùi ranh giới bất chỉnh hợp kể
trên, trước hết là bằng tập cuội sỏi lót đáy, sau đó là các tập cát,
sạn, bột và sét kết có độ hạt mịn dần, của hệ tầng Nà Ngần.
ANCIENT CONTINENT
The observaon site is in Minh Long commune, Ha Lang district
where an unconformity boundary was found. On top of that
boundary are the sedimentary rocks (so-called Na Ngan Formaon,
D1nn), early Devonian (some 400 million years ago) in age,
consisng of slightly brown coloured conglomerate, sandstone,
siltstone and shale. The boom gravelly layer of this Formaon is
15-20cm thick, with rounded gravels and grits a few cm in
diameter, and a main composion of quartz and sandstone. Below
that boundary is the thinly-bedded schist (so-called Than Sa
Formaon, €1ts), which is early Cambrian (some 500 million years
ago) in age. Between these rocks, thus, is a long disrupon in
sedimentaon. That’s why it is called an unconformity boundary.
This unconformity indicates a very important period in the history
of the area, which is believed to be part of the ancient Gondwana
super-connent. Aer the formaon of the Than Sa fine-grained
sediments under the connental shelf condions at the margin of
the Gondwana, the whole area was uplied - where it was deep
sea became part of the super-connent. The marine deposion was
interrupted, the Than Sa fine-grained sediments changed into
metamorphic schist, undergoing then different connental surficial
processes such as weathering and erosion.
This last for more than one hundred and twenty million years
(spanning the Middle-Upper Cambrian, the whole Ordovician and
Silurian periods) before the sea came back again (the so-called
marine transgression process), to burry the above-menoned
unconformity boundary, first with the coarse-grained gravelly layer,
followed by finer-grained sandstone, siltstone and shale of the Na
Ngan Formaon.

39 THÁC BẢN GIỐC BAN GIOC WATER FALL
Toàn cảnh thác Bản Giốc
Ban Gioc waterfall panorama
Một phần thác Bản Giốc nhìn từ trên cao
Aerial view of Ban Gioc Waterfall
THÁC BẢN GIỐC
Nằm ở xã Đàm Thủy, huyện Trùng Khánh, là một trong những điểm
tham quan du lịch chính của Cao Bằng, thác Bản Giốc được xếp
hạng danh thắng quốc gia theo Quyết định 989/QĐ-BVHTTDL ngày
20/05/1998 của Bộ VHTTDL. Bản Giốc còn được mệnh danh là thác
lớn và đẹp thứ tư thế giới trong số các thác nước ở biên giới giữa
các quốc gia, sau thác Iguazu giữa Brasil và Argenna, thác Victoria
giữa Zambia và Zimbabue, và thác Niagara giữa Hoa Kỳ và Canada.
Thác Bản Giốc gồm thác chính và thác phụ, rộng tổng cộng khoảng
300m. Thác chính nằm giữa biên giới Việt-Trung, rộng khoảng 50m,
cao khoảng 35m và gồm ba tầng. Thác phụ, nằm hoàn toàn trong
địa phận Việt Nam, dài 150m gồm một tầng cao khoảng 30m. Tại
đây một đứt gãy phương ĐB-TN cắt qua đá vôi phân lớp mỏng và
đá phiến sét của hệ tầng Bản Cỏng (D2gvbcg, cách ngày nay khoảng
383-388 triệu năm, có chứa hóa thạch Lỗ tầng) khiến cánh TB nâng
lên và cánh ĐN hạ xuống mà thành thác.
Phía trên thác là cảnh quan quan karst từ trưởng thành đến già với
địa hình dạng cụm đỉnh-lũng kết hợp với địa hình dạng tháp độc lập
trên bề mặt san bằng 400-600m. Phía dưới thác là thung lũng đứt
gãy sông Quây Sơn phát triển theo hướng TB-ĐN kéo dài hàng km
với các vách đứt gãy và cánh đồng karst. Rừng dày cả phía trên và
dưới thác, cùng với dòng nước sạch tung bọt trắng xóa quanh năm
và các hoạt động sống của con người, chắc chắn sẽ cho du khách
những trải nghiệm không thể nào quên.
Địa điểm này do cả Trung Quốc và Việt Nam quản lý tuân theo một
thỏa thuận quốc tế đặc biệt về điều lệ, phạm vi hoạt động du lịch ở
cả hai bên thác nước chung này.
BAN GIOC WATER FALL
Being one of the main tourist aracons of Cao Bang province, Ban
Gioc Waterfall is designated as a naonal scenic spot pursuant to
Decision No. 989/QD-BVHTTDL of May 20th 1998 of the Ministry of
Culture, Sports and Tourism. Located on the Quay Son River at Dam
Thuy Commune, Trung Khanh District, it is regarded the fourth
largest waterfall in the world at an internaonal border, aer
Iguazu Falls between Brazil and Argenna, Victoria Falls between
Zambia and Zimbabwe and Niagara Falls between the United States
of America and Canada.
Ban Gioc waterfall is approximately 300m wide and 35m high, with
three cascades. The waterfall is composed of a main and a
subordinate waterfall. The main waterfall, approximately 50m wide,
is on the border between China and Vietnam. The subordinate
waterfall is situated in Vietnam and is 150m wide, including one
cascade approximately 30m high. At this locality, a NE-SW fault cuts
through the thinly-bedded limestone and shale of the Ban Cong
Formaon (D2gvbcg, c.388-383 million years in age, containing
Stromatoporoid Amphipora fossils). This has resulted in upli of the
NW side and subsidence of the SE side, thus creang the waterfall.
Upstream the waterfall is a mature to old karst landscape with peak
clusters-depressions merging with isolated towers on a planaon
surface at an altude of 400-600m asl. Downstream the waterfall,
the Quay Son River valley extends several km more in a NW-SE
direcon with fault cliffs and karst fields. Thick forest covers both up
and downstream, which, coupled with clean and frothy water all the
year round and peaceful and lively human acvies, will surely
provide visitors with unforgeable experience.
The site is jointly managed by both China and Vietnam under a
special internaonal agreement that regulates tourisc acvies on
both sides of this border waterfall.

40
LÀNG ĐÁ KHUỔI KY KHUOI KY STONE VILLAGE
Một góc ngôi làng Khuổi Ky
A corner of Khuoi Ky village
Ngôi nhà sàn làm bằng đá trong làng Khuổi Ky
Houses on stilts made by stone in Khuoi Ky
Village
LÀNG ĐÁ KHUỔI KY
Khuổi Ky là tên của một ngôi làng khá đặc biệt trong quần thể Khu
du lịch thác Bản Giốc, nằm bên con đường tỉnh lộ 206, trên đường
vào khám phá động Ngườm Ngao. Làng có 14 căn nhà sàn bằng đá
trải rộng khoảng 10.000 m2, dựa lưng vào núi đá, phía trước là
dòng suối Khuổi Ky.
Nhà sàn đối với người Tày ở Trùng Khánh là một miền thiêng - nơi
cất giữ những nét đặc trưng trong đời sống vật chất và nh thần
truyền thống qua bao thế hệ. Đặc biệt, đồng bào Tày ở Trùng Khánh
có n ngưỡng thờ đá. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, tới nay
trong tâm thức người Tày “thần đá” vẫn gắn bó và tồn tại trong ý
niệm.
Nét đặc trưng có lẽ là do vị trí địa lý nằm trong khu vực có rất nhiều
núi đá vôi nên đá chiếm một phần rất quan trọng trong đời sống
sinh hoạt cộng đồng nơi đây. Đá được sử dụng rất nhiều trong sinh
hoạt đời sống hàng ngày của đồng bào dân tộc. Nhà được xây bằng
đá, vách đá, móng được làm bằng đá hộc, chân tảng cũng được
làm bằng đá và gia công lại. Đá cũng được sử dụng trong các công
trình khác như hàng rào, đập nước, cối xay, bếp lò…
Ngược dòng thời gian lịch sử về những năm 1594-1677, khi nhà
Mạc lên vùng đất Cao Bằng xây thành quách để phòng thủ, những
ngôi nhà sàn bằng đá đã được xây lên như những “pháo đài”. Đến
nay, những ngôi nhà sàn cổ vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên sơ, mang
dáng dấp cổ xưa từ thời nhà Mạc, tạo nên nét cổ kính, nhuốm màu
huyền thoại cho ngôi làng vùng biên giới này.
KHUOI KY STONE VILLAGE
Khuoi Ky is the name of a special village in the Ban Gioc waterfall
tourism complex, situated alongside the provincial road No. 206, on
the way to Nguom Ngao cave. The village has 14 stone houses on
slts spanning over 10,000 m2, leaning against the rock and facing
Khuoi Ky stream.
For Tay ethnic people in Trung Khanh, houses on slts are sacred
places for archiving disncve characteriscs of tradional material
and spiritual life through generaons. In parcular, the Tay people
in Trung Khanh believe in the worship of rock. Through many
vicissitudes of history unl today, in the minds of the Tay people,
the "rock god" is sll linked to people and exists for them.
Since the village is located in an area of abundant limestone, rock
plays an important role in the life of the local community. Stone is
used widely in daily acvies of the ethnic people. Houses, walls
and foundaons are built of stone blocks. Stone is also used in
building other structures such as fences, dams, mills and furnaces.
In the historical period 1594-1677, when the Mac dynasty ruled in
Cao Bang and constructed citadels for defense, stone houses on
slts were erected as "fortresses". These ancient stone houses sll
retain their beauty and original appearance from the me of the
Mac dynasty, and are a unique and colourful historical legacy in this
border village.

42
ĐỘNG NGƯỜM NGAO NGUOM NGAO CAVE W
San hô đá” trong động Ngườm Ngao
“Coral – like stalactites” in Ngườm Ngao
Đài Sen úp ngược trong động Ngườm Ngao
Upturned lotus in Nguom Ngao cave
Rèm đá kỳ vỹ trong động Ngườm Ngao
Curtain-like stalactites in Nguom Ngao
ĐỘNG NGƯỜM NGAO
Nằm ở bản Gun, xã Đàm Thuỷ, huyện Trùng Khánh và được mệnh
danh là đẹp nhất Việt Nam, động Ngườm Ngao (ếng Tày nghĩa là
động Hổ) được phát hiện năm 1921, đưa vào khai thác du lịch năm
1996 và được công nhận là danh thắng quốc gia theo Quyết định số
95/QĐ-BVHTTDL ngày 24/01/1998 của Bộ VHTTDL.
Động Ngườm Ngao phát triển trong đá vôi chứa nhiều hóa thạch
San hô, Huệ biển, được thành tạo ở vùng biển cổ cách ngày nay
khoảng 400 triệu năm. Xung quanh động là địa hình karst dạng cụm
lũng-đỉnh trên bề mặt san bằng 400-600m với nhiều thung lũng
treo, hố sụt karst. Động gồm một số nhánh có phương chủ yếu TB-
ĐN. Trong động có nhiều buồng, tầng, bậc hang, hành lang đủ mọi
kích cỡ; nhiều nhũ, măng, cột, rèm, riềm đá... đủ mọi hình dáng,
được liên tưởng với những cây san hô, con tàu, thác vàng, thác bạc,
đài sen úp ngược, cột đá cô đơn, ruộng bậc thang... Một dòng suối
ngầm với ch tụ cuội sỏi cao đến hàng mét thoát ra sông Quây Sơn
chảy rì rầm ngày đêm, phát ra âm thanh vọng vào vách hang nghe
như ếng hổ gầm, vì thế mà thành tên.
Phần động được Hội Hang động Hoàng gia Anh khảo sát năm 1995
dài 2.144 mét với 3 cửa chính: Ngườm Ngao, Ngườm Lồm và Bản
Thuôn. Theo kết quả khảo sát của Viện ĐCKS (2016), động Ngườm
Ngao dài 2.769,6m, sâu 61,1m, có 2 tầng hang hoạt động (ngang
mức suối) và hóa thạch (cao hơn suối khoảng 50m). Động có 5 cửa
ở các khoảng độ cao 420-507m trên mực nước biển.
Hiện tại Ban quản lý động mới khai thác du lịch một đoạn hang dài
945,8m với 2 cửa. Dự kiến sẽ đưa vào khai thác du lịch các đoạn và
cửa hang còn lại trong thời gian tới.
NGUOM NGAO CAVE
Located in Gun village, Dam Thuy commune, Trung Khanh district,
and commonly described as the most beauful cave in Vietnam,
Nguom Ngao cave (Tiger cave in Tay language) was discovered in
1921 and developed for tourism in 1996. It is recognized as a
naonal scenic spot pursuant to Decision No.95/QD-BVHTTDL of
January 24th 1998 of the Ministry of Culture, Sports and Tourism.
Nguom Ngao cave is developed inside a limestone massif that was
formed in an ancient sea about 400 million years ago, containing
many Coral and Crinoid fossils. The surrounding karst terrain is peak
cluster-depression located on a planaon surface at an altude of
400-600m asl, with many hanging valleys and sinkholes. The cave
has several branches trending generally in a NW-SE direcon.
Within the cave are various chambers, floors, steps and lobbies of
many sizes. Speoleothems of various forms are abundant, imitang
corals, ships, gold and silver cascades, upturned lotus flowers,
individual rock pillars and terraced rice fields. An underground
stream with gravel deposits several meters thick flows to the Quay
Son river. Its echoing sounds, like the roar of ger, give the cave its
name - Nguom Ngao.
The cave secon, which was surveyed by the Brish Speleological
Associaon in 1995, is 2,144 m long and has three main entrances:
Nguom Ngao, Nguom Lom and Ban Thuon. According to the survey
results of the Vietnam Instute of Geosciences and Mineral
Resources (2016), Nguom Ngao cave has an overall length of
2,769.6m and is 61.1m deep, with two floors: one acve at stream
level and the another dry, about 50m above the stream. The cave
has five entrances at altudes of 420-507m asl. Currently the cave
Management Board has opened only one secon of 945.8m with
two entrances for tourism but there is a plan to expand this in
future.

43 CỌN NƯỚC TRADITIONAL WOOD WHEELS
Cọn nước trên dòng sông Quây Sơn ở Trùng Khánh
Wood wheed on Quay Son River in Trung Khanh
Những cọn nước như những bánh xe khổng lồ
Wood wheed like giant wheels
CỌN NƯỚC
Không biết từ bao giờ, hình ảnh các cọn nước như những bánh xe
khổng lồ chậm rãi quay đã góp phần làm tăng vẻ nên thơ của dòng
sông Quây Sơn.
Được làm rất khéo từ những vật liệu của núi rừng, cọn nước gồm 3
thành phần chính là trục giữa, nang cọn và cánh quạt, lợi dụng sức
nước của các dòng chảy tự nhiên để đưa nước lên cao, dẫn về đồng
ruộng và thôn bản. Chúng thể hiện khả năng sáng tạo tuyệt vời của
người dân địa phương trong công cuộc chinh phục thiên nhiên,
phục vụ sản xuất và sinh hoạt.
Được ví như một “cỗ máy vĩnh cửu”, cọn nước hoạt động suốt đêm
ngày. Nếu công cụ lao động bằng đồng ra đời gắn với văn minh lúa
nước ở đồng bằng thì cọn nước chính là chứng nhân của văn minh
lúa nước ở vùng miền núi. Không đơn thuần chỉ là một công trình
thủy lợi, cọn nước đã trở thành một nét văn hóa độc đáo của đồng
bào các dân tộc ở Cao Bằng.
TRADITIONAL WOOD WHEELS
For a long me, the image of giant wooden wheels spinning slowly
has added to the peaceful and romanc landscape of Quay Son
river.
Skillfully made from natural materials, a wooden wheel is
composed of three main components: a central axle, arms and a
paddle. The wheel takes advantage of water power from the
flowing river to li the water and lead to the fields and villages.
Wooden wheels show the great creavity of the local people in their
use of nature for producon and daily life.
Considered as an “eternal machine”, wooden wheels work both day
and night. If bronze working tools are associated with rice
civilizaon in the delta areas, then wooden wheels are evidence of
rice civilizaon in mountainous areas. Not only is the wooden wheel
an irrigaon tool, it has also become a unique cultural feature of
the ethnic groups in Cao Bang.

BAN QUẢN LÝ CÔNG VIÊN ĐỊA CHẤT NON NƯỚC CAO BẰNG
Non Nuoc Cao Bang Geopark Management Board
Số 005, đường Nguyễn Du, phường Hợp Giang, thành phố Cao Bằng
No 005 Nguyen Du Road, Hop Giang Ward, Cao Bang City.
Điện thoại/Phone: (+84) 26-3854211 Fax: (+84) 26-385563
English speaking contact:(+84) 16 760 69616
E-mail: info@caobanggeopark.com
hp://www.caobanggeopark.vn