WiT 10_2018 (38)_promo

MSPO 2018 ❙ AMERYKAŃSKIE BAZY W POLSCE ❙ EURONAVAL PRESS TOUR 

Wojsko 

i Technika 

CENA 12,99 zł 

w tym 5% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

10/2018 

Październik 

Rosomaki dowodzenia 

przekazane wojsku 

2 października w Elblągu odbyła się 

uroczystość przekazania Pułkowi 

Wsparcia Dowodzenia Dowództwa 

Wielonarodowej Dywizji Północny- 

-Wschód siedmiu wozów dowodzenia 

na bazie KTO Rosomak. To najnowsza, 

długo oczekiwana w Wojsku Polskim, 

wersja tego pojazdu. 

str. 32 

Armija 2018 

Pierwsza część relacji 

z Międzynarodowego Forum 

Wojskowo-Technicznego 

Armija 2018, które odbyło się 

w Moskwie w dniach 21-26 sierpnia, 

prezentująca nowości uzbrojenia 

wojsk lądowych i naziemnej 

obrony przeciwlotniczej. 

str. 42

Nie trać czasu, Zamów PRENUMERATĘ już dziś 

Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej 

www.zbiam.pl lub wpłać należność na konto bankowe 

nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976 

Atrakcyjna cena, w tym dwa numery gratis! 

Pewność otrzymania każdego numeru 

w niezmiennej cenie 

E-wydania dostępne są 

na naszej stronie oraz 

w kioskach internetowych 

Wojsko i Technika: 

cena detaliczna 12,99 zł 

Prenumerata roczna: 130,00 zł 

Lotnictwo Aviation 

International: 



Wojsko i Technika Historia + numery specjalne: 

cena detaliczna 14,99 


Morze: 



Skontaktuj się z nami: office@zbiam.pl 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

Biuro: ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa

2 października w Elblągu odbyła się 

uroczystość przekazania Pułkowi 

Wsparcia Dowodzenia Dowództwa 

Wielonarodowej Dywizji Północny- 

-Wschód siedmiu wozów dowodzenia 

na bazie KTO Rosomak. To najnowsza, 

długo oczekiwana w Wojsku Polskim, 

wersja tego pojazdu. 

Pierwsza część relacji 

z Międzynarodowego Forum 

Wojskowo-Technicznego 

Armija 2018, które odbyło się 

w Moskwie w dniach 21-26 sierpnia, 

prezentująca nowości uzbrojenia 

wojsk lądowych i naziemnej 

obrony przeciwlotniczej. 

w tym 5% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

Spis treści WiT Październik 2018 

Nowości z armii świata 

Bartłomiej Kucharski, Adam M. Maciejewski, 

Łukasz Pacholski str. 4 

Przed nami jeszcze dużo ciężkiej pracy 

Z wiceprezesem ds. zintegrowanych systemów obrony 

przeciwlotniczej i przeciwrakietowej na Polskę w Raytheon 

Integrated Defense Systems Johnem Bairdem rozmawia 

Andrzej Kiński str. 9 

Pięciolecie najważniejszej konferencji bezpieczeństwa 

w Polsce – Warsaw Security Forum 

Z prezesem Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego 

Zbigniewem Pisarskim rozmawia Kamil Ł. Mazurek str. 10 

XXVI MSPO – zmiana trendu? 

Adam M. Maciejewski str. 12 

Haubicoarmata samobieżna DANA ma nadal potencjał 

rozwojowy 

Excalibur Army str. 27 

PCO w programie Leopard 2PL 


Rosomaki dowodzenia przekazane wojsku 


Zmodernizowany Honker M-AX Autobox Innovations 

Jarosław Brach str. 36 

Postępy programu modernizacji Challengera 2 

Bartłomiej Kucharski str. 40 

Moskiewskie Międzynarodowe Forum Wojskowo-Techniczno 

Armija 2018 Cz. 1 Uzbrojenie wojsk lądowych 

Tomasz Szulc str. 42 

UZBROJENIE 2018 – konferencja w świątecznej oprawie 

Ryszard Woźniak str. 52 

32 42 

Amerykańska dywizja pancerna w Polsce – pomysł 

genialny czy chybiony? 

Kamil Ł. Mazurek str. 54 

Litwa – coraz silniejszy element wschodniej flanki NATO 

Maciej Szopa, Kamil Ł. Mazurek str. 60 

Nowości z sił powietrznych świata 

Adam. M. Maciejewski, Łukasz Pacholski str. 66 

Rozpoznanie z kosmosu w wysokiej rozdzielczości 

– satelity IAI OptSat 3000 i ich wyposażenie 

Israel Aerospace Industries str. 68 

Miesiąc sukcesów i pierwszego wypadku F-35 

Dariusz Wiaderski str. 70 

Stingray dla Boeinga 

Dariusz Wiaderski str. 76 

Europejskie śmigłowce do ochrony amerykańskiej 

broni nuklearnej 


T-X rozstrzygnięty 


Nowości z flot wojennych świata 

Marcin Chała, Tomasz Grotnik, Łukasz Pacholski str. 86 

Pułaski wystrzelił 

Tomasz Grotnik str. 88 

Ukraińskie Centaury 


Euronaval Press Tour 2018 


82 88 

Vol. IV, nr 10 (38) 

PAŹDZIERNIK 2018, NR 10. 

Nakład: 14 990 egzemplarzy 

Spis treści 

MSPO 2018 ❙ AMERYKAŃSKIE BAZY W POLSCE ❙ EURONAVAL PRESS TOUR 

WojskoCENA 12,99 zł 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Rosomaki dowodzenia 

przekazane wojsku 

str. 32 

i Technika 

10/2018 

Październik 

Armija 2018 

Na okładce: F-35B z dywizjonu VX-23, za sterami 

którego zasiadał komandor porucznik Nathan Gray 

z Royal Navy, po lądowaniu na pokładzie lotniskowca 

HMS Queen Elizabeth (R08). 

Fot. Crown Copyright 2018. 

Redakcja 

Andrzej Kiński – redaktor naczelny 

andrzej.kinski@zbiam.pl 

Adam M. Maciejewski 

adam.maciejewski@zbiam.pl 

Maciej Szopa 

maciej.szopa@zbiam.pl 

Tomasz Grotnik – redaktor działu morskiego 

tomasz.grotnik@zbiam.pl 

Kamil Ł. Mazurek 

kamil.mazurek@zbiam.pl 

Korekta 

Monika Gutowska, zespół redakcyjny 

Redakcja techniczna 

Wiktor Grzeszczyk 

Stali współprawcownicy 

Piotr Abraszek, Jarosław Brach, 

Marcin Chała, Jarosław Ciślak, Robert Czulda, 

Maksymilian Dura, Miroslav Gyűrösi, 

Jerzy Gruszczyński, Bartłomiej Kucharski, 

Hubert Królikowski, Mateusz J. Multarzyński, 

Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski, Krzysztof M. Płatek, 

Paweł Przeździecki, Tomasz Szulc, Tomasz Wachowski, 

Michal Zdobinsky, Gabor Zord 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

ul. Bagatela 10 lok. 19, 00-585 Warszawa 

Dział reklamy i marketingu 

Anna Zakrzewska 

anna.zakrzewska@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 

Elżbieta Karczewska 


Reklamacje 


Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można składać 

bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl 

lub kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2018 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne 

rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami 

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść zamieszczonychogłoszeń i reklam. 

Więcej informacji znajdzieszna naszej nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

www.facebook.com/wojskoitechnika 

str. 42 

www.zbiam.pl Październik 2018 • Wojsko i Technika 3

Przemysł obronny 

XXVI MSPO – zmiana trendu? 

Adam M. Maciejewski 

Z XXVI Międzynarodowym Salonem 

Przemysłu Obronnego i towarzyszącymi 

XXIV Międzynarodowymi Targami 

Logistycznymi MTL wiązano duże 

oczekiwania, które wynikały z trwającej 

modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP. 

Chyba nieco na wyrost. Pod kilkoma 

względami był to jednak zaskakujący 

Salon. Inna sprawa, czy spodziewano się 

właśnie takich niespodzianek. 

Fotografie w artykule: Adam M. Maciejewski, 

Andrzej Kiński, Northrop Grumman. 

Ministerstwo Obrony Narodowej anonsowało 

tegoroczny kielecki Salon jako 

szczególny, gdyż swoją oprawą uświetniający 

obchody 100-lecia powrotu Polski na polityczną 

mapę Europy po zakończeniu I wojny światowej. 

Jeszcze poprzednie kierownictwo MON 

zdecydowało, że tzw. wystawa narodowa będzie 

w tym roku polska, a nie zagraniczna, jak dotąd. Wystawcom 

z innych państw musiał udzielić się ten 

nastrój, bo udział firm spoza Polski był najskromniejszy 

od lat. 

Stacja robocza systemu PET/PCL z PIT-Radwar S.A. Anteny systemów PET i PCL są na obu masztach, zatem do pracy 

podnosi się oba jednocześnie (na zdjęciu maszty nie są rozwinięte). Stacja PET/PCL jest osadzona na platformie, Jelcz 

jest nośnikiem i balansuje stację podczas pracy przy granicznych wartościach wiatru rzędu kilkudziesięciu m/s. 

Mniej wystawców, więcej wojska 

Dość powiedzieć, że w hali E, uważanej za najbardziej 

prestiżową, pozostała niewykorzystana przestrzeń. 

W ogóle nie było firm tureckich (w zeszłym 

roku był jeszcze Otokar), silna była obecność firm ze 

Stanów Zjednoczonych (choć też z kilkoma znaczącymi 

nieobecnościami – Textron/Bell czy Oshkosh 

Defense, w tym drugim przypadku też już drugi rok 

z rzędu; udział GDLS/GDELS też był symboliczny), 

Wojsko Polskie wypełniło samodzielnie niemal 

dwie hale (plus duża ekspozycja sprzętu na zewnątrz), 

a kolejną z niewielką powierzchnią w innej 

zajęła Polska Grupa Zbrojeniowa S.A. Daje to wyobrażenie 

o relacji pomiędzy „międzynarodowością” 

a „polskością” tegorocznego przedsięwzięcia. 

Również sposób ekspozycji w przypadku firm zagranicznych 

ograniczał się bardziej do prezentacji 

multimedialno-modelarskich niż pokazywania realnego 

sprzętu. Acz z wyjątkami. Natomiast za sensację 

Salonu może uchodzić pierwsze w historii 

stoisko firmy zbrojeniowej z Chińskiej Republiki Ludowej! 

Czyli nawet na MSPO Stanów Zjednoczonych 

powoli ubywa, a Chin przybywa. Czyżby dowód 

trafności Après l’empire Emmanuela Todda, 

tym razem z kieleckiej perspektywy? 

XXVI MSPO i XXIV MTL w pigułce 

4–7 września; 8–9 września Dni Otwarte – Wystawa SZ RP 

625 wystawców z 31 krajów 

328 firm z Polski 

ponad 300 wyrobów PGZ S.A. 

27 526 m² powierzchni wystawienniczej w 7 halach i na zewnątrz 

50 delegacji zagranicznych 

30 jednostek wojskowych DG RSZ 

380 egzemplarzy sprzętu Wojska Polskiego 

34 106 gości i zwiedzających 

Łatwo tak punktować XXVI MSPO, ale wina nie 

leży po stronie organizatorów, czyli Targów Kielce 

S.A. Od strony organizacyjnej, jej sprawności, 

Salon był bez zarzutu. Nawet wyróżniał się in 

plus na tle poprzednich. Gdyby szukać przyczyn 

spadku zainteresowania zagranicznych wystawców, 

to są dwie. Jedna, dość prozaiczna – kalendarz. 

W tym roku mieliśmy już berlińskie ILA, paryskie 

Eurosatory, Farnborough International 

Airshow, a po MSPO w kolejce były lub są DVD 

i Euronaval, ograniczając się tylko do wystaw europejskich. 

Firmy zbrojeniowe też mają swoje 

priorytety. Tym bardziej, i tu dochodzimy do 

głównego problemu, że polski rynek zamówień 

wojskowych jest specyficzny, podobnie jak polityka 

zakupowa MON. Nazwanie programów 

Wisła, Homar czy Narew przetargami byłoby 

nadużyciem semantycznym. MON, nie bacząc 

na składane oferty, sprezentował kontrakty 

spółkom amerykańskim. Choć w rezultacie i tak 

12 Wojsko i Technika • Październik 2018 

www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Prototypowy czołg Leopard 2PL podczas prób poligonowych. Na tym wozie został zamontowany pierwszy komplet przyrządów celowniczo-obserwacyjnych zmodernizowanych 

z wykorzystaniem dostarczonych przez PCO S.A. kamer termowizyjnych KLW-1E i KLW-1P, a także kamera cofania kierowcy KDN-1T. Za zestaw ten PCO S.A. 

zostało uhonorowane nagrodą Defendera. 

Andrzej Kiński 

PCO w programie Leopard 2PL 

Uhonorowania, należącej do Polskiej 

Grupy Zbrojeniowej S.A., warszawskiej 

spółki PCO S.A. nagrodą Defendera 

za optoelektroniczny zestaw modernizacyjny 

do czołgów Leopard 2 podczas 

tegorocznego XXVI MSPO nie można 

oceniać w kategoriach przypadku. 

To, że przyrządy firmy znalazły się 

właśnie w 2018 r. wśród najlepszych 

produktów polskiego przemysłu 

obronnego jest w pełni zasłużone, 

ponieważ w tym roku zostały one 

wdrożone do seryjnej produkcji 

i stały się przedmiotem dostaw 

do firm bezpośrednio realizujących 

prace modernizacyjne przy czołgach 

i ich wyposażeniu. 

Ilustracje w artykule: ZM Bumar-Łabędy, PCO S.A., 

Andrzej Kiński. 

Nagrodę, uroczyście wręczoną ostatniego 

dnia Salonu – w Dniu Defendera, odebrał 

z rąk ówczesnego sekretarza stanu w Ministerstwie 

Obrony Narodowej Sebastiana Chwałka 

(dziś wiceprezesa Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A.) 

prezes zarządu PCO S.A. Krzysztof Kluza. Defender 

przyznany w tym roku firmie z Warszawy dotyczy 

opracowania i wdrożenia do produkcji kamer termowizyjnych 

KLW-1E oraz KLW-1P i kamery cofania KD- 

N-1T. Cieszę się, iż kolejny raz PCO S.A., które od wielu lat 

produkuje sprzęt optoelektroniczny dla Sił Zbrojnych RP, 

zostało nagrodzone za swoje wyroby. Przyznany nam 

Defender za zespół kamer do czołgu Leopard 2 to wyraz 

uznania za wdrożone przez nas rozwiązanie techniczne 

dla obronności i bezpieczeństwa państwa – 

skomentował otrzymaną nagrodę prezes Kluza. 

Należy jednak pamiętać, że w tym sukcesie znaczący 

udział mają także przedstawiciele wojska, bo to przecież 

oni, przygotowując szczegółowe wymagania 

do modernizacji czołgów Leopard 2A4 do standardu 

2PL, zapisali w nich konieczność zastosowania 

urządzeń termowizyjnych polskiej produkcji przy 

modernizacji przyrządów obserwacyjno-celowniczych, 

a także wymóg zamontowania systemu obserwacji 

dla kierowcy podczas cofania. Te warunki 

musieli, jako jedne z kluczowych elementów polonizacji 

całego przedsięwzięcia, zaakceptować niemieccy 

producenci celownika działonowego i panoramicznego 

przyrządu obserwacyjnego dowódcy, 

a także koncepcji całej modernizacji czołgu. 

Polska optoelektronika do modernizacji 

Leopardów 2 Wojska Polskiego 

Znaczny wysiłek i niemałe środki zaangażowane 

przez PCO S.A. na przestrzeni ostatniej dekady 

w „Program Termowizyjny” zaowocowały opracowaniem, 

przebadaniem i uruchomieniem produkcji 

kilku typów kamer termowizyjnych III generacji (KLW- 

1 Asteria, KMW-1 Teja, KMW-3 Temida), pracujących 

w zakresach długości fali 3–5 i 8–12 μm, a także termowizyjnych 

torów obserwacyjnych przyrządów obserwacyjnych 

oraz celowników do broni strzeleckiej. 

Prezes zarządu PCO S.A. Krzysztof Kluza (piąty od lewej) ze statuetką nagrody Defender 

i dyplomem po gali wręczenia nagród XXVI MSPO 7 września 2018 r. 

Kamera termowizyjna KLW-1E dostosowana do roli zamiennika przestarzałej kamery WBG-X 

w celowniku działonowego EMES 15. 


www.zbiam.pl

Pojazdy wojskowe 

Rosomaki dowodzenia przekazane wojsku 

Siedem nowych wozów dowodzenia na bazie kołowych transporterów opancerzonych Rosomak przekazanych 2 października br. Pułkowi Wsparcia Dowodzenia Dowództwa 

Wielonarodowej Dywizji Północny-Wschód. 

Andrzej Kiński 

2 października w Elblągu, z udziałem 

ministra obrony narodowej Mariusza 

Błaszczaka, odbyła się uroczystość przekazania 

Pułku Wsparcia Dowodzenia w podporządkowanie 

Dowództwu Wielonarodowej 

Dywizji Północny-Wschód, która 

stała się także okazją do przekazania 

jednostce nowych wozów dowodzenia 

na bazie kołowych transporterów 

opancerzonych Rosomak. To kolejna 

wersja specjalistyczna Rosomaka, która 

wchodzi do uzbrojenia Sił Zbrojnych RP. 

Warto także odnotować, że wśród 

nowych pojazdów był 777. Rosomak 

przekazany Wojsku Polskiemu przez 

krajowy przemysł obronny od rozpoczęcia 

dostaw nowych KTO w grudniu 2004 r. 

Fotografie w artykule: Łukasz Pacholski, Dariusz 

Wiaderski, Andrzej Kiński, Rosomak S.A. 

To bardzo długo oczekiwana przez żołnierzy 

odmiana Rosomaka – pierwsze przymiarki 

do jej opracowania zrobiono już przed ponad 

15 laty. W następnych latach kilka razy wydawało 

się, że projekt Rosomak-WD wreszcie ruszy, co 

ostatecznie się stało, ale jako pierwsi swoje wozy 

dowodzenia AWD bazujące na transporterach z Siemianowic 

Śląskich otrzymali w 2017 r. artylerzyści 

wraz z kompanijnymi modułami 120 mm moździerzy 

samobieżnych Rak. Wreszcie, 9 marca 2018 r., Inspektorat 

Uzbrojenia podpisał z Rosomak S.A. umowę 

na dostawę siedmiu „pojazdów dowodzenia 

na platformie kołowej”. Powstały one w naprawdę 

ekspresowym tempie, nieczęsto spotykanym 

w historii współpracy SZ RP z polskim przemysłem 

obronnym. Po sześciu miesiącach i kilkunastu 

dniach od zawarcia kontraktu, pojazdy były gotowe, 

pomyślnie przebadane i przygotowane do 

dostawy! Biorąc pod uwagę, że współczesne 

wozy dowodzenia to pojazdy o znacznym stopniu 

komplikacji i bogatym wyposażeniu, które 

często sprawia wiele problemów podczas integracji 

i prób, można realizację tego projektu w takim 

czasie uznać za wyczyn w skali światowej. 

Pierwszą „przekutą w metal” przymiarką do wozu dowodzenia na bazie Rosomaka był pojazd zaprezentowany 

podczas MSPO w 2008 r. Wykorzystywał on nośnik XC-362 System Platform fińskiej Patrii. 

Bardzo długa droga 

Wozy dowodzenia uwzględniono już w pierwszym 

planie dostaw pojazdów, zawartym w umowie 

podpisanej 15 kwietnia 2003 r. Wśród 690 zamówionych 

wówczas nowych kołowych transporterów 

opancerzonych miało znaleźć się 78 wozów dowodzenia 

szczebla taktycznego Rosomak-WD (WDST, 

wóz dowodzenia szczebla taktycznego). W kolejnych 

latach plany te ewoluowały i były uszczegóławiane. 

W 2005 r. Ministerstwo Obrony poinformowało, 

że zamierza zakupić następujące typy wozów 

dowodzenia na KTO Rosomak, oparte na pojazdach 

bazowych: ogólnowojskowe pojazdy dowodzenia 

szczebla taktycznego dla pododdziałów piechoty 

zmotoryzowanej i wsparcia (WD), wozy dowodzenia 

pododdziałów artylerii (WDArt, potem AWD), 

a także pojazdy dowodzenia obrony przeciwchemicznej. 

Na bazie wstępnych wymagań taktyczno- 

-technicznych, które opracowano w połowie 

2005 r., w listopadzie tegoż roku zainicjowano postępowanie 

przetargowe, które miało zaowocować 

opracowaniem i dostarczeniem: 35 wozów dowodzenia 

pododdziałów piechoty zmotoryzowanej, 

łączności i wsparcia; 13 wozów dowodzenia artylerii; 

19 wozów dowodzenia pododdziałów inżynieryjnych 

i chemicznych; a także 17 wozów dla taktycznych 

zespołów kontroli obszaru powietrznego. Jednak 

już w marcu następnego roku postępowanie 

w tej postaci anulowano ze względu na zmianę wymagań 

wobec pojazdów. Po ich korekcie ponownie 

wysłano zaproszenia do składania ofert w postępowaniu, 

na które odpowiedziały konsorcja: Wojskowe 

Zakłady Łączności nr 1 S.A. z Zegrza i Wojskowe Zakłady 

Łączności nr 2 S.A. z Czernicy oraz CNPEP 

Radwar S.A. i WB Electronics Sp. z o.o. Jako wykonawcę 

pracy wskazano w czerwcu 2006 r. konsorcjum 

Radwaru i WB Electronics, ale podczas negocjacji 

kontraktów nie osiągnięto porozumienia i postępowanie 

zamknięto bez podpisania umowy. 

Równolegle w CNPEP Radwar S.A. prowadzono 

prace nad wozami dowodzenia obroną 


www.zbiam.pl

Pojazdy wojskowe 

Jarosław Brach 

Eksploatowane przez Siły Zbrojne RP 

samochody małej ładowności i wysokiej 

mobilności — przede wszystkim Honkery 

i UAZ-y-469 — sukcesywnie się starzeją. 

Co gorsza, już od kilku lat nie udaje się 

doprowadzić do końca postępowania 

przetargowego mającego wyłonić 

ich następcę w ramach programu 

Mustang. W związku z tym firma 

Autobox Innovations Sp. z o.o. Sp.k. 

ze Starachowic, znana m.in. z udanego 

programu modernizacji ciężarówek 

Star 266 do standardu 266M2, 

na tegorocznym MSPO zaprezentowała 

swoją propozycję przebudowy 

i odmłodzenia Honkera do wersji 

oznaczonej Honker M-AX. 

Ilustracje w artykule: Andrzej Kiński, 

Jarosław Brach, Autobox. 

Zmodernizowany do standardu Honker M-AX przez Autobox Innovations Sp. z o.o. Sp.k. ze Starachowic Honker 

wyróżnia się znacznie unowocześnionym wyglądem, z mocno wystającymi do przodu atrapą i zderzakiem. 

Koncepcja przygotowania takiego pojazdu 

powstała zimą tego roku. Początkowo analizowano 

główne obszary koniecznych do 

wprowadzenia zmian i poszukiwano partnerów 

do dostawy nowych kluczowych komponentów 

oraz, opcjonalnie, późniejszej produkcji. W zakresie 

niezbędnych zmian wskazano, iż najlepszym wyjściem 

będzie opracowanie całkowicie nowego 

podwozia i przejęcie – po koniecznych modyfikacjach 

– dotychczasowych nadwozi ze stałym dachem. 

Jeśli zaś chodzi o partnera, po ocenie różnych 

opcji, wybór padł zaś na spółkę Tezana ze 

Starych Babic. Nie może to dziwić, ponieważ Autobox 

od lat współpracuje z Tezaną przy modernizacji 

Starów 266. To właśnie Tezana odpowiada 

w tym projekcie, jako ich generalny importer, za 

dostarczanie silników FPT (Fiat Powertrain Technologies) 

oraz – jeśli nasze wojsko wyrazi zainteresowanie 

takim pakietem zmian – automatycznych 

skrzyń przekładniowych Allison. Demonstracyjny 

266M2 z przekładnią Allisona swoją premierę na 

MSPO miał dwa lata temu, a ponownie pokazywano 

go na tej wystawie w tym roku. W przypadku 

Honkera M-AX Tezana także zabezpieczałaby dostawy 

m.in. silników, jak również koordynowała 

kooperację z innym swym partnerem, austriacką 

firmą Achleitner. Mający wieloletnie doświadczenie 

w projektowaniu i budowie specjalnych wariantów 

samochodów, w tym klas tonażowych 

lekkiej i średniej, Achleitner odpowiadałby za kompletne 

podwozie nowego Honkera. 

Stosunkowo głęboka modernizacja zaproponowana przez Autobox eliminuje większość wad dotychczasowych 

wersji Honkera. Szkoda tylko, że na osiągnięcie takiego poziomu trzeba było czekać aż 30 lat! 

Zmodernizowany Honker M-AX 

Autobox Innovations 

Po podjęciu przez Autobox stosownych decyzji, 

przeprowadzono serię spotkań i konsultacji 

wszystkich zaangażowanych w przedsięwzięcie 

podmiotów. Ponieważ stosunkowo szybko osiągnięto 

porozumienie w sprawie podziału zadań 

i pożądanych parametrów pojazdu, można było 

przystąpić do fazy realizacji projektu. Prototypowy, 

demonstracyjny egzemplarz samochodu 

skompletowano w drugiej połowie sierpnia, 

a więc tuż przed kieleckim salonem, na którym 

miał swoją premierę. 

Podział zasadniczych zadań pomiędzy partnerami 

kształtuje się następująco: 

❚ Autobox Innovations pełni rolę wykonawcy pojazdu 

i integratora całości (modernizuje nadwozie 

i integruje je z podwoziem); 

❚ Tezana, jako krajowy reprezentant FPT, przekazuje 

silniki wraz ze skrzyniami biegów; 

❚ Achleitner dostarcza podwozie i następnie bada 

oraz modyfikuje egzemplarz prototypowy. Zadaniem 

firmy jest także doprowadzenie przedsięwzięcia 

do etapu produkcyjnego. 

Zasadnicze założenia pakietu modernizacyjnego zaproponowanego 

przez Autobox polegają na usunięciu 

większości zasadniczych wad pierwowzoru, 

jakich na przestrzeni niemal trzech dekad nie udało 

się skutecznie wyeliminować żadnemu z jego kolejnych 

producentów, tj. Fabryce Samochodów Rolniczych 

w Poznaniu (lata 1988–1996) oraz lubelskim 

podmiotom: Daewoo Motor Polska Sp. z o.o. (lata 

1997–2001), Andoria-Mot Sp. z o.o. (lata 2002–2003), 

Intrall Polska Sp. z o.o. (lata 2003–2007) i dwóm spółkom 

powiązanym z DZT Tymińscy lub jej wspólnikami 

– od 2011 r. DZT Fabryka Samochodów w Lublinie 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Postępy programu modernizacji Challengera 2 

Bartłomiej Kucharski 

Podczas pokazów Defence Vehicles 

Dynamics 2018 w Millbrook Proving Ground, 

które odbyły się 19–20 września, koncern 

BAE Systems zaprezentował czołg 

Challenger 2 Black Night, swoją propozycję 

modernizacji tego wozu w ramach programu 

(Life Extension Project/Programme, LEP). 

Ilustracje w artykule: BAE Systems, 

Rheinmetall Landsysteme. 

Wprowadzony do służby w 1998 r. brytyjski 

czołg Challenger 2 powstał jako następca 

starszego Challengera 1 (w służbie 

od 1983 r.), będąc przy tym „czołgiem rodzimym”, 

powstałym po zarzuceniu pomysłu „brytanizacji” 

czołgów M1 Abrams czy Leopard 2. Od samego początku 

budził kontrowersje. Jednostka napędowa 

Perkins-Condor CV12 o mocy 890 kW/1200 KM wydawała 

się niewystarczająca dla 62,5-tonowego 

czołgu. Jako inną poważną wadę wskazywano 

120 mm armatę L30A1 o bruzdowanym przewodzie 

lufy, to zaś uniemożliwiło strzelanie z niej standardową 

w NATO amunicją tego kalibru do armat gładkolufowych. 

Co prawda umożliwiała wykorzystanie 

amunicji z magazynów, opracowanej z myślą 

o Challengerze 1, ale samodzielny rozwój nowych 

i nowoczesnych rodzajów amunicji jest niezwykle 

kosztowny, niemożliwa jest także wymiana doświadczeń 

z innymi użytkownikami armaty. Pomimo 

tych wad dostarczono łącznie 446 czołgów 

Challenger 2, w tym 38 do Omanu. 

Ostateczną ofertą Team Challenger 2 jest Challenger 2 Black Night, zaprezentowany na Defence Vehicle 

Dynamics 2018. 

Niezbędna modernizacja 

Po latach, które upłynęły załogom brytyjskich czołgów 

nie tylko na pokojowej służbie na Wyspach 

Brytyjskich, ale i na misjach zagranicznych (m.in. 

Kosowo, Irak), przyszedł wreszcie czas na modernizację. 

Dziś w dyspozycji British Army pozostaje 

227 czołgów Challenger 2, w tym 168 w trzech pułkach. 

Ponadto zmagazynowanych jest kilkanaście– 

–kilkadziesiąt rezerwowych sztuk, zaś 18 (szwadron) 

służy do szkolenia. Z myślą o tych wozach 

uruchomiono program LEP, który pozwolić ma na 

ich dalszą eksploatację do 2035 r. wg koncepcji Joint 

Force 2025. W 2012 r. agencja Defence Equipment 

& Support rozpoczęła fazę analityczno-studyjną, 

mającą określić kierunki modernizacji. 

W maju 2014 r. LEP został oficjalnie rozpoczęty, zaś 

w październiku firma Caterpillar otrzymała wart 

47,2 mln GBP kontrakt na modernizację silników, co 

jeżeli nie wykluczyło to znacząco zmniejszyło szanse 

na wymianę jednostki napędowej, np. na Euro- 

PowerPack z silnikiem MTU i przekładnią Renk (zastosowany 

np. na demonstratorze technologii 

eksportowego czołgu Challenger 2E). 

11 października 2015 r. brytyjskie MoD poinformowało 

ostatecznie o wykluczeniu możliwości 

szybkiego zastąpienia Challengera 2 nową konstrukcją. 

W miejsce programu zakupu nowego czołgu 

podano listę podmiotów zainteresowanych uczestnictwem 

w programie LEP. Poza rodzimym BAE Systems 

były to: Krauss-Maffei Wegmann we współpracy 

z Pearson Engineering, General Dynamics UK, CMI 

Defence (później we współpracy z Ricardo) oraz Lockheed 

Martin UK. Do lutego 2016 r. do tego grona dołączyły 

firmy RUAG i Rheinmetall Landsysteme. Spośród 

nich mieli zostać wyłonieni dwaj finaliści, którzy 

będą rywalizować o zamówienie. 

Finałowa para 

Niektóre podmioty połączyły swoje siły. 3 czerwca 

2016 r. ukonstytuował się Team Challenger 2, 

w skład którego weszły: BAE Systems, General Dynamics 

Missions Systems – International, Leonardo 

(wówczas Finmeccanica), Moog, QinetiQ i Safran 

Electronics. Jako miejsce realizacji prac zespół zaproponował 

fabrykę General Dynamics w Oakdale 

Najważniejsze zmiany wprowadzone w czołgu Black Night dotyczą 

optoelektroniki, szczególnie podkreślana jest rola niezależnych 

przyrządów obserwacyjno-celowniczych z kanałami termowizyjnymi 

dowódcy i działonowego. 

Bezpieczeństwo załogi ma podnieść system ostrzegania przed opromieniowaniem laserem firmy 

Elbit Systems i aktywny system obrony IMI Systems Iron Fist. Fot. BAE Systems. 


www.zbiam.pl


Moskiewskie Międzynarodowe Forum Wojskowo-Techniczno 

Armija 2018 Cz. 1 Uzbrojenie wojsk lądowych 

Tomasz Szulc 

W ostatnich latach znaczenie sił 

zbrojnych w Rosji istotnie wzrosło. 

Przyczyn po temu jest kilka. Po pierwsze, 

skończył się okres odprężenia w relacjach 

z Zachodem — Federacja Rosyjska jest 

znowu oficjalnie nazywana głównym 

przeciwnikiem NATO, a niektóre kraje 

Sojuszu, np. Wielka Brytania, niemal 

nawołują do rozpoczęcia z nią prewencyjnej 

wojny. Po drugie, Siły Zbrojne 

Federacji Rosyjskiej zanotowały kolejny 

znaczący sukces militarny, jakim jest 

niewątpliwie operacja w Syrii, przez co 

zyskały na popularności w kraju 

i za granicą. Po trzecie wreszcie, administracja 

Władimira Putina konsekwentnie 

odbudowuje poczucie dumy narodowej 

w społeczeństwie, do czego wizerunek 

silnego i nowoczesnego wojska jest wręcz 

niezbędny. Wśród wielu przedsięwzięć, 

które służą promocji SZ FR jest 

Międzynarodowe Forum Wojskowo- 

Techniczne Armija, które w tym roku 

odbyło się w dniach 21–26 sierpnia. 

Fotografie w artykule, jeśli nie zaznaczono inaczej, 

Tomasz Szulc. 

Jak sama nazwa wskazuje, nie jest to impreza 

handlowa, jak np. salony Eurosatory czy 

MSPO, choć proeksportowa promocja rosyjskiego 

sprzętu wojskowego jest jednym z jej istotnych 

celów. Chociaż przedsięwzięcie pod taką 

nazwą ma krótką, bo zaledwie czteroletnią historię, 

zdążyło już ugruntować swoją pozycję na 

światowym rynku – na żadnej innej imprezie na 

świecie nie demonstruje się takiej liczby sprzętu 

i nie organizuje ostrych strzelań z broni konwencjonalnej 

niemal wszystkich kategorii. W tym roku 

w ekspozycji statycznej było 295 pojazdów należących 

do Ministerstwa Obrony FR, kolejnych 288 

uczestniczyło w pokazach dynamicznych. 

Do pełni sukcesu brakuje Armii jedynie znaczącej 

obecności firm zagranicznych. Trudno oczywiście 

liczyć na przeciwników z NATO, ale skuszenie 

do większego udziału firm z Chińskiej Republiki 

Ludowej, Indii i Islamskiej Republiki Iranu byłoby 

znaczącym sukcesem. Chwilowo, oprócz Chin, są 

obecne, i to w niewielkim wymiarze, przedsiębiorstwa 

z Białorusi, Kazachstanu, Armenii… 

Dla rosyjskich firm zbrojeniowych Armija jest 

świetną okazją do prezentacji swych produktów. 

Ciężki bojowy wóz piechoty T-15 należący do rodziny Armata z nową wieżą. 

Wskutek sankcji nie mogą one uczestniczyć w największych 

imprezach w Europie, a eksponowanie 

szerokiego spektrum sprzętu na lokalnych imprezach 

w krajach tzw. Trzeciego Świata jest często 

uznawane za zbyt kosztowne. Sektor lotniczo-rakietowy 

ma od niemal 30 lat swoją własną imprezę 

wystawienniczą – MAKS, natomiast producenci 

sprzętu dla wojsk lądowych od kilkunastu lat próbowali 

szczęścia uczestnicząc w konkurujących ze 

sobą, lokalnych imprezach w Omsku i Niżnym Tagile 

oraz wystawach-efemerydach w Moskwie. 

Rosyjski przemysł obronny ma niewątpliwie 

czym się chwalić. Od ponad 10 lat otrzymuje 

znów zamówienia od rządu, a rozmiary produkcji 

na potrzeby wewnętrzne są wystarczające dla 

rozwinięcia rentownej produkcji. W ostatnich latach 

dość bolesny był wpływ sankcji zagranicznych, 

wskutek czego do Rosji przestały docierać 

liczne, zaawansowane komponenty. Na krótką 

metę opóźniło to szereg programów i spowolniło 

modernizację SZ FR. Na dłuższą metę dla przemysłu 

powstała nowa okazja – „importozamieszczenije”, 

czyli podjęcie produkcji zamienników importowanych 

do niedawna komponentów. Nowe 

produkty mogą być nieco gorsze i droższe od zagranicznych, 

ale zbyt na nie jest gwarantowany. 

W najbliższych latach Rosja nie stanie się samowystarczalna, 

ale już obecnie widoczny jest wielki 

postęp w dziedzinach, które jeszcze kilka lat temu 

były zdominowane przez „łatwy” import. 

Poważnym problemem jest zapewnienie przemysłowi 

zbrojeniowemu rynków eksportowych. 

Rosja straciła niemal wszystkich europejskich klientów 

przemysłu ZSRR i wielu odbiorców pozaeuropejskich. 

Ostatnio nastąpiło załamanie eksportu do 

Indii, eksport do Chin systematycznie maleje. Iran 

ciągle raczej straszy sąsiadów wizją zakupów w Rosji 

niż je realizuje. Okazjonalni klienci, jak Wenezuela 

Chaveza są nieliczni i niepewni. Próby odzyskania 

niektórych starych rynków są ryzykowne, np. Egipt 

„kupuje” rosyjską broń korzystając z gigantycznego 

rosyjskiego kredytu, choć wiadomo, że tak samo 

było w latach 60. i na początku lat 70., a potem potomkowie 

faraonów nie dość, że zerwali polityczno-militarny 

sojusz z ZSRR, to jeszcze przestali spłacać 

raty. Podobnie przepadły kredyty udzielone 

Libii, Irakowi… Kraje afrykańskie nie kupują wiele, 

Ameryki Południowej – niemal nic. Eksport broni 

do Turcji to „interes wysokiego ryzyka” – wymaga 

100% kredytowania, a polityczne interesy obu krajów 

są na dłuższą metę sprzeczne, czyli ewentualny 

sojusz może mieć tylko charakter krótkoterminowy. 

Także Pakistan nie będzie w stanie zastąpić Indii, 

jeśli w ogóle stać go będzie na zakupy nowoczesnej 

broni w Rosji. To wszystko oznacza nieuchronny 

znaczący spadek zysków z eksportu. 

Niezależnie od nadania Armii rangi głównej imprezy 

o profilu militarnym w Rosji i organizacji jej 

„wystaw filialnych” w innych miastach, nie sposób 

oprzeć się wrażeniu, że nie wszystkie rosyjskie firmy 

są przekonane do zasadności prezentacji na 

niej wszystkich swych osiągnięć. Urałwagonzawod 

i Traktornyje Zawody ciągle liczą na odzyskanie 

pozycji przez salon w Niżnym Tagile, wielkie 

firmy elektroniczno-rakietowe: KRET, KTRW i Ałmaz-Antiej 

koncentrują się na organizowanym co 

dwa lata lotniczo-kosmicznym MAKSie… 

Na tegorocznej Armii było jednak dość nowości, 

by skupić na imprezie uwagę światowych analityków. 

Część z nowości była po raz pierwszy 


www.zbiam.pl

Polityka obronna 

Amerykańska dywizja pancerna w Polsce 

– pomysł genialny czy chybiony? 

Bodaj najważniejszym elementem amerykańskiej obecności w Polsce jest budowana baza w Redzikowie, część systemu Aegis Ashore. Według szefa Missile Defense Agency gen. Samuela 

Gravesa, przez opóźnienia w budowie nie osiągnie ona gotowości operacyjnej przed 2020 r. Na zdjęciu oficjalne rozpoczęcie budowy bazy z udziałem polskich i amerykańskich oficjeli. 

Kamil Ł. Mazurek 

Jak wynika z doniesień medialnych ostatnich 

tygodni, Ministerstwo Obrony Narodowej 

złożyło amerykańskiej administracji propozycję 

ustanowienia stałej obecności jednostek 

Sił Zbrojnych Stanów Zjednoczonych 

w Polsce. Ujawniony dokument „Proposal 

for a U.S. Permanent Presence in Poland” 

wskazuje na wolę polskiego resortu obrony 

sfinansowania tej inicjatywy na poziomie 

1,5–2 mld USD i ulokowania na polskim 

terytorium amerykańskiej dywizji pancernej 

lub innej porównywalnej siły. Dwa główne 

pytania w tym kontekście to — czy rzeczywiście 

możliwe jest doprowadzenie 

do ustanowienia tak poważnej stałej 

amerykańskiej obecności militarnej 

w Polsce i czy w ogóle ma to sens? 

Fotografie w artykule: Departament Obrony USA, 

US Army/Staff Sgt. Elizabeth Tarr, Sgt. Lauren Harrah, 

Spc. Audrey Ann Hayes, Spc. Andrew McNeil, 

USAF/Senior Airman Tenley Long, EUCOM, Biały Dom. 

Informacja o polskiej propozycji przebiła się 

nie tylko do krajowych mediów, w zasadzie 

wszystkich rodzajów, ale rozpisywały się 

o niej również najważniejsze zachodnie portale 

informacyjne, jak i rosyjskie. Stosunkowo 

szybko do spekulacji medialnych odniosło się 

również Ministerstwo Obrony Narodowej, natomiast 

amerykański Departament Obrony 

uchylił się od odpowiedzi na temat, stwierdzając 

ustami swojego rzecznika, że jest to przedmiot 

dwustronnej dyskusji między USA i Polską, 

żadne decyzje nie zostały podjęte, a treść rozmów 

pozostaje niejawna. Z kolei sekretarz stanu 

w MON Wojciech Skurkiewicz w jednym z wywiadów 

z początku czerwca potwierdził, że prowadzone 

są intensywne rozmowy w sprawie 

utworzenia stałej amerykańskiej bazy w Polsce. 

Dyskusja, która rozgorzała w środowisku 

ekspertów i dziennikarzy branżowych uwydatniła 

podział na jednoznacznych entuzjastów 

propozycji MON-u oraz tych, którzy chociaż 

są pozytywnie nastawieni do obecności 

sojuszniczej w Polsce, to jednak wskazywali na 

mankamenty związane z tak skonstruowaną 

propozycją i możliwe inne sposoby zagospodarowania 

zaproponowanych środków. Ostatnią, 

najmniej liczną, grupą byli komentatorzy reprezentujący 

stanowisko, że zwiększanie amerykańskiej 

obecności w Polsce stoi w sprzeczności 

z naszym interesem narodowym i spowoduje 

więcej kłopotów niż zysków. Zdaniem autora 

niniejszego artykułu zarówno negacja, jak 

i nadmierny entuzjazm w przedmiotowej sprawie 

nie są wystarczająco dobrze uzasadnione, 

a decyzja o sprowadzeniu amerykańskich wojsk 

do Polski w sile dywizji pancernej i wydaniu 

na ten cel równowartości od ok. 5,5 do nawet 

ok. 7,5 mld PLN powinna zostać poddana publicznej 

debacie i szczegółowej dyskusji w środowiskach 

zainteresowanych tematem. Niniejszy 

artykuł należy zaś traktować jako element 

owej debaty. 

Argumentacja polskiego MON 

i jego oferta 

Propozycja ma formę dokumentu liczącego 

wraz z załącznikami niemal 40 stron i wskazującego 

na potrzebę ustanowienia trwałej obecności 

amerykańskich wojsk w Polsce wykorzystując do 

tego różną argumentację. Pierwsza część stanowi 

charakterystykę relacji amerykańsko-polskich 

w kontekście historycznym oraz ostatnich wydarzeń 

związanych z rosyjską agresją na Ukrainie. 

Strona polska powołuje się na argumenty liczbowo-finansowe 

i wskazuje na wysoki poziom wydatków 

Warszawy na obronność (2,5% PKB do 

2030 r., nakłady na poziomie 20% budżetu obronnego 

na modernizację techniczną) i niedawno 

ogłoszony projekt budżetu Departamentu Obrony 

na rok podatkowy 2019, gdzie przewiduje się 


www.zbiam.pl

Siły zbrojne 

Litwa – coraz silniejszy element 

wschodniej flanki NATO 

Drużyna brygady Geležinis Vilkas w pełnej krasie. Już od przyszłego roku żołnierze tej najlepszej litewskiej jednostki będą otrzymywali bojowe wozy piechoty Vilkas, które 

zastąpią przynajmniej część jej wysłużonych transporterów M113. 

Maciej Szopa, Kamil Ł. Mazurek 

W 

razie ewentualnej wojny upadek 

państw bałtyckich był postrzegany 

jako kwestia czasu, a decydujące starcie 

miało odbyć się dopiero później, na terenie 

Polski. Obecnie sytuacja ta ulega zmianie, w wyniku 

obaw, które pojawiły się po agresji Federacji 

Rosyjskiej na Ukrainę. Doprowadziły one do podjęcia 

ambitnych inwestycji i zwiększenia obecności 

sił sojuszniczych na Litwie. 

Od lat 90. Litwę, podobnie jak jej 

geopolitycznych sąsiadów Estonię 

i Łotwę, przyjęło się postrzegać jako 

państwa słabe, tak militarnie jak 

i demograficznie, swoje istnienie 

zawdzięczające „dywidendzie pokoju” 

i zachodnim sojusznikom. Z punktu 

widzenia Polski było to słabe ogniwo, 

niezdolne samodzielnie do izolowania 

obwodu kaliningradzkiego 

czy odciągnięcia znaczących 

sił potencjalnego przeciwnika z innych 

kierunków operacyjnych. 

Fotografie w artykule: Ministerstwo Obrony 

Narodowej Litwy, Gary L. Kieffer, Andrzej Kiński, 

Maciej Szopa, Pennsylvania National Guard, US Army. 

Geopolityczne położenie Litwy 

Sytuacja bezpieczeństwa Litwy w olbrzymim 

stopniu wynika z jej położenia geograficznego, 

a także przynależności do dwóch kluczowych 

organizacji międzynarodowych świata zachodniego 

– Unii Europejskiej i NATO. Największe pod 

względem ludności z państw bałtyckich, jako jedyne 

państwo członkowskie Sojuszu graniczy 

z dwóch przeciwległych stron z Rosją (227 km 

granicy) i jej sojusznikiem – Białorusią (680 km 

granicy). Będąc stosunkowo niewielkim powierzchniowo 

państwem (65 300 km²) nie ma 

odpowiedniej głębi strategicznej, aby móc skutecznie 

planować długotrwałą obronę w przypadku 

inwazji przeważających sił – odległość pomiędzy 

portem w Kłajpedzie, a najdalej 

wysuniętym punktem granicznym z Białorusią 

wynosi 400 km, a stolica państwa – Wilno – leży 

w odległości ok. 30 km od granicy z potencjalnym 

przeciwnikiem. Ową konstatację potwierdza 

również raport amerykańskiego think tanku 

RAND Corporation, którego autorzy, na podstawie 

przeprowadzonych gier wojennych, stwierdzają, 

iż państwa bałtyckie są w bardzo niekorzystnej 

sytuacji i NATO nie jest w stanie obronić 

ich terytoriów. Nie licząc północnej granicy ze 

znajdującą się w podobnie trudnym położeniu Łotwą, 

Litwa połączona jest z resztą NATO wyłącznie 

tzw. korytarzem suwalskim o łącznej szerokości 

104 km, którego bezpieczeństwa strzegą zarówno 

siły polskie, jak i innych sojuszników z NATO. 

Szczególne zagrożenie w sferze wojskowej 

prezentuje obwód kaliningradzki i zgromadzone 

tam siły rosyjskie. Wysoce zmilitaryzowana rosyjska 

enklawa stanowi część Zachodniego Okręgu 

Wojskowego i uważana jest między innymi za 

kluczową w zakresie realizacji zadań antydostępowych 

(A2/AD) na Bałtyku. Szacuje się, że na terenie 

obwodu stacjonuje ok. 25 000 rosyjskich 

żołnierzy, co stanowi liczbę większą aniżeli całe 

Litewskie Siły Zbrojne (Lietuvos ginkluotosios 

pajėgos), włączając w to siły ochotniczej samoobrony 

(łącznie ok. 20 000 ludzi). Rosyjskie wojska 

stacjonujące w obwodzie mają do dyspozycji najnowocześniejszy 

sprzęt wojskowy, m.in. rakietowy 

system obrony przeciwlotniczej S-400 (dwa 


www.zbiam.pl

Samoloty bojowe 

Miesiąc sukcesów i pierwszego wypadku F-35 

F-35B należący do doświadczalnego dywizjonu VX-23 US Marines przygotowuje się do lądowania na lotniskowcu HMS Queen Elizabeth. Chociaż dwie biorące w próbach maszyny 

nosiły amerykańskie znaki przynależności państwowej, za ich sterami zasiadali Brytyjczycy – komandor porucznik Nathan Gray z Royal Navy i major Andy Edgell z Royal Air 

Force, obaj należący do Wielonarodowego Zespołu Testowego we wspomnianej jednostce, stacjonującej w bazie US Navy Patuxent River. 

Dariusz Wiaderski 

Wrzesień był kolejnym miesiącem 

tego roku ważnym dla programu 

wielozadaniowego samolotu bojowego 

F-35 Lightning II, najkosztowniejszego 

ze wszystkich prowadzonych 

dotąd na świecie, wśród maszyn 

tej klasy. 

Fotografie w artykule: Lockheed Martin, 

US Navy, USAF, Royal Navy, Internet. 

Wyjątkowe skumulowanie ważnych wydarzeń 

w ubiegłym miesiącu miało 

kilka czynników – zaplanowanie na 

ten właśnie okres prób na pokładzie brytyjskiego 

lotniskowca HMS Queen Elizabeth, kończącego się 

roku podatkowego 2018 w Stanach Zjednoczonych 

i ukończenie negocjacji związanych z zamówieniem 

11. partii niskoseryjnej. Do tego doszły 

wydarzenia z rozszerzającym się operacyjnym wykorzystaniem 

F-35, w tym utrata jednej z maszyn 

w wypadku. 

Kontrakt na kolejną partię wstępną 

28 września Lockheed Martin poinformował 

o pomyślnym zakończeniu negocjacji z Departamentem 

Obrony Stanów Zjednoczonych dotyczących 

zamówienia 11. partii niskoseryjnej maszyn 

F-35. Największy z dotychczasowych 

kontrakt ma opiewać na 11,5 mld USD i dotyczyć 

produkcji oraz dostaw 141 egzemplarzy wszystkich 

wersji. Obecnie Lightningi II są eksploatowane 

w oparciu o 16 baz lotniczych i sumarycznie wylatały 

blisko 150 000 godzin. 

Ze względu na brak oficjalnego komunikatu Departamentu 

Obrony, znana jest tylko część szczegółów 

porozumienia, które ujawnił producent. 

Najważniejszym faktem jest kolejna obniżka ceny 

jednostkowej najpopularniejszej wersji F-35A – 

w ramach 11. partii ma ona wynosić 89,2 mln USD 

(obniżka o 5,1 mln USD w stosunku do 10. partii). 

W powyższej kwocie mieści się gotowy płatowiec 

wraz z silnikiem – Lockheed Martin i Pratt & Whitney 

cały czas prowadzą działania, które mają pozwolić 

na obniżenie ceny jednostkowej do poziomu 

80 mln USD, co ma zostać osiągnięte ok. 2020 r. 

Z kolei pojedynczy F-35B będzie kosztować 

115,5 mln USD (obniżka o 6,9 mln), a F-35C 107,7 mln 

USD (obniżka o 13,5 mln). Spośród zamówionych 

maszyn 91 trafi do Sił Zbrojnych Stanów Zjednoczonych, 

a pozostałych 50 do odbiorców eksportowych. 

Część z samolotów powstanie na liniach 

montażu końcowego w Japonii i we Włoszech 

(tam m.in. powstają maszyny dla Holandii). 102 egzemplarze 

zostaną wyprodukowane w wersji 

F-35A, 25 F-35B, a 14 będzie należało do pokładowej 

wersji F-35C. Dostawy mają rozpocząć się 

w przyszłym roku i stanowią ważny punkt programu 

F-35. Kontrakt otwiera bowiem drogę do rozpoczęcia 

szczegółowych negocjacji dotyczących 

pierwszej umowy wieloletniej (wielkoseryjnej), która 

może jednorazowo objąć nawet ok. 450 F-35 

różnych wersji. 

W ciągu najbliższych tygodni ważnymi wydarzeniami 

programu ma być przebazowanie pierwszych 

seryjnych F-35 do odbiorców eksportowych 

– Australii i Republiki Korei, które w ten sposób 

dołączą do Japonii, Izraela, Włoch, Holandii, Wielkiej 

Brytanii i Norwegii, których F-35 mają już ten 

krok za sobą. Cały czas nierozwiązaną kwestią jest 

embargo na dostawy F-35A do Turcji. Obecnie 


www.zbiam.pl

Lotnictwo morskie 

Boeing, w przeciwieństwie do konkurentów, zbudował demonstrator technologii MQ-25A, który ma za sobą próby naziemne. 

Stingray dla Boeinga 

Dariusz Wiaderski 

30 sierpnia Departament Obrony 

Stanów Zjednoczonych ogłosił 

rozstrzygnięcie w programie MQ-25 

Stingray, w którym miał zostać wybrany 

dostawca pokładowych bezzałogowych 

samolotów tankowania powietrznego 

dla lotnictwa morskiego. Zwycięstwo 

przyznano koncernowi Boeing, dla którego 

(w przypadku podtrzymania werdyktu 

przez GAO) może to być początek 

sukcesów w kolejnym segmencie militarnego 

rynku w Stanach Zjednoczonych. 

Ilustracje w artykule: Boeing, 

Rolls-Royce America, US Navy. 

Oferta Boeinga pokonała w rywalizacji 

dwa inne podmioty – Lockheed Martin 

i General Atomics Aeronautical Systems. 

Ten ostatni, zważywszy na olbrzymie doświadczenie 

związane z takimi projektami jak: 

MQ-1 Predator, MQ-9 Reaper czy Avenger, wydawał 

się mocnym kandydatem do zwycięstwa. 

Sierpniowa decyzja amerykańskich władz federalnych 

jednocześnie oznaczała rozpoczęcie finansowania 

projektu – Boeing otrzymał zlecenie 

na wykonanie prac projektowo-badawczych, 

rozwój, certyfikację i próby maszyn przedseryjnych. 

Dodatkowo wyprodukuje cztery pierwsze 

MQ-25A Stingray, które będą wykorzystane w fazie 

badawczo-rozwojowej – ich dostawy mają 

rozpocząć się w 2021 r. Łącznie sierpniowy kontrakt 

opiewa na 805 mln USD, a zlecone prace 

będą trwać do sierpnia 2024 r., kiedy miałaby 

zostać ogłoszona wstępna gotowość operacyjna 

przez pierwszą jednostkę wyposażoną 

w nowy typ samolotu. US Navy wybrała już 

pierwsze okręty, które zostaną przystosowane 

do bazowania MQ-25A. Będą to USS Dwight 

D. Eisenhower (CVN-69) i USS George H.W. Bush 

(CVN-77) – drugi z wymienionych lotniskowców 

posłużył zresztą do prób z X-47B. 

Projekt ma objąć zakup do 72 maszyn seryjnych, 

które wraz z wyposażeniem dodatkowym 

mogą pochłonąć nawet 14 mld USD. Co ciekawe, 

Boeing – jako jedyny z oferentów – zdecydował 

się na budowę demonstratora technologii, 

dzięki któremu przetestowano układ 

sterowania w czasie symulowanych operacji 

kołowania na ograniczonej przestrzeni lotniska 

Kadr z prezentacji Boeinga pokazujący wymiary MQ-25A w stosunku do F/A-18E/F Super Hornet. 

imitującej pokład startowy lotniskowca. Obecnie 

planowany jest oblot, co może nastąpić do 

końca roku. 

Na początku był UCAS-D 

Boeing MQ-25A Stingray stanowi owoc programu 

UCAS-D (Unmanned Combat Air System 

Demonstration), którego celem było opracowanie 

bezzałogowego aparatu latającego dysponującego 

możliwością działania z pokładów 

lotniskowców typów Nimitz i Gerald R. Ford. Jego 

sukces miał pozwolić na realizację projektu 

UCLASS (Unmanned Carrier-Launched Airborne 

Surveillance and Strike). W jego ramach planowano 

budowę maszyny bezzałogowej o napędzie 

odrzutowym, charakteryzującej się 

ograniczoną powierzchnią odbicia radiolokacyjnego 

i mogącej przenosić do 1,5 t precyzyjnych 

środków bojowych – o kontrakt ubiegało 

się wówczas czterech potencjalnych oferentów. 

W ramach części doświadczalnej Northrop 

Grumman zbudował demonstrator technologii 

X-47B, który stał się pierwszym odrzutowym 

bezzałogowym aparatem latającym, który wylądował, 

a także wystartował z pokładu lotniskowca 

– wydarzenie miało miejsce w maju 2013 r., 

a okrętem był USS George H.W. Bush. Natomiast 

próby, w których wzięli udział wszyscy zainteresowani, 

trwały do września 2013 r. Ten sukces 

miał otworzyć drogę do zamówienia bojowych 

bezzałogowców, z których pierwsze miały trafić 

na pokłady lotniskowców w 2019 r. Niestety, 

w ciągu kolejnych miesięcy od historycznego 

pierwszego lądowania, Departament Obrony 

i NAVAIR (dowództwo lotnictwa morskiego) 

przedefiniowali wymagania. W marcu 2014 r. 

zdecydowano, że bezzałogowy aparat latający 

ma stać się maszyną rozpoznawczą z funkcją 

samolotu tankowania powietrznego – taka decyzja 

była wynikiem analiz, z których wynikało, 


www.zbiam.pl

Szkolenie lotnicze 

27 września Departament Obrony Stanów Zjednoczonych ogłosił, że następcą samolotów Northrop T-38C Talon będzie maszyna BTX-1 zaoferowana przez konsorcjum Boeinga i Saaba. 

Łukasz Pacholski 

T-X rozstrzygnięty 

27 września Departament Obrony 

Stanów Zjednoczonych rozstrzygnął, 

zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami, 

program nowych odrzutowych samolotów 

szkolenia zaawansowanego T-X, które 

mają zastąpić obecnie eksploatowane 

Northrop T-38C Talon. Dość 

nieoczekiwanym zwycięzcą zostało 

konsorcjum złożone z Boeinga 

i wspierającego go szwedzkiego Saaba. 

Jeśli powyższa decyzja zostanie 

utrzymana po spodziewanej procedurze 

odwoławczej konkurentów w GAO, 

będzie to jeden z największych 

od lat sukcesów amerykańskiego 

potentata na własnym 

rynku militarnym. 

Fotografie w artykule: Boeing, USAF, Lockheed 

Martin, Leonardo DRS. 

Pomysł zastąpienia starych T-38 nie jest nowy. 

Konstrukcja, której produkcję zakończono 

jeszcze w 1972 r., po wyprodukowaniu 1146 

egzemplarzy, miała zapewnić szkolenie i trening 

pilotów samolotów bojowych 3. oraz 4. generacji. 

Jak się okazało, jej potencjał modernizacyjny pozwalał 

na doścignięcie części rozwiązań, które pojawiły 

się wraz z wybuchem na początku lat 90. 

kolejnej rewolucji technicznej, przede wszystkim 

związanej ze skokowym postępem w elektronice 

i informatyce. Dzięki temu USAF wdrożyły na początku 

XXI wieku do służby gruntownie zmodernizowaną 

wersję T-38C, która otrzymała nowe wyposażenie 

kabin pilotów (odpowiadające standardowi 

wówczas wykorzystywanych maszyn bojowych), 

silniki zostały poddane modyfikacji polegającej na 

dodaniu m.in. cyfrowego układu sterowania FA- 

DEC, a także wzmocniono struktury płatowców. 

Prace te pozwoliły na kontynuację szkolenia pilotów 

nowych wersji samolotów bojowych 4. generacji, 

jednak dalszy proces unowocześnienia Talona, 

tym razem odpowiadający potrzebom programów 

przeszkalania pilotów na maszyny 5. generacji 

F-22A czy F-35 nie był już możliwy. Miało to związek 

m.in. z wyeksploatowaniem płatowca, którego 

żywotność techniczna została znacznie wydłużona 

poza pierwotne wartości, a także z brakiem 

możliwości odwzorowania, choćby w części, charakterystyk 

manewrowych nowych maszyn, a kolejną 

modernizację awioniki uznano za nieopłacalną. 

Ostatecznie początek nowej dekady przyniósł 

rozpoczęcie prac nad wymaganiami dla programu 

T-X, czyli zakupu zupełnie nowej odrzutowej 

maszyny szkolenia zaawansowanego. Według 

ówczesnych planów, pierwsze egzemplarze miały 

trafić do eksploatacji już pod koniec drugiego dziesięciolecia 

tego wieku. Jak się okazało, harmonogramy 

nie potrafiły podążać za nową rzeczywistością 

i polityką – wysiłek wojenny oraz problemy 

finansowo-gospodarcze ochłodziły optymizm 

decydentów w mundurach i wymusiły kompromisy 

związane z wydatkowaniem będących do 

dyspozycji funduszy. Priorytety związane z maszynami 

bojowymi i ich uzbrojeniem, a także lawinowy 

wzrost kosztów innych przedsięwzięć (np. programu 

F-35), spowodowały spowolnienie prac 

związanych z T-X. To zaś pozwoliło potencjalnym 

oferentom na lepsze przygotowanie pozycji wyjściowych. 

Pierwsze formalne działania zaczęły się 2015 r., 

kiedy Departament Obrony wreszcie rozesłał oficjalne 

zapytania o informację, które rozpoczęły 

zbieranie informacji od potencjalnych oferentów. 

Co nie może dziwić, program T-X stał się kolejną 

okazją do rywalizacji głównych dostawców 

uzbrojenia i wyposażenia Departamentu Obrony 

Stanów Zjednoczonych, którzy (co ciekawe, patrząc 

choćby na obecną politykę gospodarczą 

waszyngtońskiej administracji) musieli oprzeć 

swoje oferty na współpracy z kooperantami zagranicznymi. 

Lockheed Martin utworzył konsorcjum 


www.zbiam.pl

Marynarka Wojenna 

Tomasz Grotnik 

Sezon ogórkowy zdominował temat 

potencjalnego zakupu pary 

używanych fregat typu Adelaide 

od Departamentu Obrony Związku 

Australijskiego, który rozpętał mniej 

lub bardziej poważne dyskusje 

na temat potencjału tych okrętów 

i zasadności ich pozyskania 

dla Marynarki Wojennej RP. Zanim 

upadł, ku rozpaczy jego zwolenników, 

nadeszła nowa informacja 

dotycząca, tym razem polskich, 

jednostek tego typu – ORP Gen. 

K. Pułaski, po raz pierwszy w swej 

osiemnastoletniej historii służby 

pod biało-czerwoną banderą, 

użył podczas ćwiczeń 

uzbrojenia rakietowego. 

Fotografie w artykule: Piotr Leoniak/MW RP, 

Tomasz Grotnik, Marian Kluczyński. 

Pierwszy „polski” Standard-1 MR schodzi z wyrzutni na Pułaskim. RIM-66E jest ostatnią wersją starej generacji tych 

pocisków pozostających w użyciu, ale tylko poza USA. Przykładowo, 20 lipca br. francuska Marine nationale odpaliła 

dwie podobne rakiety z wyrzutni na fregacie Jean Bart typu F-70AA. 

Pierwsze doniesienia o planowanym przedsięwzięciu 

pojawiły się na początku lipca 

i zelektryzowały sympatyków MW RP. 

W końcu fregata – nomen omen – rakietowa, miała 

dokonać pierwszego strzelania kierowanymi 

pociskami przeciwlotniczymi. 14 sierpnia w Porcie 

Wojennym w Gdyni odbył się załadunek rakiet, zaś 

pięć dni później okręt opuścił bazę i skierował się 

w stronę Szkocji. 

Załadunek sześciu pocisków Raytheon Standard 

SM-1MR do kierunkowej, jednobelkowej wyrzutni 

Guided Missile Launching System Mk 13 Mod 4 wykonali 

żołnierze Zespołu Technicznego Komendy 

Portu Wojennego Gdynia, których zadaniem – 

oprócz transportu – jest również utrzymanie 

w sprawności i gotowości rakiet, jak też wykonywanie 

ich napraw i przeglądów. Pod wyrzutnią znajduje 

się magazyn z dwoma bębnami mieszczącymi 

pociski w pozycji pionowej. Zewnętrzny może 

przyjąć ich 24, wewnętrzny 16, czyli łącznie 40. Pociski 

Standard SM-1MR są transportowane w pojem- 

Pułaski wystrzelił 

nikach Mk 372 Mod 3, po wyjęciu z których, z użyciem 

urządzenia załadowczego Mk 6 Mod 4 Dolly, 

podawane są na belkę wyrzutni i opuszczane lukiem 

załadowczym do magazynu. Wyrzutnia obsługiwana 

jest z panelu dystrybucji zasilania EP1, 

konsoli sterowania EP2 oraz panelu elektroniki EP3 

i ma czas reakcji 7,35 s (następny start po 8,1 s). 

Wspomniana konsola i panele znajdują się w pomieszczeniu 

w przedniej części nadbudówki, pod 

sterówką, mającym jeden z nielicznych na okręcie 

iluminatorów, aby operator widział, czy procedura 

strzelania (przede wszystkim wprowadzania pocisku 

na belkę wyrzutni) odbywa się prawidłowo. 

Polskie okręty mają do dyspozycji pociski Standard-1MR 

w wersji RIM-66E-03 Block VIB. Mieliśmy 

ich łącznie 34, czyli po połowie jednostki ognia na 

każdą fregatę (pozostałe miejsca w wyrzutni – 

w standardzie US Navy – zajmuje pięć przeciwokrętowych 

Harpoonów i jeden GMTR), ale dwa zostały 

użyte w omawianym ćwiczeniu. Ponadto MW RP 

dysponuje dwoma pociskami szkolnymi GMTR 

(Guided Missle Training Round) oraz adekwatną 

liczbą pojemników Mk 372 Mod 3. Amunicję zakupiono 

w Stanach Zjednoczonych – pierwszych 

17 sztuk pocisków bojowych trafiło do Polski 

w 2000 r. wraz z Pułaskim, drugą partię o takiej samej 

liczebności zamówiono w 2006 r., natomiast 

dostawę rakiet zrealizowano w 2010 r. Wszystkie 

Standardy dostarczone do Polski zostały wyprodukowane 

na wiele lat przed dostawą i pochodziły 

z zapasów US Navy, która notabene wycofała tę 

wersję pocisku z uzbrojenia w 2003 r. „Polskie” rakiety 

przechodzą okresowe przeglądy umożliwiające 

kolejne przedłużenie okresu przydatności do użycia 

u producenta – Raytheona (lub innej firmy 

wskazanej przez Departament Obrony). 

Zasadniczym systemem obserwacji technicznej 

obu „Generałów”, służącym do wykrywania celów 

powietrznych jest dwuwspółrzędny radar Raytheon 

AN/SPS‐49(V)4 o zasięgu wykrycia celu powietrznego 

ok. 480 km. Kierowanie ogniem zapewnia 

system Mk 92 Mod 4 (bazujący na licencyjnym 

Polskie Harpoony 

Materiał o strzelaniu Standardami jest dobrą okazją do 

przypomnienia losów naszych pocisków przeciwokrętowych 

Harpoon, szczególnie że do dziś pokutują mity 

i błędne informacje na ich temat. 

W kwietniu 2000 r. kupiliśmy w Stanach Zjednoczonych 

dwa (sic!) pociski Boeing Defense, Space & Security 

RGM-84G-2 Harpoon wraz z pojemnikami transportowymi 

Mk 632 Mod 0. Model ten przewyższał standardem 

możliwości okrętowego systemu HSCLCS (Harpoon Ship 

Command-Launch Control Set) w wersji zainstalowanej 

na „Generałach”. Kolejnych nie zamówiono, w sytuacji 

gdy fregaty miały być rozwiązaniem pomostowym do 

czasu wejścia do linii seryjnych korwet typu Gawron. 

Latem 2008 r., w trakcie załadunku podczas szkolenia, 

doszło do uszkodzenia mechanicznego jednego 

z Harpoonów. Oba pociski przewieziono do Bazy Technicznej 

MW w Gdyni Demptowie (obecnie to wspomniany 

Zespół Techniczny). Zgodnie z oceną komisji producenta 

uszkodzenia były na tyle małe, że nie stwarzały 

bezpośredniego zagrożenia i pozwalały na transport. 

Należy pamiętać, że rakietowy silnik marszowy, jak 

i przyspieszacz startowy, wykorzystywały bezpieczne 

materiały pędne (płynne paliwo lotnicze i stały materiał 

pędny), zaś głowica bojowa spełniała normy amunicji 

niewrażliwej. Ostatecznie jesienią 2014 r. para Harpoonów 

została przekazana przez Inspektorat Wsparcia 

SZ do Agencji Mienia Wojskowego. Protokół 

zdawczo-odbiorczy sporządzono 8 października, 

a zatwierdzony dokument wpłynął do AMW 15 października. 

Rakiety przeznaczono do zniszczenia, stąd AMW 

nie podejmowała prób ich zbycia. 20 listopada opuściły 

one Polskę i nazajutrz trafiły do niemieckiej firmy 

wybranej przez NATO Support Agency i zaaprobowanej 

przez Departament Stanu USA (zgodnie z procedurą 

FMS) na wykonawcę utylizacji. Niestety, nie wykorzystano 

niepowtarzalnej okazji wystrzelenia sprawnego 

pocisku. Tak zakończyła się historia „polskich” 

Harpoonów. 

Załadunek Harpoona na Pułaskiego. 


www.zbiam.pl


Dziś i jutro francuskich sił przeciwminowych – niszczyciel min Cassiopée i pierwszy C-Sweep. W przyszłym roku kompletny prototypowy zestaw systemu SLAMF rozpocznie próby. 

Euronaval Press Tour 2018 

Tomasz Grotnik 

Wielkimi krokami zbliża się 26. paryski 

salon techniki morskiej Euronaval, 

który w tym roku będzie świętował 

jubileusz 50-lecia. Podobnie jak 

w minionych latach, grupa przemysłowa 

skupiająca firmy sektora morskiego 

we Francji Groupement Industriel des 

Constructions et Armements Navals 

(GICAN), we współpracy z Generalną 

Dyrekcją ds. Uzbrojenia (Direction 

générale pour l’armement, DGA), 

zorganizowała konferencję prasową 

na temat przygotowywanych nowości 

i tournée dla dziennikarzy z kilkunastu 

państw, w tym naszego wydawnictwa, 

jako jedynego reprezentującego 

media z Polski. 

Fotografie w artykule: Tomasz Grotnik, 

Naval Group, Thales, Safran, ECA, MBDA. 

Przedsięwzięcie odbyło się między 24 

a 28 września i objęło wizyty w przedsiębiorstwach 

zlokalizowanych w okolicach 

Paryża, w Breście, Lorient i koło Nantes. Zakres 

tematyczny był szeroki – od okrętów nawodnych 

i ich systemów uzbrojenia, przez walkę przeciwminową, 

systemy radiolokacyjne, optoelektroniczne 

i napędowe, po innowacje będące 

wynikami prac badawczo-rozwojowych, na które 

francuskie firmy, jak też wspomagająca je DGA, 

wydają co roku znaczne środki. 

W przeciwieństwie do poprzedniego tournée 

z 2016 r., tym razem Francuzi chętnie zaprezentowali 

postępy w pracach nad okrętami zasadniczych 

klas i towarzyszącymi im systemami. Dużo 

uwagi poświęcili też realizacji, w kooperacji z Brytyjczykami, 

awangardowego programu przeciwminowego 

SLAMF (Système de lutte antimines 

du futur). Powodów tej otwartości też nie 

skrywano – przedstawiciele Ministerstwa Obrony 

i Marine nationale wyjaśniali, że programy te są 

priorytetowe m.in. z racji intensyfikacji działań 

Wojenno-Morskowo Fłota Federacji Rosyjskiej. 

W szczególności chodzi o monitorowanie ruchów 

brytyjskich i francuskich strategicznych 

okrętów podwodnych oraz potencjalne zagrożenie 

zaminowaniem ich tras tranzytowych z baz 

na wody oceaniczne. 

FREDA, FTI i PSIM 

Program fregat typu FREMM dla Marine nationale 

wszedł w finalną fazę, którą jest budowa dwóch 

ostatnich jednostek (czyli nr 7 i 8) w wersji przeciwlotniczej 

FREDA (Frégate de défense aérienne) 

w stoczni Naval Group w Lorient. Ponieważ pierwotną 

liczbę FREMM-ów ograniczono z 17 w trzech 

wariantach (ZOP, przeciwlotniczym i do zwalczania 

celów lądowych) do ośmiu, zdecydowano, że 

obie fregaty FREDA będą w zasadzie identyczne 

z bazową jednostką przeciwpodwodną. Zmiany 

obejmą modyfikację (zwiększenie wypromieniowywanej 

mocy) radaru wielofunkcyjnego Thales 

Herakles, dodanie szesnastej konsoli operatorskiej 

w bojowym centrum informacyjnym i korektę 

oprogramowania systemu walki SETIS pod kątem 

optymalizacji do użycia w strefowej obronie przeciwlotniczej. 

Wyrzutnię pionową Sylver A70 do pocisków 

manewrujących MBDA MdCN zastąpi druga 

A50, zwiększając liczbę pocisków kierowanych 

MBDA Aster-15 i 30 do 32. Obecnie w krytym suchym 

doku montowany jest kadłub pierwszej 

FRED-y – Alsace, której wodowanie zaplanowano 

na kwiecień 2019 r. Za jej rufą są już pierwsze bloki 

kadłuba bliźniaczej Lorraine, zaś inne produkowane 

są w sąsiednich halach. Okręty mają być przekazane 

flocie do prób w 2021 i 2022 r. W stoczni 

jest też wyposażana ostatnia z serii bazowej Normandie. 

Niebawem rozpocznie próby na uwięzi, 

a w przyszłym roku podniesie banderę. Ta trójka 

zamyka francuski rozdział programu FREMM. 

Tymczasem coraz więcej wiadomo na temat 

następnego projektu – FTI (Frégates de taille intermédiaire), 

czyli fregat średniej wielkości, zmienników 

jednostek typu La Fayette. Jakkolwiek te ostatnie, 

z powodów konstrukcyjnych, przyniosły 

rewolucję w projektowaniu okrętów bojowych tej 

wielkości, to ich słabe uzbrojenie i wyposażenie 

skutkowało degradacją do fregat II rangi (patrolowych). 

Inaczej będzie z FTI. Tu dojdzie do rewolucji 

w zakresie wyposażenia, które wraz z rozbudowanymi 

systemami uzbrojenia sprawią, że FTI określane 

są jako jednostki I rangi. Jest to związane 

z redukcją liczby FREMM-ów i chęcią utrzymania 

przez Marine nationale 15 fregat tej kategorii 

w 2030 r. (8 FREMM, 2 Horizon, 5 FTI). Kontrakt na 

projektowanie i budowę prototypu DGA zawarła 

z Naval Group i Thalesem w kwietniu 2017 r., zaś 

pół roku później podpisała umowę z MBDA na 

opracowanie zunifikowanego systemu strzelania 

rakietowego do pocisków MM40 Exocet Block 3 

i Aster (do tej pory używały osobnych). To pierwsza 

z nowości zastosowanych na FTI. Kolejnymi są: 

centrum walki asymetrycznej (zlokalizowane za 

sterówką „codzienne” BCI z sensorami optoelektronicznymi 

do obserwacji okrężnej, przeznaczone 

do kierowania operacjami policyjnymi), dwie 


www.zbiam.pl

WiT 10_2018 (38)_promo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?