WiT 1_2019 (41)_promo

PRZYSZŁOŚĆ ARTYLERII US ARMY ❙ FARA – W POSZUKIWANIU ŚMIGŁOWCA ROZPOZNAWCZEGO ❙ LCS PO ROSYJSKU 

Wojsko 

i Technika 

1/2019 

Styczeń 

CENA 12,99 zł 

w tym 5% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

Wieże bezzałogowe 

do Namera i Ejtana 

Siły Obronne Izraela – po wielu 

latach dyskusji i testów – podjęły 

decyzję o wprowadzeniu do służby, 

dotąd niewykorzystywanych, 

bojowych wozów piechoty. Ich 

bazą będą transportery kołowe 

Ejtan i gąsienicowe Namer. 

str. 10 

Węgry modernizują 

flotę śmigłowców 

Rząd Węgier podjął w latach 

2017–2018 ważne decyzje dotyczące 

wsparcia eksploatacji i wymiany 

generacyjnej floty śmigłowców 

wojskowych.Z jednej strony remontowane 

są śmigłowce sowieckiej 

produkcji, z drugiej podpisano dwie 

umowy dotyczące zakupu nowych 

wiropłatów w Airbus Helicopters. 

Str. 54

Nie trać czasu, Zamów PRENUMERATĘ już dziś 

Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej 

www.zbiam.pl lub wpłać należność na konto bankowe 

nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976 

Atrakcyjna cena, w tym dwa numery gratis! 

Pewność otrzymania każdego numeru 

w niezmiennej cenie 

E-wydania dostępne są 

na naszej stronie oraz 

w kioskach internetowych 

Wojsko i Technika: 

cena detaliczna 12,99 zł 

Prenumerata roczna: 130,00 zł 

Lotnictwo Aviation 

International: 



Wojsko i Technika Historia + numery specjalne: 

cena detaliczna 18,50 


Morze: 



Skontaktuj się z nami: office@zbiam.pl 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

Biuro: ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa

Siły Obronne Izraela – po wielu 

latach dyskusji i testów – podjęły 

decyzję o wprowadzeniu do służby, 

dotąd niewykorzystywanych, 

bojowych wozów piechoty. Ich 

bazą będą transportery kołowe 

Ejtan i gąsienicowe Namer. 

Rząd Węgier podjął w latach 

2017–2018 ważne decyzje dotyczące 

wsparcia eksploatacji i wymiany 

generacyjnej floty śmigłowców 

wojskowych.Z jednej strony remontowane 

są śmigłowce sowieckiej 

produkcji, z drugiej podpisano dwie 

umowy dotyczące zakupu nowych 


w tym 5% VAT 

INDEKS 407445 

ISSN 2450-1301 

Spis treści 

Vol. V, nr 1 (41) 

STYCZEŃ 2019, NR 1. 

Nakład: 14 990 egzemplarzy 

PRZYSZŁOŚĆ ARTYLERII US ARMY 

Wojsko 

❙ FARA – W POSZUKIWANIU ŚMIGŁOWCA ROZPOZNAWCZEGO ❙ LCS PO ROSYJSKU 

i Technika 

1/2019 

Styczeń 

CENA 12,99 zł 

WWW.ZBIAM.PL 

BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 

10 28 

Wieże bezzałogowe 

do Namera i Ejtana 

str. 10 

Węgry modernizują 

flotę śmigłowców 

Na okładce: Czołg lekki ELT – kandydat BAE 

Systems do fazy EMD programu Mobile Protected 

Firepower. 

 

Fot. BAE Systems. 

Redakcja 

Andrzej Kiński – redaktor naczelny 

andrzej.kinski@zbiam.pl 

Adam M. Maciejewski 

adam.maciejewski@zbiam.pl 

Maciej Szopa 

maciej.szopa@zbiam.pl 

Tomasz Grotnik – redaktor działu morskiego 

tomasz.grotnik@zbiam.pl 

Kamil Ł. Mazurek 

kamil.mazurek@zbiam.pl 

Korekta 

Monika Gutowska, zespół redakcyjny 

Redakcja techniczna 

Wiktor Grzeszczyk 

Stali współprawcownicy 

Piotr Abraszek, Jarosław Brach, 

Marcin Chała, Jarosław Ciślak, Robert Czulda, 

Maksymilian Dura, Miroslav Gyűrösi, 

Jerzy Gruszczyński, Bartłomiej Kucharski, 

Hubert Królikowski, Mateusz J. Multarzyński, 

Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski, Krzysztof M. Płatek, 

Paweł Przeździecki, Tomasz Szulc, Tomasz Wachowski, 

Michal Zdobinsky, Gabor Zord 

Wydawca 

Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. 

ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa 

office@zbiam.pl 

Biuro 

ul. Bagatela 10 lok. 19, 00-585 Warszawa 

Dział reklamy i marketingu 

Andrzej Ulanowski 

andrzej.ulanowski@zbiam.pl 

Dystrybucja i prenumerata 

Elżbieta Karczewska 


Reklamacje 


Prenumerata 

realizowana przez Ruch S.A: 

Zamówienia na prenumeratę w wersji 

papierowej i na e-wydania można składać 

bezpośrednio na stronie 

www.prenumerata.ruch.com.pl 

Ewentualne pytania prosimy kierować 

na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl 

lub kontaktując się z Telefonicznym 

Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 

801 800 803 lub 22 717 59 59 

– czynne w godzinach 7.00–18.00. 

Koszt połączenia wg taryfy operatora. 

Copyright by ZBiAM 2019 

All Rights Reserved. 

Wszelkie prawa zastrzeżone 

Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne 

rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy 

jest zabronione. Materiałów niezamówionych, 

nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo 

dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów 

i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. 

Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami 

sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść zamieszczonychogłoszeń i reklam. 

Więcej informacji znajdzieszna naszej nowej stronie: 

www.zbiam.pl 

www.facebook.com/wojskoitechnika 

Str. 54 

Spis treści WiT Styczeń 2019 

Nowości z armii świata 

Jarosław Brach, Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, 

Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski str. 5 

Wieże bezzałogowe do Namera i Ejtana 

Paweł Przeździecki str. 10 

Griffin II kontra ELT – program MPF na ostatniej prostej 

Bartłomiej Kucharski str. 18 

Francuski LPM 2019–2025. Czy Paryż wraca do pierwszej ligi 

w wydatkach obronnych? 

Kamil Ł. Mazurek, współpraca Tadeusz Wróbel str. 22 

AUSA 2018 – przyszłość artylerii za Atlantykiem 

Bartłomiej Kucharski str. 28 

Słowacka 30 mm armata automatyczna GTS-30 

Miroslav Gyűrösi str. 34 

Od lasera gazowego do polskich laserowych 

podświetlaczy celu 

Tomasz Wachowski str. 36 

JELCZ z optymizmem wkracza w 2019 rok 

Andrzej Kiński str. 40 

Nowości z sił powietrznych świata 

Adam M. Maciejewski, Łukasz Pacholski str. 44 

F-35 coraz bardziej globalny 

Łukasz Pacholski str. 46 

F-16 dla Słowacji – umowa podpisana 

Michal J. Stolár str. 50 

Węgry modernizują flotę śmigłowców 

Gábor László Zord str. 54 

FARA – powrót Komancza? 

Maciej Szopa str. 60 

China International Aviation & Aerospace Exhibition 2018 

Cz. 2 Bezzałogowe systemy powietrzne 

Tomasz Szulc str. 66 

Śmigłowce ZOP/CSAR – w oczekiwaniu na zmianę warty 

na wybrzeżu 


Nowości z flot wojennych świata 

Tomasz Grotnik str. 74 

USS Thomas Hudner, czyli rozwiązanie pomostowe 


LCS po rosyjsku 

Tomasz Grotnik str. 76 

46 76 

4 Wojsko i Technika • Styczeń 2019 

www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Wieże bezzałogowe do Namera i Ejtana 

Paweł Przeździecki 

W lipcu 2017 r. w Izraelu zaprezentowano 

nową zdalnie sterowaną wieżę 

z 30 mm armatą i wyrzutnią pocisków 

kierowanych Spike. Nie jest to tym razem 

propozycja dla zagranicznych odbiorców, 

ale system mający stanowić uzbrojenie 

pojazdów Sił Obronnych Izraela 

i to kategorii dotąd w ich uzbrojeniu 

niewystępujących – bojowych wozów 

piechoty. Bazą dla tych wozów mają być 

transportery opancerzone – gąsienicowy 

Namer i kołowy Ejtan. 

Ilustracje w artykule: Siły Obronne Izraela, 

Elbit Systems, Rafael Advanced Defense Systems, 

General Dynamics, Paweł Przeździecki, 

Andrzej Kiński. 

Plany wprowadzenia do służby bojowych 

wozów piechoty oznaczają istotną zmianę 

myślenia w Siłach Obronnych Izraela (Cahal). 

W myśl obowiązującej przez wiele lat doktryny, ciężar 

bezpośrednich walk na lądzie miał spoczywać 

na czołgach, solidnie opancerzonych i dysponujących 

dużą siłą ognia. Zadaniem transporterów 

opancerzonych pozostawał transport żołnierzy piechoty. 

Bojowe wozy piechoty były uważane za 

zbędne obciążenie budżetu resortu obrony. Zalety 

pojazdów, stanowiących pośrednie ogniwo pomiędzy 

wspomnianymi kategoriami wozów bojowych, 

według izraelskich wojskowych nie rekompensowały 

niedostatków operacyjnych i wyzwań oraz 

kosztów związanych ze wsparciem ich eksploatacji. 

Począwszy od pierwszej dekady XXI w. izraelskie 

spojrzenie na przyszłość wozów bojowych 

i ich uzbrojenie zaczęło ewoluować. Na potrzebę 

wprowadzenia szybkostrzelnych armat średniego 

kalibru do uzbrojenia wozów bojowych 

wskazywały doświadczenia kolejnych konfliktów 

asymetrycznych, w których brał udział Cahal. 

W czasie II wojny libańskiej izraelskie czołgi 

okazywały się często bezradne w konfrontacji 

z siłami Hezbollahu, korzystającymi ze starannie 

przygotowanych i dobrze zamaskowanych stanowisk 

oraz uzbrojonymi w nowoczesne środki 

przeciwpancerne. Armaty czołgów nie zawsze 

były w stanie zniszczyć wykryte wyrzutnie ppk 

lub stanowiska granatników przeciwpancernych, 

a umiarkowana siła ognia wukaemów i kaemów 

nie pozwalała na obezwładnienie ich 

obsługi. W walkach w terenie zurbanizowanym, 

typowych dla starć z członkami Hamasu w Strefie 

Gazy, kolejnym ograniczeniem był brak możliwości 

rażenia przez czołgi bliskich celów wysoko 

położonych. Z kolei uzbrojenie transporterów 

opancerzonych, składające się z karabinów maszynowych 

i granatników automatycznych, okazywało 

się niewystarczające. 

Doświadczalny Namer w konfiguracji bojowego wozu piechoty z wieżą Rafael Samson Mk 1. 

Prototypowy bojowy wóz piechoty Namer z nową wieżą bezzałogową z 30 mm armatą. 

Nieodpowiednia skuteczność działań wozów 

bojowych stanowiła przykre zaskoczenie dla dowództwa 

Cahalu. W odpowiedzi na niedomagania, 

zresztą występujące na różnych poziomach 

struktury wojsk lądowych, rozpoczęto wieloletni 

program naprawczy. Nosi on nazwę „Jabasza 

ba-ofek”; sformułowanie to jest grą słów, dosłownie 

oznacza „ląd na horyzoncie”, w domyśle 

zaś – „perspektywy dla wojsk lądowych”. Celem 

nadrzędnym tego przedsięwzięcia jest poprawa 

skuteczności lądowego ramienia Cahalu, którego 

trzon stanowią od lat wojska pancerne. 

W fazie planistycznej analizowano również świeże 

doświadczenia sił zbrojnych innych państw. 

W walkach w Iraku i Afganistanie brały przecież 

udział uzbrojone w szybkostrzelne armaty średniego 

kalibru bojowe wozy piechoty – gąsienicowe 

(np. Bradley, Warrior, CV90) i kołowe (np. LAV III, Rosomak). 

W późniejszych fazach obu konfliktów służba 

tych pojazdów odbywała się w warunkach działań 

asymetrycznych, zbliżonych do realiów, z jakimi 

mają do czynienia żołnierze izraelscy. 

Sygnałów wskazujących na plany wdrożenia 

przez Cahal pojazdów z uzbrojeniem typowym 

dla bojowych wozów piechoty było kilka. Pod koniec 

pierwszej dekady XXI w. prototyp ciężkiego 

transportera gąsienicowego Namer (pol. lampart) 

został uzbrojony w bezzałogową wieżę firmy Rafael 

RCWS-30 (Remote Controlled Weapons Station) 

z 30 mm armatą Mk44 Bushmaster II i wyrzutnią 

Spike`ów. W późniejszych latach wieża 

taka, w ramach badań, pojawiła się także na ciężkim 

transporterze starszej generacji Achzarit (pol. 

okrutnica). W 2016 r., przy okazji prac nad kołowym 

Ejtanem (pol. mocny, szerzej w WiT 9/2016), 

ujawniono, że uzbrojenie jednego z jego wariantów 

ma stanowić bezzałogowa wieża m.in. 

z 30 lub 40 mm armatą. 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

Jeden z dwóch finalistów fazy EMD programu Mobile Protected Firepower – GDLS Griffin II. 

Bartłomiej Kucharski 

17 grudnia 2018 r. US Army wskazała 

finałową parę firm, które będą rywalizować 

o zamówienie w programie Mobile Protected 

Firepower. Są to BAE Systems, oferująca 

czołg lekki ELT i General Dynamics Land 

Systems z Griffinem II. 

Fotografie w artykule: US Army, Tim Fish/Shepard 

Media, CMI Defence, BAE Systems, GDLS, L-3. 

Historia MPF jest związana z poszukiwaniem 

następcy, wycofanego z aktywnej 

służby w 1996 r., czołgu lekkiego 

M551 Sheridan, w którym to celu 

w ramach programu AGS (Armored Gun System) 

US Army miała kupić nowy czołg lekki dla 

jednostek aeromobilnych. Pomimo wskazania 

zwycięzcy – XM8 Buford, opracowanego przez 

FMC Corporation (później United Defence, od 

2005 r. część BAE Systems) – program zamknięto 

w 2004 r., choć rozwój konstrukcji przez dwa 

lata kontynuował na własną rękę producent. 

Nie udało się także wdrożyć czołgu lekkiego 

XM1202 na bazie platformy MGV (Manned 

Ground Vehicle), opracowanej w ramach programu 

Future Combat Systems – który został 

zamknięty w 2009 r. (więcej na temat perypetii 

związanych z poszukiwaniem następcy M551 

w WiT 4/2017). 

XM8 miał zastąpić niezbyt udanego Sheridana już ćwierć wieku temu. Plany te zakończyły się fiaskiem. 

Griffin II kontra ELT – program 

MPF na ostatniej prostej 

Mobile Protected Firepower 

Kolejnym podejściem do wdrożenia nowego 

czołgu lekkiego do jednostek szybkiego reagowania 

stał się program Mobile Protected Firepower. 

MPF, mimo „modnej” nazwy, ma być po 

prostu czołgiem lekkim, powstającym dwuetapowo. 

W pierwszym etapie, do 2022 r. (obecnie 

przewiduje się raczej 2025 r.), wdrożone ma być 

niezaawansowane rozwiązanie „z półki”. Uzbrojenie 

stanowić ma 105 lub 120 mm armata, 

pancerz ma chronić przed amunicją małokalibrową 

(po dopancerzeniu zapewne przed 

średniokalibrową), a ponadto wspierać ma go 

aktywny system samoobrony (podobno rozważane 

są Iron Fist IMI Systems i ADS Rheinmetall 

Defence, docelowo zapewne będzie to 

modułowy MAPS). Pierwotnie zakładano transport 

pojedynczego wozu w ładowni samolotu 

C-130J Hercules lub dwóch wozów przez C-17 

Globemaster III (dla porównania, C-17 miał przewozić 

trzy AGS i jeszcze cztery HMMWV), ale 

dziś jest mowa tylko o dwóch w C-17, co umożliwi 

zwiększenie masy w konfiguracji bazowej 

do ponad 20 t (przewiduje się ok. 30 t). Taki wóz 

trafi do wyposażenia amerykańskich IBCT. Jego 

wersja rozwojowa po 2035 r. mogłaby wejść do 

uzbrojenia także SBCT. Obecnie przewiduje się 

włączenie jednej kompanii (14 czołgów) do 

każdego BCT. Na zapytanie ofertowe odpowiedziały 

początkowo tylko: GDLS (oferujący czołg 


www.zbiam.pl

Polityka obronna 

Francuski LPM 2019–2025 Czy Paryż wraca 

do pierwszej ligi w wydatkach obronnych? 

Kamil Ł. Mazurek, 

współpraca Tadeusz Wróbel 

Od rozlania się na Europę w 2009 r. 

globalnego kryzysu finansowego i jego 

ewolucji w kryzys zadłużeniowy 

niektórych państw Starego Kontynentu, 

poważnie dotknięta tymi wydarzeniami 

Republika Francuska nie była w stanie 

zapewnić finansowania swoich sił 

zbrojnych na wymaganym przez NATO 

poziomie 2% PKB. Rosyjska aneksja 

Krymu, wojna na wschodzie Ukrainy 

i poprawiająca się sytuacja gospodarcza 

w ostatnich latach spowodowały, 

że niekorzystny trend we francuskich 

wydatkach militarnych uległ odwróceniu. 

W tym kontekście, w lipcu 2018 r. 

prezydent Francji Emmanuel Macron 

podpisał ustawę o wieloletnim finansowaniu 

sił zbrojnych, tzw. Loi de 

programmation militaire (LPM) na lata 

2019–2025, która daje realną szansę 

na powrót Francji do grona państw 

Sojuszu wydających na cele obronne 

co najmniej 2% PKB. 

Fotografie w artykule: USAF/Staff Sgt. Benjamin 

Wilson, Marine nationale, US Navy/ MC2 Julia 

A. Casper, Airbus, Dassault/Anthony Pecchi, 


Dzięki ustawie o wieloletnim finansowaniu sił zbrojnych pod tytułem „Loi de programmation militaire” Francja 

planuje wrócić do grona państw NATO wydających co najmniej 2% PKB na obronę. Ten ambitny plan, choć 

możliwy, ma jednak przed sobą co najmniej kilka raf, na które może wpaść zupełnie bez winy wojskowego 

establishmentu we Francji. 

Jak wynika z dostępnych danych statystycznych, 

2015 był najgorszym rokiem dla francuskiego 

budżetu obronnego w ciągu ostatnich 

20 lat, kiedy to wydatki na wojsko stanowiły 

zaledwie 1,78% krajowego PKB. Kwotowo było to 

niecałe 31,5 mld EUR (nie uwzględniając wydatków 

na emerytury). Od tego czasu sytuacja zaczęła się 

poprawiać i szacuje się, że w 2018 r. wydatki na cele 

obronne przekroczą 34,2 mld EUR i stanowić będą 

1,81% PKB Francji. Tym samym do zakładanych 2% 

droga jeszcze daleka, choć najgorsze czasy prawdopodobnie 

już minęły. Remedium na tę sytuację, 

według zapewnień przedstawicieli władz Francji, 

ma być promulgowana 13 lipca ub.r. ustawa przewidująca 

rokroczny wzrost wydatków na obronność 

Prezydent Emmanuel Macron podpisał LPM 2019–2025 w lipcu ub.r. Jego pięcioletnia kadencja kończy się 

jednak w połowie 2022 r. i brak reelekcji może poważnie zagrozić planom wpisanym w ustawę. 

o 1,7 mld EUR w latach 2019–2022 i o 3 mld EUR w latach 

2023–2025. Łączny budżet francuskiego Ministerstwa 

Sił Zbrojnych w nadchodzących siedmiu 

latach ma wynieść zatem 295 mld EUR, a w ostatnim 

z nich – w 2025 r. – ma być o niemal 36% wyższy 

od budżetu z 2017 r. Biorąc pod uwagę nie najlepszą 

sytuację gospodarczą Republiki, wysoki, 

sięgający niemal 100% PKB dług publiczny, nie do 

końca satysfakcjonujący wzrost gospodarczy oraz 

wybory prezydenckie we Francji w 2022 r., których 

Emmanuel Macron wcale wygrać nie musi, należy 

uznać, że jest to plan bardzo ambitny. 

Pomimo trudności i dużej dozy niepewności, 

pierwszy sygnał realizacji LPM 2019–2025 miał już 

miejsce – budżet obronny Francji w 2019 r. ma 

wzrosnąć o 1,7 mld EUR, do poziomu 35,9 mld EUR. 

Tym samym trend powrotu do zwiększania wydatków 

obronnych został utrzymany. Ponadto z powyższej 

kwoty nie mniej niż 19,5 mld EUR zostanie 

przeznaczone na wydatki materiałowe, co oznacza 

wzrost o 1,3 mld EUR w stosunku do 2018 r. Dodatkowe 

200 mln EUR ma być wydane na operacje 

zagraniczne i wewnętrzne, co da łączną sumę 

850 mln EUR na ten cel. Poważny wzrost nakładów 

na nowe uzbrojenie oznaczać będzie otrzymanie 

przez marynarkę wojenną co najmniej pięciu nowych 

okrętów: jednej fregaty typu FREMM, dwóch 

okrętów wsparcia, jednego lekkiego okrętu patrolowego 

typu Guyanese i dwóch okrętów wielozadaniowych 

typu D’Entrecasteaux. Zamówione zostaną 

również trzy pierwsze okręty wsparcia 

w ramach programu wymiany okrętów logistycznych 

(FLOTLOG), wielozadaniowy okręt podwodny 

o napędzie jądrowym typu Barracuda, a także 


www.zbiam.pl

Artyleria 

AUSA 2018 – przyszłość 

artylerii za Atlantykiem 

Propozycją spółki Raytheon w programie następcy pocisku ATacMS jest DeepStrike. Dobrze widoczny kontener mieszczący dwie rakiety. 

Bartłomiej Kucharski 

Mimo potęgi lotnictwa, na polu „bitwy 

wieloaspektowej” (a od niedawna „operacji 

wieloaspektowej”) wciąż ogromną rolę 

odgrywać będzie artyleria US Army, 

zarówno ta o mniejszym zasięgu, 

jak i systemy „strategiczne”. Warte są one 

odrębnego omówienia, tym bardziej, 

że w planach ich rozwoju pojawiają się 

też akcenty istotne z polskiego 

punktu widzenia. 

Ilustracje w artykule: US Army, US Marine Corps, 

SECARM, Raytheon, WB Group, BAE Systems, 

General Dynamics, Orbital ATK, 

Lockheed Martin/DARPA. 

Dziś podstawowym uzbrojeniem artylerii 

US Army są systemy wdrożone jeszcze 

w czasach zimnej wojny lub – nieliczne – 

– później. W klasycznej artylerii lufowej arsenał 

US Army stanowią: 105 mm lekka haubica holowana 

M119A1 (w służbie od 1989 r., w wyposażeniu 

IBCT Armii i Gwardii Narodowej, 10 th Mountain 

Division, 82 nd Airborne Division, 101 st Airborne 

Division i 173 rd Airborne Brigade Combat Team, 

często w kombinacji z innymi działami), 155 mm 

haubicoarmata holowana M198 (w służbie od 

1979 r., także w Marines), zastępująca ją sukcesywnie 

M777 tego samego kalibru różnych wersji 

(w służbie od 2005 r.) i samobieżna 155 mm haubicoarmata 

M109 (w służbie od 1962 r., obecnie są 

używane wersje A6 i A7, odpowiednio z nową 

wieżą i podwoziem – głównym użytkownikiem 

US Army jest jedną z ostatnich armii NATO, które używają haubic kalibru innego niż 155 mm (u młodszych członków 

NATO także 152 mm), jak lekka M119A1. 

są ABCT). W polowej artylerii rakietowej królują 

wyrzutnie M270 MLRS (na nośniku gąsienicowym, 

także wariant A1, w służbie od 1983 r.) i M142 

HIMARS (na podwoziu kołowym, w służbie od 

2005 r.), obydwie wykorzystujące standardowe 

pakiety rakiet kal. 227 mm (po sześć pocisków 

w pakiecie) lub pociski balistyczne (jeden pocisk 

w miejsce sześciu 227 mm), przy czym na M270 

załadować można dwa pakiety, zaś na M142 jeden. 

Bataliony MLRS-ów i HIMARS-ów stanowią 

element brygad artylerii polowej US Army (często 

łączą one artylerię lufową i rakietową). 

Wraz ze zmianami globalnego środowiska bezpieczeństwa, 

na co złożyło się powolne odzyskiwanie 

pozycji przez Rosję i (przede wszystkim) 

wzrost potęgi Chińskiej Republiki Ludowej, Pentagon 

dostrzegł konieczność wprowadzenia 

zmian w strukturze i uzbrojeniu także artylerii 

US Army. Były one konieczne tym bardziej, że 

możliwości wyżej wymienionych mocarstw w zakresie 

zdolności „antydostępowych” (A2/AD, Anti 

Access/Area Denial) wskazują według amerykańskich 

analityków, że przynajmniej w pierwszej fazie 

konfliktu niemożliwe będzie wywalczenie 

panowania w powietrzu, co ograniczy swobodę 

działania nie tylko własnego lotnictwa, ale także 

jednostek lądowych. Odpowiedzią Pentagonu 

jest program Long Range Precision Fires (LRPF), 

realizowany przez osobny zespół interdyscyplinarny 

(Cross-Functional Team LRPF), który przewartościował 

amerykańskie podejście do królowej 

pola walki. Początkowo nazwa ta odnosiła się 

wyłącznie do następcy pocisku balistycznego 

ATacMS, ale na ubiegłorocznym sympozjum AUSA 

Global Force Symposium 2018 (szerzej w WiT 

4/2018) nazwa ta pojawiła się w odniesieniu do 

większości (choć nie wszystkich – o czym dalej) 

programów modernizacyjnych amerykańskiej 


www.zbiam.pl

Wozy bojowe 

30 mm armata automatyczna GTS-30 na amunicję 30×165 mm podczas badań strzelaniem w VTSÚ Záhorie. 

Słowacka 30 mm armata 

Miroslav Gyűrösi 

Główne uzbrojenie lufowe bojowych 

wozów piechoty BVP-2, BVP-M 

i bojowych wozów rozpoznawczych 

BPsVI Wojsk Lądowych Sił Zbrojnych 

Republiki Słowackiej stanowi 30 mm 

armata automatyczna produkowana 

przez lokalny przemysł obronny. 

Fotografie w artykule: Miroslav Gyűrösi, Esa Muikku. 

Zmodernizowany bojowy wóz piechoty BMP-2MD Fińskich Sił Obrony został uzbrojony w 30 mm armatę 2A42 

produkcji słowackiej wykonaną z uwzględnieniem części ulepszeń opracowanych z myślą o armacie GTS-30. 

Cechująca się bardzo dobrymi charakterystykami 

i niezawodnością armata automatyczna 

2A42, strzelająca amunicją 

30×165 mm, powstała w drugiej połowie lat 70. 

w tulskim Biurze Konstrukcyjnym Przyrządów 

(KBP) pod kierunkiem Arkadija Szipunowa i Wasilija 

Grjaziewa. W ZSRS jest seryjnie produkowana 

od 1980 r., zaś w 1988 r. przystąpiono do jej wytwarzania 

na licencji w ówczesnej Czechosłowacji, 

w zakładach ZŤS š.p. w Dubnicy nad Váhom. 

Armata 2A42 cechuje się nie tylko doskonałymi 

– także z perspektywy drugiej dekady XXI w. – właściwościami 

balistycznymi, ale także prostotą konstrukcji, 

która zapewnia niezawodne działanie 

w każdych warunkach klimatycznych i szerokim 

spektrum obciążeń mechanicznych. Obec- 

automatyczna GTS-30 

nie broń jest seryjnie wytwarzana przez słowacką 

spółkę ZTS-ŠPECIÁL, a.s., a o wysokiej jakości jej 

produkcji świadczy uzyskanie w ostatnich latach 

zamówień. Oprócz kontraktu zawartego z Ministerstwem 

Obrony Republiki Słowackiej, opiewającego 

na 35 armat do poddawanych modernizacji 

bwr BPsVI i bwp BVP-M, umowę na ich dostawę 

podpisano także z Finlandią. Ministerstwo Obrony 

Finlandii zamówiło w połowie 2017 r. łącznie 

100 takich armat wraz z zestawami części zamiennych 

i narzędziami w ramach programu modernizacji 

bwp BMP-2 do standardu oznaczonego 

BMP-2M/MD. Pierwszych dziewięć armat w ramach 

tej umowy dostarczono jeszcze w 2017 r., a ostatnie 

mają trafić do kontrahenta do końca 2021 r. 

Analizując aktualne wymagania związane z koniecznością 

zwiększenia celności i umożliwieniem 

wykorzystania współczesnej amunicji przeciwpancernej 

z pociskiem podkalibrowym (APFSDS-T), 

słowacki producent armaty przystąpił do jej modernizacji. 

Możliwość alternatywnego wykorzystania 

zmodernizowanej wersji armaty 2A42 została 

po raz pierwszy zdefiniowana podczas 

rozwoju zmodernizowanej wersji BVP-2 pod kryptonimem 

Šakal i zapisana w specyfikacji technicznej 

z 2013 r. Zmodernizowaną armatę 2A42 oferowano 

wówczas pod nazwą CZ-30. 

Efektem obecnego etapu prac modernizacyjnych 

jest armata GTS-30 na amunicję 30×165 mm 

(w odmianie przystosowanej do montażu w wieży 

bezzałogowej TURRA 30 oznaczona GTS-30/A). Armata 

jest przeznaczona do walki z celami lekko 

opancerzonymi na dystansie do 2000 m, zaś ze stanowiskami 

środków ogniowych i umocnieniami polowymi, 

pojazdami nieopancerzonymi, a także siłą 

żywą na odległościach do 4000 m oraz z celami latającymi 

o prędkościach poddźwiękowych lecących 

na wysokościach do 2000 m, przy odległości skośnej 

nieprzekraczającej 2500 m. Zakres temperatur użycia 

armaty to ±50°C, a bezawaryjnie działa ona 

w deszczu, przy dużym zapyleniu powietrza, pokryta 

warstwą lodu czy piasku, co potwierdziło ponad 

35 lat eksploatacji, także w warunkach bojowych. 

Przeprowadzona na Słowacji modernizacja 

obejmuje: zastosowanie najnowszych osiągnięć 

metalurgii i materiałoznawstwa, zawężenie zakresu 

tolerancji przy wykonaniu elementów armaty, 

a także zastąpienie oryginalnego hamulca wylotowego 

urządzeniem wylotowym o nowej konstrukcji. 

Zwiększenie liczby komór hamulca wylotowego 

w połączeniu z ich zmniejszeniem zapewnia 

wykorzystanie nowoczesnej amunicji przeciwpancernej 

APDS i APFSDS bez negatywnego wpływu 

na elementy i działanie automatyki armaty, a także 

bez zwiększenia siły odrzutu, która jest faktycznie 

identyczna. Należy podkreślić, że masa hamulca 

wylotowego nie uległa zmianie. 


www.zbiam.pl

Przemysł obronny 

Tomasz Wachowski 

Niewiele osób dziś pamięta, że w latach 

60. Polska była jednym ze światowych 

liderów i pionierów techniki laserowej. 

Oczywiście, początkowo były to instalacje 

badawcze, ale bardzo szybko pojawiły się 

w naszym kraju laserowe urządzenia 

użytkowe – najpierw do zastosowań 

medycznych i przemysłowych, a wkrótce 

także wojskowych. Ta ostatnia linia 

rozwijana jest do dziś. Z powstaniem 

i wdrożeniem do produkcji wszystkich 

tych urządzeń związany był – zmarły 

w ubiegłym roku – prof. dr inż. Zbigniew 

Puzewicz, a zainicjowane przez niego 

w ostatnich latach prace związane 

z techniką laserową są kontynuowane. 

Od lasera gazowego do polskich 

laserowych podświetlaczy celu 

Ilustracje w artykule: 

CRW Telesystem-Mesko Sp. z o.o. 

Laserowy dalmierz-podświetlacz celu LPC-1, w którym zastosowano opracowany przez CRW Telesystem-Mesko 

moduł głowicy laserowej, tu występujący jako kluczowy zespół modułowego systemu dalmierza/oświetlacza 

laserowego MSD/O. 

1963 r. uruchomiony został 

pierwszy w Polsce laser helowo-neonowy 

(gazowy), generujący promie- 

20sierpnia 

niowanie podczerwone o długości fali 1,15 μm. 

Sukces ten był dziełem naukowców zespołu z Katedry 

Podstaw Radiotechniki Wydziału Elektroradiotechnicznego 

Wojskowej Akademii Technicznej, 

kierowanego przez ówczesnego dr. inż. 

Zbigniewa Puzewicza. Współpracował on w tym 

przedsięwzięciu z Katedrą Urządzeń Mikrofalowych 

tego samego wydziału, którą kierował Kazimierz 

Dzięciołowski (późniejszy profesor). Stało 

się to w trzy lata po uruchomieniu pierwszego 

lasera na świecie, skonstruowanego przez amerykańskiego 

fizyka Theodore’a Maimana (16 maja 

1960 r., laser na ciele stałym – rubinowy), zaś 

w grudniu tego samego roku amerykańskim naukowcom 

udało się uruchomić pierwszy laser 

gazowy, helowo-neonowy o działaniu ciągłym. 

Jeszcze w 1963 r. – 7 listopada – zespół Zbigniewa 

Puzewicza uruchomił pierwszy w naszym kraju 

laser na ciele stałym – rubinie. Ten z kolei posłużył 

do opracowania pierwszego w Polsce użytkowego 

urządzenia laserowego – koagulatora do mikrochirurgii 

okulistycznej, za pomocą którego 2 kwietnia 

1965 r. przeprowadzono pierwszą w Polsce i Europie 

operację przyklejenia za pomocą lasera siatkówki 

oka. Ten kierunek prac rozwijany był także w kolejnych 

latach, czego efektem było skonstruowanie 

i wdrożenie do produkcji pod koniec lat 70. lancetu 

chirurgicznego na bazie lasera CO2, a potem wyspecjalizowanych 

lancetów laryngologicznych. 

25 października 1966 r., oczywiście w zespole 

Puzewicza, opracowano pierwszy w Polsce laser 

molekularny na dwutlenku węgla dużej mocy 

(2000 W), który w kolejnym roku przekazano do 

produkcji w Zakładzie Produkcji Doświadczalnej 

WAT z myślą o zastosowaniu w przemyśle – do 

cięcia i spawania materiałów. 

Poza licznymi nagrodami, sukcesy w pracach 

nad laserami zaowocowały powołaniem 9 września 

1967 r. na Wydziale Elektroniki Wojskowej Akademii 

Technicznej Instytutu Elektroniki Kwantowej 

(IEK WAT), dysponującego samodzielnością w zakresie 

formułowania tematyki i pozyskiwania środków 

na realizowane prace. Na jego czele stanął 

doc. dr inż. Zbigniew Puzewicz. IEK WAT kontynuował 

i rozwijał dotychczasowe kierunki prac nad 

techniką laserową, od 1970 r. także w ramach 5-letniego 

programu węzłowego „Rozwój badań, 

opracowanie konstrukcji i budowa urządzeń laserowych”, 

w ramach którego Instytut realizował ponad 

60% całości prac badawczo-rozwojowych. To 

właśnie w tym okresie powstały w IEK WAT lasery 

impulsowe dużych mocy. 

Jeszcze przed powstaniem IEK WAT w zespole 

Zbigniewa Puzewicza rozpoczęto prace nad zastosowaniem 

laserów w obronności. Pierwszym 

ich efektem był dalmierz laserowy, uruchomiony 

w warunkach laboratoryjnych w 1966 r., którego 

model w wykonaniu przenośnym testowany był 

w warunkach poligonowych od 1968 r. Ten kierunek 

w pełni odpowiadał ówczesnym trendom 

światowym, ponieważ błyskawiczny i precyzyjny 

pomiar odległości na polu walki jest fundamentem 

efektywności wielu systemów rażenia celów, 

np. ognia artyleryjskiego czy systemów kierowania 

ogniem czołgów i innych wozów bojowych, 

a pierwsze dalmierze laserowe zaczęły pojawiać 

się w uzbrojeniu czołowych armii świata. 

W latach 70. zainicjowano także prace nad laserowymi 

systemami symulacji strzelania (system 

Tampico), m.in. do czołgów rodziny T-54/-55, ale nie 

wyszły one wówczas poza stadium modeli i demonstratorów. 

Model głowicy laserowej z ekspanderem wiązki (stan 2009 r.) – prace własne CRW Telesystem-Mesko. 

Pierwsze polskie lasery 

w Wojsku Polskim 

Na wdrożenie pierwszych wojskowych urządzeń 

laserowych polskiej konstrukcji i produkcji przyszło 

jednak poczekać aż kilkanaście lat. Dopiero 

w 1984 r. w warszawskim Przemysłowym Centrum 

Optyki (PCO) uruchomiono seryjną produkcję 


www.zbiam.pl

Pojazdy wojskowe 

JELCZ z optymizmem wkracza w 2019 rok 

Andrzej Kiński 

Regina, Krab, Kryl, Langusta, Baobab, 

Liwiec, Morska Jednostka Rakietowa, 

Pilica, Wisła, Odra, Daglezja – to 

wszystko nazwy programów 

lub urządzeń, w których ważną rolę 

pełnią ciężarówki zaprojektowane 

i wyprodukowane przez zakłady 

JELCZ Sp. z o.o. Zakłady dostarczają 

także polskim firmom podwozia dwu-, 

trzy- i czteroosiowe, zapewniające 

skompletowanie pojazdów o maksymalnej 

masie całkowitej powyżej 15 t 

pod zabudowy specjalnego sprzętu 

i uzbrojenia. Przykładowo, do cystern 

do przewozu paliw czy wody, hakowych 

systemów załadowczych platform 

i kontenerów, żurawi samochodowych, 

kontenerów łączności i dowodzenia, 

kontenerów warsztatów remontowonaprawczych. 

Dziś spółka z podwrocławskiego 

Jelcza-Laskowic jest największym 

dostawcą ciężarówek klas tonażowych 

średniej i ciężkiej do Sił Zbrojnych RP. 

A zatem nie może dziwić fakt, że – poza 

dostawami gotowych pojazdów – obecna 

jest w absolutnej większości przedsięwzięć 

modernizacyjnych wojska, 

w których niezbędne są podwozia 

samochodowe pod specjalistyczne 

zabudowy. 

Fotografie w artykule: Andrzej Kiński, JELCZ Sp. z o.o. 

Portfel zamówień, w tym niedawno podpisana 

umowa z MON na dostawę kolejnej 

partii sztandarowego wyrobu Jelcza, samochodu 

wysokiej mobilności typu 442.32, 

sprawia, że zakłady mają zagwarantowaną stabilną 

pracę na najbliższych kilka lat, a wszystko 

wskazuje na to, że także w przyszłości nie zabraknie 

nowych projektów ze znaczącym udziałem 

firmy. 

Ważny rok 

Właśnie rozpoczęty rok 2019 będzie niezwykle 

istotny dla firmy, która przed niespełna dwoma 

laty obchodziła swoje 65-lecie. Należąca od 

2012 r. do Grupy Kapitałowej HSW, a wraz z nią 

Pod koniec ubiegłego roku Siły Zbrojne RP dysponowały ok. 1300 samochodami ciężarowymi Jelcz 442.32, których 

dostawy rozpoczęły się w 2014 r. Część z nich trafiła do formowanych obecnie Wojsk Obrony Terytorialnej. 

od 2014 r. także do Polskiej Grupy Zbrojeniowej 

S.A. spółka, dzięki konsekwencji kolejnych zarządów 

i bliskiej współpracy z głównym odbiorcą, 

najpierw odbudowała, a obecnie systematycznie 

rozwija swoje możliwości, co 

bezpośrednio przekłada się na wielkość produkcji, 

a więc i wyniki finansowe. W tym roku, 

po raz pierwszy od ponad 20 lat liczba wyprodukowanych 

w ciągu roku samochodów ma 

przekroczyć 500 egzemplarzy, przy stabilnym 

zatrudnieniu wynoszącym ok. 650 osób. Mogłoby 

wydawać się, że nie jest to dużo, ale 

w przypadku niszowych producentów, produkujących 

obecnie wyłącznie pojazdy wojskowe 

dla jednego odbiorcy, a do takich zalicza 

się firma z Jelcza, to całkiem niezły wynik. Warto 

w tym miejscu przytoczyć dane dotyczące 

czeskiej firmy Tatra Trucks, producenta renomowanego, 

znanego na całym świecie, eksportującego 

nawet 80% swojej produkcji i wytwarzającego 

auta także na rynek cywilny. 

W 2017 r. czeska firma wyprodukowała 1481 

samochodów (z których w tym samym roku 

sprzedano 1338) przy zatrudnieniu 1200 osób 

(dodatkowo 600 osób w siostrzanej firmie Tatra 

Metalurgie). 

Począwszy od przełomowego 2014 r., kiedy 

uruchomiono pełnoskalową produkcję ciężarówek 

średniej ładowności i wysokiej mobilności 

typu 442.32, wielkość produkcji Jelcza systematycznie 

rośnie o ok. 10% rocznie, a zatem pokonanie 

bariery 500 wyprodukowanych samochodów 

przy obecnym portfelu zamówień będzie tylko 

kwestią czasu (patrz zestawienie poniżej). 

Sprzedaż pojazdów specjalnych marki Jelcz w latach 2005–2018 

Rok 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 

Liczba 39 66 103 91 28 117 110 121 187 178 328 358 400 442 

* W 2018 r. wyprodukowano 455 samochodów, z których odbiorcy dostarczono 442. 

Jelcz 442.32 – filar rozwoju firmy 

Wspomniany samochód Jelcz 442.32 to dla 

współczesnego Jelcza produkt przełomowy. Biuro 

konstrukcyjne zakładów zainicjowało nad nim 

prace w połowie pierwszej dekady XXI w., wychodząc 

naprzeciw potrzebom Wojska Polskiego pilnie 

poszukującego następców samochodów średniej 

ładowności i wysokiej mobilności Star 660 

i 266, a więc należących do segmentu rynku, na 

którym Jelcz nie był wcześniej obecny. Biorąc pod 

uwagę sytuację na rynku motoryzacyjnym w kraju 

i pilne potrzeby kontrahenta, oceniane wówczas 

na kilka tysięcy pojazdów, podjęcie rękawicy 

było działaniem jak najbardziej logicznym. Opracowując 

nowy samochód, Jelcz (wówczas Jelcz- 

-Komponenty Sp. z o.o.) nie tylko przeanalizował 

światowe tendencje w tej klasie wojskowych samochodów 

logistycznych, ale także pierwsze doświadczenia 

wyniesione z wykorzystania starszych 

aut Jelcza podczas misji polskich kontyngentów 

wojskowych w Iraku i Afganistanie. 

Prototyp Jelcza 442D28 4×4 Bartek, samochodu 

o maksymalnej masie 15 t, napędzanego 6-cylindrowym 

silnikiem wysokoprężnym Iveco NEF Tector 

o mocy 202 kW/275 KM, zaprezentowano publicznie 

w 2007 r. Wojsko kupiło, począwszy od 

2009 r., kilka takich samochodów, ale spodziewane 

wielkie zamówienia nie nadeszły, w związku z tym 

konstruktorzy zajęli się doskonaleniem konstrukcji. 

Od 2011 r. pracowano nad kolejną modyfikacją samochodu 

tej rodziny, oznaczoną 442.32, o dopuszczalnej 

masie całkowitej 15 600 kg i ładowności 

szosowej 6000 kg dla pojazdów z kabiną dwuosobową, 

zaś 4000 kg nośności podwozi z kabinami 

6-osobowymi. Napęd samochodu stanowił turbodoładowany 

silnik wysokoprężny firmy MTU – model 

6R106TD21 o mocy 240 kW/326 KM i maksymalnym 

momencie obrotowym 1300 Nm przy 

1200÷1600 obr/min. Swoją premierę samochód 


www.zbiam.pl

Samoloty bojowe 

Łukasz Pacholski 

Ostatnie tygodnie ubiegłego roku 

obfitowały w różnorodne wydarzenia 

związane z programem F-35 Lightning II, 

konstrukcji która zaczyna – zgodnie 

z zamysłem swych twórców 

– dominować na globalnym rynku 

wielozadaniowych samolotów 

bojowych. 

F-35 coraz bardziej globalny 

Fotografie w artykule: US Navy, US Air Force, 

Royal Navy, Ministerstwo Obrony Australii, 

Lockheed Martin. 

Chociaż materiał o nowościach programu 

F-35 znalazł się na łamach Wojska i Techniki 

niedawno (WIT 11/2018), to w historii 

konstrukcji wydarzyło się w ostatnim czasie tyle, 

że trudno przejść obok tych informacji obojętnie. 

Są one związane z produkcją i rozwojem, a także 

wdrażaniem do służby czy też, kwestiami najważniejszymi 

dla każdego producenta, kolejnymi 

kontraktami. Najnowszy produkt z Fort Worth jest 

już eksploatowany w liczbie ponad 300 egzemplarzy, 

które łącznie wylatały ponad 150 000 godzin, 

w tym część w warunkach quasi-bojowych 

nad Afganistanem, Libanem i Strefą Gazy. 

F-35 dominuje dziś na rynkach państw zachodnich, jednak jego obecność powoduje reakcję konkurentów, 

którzy chcą wykorzystać jego ograniczenia do zwiększenia własnych szans. 

Produkcja, zamówienia i dostawy 

14 listopada 2018 r. Departament Obrony i Lockheed 

Martin podpisali kontrakt dotyczący zamówienia 

255 samolotów dla odbiorców spoza Stanów 

Zjednoczonych. W momencie zawarcia 

umowy Pentagon przelał też pierwszą transzę 

funduszy w wysokości 6 mld USD, natomiast całe 

zamówienie ma kosztować 22,7 mld USD i zostać 

zrealizowane do marca 2023 r. Spośród tych samolotów 

106 ma trafić do sił zbrojnych Stanów 

Zjednoczonych (64 F-35A, 26 B i 16 C). Pozostałe 

trafią do odbiorców zagranicznych – 18 F-35B 

i 131 F-35A. Część prac związanych z kompletowaniem 

tych maszyn zostanie zrealizowana na liniach 

montażu końcowego w Japonii i we Włoszech, 

jednak dotychczas ani producent, ani 

zamawiający nie podali szczegółów dotyczących 

podziału puli eksportowej. Mniej więcej wiadomo, 

jak zamówienie rozłoży się w przypadku 

F-35B, 17 z nich trafi do RAF, a drugim użytkownikiem 

zagranicznym tej wersji są Włochy, które 

najprawdopodobniej odbiorą osiemnasty egzemplarz. 

Kontrakt, dotyczący 12. partii niskoseryjnej 

(LRIP), jest pierwszym ujętym w wieloletnim 

programie zakupowym, który ma objąć 

ok. 450 Lightningów, zamawianych w ramach 12., 

13. i 14. LRIP. Ma to pozwolić na dalsze ograniczenie 

kosztu jednostkowego dzięki większemu tempu 

produkcji. Według danych producenta, pojedynczy 

F-35A w pełnym ukompletowaniu i standardzie 

11. LRIP kosztuje obecnie 89,2 mln USD. W 2020 r. 

planuje się ograniczyć te koszty do 80 mln. 

20 grudnia Lockheed Martin poinformował o dostarczeniu 

zamawiającemu ostatniego w 2018 r. egzemplarza 

F-35. Łącznie w ubiegłym roku dostawy 

objęły 91 maszyn – 54 trafiły do Stanów Zjednoczonych, 

a pozostałe na eksport. Plan na ten rok 

zakłada dostawę ponad 130 egzemplarzy. Ważnym 

wydarzeniem będzie rozpoczęcie eksportowych 

dostaw z linii w Cameri we Włoszech. Obecnie, 

obok maszyn dla obu rodzajów Sił Zbrojnych Republiki 

Włoskiej, montowane są tam F-35A dla Koninklijke 

Luchtmacht. Pod koniec ubiegłego roku Holandia 

miała na stanie trzy samoloty, wszystkie 

zmontowane w Fort Worth i stacjonujące w Stanach 

Zjednoczonych. Zgodnie z zapisami kontraktu, 

w Cameri powstanie 29 holenderskich F-35A. 

Aktualny harmonogram zakłada, że pierwsze samoloty 

tego typu trafią na stałe do Holandii pod 

koniec 2019 r. Właśnie Holandia może być jednym 

z beneficjentów redukcji kosztów jednostkowych, 

14 grudnia ministerstwo obrony tego państwa poinformowało, 

że planowany jest zakup kolejnej partii 

F-35A na potrzeby Koninklijke Luchtmacht. Decyzja 

ta jest wynikiem planowanego wzrostu budżetu 

obronnego z 1,36% do 2% PKB, a niższa cena umożliwia 

zakup większej liczby maszyn. Szczegóły mają 

zostać upublicznione na wiosnę, jednak media holenderskie 

już dziś podają, że kolejna transza może 

objąć od 15 do 18 samolotów, dzięki którym możliwe 

będzie sformowanie trzeciej eskadry. Przypomnijmy, 

w początkowej fazie programu F-35 Holendrzy 

deklarowali zakup aż 85 samolotów tego typu. 

Holandia nie jest jedynym państwem, które 

ogłasza publicznie plany dokupienia kolejnych 

Lightningów II. Tą samą drogą planuje pójść także 

Japonia – w przypadku jej Sił Samoobrony chodzi 

wręcz o lawinowy wzrost zamówienia. W grudniu 

2018 r. rząd w Tokio zatwierdził bowiem wieloletni 

plan zakupu 105 dodatkowych F-35, które dołączą 

do zakontraktowanych (i częściowo już dostarczonych) 

42 maszyn. Dzięki temu Siły Samoobrony 

Japonii staną się największym użytkownikiem tych 

maszyn poza Stanami Zjednoczonymi. Spośród 

nich 107 ma być w wersji F-35A, a pozostałe w wersji 

skróconego startu i pionowego lądowania 

F-35B. Te drugie będą stanowić element grupy lotniczej 

pary „niszczycieli wielozadaniowych” typu Izumo. 

Jednocześnie taki obrót sprawy oznacza, że to 

F-35A staną się bezpośrednimi następcami nie tylko 

F-4J Phantom II, ale także ok. 100 F-15CJ/DJ Eagle, 

które nie przejdą modernizacji. Tym samym wszystko 

wskazuje, że Tokio zarzuca pomysł „szybkiego” 

opracowania własnego wielozadaniowego samolotu 

bojowego 5. generacji, który miał zająć miejsce 

F-15. Według lokalnych mediów zakup dodatkowych 

F-35A ma być powiązany z przekazaniem, jako 

częściowego rozliczenia, kilkudziesięciu F-15CJ/DJ 

Amerykanom, które mogliby sprzedać po okazyjnych 

cenach zainteresowanym państwom Azji. 

10 grudnia do bazy lotniczej Williamtown 

w Australii przyleciały pierwsze dwa F-35A Royal 

Australian Air Force. Samoloty przebazowano 

z bazy Luke w Arizonie z międzylądowaniem na 

Hawajach. Ich wsparciem były dwa wielozadaniowe 

samoloty tankujące A330MRTT i transportowy 

C-17 Globemaster III. Formalnie F-35 trafiły do 

3. Dywizjonu RAAF, rozpoczynając przezbrajanie 

jednostki na nowy typ samolotu. Wstępną gotowość 

operacyjną dywizjon ma osiągnąć pod 

koniec 2020 r. Dotychczas Australijczycy przejęli 

10 F-35A. Osiem stacjonuje nadal w bazie Luke, 

gdzie są wykorzystywane do szkolenia personelu. 

Łącznie Canberra planuje zakup 72 samolotów, 

ale dodatkowo może dokupić kolejnych 28. 

W przypadku tych ostatnich rozważa się dwie 

opcje – dokupienie kolejnych F-35A bądź podział 

zamówienia pomiędzy F-35A a B. Idea zakupu 

F-35 w wersji skróconego startu i pionowego 

lądowania została publicznie zanegowana 


www.zbiam.pl

Wiropłaty wojskowe 

Węgry modernizują flotę śmigłowców 

Jeden z dwóch węgierskich śmigłowców Mi-24W (nr 711) poddanych remontowi i ograniczonej modernizacji w Rosji w 2018 r. 

Gábor László Zord 

Rząd Węgier podjął ostatnio 

ważne decyzje dotyczące wsparcia 

eksploatacji i wymiany generacyjnej 

floty śmigłowców wojskowych. 

Z jednej strony remontowane 

i poddawane ograniczonej modernizacji 

są, służące od lat w Magyar 

Honvédség, śmigłowce sowieckiej 

produkcji, z drugiej podpisano umowy 

dotyczące zakupu nowych lekkich 

i średnich wielozadaniowych 


Fotografie w artykule: Gábor László Zord, 


Na przestrzeni ostatnich kilku lat byliśmy 

świadkami kilku falstartów związanych 

z próbami modernizacji floty śmigłowcowej 

Magyar Honvédség (Węgierskie Siły Obrony). Projekt 

z 2011 r. pozyskania 32 używanych Belli UH-1N Twin 

Huey, wycofywanych ze służby w US Marine Corps, 

upadł tak samo, jak nieco późniejsza idea przejęcia 

wiropłatów AgustaWestland (obecnie Leonardo 

Helicopters) AW139 na podstawie umowy międzyrządowej 

z Włochami. W 2013 r. rząd ogłosił plan 

rozwoju „krajowych zdolności śmigłowcowych” 

poprzez wspólny zakup wiropłatów dla wojska, policji 

i ratownictwa medycznego. Jako, że realizacja 

tego planu opóźniła się z powodu braku środków, 

podobnie jak kontrakty na remonty i zakup części 

zamiennych do floty wcześniej eksploatowanych 

śmigłowców, sytuacja stała się krytyczna, jeśli chodzi 

o dostępność wiropłatów do bieżących zadań. 

Podczas wielkich powodzi w 2013 r. sytuacja była 

już tak trudna, że jedynym sposobem na zapewnienie 

wystarczającej liczby maszyn było posiłkowanie 

się odstępstwami od kalendarza obsług i remontów 

śmigłowców, możliwymi dzięki regulacjom 

prawnym związanym z ogłoszeniem stanu wyjątkowego. 

Śmigłowce transportowe Mi-17 z trudem 

wykonywały loty operacyjne, a bojowe Mi-24 

przekroczyły swoje (i tak już przedłużone) resursy 

kalendarzowe i przestały latać jeszcze w tym samym 

roku, mimo że oficjalnie nie zostały wycofane 

ze służby. 

Zakup Mi-8 i remonty Mi-17 

W powstałej sytuacji łatwiej było kupić trzy świeżo 

zmodernizowane śmigłowce Mi-8T (3301, 

3304, 3305) za ok. 10 mln EUR na wolnym rynku 

na początku 2014 r., niż zorganizować remont maszyn 

będących na stanie węgierskiego lotnictwa. 

Kuriozalne było, że to właśnie zakup starych maszyn 

z Rosji miał zabezpieczyć węgierską flotę 

wiropłatów do czasu podjęcia odpowiednich decyzji 

przez rząd i przyznanie stosownych funduszy. 

Podobnie jak to, że rotacyjny udział węgierskich 

załóg jako instruktorów dla Afgańskich 

Narodowych Sił Bezpieczeństwa służył faktycznie 

do podtrzymania umiejętności ich samych. 

Koncepcja odbudowy sił śmigłowcowych jako 

realne przedsięwzięcie pojawiła się na horyzoncie 

w 2016 r., kiedy Ministerstwo Obrony Narodowej 

Węgier zleciło remont generalny swoich śmigłowców 

produkcji sowieckiej, przedłużając tym samym 

okres eksploatacji maszyn Mi-17 (pierwotnie 

zakupionych w drugiej połowie lat 80. w ZSRS). 

Najpierw objęto pracami dwie maszyny wersji 

podstawowej (o numerach 702 i 704) i dwie wersji 

N (703 i 705). Te ostatnie w 2008 r. zmodernizowano 

instalując oświetlenie umożliwiające loty w goglach 

noktowizyjnych, zainstalowano nowy system 

nawigacyjny i wyświetlania informacji KNEI-8 

(rosyjskiej produkcji), a także radar pogodowy. 

Wszystkie cztery maszyny zostały przetransportowane 

do Nowosybirskich Lotniczych Zakładów 

Remontowych (Nowosybirskij awiaremontnyj zawod, 

NARZ) we wrześniu 2016 r., a na Węgry powróciły 

w maju 2017 r., na pokładzie samolotu 

An-124 firmy Wołga-Dniepr. Koszt tego przedsięwzięcia 

wyniósł 12 mln EUR. Piąty Mi-17 (701) został 

objęty osobnym kontraktem z firmą Wiertalioty 

Rossii, opiewającym na ok. 3 mln EUR. Ta 

maszyna dotarła do NARZ w październiku 2017 r. 

na pokładzie samolotu Ił-76TD-90WD przewoźnika 


www.zbiam.pl

Wiropłaty wojskowe 

Maciej Szopa 

Wraz z rozwojem potencjału 

militarnego możliwych 

przeciwników Stanów Zjednoczonych 

i powracającym widmem wybuchu 

nowej zimnej wojny odradzają się 

też pomysły rodem z poprzedniej. 

Jednym z nich jest program śmigłowca 

bojowo-rozpoznawczego, który choć 

bazuje na nieco innych założeniach, 

może być postrzegany jako duchowy 

spadkobierca RAH-66 Commanche 

sprzed ponad dwóch dekad. 

Ilustracje w artykule: Boeing, 

US Army/SSgt Shane A. Cuomo, 

Lockheed Martin, Sikorsky, Bell. 

Starodawny, lecz nieodżałowany w US Army, OH-58D Kiowa Warrior. Powstała po jego wycofaniu pustka dotąd nie 

została zadowalająco wypełniona. 

Boeing/Sikorsky RAH-66 Commanche, czyli mająca korzenie w czasach zimnej wojny próba stworzenia zaawansowanego 

śmigłowca rozpoznawczo-bojowego. 

Wycofanie wyspecjalizowanych śmigłowców 

rozpoznawczych z lotnictwa US Army 

w latach 2014–2017 spowodowało znaczącą 

lukę sprzętową, którą tylko w teorii wypełniają 

dzisiaj śmigłowce Boeing AH-64E Apache 

Guardian, współpracujące z bezzałogowcami AAI 

RQ-7B Shadow i General Atomics MQ-1C Gray 

Eagle (więcej w WiT 12/2017). Samo rozwiązanie, 

polegające na łączeniu we wspólne grupy maszyn 

załogowych i bezzałogowych (tzw. MUMT – man 

unmanned teaming), jest z pewnością krokiem 

w dobrym kierunku, jednak raczej w kontekście 

zwiększenia efektywności Apache Guardiana jako 

maszyny bojowej i służącej do testowania rozwiązań, 

które w kolejnej dekadzie staną się zapewne 

standardem. Natomiast wykorzystywanie tego 

kosztownego w zakupie (średnia cena dla US Army 

to ok. 33,6 mln USD i to biorąc pod uwagę, że 

większość maszyn powstaje w wyniku przebudowy 

AH-64D), eksploatacji (6000–7000 USD za godzinę 

lotu), dużego i niezbędnego do wykonywania 

innych zadań śmigłowca wydaje się co 

najmniej dyskusyjne. Szczególnie w dobie, kiedy 

Pentagon nie dysponuje już takimi możliwościami 

finansowymi, jak w poprzedniej dekadzie. Tym 

bardziej, że lotnictwo US Army nadal odczuwa po- 

FARA – powrót Komancza? 

trzebę dysponowania śmigłowcem rozpoznawczym. 

Przypomnijmy, że po raz ostatni względnie 

nowe rozwiązanie tego typu US Army otrzymało 

w 1985 r. i była to modernizacja, używanego od 

1969 r., lekkiego śmigłowca Bell OH-58 Kiowa. 

W ramach ówczesnego programu AHIP (Army 

Helicopter Improvement Program) doprowadzono 

je do standardu OH-58D Kiowa. Dodatkowo, 

w 1991 r., maszyny te zaczęto przystosowywać 

do przenoszenia uzbrojenia, w tym kierowanych 

pocisków przeciwpancernych AGM-114 Hellfire, 

przez co uzyskały nazwę Kiowa Warrior. Już 

na początku lat 90. powszechnie uznawano, że 

OH-58D jest rozwiązaniem przejściowym, a dowódcy 

US Army oczekiwali na nowy śmigłowiec 

RAH-66 Commanche, powstający siłami Boeinga 

i Sikorsky’ego w ramach programu LHX (Light 

Helicopter Experimental). Pomimo wydanych niemal 

7 mld USD, zainicjowany formalnie w 1988 r. 

program zamknięto w 2004 r. w trakcie intensywnych 

prób dwóch prototypów. Tymczasem leciwe 

Kiowa Warrior zostały zaangażowane w wyczerpującą 

resursy „wojnę z terroryzmem”. Po zamknięciu 

LHX Wojska Lądowe USA próbowały zastąpić 

OH-58D jeszcze trzykrotnie, szukając 

znacznie tańszego rozwiązania niż zaawansowany 

Commanche. W latach 2004–2008 prowadzony 

był program Armed Reconnaissance Helicopter 

(ARH), w latach 2012–2013 Armed Aerial Scout 

(AAS), a w 2014 r. skasowano – bardzo już „budżetowy” 

– projekt modernizacji OH-58D do nowego 

standardu F. W tym samym roku podjęto decyzję 

o stopniowym wycofaniu Kiowa Warriorów i zastąpieniu 

ich przez AH-64E. 

Problem braku wyspecjalizowanej platformy 

został odsunięty w czasie. Pojawiły się nawet opinie, 

że bezzałogowce z powodzeniem zastąpią 

lekkie śmigłowce w działaniach rozpoznawczych 

– albo już na zawsze, albo do czasu wprowadzenia 

maszyny będącej efektem ambitnego programu 

Future Vertical Lift (FVL). Program ten dotyczył 

jednak bardzo odległej przyszłości – po 

korektach – miał doprowadzić do wdrożenia seryjnych 

wiropłatów dopiero w latach 30. XXI wieku. 

Przypomnijmy, że FVL ma zaowocować powstaniem 

pięciu nowych platform latających, opartych 

na podobnych rozwiązaniach technicznych, które 


www.zbiam.pl

Systemy bezzałogowe 

China International Aviation 

& Aerospace Exhibition 2018 

Bezzałogowiec klasy MALE AVIC/CAIG Cloud Shadow z bogatym zestawem uzbrojenia. To jeden z kilku chińskich odpowiedników amerykańskiej maszyny MQ-9 Reaper oferowanych 

zagranicznym odbiorcom. 

Tomasz Szulc 

Ekspozycję ubiegłorocznego salonu 

w Zhuhai przytłaczała liczba 

i różnorodność bezzałogowców. 

Na dodatek wśród tego „tłumu dronów” 

nie było większości typów, które są 

od lat testowane, a zapewne i obecnie 

używane w jednostkach Chińskiej Armii 

Ludowo-Wyzwoleńczej, czyli liczba 

opracowywanych równolegle maszyn 

bezzałogowych jest w rzeczywistości 

jeszcze większa. O ile jednak 

do niedawna chińskie firmy kopiowały 

sprawdzone na świecie rozwiązania 

ze znacznym opóźnieniem, to obecnie 

wśród prezentowanych konstrukcji 

były także odpowiedniki najnowszych 

maszyn, opracowywanych aktualnie 

w Izraelu i USA, a nawet zupełnie 

oryginalne rozwiązania. 

Fotografie w artykule: Marina Łyscewa, 

Michaił Żerdiew, Internet. 

Cz. 2 Bezzałogowe systemy powietrzne 

Największą sensacją, dosłownie i w przenośni, 

była makieta aparatu CH-7 (CH – 

– Caihong czyli Tęcza), jak wszystkie BSP 

serii CH skonstruowanego przez CASC (China 

Aerospace Science and Technology Corporation), 

jednego z wiodących chińskich ośrodków 

rozwoju BSP. To niewątpliwe naśladownictwo 

konfiguracji dużych amerykańskich maszyn, 

a w szczególności X-47B Northrop Grummana. 

Maszyna w układzie latającego skrzydła ma mieć 

rozpiętość 22 m, przewidywana prędkość maksymalna 

to 800 km/h, a pułap 13 000 m. Aparat 

latający ma ważyć 13 t, z czego 6÷7 t ma stanowić 

ładunek użyteczny. Na początku salonu podano, 

że pierwszy lot maszyny jest planowany na 

koniec ubiegłego roku, ale parę dni później 

główny konstruktor Shi Wen sprostował, że próby 

naziemne zajmą co najmniej rok, a pierwszy 

lot odbędzie się rok później. Podał również zaskakującą 

informację, że nie wybrano jeszcze silnika 

do nowego samolotu. Tymczasem wybór taki 

powinien zostać dokonany na wczesnym etapie 

projektowania, a bez tego także szacowanie osiągów 

przyszłej maszyny jest co najmniej problematyczne. 

Co istotne, CH-7 ma przenosić uzbrojenie. 

Mniejszy i znany z wcześniejszych salonów, 

gdzie występował jako uproszczony model, jest 

aparat, podobny do amerykańskiego Lockheed 

Martin RQ-170 Sentinel. Opracowany w CASIC 

(China Aerospace Science & Industry Corporation) 

Skyhawk, którego głównym konstruktorem jest Ma 

Hongzhong, jest latającym skrzydłem, ma wielokątny 

wlot powietrza w centralnej części centropłata, 

a jego masa startowa ma wynosić ok. 3 t. 

Według nieoficjalnych informacji maszyna odbyła 

już pierwsze loty, jest produkowana seryjnie i ma 

być zmniejszonym demonstratorem technologii 

perspektywicznej, większej konstrukcji. 5 stycznia 

br. chińska telewizja pokazała nagranie z oblotu 

Skyhawka bez podania dokładnej daty. 

Kolejny debiutant w układzie zbliżonym do latającego 

skrzydła to odrzutowy FL-2, który był obecny 

w postaci makiety, wystawiony przez spółkę ZT 

Guide Control. W widoku z góry przypomina nieco 

amerykańską maszynę uderzeniową F-117, ma 

równie duży skos skrzydeł i motylkowe usterzenie. 

Różnica polega na tym, że zamiast wielokątnej, fasetkowej 

powierzchni płatowca zastosowano obłe 

kształty. Prezentowany jako transportowy FL-2 ma 

mieć masę startową 22 t, udźwig 6 t, pułap 

15 000 m, prędkość do 900 km/h, czas lotu 10 h 

i zasięg maksymalny 7000 km. Aviation Industry 


www.zbiam.pl

Lotnictwo morskie 

Śmigłowce ZOP/CSAR – w oczekiwaniu 

na zmianę warty na wybrzeżu 

Mi-14PŁ/R nr 1012, pierwszy ze śmigłowców 44. Bazy Lotnictwa Morskiego w Darłowie, który powrócił do macierzystej jednostki po zakończonym remoncie głównym. 

Łukasz Pacholski 

Wydawało się, że koniec ubiegłego roku 

wreszcie przyniesie decyzję odnośnie 

przyszłości przezbrojenia 44. Bazy 

Lotnictwa Morskiego w Darłowie 

w nowy typ śmigłowca, który pozwoli 

na rozpoczęcie zastępowania 

wysłużonych Mi-14PŁ i Mi-14PŁ/R. 

Choć jest to obecnie jedyny program 

związany z zakupem nowych wiropłatów 

dla Sił Zbrojnych RP, prowadzony 

od 2017 r. w trybie „pilnym”, to nadal 

nie doczekał się rozstrzygnięcia 

bądź… anulowania. 

Fotografie w artykule: kmdr ppor. Marcin Braszak, 

Łukasz Pacholski, Crown Copyright 2019. 

Niestety, ze względu na niejawny charakter 

procedury, wszystkie informacje dotyczące 

postępowania przetargowego pochodzą 

ze źródeł nieoficjalnych. Jak informowaliśmy 

w poprzednim numerze „Wojska i Techniki”, jedynym 

uczestnikiem przetargu, który dostarczył do 

30 listopada 2018 r. Inspektoratowi Uzbrojenia swoją 

ofertę jest Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego 

PZL-Świdnik S.A., będąca częścią Leonardo. Powyższy 

podmiot zaproponował Ministerstwu Obrony 

Narodowej zakup czterech wielozadaniowych śmigłowców 

AW101 wraz z pakietem szkolno-logistycznym. 

Jeśli wybór oferty zostanie formalnie 

potwierdzony, podpisanie umowy mogłoby nastąpić 

na przełomie pierwszego i drugiego kwartału 

br. Dobrą okazją ku temu mogłaby być XII Międzynarodowa 

Wystawa Air Fair, która odbędzie się 

17–18 maja. Ponoć łączna wartość umowy może 

wynieść nawet 2 mld PLN, a Biuro ds. Umów Offsetowych 

MON wstępnie zaakceptowało już propozycje 

kompensacji części wartości zamówienia złożone 

przez oferenta. 

Jak już wspomniano, przedmiotem zamówienia 

mają być cztery wiropłaty w wersji zwalczania 

okrętów podwodnych, wyposażone dodatkowo 

w specjalistyczny sprzęt pozwalający na prowadzenie 

akcji poszukiwawczo-ratowniczych CSAR. 

Oznacza to, że AW101 mogłyby stać się bezpośrednimi 

następcami (części) Mi-14PŁ i PŁ/R, których 

służba ma się definitywnie zakończyć ok. 

2023 r. Co należy podkreślić, Centrum Operacyjne 

Ministra Obrony Narodowej zapewniło, że nie są 

planowane dalsze remonty tych śmigłowców, które 

ponownie wydłużyłyby okres ich eksploatacji. 

Ma to związek m.in. z resursem technicznym śmigłowców, 

który został określony przez producenta 

na maksymalnie 42 lata. 

Drugi z zakwalifikowanych do złożenia oferty 

ostatecznej podmiotów, Heli-Invest Sp. z o.o. Sp.k. 

wraz z Airbus Helicopters opublikował 1 grudnia 

2018 r. oświadczenie, z którego wynika, że ostatecznie 

zrezygnował z udziału w przetargu – pomimo 

przesunięcia terminu składania ofert o miesiąc – 

z racji wygórowanych wymagań offsetowych zamawiającego, 

które nie pozwalały na złożenie konkurencyjnej 

cenowo oferty. Według dostępnej 

wiedzy, potencjalnym konkurentem AW101 miał 

być, oferowany już wcześniej w anulowanym 

w 2016 r. postępowaniu na śmigłowce wielozadaniowe, 

Airbus Helicopters H225M Caracal. 

Reanimacja Mi-14 

Aby utrzymać potencjał 44. Bazy Lotnictwa Morskiego 

do czasu wejścia do służby nowych maszyn, 

w połowie 2017 r. Ministerstwo Obrony Narodowej 

podjęło decyzję o przeprowadzeniu kolejnych remontów 

głównych dostępnych śmigłowców rodziny 

Mi-14. Część z nich została już wcześniej wycofana 

z eksploatacji ze względu na wyczerpanie 

resursów międzyremontowych (m.in. cztery w wersji 

PŁ) bądź dlatego, że zbliżała się do tego momentu 

(m.in. oba ratownicze Mi-14PŁ/R planowano wycofać 

w latach 2017–2018). Wcześniejszy brak decyzji 

odnośnie ich dalszej eksploatacji był wynikiem chęci 

skoncentrowania posiadanych środków finansowych 

na planowanym zakupie Caracali, do czego 

ostatecznie nie doszło, a także na modernizacji infrastruktury 

naziemnej bazy z Darłowa. Ten ostatni 

projekt, po anulowaniu zakupu wiropłatów, został 

ostatecznie wstrzymany do czasu wyboru dostawcy 

nowych maszyn. 


www.zbiam.pl

Okręty wojenne 

Prototypowy Wasilij Bykow podczas prób morskich. Sylwetka okrętu jest naprawdę nowoczesna. Jednak krytycy w Rosji zarzucają mu małą użyteczność wobec braku 

najistotniejszych rodzajów modułów misyjnych. Wskazują także, że WMF… w ogóle go nie potrzebuje, ponieważ zadania ochrony granicy i dozoru wyłącznej strefy 

gospodarczej na morzu realizuje Straż Wybrzeża – podobnie jak u nas Morski Oddział Straży Granicznej. 

Tomasz Grotnik 

Idea okrętów wielozadaniowych, 

bazująca na możliwości wymiany 

wyposażenia i uzbrojenia potrzebnego 

do realizacji różnych misji, nie jest 

bynajmniej nowością w świecie 

zachodnim. Zupełnie inaczej jest 

jednak w przypadku Wojenno-Morskowo 

Fłota Federacji Rosyjskiej, stawiającego 

pierwsze kroki na tej drodze. 

Ilustracje w artykule: OAO Zielienodolski zawod 

im. A. M. Gorokowo, SPKB, Andriej Bricziewskij, 

forums.airbase.ru, Tomasz Grotnik. 

Pierwszą przymiarką do okrętów modułowych 

był, używany do dziś, duński system 

Standard Flex. Nie chodziło w nim jednak 

w głównej mierze o możliwość doraźnej konfiguracji 

konkretnego okrętu do danego zadania, 

lecz uzyskanie standaryzacji konstrukcyjnej, dzięki 

użyciu na różnych typach okrętów tego samego 

systemu gniazd i pasujących do nich modułów 

uzbrojenia bądź wyposażenia specjalistycznego. 

W wieloletniej praktyce oznaczało to, że jednostka 

pływająca wyposażona np. w sonar holowany, 

wychodziła z nim w morze przez wiele miesięcy, 

zaś zmiany następowały dopiero, gdy szła do 

stoczni na długie remonty, przeglądy i modernizacje. 

Wówczas „zwolniony” moduł mógł trafić na 

inny okręt z systemem Standard Flex. Dopiero 

amerykański program LCS (Littoral Combat Ship, 

okręt bojowy na wody przybrzeżne) z początku 

obecnego stulecia miał okazać się pierwszym sys- 

LCS po rosyjsku 

temem modułowym „na żądanie”. Zaprojektowane 

i wciąż budowane dla US Navy w jego ramach 

okręty dwóch typów – konwencjonalnego Freedom 

i trimarana Independence – swoją wypornością 

odpowiadają klasie fregat. Na stałe mają 

uzbrojenie artyleryjskie i przeciwlotnicze systemy 

rakietowe bliskiego zasięgu, natomiast reszta wyposażenia 

zadaniowego jest wymienna. Pomysł 

mający obniżyć ceny i zwiększyć dostępność 

standardowych okrętów do różnych celów był 

dobry, ale jego realizacja wyszła Amerykanom 

blado – pojawiły się problemy z działaniem i integracją 

modułów zadaniowych, o eskalacji kosztów 

budów jednostek, jak i całego programu nie 

wspominając. Mimo to szybko znalazł on naśladowców. 

Wśród całkiem sporego grona podobnych 

koncepcyjnie okrętów można wskazać: francuski 

patrolowiec L’Adroit typu Gowind, singapurski typ 

Independence (inaczej Littoral Mission Vessel), 

omański typ Al-Ofouq (zaprojektowany i zbudowany 

w Singapurze) czy brunejski typ Darussalam 

(zaprojektowany i zbudowany w Republice Federalnej 

Niemiec). Cechują je ograniczone uzbrojenie 

stałe i pokłady zadaniowe na rufach, najczęściej 

ze slipami do wodowania łodzi – podobnie 

jak w przypadku LCS-ów. Różni natomiast wielkość. 

Większość z nich ledwo przekracza wyporność 

1300–1500 t, co z kolei sprawia, że przy trzykrotnie 

mniejszych wymiarach od amerykańskich 

odpowiedników ich cena jest bardziej przystępna. 

Podobny do nich miał być okręt patrolowy 

z funkcją zwalczania min Czapla, ale zdaje się, że 

pomysł jego budowy dla MW RP nie przypadł do 

gustu nikomu – ani marynarzom, ani decydentom 

i został odłożony ad acta. 

Spodobał się natomiast Rosjanom, co jest bardzo 

zaskakujące, zważywszy na ich konserwatywne 

podejście do budownictwa okrętowego. Nie 

ma wątpliwości, że od początku był rozpatrywany 

jako produkt eksportowy, jednak zlecono budowę 

podobnych jednostek dla WMF. Powodem był 

i jest brak środków na seryjną produkcję okrętów 

Komputerowe wspomaganie projektowania także w Rosji 

jest już powszechne. Rysunek pokazuje skrajnik dziobowy 

patrolowca projektu 22160 z widoczną gruszką, tunelem 

steru strumieniowego i wyposażeniem kotwicznym 

oraz cumowniczym na pokładzie głównym przykrytym 

pokładówką. 


www.zbiam.pl

WiT 1_2019 (41)_promo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?