Historia_ZP

w którym kładziono nacisk na sprawność fizyczną
i odporność na trudne warunki. Zasady spartańskiego
życia zostały określone w Wielkiej Retrze, której autorstwo
przypisywano Likurgowi. Sparta była monarchią, ale
najwyższej władzy wykonawczej nie sprawowało dwóch
królów, lecz urzędnicy zwani eforami. Prawo uchwalało
zgromadzenie ludowe, jego projekty zaś przygotowywała
geruzja. Poza pełnoprawnymi obywatelami zwanymi
spartiatami i pozbawionymi praw helotami w Sparcie
żyli także periojkowie, czyli mieszkańcy podbitych poleis,
którzy zachowali wolność osobistą w zamian za podatki
i służbę wojskową.
Ateny powstały w XI–VII w. p.n.e. w wyniku rozwoju
małej osady. Mogli je zamieszkiwać tylko pełnoprawni
obywatele, greccy obcokrajowcy (metojkowie) i niewolnicy.
W 621 r. p.n.e. Drakon przeprowadził tam pierwszą
kodyfikację prawa. W 594 r. p.n.e. Solon wprowadził
reformy polegające na rozwiązaniu problemu zadłużenia,
powołaniu Rady Czterystu i sądu ludowego oraz wprowadzeniu
zmian w dotychczasowej kodyfikacji. Za twórcę
ateńskiej demokracji uważany jest Klejstenes, dzięki któremu
w 508/507 r. p.n.e. najważniejszym organem stało
się zgromadzenie ludowe wspomagane przez Radę Pięciuset.
Wprowadził on też procedurę ostracyzmu, pozwalającą
na wygnanie na okres 10 lat dowolnego obywatela
zagrażającego ustrojowi.
Za sprawą Peryklesa apogeum ateńskiej demokracji
przypadło na lata 444–429 p.n.e. Nie tylko wzmocnił on
kompetencje sądu ludowego i Rady Pięciuset, ale także
zadbał o poprawę położenia ekonomicznego obywateli.
Przyczynił się również do ożywienia kulturalnego polis:
z jego inicjatywy ustanowiono zasiłek teatralny, a także
finansowano projekty publiczne realizowane przez największych
artystów ówczesnych czasów. Wspierał ponadto
rozwój nauki i sztuki.
W starożytnej Grecji wojny były częstym zjawiskiem.
Zazwyczaj trwały krótko i uczestniczyły w nich nieliczne
wojska. Większość armii helleńskich była tworzona przez
ciężkozbrojnych piechurów (hoplitów) walczących w szyku
zwanym falangą. Uważano ją za odbicie idei równości
obywatelskiej, ponieważ wymagała ścisłej współpracy
między żołnierzami-obywatelami.
W 490 i 480–479 r. p.n.e. doszło do dwóch inwazji
perskich na Grecję. Obie zostały odparte. Za pierwszym
razem decydująca okazała się bitwa stoczona pod Maratonem
(490 r. p.n.e.), za drugim zaś – walki pod Salaminą
(480 r. p.n.e.) i Platejami (479 r. p.n.e.).
W 478 albo 477 r. p.n.e. z inicjatywy Aten powstał
Związek Morski, który początkowo miał kontynuować
walkę z Persją, jednak później był przez Ateny wykorzystywany
do własnych interesów.
V IV III
95