پیام روز جهانی تئاتر ۲۰۲۰

پیام روز جهابىنبىی تئاتر ٢٠٢٠ نوشته شاهد ندبمیبمم
٨ فروردین ١٣٩٩
ترجمججممه فارسی‏
———————————————————
شاهد ندبمیبمم،‏ پا کستان‏
تئاتر به مثابه یک معبد
برابمیبمم افتخار بزرگی است که پیام روز جهابىنبىی تئاتر سال ٢٠٢٠ را بنویسم.‏ این که
تئاتر پا کستان و خود پا کستان توسط انستیتو ببنیبنن المللمملی تئاتر،‏ بانفوذترین و
‏بمنبممادین ترین ‏مجممججموعه ی تئاتری جهان در دوران ما به رسمسسممیت شناخته شده است،‏
مایه ی فروتبىنبىی و در عبنیبنن حال هیجان است.‏ این افتخار پیشکشی هم هست به
مدبجیبجحه گوهر (١)، چهره ی تئاتری،‏ بنیان گذار تئاتر اجوکا (٢) و شریک زندگی ام
که دو سال پیش درگذشت.‏ تیم اجوکا راهی طولابىنبىی و دشوار را به معنای واقعی
کلمه از خیابان به تئاتر طی کرده است.‏ اما مطمئنم این داستان بسیاری از
گروه های تئاتری است.‏ هرگز سفری آسان و ‏همھهمموار نیست.‏ ‏همھهممیشه یک نوع مبارزه
است.‏
1

من اهل کشوری عمدتاً‏ مسلمان هستم که دیکتاتوری های نظامی بسیاری را به
خود دیده است،‏ ‏جمحجممله ی هولنا ک افراطیون مذهبىببىی و سه جنگ با هندوستان
‏همھهممسایه،‏ که هزاران سال تارتحیتحخ و مبریبرراث مشبرتبررک با هم دار ‏بمیبمم.‏ امروز ‏همھهممچنان با
ترس از جنگی ‏بمتبممام عیار با ‏همھهممسایه ی برادر و ‏همھهممزادمان زندگی می کنیم؛ حبىتبىی
جنگ هسته ای،‏ چرا که هر دو کشور ا کنون دارای سلاح های هسته ای هستند.‏
ما گاهی به شوخی می گوییم:«دوران بد،‏ دوران خو ‏بىببىی برای تئاتر است.»‏ چالش
برای روبرو شدن،‏ تضاد برای فاش شدن و وضعیت سا کن برای واژگون کردن
کم نیست.‏ من و گروه تئاترم اجوکا بیش از ٣۶ سال است که دار ‏بمیبمم بر روی این
ریسمان معلق قدم می زنیم.‏ به راسبىتبىی که ریسمابىنبىی معلق بوده است:‏ حفظ تعادل
میان سرگرمی و آموزش،‏ میان جستجو و آموخبنتبنن از گذشته و آمادگی برای آینده،‏
میان بیان آزاد خلاقانه و زور آزمابىیبىی های ماجراجویانه با قدرت،‏ میان تئاتر منتقد
اجتماعی و تئاتر دوام پذیر اقتصادی،‏ میان ارتباط با توده ها و آوانگارد بودن.‏
می توان گفت که تئاتری باید تردست و شعبده باز باشد.‏
در پا کستان ‏بمتبممایزی روشن میان مقدس و نامقدس وجود داشته است.‏ برای آبجنبجچه
مقدس نیست،‏ جابىیبىی برای پرسش مذهبىببىی وجود ندارد،‏ در حالىللىی که برای امر
مقدس مباحثه ی آزادانه یا اندیشه های نو امکان ندارد.‏ در واقع ساختار
‏مجممجحافظه کار،‏ هبرنبرر و فرهنگ را خارج از ‏مجممجحدوده ی پذیرش ‏«بازی های مقدس»‏ خود
می ‏سمشسممارد.‏ بنابراین عرصه برای هبرنبررهای ‏بمنبممایشی مانند مسابقه ی دوی بامانع بوده
است.‏ ابتدا می بایست اعتبار خود را به عنوان مسلمان خوب و شهروند مطیع
اثبات کنند و نبریبرز تلاش کنند ثابت کنند که رقص،‏ موسیقی و تئاتر در اسلام ‏«مجممججاز»‏
است.‏ به ‏همھهممبنیبنن ترتیب تعداد زیادی از مسلمانان مقید نسبت به پذیرش هبرنبررهای
‏بمنبممایشی ‏بىببىی میل بوده اند،‏ حبىتبىی با این که عناصر رقص،‏ موسیقی و تئاتر در زندگی
روزمره شان جای گرفته است.‏ و بعد به خرده فرهنگی برخوردبمیبمم که قابلیت آن را
داشت تا مقدس و نامقدس را بر روی یک صحنه بیاورد.‏
در طول حکومت نظامی در پا کستان در دهه ی ١٩٨٠، اجوکا به دست گروهی
از هبرنبررمندان جوان بر پا شد که دیکتاتوری را از راه تئاتر ‏بىببىی پروای سیاسی
2

اجتماعی ‏مجممجخالف به چالش می کشید.‏ آبهنبهها دریافتند که احساسات شان،‏ خشم شان،‏
اندوه شان،‏ به طرز شگفت آوری توسط شاعری صوفىففىی (٣) که ٣٠٠ سال پیش
می زیست بیان شده بود.‏ این ‏همھهممان شاعر صوفىففىی بزرگ،‏ بُلهىٰ شاه (۴) بود.‏ اجوکا
دریافت که می تواند بیانیه های سیاسی انفجاری را به وسیله ی شعر او صادر کند و
قدرت سیاسی فاسد و ساختار مذهبىببىی متعصب را به چالش بکشد.‏ مقامات
می توانستند ما را ‏ممممممنوع یا تبعید کنند،‏ اما نه شاعر صوفىففىی ‏مجممجحبوب و مورد احبرتبررامی
چون بلهىٰ شاه را.‏ ما ‏بىپبىی بردبمیبمم که زندگی او ‏همھهممچون شعرش رادیکال و دراماتیک
بود که در طول زندگی اش تبعید و فتواهابىیبىی را برایش به بار آورد.‏ آن گاه ‏«بلها»‏ را
نوشتم،‏ ‏بمنبممایشی درباره ی زندگی و مبارزه ی بلهىٰ شاه.‏ بلها ‏‐چنان که توده های
سرتاسر جنوب آسیا او را با ‏مجممجحبت می خوانند‐‏ برآمده از سنت شاعران صوفىففىی
پنجابىببىی بود که با ‏بىببىی با کی قدرت امبرپبرراتوران و عوام فریبان مذهبىببىی را با شعر و
کردار خود به چالش می کشیدند.‏ آبهنبهها به زبان مردم و درباره ی آرزوهای توده ها
می نوشتند.‏ آبهنبهها در موسیقی و رقص ‏مجممجحملی را برای دستیابىببىی به ارتباط مستقیم
میان انسان و خدا یافتند و با انزجار،‏ واسطه ی مذهبىببىی سوءاستفاده گر را دور
زدند.‏ آبهنبهها مرزهای جنسیت و طبقه را نفی کردند و با شگفبىتبىی به سیاره ‏[ی زمبنیبنن]‏ به
عنوان جلوه ای از قادر مطلق نگاه کردند.‏ شورای هبرنبرر لاهور مبنتبنن را بر این اساس
رد کرد که ‏بمنبممایشنامه نبود،‏ بلکه تنها زندگینامه بود.‏ با این حال،‏ وقبىتبىی ‏بمنبممایش در
سالبىنبىی دیگر،‏ انستیتو گوته،‏ اجرا شد ‏مجممجخاطبان ‏بمنبممادپردازی را در زندگی و شعر
شاعر مردم دیدند،‏ فهمیدند و ‏بجتبجحسبنیبنن کردند.‏ آبهنبهها به طور کامل با زندگی او و
دورانش ارتباط برقرار می کردند و موازات آن را با زندگی و دوران خود
می دیدند.‏
آن روز در سال ٢٠٠١ نوع جدیدی از تئاتر متولد شد.‏ موسیقی مذهبىببىی قوالىللىی
(۵)، رقص دَمَل (۶) صوفىففىی و شعرخوابىنبىی الهللهھام ‏بجببجخش،‏ حبىتبىی ذکرگو ‏بىیبىیِ‏ (٧) مراقبه
‏بجببجخشی از ‏بمنبممایش شدند.‏ گروهی از سیک ها (٨) که برای شرکت در یک کنفرانس
پنجابىببىی در شهر بودند و سری زده بودند تا ‏بمنبممایش را ببینند،‏ در پایان به صحنه
هجوم آوردند،‏ بازیگران را در آغوش گرفته می بوسیدند و گریه می کردند.‏ آبهنبهها
3

برای ‏بجنبجخستبنیبنن بار پس از تقسیم هند در سال (٩) ١٩۴٧ که منجر به ‏بجتبججزیه ی
پنجاب طبق مرزهای قومی شده بود،‏ صحنه را با مسلمانان پنجابىببىی سهیم شده
بودند.‏ بلهىٰ شاه ‏همھهممان قدر برایشان عزیز بود که برای مسلمانان پنجابىببىی؛ چرا که
صوفىففىی ها از مذهب و تقسیم بندی های قومی فراتر می روند.‏
در ‏بىپبىی این افتتاحیه ی به یاد ماندبىنبىی،‏ اودیسه ی هندی بلهىٰ شاه بود.‏ این اودیسه با
توری نوآورانه در ‏بجببجخش هندی پنجاب آغاز شد و بلهىٰ شاه در سرتاسر هند اجرا
شد،‏ حبىتبىی در زمان شدیدترین تنش ها میان دو کشور و در جاهابىیبىی که ‏مجممجخاطبان
یک کلمه پنجابىببىی ‏بمنبممی فهمیدند اما هر ‏لحللححظه ی ‏بمنبممایش را دوست داشتند.‏ در حالىللىی که
درهای گفتگوی سیاسی و دیپلماسی یکی پس از دیگری بسته می شد،‏ درهای
سالن های تئاتر و قلب های مردم هند ‏بمتبمماماً‏ باز بافىقفىی ماند.‏ در زمان تور پنجاب هند
ا کوجا در سال ٢٠٠۴، پس از اجرابىیبىی برای هزاران ‏مجممجخاطب روستابىیبىی که به گرمی
از آن استقبال شد،‏ پبریبررمردی نزد بازیگری رفت که نقش صوفىففىی بزرگ را بازی
می کرد.‏ پبریبررمرد را پسرکی جوان ‏همھهممراهی می کرد.‏ ‏«نوه ام بسیار ناخوش است؛
لطفاً‏ نفس متبرببررکی بر او می دمید؟»‏ بازیگر جا خورد و گفت:«باباجی (١٠)، من
بلهىٰ شاه نیستم،‏ من فقط بازیگری هستم که این نقش را بازی می کند.»‏ پبریبررمرد
شروع به گریه کرد و گفت:«لطفاً‏ نوه ام را تبرببررک بده،‏ می دابمنبمم خوب می شود ا گر
این کار را بکبىنبىی.»‏ ما به بازیگر پیشنهاد کردبمیبمم که خواسته ی پبریبررمرد را برآورده
سازد.‏ بازیگر تبرببررکی بر پسرک جوان دمید.‏ پبریبررمرد راضی شد.‏ پیش از رفبنتبنن این
سخنان را گفت:«پسرم،‏ تو بازیگر نیسبىتبىی،‏ تو تناسخ یافته ی بلهىٰ شاه هسبىتبىی،‏ آواتار
(١١) او.»‏ نا گهان مفهوم کاملاً‏ جدیدی از بازیگری،‏ از تئاتر بر ما روشن شد،‏ که
در آن بازیگر تناسخ یافته ی شخصیبىتبىی می شود که آن را به تصویر می کشد.‏
در طول ١٨ سال برگزاری تور اجرای ‏«بلها»‏ متوجه وا کنشی مشابه میان ‏مجممجخاطبابىنبىی
شدبمیبمم که ظاهراً‏ از پیش چبریبرزی ‏بمنبممی دانستند و برایشان ‏بمنبممایش تنها ‏بجتبججربه ای
سرگرم کننده و یا تفکربرانگبریبرز نیست،‏ بلکه ملاقابىتبىی معنوی و پراحساس است.‏ در
واقع بازیگری که نقش استادِ‏ صوفىففىیِ‏ بلهىٰ شاه را بازی می کرد چنان عمیقاً‏ ‏بجتبجحت تاثبریبرر
این ‏بجتبججربه قرار گرفته بود که خودش شاعری صوفىففىی شد و از آن زمان تا کنون دو
4

‏مجممججموعه شعر منتشر کرده است.‏ اجرا گرابىنبىی که در تولید دخیل بودند،‏ ‏همھهممگی این
حس مشبرتبررک را داشتند که وقبىتبىی اجرا شروع می شود،‏ روح بلهىٰ شاه میان آبهنبههاست
و انگار صحنه به سطحی بالاتر رفته است.‏ وقبىتبىی یک پژوهشگر هندی درباره ی
این ‏بمنبممایش می نوشت،‏ چنبنیبنن عنوابىنبىی را بر آن گذاشت:«وقبىتبىی تئاتر تبدیل به معبد
می شود».‏
من مذهبىببىی نیستم و علاقه ام به صوفىففىی گری عمدتاً‏ فرهنگی است.‏ من بیشبرتبرر
علاقمند به جنبه های ‏بمنبممایشی و هبرنبرری شعرای صوفىففىی پنجابىببىی هستم،‏ اما ‏مجممجخاطبابمنبمم
شاید از افراطیون یا متعصبان نباشند ولىللىی ‏ممممممکن است باورهای راستبنیبنن مذهبىببىی
داشته باشند.‏ کاوش در داستان هابىیبىی ‏همھهممچون داستان بلهىٰ شاه ‏‐که در ‏بمتبممام
فرهنگ ها بسیار است‐‏ می تواند پلی باشد میان ما،‏ سازندگان تئاتر و ‏مجممجخاطبان
نا آشنا اما مشتاق.‏ در کنار هم می توانیم ابعاد معنوی تئاتر را کشف کنیم و
پل هابىیبىی را میان گذشته و حال بساز ‏بمیبمم که به سوی آینده ای منتهی می شود که
سرنوشت ‏بمتبممام جوامع است؛ معتقدان و غبریبررمعتقدان،‏ بازیگران و پبریبررمردان،‏ و
نوه هایشان.‏
علت این که داستان بلهىٰ شاه و کاوش مان در نوعی تئاتر صوفیانه را در میان
می گذارم این است که هنگام اجرا بر روی صحنه،‏ گاهی با فلسفه مان درباره ی
تئاتر،‏ با نقش مان به عنوان نویددهندگان تغیبریبرر اجتماعی از خود ‏بىببىی خود می شو ‏بمیبمم
و با این کار ‏بجببجخش بزرگی از توده ها را پشت سر جا می گذار ‏بمیبمم.‏ در درگبریبرری مان با
چالش های ا کنون،‏ خود را از امکان ‏بجتبججربه ی معنوی عمیقاً‏ تاثبریبررگذار که تئاتر
می تواند در اختیارمان بگذارد ‏مجممجحروم می کنیم.‏ در دنیای امروز که تعصب،‏ نفرت
و خشونت بار دیگر در حال پدیدار شدن است،‏ به نظر می رسد که ملت ها علیه
ملت ها شورانده شده اند،‏ معتقدان با دیگر معتقدان می جنگند و جوامع علیه
جوامع دیگر نفرت می پرا کنند…‏ و در این حبنیبنن کودکان از سوءتغذیه می مبریبررند،‏
مادران از نبود مراقبت پزشکی به موقع هنگام زابمیبممان جان می دهند و
ایدئولوژی های نفرت شکوفا می شوند.‏ سیاره ی ما هر چه عمیق تر در فاجعه ی
اقلیمی و اوج یافته فرو می رود و می توان صدای سم اسبان ‏«چهار سوار
5

آخرالزمان»‏ را شنید.(‏‎١٢‎‏)‏ ما باید قدرت معنوی مان را ‏بجتبججدید کنیم؛ باید با
‏بىببىی تفاوبىتبىی،‏ رخوت،‏ بدبیبىنبىی،‏ طمع و ‏بىببىی توجهی نسبت به جهابىنبىی که در آن زندگی
می کنیم،‏ و سیاره ای که روی آن زندگی می کنیم ‏بجببججنگیم.‏ تئاتر نقشی دارد،‏
نقشی والا،‏ در نبریبررو ‏بجببجخشیدن و بسیج کردن بشریت برای بالا کشاندن خود از
هبوطش در مغا ک.‏ می تواند صحنه را،‏ فضای اجرا را به امری مقدس ارتقاء
ببخشد.‏
در جنوب آسیا،‏ هبرنبررمندان کف صحنه را پیش از قدم ‏بهنبههادن بر روی آن با احبرتبررام
‏لمللممس می کنند،‏ سنبىتبىی کهن از زمابىنبىی که امر معنوی و فرهنگی با یکدیگر در آمیخته
بودند.‏ زمان آن شده است که آن رابطه ی ‏همھهممزیسبىتبىی را میان هبرنبررمند و ‏مجممجخاطب،‏
گذشته و آینده دوباره به دست بیاور ‏بمیبمم.‏ ساخبنتبنن تئاتر می تواند عملی مقدس باشد
و بازیگران یقیناً‏ می توانند ‏«آواتار»‏ نقش هابىیبىی باشند که بازی می کنند.‏ تئاتر هبرنبرر
بازیگری را به سطح معنوی بالاتری تعالىللىی می ‏بجببجخشد.‏ تئاتر توان آن را دارد که به
معبد تبدیل شود،‏ و معبد هم فضابىیبىی برای ‏بمنبممایش.‏
—————————————————————
١. مدبجیبجحه گوهر (١٩۶۵-٢٠١٨) : کارگردان تئاتر،‏ بازیگر،‏ فمینست و پایه گذار تئاتر اجوکا،‏
دارنده ی مدرک کارشناسی ارشد تئاتز از رویال هالووی کالجللجج لندن،‏ مدال افتخار از دولت
پا کستان و جایزه ی پرنس کلاوس از هلند.‏
٢. تئاتر اجوکا:‏ تاسیس شده در سال ١٩٨۴. کلمه ی اجوکا به زبان پنجابىببىی یعبىنبىی ‏«معاصر».‏
رپرتوار آن متشکل است از ‏بمنبممایش هابىیبىی با موضوعابىتبىی چون مدارای مذهبىببىی،‏ صلح،‏ خشونت جنسیبىتبىی،‏
حقوق بشر.‏
٣. صوفىففىی گری:‏ سنت عرفان اسلامی که به دنبال یافبنتبنن حقیقت عشق آسمسسممابىنبىی از راه ‏بجتبججربه ی شخصی
خدا است و به خاطر تبلیغ برادری جهابىنبىی و ‏مجممجخالفت با اِعمال سختگبریبررانه و جزمی آموزه های مذهبىببىی
‏مجممجحبوب شد.‏ شعر صوفیانه که غالباً‏ به قالب موسیقی در می آمد،‏ وصل عرفابىنبىی را از راه استعارات
عشق دنیوی بیان می کند.‏
۴. بلهىٰ شاه (١٧۵٧-١۶٨٠): شاعر برجسته ی صوفىففىی پنجابىببىی که درباره ی موضوعات پیچیده ی
فلسفی به زبابىنبىی ساده می نوشت،‏ او منتقد جدی سنت غالب مذهبىببىی و اشرافیت حا کم بود،‏ از شهر
6

قصور تبعید شد،‏ به ارتداد متهم شد و از تدفبنیبنن او در گورستان شهر ‏ممممممانعت شد.‏ در میان
خوانندگان مذهبىببىی و فولکلور بسیار ‏مجممجحبوب است و مورد ‏بجتبجحسبنیبنن گروه های مذهبىببىی گونا گون نبریبرز
هست.‏
۵. قوالىللىی:‏ شعر صوفیانه ی مذهبىببىی که توسط گروهای از خوانندگان ‏(قوال ها)‏ اجرا می شود،‏ در اصل
در خانقاه ها اجرا می شد و شنونده را به حالت خلسه می برد.‏
۶. دمل:‏ رقص وجد آمبریبرز در خانقاه،‏ که معمولاً‏ با ضرب طبل ابجنبججام می شود.‏ ‏[سمسسمماع]‏ ‏(مبرتبررجم.)‏
٧. ذکر:‏ تکرار موزون و آهنگبنیبنن دعا گونه عبارت و خواندن دعا برای رسیدن به تنویر معنوی.‏
٨. سیک ها:‏ پبریبرروان مذهب سیک،‏ که در قرن ١۵ در پنجاب توسط گرو نانک پایه گذاری شد.‏
٩. ایالت مسلمان هندوستان در سال ١٩۴٧ در میانه ی کشتار ‏بىببىی سابقه ی قومی و مهاجرت عظیم
‏جمججممعیت جدا شد.‏
١٠. باباجی:‏ اصطلاحی ‏مجممجحبرتبررمانه برای مرد سالمللممند.‏
١١. آواتار:‏ تناسخ یافته یا ‏بجتبججسد زمیبىنبىی آموزگاری آسمسسممابىنبىی،‏ بر اساس فرهنگ هندو.‏
١٢. چهار سوار آخر الزمان در کتاب مکاشفه ی یوحنا،‏ آخرین کتاب عهد جدید توسط یوحنای
پابمتبمموس توصیف شده است.‏ در اغلب روایات،‏ چهار سوار دیده می شوند که به ترتیب ‏بمنبمماد
کشورگشابىیبىی،‏ جنگ،‏ قحطی و مرگ هستند.‏
ترجمججممه از مبنتبنن اصلی انگلیسی به فارسی توسط شبریبررین مبریبررزانژاد ‐ دببریبرر ‏بجتبجحریریه گروه تئاتر ا گزیت ایران‏
Translate to Persian (Farsi) by Shirin Mirzanejad
Chief editor of Exit Theatre - Iran
منبع:‏ وبسایت انستیتو بین المللی تئاتر(‏ITI‏)‏ - سازمان جهانی هنرهاي نمایشی
https://www.world-theatre-day.org/messageauthor.html
7

شاهد ندبمیبمم ‏بمنبممایشنامه نویس برجسته ی پا کستابىنبىی و سرپرست تئاتر مشهور اجوکا است.‏
شاهد ندبمیبمم در سال ١٩۴٧ در سوپور در کشمبریبرر متولد شد.‏ هنگامی که خانواده اش ‏مجممججبور شدند پس از
جنگ میان هند و پا کستان بر سر ایالت مورد نزاع کشمبریبرر،‏ به پا کستان تازه تاسیس مهاجرت کنند،‏ در
سن حساس یک سالگی پناهنده شد.‏ او در لاهور پا کستان زندگی کرد و در آبجنبججا در دانشگاه پنجاب
دوره ی کارشناسی ارشدش را در رشته ی روانشناسی گذراند.‏ او ‏بجنبجخستبنیبنن ‏بمنبممایشنامه اش را در دوران
دانشجو ‏بىیبىی نوشت اما زمابىنبىی به طور خاص ‏بمنبممایشنامه نویس شد که در تبعید سیاسی اش در لندن،‏ برای
گروه تئاتر دگراندیش پا کستابىنبىی،‏ اجوکا ‐ تاسیس شده توسط مدبجیبجحه گوهر کنش گر مبرتبررفىقفىی که بعداً‏ با او
ازدواج کرد‐‏ ‏بمنبممایشنامه می نوشت.‏ شاهد ندبمیبمم مولف بیش از ۵٠ ‏بمنبممایشنامه به زبان های پنجابىببىی و اردو
است و چندین اثر اقتباسی از برشت را هم به رشته ی ‏بجتبجحریر در آورده است.‏
او با تلویزیون پا کستان به عنوان ‏بهتبههیه کننده و عضو ارشد مدیریت در ارتباط بوده است.‏ او سه بار ‏بجتبجحت
حا کمیت دولت های نظامی به خاطر ‏مجممجخالفت با حکومت نظامی زندابىنبىی شده و از سوی سازمان عفو ببنیبنن المللمملل
به عنوان زندابىنبىی عقیدبىتبىی پذیرفته شد.‏ در زندان معروف میانوالىللىی شروع به نوشبنتبنن ‏بمنبممایشنامه های آخر
هفته کرد که به دست و برای زندانیان اجرا می شد.‏ او بعدها به عنوان مسئول ‏همھهمماهنگی ببنیبنن المللممللی کمپبنیبنن
و مسئول ارتباطات آسیا‐پاسیفیک سازمان عفو ببنیبنن المللمملل مشغول به کار شد.‏ او عضو موسسه پژوهش
گبىتبىی،‏ پن اینبرتبررنشنال،‏ و موقوفه ملی برای دمکراسی ‏(آمریکا)‏ است.‏ او عضو شبکه تئاتر بدون مرز نبریبرز
هست.‏
‏بمنبممایشنامه های شاهد ندبمیبمم به طور گسبرتبررده در پا کستان و هند اجرا و منتشر شده اند.‏ ‏بمنبممایشنامه های او در
سرتاسر جهان نبریبرز اجرا شده اند،‏ از ‏جمججممله بلها در تئاتر ‏همھهممرسمسسممیت ‏(لندن،‏ انگلستان)،‏ ترم وِی ‏(گلاسگو،‏
اسکاتلند،‏ انگلستان)،‏ و هلسیگنور ‏(دابمنبممارک)،‏ آمریکا چالو در مرکز هبرنبررهای ‏بمنبممایشی دیویس،‏ دانشگاه
جورج تاون،‏ واشینگبنتبنن ‏(آمریکا)،‏ بالاشاه در تئاتر بلک با کس ‏(اسلو،‏ نروژ)،‏ برقع وا گانزا در آمریکا در
8

تئاتر براوا برای زنان ‏(سان فرانسیسکو)،‏ تبرببررئه در بزرگراه ‏(سانتامانیکا)‏ و تئاتر رو ‏(نیویورک)‏ و دارا در
تئاتر لیتلبنتبنن لندن ‏(انگستان)‏ و دانشگاه کارولینای ‏سمشسممالىللىی،‏ چپل هیل ‏(آمریکا).‏
‏بمنبممایشنامه های او به انگلیسی ترجمججممه شده و توسط انتشارات دانشگاه آ کسفورد،‏ نیک هرن و در
‏مجممججموعه های متعدد به چاپ رسیده است.‏ او در سال ٢٠٠٩ از رئیس ‏جمججممهور پا کستان مدال افتخار ‏بمنبممایش
را دریافت کرد.‏ او ‏بمنبممایش هابىیبىی را نبریبرز برای صحنه و تلویزیون کارگردابىنبىی کرده و فستیوال های تئاتر برای
صلح را در هند و پا کستان سازماندهی کرده است.‏ او برای روزنامه های برجسته ی پا کستابىنبىی و هندی و
سرویس اردوی ‏بىببىی ‏بىببىی سی می نوشته است.‏ او مستندهابىیبىی درباره ی موضوعات فرهنگی از ‏جمججممله موزه ی
لاهور،‏ لباس های پنجابىببىی،‏ اقبال شاعر و صادقبنیبنن نقاش ساخته است.‏
‏بمنبممایشنامه های شاهد ندبمیبمم به خاطر موضوعات مرتبط اجتماعی و گاه تابو ‏همھهممچون افراطی گری مذهبىببىی،‏
خشونت علیه زنان،‏ تبعیض علیه اقلیت ها،‏ آزادی بیان،‏ اقلیم،‏ صلح و صوفىففىی گری مورد توجه قرار گرفته
است.‏ بسیاری از ‏بمنبممایشنامه های او به موضوعات ‏بجتبججزیه ی جنوب آسیا و مبریبرراث فرهنگی مشبرتبررک منطقه
می پردازد.‏ او با مهارت موضوعات سیاسی و اجتماعی معاصر را با اشکال سنبىتبىی و مبریبرراث فولکلور ترکیب
می کند تا تئاتری سرگرم کننده و تفکربرانگبریبرز ارائه کند.‏ موسیقی ‏بجببجخشی جدابىیبىی ناپذیر از تولیدات تئاتری
اوست.‏ او در موسسه ی هبرنبررهای ‏بمنبممایشی اجوکا و موسسه ی هبرنبرر و فرهنگ لاهور،‏ هبرنبرر نوشبنتبنن را تدریس
می کند.‏
9