Pismo PG

POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ 

Nr 11 (167) Rok XIV ISSN 1640-8411 listopad 2011 roku 

BRUDNE 

SPRAWY strona 6

60. raz Elektroniki 

Bardzo ważne jest, aby rodzice dali swoim dzieciom 

wolną rękę w wyborze drogi życiowej. Tak stało 

się w roku 1951, kiedy z Sekcji Prądów Słabych 

na Wydziale Elektrycznym wyodrębniono – silny 

do dzisiaj – Wydział Łączności. Składał się z Oddziału 

Telekomunikacji i Oddziału Elektrotechniki 

Medycznej. W późniejszych latach nazwa wydziału 

zmieniała się: w roku 1966 stał się Wydziałem 

Elektroniki, a od roku 1994 – Wydziałem Elektroniki 

i Technik Informacyjnych. 

W 

tym roku wydział obchodził 60-lecie istnienia. Kilkudniowe 

obchody trwały przez dwa dni na początku października. 

Świętowanie elektronicznego jubileuszu rozpoczęła uroczysta 

gala w Dużej Auli, której gospodarzem był dziekan wydziału, 

prof. Jan Szmidt. Wśród gości nie zabrakło, między 

innymi, rektora PW, prof. Włodzimierza Kurnika, byłych 

dziekanów, przedstawicieli partnerów wydziału 

oraz przyjaciół i absolwentów. Ta część gali stała się 

okazją do odczytania przez przewodniczącego Stowarzyszenia 

Absolwentów WEiTI Jacka Karczewskiego 

listu gratulacyjnego przesłanego na ręce organizatorów 

przez prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. 

Reprezentanci partnerów wydziału – fi rmy Huawei, 

Samsung oraz Telekomunikacji Polskiej – podkreślili, jak 

ważna jest ich współpraca z ośrodkami, wśród których 

znajduje się Politechnika Warszawska. Z jednej strony 

studenci i naukowcy mają dostęp do najnowszych technologii, 

z drugiej – fi rmy mogą liczyć na dopływ świetnie 

wykształconych absolwentów. 

Z okazji jubileuszu wydział EiTI otrzymał Medal Pamiątkowy 

Pro Masovia, przyznany przez marszałka województwa 

mazowieckiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie 

kształcenia absolwentów, co znacząco przyczynia się do 

rozwoju Mazowsza. 

Uroczystość stała też okazją do wręczenia medali 60-lecia 

WEiTI dziekanom, prodziekanom oraz dyrektorom instytutów, 

którzy zapisali się w historii wydziału.

60. RAZ ELEKTRONIKI 

Jednak nie samą elektroniką żyją elektronicy, co potwierdziły występy 

zaproszonych artystów. Tę część wieczoru poprowadził dziennikarz 

Tadeusz Sznuk, który ukończył wydział Elektroniki i Technik 

Informacyjnych. Na scenie wystąpił pianista Wojciech Wójciak z repertuarem 

składającym się z utworów Franciszka Liszta, baryton 

Hubert Niewiadomski, a także mistrzowie tanga: Katarzyna i Robert 

Kandeferowie. 

Gwiazdą wieczoru była zaprzyjaźniona z uczelnią Hanna Banaszak, 

która wielokrotnie występowała przed politechniczną publicznością, 

między innymi podczas koncertów z cyklu Wielka Muzyka 

w Małej Auli. 

A potem przyszedł czas na wspomnienia, rozpoznawanie dawnych 

kolegów i długie rozmowy, które toczyły się podczas bankietu 

kończącego ten wieczór. 

Drugi dzień obchodów rozpoczął się uroczystym posiedzeniem 

Rad Wydziałów: Elektrycznego oraz Elektroniki i Technik Informacyjnych, 

odbywającym się w Małej Auli. Wtedy to padły wspomniane 

wcześniej słowa o rodzinnych więzach łączących obydwa wydziały 

– nie można zapominać, że to właśnie dzięki narodzinom dziecka 

Wydziału Elektrycznego powstał największy obecnie wydział Politechniki 

Warszawskiej. 

Po zakończeniu rady, na terenie przed Gmachem WEiTI 

odbył się piknik, podczas którego wręczono absolwentom 

dyplomy, a studenci pierwszego roku obiecali 

dziekanowi wywiązywać się z obowiązku nauki. 

Zwieńczeniem drugiego dnia obchodów był występ 

kabaretu OTTO, którego twórcy również wywodzą się 

z wydziału EiTI. Ten wieczór, podobnie jak poprzedni, 

zakończył się długimi elektroników rozmowami. 

TEKST I ZDJĘCIA: MICHAŁ LEŚNIEWSKI 

MIESIĘCZNIK Politechniki Warszawskiej Nr 11 (167), listopad 2011 

W NUMERZE 11/2011 

60. RAZ ELEKTRONIKI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II okł. 

INFORMACJE 

Media o Politechnice Warszawskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 

Z obrad Senatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 

Kronika wydarzeń w PW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 

� TEMAT MIESIĄCA: BRUDNE SPRAWY 

Indywidualnie i zbiorowo jesteśmy masowym producentem śmieci, 

a ponieważ jest nas coraz więcej, problem zaczyna być coraz bardziej 

poważny. Nawet jeśli sprowadzić go tylko do kwestii, gdzie to wszystko 

składować, jest się nad czym zastanawiać. Co jeszcze można zrobić 

ze śmieciami? Pomysłowość ludzka nie zna granic. Hotel ze zużytych 

butelek, pływająca wyspa, asfalt ze starych opon, materiały budowlane 

z odpadów – to nie futuryzm, to rzeczywistość. Szkoda, że nie polska . . . . 6 

LEPSZY RYDZ NIŻ NIC 

Świat w coraz większym zakresie produkuje biopaliwa, 

także na potrzeby lotnictwa. Nam zostały wspomnienia . . . . . . . . . . . . . . 12 

� POSTACIE: PROF. ANTONI DMOWSKI 

Porzucił karierę sportową na rzecz naukowej i można powiedzieć, 

że też stanął „na pudle”, o czym świadczy ponad 40 patentów 

krajowych i zagranicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 

OGNIWA PRZYSZŁOŚCI 

Czyli o rewolucji w świecie akumulatorów litowo-jonowych . . . . . . . . . . . 16 

AUTA NA PRĄD 

Wprawdzie pomysł konstrukcji samochodu elektrycznego nie jest 

nowy – pierwsze takie pojazdy powstały już w XIX wieku – ale teraz 

chyba nadchodzi czas, który będzie należał do nich . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 

� ABSOLWENCI PW: ANDRZEJ CARUK 

Porzucił technikę na rzecz sportu. Od szesnastu lat jest trenerem 

sekcji tenisa ziemnego na Uniwersytecie Warszawskim . . . . . . . . . . . . . . 20 

PROGRAM NA PÓŁÓMETKU 

Kursy dla studentów, nowe specjalności, kierunki i doskonalenie 

warsztatu dydaktycznego kadry – to tylko niektóre korzyści 

wynikające z Programu Rozwojowego PW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 

STUDENTOM-ŻOŁNIERZOM 

Krótka historia powstawania, umieszczonej na Terenie Głównym PW, 

tablicy poświęconej pamięci Tadeusza Zawadzkiego „Zośki” . . . . . . . . . . . 24 

� KOŁA NAUKOWE PW: W POGONI ZA NASA 

Ma na imię Amelia i podobno jest wybuchową blondynką. 

Czyli o dokonaniach Studenckiego Koła Astronautycznego z WMEiL . . . . 25 

SZEŚĆDZIESIĄT LAT MINĘŁO 

O mniej znanych początkach, odchodzącej właśnie w niebyt, Fabryki 

Samochodów Osobowych na Żeraniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 

RECENZJE KSIĄŻEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 

PRZECZYTANE W PRASIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 

INFORMACJE WYDAWNICZE OFICYNY PW . . . . . . . . . . . . . . 29 

� 

SPORTOWCY POLITECHNIKI: MODLIŁEM SIĘ O DESZCZ 

Łukasz Grabowski – srebrny medalista VII Szybowcowych 

Mistrzostwa Świata Juniorów w klasie standard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 

DRUGA STRONA MEDALU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 

PRASA AKADEMICKA PISZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 

HONOROWY DOKTORAT 

DLA PROF. JÓZEFA MODELSKIEGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III okł. 

MIESIĘCZNIK 

POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ 

PISMO SPOŁECZNOŚCI AKADEMICKIEJ PW 

Rada MIESIĘCZNIKA PW: prof. Maciej Grabski – przewodniczący, prof. Jacek Czajewski, 

dr Sergiusz Dzierzgowski – sekretarz, prof. Małgorzata Kujawińska, prof. Tadeusz Rzeżuchowski. 

Wydawca: Politechnika Warszawska, Plac Politechniki 1, 00-664 Warszawa. 

Redagują: Iwona Kolińska – redaktor naczelny (miespw@ca.pw.edu.pl), Zespół: Anna Abramczyk 

(mies.pw@ca.pw.edu.pl), Joanna Kosmalska (j.kosmalska@ca.pw.edu.pl), Michał Leśniewski – zastępca redaktora 

naczelnego (prasa@ca.pw.edu.pl), Zbigniew Zając (red_mpw@ca.pw.edu.pl). Stali współpracownicy: Ewa Chybińska, 

Joanna Majewska. Projekt grafi czny makiety i łamanie: WHITE. 

Adres redakcji: ul. Polna 50, 00-644 Warszawa. 

Telefony: 22 234-54-87, 22 234-57-31, fax 22 234-57-30. Adres internetowy: www.mpw.pw.edu.pl 

Druk: Ofi cyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, ul. Polna 50, 00-644 Warszawa, tel. 22 234-75-03. 

Redakcja zastrzega sobie prawo adiustacji, redagowania i skracania tekstów oraz zmiany tytułów. Nie wszystkie 

poglądy autorów tekstów zgodne są z przekonaniami Redakcji. Niektóre mogą stanowić zaproszenie do dyskusji 

dla wszystkich chętnych. Przedruk ilustracji i tekstów oraz ich fragmentów możliwy wyłącznie za zgodą Redakcji.

I NFORMACJE 

� Na Politechnice Warszawskiej zainaugurowano kolejny 

rok akademicki – informowały 30.09.2011 r. Telewizja 

TVP, Serwis Nauka w Polsce oraz 1.10.2011 r. 

„Życie Warszawy” i „Gazeta Wyborcza”. Dla niemal 

33 tys. studentów PW rozpoczął się kolejny 

rok akademicki. Uczelnia zajmuje 1. miejsce w rankingu 

szkół technicznych i 3. miejsce wśród najlepszych 

uczelni w Polsce. PW oferuje 28 kierunków 

studiów. W tym roku najbardziej obleganymi były: architektura, 

geodezja i kartografia, gospodarka przestrzenna, 

energetyka oraz informatyka. O przyjęcie 

na studia ubiegało się 13 tys. kandydatów. Na studia 

stacjonarne dostało się 6 tys., a na niestacjonarne 

– 3 tys. osób. Jak powiedziała w rozmowie 

z PAP Ewa Chybińska, rzecznik prasowy PW, w tym 

roku do przyjęcia na studia kandydowało więcej niż 

zwykle dziewczyn. 

� Targi Kół Naukowych i Organizacji Studenckich Konik 

to jedno z najważniejszych przedsięwzięć promujących 

naukową działalność wśród studentów Politechniki 

Warszawskiej – informował 3.10.2011 r. serwis 

internetowy dla studenta.pl. Celem Targów jest umożliwienie 

kołom naukowym, organizacjom studenckim 

oraz mediom Politechniki zaprezentowania swojego 

profilu działalności, osiągnięć oraz realizowanych 

projektów. Impreza odbywała się 12 i 13 października 

w godzinach od 10 do 16. 

� Na obchody święta Politechniki Warszawskiej 

(14 i 15 listopada) – zapraszał 6.10.2011 r. serwis 

internetowy dla studenta.pl. W czasie Dni PW odbędzie 

się mnóstwo imprez, których celem jest przypomnienie 

historii powstania i kształtowania się struktur 

2 

Media o Politechnice Warszawskiej 

uczelni oraz pokazanie różnorodności, jaka cechuje 

Politechnikę. Imprezy przygotowywane są z myślą 

o tych, którzy wraz z naukowcami i studentami Politechniki 

chcą odkrywać praktyczne i zabawne oblicza 

nauki. 

� Chemia dla młodzieży – inicjatywy edukacyjne Politechniki 

Warszawskiej. Otwarte wykłady oraz zajęcia 

laboratoryjne z chemii dla warszawskich licealistów 

i gimnazjalistów proponuje Stowarzyszenie Studentów 

i Absolwentów Wydziału Chemicznego Politechniki 

Warszawskiej KLATRAT. Zajęcia, prowadzone przez 

pracowników naukowych i studentów, mają zachęcić 

młodzież do studiowania tego kierunku – informował 

11.10.2011 r. serwis naukawpolsce.pl. O rozpoczynających 

się zajęciach w ramach Akademii Chemii 

17.10.2011 r. pisało „Życie Warszawy”. W czasie 

warsztatów, które trwały cztery godziny, uczniowie 

mogli odkryć tajniki tej dziedziny nauki i samodzielnie 

przeprowadzić doświadczenia chemiczne. 

� 19.10.2011 r. strona internetowa onet.pl zapowiadała, 

mające odbyć się na PW, Targi Książki Akademickiej 

i Naukowej. W tym roku udział w nich zapowiedziała 

rekordowa liczba wystawców – czytaliśmy. 

� Studenci z Politechniki Warszawskiej, we współpracy 

z Centrum Badań Kosmicznych PAN, zbudowali 

pierwszego polskiego satelitę, który ma szansę trafić 

na orbitę już w styczniu. Do Europejskiej Agencji 

Kosmicznej dojechał w… kuszetce pociągu Warszawa-Amsterdam 

– informowały 19.10.2011 r. „Gazeta 

Wyborcza” oraz serwisy internetowe natablicy.pl i uniface.pl. 

Prace nad satelitą trwały sześć lat. Najprawdopodobniej 

zostanie on wyniesiony na orbitę w styczniu 

w dziewiczym rejsie nowej rakiety Europejskiej Agencji 

Kosmicznej Vega, która zostanie wystrzelona z bazy 

w Gujanie Francuskiej. „Będzie to nie tylko pierwszy 

polski studencki satelita, ale również pierwszy polski 

sztuczny satelita Ziemi. Co prawda już ponad 40 urządzeń 

zbudowanych w naszym kraju wysłano w kosmos 

na pokładzie satelitów i sond kosmicznych, ale 

stanowiły one tylko elementy tych obiektów” – wyjaśnia 

prof. Piotr Wolański, opiekun naukowy Studenckiego 

Koła Astronautycznego z PW. 

� Serwis Nauka w Polsce 20.10.2011 r. poinformował, 

że na Politechnice Warszawskiej rusza kolejna 

MiNI Akademia Matematyki. Co łączy współczesne 

komputery z maszynami matematycznymi z lat 30. 

XX wieku? W jaki sposób rozwiązywać problemy za 

pomocą algorytmów rekurencyjnych? Odpowiedzi na 

takie pytania poznają uczestnicy MiNI Akademii Matematyki. 

Pierwsze zajęcia już 22 października. Pierwszy 

w nowym roku akademickim wykład pt. „Maszyny 

Turinga. Rzecz o matematycznych początkach informatyki” 

poprowadzi dr Paweł Stacewicz. 

� Robotyka, architektura, matematyka, elektronika 

i mechanika to dziedziny nauki, które młodzież będzie 

miała szansę poznać bliżej w weekendy między 5 listopada 

a 18 grudnia, podczas TECHNO-warsztatów 

z Politechniką Warszawską – informował 26.10.2011 r. 

serwis PAP poświęcony nauce w Polsce. Wśród atrakcji 

będzie m.in. lot na symulatorze Cessny 150L. Podczas 

14 jedno– i dwudniowych warsztatów potencjalni 

studenci politechnik zapoznają się z najnowszymi 

trendami współczesnej techniki oraz wykonają wiele 

ćwiczeń i zadań praktycznych na wydziałach PW: 

Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa, Fizyki, Matematyki 

i Nauk Informacyjnych, Architektury oraz 

Mechatroniki. 

MIESIĘCZNIK Politechniki Warszawskiej Nr 11 (167), listopad 2011

Z obrad Senatu 

Trzydzieste drugie w XLVII 

kadencji posiedzenie Senatu 

odbyło się 26 października 

2011 roku. 

Na stanowisko profesora nadzwyczajnego od 1 lipca 

2011 roku na czas nieokreślony został mianowany 

przez rektora PW prof. dr hab. inż. Wiesław WINIEC- 

KI zatrudniony w Zakładzie Elektroakustyki w Instytucie 

Radioelektroniki na Wydziale Elektroniki i Technik 

Informacyjnych. 

Na stanowisko profesora nadzwyczajnego od 1 października 

2011 roku na czas nieokreślony zostali mianowani 

przez rektora PW: prof. dr hab. inż. Sławomir 

PODSIADŁO zatrudniony w Katedrze Chemii Nieorganicznej 

i Technologii Ciała Stałego na Wydziale Chemicznym, 

prof. dr hab. inż. Ryszard ROMANIUK zatrudniony 

w Zakładzie Mikrosystemów i Systemów 

Pomiarowych w Instytucie Systemów Elektronicznych 

na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych. 

Na stanowisko profesora nadzwyczajnego od 

30 września 2011 roku do 29 września 2016 roku zostali 

mianowani przez rektora PW: prof. nzw. dr hab. 

inż. Marian GIŻEJOWSKI zatrudniony w Zakładzie Konstrukcji 

Budowlanych na Wydziale Inżynierii Lądowej, 

prof. nzw. dr hab. inż. Stanisław JEMIOŁO zatrudniony 

Informacje 

� W dniach 4–5 października br. rektor PW, prof. Włodzimierz 

Kurnik uczestniczył w otwarciu wystawy „Maria 

Skłodowska-Curie w służbie nauki wczoraj i dziś” 

w Parlamencie Europejskim w Brukseli, gdzie zapre- 

Obrady 

� Senat podjął uchwałę w sprawie zatwierdzenia 

systemu zapewnienia jakości kształcenia. W komentarzu 

wstępnym prof. Franciszek Krok, prorektor PW 

ds. studiów, przypomniał, że pierwszą uchwałę w tej 

kwestii, a konkretnie w sprawie założeń do systemu, 

Senat przyjął w roku 2006. Założenia obligowały jednostki 

organizacyjne uczelni związane z kształceniem 

do stworzenia swoich własnych systemów zapewnienia 

jakości kształcenia. Gdy zostały one opracowane, 

zaistniała możliwość przyjęcia uchwały dotyczącej 

systemu zapewnienia jakości kształcenia w skali 

całej uczelni. 

� Duże zainteresowanie i ożywiona dyskusja poprzedziły 

podjęcie uchwały w sprawie wdrożenia Krajowych 

Ram Kwalifikacji. Uchwała jest efektem wprowadzenia 

nowej ustawy o szkolnictwie wyższym. 

Krajowe Ramy Kwalifikacji stanowią najważniejszą 

zmianę wprowadzoną przez ustawę. Zakładają one 


w Zakładzie Wytrzymałości Materiałów, Teorii Sprężystości 

i Plastyczności na Wydziale Inżynierii Lądowej, 

prof. nzw. dr hab. Ryszard KOZERA zatrudniony w Zakładzie 

Zastosowań Informatyki i Metod Numerycznych 

na Wydziale Matematyki i Nauk Informacyjnych, prof. 

nzw. dr hab. inż. Janusz MARZEC zatrudniony w Zakładzie 

Elektroniki Jądrowej i Medycznej w Instytucie 

Radioelektroniki na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych, 

prof. nzw. dr hab. inż. Leszek OPALSKI 

zatrudniony w Zakładzie Układów i Systemów Elektronicznych 

w Instytucie Systemów Elektronicznych na 

Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych, prof. nzw. 

dr hab. inż. Piotr PRZYBYŁOWICZ zatrudniony w Instytucie 

Podstaw Budowy Maszyn na Wydziale Samochodów 

i Maszyn Roboczych, prof. nzw. dr hab. inż. 

Krzysztof WALCZAK zatrudniony w Zakładzie Systemów 

Informacyjnych w Instytucie Informatyki na Wydziale 

Elektroniki i Technik Informacyjnych, dr hab. inż. 

Adam ABRAMOWICZ zatrudniony w Zakładzie Układów 

i Aparatury Mikrofalowej w Instytucie Systemów 

Elektronicznych na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych, 

dr hab. Paweł BYLINA zatrudniony w Katedrze 

Gospodarki Przestrzennej i Nauk o Środowisku 

Przyrodniczym na Wydziale Geodezji i Kartografii, dr 

hab. inż. Piotr GAWRYSIAK zatrudniony w Zakładzie 

Systemów Informacyjnych w Instytucie Informatyki na 

Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych, dr hab. 

inż. Leszek KUDŁA zatrudniony w Zakładzie Technologii 

Wyrobów Precyzyjnych i Elektronicznych w Insty- 

zentowano też osiągnięcia prof. Jana Pluty z Wydziału 

Fizyki i dr Anny Jackiewicz z Wydziału IChiP. 

� 30 września br. na posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego 

SEFI (European Society for Engineering Education) 

w Lizbonie prof. Bohdan Macukow otrzymał tytuł 

Fellow SPIE. 

nowe podejście do procesu kształcenia, określają bowiem 

ten proces na podstawie efektów, a nie przebiegu 

studiów. Obszerna i pionierska uchwała składa 

się z kilku elementów. Przede wszystkim są w niej zawarte 

zalecenia, terminy oraz wykaz wymaganej dokumentacji 

stanowiącej dla wydziałów podstawę do 

określenia programów kształcenia na danym kierunku 

studiów, poziomie i profilu kształcenia z uwzględnieniem 

formy studiów. Dalej są wyznaczone terminy 

oraz przedstawiona wymagana dokumentacja, 

na podstawie których Senat będzie mógł zaakceptować 

efekty kształcenia na danym wydziale, na danym 

kierunku studiów oraz poziomie i profilu kształcenia. 

Są też w uchwale wytyczne do projektowania 

programów studiów oraz sprecyzowane warunki, jakie 

musi spełniać program kształcenia. W ostatnim 

załączniku zawarto definicje pojęć stosowanych do 

opisu studiów. Projekt uchwały i proces jej tworzenia 

przedstawili Senatowi prof. Andrzej Kraśniewski 

oraz prof. Bohdan Macukow. 

INFORMACJE 

tucie Metrologii i Inżynierii Biomedycznej na Wydziale 

Mechatroniki, dr hab. inż. Marek NAŁĘCZ zatrudniony 

w Zakładzie Teorii Obwodów i Sygnałów w Instytucie 

Systemów Elektronicznych na Wydziale Elektroniki 

i Technik Informacyjnych, dr hab. inż. Grzegorz 

PANKANIN zatrudniony w Zakładzie Mikrosystemów 

i Systemów Pomiarowych w Instytucie Systemów 

Elektronicznych na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych, 

dr hab. inż. Janusz PIECHNA zatrudniony 

w Zakładzie Aerodynamiki w Instytucie Techniki 

Lotniczej i Mechaniki Stosowanej na Wydziale Mechanicznym 

Energetyki i Lotnictwa, dr hab. inż. Witold 

PLESKACZ zatrudniony w Zakładzie Metod Projektowania 

w Mikroelektronice w Instytucie Mikroelektroniki 

i Optoelektroniki na Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych, 

dr hab. inż. Tomasz STARECKI zatrudniony 

w Zakładzie Układów i Systemów Elektronicznych 

w Instytucie Systemów Elektronicznych na Wydziale 

Elektroniki i Technik Informacyjnych, dr hab. inż. Antoni 

SZAFRANEK zatrudniony w Katedrze Gospodarki 

Przestrzennej i Nauk o Środowisku na Wydziale Geodezji 

i Kartografii, dr hab. inż. Konrad ŚWIRSKI zatrudniony 

w Zakładzie Maszyn i Urządzeń Energetycznych 

w Instytucie Techniki Cieplnej na Wydziale Mechanicznym 

Energetyki i Lotnictwa, dr hab. Jan ZUBELEWICZ 

zatrudniony w Zakładzie Filozofii na Wydziale Administracji 

i Nauk Społecznych. 

Na stanowisko profesora nadzwyczajnego od 1 października 

2011 roku do 30 września 2016 roku został 

zatrudniony przez rektora PW na podstawie umowy 

o pracę dr hab. inż. Jan ŻERA zatrudniony w Zakładzie 

Elektroakustyki w Instytucie Radioelektroniki na 

Wydziale Elektroniki i Technik Informacyjnych. 

� Prof. Józef Modelski został wybrany do Rady Dyrektorów 

IEEE (Institute of Electrical and Electronics 

Engineers), największej organizacji branżowej skupiającej 

obecnie ponad 400 tysięcy członków ze 

160 krajów. 

� Znowelizowana ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym 

wymusza konieczność wprowadzenia zmian 

w Statucie PW. Przed obradami członkowie Senatu 

otrzymali starannie przygotowany wykaz projektowanych 

zmian. Prof. Roman Gawroński, prorektor PW 

ds. ogólnych, wyjaśnił, że dokument ma charakter 

roboczy i – poza przedstawieniem nowego zapisu – 

określa podstawę ich wprowadzenia. Z pięćdziesięciu 

zaproponowanych zmian około trzydziestu jest związane 

z wprowadzeniem nowego prawa, a pozostałe 

stanowią pochodne dyskusji środowiskowej. Zmiany 

w statucie powinny być przeprowadzone ze szczególną 

starannością, stąd też przewiduje się powtórne, 

pełne ich czytanie na posiedzeniu listopadowym, 

a przyjęcie w trakcie obrad w grudniu. 

� Apogeum emocji osiągnęli senatorzy w dyskusji 

związanej z projektem uchwały w sprawie rocznego 

wymiaru zadań dydaktycznych nauczycieli akademickich 

oraz zasad obliczania godzin dydaktycznych. 

EWA CHYBIŃSKA 

3

I NFORMACJE 

4 

KRONIKA WYDARZEŃ w PW 

WRZESIEŃ 

13–16 

2011 

Konferencja EAIE. 

Delegacja z Centrum Współpracy 

Międzynarodowej Politechniki 

Warszawskiej wzięła 

udział w 23. Dorocznej Konferencji European Association 

for International Education. Jest to jedna 

z największych międzynarodowych imprez skierowanych 

do instytucji szkolnictwa wyższego z całego 

świata. W tym roku ponad 4000 osób z 87 

krajów spotkało się w Kopenhadze, aby uczestniczyć 

w prezentacjach, dyskusjach, warsztatach 

oraz wizytach w duńskich i szwedzkich uczelniach, 

takich jak DTU – Danmarks Tekniske Universitet, IT 

University of Copenhagen, Lund University. Spotkania 

te służyły wymianie doświadczeń, poglądów 

i dobrych praktyk, jak również poznaniu nowych 

trendów w dziedzinie internacjonalizacji kształcenia. 

Konferencji towarzyszyły targi, podczas których 

na 250 stoiskach informacyjnych uczelnie 

z całego świata prezentowały swoją międzynarodową 

ofertę edukacyjną. Nasza uczelnia była jednym 

z uczestników polskiego stoiska pod hasłem 

„Higher Education in Poland”, zorganizowanego 

przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego 

wraz z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji. 

Przedstawiciele PW w trakcie konferencji spotkali 

się z wieloma reprezentantami zagranicznych uczelni 

i innych instytucji związanych ze szkolnictwem 

wyższym, m.in. z Finlandii, Holandii, Niemiec, Korei 

Południowej, Tajwanu i Meksyku. 

WRZESIEŃ 

15–16 

2011 

Perspektywy 2011. 

Warszawski Salon Maturzystów 

Perspektywy 2011 na 

Politechnice Warszawskiej od- 

wiedziło 24 tys. osób – prawie połowa wszystkich 

maturzystów z województwa mazowieckiego. Było 

to największe wydarzenie tegorocznej akcji informacyjnej 

Perspektyw, w czasie którego zaprezentowała 

się niemal setka uczelni, szkół policealnych 

i instytucji edukacyjnych. 

WRZESIEŃ 

16–25 

2011 

XV edycja FN. 

Na tegoroczny Festiwal Nauki 

Politechnika Warszawska 

przygotowała m.in. prezenta- 

WRZESIEŃ 

13–16 

2011 

cje robotów spawalniczych, 

samochodów wyścigowych 

Formuły F1, pojazdów o minimalnym 

zużyciu paliwa, ro- 

botów serwisowych i medycznych, masywnych 

szkieł metalicznych, bioimplantów, telewizji trójwymiarowej. 

Nasza uczelnia zaprosiła również na 

wykłady o takiej tematyce, jak obrazowanie pracy 

mózgu, powstawanie układów scalonych, fotoakustyka, 

mikroreaktory, kataliza w chemii organicznej, 

aerozole i wiele innych. W ramach FN w dniach 

24–25 września na Wydziale Fizyki i na terenie obok 

jego gmachu odbył się V Festiwal Nauki Małego 

Człowieka. Zostało przygotowanych kilkadziesiąt 

imprez specjalnie dla dzieci, które miały na celu 

wzbudzanie zainteresowań najmłodszych gości festiwalu 

różnymi dziedzinami nauki i poprzez zabawę 

rozwĳ anie w nich ciekawości poznawczej. 

WRZESIEŃ 

19 

2011 

Medal dla 

prof. Kĳ eńskiego. 

Prorektor PW ds. Szkoły Nauk 

Technicznych i Społecznych 

w Płocku prof. Jacek Kĳ eński otrzymał Medal 

im. Ignacego Mościckiego za wybitne osiągnięcia 

z zakresu technologii chemicznej i wdrażanie 

nowych kierunków strategii rozwoju przemysłu 

chemicznego. Medal został mu wręczony podczas 

uroczystej inauguracji 54. Zjazdu Polskiego 

Towarzystwa Chemicznego i Stowarzyszenia 

Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego 

w Lublinie. 

WRZESIEŃ 

30 

2011 

Inauguracja roku. 

W Dużej Auli PW odbyła 

się uroczysta inauguracja 

roku akademickiego 

2011/2012. Po powitaniu uczestników uroczystości, 

wśród których byli m.in. wicepremier Waldemar 

Pawlak i prymas senior Polski Józef Glemp, okolicznościowe 

przemówienie wygłosił rektor PW, prof. 

Włodzimierz Kurnik. Po nim nastąpiły wystąpienia 

okolicznościowe, immatrykulacja oraz promocje 

doktorskie. Wykład inauguracyjny zatytułowany 

„Warszawska chemia w świetle doniosłych rocznic 

i wyzwań współczesności” wygłosił prof. Paweł 

Kulesza z Uniwersytetu Warszawskiego. W Szkole 

Nauk Technicznych i Społecznych w Płocku inauguracja 

miała miejsce 3 października. 

PAŹDZIERNIK 

6 

2011 

Strony wszechświata. 

Prof. Marek Demiański, specjalista 

z dziedzin astrofi zyki 

relatywistycznej i kosmolo- 

gii, wygłosił w ramach Konwersatorium Politechniki 

Warszawskiej odczyt zatytułowany „Jasne 

i ciemne strony wszechświata”. Prof. Demiański 

jest pracownikiem naukowym w Instytucie Fizyki 

Teoretycznej Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. 

Jego zainteresowania naukowe wiążą 

się z astrofi zyką relatywistyczną i kosmologią, 

w szczególności procesem powstawania struktury 

we wszechświecie, własnościami promieniowania 

reliktowego oraz naturą ciemnej energii i ciemnej 

materii. Współpracuje z wieloma zagranicznymi 

ośrodkami naukowymi, np. Instytutem Badań 

Przestrzeni Kosmicznej Rosyjskiej Akademii Nauk 

w Moskwie, Instytutem Nielsa Bohra w Kopenhadze 

i Uniwersytetem Frederico II w Neapolu. 

PAŹDZIERNIK 

6–7 

2011 

Jubileusz WEiTI. 

Z okazji 60-lecia Wydziału 

Elektroniki i Technik Informacyjnych 

odbyła się Wielka 

Gala w Dużej Auli Politechniki Warszawskiej. Rozpoczynając 

uroczystość, dziekan wydziału, prof. Jan 

Szmidt powitał przybyłych gości, wśród których był 

rektor PW, prof. Włodzimierz Kurnik, dziekani WEiTI 

z poprzednich kadencji, zasłużeni wykładowcy, 

fi rmy współpracujące z wydziałem. Przedstawiciel 

marszałka województwa mazowieckiego przekazał 

przyznaną WEiTI nagrodę Pro Masovia. Dziekani, 

prodziekani i dyrektorzy instytutów pełniący swe 

funkcje od czasów powstania wydziału otrzymali 

medale 60-lecia WEiTI. Część artystyczną poprowadził 

znany prezenter i absolwent wydziału, 

Tadeusz Sznuk. Wystąpił baryton Hubert Niewiadomski, 

pianista Wojciech Wójciak, mistrzowie 

tanga – Katarzyna i Robert Kandefer oraz Hanna 

Banaszak w towarzystwie czteroosobowego zespołu 

jazzowego. Po występach rozpoczął się bankiet. 

Następnego dnia w Małej Auli PW odbyło się 

zebranie Rad Wydziału Elektrycznego i Wydziału 

Elektroniki i Technik Informacyjnych. Gospodarzami 

byli prof. Stanisław Wincenciak – dziekan Wydziału 

Elektrycznego oraz prof. Jan Szmidt – dziekan WE- 


iTI. Po południu urodzinowi goście spotkali się na 

pikniku przed gmachem wydziału. Wystąpił m.in. 

kabaret OT.TO. (Fot. 1) 

PAŹDZIERNIK 

10 

2011 

Powstańcza wystawa. 

W Muzeum Politechniki Warszawskiej 

otwarto wystawę 

„Powstanie Warszawskie” 

w zbiorach Biblioteki Zespołu Szkół Nr 23 w Warszawie, 

Technikum Budowlanego Nr 1 im. Zdzisława 

Mączeńskiego, Muzeum Powstania Warszawskiego, 

Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Politechniki 

Warszawskiej oraz Korporacji Akademickiej 

Sarmatia. Na wystawie zaprezentowano dokumenty, 

fotografi e, plakaty i prasę powstańczą, publikacje, 

broń oraz przedmioty codziennego użytku 

z tamtego okresu. Otwarcia ekspozycji dokonał 

kierownik Muzeum PW – dr Andrzej Ulmer i prorektor 

PW – prof. Roman Gawroński. Swoimi wspomnieniami 

z Powstania Warszawskiego podzielił 

prof. Tadeusz Jarosz – zastępca przewodniczącego 

Zarządu Głównego Stowarzyszenia Szarych 

Szeregów. (Fot. 2) 

PAŹDZIERNIK 

12–13 

2011 

KONIK 2011. 

W Dużej Auli PW po raz ósmy 

odbyły się Targi Kół Naukowych 

i Organizacji Studenc- 

kich „Konik”. Jest to jedno z najważniejszych 

przedsięwzięć promujących naukową działalność 

wśród studentów naszej uczelni. Celem targów 

jest umożliwienie kołom naukowym, organizacjom 

studenckim oraz mediom PW zaprezentowania 

swojego profi lu działalności, osiągnięć oraz realizowanych 

projektów. W tym roku, jak zwykle, dla 

uczestników przygotowano wiele atrakcji. Zaprezentowano 

projekty zdobywające pierwsze miejsca 

w międzynarodowych konkursach konstruktorskich, 

roboty przemysłowe i mobilne, ciekawe 

doświadczenia, wyniki badań i nowatorskie rozwiązania, 

ekologiczne pojazdy i modele samolotów. 

Prawie 60 organizacji zachęcało studentów 

do wstąpienia w swoje szeregi. (Fot. 3) 

PAŹDZIERNIK 

17 

2011 


Generation Awake. 

„Twoje wybory zmieniają 

świat” – to hasło ogólnoeuropejskiej 

kampanii informa- 

cyjnej prowadzonej przez Komisję Europejską. 

W Małej Auli PW odbyła się konferencja i otwarta 

debata poświęcone efektywnemu korzystaniu 

z zasobów naturalnych. W spotkaniu wziął udział 

europejski komisarz ds. środowiska, Janez Potočnik 

oraz minister środowiska, Andrzej Kraszewski 

– profesor i wykładowca Politechniki Warszawskiej. 

W swoich wystąpieniach obaj podzielili się 

opiniami na temat tego, jak indywidualne wybory 

każdego z nas mogą korzystnie wpływać na jakość 

naszego życia, zasoby naturalne Ziemi oraz 

konkurencyjność gospodarki. (Fot. 4) 

PAŹDZIERNIK 

19–21 

2011 

Targi Książki. 

W Dużej Auli Politechniki 

Warszawskiej odbyła się piąta 

edycja Targów Książki Aka- 

demickiej i Naukowej Academia 2011. Imprezę 

zorganizowała Ofi cyna Wydawnicza Politechniki 

Warszawskiej i Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 

oraz Murator EXPO sp. z o.o. Podczas 

targów prezentowano książki naukowe, publikacje 

instytutów badawczych i muzeów, literaturę popularnonaukową 

i piękną oraz ofertę warszawskich 

antykwariatów. W targach wzięło udział 86 wystawców 

z całego kraju. Po raz pierwszy przeprowadzono 

akcję „Książka za książkę”. Na specjalnym 

stoisku można było wymienić starsze książki, 

przede wszystkim podręczniki akademickie, na 

nowsze publikacje. W trakcie targów miało miejsce 

spotkanie wydawców książek naukowych i akademickich 

z prof. Witoldem Jurkiem – podsekretarzem 

stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego. 

Odbyła się też debata Dziennika Gazety Prawnej 

„Polskie szkolnictwo wyższe – nowe przepisy na 

stare problemy” oraz wykład „Jak przetrwać studia 

INFORMACJE 

i stać się liderem w świecie, który oszalał” Jacka 

Santorskiego, psychologa społecznego i psychologa 

biznesu, twórcy programu Akademii Psychologii 

Przywództwa Szkoły Biznesu PW. (Fot. 5) 

PAŹDZIERNIK 

19–21 

2011 

Płockie Dni Techniki. 

Zorganizowane przez Naczelną 

Organizację Techniczną 

Płockie Dni Techniki rozpo- 

częły się Dniem Chemicznym. Następnie odbył 

się Dzień Mechaniczny oraz Budowlany. Wszystkie 

miały miejsce na terenie Politechniki Warszawskiej 

w Płocku. W ich programie znalazły się debaty 

i konferencje oraz prezentacje fi rm i innowacyjnych 

technologii. Impreza została zorganizowana 

przede wszystkim dla osób z branży technicznej 

i studentów. 

PAŹDZIERNIK 

22 

2011 

Na brazylĳ ską nutę. 

Obchodzący w tym roku jubileusz 

60-lecia istnienia Zespół 

Pieśni i Tańca Politechni- 

ki Warszawskiej wystąpił w 60. koncercie z cyklu 

Wielka Muzyka w Małej Auli. Wydarzenie to, 

zatytułowane „Jubileuszowy koncert brazylĳ ski”, 

miało miejsce w Dużej Auli Politechniki Warszawskiej. 

(Fot. 6) 

Oprac. ANNA ABRAMCZYK 

Fot. Anna Abramczyk, Michał Leśniewski 

5

T E M A T M I E S I Ą C A 

Za nieuniknioną produkcję 

śmieci jesteśmy odpowiedzialni 

zarówno jeśli chodzi 

o to, co wyrzucamy do śmietników, 

jak i za to, co spływa kanalizacją. 

W przypadku wody nie 

mówi się o recyklingu, chociaż 

po oczyszczeniu jest ona wykorzystywana 

ponownie, kiedy wraca 

do naszego ekosystemu. 

Zanim woda trafi do naszych 

kranów, przechodzi przez stację 

uzdatniania. Jest tam poddawana 

procesom, które muszą zapewnić 

jakość odpowiadającą wodzie do 

spożycia. Cały proces odbywa się 

zgodnie z przepisami ustanowionymi 

przez ministra zdrowia. Następnie 

trafi a do naszych kranów. 

Kiedy zostanie wykorzystana, 

idzie do tzw. podsystemu kanalizacyjnego, 

którym jest transportowana 

do oczyszczalni ścieków. 

Z budynków dostaje się do tzw. 

przykanalików, a następnie do 

sieci kanalizacyjnej. Te przewody 

prowadzą prosto do oczyszczalni 

ścieków – najważniejszego 

elementu całego układu. 

Tam są, oczywiście, poddawane 

procesom przeróbki i uzdatniania, 

tak aby osiągnęły stan, 

który pozwoli na ich odprowadzenie 

do wód płynących lub 

6 

BRUDNE 

SPRAWY 

To chyba nie brzmi dumnie: jesteśmy najważniejszym 

ogniwem w procesie produkcji śmieci. 

Na pierwszy rzut oka – nasza działalność 

może być niepozorna: wszyscy przecież kupujemy 

przedmioty nie tylko codziennego użytku: 

jedzenie, środki czystości albo ubrania. Każde 

z nich ma opakowanie, które przestaje nam 

być potrzebne, jedzenie i pranie generuje zużycie 

wody, a prawie każdy zakup wcześniej 

czy później trafi na wysypisko śmieci albo do 

recyklingu. 

stojących, takich jak rzeka, jezioro 

albo zbiornik retencyjny. 

W zależności od odbiornika, czyli 

zbiornika wodnego, do którego 

mają trafi ć, istnieją zróżnicowane 

wymagania dotyczące czystości 

wody. Podczas oczyszczania ze 

ścieków usuwane są zanieczyszczenia, 

zwane związkami węgla 

organicznego i różnego rodzaju 

zawiesiny. 

– Jednak w większości przypadków 

należy też usuwać związki 

biogenne. Są to związki azotu 

i fosforu, które powodują eutrofi - 

zację wód, czyli ich użyźnianie, co 

sprzyja intensywnemu rozwojowi 

fi toplanktonu. Można go poznać 

po zielonej barwie, widocznej 

czasami na jeziorach – wyjaśnia 

prof. Zbigniew Heidrich z Wydziału 

Inżynierii Środowiska. 

Wymagania dotyczące oczyszczania 

wody są bardzo ostre. 

Można je znaleźć w rozporządzeniu 

ministra środowiska 

z roku 2006, znowelizowanym 

w roku 2010. Wiąże się to 

z bardzo złożonymi układami 

technologicznymi. Ich poziom 

skomplikowania oraz wielkość 

oczyszczalni zależy, między innymi, 

od ilości ścieków oraz liczby 

mieszkańców. 

Jeśli przypatrzymy się statystykom, 

to okaże się, że przeciętny 

mieszkaniec miasta produkuje 

0,12–0,16 m 3 ścieków. Oznacza 

to, że w ciągu doby zużywa 

do 160 litrów wody. Mieszkańcy 

terenów wiejskich są bardziej 

oszczędni – zużywają 

0,0008–0,1 m 3 wody na dobę. 

Pół miliona 

Wykonując proste działania 

arytmetyczne, możemy obliczyć, 

że mieszkańcy Warszawy są 

odpowiedzialni za wytworzenie 

w ciągu doby około 500 000 m3 ścieków. Na szczęście w miastach 

oczyszcza się 90% ścieków. 

Gorzej jest na wsi, ponieważ 

– z powodu rozproszenia zabudowy 

– trudno zbudować tam 

kanalizację. Można to rozwiązać 

poprzez stosowanie chociażby 

przydomowych oczyszczalni 

ścieków. 

Podczas oczyszczania usuwane 

są różnego rodzaju odpady 

i zanieczyszczenia, które 

zalicza się do odpadów niebezpiecznych. 

Są to, na przykład, 

skratki, czyli zanieczyszczenia 

stałe: większe i mniejsze przedmioty 

bądź cząstki organiczne. 

Nazwa pochodzi od krat, na któ- 

rych są zatrzymywane. Jeden 

mieszkaniec produkuje rocznie 

średnio 5–10 litrów tego „balastu”. 

Tego rodzaju odpady nie 

są zagospodarowywane na terenie 

oczyszczalni ścieków. Są 

tam tylko odwadniane, a następnie 

wywożone na wysypisko odpadów 

stałych. 

W ściekach, które trafi ają do 

oczyszczalni, można znaleźć też 

tzw. zawiesinę mineralną, czyli 

piasek. To cząstki o wielkości 

0,1–0,2 mm i większe, które należy 

pozbawić zanieczyszczeń organicznych, 

aby nie pojawiały się 

nieprzyjemne zapachy. Podobnie 

jak skratki są one odwadniane, 

oddziela się też części mineralne 

od organicznych, po czym trafi 

ają na wysypisko. Każdy z nas 

produkuje ich około 0,002 litra 

na dobę. 

Jednak najpoważniejsze procesy 

mają miejsce w części 

biologicznej oczyszczalni. Tam 

zachodzi sedymentacja, czyli 

oddzielenie ścieków oczyszczonych 

od osadu, który należy 

poddawać przeróbce. 

– Ten poważny problem praktycznie 

udało się rozwiązać 

w miastach, gorzej jest na terenach 

wiejskich. Tam osady 


znikają nie wiadomo gdzie. Czasami 

są dowożone do większych 

oczyszczalni i tam przerabiane. 

Jednak w większości przypadków 

bez żadnej kontroli są wykorzystywane 

do celów rolniczych, co 

jest absolutnie zakazane, ponieważ 

nie znamy składu i właściwości 

takiego osadu – zauważa 

prof. Heidrich. 

Tego typu osadów wytwarzamy 

około 80 gramów na dobę. 

Jeśli sięgniemy do rocznika statystycznego, 

przekonamy się, że 

ilość suchej masy osadu wynosi 

około 500 000 ton w skali roku. 

Szacunki podają natomiast, że 

do roku 2015 oczyszczalnie 

będą musiały poradzić sobie 

nawet z 700 000 ton. Te pół miliona 

ton przerabia się różnymi 

sposobami. Przed wszystkim 

chodzi o to, aby zmniejszyć objętość, 

a następnie – przeprowadzić 

tzw. Stabilizację, czyli 

powstrzymać powstawanie nieprzyjemnych 

zapachów. Te powszechnie 

stosowane w kraju 

należą do najbardziej skomplikowanych 

i drogich w całym procesie 

oczyszczania. Kiedy osady 

zostaną już pozbawione wody 

w wyniku zagęszczania i mechanicznego 

odwadniania, pojawia 

się niemały problem, co dalej 

z nimi zrobić. 

Teoretycznie, jeśli spełnione 

są wymagania bakteriologiczne, 

parazytologiczne i nie zostaną 

przekroczone stężenia metali 

ciężkich, można je wykorzystywać 

do celów przyrodniczych 

– na przykład na terenach rekultywacyjnych 

albo na terenie upraw 

Mieszkańcy Warszawy zużywają w granicach 160 litrów wody na 

dobę, produkując około 500 000 m 3 ścieków. Znajdują się w nich, 

między innymi, zanieczyszczenia stałe. Przeciętny Kowalski produkuje 

ich 5–10 litrów rocznie. Innym rodzajem zanieczyszczenia jest zawiesina 

mineralna, której wytwarzamy 0,002 litra na dobę. Z tego pół 

miliona oczyszczanych zostaje 90%. Na terenach wiejskich oczyszcza 

się mniej ścieków, ponieważ rozproszona zabudowa utrudnia 

budowę oczyszczalni. Dobrze by było, gdyby każde gospodarstwo 

bez kanalizacji miało przydomową oczyszczalnię ścieków. 



roślin nie przeznaczonych do 

spożycia. Niestety, powierzchnia 

Polski jest za mała, aby wszystkie 

osady można było w ten sposób 

zagospodarować. Coraz 

częściej, szczególnie w dużych 

miastach, stosowane są procesy 

daleko idącego unieszkodliwiania, 

tzw. termiczna przeróbka 

osadów ściekowych, czyli suszenie 

i spalanie. Suszenie pozwala 

obniżyć uwodnienie tych osadów 

do 10%, spalenie natomiast 

pozwala unieszkodliwić zanieczyszczenia 

organiczne. W ten 

sposób zostaje tylko popiół. 

Jest on również problematyczny, 

ale na szczęście pojawiają 

się sposoby jego utylizacji. W tej 

dziedzinie dobry przykład daje 

Radom – po wysuszeniu osad 

wywożony jest do cementowni, 

gdzie stosuje się tzw. współspalanie 

w piecach cementowych. 

Tej metody nie można zastosować 

wszędzie, bo po prostu jest 

za mało cementowni i są one 

zbyt daleko, żeby opłacało się 

tam wozić osad. Na szczęście 

taka technologia jest stosowana 

przynajmniej we wszystkich większych 

miastach w Polsce. 

Dać nowe życie 

W przypadku tzw. odpadów 

stałych, czyli śmieci, już od dawna 

mamy możliwości recyklingu 

i przeróbki. Aby dać śmieciom 

nowe życie, należy najpierw wyłuskać 

je spośród wielu różnych 

rodzajów odpadów, którymi wypełniamy 

osiedlowe i przydomowe 

śmietniki. To zadanie może 

znacząco ułatwić obowiązek 

selektywnej zbiórki odpadów. 

Przypominamy, że służą do 

tego pojemniki oznaczone różnymi 

kolorami. 

Niestety, wbrew naszym wyobrażeniom, 

nie jest tak, że zawartość 

pojemnika, do którego 

wrzucamy papier, trafia bezpośrednio 

do młyna w papierni. 

Wszystkie przedsiębiorstwa, 

które zajmują się odbieraniem 

odpadów, mają swoje wymagania. 

Chętnie odbierana jest, 

na przykład, makulatura twarda 

– czyli tektura – albo tzw. gazetówka. 

Niedobrze, kiedy obydwa 

rodzaje są wymieszane. Podobnie 

jest ze szkłem i plastikiem. 

W przypadku tego ostatniego należałoby 

oddzielać polietylen od 

polipropylenu oraz butelek PET. 

Niestety, nie można całego ciężaru 

segregowania śmieci przerzucić 

na mieszkańców, bo ten 

system po prostu nie zadziała. 

Takie próby bezskutecznie podejmowano 

w Skandynawii, 

kiedy pomysłodawcy doszli do 

tego, że przeciętny obywatel musiałby 

pakować do osobnych pojemników 

około pięćdziesięciu 

rodzajów śmieci. Nietrudno sobie 

wyobrazić, ile czasu musiałby 

na to poświęcić. 

Najprostszym rozwiązaniem 

jest podzielenie odpadów na trzy 

rodzaje. Ale i w tym przypadku 

nie jest prosto. Pojemniki powinny 

być łatwo dostępne i regularnie, 

czyli często, opróżniane. 

My – producenci tych wszystkich 

śmieci – powinniśmy natomiast 

pamiętać chociażby o tym, żeby 

plastikowe butelki zgniatać przed 

wyrzuceniem. 

– Często zdarza się, że mieszkańcy 

– widząc pojazd odbierający 

posegregowane odpady 

– mówią, że wszystko trafi a do 

jednego pojemnika. Otóż tak nie 

jest. Skrzynia ładunkowa takiego 

samochodu jest podzielona na 

komory, a tego po prostu nie widać. 

To powinno być wyraźnie zaznaczone 

na burtach, żeby ludzie 

nie mieli wątpliwości – wyjaśnia 

dr Piotr Manczarski z Wydziału 

Inżynierii Środowiska. 

Zebrane śmieci, na przykład 

papier, trafi ają do sortowni, gdzie 

są poddawane obróbce, aby 

spełniały oczekiwania recyklera-odbiorcy. 

Zazwyczaj robi się 

to ręcznie, chociaż coraz częściej 

możemy spotkać sortownie 

automatyczne z podczerwienią 

i pneumatyczną separacją. 

Gorzej jest z tworzywami 

sztucznymi, czyli tym, co trafi 

a do pojemników z napisem 

„plastik”. Składają się nań polimery 

różnego rodzaju, a każdy 

z nich jest inaczej przetwarzany. 

Oczywiście wspólna zbiórka jest 

słuszna, ale późniejsza obróbka 

wymaga precyzji: nie dość, że 

jest wiele ich rodzajów, to jeszcze 

należy je rozdzielać na poszczególne 

kolory. Dopiero wtedy materiał 

– w postaci ogromnych 

7 

8

7 


beli – zostanie chętnie odebrany 

przez recyklera. Podobnie jest 

w przypadku szkła: idealną sytuacją 

jest stłuczka, podzielona na 

kolory i bez wtrąceń takich, jak 

chociażby nakrętki albo zanieczyszczenia 

organiczne. 

Edukować 

Jeśli chodzi o selektywną 

zbiórkę śmieci, to najważniejsza 

jest edukacja. Nie tylko 

wśród dzieci. Chodzi o to, żeby 

oszczędzać nie tylko surowce 

pierwotne, których nie mamy za 

dużo, ale przede wszystkim, aby 

oszczędzać energię. 

– Do recyklingu potrzeba o wiele 

mniej energii niż do produkcji 

od podstaw. Dodatkowym 

atutem jest to, że odzyskanych 

materiałów nie tracimy bezpowrotnie, 

składując na wysypiskach 

– stwierdza dr Manczarski. 

Nie powinno nas dziwić, że 

odbiorcy materiałów pozyskanych 

z odpadów stawiają wyśrubowane 

warunki, ponieważ 

ich głównym zadaniem nie jest 

recykling, ale wytwarzanie różnych 

przedmiotów – materiałów 

zbywalnych. Mając to na uwadze, 

można próbować wykreować 

rynek zbytu na materiały 

z odzysku. 

8 

Dr Manczarski podaje przykład 

Kalendarza Akademickiego 

dla studentów Politechniki Warszawskiej. 

Jeśli takie wydawnictwo 

zostanie wykonane z papieru 

pochodzącego w 100% z odzysku, 

to już na pierwszy rzut 

oka będzie brzydszy niż obecnie 

dostępny. Ale jeśli na tym 

„z odzysku” będzie napisane dużymi 

literami, tak jak w większości 

krajów starej UE, że jest to 

notatnik wykonany w 100% z odzysku 

i bez użycia szkodliwych 

środków chemicznych, to można 

wykreować modę na świadomą 

chęć posiadania takiego produktu. 

Oczywiście nie tylko notatnika 

akademickiego. 

Raptem może się okazać, że 

produkty z takiego papieru są 

droższe od „normalnych”. O wiele 

droższe. I nie chodzi wcale 

o to, że produkcja jest droższa. 

Tak naprawdę kosztuje niewiele 

więcej. Chodzi właśnie o tę 

modę. Wiele biur na Zachodzie 

działa jako Green Offi ce, czyli 

zielone biura, które szczycą się 

działaniami proekologicznymi. 

To powoduje popyt na papier 

„z odzysku”, a to z kolei podbĳ 

a cenę. 

Bo „eko” stało się modne. Wiele 

fi rm z rozmaitych dziedzin pro- 

wadzi kampanie ekologiczne. 

Szwedzki H&M, posiadający ponad 

2 tysiące salonów i sklepów 

na świecie, od kilku sezonów wypuszcza 

„Conscious Collection” 

– „Świadomą Kolekcję” ubrań 

Aby ułatwić recykling odpadów, wprowadzono ich selektywną zbiórkę. 

Zbiera się papier, szkło i plastik, chociaż każdy z tych rodzajów należałoby 

podzielić na różne rodzaje. To jednak za bardzo obciążyłoby nas 

– producentów śmieci. Dlatego zajmują się tym sortownie. 

uszytych z przyjaznych środowisku 

surowców. Są to materiały 

z organicznej bawełny i lnu, uprawiane 

bez nawozów sztucznych 

i przy zmniejszonym zużyciu 

wody. Wykorzystywany poliester 

uzyskiwany jest z butelek PET lub 

resztek produkcyjnych, a poliamid 

z sieci rybackich i dywanów. 

Odzież szyta jest także z tencelu 

– jedwabistego, odnawialnego 

materiału wytwarzanego 

z minimalnym wpływem na środowisko. 

Surowce odzyskiwane 

są również ze ścinków materiałów, 

powstających w procesie 

produkcji odzieży. Z kolei fi rma 

Levi’s oszczędza wodę przy produkcji 

dżinsów linii Water

uchodźców klimatycznych, czyli 

mieszkańców miejsc, które 

mogą zniknąć z mapy świata 

z powodu podniesienia się poziomu 

oceanów. 

Już dwanaście lat temu, brytyjski 

stolarz Richie Sowa własnoręcznie 

zbudował u wybrzeży 

Meksyku pływającą wyspę – Spiral 

Island. Wykorzystał do tego 

celu 250 tysięcy zużytych plastikowych 

butelek, które umieścił 

w sieciach i powiesił na bambusowych 

kĳ ach tworzących konstrukcję. 

Na powierzchni wyspy 

– o wymiarach 20x18 m – wysypał 

piasek i posadził rośliny. 

W roku 2005 Spiral Island zniszczył 

huragan Emily, ale trzy lata 

później Sowa zbudował sobie 

nową wyspę o podobnych wymiarach 

co pierwsza, która pływa 

niedaleko Cancun. Znajduje 

się na niej jego dom oraz stawy, 

lasy i plaża. Zamieszkuje tam 

sam – z kotami i psem – hodując 

mango i inne owoce. 

Same śmieci mogą też być 

materiałem budowlanym. Odpady 

z europejskich plaż wykorzystano 

jako materiały budowlane 

do budowy ekologicznego hoteliku 

„Save the Beach”. Otwarty 

niedawno w Rzymie, obok Mauzoleum 

Hadriana, obiekt został 

zbudowany z puszek, starych 

zabawek, gazet, zardzewiałych 

kołpaków, zniszczonych ubrań. 

Do jego wybudowania zużyto 

około 12 tysięcy ton śmieci. Jedynie 

deski podłogowe i drewniany 

szkielet, na którym opiera 

się cała konstrukcja, nie pochodzą 

z odpadów. Całość, przed 

oddaniem do użytku, została 

oczywiście odkażona. I chociaż 

wewnątrz nie ma bieżącej 

wody ani prądu, nie brakuje chętnych 

na nocleg w jednym z pięciu 

hotelowych pokoi. Większy 

standard oferuje hotel z surowców 

wtórnych w holenderskim 

mieście Stavoren – ma pokoje 

z łazienkami, które urządzono 

w 15 000-litrowych beczkach 

po winie. 

Z opakowań po napojach nie 

tylko buduje się hotele, mogą 

też one służyć do powtórnej produkcji. 

Rocznie na świecie zużywa 

się 220 miliardów puszek, 

z czego około 80% to puszki alu- 

miniowe. Wyprodukowanie aluminium 

ze złomu aluminiowego 

pozwala oszczędzić 95% energii 

niezbędnej do otrzymania aluminium 

z boksytów. O 60% jest 

też niższy koszt produkcji. Odzysk 

aluminium z puszek można 

przeprowadzać wielokrotnie, 

nie powodując pogorszenia jakości 

metalu. Produkcja nowych 

puszek ze starych jest czystsza, 

bardziej energooszczędna, pozwala 

też oszczędzać naturalny 

surowiec. 

Niestety, w polskich realiach 

na sensowny system gospodarowania 

odpadami z aluminium 

przyjdzie nam poczekać. Nie 

wiadomo jak długo. Z powodu 

dość wysokiej ceny w skupie złomu, 

każdy pojemnik, który miałby 

służyć do zbierania aluminium, 

zostałby błyskawicznie rozszabrowany 

przez złomiarzy. 

W roku 2007 polscy producenci 

kartonów do płynnej żywności 

oraz fi rmy sprzedające w nich 

swoje produkty – między innymi 

spółdzielnie mleczarskie, 

wytwórcy soków i napojów owocowych 

– zawarli porozumienie 

na rzecz rozwoju systemu zbierania 

i recyklingu zużytych opakowań. 

Ich dobrowolna składka 

przeznaczona jest na realizację 

programu Rekarton, czyli wykupywanie 

i odbiór wyselekcjonowanego 

w sortowniach materiału 

i dostarczanie go do fi rm zajmu- 



jących się recyklingiem, przede 

wszystkim wytwórców papieru. 

Materiał jest źródłem wysokiej 

jakości celulozy i służy jako 

surowiec do produkcji tektury, 

papieru do pakowania oraz 

płyt znajdujących zastosowanie 

w przemyśle meblarskim i budowlanym. 

Z odpadów powstających 

w papierniach po oddzieleniu 

celulozy, czyli z folii aluminiowej 

i polietylenu, po dalszym 

przetworzeniu produkowane są 

meble ogrodowe, pojemniki na 

odpady, kwietniki dekoracyjne 

lub uchwyty do narzędzi domowych. 

Opony do asfaltu 

Kłopotliwa jest też utylizacja 

opon samochodowych. W samej 

tylko Europie zużywa się 

ich kilka milionów ton rocznie. 

W skali świata ich liczba jest odpowiednio 

większa. Stanowią 

one ponad 70% ogółu odpadów 

gumowych, a czas mineralizacji 

gumy może trwać nawet 100 

lat. Recykling opon, ze względu 

na ich skład i budowę, jest trudny, 

dlatego problem zagospodarowania 

odpadu tak, żeby nie 

zaśmiecał środowiska, dotyczy 

wszystkich krajów. 

Obecnie zużyte opony najczęściej 

spalane są w cementowniach, 

ale w tym procesie 

uwalniają się trujące substancje. 

Alternatywne rozwiązania to ponowne 

bieżnikowanie opon albo 

wykorzystane ich w całości do 

budowy lub wzmacniania nasypów 

drogowych, wałów przeciwpowodziowych, 

zabezpieczenia 

skarp, kanałów i rowów. Jeszcze 

inną metodą zagospodarowania 

tych odpadów jest ich przetworzenie 

w produkty przydatne w inżynierii 

lądowej. 

W wyniku mechanicznego lub 

kriogenicznego rozdrobnienia 

opon powstaje miał lub granulat, 

który – dodany do mieszanek 

asfaltowo-gumowych – poprawia 

jakość nawierzchni drogowych. 

Na przykład poszerza zakres 

tzw. lepkosprężystości, dzięki 

czemu nawierzchnia nie będzie 

twardniała, kruszyła się i pękała 

zimą ani się odkształcała latem. 

Modyfi kacja asfaltu za pomocą 

gumy ze zużytych opon samochodowych 

wpływa również na 

zmniejszenie hałasu podczas 

eksploatacji drogi. 

Potwierdziły to, między innymi, 

badania przeprowadzone kilka 

lat temu przez zespół prof. Jerzego 

Piłata z Wydziału Inżynierii 

Lądowej PW. W ramach projektu 

badawczego KBN, realizowanego 

przez Instytut Przemysłu Gu- 

Zużyte opony samochodowe 

stanowią niemały problem. Przemysł 

motoryzacyjny produkuje 

ich ogromne ilości. Szkoda, żeby 

ten materiał trafi ał na wysypisko 

śmieci. Dobrym sposobem na 

ich ponowne przetworzenie jest 

ich rozdrobnienie i dodanie do 

asfaltu. Guma z opon polepsza 

sprężystość nawierzchni, która 

nie pęka w zimie i nie odkształca 

się latem, a także zmniejsza 

hałas. 

9 

10

9 


mowego w Piastowie, na terenie 

wytwórni Rejonu Dróg Miejskich 

w Pile został wówczas wykonany 

i przebadany próbny odcinek 

drogi powstały z wykorzystaniem 

lepiszcza gumowo-asfaltowego. 

Od pięciu lat są już budowane 

w Polsce drogi z asfaltu gumowego. 

Niedawno położono go na 

ulicy Górczewskiej w Warszawie, 

wcześniej zastosowano w kilku 

miejscach w kraju. Grys gumowy 

połączony lepiszczem polimerycznym 

staje się materiałem 

nadającym się na nawierzchnie 

bieżni, boisk sportowych, kortów 

tenisowych i placów zabaw, gdzie 

znakomicie amortyzuje upadki. 

Stosowano go, między innymi, 

na boiskach „Orliki 2012”. Rozdrobniona 

guma może być też 

stosowana w produkcji wykładzin 

wewnętrznych i zewnętrznych, 

mat, szczeliwa, wykładzin 

zderzakowych oraz dywaników 

samochodowych. 

Innym materiałem, nad którego 

ponownym wykorzystaniem 

pracują specjaliści, jest polistyren 

spieniony, czyli styropian. Ma 

same zalety: jest tani w produkcji, 

lekki i łatwy do formowania, 

odporny na odkształcenia, 

a także na chemiczne działanie 

(w temperaturze pokojowej) zasad, 

większości kwasów oraz 

roztworów soli. Przy tym nie jest 

10 

toksyczny. Wykorzystuje się go 

– w budownictwie i chłodnictwie 

– jako materiał termoizolacyjny. 

Jest stosowany do pakowania 

sprzętu RTV i AGD oraz produkcji 

jednorazowych tacek, kubeczków 

i pojemników barowych. 

Popularność styropianu sprawia, 

że gromadzą się znaczne ilości 

surowca odpadowego, który 

zajmuje 500 razy więcej miejsca 

niż złom żelaza. Sprasowane plastikowe 

kuleczki trudno transportować 

i składować. W roku 2000 

zespół autorski – w składzie: dr 

Jerzy Olifi erowicz, Kazimierz Truchan, 

Elżbieta Wyszyńska z Zakładu 

Budownictwa Ogólnego 

Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki 

Warszawskiej oraz Anatol 

Samobrod z J.W. Construction 

– opracował metodę przetwarzania 

odpadowego styropianu, 

dzięki której udało się otrzymać 

nową izolację wodo– i chemoochronną. 

Nazwano ją Styrozol. 

Znajduje ona zastosowanie nie 

tylko w budownictwie. 

Styrozol posiada zgłoszenie 

patentowe Politechniki Warszawskiej 

oraz pozytywne atesty 

Państwowego Zakładu Higieny. 

Może być wykorzystany do prac 

hydroizolacyjnych – jako masa 

gruntująca lub masa powłokowo-klejąca 

– albo jako środek 

powierzchniowej impregnacji 

lub hydrofobizacji materiałów 

budowlanych, takich jak beton, 

cegła, beton komórkowy, gips. 

Używać go też można jako impregnatu 

do drewna i podobnych 

materiałów porowatych. Nadaje 

się do stosowania na zewnątrz 

i wewnątrz budowli, na przykład 

do zabezpieczenia fundamentów, 

podłóg, tarasów, basenów 

bądź oczyszczalni ścieków. 

Kontynuując prace nad odzyskiem 

polistyrenu spienionego, 

Elżbieta Wyszyńska i Kazimierz 

Truchan opracowali Styroplast 

– modyfikację Styrozolu oraz 

nową masę izolacyjną o nazwie 

Styrogum z odpadów styropianu 

i gumy. 

Spalić! 

Jednak nie wszystkie odpady 

można ponownie przetworzyć. 

Jeśli mają wartość paliwową, nadają 

się do odzyskania energii za 

pomocą termicznego przekształcenia. 

Pod tą fachową i skomplikowaną 

nazwą kryje się spalanie 

śmieci. Można to robić jedynie 

w specjalnie przystosowanych 

do tego celu spalarniach. 

Ta technologia w naszym kraju 

wciąż jeszcze kuleje – na razie 

mamy jeden tego typu zakład. 

Na szczęście podpisane są już 

dokumenty na budowę sześciu 

kolejnych obiektów. 

– I tu pojawia się problem. Spalarnia 

może spowodować poku- 

Najprostszym sposobem pozbycia 

się różnorakich odpadów 

jest spalanie. Mimo że istnieje 

pokusa, żeby do specjalnych 

pieców trafi ało wszystko „jak 

leci”, specjaliści przestrzegają 

przed takim postępowaniem. 

Najpierw należy wyłuskać odpady 

nadające się do recyklingu, 

a to, czego nie da się ponownie 

wykorzystać, można spalić. Na 

razie w Polsce mamy tylko jedną 

specjalistyczną spalarnię śmieci. 

Planuje się budowę kolejnych, 

w różnych miastach Polski. 

sę, aby spalić wszystkie rodzaje 

śmieci, nawet te, które nadają się 

do recyklingu. Tak nie może być. 

Najpierw recykling, a to, czego 

nie można przetworzyć – do spalenia 

– zauważa dr Manczarski. 

Oprócz „zwykłego” spalania 

śmieci, istnieje też technologia 

spalania plazmowego, czyli 

w temperaturze około 10 000˚ 

C. Odpady nieorganiczne ulegają 

stopieniu, w wyniku czego 

powstaje wiryd, który może być 

wykorzystywany – na przykład 

jako kruszywo drogowe. Zawarte 

w odpadach metale szlachetne 

nie łączą się z nim i mogą być 

odzyskiwane. 

Substancje organiczne ulegają 

rozpadowi, a powstały w wyniku 

procesu technologicznego 

metan jest używany do napędzania 

turbin wytwarzających 

energię. Około 30% tej energii 

jest wykorzystywane na potrzeby 

instalacji. Reszta może być przekazywana 

do sieci. Dodajmy, że 

w wyniku spalania w tak wysokiej 

temperaturze nie ma problemu 

dymów i przedostawania się do 

środowiska substancji niebezpiecznych, 

co towarzyszy „zwykłemu” 

spalaniu śmieci. Zysk jest 

podwójny – rozwiązanie problemu 

odpadów i czysta energia, 

która mogłaby zasilać miasto. 

W Europie budowaniem tego 

typu instalacji zajmuje się, między 

innymi, amerykańska fi rma 

Solena Group, która posiada 

licencję UE na utylizację odpadów 

komunalnych i niebezpiecznych. 

Jej instalacje, oprócz 

tych w Stanach Zjednoczonych, 


pracują także w Hiszpanii, Francji 

i Czechach. 

Aby budowa instalacji stała się 

opłacalna, potrzeba minimum 

150 tys. ton odpadów. To mniej 

więcej tyle, ile „produkuje” rocznie 

około 300 tys. osób. Problemem 

jest co innego. Na rynku 

śmieciowym „rządzą” fi rmy wywozowe. 

To one, po procesie 

segregacji, zarabiają na tym, co 

odzyskają. W dużych osiedlach 

mieszkaniowych bywa z tym różnie, 

ale mieszkańcy własnych 

domów już zdołali się przekonać, 

że fi rmy wywozowe żądają 

od nich segregowania odpadów 

i bywa, że „brudnych śmieci” 

– brzmi to paradoksalnie – nie 

zabierają. Przy zainstalowaniu 

w Warszawie takiej plazmowej 

spalarni, po mniej więcej trzech 

latach – tyle trwa rozruch – zaczęłaby 

ona przyjmować wszystkie 

odpady, a środowisko by na 

tym zyskało. Wysypiska stałyby 

się zbędne, a fi rmy zarabiające 

na śmieciach mogłyby zbankrutować. 

„Plastikowe” paliwo 

Nie trzeba jednak sięgać do 

technologii amerykańskich. Problem 

śmieci może w pewnej mierze 

rozwiązać „T Technology”. 

To polski patent, autorstwa inż. 

Zbigniewa Tokarza, absolwenta 

Politechniki Łódzkiej, który zbudował 

reaktor katalityczny. Można 

w nim przetwarzać odpady 

– głównie tworzywa sztuczne – 

na paliwo. Biorąc pod uwagę, że 

w Polsce „produkuje się” rocznie 

około 1,5 miliarda odpadów 

z tworzyw sztucznych, mamy olbrzymie 

zapasy. 

Tworzywa – w temperaturze 

400˚C – są najpierw poddawane 

krakingowi. Powstała w wyniku 

tego ciecz, pod wpływem 

katalizatora, zamienia się w opary 

węglowodorowe, które – po 

schłodzeniu – dają oleisty komponent, 

z którego, po dalszej obróbce 

w rafi nerii, można uzyskać 

benzynę, olej napędowy i oleje 

opałowe w proporcjach 25%, 

55%, 20%. 

W czasie procesu spalania 

plazmowego nie są emitowane 

do środowiska niebezpieczne 

substancje. W ciągu miesiąca 

można przetworzyć 360 ton odpadów 

i uzyskać z nich 220 ton 

paliwa. 

W Polsce działa obecnie kilka 

instalacji opartych na tym patencie. 

Z udziałem wynalazcy 

została założona fi rma, która zajmuje 

się budową i sprzedażą za 

granicę tego rodzaju instalacji. 

Kontrahenci są zainteresowani 

tą technologią, ponieważ odpady 

nie muszą być ani czyszczone, 

ani rozdrabniane. Oprócz tego 

instalacja ma budowę kontenerową, 

można ją więc zainstalować 

wszędzie. 

Istnieje wiele różnych metod, 

które pozwalają czerpać korzyści 

ze śmieci. A tymczasem niedaleko 

Warszawy nadal straszy 

wysypisko – największe w Polsce 

– Łubna. Wdraża się na nim 

obecnie projekt instalacji odgazowującej 

i częściowo rekultywuje. 

Ponieważ „pęka w szwach”, 

w najbliższym czasie powstanie 

Łubna II. 

Zupełnie inna sytuacja panuje 

w przemyśle. Tam powstają 

jednolite odpady materiałowe, 



które można stosunkowo łatwo 

zagospodarować. Albo bezpośrednio 

w procesie produkcyjnym, 

albo u innych odbiorców. 

Ponowne wykorzystanie poprodukcyjnych 

ścinków papieru nie 

stanowi problemu. Trochę trudniej 

jest w przypadku huty szkła, 

bo tam mamy do czynienia z różnymi 

rodzajami szkła. Jednak i to 

jest wykonalne. 

Różnego rodzaju odpady „produkuje” 

też handel. W większości 

są to materiały opakowaniowe, 

których gospodarowanie reguluje 

odpowiednie prawo. Dość 

łatwo można selektywnie zebrać 

odpowiednie jakościowo materiały. 

Kartony z supermarketów 

są idealnym materiałem dla papierni, 

podobnie jak drewniane 

palety. Można je wykorzystać 

powtórnie albo poddać recyklingowi. 

Prawo wymaga, żeby 

wprowadzający opakowania na 

rynek zajął się również ich zagospodarowaniem. 

Może to się 

odbywać poprzez organizację 

odzysku – i to zazwyczaj działa. 

Jeśli ktoś wprowadza na rynek, 

na przykład, napój, to musi zająć 

się utylizacją opakowań – poczynając 

od zbiorczych opakowań 

transportowych, aż do opakowań 

jednostkowych. 

W przypadku odpadów komunalnych 

największym problemem 

organizowania systemu 

selektywnej zbiórki są koszty. 

Po zmianie ustawy o utrzymaniu 

czystości i porządku w gminach, 

która reguluje gospodarkę 

odpadami komunalnymi, obligatoryjne 

jest selektywne zbieranie 

tworzyw sztucznych, papieru, 

metali oraz opakowań wielomateriałowych 

(na przykład opakowania 

po sokach). Tworzenie 

takich systemów musi być zbilansowane 

przez opłaty za gospodarkę 

odpadami. 

– To nieprawda, jak się czasami 

uważa, że system selektywnej 

zbiórki odpadów o charakterze 

surowcowym jest samofi nansujący. 

Tak nie ma nigdzie na świecie. 

Koszty związane ze zbiórką 

i transportem do recyklera są dość 

duże. Także cena za odbiór przygotowanego 

materiału nie równoważy 

tych wszystkich działań 

– wyjaśnia dr Manczarski. 

Jeśli zechcemy sprawdzić, czy 

to wszystko nam się opłaca, okaże 

się że jak najbardziej. Oczywiście 

pod warunkiem, że liczymy 

całościowo. Wystarczy na przykład 

policzyć, ile nas kosztuje 

trzykrotne wykorzystanie tych samych 

odpadów, a ile trzykrotne 

wyprodukowanie jakiegoś przedmiotu 

od podstaw. 

W przypadku kosztów działalności 

przedsiębiorstwa 

zajmującego się zbiórką, przygotowaniem 

i transportem odpadów 

do recyklera, nie jest już tak 

różowo. I nie będzie. Ten system 

generuje koszty również w krajach, 

które takie systemy mają 

o wiele bardziej dopracowane. 

Na przykład Niemcy mają dobre 

efekty, ale również najdroższy 

w Europie system selektywnej 

zbiórki odpadów. Sprawne działanie 

takiego układu zależy też od 

możliwości fi nansowych danego 

kraju i jego mieszkańców. 

MICHAŁ LEŚNIEWSKI 

Współpraca: ANNA ABRAMCZYK, 

JOANNA KOSMALSKA 

Fot. Michał Leśniewski 

11

Transport – w tym lotniczy, na którym 

chcę się skupić – rozwĳ a się bardzo 

dynamicznie, a służy, jak wiadomo, nie 

tylko do celów pokojowych, także militarnych. 

W Polsce przedwojennej, w wojskowych laboratoriach 

Instytutu Badań Technicznych 

Lotnictwa już w latach dwudziestych ubiegłego 

wieku opracowano wysokooktanowe 

paliwo lotnicze dla naszego lotnictwa wojskowego 

i cywilnego. Chodziło o uniezależnienie 

się od niemieckich dostaw. Były to mieszanki 

paliwowe z dodatkiem około 15–17% etanolu, 

zwane BAB i BABC. Pierwszej z nich użyto 

do napędu pierwszego polskiego silnika 

odrzutowego. Jeszcze wtedy nie nazywano 

ich biopaliwami. 

Powrócono do prac nad biopaliwami w Instytucie 

Lotnictwa dopiero w latach ’80 i ’90 

ubiegłego wieku. 

Pracowano nad paliwem rzepakowym według 

polskiej, ulepszonej metody, chociaż 

wstępne badania wykonano także dla paliw 

pochodzących z innych roślin, między innymi 

lnianki i gorczycy. Przeprowadzono badania 

biopaliwa rzepakowego na większości silników, 

nie tylko samolotowych, produkowanych 

w kraju. Paliwo do badań produkowano 

w kilku zakładach chemicznych. 

Rodzimy rydz 

Lnianka wygląda niepozornie. Ma drobne 

żółte kwiatki, nie wyróżnia się niczym specjalnym, 

jest podobna do innych, rosnących 

na łąkach i przy drogach roślin. Z wykopalisk 

archeologicznych wynika, że była uprawiana 

na terenie Polski już w okresie wczesnopiastowskim, 

a potem do początków XIX wieku 

– jako roślina oleista. Była dość powszechna, 

stąd miała kilka nazw regionalnych. Lenica, 

rydzyk, ryżyk i – najbardziej popularna – rydz. 

To z nią ponoć, a nie z grzybem, związane 

jest znane polskie powiedzenie „lepszy rydz 

niż nic”. Wyparł ją rzepak. Ponieważ jednak 

ma niewielkie wymagania glebowe i klimatyczne, 

można ją uprawiać tam, gdzie on 

się nie udaje. 

12 

LEPSZY RYDZ NIŻ NIC 

Paliwa to w dzisiejszym świecie 

podstawa rozwoju gospodarczego. 

Ba, to surowiec strategiczny, 

kiedy się go produkuje 

można dyktować warunki, tym 

bardziej że zasoby kopalne się 

kurczą, a potrzeby rosną. 

– Postanowiliśmy w instytucie, że spróbujemy, 

razem z SGGW, zrobić z niej paliwo – 

wspomina dr Zbigniew Pągowski, sekretarz 

naukowy Instytutu Lotnictwa. – Nie wiedzieliśmy, 

skąd wziąć nasiona. To był pierwszy 

problem, bo roślina ta już od dawna nie jest 

w Polsce uprawiana. Okazało się jednak, że 

są w banku nasion w Poznaniu. Pierwszą 

„garść” wysiali naukowcy z SGGW na poletku 

przy pałacu na Ursynowie, w celu zdobycia 

większej ilości materiału siewnego. Po dwóch 

latach mieliśmy już pod Skierniewicami spore 

pole obsiane lnianką i dwie partie paliwa 

wykonane w zakładach Azotowych w Kędzierzynie 

Koźlu. Lnianka ma pewne składniki 

chemiczne, które się świetnie nadają się do 

przetwarzania. Niestety, w międzyczasie nie 

dostaliśmy środków na dalsze badania. KBN 

uznał, że są bez sensu. Postrzegano nas trochę 

jak oszołomów. 

Dlaczego? W latach ’90 uważano, że ceny 

ropy pozostaną przez wiele lat na tym samym 

poziomie – 12 dolarów za baryłkę. Nie 

było więc sensu szukać innych źródeł paliw. 

Pojawiły się także opinie „fachowców” – dr 

Pągowski przytacza je jako zabawną, lecz 

smutną anegdotę – że biopaliwo nie nadaje 

się do silników samolotowych, bo „może 

rozpuścić uszczelki”! 

– Wystarczy wymienić zużyte elementy 

gumowe na inne. Przebadaliśmy wszystkie 

rodzaje uszczelek spotykane w naszym przemyśle 

silnikowym. Przy tradycyjnym paliwie 

lotniczym ich jakość była bardzo dobra, przy 

paliwie otrzymywanym z rzepaku lub lnianki 

– dobra. Oznaczało to jedynie, że podczas 

przeglądów, a dokonuje się ich przecież 

systematycznie, trzeba je obserwować i wymieniać 

w zależności od potrzeb albo wprowadzić 

nowe, odporne materiały – komentuje 

dr Pągowski. 

Niestety, badania nad rozwojem technologii 

paliwa z lnianki umarły śmiercią naturalną. 

Do prób na silnikach lotniczych nie doszło, 

bowiem potrzeba go było około 1,5 tony na 

godzinę lotu, tymczasem instytut miał zaledwie 

100 l. 

– Wykorzystaliśmy je do prób na Polonezie 

z silnikiem Diesla. Przejechał bezawaryjnie 

175 tys. kilometrów. Wtryskiwacze były tak 

czyste jak nowe, ponieważ biopaliwa mają 

bardzo dobre własności smarne i myjące 

– informuje dr Pągowski. 

Dodajmy, że obecnie w Stanach Zjednoczonych 

na znacznych obszarach uprawia 

się lniankę, z której pozyskuje się biokomponent 

do paliwa lotniczego typu Jet. 

Zostało nic 

Skoro nie lnianka, to może rzepak? Wspólnym 

wysiłkiem Instytut Lotnictwa – w ramach 

projektu zamawianego zaproponowanego 

przez Ministerstwo Rolnictwa – wraz z Warszawskimi 

Zakładami Chemicznymi „Chemadex” 

zbudował koło Bydgoszczy pierwszą 

polską agrorafi nerię „Mochełek”. Takich jak 

ona – małych, o eksperymentalnym charakterze 

– na świecie było wtedy zaledwie kilka. 

Technologia uzyskania paliwa rzepakowego 

została wstępnie opracowana w Wyższej 

Szkole Inżynierskiej w Radomiu przez inż. 

Andrzeja Adamczyka, którego natychmiast 

inkorporowano do IL. 

– Okazało się, że przy tym paliwie jest znaczna 

poprawa parametrów ekologicznych. Spadła 

emisja węglowodorów o 40%, spadło 

zadymienia spalin nawet do 80%, CO2 o 60%, 

trochę natomiast wzrosła ilość tlenków azotu, 

ponieważ paliwo biologiczne zawiera tlen, który 

podnosi sprawność spalania, a to ma wpływ na 

ich tworzenie. Można jednak tak wyregulować 

silnik, by obniżyć ich emisję. Obecnie tak właśnie 

się robi – tłumaczy dr Pągowski. 

Linię technologiczną w „Mochełku” traktowano 

jako prototypową, miały być na niej 

doskonalone technologie. Instytut otrzymał 

wsparcie z Akademii Techniczno-Rolniczej 

z Bydgoszczy, od grupy, która zajmowała się 

paszami. Połączono wysiłki tak, aby w wyniku 

procesu technologicznego uzyskiwać 

i paliwo, i pasze. Rafi neria miała zdolność 

produkcyjną około 1000 ton rocznie. Nadal 

był to eksperyment, choć paliwo – jako biokomponent, 

stanowiący 5% tradycyjnego 

– trafi ało do kilku stacji CPN i było przeznaczane 

do silników Diesla. Przeprowadzano 

też badania funkcjonalne i eksploatacyjne 

z tym paliwem – w czystej postaci – na samochodzie 

Polonez, na jachcie „Politechnika”, 

który odbył rejs za Koło Polarne, wykonano 

także próby poligonowe na czołgach i wozach 

bojowych. Opracowano polską normę 

na biopaliwo rzepakowe. 

Tymczasem w Polsce jest tak, że coś zaczynamy, 

ale nie kończymy Dr Pągowski twierdzi, 

że taki jest los wielu grantów naukowych. 

Po ostrej zimie i nieurodzaju rzepak zdrożał 

i naukowcy z instytutu nie otrzymali pieniędzy 

na to, by kontynuować rozpoczęty proces. 

W roku 1988 rafi neria została zamknięta. Inne 

zakłady produkujące biopaliwo – bioetanol 

– znaczną część swej produkcji przeznaczały 

na eksport, z trudem sprzedając w kraju około 

20%. Przyczyniła się do tego, zdaniem dr 

Pągowskiego, wynikająca z niewiedzy i krótkowzroczności 

decydentów antybiopaliwowa 


atmosfera, jaka powstała w okresie, kiedy 

trwały prace nad ustawą o biopaliwach. Instytut 

zminimalizował swoją działalność w tej 

dziedzinie z powodu braku środków. 

Pod koniec lat ’90 instytut zakończył prace 

nad paliwem lotniczym. 

Po wejściu do UE, mimo obowiązujących 

nas stosownych dyrektyw, nadal nie wykorzystujemy 

krajowego potencjału. 

Sytuacja przymusowa 

Sytuacja na rynku biopaliw, a szczególnie 

biopaliw lotniczych, zmienia się dynamicznie, 

ponieważ wzrasta zapotrzebowanie na 

energię, zwłaszcza jeśli chodzi o paliwa alternatywne. 

– Zużycie paliw wzrasta w tempie około 

2,9% rocznie. Ocenia się, że zależność Stanów 

Zjednoczonych od importu paliw wynosi 

65%, a Europy 75%. Według ocen ekspertów 

– w roku 2020 wzrośnie do 90%. Rośnie zapotrzebowanie 

na odnawialne źródła energii. 

W roku 2000 USA produkowały 2 mln galonów 

biopaliw, w 2008 – już 800 mln galonów 

– mówi dr Pągowski. 

Obecnie na znacznych obszarach USA 

uprawia się lniankę do produkcji nowoczesnego 

paliwa lotniczego typu Jet A. Najważniejsze, 

komercyjne, światowe linie lotnicze 

przeprowadzają loty demonstracyjne na paliwie 

z dodatkiem lnianki. Dr Pągowski dodaje 

także, że w ramach 7. PR przygotowywane 

są konsorcja mające na celu doskonalenie 

procesu produkcji biopaliw z lnianki. 

Nasz kraj miał duże możliwości produkowania 

tego biopaliwa. Ale zostaliśmy w tyle. 


Nie doskonaliliśmy swoich metod, teraz nie 

stać nas na zaczynanie od zera, więc technologie 

powinniśmy kupić od krajów bardziej 

w tej dziedzinie zaawansowanych. 

Czas działał – i nadal działa – na naszą 

niekorzyść. 

Wszelkie badania związane z lotnictwem, 

w tym także i te, dotyczące paliwa do silników 

lotniczych, inspiruje przemysł lotniczy. 

Problem w tym, że w Polsce go nie ma. Produkujemy 

głównie elementy dla większego 

przemysłu. Nasze Dromadery i produkowane 

do nich silniki to mało. Jest gorzej – produkowane 

w kaliskich zakładach silniki do Dromaderów, 

które wykorzystywane są na dużą 

skalę w Ameryce Południowej, mogą pracować 

na różnych rodzajach paliwa, w tym 

także na biopaliwie. 

– W lotnictwie jest jednak tak, że każda 

zmiana musi być certyfi kowana – wyjaśnia 

dr Pągowski. – Silniki lotnicze mogą latać na 

różnych paliwach, ale na każde z nich trzeba 

mieć certyfi kat, a to kosztuje. Nas, ściślej naszego 

rodzimego przemysłu lotniczego, na to 

nie stać. Dromadery latają w Brazylii na czystym 

spirytusie, ale nielegalnie. Państwo nie 

wspomaga przemysłu lotniczego, jak to się 

dzieje na świecie i nasze małe fi rmy przegrywają 

z wielkimi koncernami. 

Wracamy do rydza? 

W Stanach Zjednoczonych uznano, że 

należy się w coraz większym stopniu uniezależniać 

od ropy naftowej i szukać alternatywnych 

źródeł. Zaczęto uprawiać lniankę, 

obecnie „na topie” jest olej palmowy, który 

ma większą wydajność z hektara. Mówi się 

także o algach. 

– Według agencji NASA, zagospodarowany 

mikroalgami obszar wielkości mniej więcej 

Belgii wystarczyłby na pokrycie zapotrzebowania 

całego światowego lotnictwa na paliwo 

typu JetA1. Firma Honeywell Company 

opracowała proces otrzymywania paliwa – 

między innymi i z lnianki – porównywalnego 

z paliwem JetA1. 

Potrafi my robić paliwo z lnianki, wprawdzie 

nasza technologia jest już „stara, ale… Ponadto 

lniankę można siać na nieużytkach, 

których w Polsce jest sporo. 

– Oczywiście zajęłoby to parę lat, potrzebnych 

na pozyskiwanie polonów i budowę linii technologicznych, 

lecz moglibyśmy stać się producentem 

biopaliwa – mówi dr Pągowski i dodaje: 

– Czas ten można by nawet skrócić, dzięki zastosowaniu 

nowych środków, tzw. fungicydów 

(to środki chemiczne zwalczające pasożytujące 

na roślinach grzyby, a także stymulujące odporność 

roślin – przyp. red.). W Niemczech dzięki 

nim znacznie zwiększono wydajność z hektara. 

W Polsce – na poletkach eksperymentalnych, 

z użyciem tych środków – wydajność z hektara 

wynosi 5,1 t przy średniej krajowej 2,3 t. Gdybyśmy 

szybko zaczęli stosować jakąś technologię, 

nawet istniejącą lokalnie, to ludzie mieliby 

pracę, a kraj paliwo. Tymczasem my się zastanawiamy 

– może gaz łupkowy? Amerykanie go 

wydobywają i już obniżyli ceny gazu. Tymczasem 

– zgodnie z zasadą „kto nie ryzykuje, nie 

ma nic” – nie mamy nic… 

JOANNA KOSMALSKA 

Fot. Michał Leśniewski 

13

P O S T A C I E 

Profesor wspomina, że ze zwierzętami 

zawsze był blisko. Przedmieścia Warszawy, 

gdzie mieszkała jego rodzina 

w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, 

były praktycznie jak wieś. Kto mógł, hodował 

drób, trzodę. Zawsze było kilka kotów i psów. 

Jego ojciec był lekarzem weterynarii, przyjaźnił 

się z hodowcą owczarków alzackich, które 

przynosił do domu. Miłość do zwierząt i szacunek 

dla przyrody wyniósł z domu. 

Dom dziadka 

Dom na Bielanach, w którym spędził dzieciństwo, 

należał do jego dziadka. Dziadek 

był handlowcem, ale posiadał też kilka gospodarstw. 

Na Bielanach miał około pięćdziesięciu 

krów mlecznych. Niestety, dom 

został wysadzony przez Niemców na kilka dni 

przed wyzwoleniem Warszawy w roku 1945. 

Po wojnie dziadek próbował odbudować gospodarstwo 

i w dużej części mu się to udało. 

Na dom przerobił dawny budynek gospodarczy. 

Gdy był już w podeszłym wieku, rodzice 

Antoniego przeprowadzili się z synem 

do dziadka. 

14 

Z MIŁOŚCI 

DO ZWIERZĄT 

Zapracowani i zabiegani zapominamy często, że kontakt z przyrodą 

i zwierzętami może przynieść wytchnienie i odpoczynek. Zdaniem 

profesora ANTONIEGO DMOWSKIEGO, pracownika Instytutu 

Sterowania i Elektroniki Przemysłowej, zwierzęta – tak samo jak 

ludzie – mają prawo do godnego traktowania. Gdy obchodzimy 

się z nimi z szacunkiem, odwdzięczają się miłością i oddaniem. 

Dziś prof. Antoni Dmowski również ma dużą 

działkę – w Zarębach pod Tarczynem. Przyznaje, 

że to głównie zasługa jego żony, Danuty 

Domaniewskiej-Dmowskiej, której zależy, by 

było tam dużo zwierząt. Państwo Dmowscy 

mają siedem psów, kury różnych ras, kaczki 

kanadyjskie, gęsi. Są też konie araby Bella 

i Błysk oraz kucyk Antoś. Ale ulubieńcami są 

koty, jest ich około dwudziestu. Ukochana 

kocica, Śmieszny Ogon, to mieszaniec kota 

polskiego z norweskim leśnym. Szczególna 

jest też kocica senegalska, Karmelka, która 

na futrze ma nie pręgi, lecz kółka. Poza zwierzętami 

na działce są drobne uprawy ogrodowe 

i owies na paszę dla koni. 

– Po pracy lubię tu przyjechać, by odpocząć, 

ale – niestety – nie codziennie, bo jest 

za daleko. Droga dojazdowa na działkę jest 

nie utwardzona i w zimie bywa zupełnie nieprzejezdna 

– opowiada profesor i podkreśla 

swoją miłość do zwierząt. – Lubię zwierzęta, 

uważam, że mają takie samo prawo do 

życia, jak my. 

Profesor pamięta również o ochronie środowiska 

naturalnego. W myśl tej zasady – 

na dachu jednego z budynków zamontował 

kolektory słoneczne do podgrzewania wody 

w ogrodowym basenie i w saunie. 

Biegacze na start 

Jako nastolatek dużo trenował. Chodził do 

gimnazjum o profi lu sportowym i należał do 

Klub Sportowego Spójnia Warszawa. 

– Na początku nie szło mi najlepiej, ale dużo 

ćwiczyłem, po kilka godzin dziennie, łącznie 

z niedzielami, więc dość szybko przeistoczyłem 

się w sportowca – wspomina. 

Specjalizował się w biegach i odnosił sukcesy 

na szczeblu wojewódzkim i ogólnopolskim. 

Trening zaczynał się zaraz po szkole 

i trwał do około godziny 17, potem powrót 

do domu i nauka do późna w nocy. Profesor 

wspomina swoich ówczesnych trenerów, którzy 

kładli duży nacisk na sport i motywowali 

swoich wychowanków. Jednym z nich był 

– związany z lekkoatletyką – trener Andrzej 

Siennicki, który najpierw sam był zawodnikiem 

Spójni Warszawa, a później został trenerem 

kadry narodowej. 

Antoni Dmowski pamięta, że po zdaniu 

matury, jako wchodzący w życie młodzieniec, 

stanął przed trudnym wyborem. Codzienny, 

kilkugodzinny trening był nie do pogodzenia 

ze studiowaniem. Trzeba było wybrać między 

sportem zawodowym a studiami. 

– Moi trenerzy przekonywali mnie, bym nie 

rezygnował z kariery sportowej, ja jednak wybrałem 

studia. Teraz myślę, że to była dobra 

decyzja, bo w sporcie tylko jedna osoba może 

być pierwsza. A ja zawsze zajmowałem czołowe 

miejsca w zawodach i miałem dobre 

wyniki, ale nie byłem pierwszy. 

Jednak Politechnika 

Po maturze zdecydował, że spróbuje 

swoich sił na Politechnice Warszawskiej. 

W roku 1958 rozpoczął studia na Wydziale 

Elektrycznym na kierunku automatyka i robotyka. 

Promotorem pracy magisterskiej, a później 

doktoratu, był prof. Henryk Tunia. 

Jako świeżo upieczony doktor rozpoczął 

pracę w Instytucie Sterowania i Elektroniki 

Przemysłowej. Wielokrotnie wyjeżdżał do Niemiec, 

gdzie pracował na uczelni w Aachen, 

najpierw jako stażysta z Politechniki Warszawskiej, 

a potem jako pracownik. 

Zajmował się układami elektronicznymi 

i energoelektronicznymi stosowanymi głównie 

w energetyce, przemyśle chemicznym 

i metalowym. Lata pracy zaowocowały ponad 

czterdziestoma patentami polskimi i zagranicznymi. 

Niektóre z nich zostały wdrożone 

i okazały się sukcesem – jest autorem urządzeń 

elektronicznych i energoelektronicznych, 

które były produkowane w ilościach 

po kilka tysięcy egzemplarzy. Projekty, które 

znalazły zastosowanie w przemyśle to, 


Trzeba pamiętać, że wynalazek może być 

opatentowany, mieć dobre wyniki badań laboratoryjnych 

i zaistnieć w publikacjach, a wcale 

nie oznacza to, że znajdzie zastosowanie 

na rynku i wyprze stare rozwiązania. To jest 

ryzyko, które ponosi naukowiec i fi rma bądź 

uczelnia, dla której pracuje. 

miedzy innymi, przetworniki, urządzenia do 

zamiany napięcia przemiennego z jednej 

częstotliwości na inną, układy zasilające do 

zasilania źródeł pomocniczych w elektrowniach, 

na stacjach energetycznych, układy 

zasilające dla stanowisk produkcji urządzeń 

nowych technologii. 

Jednak życie bywa przewrotne, dobra passa 

nie mogła trwać zawsze i nie wszystkie 

patenty odnosiły spodziewany sukces. 

– Nieraz wydawało mi się, że patenty, nad 

którymi pracowałem, są tak dobre, że zdecydowanie 

zmienią daną dziedzinę wiedzy. Ale 

inni ludzie też pracowali nad swoimi pomysłami 

i czasem opracowywali lepsze rozwiązania 

– opowiada prof. Dmowski. – W ostateczności 

to klient decyduje, czy to, co nam wydaje się 

być rewelacyjne, jest takim naprawdę. 

Dlatego trzeba pamiętać, że wynalazek 

może być opatentowany, mieć dobre wyniki 

badań laboratoryjnych i zaistnieć w publikacjach, 

a wcale nie oznacza to, że znajdzie 

zastosowanie na rynku i wyprze stare rozwiązania. 

To jest ryzyko, które ponosi naukowiec 

i fi rma bądź uczelnia, dla której 

pracuje. 

Specyfi ka dziedziny, w której pracuje 

Antoni Dmowski, powoduje, że patenty 

nie są spektakularnymi odkryciami na 

wielką skalę. Wprowadzenie nowych udoskonaleń 

raczej nie spowoduje wielkiego 

przewrotu. Najczęściej są to poprawki istniejących 

urządzeń i usprawnienia technologii. 

Mimo wszystko, zdaniem profesora, 

nowoczesna nauka nie może istnieć bez 

związku z przemysłem. 

Jak sam mówi, są kierunki bardziej teoretyczne, 

gdzie trudniej o bezpośredni 

transfer wiedzy, ale jego dziedzina ma 

charakter aplikacyjny i umożliwia konstruowanie 

urządzeń, które mogą być później 

produkowane. Projektowanie jest również 

niezbędne, by lepiej uczyć młode 

osoby. 

Państwo Dmowscy mają siedem psów, kury różnych ras, 

kaczki kanadyjskie, gęsi. Są też konie araby Bella i Błysk oraz 

kucyk Antoś. Ale ulubieńcami są koty, jest ich około dwudziestu. 

Ukochana kocica, Śmieszny Ogon, to mieszaniec kota polskiego 

z norweskim leśnym. Szczególna jest też kocica senegalska, 

Karmelka, która na futrze ma nie pręgi, lecz kółka. 


– Staram się połączyć wiedzę akademicką 

z praktycznym zastosowaniem w przemyśle. 

To podstawa na uczelni technicznej. Budowanie 

urządzeń tylko dla samego budowania 

jest nieporozumieniem i stratą pieniędzy, 

czasu, marzeń – opowiada o swojej długoletniej 

pracy profesor. 

Po przeszło dwudziestu pięciu latach pracy 

w Instytucie Sterowania i Elektroniki Przemysłowej, 

Antoni Dmowski przeniósł się do 

Instytutu Elektroenergetyki, gdzie zdobył tytuł 

profesora zwyczajnego. Na uczelniach 

pojawiła się wtedy tendencja lepszego wykorzystywania 

odnawialnych źródeł energii 

i włączania tych źródeł do sieci elektroenergetycznych. 

– Na prośbę władz miałem zająć się tą tematyką. 

Przejąłem opiekę organizacyjną i merytoryczną 

w jednym z zakładów należących 

do instytutu. Z czasem udało się wykształcić 

młodych ludzi, którzy dziś przejęli już tę jednostkę 

i to pozwoliło mi wrócić do dziedziny, 

która była najważniejszym punktem w mojej 

praktyce – wspomina. 

Ochronić środowisko 

Dużą część pracy Antoniego Dmowskiego 

stanowiły prace nad udoskonalaniem 

współdziałania źródeł odnawialnych 

i konwencjonalnych. Jego zdaniem, źródła 

odnawialne mogą pokryć 20–30 pro- 

P O S T A C I E 

cent zapotrzebowania na energię. Resztę 

muszą zapewnić elektrownie systemowe, 

a w przyszłości będą to może elektrownie 

atomowe, które wbrew pozorom – według 

prof. Dmowskiego – są bezpieczniejsze 

dla środowiska. 

– Boimy się elektrowni atomowych, ale trzeba 

pamiętać, że klasyczna elektrownia na 

węgiel bardzo zanieczyszcza środowisko, 

zwłaszcza wtedy, kiedy spalany jest węgiel 

brunatny – argumentuje. 

Trudno dziś wyobrazić sobie, że wstajemy 

rano i nie możemy włączyć czajnika elektrycznego, 

by szybko mieć ciepłą wodę na herbatę. 

A do tego potrzebny jest prąd, o czym 

na co dzień zapominamy. 

Z perspektywy czasu nie żałuje decyzji 

o porzuceniu kariery sportowej na rzecz naukowej. 

Uważa, że przyszłość polskiej nauki 

leży w rękach młodych ludzi, dlatego lubi 

z nimi pracować. Prowadził w swoim życiu 

kilkanaście prac doktorskich, a wypromowanych 

absolwentów ma przeszło setkę. 

– Cieszę się, że dzięki temu mam następców, 

którzy będą mogli przejąć całą moją pracę 

– mówi profesor Dmowski. – Chciałbym 

też pomóc jeszcze wielu młodym ludziom 

w ich rozwoju zawodowym, w tej – z punktu 

widzenia społecznego – bardzo pożytecznej 

i inspirującej działalności. 

Tekst i zdjęcia: LUCYNA WYDRA 

15

W 

ostatnim dziesięcioleciu 

ubiegłego wieku, 

wraz z rosnącą popularnością 

urządzeń przenośnych, 

wzrasta zapotrzebowanie na lekkie, 

wydajne akumulatory o niewielkich 

wymiarach. Przełom 

przyniosło opracowanie akumulatorów 

litowo-jonowych, które 

szybko zdominowały rynek bateryjny. 

Dzisiaj można je znaleźć 

w telefonach komórkowych, aparatach 

cyfrowych, dyktafonach, 

laptopach, a nawet w samochodach 

elektrycznych. 

Mimo wielu zalet, baterie te 

mają też wiele wad, takich jak 

krótki cykl życia i pogarszanie się 

parametrów z czasem użytkowania. 

Jako elektrolit powszechnie 

stosowana jest w nich sól 

heksafl uorofosforan litu, która 

stopniowo rozkłada się nawet 

w temperaturach pokojowych, 

a proces ten przyspieszają najmniejsze 

ślady wilgoci w środku 

materiału. Może to spowodować 

16 

OGNIWA 

PRZYSZŁOŚCI 

Nowa generacja elektrolitów, opracowana na Wydziale Chemicznym PW, 

rewolucjonizuje świat akumulatorów litowo-jonowych. Dzięki nim baterie 

mogą stać się bardziej wydajne, ekologiczne i tańsze. 

wyciek, wybuch, pożar, w trakcie 

których wydzielają się wyjątkowo 

toksyczne związki. 

Z tych względów przez lata poszukiwano 

nowego elektrolitu, 

jednak propozycje koncernów 

bateryjnych i grup badawczych 

okazywały się równie nietrwałe 

albo drogie, czy też nie trzymające 

parametrów. Tymczasem 

potrzebna substancja musi być 

trwała w warunkach mocnych 

właściwości redukujących litu, 

wytrzymywać wysokie potencjały 

oraz skrajne temperatury 

otoczenia – od mrozu po upały. 

Sprawdzić się zarówno w komórce 

noszonej zimą w kieszeni, jak 

i w samochodzie poruszającym 

się po pustyni. 

W związku z tym, że brakowało 

dobrych rozwiązań, przez 

kilka lat panował zastój w tej 

dziedzinie. Prof. Michel Armand 

z Uniwersytetu Pikardii im. Jules 

Verne`a w Amiens miał koncepcję, 

jak powinny być tworzone 

prawidłowe aniony, ale problem 

stanowiło ich syntetyzowanie. 

Rozwiązanie znaleźli naukowcy 

z Wydziału Chemicznego PW. 

Okazało się, że grupa prof. Przemysława 

Szczecińskiego z Zakładu 

Chemii Organicznej potrafi 

przeprowadzić syntezę, a zespół 

PIRG (joniki polimerów) prof. 

Władysława Wieczorka z Katedry 

Chemii Nieorganicznej i Technologii 

Ciała Stałego opracował 

nową sól. 

Głównym nurtem badań zespołu 

prof. Wieczorka są elektrolity 

do baterii litowo-jonowych, 

zajmuje się on mieszankami rozpuszczalników 

i matrycami polimerów, 

stanowiącymi bazę dla 

elektrolitu oraz nowymi solami 

litowymi. 

Jeden z członków PIRG 

– dr Leszek Niedzicki – opracował 

nową generację elektrolitów 

opartych na solach litowych 

pochodnych imidazolu – LiTDI, 

LiPDI. Efekty czteroletnich ba- 

dań ich właściwości i możliwości 

zastosowań zawarł w pracy 

doktorskiej zatytułowanej „Characterization 

of new generation 

of electrolytes based on imidazole 

derivatives salts”. Za pracę 

zakończoną wdrożeniem, obronioną 

w roku 2010, autor uzyskał 

nagrodę w XVI edycji konkursu 

Siemensa, nagrodę prezesa 

Rady Ministrów oraz rektora Politechniki 

Warszawskiej. 

Sole zostały opracowane we 

współpracy z francuskim Uniwersytetem 

w Amiens, Uniwersytetem 

Rzymskim La Sapienza 

oraz szwedzkimi w Uppsali i Goeteborgu. 

Wszystkie te ośrodki 

współpracują w ramach zawiązanego 

wiele lat temu konsorcjum, 

a obecnie w ramach sieci doskonałości 

ALISTORE, która zajmuje 

się badaniem litowych systemów 

magazynowania energii na bazie 

nanoproszków i elektrod/elektrolitów 

z materiałów kompozytowych. 

Nie szkodzi jej wilgoć 

Nowo zsyntezowana na Wydziale 

Chemicznym sól LiTDI 

– 4,5-dicyjano-2-(trifluorometylo)imidazolanu 

litu oraz jej 

analogi okazały się bardzo dobrymi 

składnikami elektrolitów 

używanych w ogniwach litowo-jonowych. 

Są wolne od wad 

heksafl uorofosforanu litu, stabilniejsze, 

odporne na wysokie 

i niskie temperatury, lepiej 

przewodzą prąd i są tańsze 

w produkcji. Z tych powodów 

sól opracowana przez dr. Niedzickiego 

budzi duże zainteresowanie 

wielu koncernów i fi rm 

bateryjnych. 

– Przez całe lata był problem 

z osuszaniem wszystkich materiałów 

do akumulatorów, ze 

względu na to, że sól stosowana 

do tej pory komercyjnie jest 

nietrwała w obecności jakichkolwiek 

śladów wilgoci – mówi 

młody naukowiec. – Podrażało 

to produkcję, gdyż wszystkie 

elementy trzeba było bardzo 

precyzyjnie osuszać, co z kolei 

wymagało specjalnych warunków. 

LiTDI jest całkowicie odporna 

na wodę, nawet w czasie 

wytwarzania jedną z części cyklu 

produkcyjnego jest przejście 

przez roztwór wodny. 


Sól nie tylko ma znakomite 

parametry, ale umożliwiła skok 

technologiczny w innych dziedzinach 

związanych z częściami 

do baterii. 

Szwedzka grupa prof. Josha 

Thomasa z Uniwersytetu w Uppsali 

opracowała katodę do baterii 

litowo-jonowej, której zastosowanie 

zmniejszyłoby cenę akumulatorów. 

Zamiast rzadkich metali 

zbudowano ją wyłącznie na bazie 

łatwo dostępnego krzemu. 

Niestety nie działała z dostępnymi 

na rynku produktami, aż 

w ręce szwedzkich naukowców 

trafi ła bateria z elektrolitem opracowanym 

przez dr. Niedzickiego, 

z którą elektroda zaczęła działać 

zgodnie z oczekiwaniami. 

Nową koncepcję tworzenia 

elektrod do baterii litowych opracował 

również inny członek PIRG 

– dr Marek Marcinek – który odnosi 

sukcesy na polu materiałów 

elektrolitycznych oraz elektrodowych. 

Bateria z LiTDI, mając większą 

wytrzymałość, pozwala zastosować 

elektrody o większej gęstości 

energii, dzięki czemu może 

być albo mniejsza, albo przy tej 

samej wielkości działać dłużej. 

– Nasz elektrolit sprawi, że straty 

energii będą dwukrotnie mniejsze, 

co w przypadku ładowania 

telefonu komórkowego nie jest 

może tak bardzo odczuwalne dla 

naszej kieszeni, ale gdy dotyczy 

samochodu, różnica jest bardzo 

wyraźna. Również składowanie 

lub recykling zużytych baterii jest 

znacznie bezpieczniejsze, nie ma 

ryzyka, że niebezpieczne odpady 

wyzwolą się do środowiska – zauważa 

dr Niedzicki. 

Temat jego doktoratu jest kontynuowany 

w kolejnych projektach, 

europejskim – EuroLiion 

i krajowym – Narodowego Centrum 

Badań i Rozwoju. 

Opracowany już produkt jest 

gotowy do sprzedaży. Powiększeniem 

skali produkcji soli zajmuje 

się grupa prof. Ludwika 

Synoradzkiego z Wydziału Chemicznego 

PW. W Laboratorium 

Procesów Technologicznych ruszyła 

już pilotażowa produkcja. 

Elektrolit wykorzystywany jest dla 

potrzeb własnych i konsorcjum 

naukowego. W ramach projektu 

EuroLiion koncerny bateryj- 

ne produkują z niego baterie, 

a fi rmy motoryzacyjne będą je 

testować w samochodach elektrycznych. 

PIRG uczestniczy w tym projekcie, 

w którym biorą udział 

koncerny motoryzacyjne i producenci 

akumulatorów, uczelnie 

europejskie i instytuty badawcze 

z ośmiu państw. Na czele konsorcjum 

stoi holenderska politechnika 

Technische Universiteit 

Delft. Celem EuroLiion jest opracowanie 

lepszych akumulatorów 

litowo-jonowych dla pojazdów 

elektrycznych. Ogniwa te mają 

osiągać energię właściwą na poziomie 

przynajmniej 200 Wh/kg, 

a ich cena ma nie przekraczać 

150 euro za kWh. 

Samemu złożyć baterię 

Grupa PIRG nie jest w stanie 

własnym sumptem wytworzyć 

większych formatów baterii, 

lecz jedynie pojedyncze egzemplarze 

o rozmiarze guziczków, 

które mogą zasilać wskaźnik laserowy, 

wagę łazienkową albo 

pilota do telewizora. Już w tej 

skali produkcja jest dosyć skomplikowana, 

a samo skompletowanie 

odpowiedniego sprzętu 

nie było proste. Dzięki projektom 

badawczym udało się wyposażyć 

laboratorium Katedry 

w taki sprzęt, jak wielozadaniowy 

moduł z suszarką próżniową. 

Jest ona w stanie bardzo 

dokładnie wysuszyć materiały 

anodowe i katodowe oraz inne 

komponenty baterii, bo chociaż 


sama sól jest odporna na wilgoć, 

to szkodzi ona większości 

pozostałych składników. 

Laboratorium posiada też zestaw 

do nakładania cienkich 

warstw. Automatyczny stolik 

umożliwia precyzyjne i powtarzalne 

nakładanie pokryć, warstw, folii, 

klejów, farb i lakierów. Sprzęt 

ten daje możliwość ustawienia 

obszaru, prędkości, miejsca początku 

i końca nakładania oraz 

grubości nakładanej warstwy. 

Chemicy mają też do dyspozycji 

małą komorę rękawicową, najnowocześniejszą 

tego typu na Politechnice. 

Umożliwia ona pracę 

w czystych i suchych warunkach, 

poniżej 0,5 ppm tlenu całkowitego. 

Zastosowane są w niej fi ltry 

przeciwko małym cząsteczkom, 

dzięki czemu wewnątrz nie ma 

kurzu i innych drobin znajdujących 

się w powietrzu. Ma warunki 

do pracy z czystym litem 

i sodem. W środku znajduje się 

precyzyjna cyfrowa waga analityczna, 

mieszadła magnetyczne 

oraz prasa do zaciskania baterii 

guzikowych. 

Na wielokanałowym modularnym 

potencjostacie badane są 

gotowe akumulatory. 

– W nasze badania włącza 

się następne pokolenie rozwĳ ając 

temat elektrolitów w swoich 

pracach inżynierskich i magisterskich 

– mówi dr Niedzicki. 

– Dzięki osiągnięciom wydziału, 

w czasie laboratoriów możemy 

pokazać studentom najnowsze 

rozwiązania i – na przykład – dać 

Nowe sole litowe pochodne 

imidazolu są tańsze w produkcji, 

mają lepsze parametry i umożliwiają 

stosowanie nowych materiałów 

katodowych. 

*** 

Obecnie badane są możliwości 

wykorzystania nowych soli w bateriach 

do samochodów elektrycznych. 

Sukces LiTDI zachęcił grupę 

prof. Wieczorka do poszukiwania 

– we współpracy z Zakładem Chemii 

Organicznej i zagranicznymi 

uniwersytetami – nowych rozwiązań 

i badań kolejnych soli. 

*** 

Zespół PIRG odniósł nie tylko 

duży sukces wdrożeniowy, ale 

i naukowy – wyniki swoich badań 

publikuje w renomowanych czasopismach 

i prezentuje na międzynarodowych 

konferencjach. 

możliwość samodzielnego złożenia 

bateryjki. 

Studenci mają też szansę poznania 

w miarę nowoczesnego 

sprzętu i zobaczenia, jak wygląda 

praca na nim w laboratorium 

badawczym. W przyszłości, kiedy 

będą pracować za granicą 

– w Polsce nie ma jeszcze rozwiniętego 

przemysłu bateryjnego 

– tamtejsze warunki nie będą dla 

nich zaskoczeniem. Wiedza ta 

może się im też przydać w branżach 

pokrewnych, związanych 

z gromadzeniem i przechowywaniem 

energii. 

Tekst i zdjęcia: ANNA ABRAMCZYK 

17

W 

latach trzydziestych XIX wieku Szkot 

Robert Anderson zbudował pierwszy, 

jak się zdaje, elektryczny powóz. 

Zaraz potem samochód elektryczny 

skonstruował Holender Sibernaks Groningen. 

Potem poszło już szybko. Kilka fi rm, 

zarówno w Europie jak i Stanach Zjednoczonych, 

rozpoczęło produkcje. Były zalecane 

jako samochody miejskie, ponieważ rozwijały 

niedużą prędkość, nieco ponad 30 km/h 

i wymagały ładowania. I wtedy jednak, tak 

jak i dzisiaj, powstawały konstrukcje, które 

miały udowodnić, że one też potrafi ą szybko 

jechać. Bito rekordy. W roku 1899 Belg Camile 

Jenatzy osiągnął prędkość 98 km/h. To 

był wówczas światowy rekord dla tego typu 

pojazdów. Powoli jednak kolejni konstruktorzy 

zbliżali się do magicznej setki. Na początku 

wieku XX Jamais Contente osiągnął 

prędkość 105,88 km/h. W owym czasie w Stanach 

Zjednoczonych prawie 40 procent po- 

18 

AUTA NA PRĄD 

Musiało być piękne, jechać cichutko, 

powoli, nie tak zatłoczonymi, 

jak dzisiaj, ulicami. By 

uruchomić auto, nie trzeba było 

kręcić korbą, więc samochody 

elektryczne były reklamowane 

jako pojazdy odpowiednie dla 

kobiet. Tak było na przełomie 

XIX i XX wieku. To były czasy! 

jazdów poruszających się po drogach było 

napędzanych energią elektryczną. 

Oczywiście te samochody – oprócz zalet: 

były ciche, nie trzeba było dużej siły fi zycznej, 

jakiej wymagało zakręcenie korbą – miały 

też i wady. Należało je ładować, do czego 

niezbędne były prostowniki. Aby zwiększyć 

zasięg podróżowania, udoskonalano akumulatory. 

Poza tym niemal od początku miały 

konkurencję w postaci pojazdów z silnikami 

spalinowymi. Wprowadzenie najpierw elektrycznego 

zapłonu do silnika spalinowego 

eliminującego korbę, a następnie chłodnicy 

spowodowało koniec ich panowania. Nie bez 

wpływu pozostaje także fakt masowej produkcji 

samochodów z silnikami spalinowymi 

przez zakłady Forda. Dodajmy do tego silne 

lobby paliwowe i już będzie wiadomo, dlaczego 

pojazdy elektryczne odeszły w niebyt. 

Nie oznacza to jednak, że brakowało zapaleńców, 

którzy – bardziej hobbystycznie niż 

na masową skalę – tym zagadnieniem się 

zajmowali. Dlatego i teraz kilka fi rm – głównie 

amerykańskich i japońskich – wypuściło 

na rynek tego typu modele. 

Każda nowość budzi mieszane uczucia. 

Pamiętacie dywagacje Tewje mleczarza, bohatera 

„Skrzypka na dachu”? Z jednej strony… 

ale z drugiej strony… Przyjrzyjmy się 

zatem obu. 

Tak, tak, tak… 

Samochody elektryczne są bardzo drogie. 

Idealistycznie do tego podchodząc, posiadanie 

takiego pojazdu polepszyć nam powinno 

samopoczucie, bo jest taki „ekologiczny”. Na 

razie jeszcze nie do końca, ale o tym później. 

W gruncie rzeczy, na nasze samopoczucie 

decydujący wpływ miałaby świadomość, że 

nas na niego stać! 

A teraz poważnie – silniki elektryczne są 

prostsze, w sensie konstrukcyjnym, od tradycyjnych 

silników spalinowych, mniej awaryjne 

i mają dłuższy żywot. Są ciche, bardzo 

ciche, co zwiększa zdecydowanie komfort 

jazdy, z czasem także – gdy się upowszechnią 

– wpłynie na komfort życia mieszkańców 

domów usytuowanych przy głównych ulicach 

i poruszania się po mieście. Ponadto 

nie będzie problemu spalin. Ale uwaga na 

pieszych – oni mogą nadjeżdżającego pojazdu 

nie usłyszeć! 

Samochody elektryczne są tańsze w eksploatacji. 

Ceny ropy stale idą w górę. Wprawdzie 

ostatnio w Polsce cena energii elektrycznej 

także się zwiększa, ale i tak jest zdecydowanie 

bardziej stabilna. Jak twierdzą fachowcy, 

za naładowanie samochodu elektrycznego 

na 100 km trzeba zapłacić około 10 zł. Przy 

dzisiejszych cenach paliwa – to równowartość 

ceny dwu litrów benzyny bezołowiowej, 

na których bardzo ekonomiczny samochód 

przejedzie – powiedzmy – 50 km, a standardowy 

około 20. Oczywiście to tylko koszt 

„tankowania”, bo – z punktu widzenia eksploatacji 

– ważna jest także bateria w akumulatorze. 

Możliwe jest też doładowywanie 

akumulatora podczas jazdy – w momencie 

„zdjęcia nogi z gazu” lub przy hamowaniu. 

Wówczas prądnicę napędzają koła. 


Na koniec coś, co działa na wyobraźnię 

nie tylko „dużych chłopców”. Wysoki moment 

obrotowy silnika powoduje, że ruszając 

spod świateł zostawiamy wszystkich w tyle. 

Jak tramwaj! 

Naukowcy ze Swiss Federal Laboratories 

for Materials Science Technolgy porównywali 

– w różnych aspektach – samochody z silnikami 

spalinowymi i elektrycznymi. Z badań 

wynika, że te pierwsze, gdyby spalały 3 do 

4 litrów paliwa na 100 km, byłyby równie 

przyjazne dla środowiska, jak elektryczne. 

Natomiast, gdyby elektryczne wykorzystywały 

energię odnawialną, przyczyniłoby się 

to – w przypadku ich upowszechnienia – do 

radykalnej zmiany poziomu zanieczyszczenia 

powietrza. Znacznie też zmniejszyłoby uzależnienie 

gospodarki od źródeł paliw kopalnych, 

głównie ropy naftowej. 

Nie, nie, nie… 

Wysoka cena powoduje, że samochody 

elektryczne dostępne są dla nielicznych. Zaprezentowany 

niedawno w Polsce Nissan 

LEAF, produkowany seryjnie, kosztuje – bagatela 

– 30 tysięcy euro. Jeśli tego typu pojazdy 

nie staną się bardziej popularne, cena nie 

spadnie. Koło zdaje się więc zamykać. 

Wprawdzie w Australii, podczas jazdy autem 

Tesla Roaster – seryjnie produkowanym 

samochodem sportowym – ustanowiono rekord 

zasięgu wynoszący 501 km, ale przeciętne 

auta mają zasięg tylko około 200 km. 

I to na dobę! Dla podróżujących po kraju, 

wyjeżdżających na weekend lub wakacje 


zupełnie się nie nadają. Ponadto działanie 

wszelkich urządzeń pokładowych – ogrzewania, 

klimatyzacji, odtwarzacza – ten zasięg 

zmniejsza. Z tego punktu widzenia auto 

„na prąd” wydaje się być idealnym samochodem 

miejskim. Problemem jest jednak 

ładowanie. Tak zwane „szybkie”, w punktach 

do tego przygotowanych – w Warszawie 

jest ich już kilka – trwa 30–40 minut. 

Jednak akumulator nie jest wówczas naładowany 

całkowicie. „Długie” trwa od kilku 

do kilkunastu godzin, w zależności od typu 

akumulatora. 

Do produkcji akumulatorów używane są 

baterie litowo-jonowe, najbardziej obecnie 

popularne. Mamy je – na przykład – w komórkach 

i laptopach. Po pewnym czasie baterie 

się wyczerpują. Co z ich utylizacją? Przy 

zakupie nowej, producenci – podobnie jak to 

się dzieje ze sprzętem AGD – zapewniają ją 

„darmową”. Dla nas już nie ma kłopotu, ale 

dla środowiska? Takie baterie nadają się, na 

szczęście, do recyklingu, więc można z nich 

pozyskać części do produkcji nowych. Nowe 

są niezbędne, bowiem w samochodzie elektrycznym 

taka bateria wystarcza na przejechanie 

od 150 do 200 tys. km. Dodatkowy 

problem polega na tym, że w naszych warunkach 

klimatycznych – w niskich temperaturach 

– żywotność baterii jest niższa niż, na 

przykład, na południu Europy. 

Rynek wtórny samochodów elektrycznych 

na razie nie istnieje. Jeśli więc auto będziemy 

chcieli sprzedać, to uczynimy to prawdopodobnie 

ze znaczną stratą. Jeżeli w ogóle 

znajdziemy kupca… 

Wątpliwa ekologiczność 

Samochody elektryczne nie emitują spalin, 

zatem nie przyczyniają się bezpośrednio 

do zatruwania środowiska. Pośrednio jednak… 

Skąd biorą energię? Czy ze specjalnego 

punktu ładowania, czy też z gniazdka 

w garażu – wszystko jedno. Prąd przecież nie 

bierze się „znikąd”. W Polsce około 90% energii 

pozyskuje się z paliw kopalnych. A żeby 

to wszystko miało sens, baterie akumulatorów 

silników elektrycznych winny być zasilane 

w prąd z sieci, która go pozyskuje ze źródeł 

odnawialnych, takich jak ogniwa fotowoltaiczne, 

elektrownie wodne, wiatrowe. U nas, 

jak dotąd, doniesienia o rozwoju tych ostatnich 

wskazują – podobnie jak w czasach, 

kiedy wprowadzano elektryfi kację – że opór 

materii jest zbyt duży. Nad morzem – psują 

krajobraz, gdzie indziej – wpływają ponoć na 

niesienie się kur i udój mleka… Jeśli, wprowadzając 

tego typu pojazdy na nasze drogi, 

nie zapewnimy im prądu z innych niż obecne, 

konwencjonalne źródła, możemy zapomnieć 

o ekologii. Samochód nie będzie wprawdzie 

zanieczyszczał atmosfery, ale elektrownie 

konwencjonalne – owszem. 

Konieczność 

Unia Europejska, w swojej strategii rozwoju 

opracowanej do roku 2050, postanowiła 

nie tylko ograniczyć o ponad 80% emisję 

gazów cieplarnianych, lecz także znacznie 

zmniejszyć udział energii pochodzącej z paliw 

kopalnych na rzecz alternatywnych, odnawialnych 

źródeł. W strategii dotyczącej 

transportu zakłada się, że z Europy niemal 

znikną samochody o napędzie konwencjonalnym, 

a pojawią się auta hybrydowe lub 

elektryczne. Coraz poważniej rządy niektórych 

krajów przymierzają się do systemu 

dotacji – lub ulg podatkowych – dla posiadaczy 

takich samochodów, aby w ten sposób 

propagować ich używanie. Mówi się 

także o rozmaitych przywilejach, na przykład 

o bezpłatnych parkingach czy też organizowaniu 

stref zamkniętych dla ruchu. 

Same ulgi nic jednak nie pomogą w realizacji 

tych ambitnych planów, jeśli nie powstanie 

spójny system związany zarówno z produkcją 

biopaliw, jak i wykorzystaniem innych, nie 

opartych na źródłach kopalnych – a więc nie 

emitujących gazów cieplarnianych – źródłach 

energii dla pojazdów elektrycznych. 

Na razie UE współfi nansuje system Green 

eMotion, w ramach którego instaluje się 

w wielu miastach europejskich punkty ładowania 

dla takich pojazdów. 

Testuje się także system tak zwanej inteligentnej 

sieci. Polega to na tym, że podłączone 

do niej samochody elektryczne mogłyby 

stanowić źródło energii w przypadku wysokiego 

na nią zapotrzebowania. Ba, ich 

właściciele mogliby sprzedawać energię 

elektryczną do sieci. Tym bardziej że ładować 

pojazd można w nocy, gdy energia jest 

tańsza, a sprzedawać w godzinach szczytu, 

gdy jest droższa. 

Jednym z koniecznych warunków upowszechniania 

samochodów elektrycznych 

jest budowa sieci stacji, na których można 

go doładować. 

Bez względu na to, że – jak na razie – liczba 

argumentów „przeciw” zdaje się być większa 

niż tych „za”, odwrotu chyba nie ma. Raczej 

trzeba powrócić do – zarzuconych niemal sto 

lat temu – koncepcji pojazdów elektrycznych. 

Silniki elektryczne są znacznie tańsze niż spalinowe 

i nim wymagają tak częstej obsługi. 

Nie pracują, gdy samochód stoi, co w przypadku 

miejskich korków ma znacznie niebagatelne. 

Tym bardziej że podczas hamowania 

silniki te energię odzyskują. 

Biorąc pod uwagę fakt, że zasoby paliw 

kopalnych się kurczą, a złoża ropy naftowej 

leżą w „zapalnym” rejonie świata, rozwój alternatywnych 

źródeł energii staje się koniecznością. 

Czerpiące z nich energię samochody 

elektryczne to konieczność. 

Tekst i zdjęcie: JOANNA KOSMALSKA 

19

ABSOLWENCI PW 

Urodził się w Warszawie i przez większość 

swojego młodego życia mieszkał 

w Śródmieściu. Ukończył szkołę 

podstawową nr 2, znajdującą się wówczas 

przy ulicy Mokotowskiej. Jego rodzice nie 

uprawiali sportu, ale marzeniem mamy było, 

aby syn grał w tenisa ziemnego. 

– Dlatego jeszcze będąc w ciąży spacerowała 

w pobliżu kortów tenisowych – 

wspomina opowieści mamy Andrzej Caruk. 

– Chciała, żebym osłuchał się z dźwiękiem 

odbĳ anej piłeczki. 

Tenis to gra ładna dla oka, w której nie ma 

bezpośredniego kontaktu z rywalem. Przez 

wiele lat można było grać jedynie w białym 

stroju sportowym, co nadawało mu dodatkowego 

wyrazu. Niestety, w czasach „słusznie 

minionych” uważany był za zbyt zachodni 

i elitarny, przez co jego dostępność nie była 

zbyt duża, o czym świadczy – na przykład 

– późne założenie sekcji tenisowej przy Akademickim 

Związku Sportowym w Warszawie. 

Jednak właśnie ta wyjątkowość podobała się 

mamie Andrzeja. 

Pierwszy kontakt… 

…z tenisem miał dopiero na studiach na 

Politechnice Warszawskiej. 

– Można powiedzieć, że raczej byłem kujonem 

– mówi Andrzej Caruk. – Skończyłem 

jedno z najlepszych liceów, nr 37 im. Jarosława 

Dąbrowskiego. 

Ze sportem miał kontakt od najmłodszych 

lat. Starał się brać udział w każdej „olim- 

20 

SILNIKI 

i TENIS 

ZIEMNY 

Te dwie pasje łączy jedna osoba 

– ANDRZEJ CARUK, który jest absolwentem 

obecnego Wydziału Samochodów 

i Maszyn Roboczych 

Politechniki Warszawskiej, ale przez 

ostatnie kilkanaście lat jest związany 

z Uniwersytetem Warszawskim. 

piadzie podwórkowej”. Jeszcze w szkole 

podstawowej zaczął trenować szermierkę 

– a dokładnie fl oret – w warszawskiej Legii. 

Przygoda z tym sportem zakończyła się, gdy 

jego kolega został przebity klingą. Przeżył, 

ale po tym wydarzeniu kilka osób zrezygnowało 

z trningów. 

– Dziś mniej jest takich wypadków, bo sprzęt 

jest zupełnie inny – mówi Andrzej. – Rodzice 

uznali, że lepiej będzie, jeśli zajmę się czym 

innym. Grałem w piłkę nożną, jeździłem na 

nartach, pływałem. Ćwiczyłem, ale już nie 

jako zawodnik. 

Wybór uczelni nie był przypadkowy. Lubił 

przedmioty ścisłe i czuł się w nich mocny. 

W liceum miał wspaniałych nauczycieli, którzy 

rozkochali go w matematyce i fi zyce. Do dziś 

pamięta ich nazwiska. Gdy zdawał na Wydział 

Maszyn Roboczych i Pojazdów (dzisiejszy 

SiMR), było trzech kandydatów na jedno 

miejsce. Nie miał jednak problemów z egzaminem 

i dostał się bez problemów. 

Podczas studiów należało odrobić obóz 

wojskowy. Jemu przypadły „czerwone koszary” 

w Ostródzie. W niedziele, gdy nie mieli 

zajęć, mogli oddawać się rozrywce. Jedną 

z nich był sport. Trzem, grającym w tenisa, 

kolegom brakowało czwartego do debla. 

Tak po raz pierwszy Andrzej wziął do 

ręki rakietę. 

– Zapytali mnie, czy już grałem – opowiada. 

– A ja, z pełnym przekonaniem, że tak, 

ale było to dawno. 

Kłamstwo szybko wyszło na jaw – trzeba 

było przełknąć przegraną 4:6. Wstydu 

jednak nie było, bo przegrał po dobrej walce. 

Andrzej często przyglądał się grze, znał 

przepisy, wiedział także, jak należy uderzać 

i ustawiać się do piłki. 

Złapał tenisowego bakcyla, więc po zakończeniu 

obozu poszedł do Parku Skaryszewskiego, 

aby zapisać się do AZS. Dotarli tam 

także jego koledzy i wszyscy razem utworzyli 

pierwszą studencką, międzyuczelnianą grupę 

tenisa ziemnego. 

– Zebrała się nas garstka – z wszystkich 

uczelni. Jeśli dobrze pamiętam, było nas sześciu 

– mówi Andrzej Caruk. – Zajęcia odbywały 

się dwa razy w tygodniu – dzięki nim 

można było „złapać” technikę gry. 


Na tyle dobrze, że zaczął startować w zawodach. 

W Mistrzostwach Warszawy, Lidze 

Akademickiej, a także w Mistrzostwach Polski. 

Zajmował trzecie, czwarte miejsce, jednak 

o grze na wyższym poziomie nie mogło 

być mowy. Jego przeciwnicy trenowali przecież 

od kilkunastu lat. 

Została jednak zaszczepiona… 

…miłość do tenisa… 

…która trwa nieprzerwanie od czterdziestu 

pięciu lat. Studia ukończył w roku 1972 – obronił 

pracę, w której musiał zaprojektować samochód 

dostawczy o ładowności do 3,5 tony. 

– Gdy wspominam studia, wydaje mi się, że 

był to jeden z najlepszych okresów w moim 

życiu – mówi. – Poza tym, że było diabelnie 

ciężko, to pod względem poznawczym, towarzyskim 

i rozwojowym – to było to, czego 

potrzeba młodemu człowiekowi. Do dziś 

utrzymuję kontakt z kolegami – spotykamy 

się kilka razy w roku. 

Po studiach pracował w Fabryce Samochodów 

Osobowych na Żeraniu, w dziale zajmującym 

się projektowaniem podzespołów 

do samochodów rajdowych. Jego domeną 

były zawieszenia. Później przez kilkanaście 

lat pracował w Instytucie Motoryzacji – tam 

także badał zawieszenia samochodowe, zajmował 

się też wprowadzaniem instalacji gazowych. 

Jego praca zakończyła się kilkoma 

patentami i wdrożeniami. 

– Przez cały czas grałem w tenisa, ale raczej 

tak „dla siebie” – wspomina. – Namówiłem 

do uprawiania tego sportu także kolegów 

z pracy. 

Gdy jego dzieci zaczęły przejawiać zdolności 

do tenisa ziemnego, stanął przed dylematem 

– co dalej? Czy oddać je w obce 

ręce, czy poprowadzić samodzielnie? Wybrał 

trzecią drogę – znacznie trudniejszą. 

Został najpierw instruktorem, a następnie 

trenerem w Legii. Pod swoją opiekę dostał 

grupkę dzieci. 

Ukończenie Politechniki Warszawskiej, a – 

ogólnie rzecz biorąc – studia techniczne dały 

mu zdolność analitycznego myślenia, która 

w sporcie jest bardzo ważne. 

– Gdy zacząłem pracować jako trener, te 

zdolności bardzo mi się przydały – wspomina 

Andrzej. – Choćby przy planowaniu procesu 

treningowego. 

W roku 1977 skończył kurs instruktorów 

sportu ze specjalizacją tenis ziemny. Później 

przyszedł czas na trenera klasy II. Aby 

nadal się rozwĳ ać, poszedł na dwuletnie podyplomowe 

studia trenerskie w Akademii Wychowania 

Fizycznego w Warszawie. Po ich 

ukończeniu – w roku 1984 – otrzymał tytuł 

trenera klasy I. 

W Legii pracował przez dziesięć lat. Otrzymał 

pod opiekę 7–8-letnie dzieci, które dopro- 


Andrzej Caruk jest absolwentem Politechniki 

Warszawskiej, ale od ponad szesnastu 

lat pracuje z sekcją tenisa ziemnego 

Uniwersytetu Warszawskiego.W ciągu 

kilkudziesięciu lat przygody z tenisem 

jego podopieczni stawali na podium różnej 

rangi zawodów, włącznie z Mistrzostwami 

Świata. 

*** 

Z piątki jego dzieci, czwórka poszła 

w ślady taty, najpierw grając, a teraz szkoląc 

innych w tenisie ziemnym. Michał 

skończył nawet AWF i ma swój własny 

klub. Jednak żadne z dzieci nie odziedziczyło 

po ojcu zdolności technicznych. 

wadził do kilkunastu znaczących sukcesów. 

Wśród jego podopiecznych były także jego 

dzieci. 

– Ważne, że w Legii mogłem rozpocząć i 

zakończyć pracę z grupą, a nie co pewien 

czas dostawać nowych zawodników – mówi 

Andrzej Caruk. – To spowodowało, że miałem 

realny wpływ na to, co się z nimi dzieje, jakie 

robią postępy i jakie odnoszą sukcesy. 

Jego podopieczni stawali na podium Mistrzostw 

Polski w różnych grupach wiekowych, 

reprezentowali także Polskę na 

Mistrzostwach Świata Juniorów. Jego córka, 

Magda, w roku 1994, w drużynie z Olą 

Olszy i Magda Strączy, wywalczyła trzecie 

miejsce w MŚ juniorek. 

Z Legii odszedł, gdy klub zaczął się rozpadać. 

Nie miał już czego tam szukać. Mówiąc 

żartem, jako absolwentowi PW, przydarzyła 

się mu… 

…mała zdrada. 

Ponad szesnaście lat temu, po odejściu 

z Legii, otrzymał propozycję współpracy 

z sekcją tenisa ziemnego Uniwersytetu Warszawskiego. 

Wtedy na UW grano w tenisa 

raczej rekreacyjnie, więc trzeba było od początku 

tworzyć podstawy treningu sportowego. 

– Zaczynałem od tworzenia małej pięcioosobowej 

grupki zawodniczej – wspomina 

Andrzej Caruk. – Z roku na rok przybywało 

jednak chętnych, a tenis zaczynał się robić 

coraz popularniejszy. 

Po okrągłym stole i opadnięciu żelaznej 

kurtyny, tenis ziemny wrócił do łask. Coraz 

więcej osób go uprawiało, co spowodowało, 

że na studia przychodzili studenci umiejący 

już nieźle grać. 

Po trzech latach pracy pojawiły się pierwsze 

sukcesy w sporcie akademickim. Uniwersytet 

wskoczył do pierwszej dziesiątki, pnąc się 

coraz wyżej. W roku 2003 jego zawodniczki 

wywalczyły tytuł Akademickich Mistrzyń Pol- 

ABSOLWENCI PW 

ski. Od tego czasu panie cały czas zajmują 

miejsca na – lub w okolicy – podium, a panowie 

w ósemce AMP. Na pytanie – „czy 

myślał o pracy z zawodnikami Politechniki 

Warszawskiej”, odpowiada: 

– Na PW jest bardzo mocna grupa trenerska 

z Krzyśkiem Kentlą na czele, z którym 

mam bardzo dobre kontakty. To powoduje, że 

nigdy się nad tym nie zastanawiałem. Oczywiście, 

jako absolwent, czuję sentyment do 

mojej Alma Mater. Jednak wiele lat pracy na 

UW oraz fakt, że moje dzieci go ukończyły, 

powoduje, że z tą uczelnią też jestem emocjonalnie 

związany. 

Andrzej Caruk dochował się piątki dzieci. 

Niektóre z nich zajmuje się tenisem ziemnym. 

Michał skończył AWF i założył swój 

klub. Powoli zaczyna gonić tatę. Magda ukończyła 

polonistykę na UW, ale także posiada 

uprawnienia tenisowe i prowadzi zajęcia ze 

studentami. Paweł obronił się na Wydziale 

Zarządzania UW i też jest trenerem. 

Niestety żadne z dzieci nie poszło na Politechnikę 

Warszawską. 

– Doszli widać do wniosku, że jeden absolwent 

uczelni technicznej w rodzinie wystarczy 

– wyjaśnia Andrzej Caruk. 

Zamiłowanie do techniki… 

…jednak mu pozostało. Dawniej, gdy miał 

swojego „malucha” (Fiata 126p), nie dał 

zarobić mechanikom. Wszystkie naprawy 

i udoskonalenia wykonywał sam. Współczesne 

samochody trudno już naprawiać 

samodzielnie, stale jednak obserwuje to, 

co się dzieje na Politechnice Warszawskiej. 

Czyta o osiągnięciach młodszych kolegów, 

jest z nich dumny, ale także im zazdrości, 

że mają takie nieograniczone możliwości 

rozwoju. 

– Choćby konstruowanie samochodu na 

kropelkę – wspaniała sprawa! My nawet nie 

mogliśmy o tym marzyć – wspomina z nutką 

zazdrości. – W dzisiejszych czasach wydział 

i uczelnia dają dużo większe możliwości 

rozwoju. 

Miłość do samochodów mu pozostała. Gdy 

był ostatnio w Szwajcarii, na Akademickich 

Mistrzostwach Europy, na których jego dziewczyny 

wywalczyły czwarte miejsce, kilkakrotnie 

odwiedzał salon Lotusa. Zaglądał pod 

maskę, wypytywał o szczegóły, robił zdjęcia. 

Za towarzysza miał trenera z Portugalii, 

z którym wymieniał się uwagami. 

Żałuje jednego. Tego mianowicie, że nastąpiła 

znaczna degradacja zawodu trenera. 

Gdy zaczynał pracę, zarabiał lepiej niż inżynier. 

Teraz sytuacja się odwróciła. Inżynier 

zarabia znacznie więcej. 

Jednak pracy trenera tenisa ziemnego nie 

zamieniłby na żadną inną… 

Tekst i zdjęcie: ZBIGNIEW ZAJĄC 

21

Projekt realizowany jest od 

roku 2008 i ma na celu poprawę 

jakości kształcenia 

oraz dostosowanie oferty dydaktycznej 

Politechniki Warszawskiej 

do potrzeb rynku pracy oraz 

zmniejszenie dystansu dzielącego 

ją od najlepszych uczelni na 

świecie. Projekt, podzielony na 

56 zadań, zakończy się w marcu 

2015 roku i do tego czasu obejmie 

ponad 21 tysięcy osób. 

– Przyjęliśmy taką koncepcję, 

że każde zadanie jest przypisane 

do jakiejś jednostki uczelni, która 

na etapie tworzenia projektu wyszła 

z propozycją jego realizacji 

– mówi dr inż. Rafał Ruzik, kierownik 

projektu i biura PR PW. 

Najliczniejszą grupą uczestników 

programu są studenci rozpoczynający 

studia I stopnia, dla 

których organizowane są bezpłatne 

zajęcia wyrównawcze 

z matematyki i fi zyki. Prowadzi 

je Wydział Matematyki i Nauk 

Informacyjnych, Wydział Fizyki 

oraz Szkoła Nauk Technicznych 

i Społecznych Politechniki Warszawskiej 

w Płocku. 

Uczestnictwo w tych zajęciach 

pozwala nowo przyjętym 

studentom nadrobić zaległości 

ze szkoły średniej lub powtórzyć 

i ugruntować wiadomości 

z tych dwóch przedmiotów stanowiących 

podstawę dalszej nauki. 

Zgodnie z przewidywaniami, 

przez cały czas trwania projektu 

weźmie w nich udział 10 tysięcy 

studentów. 

W ramach Programu Rozwojowego 

utworzono sześć nowych 

22 

PROGRAM NA PÓŁMETKU 

Już ponad 16 tysięcy 

uczestników – głównie 

studentów, doktorantów, 

młodych doktorów 

oraz pracowników 

naszej uczelni – zostało 

objętych wsparciem 

Programu Rozwojowego 

Politechniki 

Warszawskiej. 

kierunków studiów, a siedem 

zmodernizowano. Powstało dwanaście 

nowych specjalności oraz 

dwadzieścia sześć nowych programów 

studiów. Piętnaście istniejących 

zmodernizowano. 

Jednym z zadań jest rozwój 

kierunku biotechnologia na Wydziale 

Chemicznym. Studia w tej 

dziedzinie prowadziło wcześniej 

międzywydziałowe centrum. 

Dzięki środkom z projektu, WCh 

organizuje wykłady specjalistów, 

kursy dla studentów, zatrudnił 

nowych pracowników, uruchomił 

specjalność mikrobioanalityka 

i przygotowuje anglojęzyczną 

industrial biotechnology. 

Z kolei Wydział Elektroniki 

i Technik Informacyjnych podjął 

się koordynacji stworzenia jednego, 

wspólnego programu studiów 

magisterskich dla kierunku 

automatyka i robotyka, który prowadzony 

jest na pięciu wydziałach 

PW. 

Dzięki projektowi, oferta studiów 

anglojęzycznych poszerzyła 

się o nowe cztery kierunki 

i cztery specjalności, a trzy kierunki 

zostały zmodernizowane. 

Na przykład Wydział Mechaniczny 

Energetyki i Lotnictwa 

realizuje studia I i II stopnia na 

kierunku lotnictwo i kosmonautyka 

– aerospace engineering oraz 

na kierunku energetyka – power 

engineering. 

Rekrutacją obcokrajowców na 

studia anglojęzyczne w krajach 

UE zajmuje się Biuro ds. Rekrutacji 

PW, natomiast poza jej 

granicami – Centrum Współpracy 

Międzynarodowej (pisaliśmy 

na ten temat w numerze 3/2011 

MPW – red.). 

Podnoszenie 

kwalifi kacji 

W ramach zadań związanych 

z inwestycją w kadry współfi - 

nansowana jest działalność Seminarium 

Pedagogicznego. Od 

czterech lat przygotowuje ono 

nowo zatrudnionych na Politechnice 

Warszawskiej asystentów 

oraz jej doktorantów do prowadzenia 

zajęć dydaktycznych 

w szkole wyższej. W czasie trwających 

jeden semestr obowiązkowych 

zajęć uczestnicy doskonalą 

swój warsztat dydaktyczny oraz 

poznają teoretyczne podstawy 

nauczania i wychowania, najczęstsze 

trudności występujące 

w tych procesach oraz sposoby 

ich przezwyciężania. 

W programie znalazły się takie 

przedmioty, jak: zastosowanie logiki 

w nauczaniu, psychologiczne 

aspekty nauczania i uczenia 

się, wykorzystanie technik multimedialnych 

w edukacji, metodyka 

nauczania przedmiotowego. 

Ten ostatni przedmiot odbywa się 

na macierzystym wydziale, gdzie 

uczestnicy seminarium muszą 

wykazać się wiedzą praktyczną. 

Zajęcia z emisji głosu przewidziane 

są nie tylko w programie 

seminarium, ale oferowane są 

także jako oddzielny warsztat 

dla pracowników dydaktycznych. 

Podczas 30-godzinnych warsztatów 

nauczyciele poznają podstawowe 

zagadnienia związane 

z prawidłowym powstawaniem 

głosu i jego emisją oraz technik, 

które pozwolą im na mówienie 

nie powodujące forsowania 

głosu i zmęczenia gardła, a jednocześnie 

sprawią, że ich głos 

będzie czysty, nośny i o łagodnej 

barwie. 

– W jednym kursie uczestniczy 

kilkanaście osób, ale jeśli 

jest więcej chętnych, organizowane 

są dwie grupy w semestrze 

– mówi Marta Górecka, z sekretariatu 

SP na Wydziale Administracji 

i Nauk Społecznych. 

Pracownicy mogą też podnosić 

swoje kwalifi kacje na kursie 

stosowania środków multimedialnych. 

Od początku realizacji projektu 

w seminarium pedagogicznym 

i kursach dla pracowników wzięły 

udział 833 osoby. 

Również dla pracowników 

i doktorantów Studium Języków 

Obcych organizuje kursy języka 

angielskiego z elementami języka 

technicznego na poziomach 

B1, B2 oraz angielskiego z elementami 

języka zarządzania i administracji 

na poziomach A2, B1, 

B2. Lektorzy studium mogą uzyskać 

dofi nansowanie do kosztów 

udziału w szkoleniach lub 

konferencjach krajowych i zagranicznych. 

W kraju i za granicą 

W ramach projektu fi nansowane 

są staże długoterminowe 

dla studentów odbywane w kraju 

lub za granicą. Trwają one od 3 

do 6 miesięcy i dają studentom 

możliwość praktycznego zapoznania 

się z przyszłym zawodem. 

Ich miejscem pracy przez ten 

czas może być zarówno przedsiębiorstwo, 

jak i jednostka naukowa. 


Program staży prowadzony 

jest na siedmiu wydziałach 

uczelni – na Wydziale Chemicznym, 

Elektrycznym, Fizyki, 

Mechatroniki, Elektroniki i Technik 

Informacyjnych, Inżynierii 

Chemicznej i Procesowej oraz 

w SNTiS w Płocku. 

– Firmy, które przyjmują na 

staże naszych studentów, są 

to przedsiębiorstwa działające 

głównie w regionie płockim 

– mówi dr Piotr Wiliński z Wydziału 

Budownictwa, Mechaniki 

i Petrochemii, kierownik zadania 

nr 19. – Wydział pomaga w znalezieniu 

miejsca stażu, również studenci 

sami wyszukują sobie fi rmy, 

które ich interesują jako przyszłe 

miejsca pracy. My potwierdzamy 

informacje dotyczące wybranego 

zakładu i sprawdzamy, czy profi 

l jego działalności jest zgodny 

z kierunkiem studiów studenta, 

bo staż ma zapewniać rozwój zawodowy. 

Jest to warunek wpisany 

w nasze zadanie. 

Odbywanie staży długoterminowych 

jest przewidziane z reguły 

na ostatni semestr studiów, 

kiedy zajęć na uczelni jest mniej, 

więc praca nie koliduje z nauką. 

Studenci są bardzo z nich zadowoleni 

i chcieliby pracować 

jak najdłużej, ale ze względu na 

przewidzianą w budżecie zadania 

wielkość środków, jakimi 

wydział w Płocku dysponuje, 

zdecydowana większość staży 

trwa minimalny okres, czyli trzy 

miesiące. Do tej pory liczba odbywających 

je studentów wahała 

się od 20 do 28 rocznie. 

Łącznie z programu staży 

skorzysta ponad 930 studentów 

z siedmiu wydziałów, w tym 750 

w ramach staży krajowych i 180 

w ramach staży zagranicznych. 

– Mimo że stawki stypendiów 

wyjazdowych są zdecydowanie 

wyższe niż krajowych, staże zagraniczne 

cieszą się mniejszą 

popularnością – zauważa dr Rafał 

Ruzik. – Mam jednak nadzieję, 

że do końca projektu również 

one zyskają zainteresowanie studentów. 

Dla 10–15 doktorantów rocznie 

i takiej samej liczby nauczycieli 

akademickich przewidziano 

w projekcie naukowe stypendia 

wyjazdowe do ośrodków zagranicznych, 

także spoza Unii 

Europejskiej. Doktorantowi przyznawane 

jest do całkowitej dyspozycji 

8 000 zł miesięcznie, 

a w przypadku nauczycieli akademickich 

kwota stypendium wynosi 

12 000 zł. 

O przyznaniu stypendium, na 

okres od jednego do sześciu miesięcy, 

decyduje komisja konkursowa, 

natomiast kandydat sam 

wskazuje ośrodek zagraniczny, 

w którym chciałby zrealizować 

swoją pracę badawczą. 

Zadanie to realizuje Centrum 

Studiów Zaawansowanych PW. 

– Centrum organizuje także 

konkursy dla doktorantów i młodych 

doktorów, w których mogą 

oni zdobyć dwuletnie stypendia 

naukowe, po 1 500 zł miesięcznie 

– mówi dr Anna Żubrowska 

z CSZ. 

Jednostka dysponuje również 

stypendiami dla profesorów wizytujących. 

Zaprasza – na miesiąc 

do pół roku – wybitnych 

uczonych z zagranicy. Politechnikę 

odwiedzili, między innymi, 


prof. George I. Stegema – badacz 

zastosowań optyki nieliniowej 

w strukturach falowodowych, 

prof. Peter J. Giblin – matematyk 

z University of Liverpool, prof. 

Isaac Abrahams – specjalista 

z zakresu joniki i chemii ciała 

stałego. 

W ofercie działań Centrum, realizowanych 

w ramach PR PW, 

znajdują się również szkolenia 

dla doktorantów, na przykład 

z efektywnych technik zarządzania 

informacją oraz interdyscyplinarne 

wykłady podstawowe 

i specjalne. 

Po studiach 

Korzystając ze środków projektu, 

Biuro Karier prowadzi 

szkolenia dla studentów z tak 

zwanych umiejętności miękkich 

oraz poszukiwania pracy. 

– Szkolimy studentów w takich 

zagadnieniach, jak komunikacja, 

prezentacja, zarządzanie 

sobą w czasie i temu podobnych. 

Staramy się dopasować tematy 

Program Rozwojowy Politechniki Warszawskiej otrzymał najwyższe 

dofi nansowanie z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki – ponad 

89 mln złotych. 

*** 

Projekt podzielony jest na 56 zadań, które są związane z: tworzeniem 

nowych studiów i specjalności, w tym z rozwojem studiów anglojęzycznych 

oraz technik i metod kształcenia na odległość (e-learning), 

płatnymi stażami długoterminowymi, zajęciami wyrównawczymi dla 

studentów I roku, programem stypendialnym, kursami i szkoleniami 

dla studentów, doktorantów, pracowników oraz dla osób spoza 

społeczności akademickiej. 

kursów do potrzeb studentów. 

Czasami oni sami je proponują 

i w miarę możliwości staramy się 

je również zrealizować – mówi 

Julia Sokulska z BK. 

Oprócz szkoleń i warsztatów, 

w Biurze Karier odbywają 

się konsultacje specjalistyczne 

z psychologiem, anglistą 

i prawnikiem. Psycholog przeprowadza 

testy diagnozujące 

osobowość, inteligencję emocjonalną, 

radzenie sobie ze 

stresem. Anglista konsultuje 

poprawność dokumentów aplikacyjnych 

w języku angielskim, 

a prawnik doradza w zakresie 

prawa pracy oraz sposobów 

uzyskiwania dotacji na własne 

projekty zawodowe. 

– W ramach Programu Rozwojowego 

rozwijamy również 

naszą stronę internetową, odwiedzaną 

zarówno przez studentów, 

jak i przedsiębiorców, 

którzy mogą zamieszczać na 

niej swoje oferty pracy – wylicza 

Julia Sokulska. 

Biuro Karier organizuje około 

trzydziestu różnych szkoleń 

i warsztatów rocznie, zarówno 

dla studentów, jak i dla doktorantów 

PW. Zajęcia organizowane 

są w małych grupach, 12–15 

osobowych. Od początku trwania 

projektu wzięło w nich udział 

ponad 600 osób. 

Szeroka oferta studiów podyplomowych 

na rynku, w szczególności 

tych z dofi nansowaniem 

z Unii Europejskiej, spowodowała 

trudności w realizacji jednego 

z zadań projektu. W ramach 

zadania utworzono 18 nowych 

kierunków studiów oraz zmodernizowano 

programy na kolejnych 

7. Zbyt małe zainteresowanie słuchaczy 

nie pozwoliło wystartować 

sześciu kierunkom. Szansą 

na ich uruchomienie jest obecna 

rekrutacja. 

Nie ma natomiast problemu 

z frekwencją na Uniwersytecie 

Trzeciego Wieku, o czym świadczy 

ogromna kolejka przed sekretariatem 

w okresie rejestracji 

na kolejny semestr. Dzięki dofi - 

nansowaniu z Programu Rozwojowego 

PW, Uniwersytet mógł 

rozszerzyć swoją ofertę o dodatkowe 

zajęcia i wykłady. 

ANNA ABRAMCZYK 

Fot. z arch. Biura Karier 

23

Jesienią 1980 roku Koło NSZZ „Solidarność” 

na Wydziale Inżynierii Sanitarnej 

i Wodnej poparło wniosek wykładowcy 

Jerzego Mroza o wmurowanie w Dużej Auli 

w Gmachu Głównym tablicy poświęconej 

Armii Krajowej. 

– Jeszcze jako student Wydziału Budownictwa 

Wodnego, a później pracownik Katedry 

Dróg Wodnych i Regulacji Rzek, przechodziłem 

codziennie przez aulę obok tablicy ku czci 

Gwardii Ludowej * *, poświęconej Franciszkowi 

Zubrzyckiemu „Małemu Frankowi”. Drażniła 

mnie, bo dowódca kilkuosobowego oddziału, 

który w rzeczywistości nie brał udziału 

w żadnej akcji przeciw Niemcom został uhonorowany 

w centralnym miejscu Politechniki 

Warszawskiej, a Armia Krajowa nie. Postanowiłem 

działać – wspomina Jerzy Mroz. 

Po uzyskaniu dla swojego wniosku poparcia 

Komisji Zakładowej NSZZ „S”, razem 

z dr. Jeremim Szczeniowskim zajął się jego 

realizacją. Na początku roku 1981, zaraz po 

pierwszych po wieloletniej przerwie wolnych 

wyborach władz uczelni, przedstawili sprawę 

nowo wybranemu rektorowi, prof. Władysławowi 

Findeisenowi. Inicjatywę poparł Senat 

PW i środowisko akademickie. 

Następnie Jerzy Mroz, z potrzebnymi pismami, 

pojechał do KAMBUD-u po materiał 

na tablicę. 

– Tam dano mi kilka propozycji i zdecydowałem 

się na kamień, który pozostał z odbudowy 

Zamku Warszawskiego. 

Materiał został przewieziony na Wydział Architektury 

PW, gdzie artysta rzeźbiarz, Bronisław 

Kubica miał wykonać napis. Trzeba było 

tylko ustalić jego treść. 

Najpierw Jerzy Mroz myślał o tym, żeby 

poświęcić tablicę pamięci Jana Rodowicza 

* W tym miejscu znajduje się obecnie jedna z dwóch 

tablic poświęconych studentom PW, którzy polegli 

w latach 1918–1920 w obronie niepodległości Polski. 

Odsłonięte w roku 1923 tablice zostały zniszczone 

po II wojnie światowej. Odtworzono je w roku 1990 

(przyp. red.) 

24 

STUDENTOM-ŻOŁNIERZOM 

Trzydzieści lat temu, 28 października, 

uroczyście odsłonięto 

tablicę poświęconą pamięci 

TADEUSZA ZAWADZKIEGO 

„ZOŚKI” oraz studentów Politechniki 

Warszawskiej – żołnierzy 

podziemia poległych 

w latach 1939–45. 

„Anody”, harcerza, żołnierza Szarych Szeregów 

i AK oraz Delegatury Sił Zbrojnych, 

a po wojnie studenta architektury na Politechnice 

Warszawskiej. Jego ojciec, Kazimierz 

Rodowicz, był profesorem na naszej 

uczelni, a mama, Zofi a z domu Bortnowska, 

pracowała w bibliotece. 

– Jednak istniało prawdopodobieństwo, że 

władze miasta nie wyrażą zgody na tę propozycję, 

ponieważ „Anoda” został aresztowany 

w roku 1949 i zginął, najprawdopodobniej 

zamordowany, w siedzibie Ministerstwa Bezpieczeństwa 

Publicznego w Warszawie – opowiada 

Jerzy Mroz. – Pomyślałem o Tadeuszu 

Zawadzkim „Zośce”, który studiował chemię 

na Politechnice Warszawskiej, a jego ojciec 

był przed wojną profesorem i rektorem naszej 

uczelni. 

Legendarny dowódca Szarych Szeregów 

był harcmistrzem, podporucznikiem AK, 

komendantem Organizacji Małego Sabotażu 

„Wawer”, zastępcą, a następnie komendantem 

harcerskich Grup Szturmowych 

w stolicy. Prowadził akcje bojowe, między innymi 

pod Arsenałem i Celestynowem. Zginął 

w roku 1943, w ataku na strażnicę w Sieczychach. 

Po zaakceptowaniu propozycji poświęcenia 

tablicy jego pamięci, na jesieni 1981 

roku został powołany komitet organizacyjny. 

W jego skład weszła siostra Tadeusza 

Zawadzkiego Anna Zawadzka i Jerzy Mroz 

oraz żołnierze z batalionu „Zośki”: Witold 

Bartnicki „Kadłubek”, Stanisław Broniewski 

„Orsza”, Stanisław Jastrzębski „Kopeć”, Kazimierz 

Łodziński „Kapsiut”, Bogdan Deczkowski 

„Laudański” i Stanisław Sieradzki „Świst”. 

W cotygodniowych posiedzeniach tego grona 

uczestniczył również ówczesny stołeczny 

konserwator zabytków. 

Z nim właśnie trzeba było stoczyć batalię 

o umieszczenie na tablicy znaku „Polski 

Walczącej”. Starał się on odwieść członków 

komitetu od tego pomysłu. W końcu, zdenerwowana 

siostra „Zośki” oświadczyła, że jej 

brat nie walczył o to, żeby jego profi l znalazł 

się na tablicy, tylko oddał życie za Polskę. 

I symbol pozostał. 

Data odsłonięcia tablicy została wyznaczona 

na dzień imienin Tadeusza. Na uroczystość, 

28 października, z całej Polski 

przyjechały drużyny harcerskie noszące imię 

„Zośki” Zawadzkiego oraz żołnierze Szarych 

Szeregów, ze swoim naczelnikiem hm. Stanisławem 

Broniewskim „Orszą” i komendantem 

Chorągwi Warszawskiej hm. Stefanem Mirowskim 

„Berkiem”. Przybyli także przedstawiciele 

Armii Krajowej, świata nauki i kultury. Obecni 

byli również: rektor PW – prof. Władysław 

Findeisen, rektor UW – prof. Henryk Samsonowicz, 

prof. Janusz Groszkowski i prof. Janusz 

Hryniewiecki. 

Rektor Findeisen powiedział, między innymi, 

że tablica oddająca cześć harcmistrzowi 

Tadeuszowi Zawadzkiemu „Zośce”, upamiętnia 

także wszystkich studentów Politechniki 

Warszawskiej, którzy polegli w latach II wojny 

światowej. 

Hm. Broniewski podkreślił, że obowiązkiem 

uczestników tej wojny jest przekazywanie 

prawdy o tamtych latach młodemu pokoleniu, 

a tablica będzie jej trwałym dowodem. 

Następnie siostra Tadeusza Zawadzkiego 

odsłoniła tablicę, przed którą zebrani złożyli 

kwiaty, po czym wysłuchali wiersza „Testament 

mój” Juliusza Słowackiego w interpretacji 

Jana Englerta, odtwórcy postaci „Zośki” 

w fi lmie „Akcja pod Arsenałem”. Od fragmentu 

utworu: A kiedy trzeba – na śmierć idą 

po kolei, jak kamienie przez Boga rzucane 

na szaniec!… pochodzi tytuł powieści Aleksandra 

Kamińskiego „Kamienie na szaniec”, 

przedstawiającej – między innymi – wojenne 

losy Tadeusza Zawadzkiego i jego przyjaciół 

z 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej 

– Aleksego Dawidowskiego „Alka” i Jana Bytnara 

„Rudego”. 

Uroczystość wmurowania tablicy zakończył 

recital pianistki Barbary Hesse-Bukowskiej, 

która wykonała utwory Fryderyka Chopina. 

Tekst i zdjęcie: ANNA ABRAMCZYK 


K OŁA NAUKOWE PW 

W POGONI 

ZA NASA 

Loty wahadłowców zostały zakończone. USA mają 

coraz mniej pieniędzy na eksplorację Kosmosu. 

Do wyścigu włączyły się Chiny, które w ostatnim 

czasie wysłały w tamtą stronę dwie rakiety. 

Czym, przy USA i Chinach, jest 

Politechnika Warszawska? 

Jak porównywać ją z takimi 

potęgami? Okazuje się jednak, 

że można i trzeba. A wszystko za 

sprawą Amelii. Jest „blondynką”, 

na sobie ma czerwone litery. Cechuje 

ją niezwykła wybuchowość, 

a wznieść się potrafi naprawdę wysoko. 

Rozszyfrujmy, kim – a może 

czym – jest ta nieznajoma. 

– Nazwa A(MEL)ia pochodzi od 

nazwy Wydziału Mechanicznego 

Energetyki i Lotnictwa, gdzie powstała 

– mówi Adam Okniński, jeden 

z członków sekcji rakietowej 

Studenckiego Koła Astronautycznego. 

–Większość rakiet budowanych 

na świecie ma żeńskie imiona, 

więc i nasza taką dostała. 

Zagadka rozwiązana. Amelia to 

nazwa rakiety zbudowanej przez 

studentów z PW. Odbyły się już 

dwa jej starty, pierwszy siedemnastego 

kwietnia tego roku. 

Pomysł zbudowania rakiety 

i „włączenia” się do kosmicznego 

wyścigu pochodzi od osób, które 

przychodząc na MEiL, interesowały 

się wcześniej astronomią 

i technikami kosmicznymi – na 

przykład Adam był współzałożycielem 

Polskiego Towarzystwa 

Rakietowego. Na uczelni mogli 

dalej rozwĳ ać swoją pasję. 

– Zdając na PW, wiedziałem że 

zapiszę się do koła – mówi Adam. 

– Trzeba pamiętać, że nasz opiekun 

naukowy, prof. Piotr Wolański, to 

uznany specjalista właśnie w dziedzinie 

technologii kosmicznych 

i astronautyki. Poza tym uczelnia 

daje kołu większe możliwości przy 

tworzeniu złożonych projektów. 

Kilka osób biorących udział 

w tworzeniu Amelii wcześniej 

budowało już małe rakiety. Sekcja 

rakietowa powstała cztery lata 

temu. Na początku większość jej 

prac związanych było z teoretycznymi 

rozważaniami. Dopiero 

rok temu pojawił się pomysł stworzenia 

rakiety. Mała grupka szybko 

przerodziła się w duży zespół. 

Obecnie w sekcji jest dwadzieścia 

osób, które wspierane są przez 

absolwentów MEiL pracujących 

w Instytucie Lotnictwa w Sekcji 

Technologii Kosmicznych. 

3… 2… 1… start! Najpierw mała 

mgiełka dymu i dorobek całego 

roku badań, projektowania, tworzenia, 

rozmów – z szybkością 100 

m/s – idzie w górę! Rakietę jeszcze 

przez chwilę widać. Działają 

na nią siła ściskania, opór powietrza 

i – duża jak na te wymiary – 

siła ciągu. Gdy oczom zebranych 

ukazuje się spadająca na spadochronie 

Amelia, rozbrzmiewa 

burza braw. Teraz już wiadomo 

– wszystko się udało! Gotowa do 

startu Amelia ważyła 5060 g. Na jej 

pokładzie znajdowały się urządzenia 

rejestrujące ciśnienie i przyspieszenia 

oraz kamera. 

– Głównym zadaniem było przetestowanie 

wszystkich podstawowych 

elementów rakiety – mówi 

Adam Okniński, koordynator sekcji 

rakietowej. – Badaliśmy, między 

innymi, konstrukcję nośną, 

system odzyskiwania i komputer 

pokładowy, chcieliśmy także zweryfi 

kować stabilność rakiety. 

Konstruktorzy nie chcieli, żeby 

Amelia poleciała zbyt wysoko. Po 

pierwsze dlatego, że mogłaby 

zniknąć z oczu zgromadzonych 

widzów. Po drugie – przepisy 

w Polsce nakazywały zarezerwowanie 

przestrzeni powietrznej. 


W Amelii wykorzystano, testowany 

wcześniej w Instytucie 

Lotnictwa, silnik kompozytowy, 

który wypełniono materiałem 

pędnym w ilości 480 g popularnego 

„karmelka” z bardzo niewielką 

domieszką drobnego pyłu 

aluminiowego. 

Konstruktorzy długo wahali 

się, według jakiej koncepcji 

zbudować Amelię. Musieli sobie 

odpowiedzieć na pytanie: 

czy zbudować rakietę opartą 

na konstrukcji wręgowej (a ściślej 

– szkieletowej), czy może 

samonośnej? Zmiana koncepcji 

w trakcie realizacji wiązałaby się 

z rozpoczęciem pracy od nowa. 

Zwyciężył pierwszy pomysł. 

(…) Cała konstrukcja rakiety 

opiera się na stelażu składającym 

się z 4 podłużnic (zrobionych z listew 

sosnowych o przekroju kwadratowym 

8×8 i długości 1 m) 

oraz czterech wręg (ze sklejki 

grubości 10 mm) – czytamy 

w materiałach koła. – Między 

dwiema dolnymi wręgami znajduje 

się łoże silnika. (…) 

Dzięki zastosowaniu takiego 

rozwiązania, korpus rakiety może 

być wykorzystywany wielokrotnie, 

z czego członkowie sekcji nie 

omieszkali skorzystać – wysłali 

Amelię w górę po raz drugi. 

Na początku czerwca członkowie 

SKA zaprezentowali swoje 

projekty, w tym Amelię, premierowi 

Donaldowi Tuskowi. W spotkaniu 

uczestniczyli studenci 

z kilku kół naukowych z Polski 

oraz minister szkolnictwa wyższego 

Barbara Kudrycka. Rakieta 

wzbudziła duże zaciekawienie. 

Może to znak, że i Polska włączy 

się do kosmicznego wyścigu? 

Tym bardziej że w tym roku dołączymy 

do Europejskiej Agencji 

Kosmicznej. 

Przy budowie Amelii studenci 

korzystali z dofi nansowania 

Samorządu Studentów – z puli 

przeznaczonej na projekty naukowe. 

W konkursie zajęli pierwsze 

miejsce, co zaowocowało 

kwotą pięciu tysięcy złotych. Niestety, 

w przypadku technik rakietowych 

nie jest to duża kwota. 

Dlatego korzystali także z funduszy 

koła, a nawet dokładali 

z prywatnych środków. Wsparł 

ich także Zakład Budowy Silni- 

ków z MEiL, który dał pieniądze 

na zakup niektórych elementów. 

Ważną pomoc okazali pracownicy 

warsztatów, którzy wykonywali 

różne podzespoły rakiety. 

– Po dwóch startach Amelii, nagraniach 

telewizyjnych oraz wizycie 

w kancelarii premiera mamy 

nadzieję, że na kolejne projekty 

znajdziemy sponsorów – wspomina 

Adam. 

Studenci nie zamierzają 

spocząć na laurach. Projekt 

Amelia będzie kontynuowany 

i modyfi kowany. Obecnie trwają 

także prace nad projektem 

rakiety ponaddźwiękowej, która 

byłaby zdolna wynosić niewielkie 

urządzenia badawcze 

– wielkości puszek po napojach 

(0,35 l), o masie nie przekraczającej 

0,5 kg – na wysokość kilku 

kilometrów. Z usług koła będą 

mogli skorzystać wszyscy, którzy 

będą chcieli przebadać swoje 

pomysły w warunkach panujących 

podczas wznoszenia oraz 

na dużych wysokościach. Pierwsi 

chętni już się zgłaszają. 

Sekcja rakietowa nie jest zarezerwowana 

tylko dla studentów 

z MEiL. Pracować w niej mogą 

wszyscy. Dlatego jej członkowie 

zapraszają do współpracy zarówno 

elektroników, materiałowców, 

jak i chemików. 

ZBIGNIEW ZAJĄC 

Fot. Paweł Jagiełło 

25

Wokół pierwszego egzemplarza, 

o numerze rejestracyjnym APR 764, 

zebrała się grupa dygnitarzy partyjnych, 

robotników oraz dziennikarzy, którzy 

upamiętnili to wydarzenie dla potomności. 

Jednak data 6 listopada przeszła do historii 

nie tylko z powodu uruchomienia FSO. Trzydzieści 

cztery lata wcześniej miała miejsce 

rewolucja październikowa. Rocznica tego 

wydarzenia stała się równocześnie okazją 

do zaprezentowania nowego samochodu. 

Najwyraźniej 22 lipca, czyli rocznica ogłoszenia 

manifestu PKWN, jeszcze nie rozpowszechniła 

się jako okazja do uruchamiania, 

otwierania i prezentowania. Od tamtej chwili 

minęło sześćdziesiąt lat. Jak wyglądała produkowana 

w FSO Warszawa, wie niemal 

26 

SZEŚĆDZIESIĄT LAT MINĘŁO 

Była pierwszym osobowym samochodem 

produkowanym 

w powojennej Polsce. Powstawała 

na licencji zakupionej w kontrowersyjnych 

okolicznościach od 

Związku Radzieckiego. Pierwsza 

Warszawa M-20 opuściła linię 

montażową warszawskiej Fabryki 

Samochodów Osobowych 

6 listopada 1951 roku o godzinie 

14:00. 

każdy. Przyjrzyjmy się zatem początkom żerańskiej 

fabryki. 

Zanim prezydent PRL, Bolesław Bierut, 

mógł podziwiać zalety nowego polskiego 

samochodu – zbudowanego przy „wydatnej, 

braterskiej pomocy” Związku Radzieckiego 

– nawiązano współpracę z włoskim Fiatem. 

Było to, na swój sposób, zachowanie ciągłości 

historycznej. Od roku 1932 montowano 

w Polsce kilka różnych modeli tej włoskiej 

marki. Do historii przeszły takie wozy, jak 

nieduży Polski Fiat 508 „Junak”, duże karety 

518 i 524, ciężarówka oznaczona jako 621 

oraz nowocześniejsze modele: 500 „Topolino”, 

1100 oraz 1500. Zakłady znajdowały 

się przy ulicy Sapieżyńskiej 6. 

14 kwietnia 1948 roku, w Turynie, pomiędzy 

stroną polską a włoskim koncernem motoryzacyjnym 

podpisano umowę o budowie 

w Polsce fabryki samochodów osobowych 

według włoskich planów, obejmującą również 

dostawę niezbędnego wyposażenia do produkcji 

licencyjnej samochodu Fiat 1100. 

Wydawać by się mogło, że o uruchomieniu 

produkcji samochodów w powojennej 

Polsce prasa powinna się szeroko rozpisywać. 

Wbrew pozorom, na ten temat pisano 

bardzo ostrożnie. W ostatnich dniach sierpnia 

1948 roku w „Życiu Warszawy” – na dalekiej, 

szóstej stronie – wydrukowano krótki 

artykuł, w którym pisano: 

(…) umowa licencyjna z włoskim Fiatem 

przewiduje budowę fabryki samochodów osobowych 

w Polsce (na Żeraniu pod Warszawą). 

Do budowy przystąpi się już w nadchodzącym 

sezonie budowlanym. Nowa fabryka będzie 

produkować 10 tysięcy Fiatów (o litrażu 1300 

cm) rocznie. Przy uruchomieniu drugiej zmiany 

produkcja podwoi się. (…) 

Podział wpływów 

Chyba nie sposób ustalić już przyczyn zerwania 

powojennej umowy z Fiatem. Najprawdopodobniej 

już od samego początku 

współpracy z włoskim koncernem pojawiały 

się zastrzeżenia grubo podszyte ideologią. 

Włochy znajdowały się przecież w zasięgu 

oddziaływania Stanów Zjednoczonych. 

W roku 1947 Amerykanie zaczęli wdrażać 

plan Marshalla, którego myślą przewodnią 

była pomoc krajom Europy Zachodniej. Nikt 

nie powiedział wprost, że chodzi o zwalczanie 

komunizmu, tylko o to, aby „kraje objęte 

planem nie uległy wpływom ZSRR”. Jest zatem 

bardzo możliwe, że Rosjanie, aby umocnić 

swoje wpływy w Europie Wschodniej, 

nalegali, by strona polska zerwała umowę 

z Włochami. 

Można jedynie przypuszczać, że jednym 

z elementów tych działań stała się umowa 

– podpisana w drugiej połowie stycznia 1948 

roku – pomiędzy Polską a ZSRR. Według niej 

nasz kraj miał otrzymać kredyt inwestycyjny, 

obejmujący – między innymi – dostawę 

maszyn oraz gotowych obiektów przemysłowych. 

Trudno przypuszczać, czy już wtedy 

planowano budowę zakładu wytwarzającego 

samochody na radzieckiej licencji. 


W roku 1948 wybrano też lokalizację przyszłej 

fabryki. Przedstawiciel władz państwowych, 

wiceminister przemysłu – Eugeniusz 

Szyr podpisał zarządzenie, w którym wybrano 

Żerań, znajdujący się w północno-wschodniej 

części Warszawy. W lipcu na dyrektora 

naczelnego „Fabryki Samochodów Osobowych 

w budowie” wybrano Stanisława Komorowskiego. 

Siedziba zakładów znalazła się na 

drugim końcu Warszawy – przy ulicy Filtrowej. 

Notabene, przy tej samej ulicy znajduje się 

obecnie Muzeum Motoryzacji, w którym możemy 

oglądać także prototypy i samochody 

seryjnie produkowane przez FSO. 

Miesiąc po utworzeniu fabryki samochodów 

tereny Pelcowizny, na których miał stanąć 

olbrzymi zakład, zaroiły się od ciężkiego 

sprzętu oraz geodetów Przedsiębiorstwa Inżynieryjno-Ziemnego 

„Warszawa 3”, którzy 

wykonywali konieczne pomiary i prace ziemne. 

Na spokojnych dotąd terenach warczały 

kopaczki (czyli koparki), a z ich rur wydechowych 

unosiły się kłęby dymów. 

Wiosną 1949 roku przygotowano budynki, 

które przeznaczono na siedzibę kierownictwa 

budowanej FSO. Umieszczono ją w wyremontowanych 

przedwojennych gmachach 

przy ulicy Modlińskiej 13, gdzie niegdyś mieścił 

się zespół szkół powszechnych. 

Od początku maja rozpoczęły się prace budowlane. 

Na ogromnym terenie zaczęto wznosić 

Halę nr 1. W jej budowie brali udział włoscy 

specjaliści, a jako prawie darmowa siła robocza 

służyły brygady paramilitarnej organizacji 

Służby Polsce. Wykonywali oni tylko najprostsze 

prace, ponieważ niebawem ich miejsce 

zajęło specjalistyczne przedsiębiorstwo „Beton-Stal” 

– główny wykonawca robót. 

Niedługo potem, prosto z ZSRR, nadeszła 

decyzja o zerwaniu dotychczasowych umów 


z Fiatem. Józef Stalin zdecydował, że kraje 

leżące w orbicie zainteresowań Związku Radzieckiego 

nie będą utrzymywać stosunków 

gospodarczych z „reakcyjnym” Zachodem. 

Jeśli mają być produkowane samochody, 

to będą to osiągnięcia radzieckiej motoryzacji. 

Nie było jeszcze potwierdzenia tej 

decyzji w dokumentach, ale to było tylko 

kwestią czasu. 

„Darmowa” licencja 

Kiedy włoscy specjaliści powrócili do Turynu, 

już 17 stycznia 1950 roku weszło w życie 

rozporządzenie ministra przemysłu ciężkiego, 

Kiejstuta Żemaitisa o utworzeniu „Przedsiębiorstwa 

Państwowego – Fabryka Samochodów 

Osobowych”. Dyrektorem naczelnym 

FSO został mianowany Sylwester Nowotny. 

Zaledwie tydzień później, przedstawiciele 

radzieckiego Ministerstwa Przemysłu Samochodowego 

i Traktorowego oraz polskiego 

Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego sygnowali 

umowę o bezpłatnym przekazaniu Polsce 

licencji na wytwarzanie samochodu osobowego 

GAZ M-20 Pobieda, produkowanego 

w radzieckiej fabryce w Gorkim od roku 1948. 

W ten sposób polska gospodarka została 

jednoznacznie ukierunkowana na wiele kolejnych 

lat. 

Jak się okazało, tysiące razy powtarzany 

dowcip miał prawdziwe źródło. Z ust do ust 

przekazywano sobie taki żarcik: „Jak wygląda 

współpraca pomiędzy Polską a ZSRR? 

My dajemy im węgiel, a oni w zamian biorą 

od nas mięso.” Tak było, między innymi, 

w przypadku „prezentu” w postaci produkcji 

Pobiedy M-20. Licencja była bezpłatna tylko 

teoretycznie. Po pierwsze, strona polska musiała 

zapłacić odszkodowania za zerwanie 

umowy z Fiatem. Można jedynie przypusz- 

60. rok istnienia FSO jest jednocześnie 

ostatnim. Zakład został defi nitywnie zamknięty, 

a jego tereny są sukcesywnie 

wyprzedawane. Tak stało się już z torem 

do przeprowadzania prób samochodowych. 

W jego miejscu inwestor zaplanował 

budowę bloków mieszkalnych. 

czać, że nie były to symboliczne kwoty. Po 

drugie, sama licencja była darmowa, ale za 

dokumentację techniczną Rosjanie kazali sobie 

zapłacić 150 mln złotych, a za tłoczniki 

blach – kolejne 250 mln złotych. 

Dostosowywaniem dokumentacji do produkcji 

w polskich warunkach zajęło się Biuro 

Konstrukcyjno-Doświadczalne. Na jego 

czele stanął główny konstruktor Fabryki Samochodów 

Osobowych, Karol Pionnier. Do 

jego zadań należało prowadzenie prac adaptacyjnych 

podczas konstruowania samochodu 

Warszawa oraz koordynacja prac nad 

przedprototypami i prototypami pojazdów. 

Nie było to łatwe zadanie. Pionnier był bezpartyjny, 

musiał więc co chwila borykać się 

„kłopotami” inspirowanymi przez zakładową 

organizację partyjną. 

Po rosyjsku i angielsku 

Pierwsze tomy dokumentacji samochodu 

trafi ły na Modlińską 13 już w październiku 

1950 roku. Jakież było zdziwienie inżynierów, 

kiedy pośród rysunków w języku rosyjskim, 

sporządzonych zgodnie z radziecką normą 

GOST, natrafi ali również na rysunki z amerykańskim 

sposobem rzutowania – opisane 

po angielsku. Nasi specjaliści przede 

wszystkim kopiowali plany na kalkach oraz 

budowali stanowiska badawczych do kontroli 

produkowanych podzespołów. Należy 

jednak przyznać, że według inżynierów 

pracujących nad wdrożeniem do produkcji 

polskiego samochodu osobowego, dokumentacja 

została profesjonalnie przygotowana, 

a tak zwane choroby wieku dziecięcego, 

na które zapada każdy nowy model samochodu, 

zostały uwzględnione przez radzieckich 

inżynierów. 

Pracownicy FSO wyjechali na szkolenia do 

radzieckiej fabryki w Gorkim. Zajmowały one 

bardzo dużo czasu, dlatego produkcję rozpoczęto 

od montowania samochodów z podzespołów 

przywożonych z ZSRR. To z nich 

powstały pierwsze Warszawy M-20. 

W czasie gdy trwały prace nad dokumentacją, 

postępowała również budowa fabryki. 

W oddanej do użytku hali nr 2 znalazły 

się, między innymi, Wydział Remontowy, Narzędziownia 

oraz Wydział Montażu. Równocześnie, 

w zakładach GAZ-a odbywało się 

szkolenie pracowników FSO. 

Tekst i zdjęcia: MICHAŁ LEŚNIEWSKI 

27

R E C E N Z J E 

Kiedy patrzymy na dagerotyp Adama 

Mickiewicza z roku 1839, widzimy 

dumnego mężczyznę z mocno 

zarysowanym podbródkiem, charakterystycznym 

nosem, wyraźną, zdecydowaną 

linią ust, inteligentnym, 

choć trochę nieufnym spojrzeniem. 

Obok takiej twarzy trudno przejść 

obojętnie. Bo wyobraźmy sobie, że 

nie wiemy, kim jest ten mężczyzna 

i spróbujmy domyślić się, co robił, 

kim był – przystojny, a więc w jego 

życiu mogło być wiele kobiet, zdecydowany, 

może nawet fanatyczny, 

intelektualista, ale coś szalonego, niezbadanego 

czai się w tym spojrzeniu. 

I wszystko to będzie prawdą. 

Tomasz Łubieński nie czyta z twarzy, 

czyta z dzieł i życia poety, by stworzyć 

portret tak żywy i intrygujący, 

jak ów dagerotyp. 

Książka Łubieńskiego dowodzi, jak 

ważna jest taka na poły beletrystyczna 

wycieczka w miejsca, w których poeta 

dorastał, do czasów, które moderowały 

jego ważne życiowe wybory, kształtowały 

wrażliwość, i w końcu ludzi, którzy 

wespół z nim brnęli przez ów trudny 

i pełen zawirowań wiek XIX. „M jak 

28 

Książki popularnonaukowe 

Ta świetnie napisana książka jest 

bardzo aktualna i godna polecenia 

każdemu, kto interesuje się postępami 

wiedzy o Wszechświecie. Do 

głównych bohaterów przedstawionej 

opowieści należą także laureaci Nagrody 

Nobla z fi zyki za rok 2011, 

Amerykanie Saul Perlmutter i Adam 

G. Riess oraz Australijczyk Brian 

P. Schmidt, którzy – badając wybuchy 

odległych gwiazd Supernowych 

– stwierdzili przyspieszanie rozszerzania 

się Wszechświata. 

Autorka kreśli opowieść od początku 

ubiegłego stulecia, kiedy Albert 

Einstein podał nową teorię przestrzeni, 

potwierdzoną wkrótce przez 

obserwacje astronomiczne. Potem 

nastąpiło spektakularne odkrycie rozszerzania 

się Wszechświata i to był 

początek współczesnej kosmologii. 

Jednym z najważniejszych odkryć 

astronomicznych było stwierdzenie, 

że prędkość obiegu gwiazd w galaktykach 

przekracza tę, którą można 

obliczyć z praw Keplera i Newtona, 

jeżeli masa galaktyki jest sumą widocznych 

w niej gwiazd. 

Pierwszym pomysłem astronomów 

na wyjaśnienie rozbieżności 

było przypuszczenie, że obserwacje 

teleskopowe uwidoczniają tylko 

DOTYKANIE CIEMNOŚCI 

część masy ciał składających się na 

daną galaktykę. Reszta mogła być 

skupiona w obiektach ciemnych lub 

świecących tak słabo, że znajdujących 

się poniżej granicy dostrzegania 

teleskopowego. Stąd określenie: 

ciemna materia. Odkrycie, dokonane 

przez zespoły astronomów kierowane 

przez tegorocznych noblistów, pokazało 

kolejne niezrozumiałe zjawisko: 

Mickiewicz” to bowiem nie tylko biografi 

a, ale napisana ze swobodą i swadą 

opowieść o czasach trudnych, gdy 

wielka polityka i charyzmatyczni poeci 

mieszkali pod jednym gradowym niebem. 

Tam wszystko jest równie ważne, 

by Mickiewicz był Mickiewiczem, nikim 

innym: przemarsz wojsk napoleońskich 

i czas, w którym młody chłopak przekonuje 

się, jak nisko ci piękni żołnierze 

przyspieszanie ekspansji Wszechświata 

zdaje się być napędzane jakąś 

nieznaną formą energii. Nazwano ją 

ciemną energią. 

Jeśli przyjąć tę interpretację, to 

okazuje się, że to wszystko, co widzimy 

na niebie, stanowi tylko kilka 

procent składu Wszechświata. 

Pomysł ciemnej materii i ciemnej 

energii nie jest jednak jedynym. 

upadną, szukając dróg powrotu, bieda 

po śmierci ojca i konieczność zarabiania 

na siebie, które zahartują go jak nic 

innego, studia i wyjazdy zagraniczne, 

działalność wywrotowa, ale i ognisty 

temperament, skłonność do romansów 

i awantur. U Mickiewicza wszystko 

to zlewało się w jedność dość enigmatyczną, 

pociągającą, przejmującą. 

Przede wszystkim zaś ów pierwiastek 

ludzki przenikał się nieustająco z pier- 

wiastkiem boskim, tym wyraźnym śladem 

geniuszu: 

„W ciągu jedenastu dni i nocy, do 

6 kwietnia włącznie, powstają sceny 

więzienne »Dziadów«, »Wielka 

Improwizacja«, według świadectwa 

samego Mickiewicza, a jest on 

w swojej autorskiej szczerości bardzo 

wiarygodny, powstała podczas jednej 

nocy. Rozpisuje się o tym Antoni Ody- 

Przecież do tych popularnych obecnie 

koncepcji doszliśmy zakładając 

milcząco, że prawa grawitacji, tak 

dobrze sprawdzone w naszym otoczeniu, 

obowiązują bez zmian także 

na superwielkich odległościach. 

Wśród konkurencyjnych teorii trzeba 

wymienić przede wszystkim tzw. 

MOND (od słów „Modifi ed Newtonian 

Dynamics”), która przy minimalnej 

modyfi kacji parametrów 

także dobrze tłumaczy obserwowane 

zjawiska. Przyszłość pokaże, 

które z obecnych wyjaśnień przejdzie 

próbę dalszych, dokładniejszych 

badań. 

Prof. ANDRZEJ KAJETAN 

WRÓBLEWSKI 

Wydział Fizyki Uniwersytetu 

Warszawskiego 

Evelyn Gates, Teleskop 

Einsteina. W poszukiwaniu 

ciemnej materii i ciemnej 

energii we Wszechświecie. 

Tłum. Tomasz Krzysztoń. 

Wyd. Prószyński i Ska, 

Warszawa, 2010. 

Lektura nieobowiązkowa 

niec, potwierdza Ludwik Orpiszewski, 

działacz emigracyjny, człowiek konkretny, 

którego budzi po nocy głośna 

deklamacja Mickiewicza.” 

„M jak Mickiewicz” to pozycja obowiązkowa 

dla tych, którzy Mickiewicza 

nie rozumieją, dla tych, którzy 

Mickiewicza widzą tylko przez pryzmat 

stereotypów, oceniają po pozorach 

źle przeprowadzonych i nudnych 

lekcji polskiego. 

GENIUSZ i CZŁOWIEK 

Mickiewicz – fenomen, dla którego 

winniśmy rozbudzić naszą ciekawość 

na nowo. 

JOLANTA GOMÓŁKA 

Tomasz Łubieński, M 

jak Mickiewicz. Świat Książki, 

Warszawa, 1998. 


PRZECZYTANE w PRASIE 

PAŹDZIERNIK 

20 

2011 

20.10.2011 r. w „Gazecie Wyborczej” mogliśmy 

przeczytać o najnowszych doniesieniach związanych 

z ociepleniem klimatu. Każdy z nas zastanawia się, jaki 

faktycznie może mieć to skutek w przyszłości. Czy nie 

jest to zmienność, jakiej podlega klimat co kilkaset lat, 

co jest za to odpowiedzialne i jakie przedsięwziąć środki zaradcze? 

Zdaniem naukowców, za ocieplenie klimatu odpowiedzialny jest dwutlenek 

węgla emitowany przez nas do atmosfery. Prawie 14 lat temu państwa 

uprzemysłowione zebrały się na konferencji w Kioto w Japonii. Uzgodniły, 

że do roku 2012 należy zmniejszyć ilość pompowanych w powietrze 

gazów cieplarnianych o 5 proc. w porównaniu z poziomem z roku 1990. 

Niedawno opublikowany raportu Europejskiego Centrum Badawczego informuje, 

że cel jest do osiągnięcia. To dobra wiadomość. Jest jednak 

i zła. W latach 1990–2010 aż o 45 proc. zwiększył się poziom emisji 

CO 2 . W roku 2010 sięgnęła też historycznego szczytu – przez cały ten 

rok wysłaliśmy w powietrze aż 33 mld ton tego gazu. Więc jak to? Uda 

się zmniejszyć, a produkowane jest coraz więcej – gdzie logika? Sygnatariusz 

z Kioto faktycznie ograniczyli emisję, ale wzrosła ona drastycznie 

w innych krajach, między innymi w Chinach i USA. Przeciętny obywatel 

Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej emituje rocznie 16,9 ton dwutlenku 

węgla, czyli przeszło dwa razy więcej niż mieszkaniec Unii Europejskiej. 

W wielu krajach brak jest dobrej woli, żeby doprowadzić do mniejszej 

emisji tego szkodliwego gazu. 

Ocieplenie klimatu może mieć dla nas tragiczne skutki. Już obserwujemy 

mniejszą masę lodowców, ogólne zwiększenie temperatury, wyższy poziom 

mórz i oceanów, a co najważniejsze – występowanie nieoczekiwanych zmian 

pogody. W historii świata zmiany klimatyczne miały ogromny wpływ na ludzkość 

– wiązało się to z wymuszoną migracją, zagładą cywilizacji oraz z wojnami. 

PAŹDZIERNIK 

19 

2011 

19.10.2011 r. na portalu dziennik.pl mogliśmy 

przeczytać o planie budowy przez Rosję bazy na Księżycu. 

Po wycofaniu się z programów kosmicznych 

USA, do głosu dochodzą inne kraje. Do wyścigu już 

włączyły się Chiny. Europejska Agencja Kosmiczna 

także stara się złączyć szeregi, by odgrywać znaczącą rolę w eksploracji 

Kosmosu. Rosjanie, którzy dotąd konkurowali z Amerykanami, poczuli, że 

otworzyły się nowe możliwości. Założyli, że w ciągu dwudziestu lat doprowadzą 

do powstania na Księżycu stacji kosmicznej. Chcą w tym celu wykorzystać 

kratery wulkaniczne na Srebrnym Globie. Podobno znajdują się 

między nimi korytarze, w których Rosjanie zamierzają umieścić nadmuchiwane 

bunkry, w których będą mieszkać astronauci. W ten sposób nie 

będzie trzeba wzmacniać ścian, co zmniejszy środki, jakie trzeba wydać 

na stworzenie bazy. Ma to również uchronić kosmonautów przed meteorami 

i promieniowaniem. 

Rosjanie chcą w ten sposób dobrać się do złóż na Księżycu i przesyłać 

je na Ziemię. Pytanie tylko, jakie będą tego skutki dla pozostałych mieszkańców 

naszej planety? 

PAŹDZIERNIK 

18 

2011 

18.10.2011 r. Polska Agencja Prasowa podała 

do wiadomości informację o sklonowaniu – przez zespół 

koreańskich badaczy, kierowany przez naukowca 

Hwang Woo-suka – kojota. Wcześniej kontrowersyjny 

badacz zasłynął informacją o wykorzystaniu do klono- 

wania ludzkich komórek. Okazało się wprawdzie, że były to tylko spekulacje, 

choć i na to nie ma dowodów. Później sklonował psa. Teraz – pod pretekstem 

ratowania ginących gatunków – dokonał klonowania kojota. W czerwcu 

przyszło na świat osiem szczeniąt. W przyszłości mają trafi ć do ogrodów 

zoologicznych w Korei i za granicą. 

zibi 


Z Ofi cyny Wydawniczej PW 

T XT_recenzje_inicjał 

TXT_recezje 

T XT_recenzje_inicjał 

TXT_recezje 

TXT_z_ofi cyny_podpis. 

TXT_z_ofi cyny_podpis. 

29

S P O R T O W C Y P O L I T E C H N I K I 

Łukasz Grabowski jest inżynierem 

i studentem studiów 

drugiego stopnia na 

Wydziale Mechanicznym Energetyki 

i Lotnictwa Politechniki 

Warszawskiej. 

– Właściwie powinienem już je 

skończyć, ale sport spowodował, 

że musiałem na chwilę odłożyć pisanie 

pracy – mówi Łukasz. – Mam 

już absolutorium i liczę, że za kilka 

miesięcy podejdę do obrony. 

W sierpniu, w niemieckim Musbach, 

Łukasz wywalczył srebrny 

medal podczas VII Szybowcowych 

Mistrzostw Świata Juniorów 

w klasie Standard. 

Spełnić marzenie taty 

To właśnie on, jako pierwszy, 

zainteresował Łukasza wszystkim, 

co lata. Inni chłopcy bawili 

się samochodami, a on samolotami 

i rakietami. Tata chciał latać, 

ale nigdy nie było mu to dane. 

Zdawał nawet do Dęblina. 

– Zabawne, że do tej pory nie 

latał – mówi Łukasz. – Mama 

już siedziała ze mną w szybowcu 

i mogła polatać. Bardzo jej 

się podobało. 

Zaczynał od modelarstwa – 

od sklejania plastikowych mo- 

30 

MODLIŁEM SIĘ 

o DESZCZ 

deli samolotów. Tata je kupował 

i przynosił do domu. Jednak one 

nie latały… 

Łukasz pochodzi z Wrocławia. 

Tam kończył szkołę podstawową, 

gimnazjum i liceum. Jeszcze 

w czasach, gdy bawił się 

w sklejanie plastikowych modeli, 

spotkał w sklepie modelarskim 

instruktora z modelarni we Wrocławiu. 

– Zapytał, czy nie chciałbym 

przyjść i bawić się w to bardziej 

profesjonalnie – wspomina Łukasz. 

– Szczerze mówiąc, nawet 

nie wiedziałem, że takie miejsca 

istnieją. Nie były to jeszcze czasy 

internetu. 

Rodzice się zgodzili. Udało się 

nawet wykonać dioramę, z którą 

wystartował w konkursie. Nie 

miało to jednak znaczenia. Samochód 

powinien jeździć, statek 

pływać, a samolot latać – powtarzał 

mu jego instruktor, namawiając 

do tworzenia modeli 

mechanicznych. Dlatego kolejny 

model miał silnik spalinowy i latał 

na uwięzi. Najsmutniej było, 

gdy spadł i trzeba było tworzyć 

go od nowa. 

– To była doskonała nauka 

– mówi Łukasz. – Trzeba było 

W sporcie o sukcesie decyduje tak wiele czynników, 

że nie ma jedynego, prawdziwego wzorca 

wskazującego, co trzeba robić, by zwyciężać. Starzy 

trenerzy powiadają, że trzeba za…suwać, że 

potrzebne są krew, pot i łzy. Jedno jest pewne – 

trzeba znaleźć cel i dążyć do jego osiągnięcia. 

znać podstawy matematyki i fi zyki, 

więc tym mocniej przykładałem 

się do nauki. Starsi koledzy 

w modelarni podpowiadali, jak 

coś policzyć lub wykonać. 

Namówili go także na start 

w Mistrzostwach Polski. Zajął 

czwarte miejsce. Nigdy jednak 

nie czuł potrzeby rywalizacji. 

Pierwszy raz 

w szybowcu 

Gdy wsiadał doń pierwszy raz, 

wcale nie myślał o sporcie i wynikach. 

Mając szesnaście lat 

– czyli najmniej, ile można, by 

rozpocząć przygodę z podniebnym 

hobby – dotarł do Aeroklubu 

Wrocław. Na lotnisko przyprowadził 

go kolega, który właśnie zaczął 

szkolenie. 

Pierwsze loty odbywały się z instruktorem. 

– Gdyby w kokpicie była kamera, 

na pewno zarejestrowałaby, 

że z każdą sekundą lotu miałem 

szerszy uśmiech – wspomina 

Łukasz. 

Pierwsze dwa loty są zapoznawcze, 

czyli kursant siedzi 

i obserwuje. Łukasz jednak nie 

wytrzymał i po pierwszym locie 

poprosił swoją instruktorkę, Marlenę 

Czubską, czy może spróbować 

sam. Dwa tygodnie zajęło 

mu skończenie „podstawówki”, 

czyli kursu podstawowego. To 

tyle czasu, że właściwie można 

jeszcze nie wyjść z szoku, że się 

lata, a już kończy się pierwszy 

etap szkolenia. 

Łukasz dużo wcześniej otrzymał 

prawo latania niż jazdy. Była 

to doskonała szkoła odpowiedzialności 

i wstęp do profesjonalizmu, 

bez którego nie da się 

długo latać. Przed każdym startem 

musiał złożyć spadochron 

– którego na razie nie musiał 

używać – oraz sprawdzić stan 

szybowca. 

– Do wszystkich spraw związanych 

z bezpieczeństwem trzeba 

podchodzić bardzo poważnie – 

mówi Łukasz. – Tego właśnie nauczyli 

mnie we Wrocławiu. 


Po szkoleniu podstawowym 

przyszedł czas na kolejne, najpierw 

związane ze startem za 

samolotem. Później – z lądowaniem 

na celność i następne – 

związane z lataniem termicznym 

oraz akrobacje. Potem przyszedł 

czas na egzamin końcowy i zdobycie 

licencji. 

Latanie wciągnęło go bez reszty. 

Każde wakacje spędzał na lotniskach. 

Po Wrocławiu przyszedł 

czas na Włocławek, gdzie odnalazł 

swoje miejsce. Tam spotkał 

wielu doskonałych pilotów i przyjaciół. 

Spał w namiocie. Musiał 

sobie gotować i prać. Gdy nie 

latał, siedział w warsztacie. 

Rodzice, widząc zamiłowanie 

syna, uznali że nie da się na dłuższą 

metę spać w namiocie, więc 

kupili małą przyczepę, którą na 

wakacje stawiali na lotnisku. 

Szef wyszkolenia Aeroklubu 

Włocławek namówił go, by spróbował 

swoich sił w rywalizacji. 

Długo się wahał. Na pierwsze 

zawody pojechał bez większego 

przygotowania, ale spodobało 

mu się. Złapał bakcyla. Prosto 

stamtąd pojechał na Mistrzostwa 

Polski juniorów. Nieoczekiwanie 

wywalczył trzecie miejsce. 

– Właściwie to był przypadek 

– skromnie mówi Łukasz. – Do 

przedostatniego dnia zajmowałem 

czwarte miejsce. Ostatniego 

dnia ktoś dopatrzył się błędu 

w naliczeniu punktów za którąś 

z konkurencji i okazało się, że 

Przed nami dwie wielki imprezy sportowe. 

Igrzyska Olimpĳ skie w Londynie, które 

obejrzymy w telewizji i Mistrzostwa Europy 

w piłce nożnej, które odczujemy na własnej 

skórze. Właściwie od dwóch lat odczuwamy, widząc, 

jak nasze pieniądze idą na budowę stadionów 

piłkarskich. Nie da się ukryć, w tej dziedzinie możemy 

pochwalić się sukcesami. Po latach komuny, 

niszczejącego Stadionu Dziesięciolecia i degradacji 

sportu, nowe obiekty to skok cywilizacyjny. 

Należy jednak pamiętać, że następcy Kuby Błaszczykowskiego 

i Rafała Murawskiego na nich nie potrenują, 

bo… mogliby zniszczyć murawę. Dlatego 

wymyślono Orliki. Jest ich około 2000. Gdy policzymy, 

że na każdym trenuje setka dzieci, wyjdzie 

nam, że mamy w Polsce dwadzieścia tysięcy młodych 

piłkarzy. Mogłoby się wydawać, że to dużo, 

że za pięć lat doczekamy się zespołów na miarę 


S P O R T O W C Y P O L I T E C H N I K I 

mam medal. Takie szczęście nowicjusza. 

Sportowe latanie wciągnęło 

go. Po mistrzostwach czuł jednak 

niedosyt – uważał, że medal 

nie do końca mu się należał. Postanowił 

w kolejnym roku przygotować 

się lepiej. Startował wtedy 

w klasie B. Potem przesiadł się 

na klasę standard. 

Przeprowadzka 

do stolicy 

Renoma i prestiż Politechniki 

Warszawskiej przeniosły 

Łukasza z Wrocławia do Warszawy. 

– W Polsce jest kilka uczelni, 

na których prowadzone są studia 

związane z lotnictwem – mówi. 

– Jednak Politechnika Warszawska 

ma prestiż i renomę na całym 

świecie. Dlatego właśnie tu 

złożyłem dokumenty i – ku mojej 

radości – zostałem przyjęty. 

Pierwsze sukcesy zbiegły się 

z początkiem studiów. W kolejnym 

roku powtórzył trzecie 

miejsce na MP. Startował także 

w zawodach seniorów. 

W roku 2009 wywalczył koronę 

szybowcową w swojej klasie. 

Wywalczył tytuły w Mistrzostwach 

Polski juniorów i seniorów oraz 

w Krajowych Zawodach Szybowcowych. 

Wziął także udział 

w Mistrzostwach Świata juniorów. 

Zajął tam piętnaste miejsce 

na 45 startujących. Nie był 

to zły wynik. 

– Postawiłem sobie za cel medal 

na MŚ – mówi Łukasz. – Początkowo 

nie wierzyłem, że jest 

on w moim zasięgu. Sporo pomogły 

mi zajęcia z psychologiem 

sportu. 

Wypisał swój cel na kartkach 

i rozwiesił je na ścianach, by 

cały czas mieć go przed sobą 

– i w domu, i w pracy. Od stycznia 

Łukasz pracuje w Instytucie 

Lotnictwa. 

Zawody szybowcowe mają 

swoją specyfi kę. Każda konkurencja 

przypomina etapy w rajdach 

samochodowych. Przeloty 

odbywają się po wcześniej ustalonych 

trasach, a szybowiec 

musi znaleźć się w odpowiednich 

strefach. Cały czas – za pomocą 

logerów – monitorowane 

są pozycja i wysokość. Po wylądowaniu 

sędziowie zgrywają plik 

i na komputerze sprawdzają prawidłowość 

przelotu. Najważniejsze 

jest osiągnięcie wszystkich 

punktów i jak największej prędkości 

średniej. 

W sierpniu, w niemieckim 

Musbach, Łukasz stanął do 

walki o medal. Rozegrano pięć 

konkurencji. Początkowo nic 

nie wróżyło sukcesu, zaczął 

od 17 miejsca. Pogoda mu nie 

sprzyjała. Słabo mu się latało, 

gdy się pogarszała. 

– W sumie startowało około stu 

szybowców – mówi Łukasz. – 

Szczególnie gdy leciało się podczas 

słabszej aury, widziało się 

drużyn z Madrytu albo Barcelony. W czterdziestomilionowym 

kraju dwadzieścia tysięcy trenujących 

to jednak trochę mało. Teraz każdy chłopiec chce 

grać. Dostać piłkę i kiwać jak Leo Messi. Nie każdemu 

może to być jednak dane. 

Gdy przyjrzymy się grupie trenujących dzieci, 

okaże się, że wiele z nich dysponuje bardzo małą 

sprawnością fi zyczną. Nie potrafi ą zrobić przewrotów 

gimnastycznych, pływać, biegać „rytmowo”, 

kozłować czy też wykonać prawidłowego odbicia 

w siatkówce. Potrafi ą za to kopnąć i biec. Z zatrzymanie 

jest już gorzej. 

EURO 2012 pochłonie wiele miliardów złotych. 

Dostaniemy za nie cztery, pięć nowoczesnych stadionów. 

Pójdą one następnie w ręce tych, którzy 

będą zarabiać grubą kasę na koncertach i innych 

imprezach. Sportu zobaczymy tam niewiele. Dostaniemy 

też złudne marzenie o medalu ME i o roz- 

leżące w polu szybowce. Wielu 

zawodników nie potrafi ło sobie 

z nią poradzić. To działało 

na moją psychikę. 

Gdy pogoda się poprawiała, 

odrabiał straty. Przed piątą konkurencją 

był piąty. Uwierzył wtedy, 

że może jednak uda mu się 

wywalczyć medal. Zarazem pogodził 

się z tym, że taki wynik 

będzie też sukcesem. W piątej 

konkurencji nie poszło mu tak, 

jak chciał. Okazało się jednak, 

że przeciwnicy polecieli jeszcze 

gorzej. Przed ostatnim dniem 

awansował więc na drugą lokatę. 

O złocie nie miał co marzyć, 

bo miał zbyt dużą stratę. Pomiędzy 

nim a trzecim zawodnikiem 

była niewielka liczba punktów. 

Gdyby ostatnia konkurencja się 

nie odbyła, pozostałby na drugim 

miejscu. 

– Pierwszy raz modliłem się 

o deszcz, bo wtedy komisja odwołałaby 

start – wspomina. – 

I udało się. Poczułem ogromną 

ulgę, a moja ekipa wrzuciła mnie 

do basenu. 

Łukasz osiągnął cel i wywalczył 

srebrny medal. Od przyszłego 

roku przechodzi do grupy seniorów. 

Już postawił przed sobą 

kolejne zadania. Po pierwsze 

– skończyć studia, po drugie 

– powtórzyć sukces w starszej 

grupie. Życzymy mu tego serdecznie. 

ZBIGNIEW ZAJĄC 

Fot. Michał Kania 

D R U G A S T R O N A M E D A L U 

woju piłki nożnej wśród dzieci i młodzieży, choć 

już powoli widać znużenie tą dyscypliną. 

Inne sporty letnie są obecnie mniej ważne, choć 

mocno będziemy się wściekać, gdy na IO nie będzie 

medali. Trenerzy innych niż futbol dyscyplin już zaczynają 

się zastanawiać, na co się przebranżowić. 

Po co mają się uczyć kilkanaście lat, poświęcać 

życie rodzinne, pracować na rozwód, kiedy ich 

praca jest wyceniana na parę złotych. 

Dziś, na zlecenie UEFA, wydawane są nasze 

pieniądze. W lipcu 2012 roku, kiedy zakończą się 

ME i IO, będziemy mogli podsumować, czy to się 

opłacało i co dalej z tym wszystkim? 

Na rok 2012 przepowiedziano koniec świata. Tak 

dobrze jednak nie będzie, będzie za to koniec marzeń 

i początek kolejnych czterech lat przemyśleń 

– dlaczego tak słabo nam poszło? 

zibi 

31

P RASA AKADEMICKA PISZE... 

Pismo „Uniwersytet Warszawski”, 

w październikowym numerze 

z 2011 roku, w interesującej publikacji 

dr Ewy Korpysz przedstawia „Dziwne 

dzieje damy z gronostajem” Leonarda 

da Vinci. Ten obraz – obok „Pejzażu 

z miłosiernym Samarytaninem” Rembrandta 

– jest najcenniejszy w polskich 

zbiorach. Przedstawia Cecylię Gallerani, 

córkę ambasadora Florencji i Lukki, 

ismo PG” – miesięcznik pracow- 

„Pników, studentów i absolwentów 

Politechniki Gdańskiej – w numerze październikowym 

z 2011 roku zajmuje się 

związkami muzyki z matematyką. Artykuł 

Krystyny Nowickiej pt. „Matematyka 

w muzyce czy muzyka w matematyce” 

został opatrzony następującymi mottami: 

„Muzyka to nieświadome liczenie 

dusz” (Gottfried Wilhelm Leibniz – jeden 

z twórców rachunku różniczkowego 

i całkowego) oraz „Między duchem 

a materią pośredniczy matematyka” 

(Hugo Steinhaus – wybitny polski matematyk 

ze szkoły lwowskiej). 

– Dla przeciętnego odbiorcy muzyki 

matematyka i muzyka należą do dwóch 

różnych światów. Matematyka postrze- 

32 

UNIWERSYTET WARSZAWSKI 

nr 4 (54), październik 2011 

która – mając 14 lat – została metresą 

księcia Mediolanu Lodovica Sforzy. 

Badania wskazują, że obraz został namalowany 

w roku 1490. Elementem 

datującym powstanie arcydzieła jest 

charakterystyczna suknia ukrywająca 

ciążę. Cecylia została namalowana 

w modelu sukni, który przywędrował do 

Włoch z Hiszpanii i był bardzo ceniony 

przez kobiety w ciąży. 

– Przez Neapol wzór ten dotarł na 

północ do Mediolanu. Tego rodzaju 

moda spagnola stała się obiektem zabiegów 

wielu ówczesnych dam dworu 

ze względu na swój specyfi czny maskujący 

fason. Cecylia urodziła syna 

o imieniu Cesare w maju 1491 roku. 

Suknia wskazywałaby zatem na datowanie 

portretu na rok 1490. Potwierdziły to 

też badania uczonych włoskich i amerykańskich, 

którzy dotarli do archiwaliów 

PISMO PG 

nr 7 (166), październik 2011 

gana jest jako wiedza ścisła i surowa, 

wymagająca porządku, odpowiednich 

reguł, daleka od spontanicznej fantazji. 

Jest to nauka rozumu, a nie serca. 

Natomiast muzyka to rodzaj sztuki odnoszącej 

się bezpośrednio do emocji. 

Wydaje się ona być wolna od wszelkich 

reguł – pisze autorka i od razu odpowiada, 

że to nie jest prawda. 

Muzyka bowiem opiera się na stałych 

regułach i zależnościach. Sama 

budowa akordów wymaga znajomości 

zasad, w których tkwi matematyka. 

Arytmetyczne proporcje występują 

w układzie wartości nut, a w harmonii 

funkcyjnej można spotkać ciągi geometryczne 

i arytmetyczne. O jakości utworu 

muzycznego decyduje uporządkowanie 

w nim dźwięków według odpowiednich 

zasad, dlatego właśnie kompozytorzy od 

wieków stosowali reguły mające charakter 

matematyczny, a współcześni doszli 

w tym do perfekcji – używają metod 

pochodzących z różnych działów matematyki, 

takich jak teoria gier, teoria 

prawdopodobieństwa (szczególnie kombinatoryka) 

czy też teoria grup. 

– Matematyczność muzyki zaistniała 

już dość dawno, bo ponad 2600 lat 

na temat związku Cecylii i Lodovica. Badacze 

podkreślili poza tym rolę trzymanego 

przez kobietę zwierzątka, które ma 

znaczenie symboliczne, nawiązuje do 

mitu o narodzinach Herkulesa i bywa 

kojarzone z czasem oczekiwania na potomstwo 

– wyjaśnia autorka, ale dodaje, 

że nie wszyscy uczeni zgadzają się 

z takim datowaniem. 

Wszyscy natomiast są zgodni co do 

tego, że jest na nim faktycznie Cecylia 

Gallerani, chociaż w górnym lewym 

rogu obrazu widnieje napis „LA BEL- 

LE FERONIERE.LEONARD D’AWINCI” 

umieszczony z polecenia księżnej Izabeli 

Czartoryskiej. Jej zdaniem, przedstawiał 

metresę króla Francji Franciszka 

I, znaną jako La Belle Ferronière, jako że 

była żoną kowala, czy też kupca żelaza. 

Izabela z Flemmingów Czartoryska była 

wielką miłośniczki i mecenasem sztuki. 

temu. Odkryli ją pitagorejczycy. Podstawą 

ich fi lozofi i było: „Wszystko jest 

liczbą”, więc idea matematyczności 

świata dotyczyła wszystkiego, poczynając 

od nauki i sztuki, a kończąc na 

całym wszechświecie – przypomina 

Krystyna Nowicka i dodaje, że pitagorejczycy 

podzielili całą skalę muzyczną 

na równomierne oktawy. Oktawa pitagorejska 

dzieliła się na 7 tonów i 12 

półtonów. 

Ważną rolę matematyki w muzyce 

widać przy analizie pojęcia dźwięku 

i jego własności. Muzyka to zbiór odpowiednio 

uporządkowanych dźwięków. 

Dźwięk powstaje w wyniku drgań 

mechanicznych i określa się go jako falę 

ciśnienia powietrza. Powietrze w danym 

punkcie rozrzedza się i spręża. Właśnie 

te zmiany ciśnienia są rejestrowane 

przez nasze ucho. 

– Wobec tego można stwierdzić, że 

fi zyka + matematyka = muzyka – konkluduje 

Krystyna Nowicka. 

Pisze dalej, że aby zrozumieć dane 

zjawisko, trzeba je opisać, czyli stworzyć 

pewien model matematyczny. To 

samo dotyczy prób zrozumienia powstawania 

dźwięków w instrumen- 

Portret znalazł się w Polsce, a konkretnie 

w Puławach w rezydencji Czartoryskich, 

w roku 1800. Kupił go, specjalnie dla matki, 

Adam Jerzy Czartoryski. Po powstaniu 

listopadowym dobra Czartoryskich 

skonfi skowano, a oni sami udali się na 

emigrację do Paryża, zabierając ze sobą 

obraz Leonarda da Vinci. Po wojnie francusko-pruskiej 

obraz, wraz z innymi zbiorami 

Czartoryskich, wrócił do Polski i stał 

się chlubą – założonego w roku 1878 

– Muzeum Czartoryskich. Na widok publiczny 

pierwszy raz został wystawiony 

w roku 1882. Po II wojnie światowej 

losy obrazu były dramatyczne. Stał się 

przedmiotem sporu Göringa z Hitlerem, 

który chciał go mieć w swoich zbiorach 

w Linzu. W roku 1946 portret został odnaleziony 

w Bawarii przez polsko-amerykański 

zespół badaczy i pod pieczą Karola 

Estreichera powrócił do Polski. 

tach muzycznych. To zagadnienie 

(opisu drgań struny umocowanej na 

końcach) pojawiło się w XVIII wieku, 

a w jego analizie wzięło udział wielu 

wybitnych matematyków. W roku 1748 

szwajcarski matematyk Leonhard Euler 

podał równanie drgań struny, tzw. równanie 

fali płaskiej. 

– Jest to równanie różniczkowe 

cząstkowe rzędu drugiego wraz 

z pewnymi warunkami granicznymi. 

Analiza rozwiązania tego zagadnienia 

potwierdziła określenie wprowadzonych 

wcześniej interwałów w muzyce, jak 

i istnienie konsonansów czy też dysonansów. 

Nie będę przedstawiała tej 

analizy, ale chcę podkreślić, że wiedza 

z trygonometrii jest tu niezbędna – 

stwierdza autorka i dodaje, że równanie 

falowe zapoczątkowane w opisie drgań 

struny w tej lub bardziej złożonej postaci 

zaczęło pojawiać się poza muzyką, 

a mianowicie w dynamice cieczy, gdy 

opisywało powstawanie fal wodnych; 

w ogólnej teorii dźwięków, gdy opisywało 

fale akustyczne; w teorii elektryczności 

i magnetyzmu, gdzie mówi się 

o falach elektromagnetycznych. 

Oprac. Ech 


HONOROWY 

DOKTORAT DLA 

PROF. JÓZEFA 

MODELSKIEGO 

Prof. dr hab. inż. JÓZEF WIE- 

SŁAW MODELSKI z Wydziału 

Elektroniki i Technik Informacyjnych 

Politechniki Warszawskiej otrzymał 

tytuł doktora honoris 

causa Wojskowej Akademii 

Technicznej w Warszawie. 

Uroczystość odbyła się 

3 listopada bieżącego 

roku w sali widowiskowo-kinowej 

Klubu WAT, w obecności 

władz wojskowej 

uczelni, w tym rektora-komendanta 

gen. bryg. prof. 

Zygmunta Mierczyka i Senatu 

WAT. Obecni byli również 

przedstawiciele władz 

Politechniki Warszawskiej 

– z rektorem, prof. Włodzimierzem 

Kurnikiem – oraz 

Wydziału EiTI. 

Uchwałę Senatu, dotyczącą 

nadania prof. Modelskiemu 

godności doktora honorowego 

WAT, odczytał prof. Marian 

Wnuk, dziekan Wydziału Elektroniki 

Akademii, a laudację laureata 

wygłosił prof. Bogusław 

Smólski, były rektor tej uczelni. 

Prof. Józef Modelski jest absolwentem 

Wydziału Elektroniki PW 

i od roku 1973 pracuje w Instytucie 

Radioelektroniki PW. Od 

roku 1996 pełni funkcję 

jego dyrektora. Zainte- 

resowania naukowo-badawcze profesora 

koncentrują się wokół techniki 

mikrofalowej, radiokomunikacji i telewizji. 

Jest autorem – lub współautorem 

– wielu publikacji naukowych, 

patentów oraz monografi i. 

Jest założycielem i prezesem Fundacji 

Wspierania Rozwoju Radiokomunikacji 

i Technik Medialnych, 

członkiem prezydiów: Komitetu 

Elektroniki i Telekomunikacji PAN 

oraz Komitetu Badań Kosmicznych 

i Satelitarnych PAN. Aktywnie działa 

w międzynarodowej organizacji 

inżynierskiej IEEE. Jest członkiem 

kapituły Panteonu Polskich Wynalazców 

i Odkrywców. 

Prof. Józef Modelski od wielu lat 

współpracuje z WAT – przyczynił się 

do rozpowszechniania dorobku naukowego 

oraz kreowania wizerunku 

Akademii, jako znaczącej uczelni 

technicznej w świecie. 

Podczas ceremonii nadania mu 

tytułu doktora honoris causa profesor 

wygłosił wykład zatytułowany 

„Radiokomunikacja – drugie stulecie…”. 

Później, jeszcze długo po zakończeniu 

uroczystości, przyjmował 

gratulacje od licznego grona przedstawicieli 

środowiska akademickiego 

Politechniki Warszawskiej i innych 

uczelni oraz ośrodków naukowych 

i fi rm, z którymi współpracuje. 

Tekst i zdjęcia: ANNA ABRAMCZYK

PW 

w zbliżeniu 

Jesienią Politechnika 

Warszawska potrafi być 

piękna i wyjątkowa – widok 

od strony wejścia głównego 

do Gmachu Wydziału 

Elektroniki i Nauk Informacyjnych. 

Już niebawem 

spadną liście, a ziemię 

pokryje śnieg... 

Tekst i zdjęcia: zibi

Pismo PG

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?