Af sjónhverfingum Um sjálfsöguna og sjálfsöguleg ... - Skemman

texta sem byggir á kóðaðri umræðu. Þessi tvöfalda kóðun gengur út á að draga í efa þær
aðferðir og frásagnarform sem eru við lýði í bókmenntakerfinu. Um leið er gerð grein fyrir
því að það verði samt, að minnsta kosti enn um sinn, að styðjast við þessar aðferðir og
frásagnarform. 62 Póstmódernísk sagnagerð er því mótsagnakennd, samkvæmt Hutcheon, því
hún vinnur innan þess kerfis sem hún leitast við að brjóta niður og einkennist af írónískri
fjarlægð í úrvinnslu sinni á eldri hefðum.
Frásagnargerð paródíunnar skiptist annars vegar í „doxa“ og hins vegar „paradoxa“ en
þessi hugtök notar Barthes til að lýsa því hvernig höfundar vinna úr textum eldri höfunda. 63
„Doxa“ gefur til kynna úrvinnslu hins póstmóderníska höfundar á hefðbundnum
frásagnarformum sem hann notar til að sýna fram á hvernig hann er háður þessum formum til
þess að búa til sviðsettan texta. 64 Harmleikjaþemað í sögu Guðjóns og Helenu í Stefnuljósi og
í sögunni „Orfeus og Evridís“ í Níu þjófalyklum er dæmi um úrvinnslu á eldri hefðum í
textum Hermanns Stefánssonar. „Paradoxa“ byggir aftur á móti á hliðskipun aðferða og kóða.
Þá skeytir höfundurinn saman ólíkum og oft mótsagnakenndum frásagnarformum eða
aðferðum til þess að grafa undan eldri formum bókmenntahefðarinnar. „Paradoxa“ byggir þar
af leiðandi á því að höfundurinn beitir samtímis „doxa“ og „paradoxa“. 65 Ljósmyndir sem
frásagnaraðferð í Stefnuljósi er gott dæmi um „paradoxa“ sem togast á við hið hefðbundna
frásagnarform harmleiksins og grefur undan veruleikagildi þess.
Paródían í textanum beinist einnig að hugmyndum og kenningum Harolds Blooms en
söguhöfundurinn snýr meðvitað út úr og leikur sér með þær. Harold Bloom lítur á hugtakið
textatengsl í þrengri merkingu orðsins texti en Kristeva og Barthes en merking hans
einskorðast við orð á blaði. Hann telur að allur skáldskapur sé textatengdur því yfirleitt geti
skáldskapur og textar aðeins líkt eftir eldri skáldskap og textum. 66 Þá tengir Bloom ennfremur
textatengsl við kenningar Freuds um sálgreiningu og líkir sambandi höfundar við texta eldri
höfunda við Ödipusarduld, þar sem eldri höfundurinn er í hlutverki skáldföður (e. poetic
father). Samband höfundarins Guðjóns í textanum við skáldföðurinn Ólaf Jóhann er gott
dæmi paródíu og meðvitaðan leik. Eins og fram hefur komið birtist nafn Ólafs Jóhanns
ítrekað í sögum Guðjóns og Helena dregur þá ályktun að Guðjón sé með persónu Ólafs
Jóhanns á heilanum. Þetta samband speglar kenningu Blooms um höfundinn sem verður að
62 Sama rit, bls. 188-9.
63 Sama rit, bls. 76.
64 Sama rit, bls. 190.
65 Sama rit, bls. 190.
66 Sama rit, bls. 134.
26