ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

αποδίδεται στην Parole, η έκφραση της οποίας διέπεται από
τυχαιότητα και συμπτωματικότητα.
Δομικό στοιχείο της Langue είναι το γλωσσικό σημείο. Το
γλωσσικό σημείο αποτελεί τον αδιάρρηκτο δεσμό μιας ακουστικής
εικόνας ή σημαίνοντος με μια έννοια ή σημαινόμενο. Η ένωση
σημαίνοντος-σημαινόμενου δεν είναι αποτέλεσμα γενετικού ή
αιτιώδους λόγου. Αντίθετα, η ένωση προκύπτει αυθαίρετα από
την διυποκειμενική συμφωνία των μελών μιας κοινότητας. Δεν
υπάρχει καμιά εγγενής αιτία για την οποία θα έπρεπε οι ηχητικές
δυνατότητες του ανθρώπινου φωνητικού συστήματος να
ταξινομούνται κατά έναν συγκεκριμένο τρόπο. Και δεν υπάρχει,
επίσης, καμιά εγγενής αιτία για την οποία οι εννοιολογικές
δυνατότητες που “ανοίγονται” στον ανθρώπινο νου να ταξινομούνται
κατά έναν συγκεκριμένο τρόπο.
Πράγματι, η ποικιλία των γλωσσών καταδεικνύει ότι η δυνατότητα
του ανθρώπου να παράγει ήχους μπορεί να αξιοποιηθεί με
πολλούς και διαφορετικούς τρόπους και το ίδιο επιχείρημα
μπορούμε να το επεκτείνουμε και σ΄όλους τους τύπους των
συστημάτων σημείων. Βέβαια, υφίστανται, ιστορικοί και
λειτουργικοί λόγοι για τους οποίους αναδύονται, ορισμένα και όχι
άλλα είδη, αλλά αυτοί δεν καθορίζουν το πώς χρησιμοποιούνται
τα σημεία.
Εκτός από την αυθαιρεσία, η γραμμικότητα αποτελεί το δεύτερο
δομικό στοιχείο του γλωσσικού σημείου. Η γραμμικότητα του
γλωσσικού σημείου στον φωνούμενο λόγο, το γεγονός, δηλαδή,
ότι η ομιλία εκτυλίσσεται στο χρόνο και το ένα σημείο διαδέχεται
το άλλο, αποδεικνύεται φαινομενολογικά. Ένα γλωσσικό σημείο
αποκτά τη γλωσσική του αξία λόγω της αντίθεσης και της
διαφοράς, α) αντίθεση και διαφορά ως προς τις δύο όψεις του
σημείου (σημαίνοντος-σημαινόμενου), β) αντίθεση και διαφορά
του σημείου ως όλο με τα άλλα σημεία του γλωσσικού
συστήματος. Η έννοια της διαφοράς σχετίζεται με την αυθαιρεσία
του σημείου: Για τον Saussure η γλώσσα με την ταξινομητική
λογική που τη χαρακτηρίζει, οριοθετεί, τόσο το «σύννεφο» της
σκέψης, όσο και την άμορφη μάζα των ήχων. Η γλώσσα, δηλαδή,
8