ΟΙ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΡΠΟΥΖΟΣ

Η Δομιστική γλωσσολογία και οι Φιλοσοφικές της
προεκτάσεις
Η Δομιστική γλωσσολογία αντιμετωπίζει τη γλώσσα “ως μορφή
και όχι ως ουσία”. Η άρνηση της ουσιοκρατίας αντιστοιχεί στην
αποδοχή ενός αριθμού ασυνεχειών, οι οποίες εκφράζονται με
ζεύγη αντιτιθέμενων όρων, και κυρίως των όρων γλώσσα και
ομιλία, και διαχρονία - συγχρονία. Βέβαια η άρνηση της ουσιοκρατίας
συνεπάγεται μια ρεαλιστική και υλιστική φιλοσοφική
εκδοχή του πραγματικού της γλώσσας. Από την άλλη, βέβαια,
μιας που η γλώσσα αντιμετωπίζεται ως μορφή (σύστημα
αντιθέσεων το οποίο ορίζει τις αξίες) και μιας που η μορφή
ορίζεται ως σύνολο που προϋπάρχει των στοιχείων που το
απαρτίζουν, η ύπαρξη του οποίου δεν μπορεί να αποδειχθεί
εμπειρικά, τότε η οντολογία του πραγματικού της γλώσσας,
παραπέμπει, συνειρμικά, στην Πλατωνική ιδεοθεωρία. Η Πλατωνική
ιδεοθεωρία δεν συνιστά ιδεαλιστική σύλληψη του πραγματικού,
όπως εσφαλμένα ερμηνεύεται, αλλά συνιστά κατεξοχήν
ρεαλιστική θεώρηση του πραγματικού. Οι ιδέες, “τα όντως όντα”
αποτελούν υπερβατικές πραγματικότητες στις οποίες ανάγονται
τα φαινόμενα που αποτελούν τις σκιές τους. Είπαμε, παραπάνω,
ότι συνειρμικά η δομιστική γλωσσολογία παραπέμπει στον Πλατωνισμό
και το λέμε αυτό γιατί, πράγματι, στη δομιστική
γλωσσολογία, διαχωρίζεται το εμπειρικό πραγματικό της γλώσσας
από τη γλώσσα ως μορφή = δομή. Και επειδή η μορφή = δομή
υπερβαίνει το άθροισμα των πολλαπλών στοιχείων που την
απαρτίζουν και τα οποία εμπειρικά διαπιστώνουμε, τότε συνάγεται
ότι η γλώσσα είναι “Ένα πλέον είναι”. Και ονομάζουμε τη γλώσσα
“Ένα πλέον είναι” γιατί η γλώσσα υπερβαίνει το άθροισμα των
ατομικών ομιλιών. Μια απλή παράσταση που αποδίδει τον
παραπάνω ισχυρισμό είναι η ακόλουθη: 1+1+1+1+1+1……= Γ.
Στην επιχειρηματολογία που διατυπώνουμε δεν συνάγεται ότι η
γλώσσα, ως μορφή, υπάγεται στην υπερβατική επικράτεια του
Πλατωνικού κόσμου των ιδεών και συνιστά ένα “όντως ον”. Θα
λέγαμε ότι γλώσσα και ομιλία συνιστούν μια μη ταυτολογική
ταυτότητα, η ταυτόχρονη μελέτη της οποίας είναι αδύνατη και
αυτό μας θυμίζει, κατά αναλογία, την κατάσταση που προκαλεί
στην κβαντική φυσική η αρχή της αβεβαιότητας: δηλαδή δεν
μπορούμε να προσδιορίσουμε ταυτόχρονα τη θέση και τη
12