Wojsko i Technika Historia numer specjalny 3/2023

www.zbiam.pl
Rabaul 1943-1945
NUMER SPECJALNY 3/2023
Maj-Czerwiec
cena 23,50 zł (VAT 8%)
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
W NUMERZE:
„Yoxford Boys”
357. GM USAAF
Spośród jednostek 8. Armii
Powietrznej, które poczynając od
wiosny 1943 r. stanowiły trzon sił
walczących z Luftwaffe o panowanie
na niebie nad III Rzeszą, 357. Grupa
Myśliwska wyróżnia się szczególnie
imponującymi osiągnięciami…
Piechota
francuska
Przełom 1935 i 1936 r. stanowił dla
Armii Francuskiej, a szczególnie dla
stanowiącej jej podstawę piechoty,
moment bardzo istotny. Wtedy
właśnie rozpoczęto prace nad
zmianą organizacji zatwierdzonej
jeszcze 12 grudnia 1927 r.…
INDEX: 409138
ISSN: 2450-3495

Zespół Badań
i Analiz Militarnych
CZASOPISMA
SPECJALISTYCZNE
WWW.ZBIAM.PL
PORTAL INFORMACYJNY
RAPORTY SPECJALNE
I ANALIZY
z b i a m . p l

Spośród jednostek 8. Armii
Powietrznej, które poczynając od
wiosny 1943 r. stanowiły trzon sił
walczących z Luftwaffe o panowanie
na niebie nad III Rzeszą, 357. Grupa
Myśliwska wyróżnia się szczególnie
imponującymi osiągnięciami…
Przełom 1935 i 1936 r. stanowił dla
Armii Francuskiej, a szczególnie dla
stanowiącej jej podstawę piechoty,
moment bardzo istotny. Wtedy
właśnie rozpoczęto prace nad
zmianą organizacji zatwierdzonej
jeszcze 12 grudnia 1927 r.…
Vol. IX, nr 3 (45)
www.zbiam.pl
Rabaul 1943-1945
NUMER SPECJALNY 3/2023
Maj-Czerwiec
cena 23,50 zł (VAT 8%)
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
NUMER SPECJALNY 3/2023 1
W NUMERZE:
„Yoxford Boys”
357. GM USAAF
Piechota
francuska
INDEX: 409138
ISSN: 2450-3495
Na okładce: czołg Typ 95 Ha-Go.
Rys. Jarosław Wróbel
INDEX 409138
ISSN 2450-3495
Nakład: 14,5 tys. egz.
Redaktor naczelny
Jerzy Gruszczyński
jerzy.gruszczynski@zbiam.pl
Redakcja techniczna
Dorota Berdychowska
dorota.berdychowska@zbiam.pl
Korekta
Stanisław Kutnik
Współpracownicy
Władimir Bieszanow, Michał Fiszer,
Tomasz Grotnik, Andrzej Kiński,
Leszek Molendowski, Marek J. Murawski,
Tymoteusz Pawłowski, Tomasz Szlagor
Wydawca
Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o.
Ul. Anieli Krzywoń 2/155
01-391 Warszawa
office@zbiam.pl
Biuro
Ul. Bagatela 10/17
00-585 Warszawa
Dział reklamy i marketingu
Andrzej Ulanowski
andrzej.ulanowski@zbiam.pl
Dystrybucja i prenumerata
office@zbiam.pl
Reklamacje
office@zbiam.pl
Prenumerata
realizowana przez Ruch S.A:
Zamówienia na prenumeratę w wersji
papierowej i na e-wydania można składać
bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl
Ewentualne pytania prosimy kierować
na adres e-mail: prenumerata@ruch.com.pl
lub kontaktując się z Telefonicznym
Biurem Obsługi Klienta pod numerem:
801 800 803 lub 22 717 59 59
– czynne w godzinach 7.00–18.00.
Koszt połączenia wg taryfy operatora.
Copyright by ZBiAM 2023
All Rights Reserved.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne
rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy
jest zabronione. Materiałów niezamówionych,
nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo
dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów
i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych.
Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie
opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść zamieszczonych
ogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdziesz
na naszej nowej stronie:
www.zbiam.pl
w numerze:
BITWY I KAMPANIE
Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
Izolacja Rabaul 1943-1945. Nowa Georgia i Bougainville (1) 4
WOJNA W POWIETRZU
Tomasz Szlagor
YOXFORD BOYS. 357. Grupa Myśliwska USAAF (1) 18
MONOGRAFIA PANCERNA
Tomasz Szulc
Transportery opancerzone na bazie BTR-50 (2) 33
HISTORIA
Tymoteusz Pawłowski
Wojsko. Technika. Pieniądze. Produkcja wojenna Kanady
w latach 1939-1945
MONOGRAFIA LOTNICZA
Marek J. Murawski
Focke-Wulf Fw 190 A na zachodzie Europy:
styczeń – marzec 1943 r. (3)
HISTORIA
Tadeusz Wróbel
Spisani na straty. Wojenne przygotowania na Filipinach 71
PIECHOTA
Jędrzej Korbal
Piechota francuska oczami polskich wojskowych 84
www.facebook.com/wojskoitechnikahistoria
44
56
3

Jacek Fiszer, Jerzy Gruszczyński
1
Izolacja Rabaul 1943-1945
Nowa Georgia i Bougainville
4
Miasto Rabaul położone
na północnym skraju wyspy
Nowa Brytania, wciśniętej
między Nową Gwineę a Wyspy
Salomona, nieco na północ
od Nowej Gwinei, stało
się wielką japońską bazą
lotniczą i morską. Stąd dowodzono
operacjami zarówno
na Guadalcanal i pozostałych
Wyspach Salomona, jak
i na Nowej Gwinei. W latach
1942-1943 Rabaul odgrywał
wielką rolę w działaniach wojennych
na południowym
Pacyfiku. Potem jednak
alianci bardzo sprytnie
go zneutralizowali.
Przed wojną wyspa Nowa Brytania należała
do Australii, tak jak wschodnia część
Nowej Gwinei. Jest to podłużna, lekko
wygięta w rogalik wyspa, której zachodni kraniec
oddzielają od Nowej Gwinei dwie cieśniny
– Witiaz między Nową Gwineą a wyspą Umboi
położoną między Nową Gwineą a Nową Brytanią
i cieśniną Dampier między wyspą Umboi
a Nową Brytanią. Od półwyspu Huon na Nowej
Gwinei Nową Brytanię oddziela 88 km obu
cieśnin i wyspy Umboi. Długość maksymalna
Nowej Brytanii wynosi ok. 600 km, szerokość
maksymalna – ok. 80 km, długość linii brzegowej
– ok. 1600 km. Na jej przeciwległym,
wschodnim skraju, po północnej stronie, położone
jest miasteczko Rabaul, liczące w czasie
II wojny światowej ok. 5000 obywateli,
głównie zatrudnionych w przemyśle spożywczym,
meblarskim i materiałów budowlanych,
które to artykuły wraz z produktami rolnymi
(orzechy kokosowe, olej kokosowy, kopra i kakao)
eksportowano za pośrednictwem zbudowanego
tu portu. Po północno-wschodniej
stronie Nowej Brytanii była druga wyspa,
Nowa Irlandia, znacznie mniejsza, ale swoim
kształtem stanowiąca jakby daszek nad literą
„T” przy północno-wschodnim końcu Nowej
Brytanii. Nowa Irlandia rozciąga się na około
350 km w kierunku z północnego-zachodu
na południowy wschód, lecz jest bardzo wąska
– w najszerszym miejscu na południu mierzy
48 km, węższa zaś północno-zachodnia jej
część ma od 8 do 24 km szerokości.
Japończycy dokonali desantu na Nowej
Brytanii 23 stycznia 1942 r. Garnizon australijski
stawił opór, ale został pokonany i do końca
miesiąca Rabaul znalazł się w rękach
japońskich. 22 czerwca Japończycy załadowali
na statek Montevideo Maru 178 oficerów
i podoficerów, 667 żołnierzy oraz 209 cywilnych
urzędników australijskich, łącznie
1054 osób. 1 lipca 1942 r. koło chińskiej wyspy
Hainan statek został zatopiony przez amerykański
okręt podwodny USS Sturgeon. Zginęli
wszyscy, w tym brat premiera Australii Earle
Page, Harold Page który był wicegubernatorem
australijskiej Nowej Gwinei. Z 88 japońskich
marynarzy i strażników uratowano
tylko około 20 osób.
Jednocześnie Japończycy zbudowali trzy
duże lotniska (jedno rozbudowali, a dwa kolejne
zbudowali od postaw) i umieścili wokół
Rabaul znaczne siły. W 1943 r. w rejonie
miasteczka stacjonowało 110 000 japońskich
żołnierzy, w nowo zbudowanych barakach;
część oficerów zakwaterowano w mieście.
Z jednostek bojowych były tu głównie 6. Dywizja
Piechoty (gen. por. Kanda Masatane)
oraz 65. Brygada Piechoty, ale ulokowano
tu też dowództwa 17. Armii (gen. por. Hyakutake
Harukichi) i 8. Grupy Armii (gen.
Imamura Hitoshi; podlegała jej też 18. Armia
na Nowej Gwinei). Stacjonowała tu również
11. Flota Lotnicza (Dai-Jūichi Kōkū Kantai),
Malownicze okolice lotniska utworzonego na wyspie Vella Lavella; grudzień 1943 r.

BITWY I KAMPANIE
a Bairoko trwało do 23 sierpnia, kiedy ostatni
japońscy żołnierze zostali wywiezieni z Nowej
Georgii na wyspę Kolombangara.
W czasie walk na Nowej Georgii Amerykanie
stracili 1195 zabitych i 93 zestrzelone samoloty,
natomiast straty japońskie wyniosły
1671 zabitych i 358 samolotów. Poza bitwą
morską w Zatoce Kula, w nocy z 6 na 7 lipca
doszło do bitwy morskiej w Zatoce Vella, położnej
pomiędzy Kolombangara, a następną
wyspą przed Bougainville, czyli Vella Lavella.
Sześć amerykańskich niszczycieli starło się
tam z czterema japońskimi niszczycielami,
które transportowały wzmocnienie na wyspę
Kolombangara. Bitwa była wielkim sukcesem
Amerykanów, którzy zatopili niszczyciele Hagikaze,
Arashi i Kawakaze, bez strat własnych,
Japończycy zaś stracili ok. 1250 ludzi (wraz
z przewożonymi żołnierzami).
Atak na Bougainville
Preludium do zajęcia kolejnej dużej wyspy
i ostatniej w archipelagu Wysp Salomona
(położonej najdalej na zachód) – Bougainville,
było zajęcie mniejszej wyspy Vella Lavella,
położonej nieco na wschód od niej. Garnizon
na Vella Lavella liczył ok. 700 japońskich żołnierzy
i innego personelu, przy czym Japończycy
już w trakcie walk zdecydowali się nie
tracić więcej wojsk w tym archipelagu, rezygnując
z wysyłania dalszego wzmocnienia
na Vella Lavella. Dzięki temu wojska alianckie
opanowały tę wyspę, choć mimo wszystko nie
bez trudności i nie bez ciężkich zmagań.
Desantem na wyspie Vella Lavella dowodził
gen. bryg. Robert B. McClure, asystent
dowódcy 25. DP. Z tej właśnie dywizji do lądowania
15 sierpnia 1943 r. wydzielono trzeci
z jej pułków (27. i 161. pp walczyły jeszcze
na Nowej Georgii) – 35. Pułk Piechoty (płk
Everett E. Brown), obudowany odpowiednim
wzmocnieniem, był wśród niego 64. Dywizjon
Artylerii (haubice kal. 105 mm). Pułk został
wysadzony przez siedem szybkich transportowców
desantowych przebudowanych
z niszczycieli, trzy okręty desantowe LST oraz
wiele barek LCI. Amerykanie wylądowali przy
słabym oporze japońskim na południowo
wschodnim krańcu wyspy, pod Barakoma.
18 sierpnia dosłano tu 145. pp z 43. DP wzięty
z Nowej Georgii, co pozwoliło na przemarsz
135. pp na północ, w rejon wsi Horaniu, gdzie
stacjonowały główne siły japońskie. W wyniku
walk w drugiej połowie sierpnia japońskie
wojska zostały zepchnięte na zachodni skraj
wyspy. 25 września Amerykanów na Vella
Lavella zluzowała nowozelandzka 14. Brygada
Piechoty gen. bryg. Leslie Pottera, stanowiąca
część 3. DP. Trzy bataliony tej brygady
dokończyły dzieła zniszczenia uderzając
na resztki japońskiego garnizonu po zachodniej
stronie wyspy od północy i od południa.
Do 6 października Japończycy ewakuowali
pozostałych przy życiu żołnierzy, pozostawiając
wyspę w rękach aliantów. W czasie
walk o wyspę zginęło ok. 150 Amerykanów
I jeszcze jedno zdjęcie ilustrujące warunki panujące na Bougainville, transport zaopatrzenia
na wyspie z użyciem ciągnika i przyczepy na gąsienicach.
To zdjęcie dobrze ilustruje, w jakich warunkach były prowadzone działania bojowe na wyspie
Bougainville, która była pełna błota.
i Nowozelandczyków i blisko 300 Japończyków,
prawie połowa ich sił.
Jeszcze w sierpniu na wyspie wylądował
też 58 th Naval Construction Battalion, który
do września zbudował po wschodniej stronie
wyspy lotnisko z pasem o wymiarach
1200x60 m. Można z niego było korzystać
w czasie późniejszych walk o Bougainville.
Pod koniec września na Vella Lavella przybył
też 77 t h Naval Construction Battalion,
który zbudował tu szpital na 1000 łóżek, dla
rannych amerykańskich żołnierzy w czasie
walk o Bougainville. Zbudowano tu też drogi
i inne elementy zaplecza, które przydawało
się jako wysunięta baza logistyczna w czasie
walk o ostatnią wyspę w archipelagu
Wysp Salomona.
Po tym jak Amerykanie zignorowali i ominęli
japoński garnizon na wyspie Kolombangara,
Japończycy ewakuowali go w okresie
od 28 września do 4 października 1943 r.
Amerykanie tej wyspy nie obsadzali. Po Japończykach
pozostały tu tylko silne umocnienia,
które pracowicie budowali oni przez
całe lato 1943 r.
Jako kolejne preludium do ataku na Bougainville
alianci wysadzili 27 października
1943 r. desant na małym archipelagu Treasury
Islands nieco na południowy zachód od swojego
głównego celu. Wylądowała tu 8. Brygada
z nowozelandzkiej 3. DP, dowodzona przez
gen. bryg. Roberta Rowa. Wyspy pomyślnie
obsadzono, ale nie spowodowało to odciągnięcia
sił japońskich z Bougainville.
Planując lądowanie na wyspie, w celu
uniknięcia ciężkich walk, zdecydowano
się obsadzić na niej tylko niektóre punkty,
w których zamierzano zorganizować bazy
lotnicze i morskie, ignorując obecność wojsk
japońskich na pozostałej części Bougainville.
Była to nowa taktyka, zmierzająca do tego,
by zmienić proporcję strat. Amerykanie zamierzali
bowiem objąć w posiadanie wybrane
rejony, by wokół nich zorganizować silną
obronę. Spodziewając się japońskich kontrataków,
zamierzano wykrwawić je z umocnionych
pozycji obronnych, zamiast działać
13

Tomasz Szlagor
YOXFORD BOYS
357. Grupa Myśliwska USAAF
1
18
Spośród jednostek wchodzących
w skład amerykańskiej
8. Armii Powietrznej (Air
Force), które poczynając
od wiosny 1943 r. stanowiły
trzon sił walczących z Luftwaffe
o panowanie na niebie
nad III Rzeszą, 357. Grupa
Myśliwska (Fighter Group)
wyróżnia się szczególnie imponującymi
osiągnięciami.
Chociaż włączyła się do walki jako jedna
z ostatnich, zdobyła najwięcej zwycięstw
powietrznych spośród wszystkich
grup myśliwskich Mustangów 8. AF
– aż 595½ (jedno wspólnie z inną jednostką).
W szeregach 357. FG służyło najwięcej asów,
czyli pilotów z 5 lub więcej zestrzeleniami
– 42. Dwaj z nich strącili po pięć samolotów
w jednym locie. Do pilotów 357. FG należy
również rekord liczby zwycięstw zdobytych
w jednym starciu – 56½. Ponadto zestrzelili
najwięcej odrzutowych myśliwców Me 262
– aż 18½. W 357. FG służył m.in. Charles
„Chuck” Yeager, przyszły generał USAF i człowiek,
który w 1947 r., pilotując samolot rakietowy
Bell X-1, jako pierwszy w historii przekroczył
barierę dźwięku.
Jednostka została sformowana w bazie
Hamilton Field w Kalifornii w grudniu 1942 r.
Jej pierwszym dowódcą był Col. Loring Stetson.
Składała się z trzech dywizjonów: 362.,
363. i 364. FS (Fighter Squadron). Przez ponad
rok szkoliła się na myśliwcach P-39 Airacobra,
ugruntowując ich złą sławę. Z powodu
specyficznie umieszczonego środka
ciężkości – w połowie kadłuba, ze względu
na znajdujący się tam silnik – Airacobry miały
tendencję do wpadania w płaski korkociąg,
z którego trudno było je wyprowadzić.
Doświadczenia z tej „szkoły przetrwania”
zaprocentowały później. Większość pilotów
357. FG, rozpoczynając służbę frontową, miała
wylatane po 400 i więcej godzin (niektórzy
nawet dwa razy więcej) – w większości na samolocie,
który nie wybaczał błędów. To był
jeden z tajników ich późniejszych sukcesów.
W zgodnej opinii weteranów z RAF, chociaż
Amerykanom początkowo brakowało doświadczenia
bojowego, wszyscy byli znakomicie
wyszkolonymi pilotami. Kolejnym
kluczem do sukcesu 357. FG były samoloty,
które otrzymali po przybyciu do Anglii
– P-51B/C Mustang.
Myśliwiec na miarę potrzeb
Mustang powstał w efekcie umowy z Brytyjczykami,
którym wiosną 1940 r. koncern
lotniczy North American, zamiast produkować
dla nich na licencji inny myśliwiec (P-40
Tomahawk), zaproponował własny projekt.
Prototyp, oblatany w październiku, osiągał
prędkość ponad 600 km/h, był więc szybszy
niż Supermarine Spitfire Mk V, w tym czasie
podstawowy myśliwiec RAF. Ponadto mieścił
w sobie paliwo na cztery godziny lotu, przez
co dysponował dwukrotnie większym zasięgiem.
Niemniej, napędzany silnikiem Allison
V-1710 z jednostopniową sprężarką, miał słabe
osiągi powyżej wysokości 4500 m, gdzie zwykle
dochodziło do walk powietrznych. Z tego
względu jego rolą w RAF miało być przede
wszystkim rozpoznanie taktyczne.
W połowie 1942 r. North American zaczął
dostarczać wersję uzbrojoną w cztery
skrzydłowe działka kal. 20 mm. Niedługo
później zainteresowało się nią dowództwo
USAAF. Przejęło część samolotów z brytyjskiego
zamówienia, nadało im oznaczenie
P-51 i wiosną 1943 r. wysłało je na front w Tunezji,
do działań szturmowych. Producent,
widząc zainteresowanie Mustangiem jako
samolotem wsparcia taktycznego, zaproponował
go w wersji bombowca nurkującego,
wyposażonego w hamulce aerodynamiczne.
A-36 Apache służyły jeszcze długo,
wspierając wojska lądowe m.in. w walkach
o Włochy. Następna wersja – P-51A – weszła
do służby w połowie 1943 r. Była lżej
uzbrojona (w cztery skrzydłowe wielkokalibrowe
karabiny maszynowe kal. 12,7 mm)
i wyposażona w mocniejszy silnik, ale wciąż
niedomagała pod względem pułapu operacyjnego.
Z tego względu bardziej przydała
się na Dalekim Wschodzie (m.in. w składzie
1st Air Commando), gdzie walki toczyły się

Tomasz Szulc
Transportery opancerzone
na bazie BTR-50
2
Karierę BTR-50 w siłach zbrojnych ZSRR trudno ocenić jednoznacznie.
Pojazdy w swej podstawowej konfiguracji i roli, czyli
opancerzone transportery piechoty nie zyskały wielkiej popularności.
Nawet w jednostkach piechoty morskiej, mimo bardzo
dobrej pływalności, szybko zostały wyparte przez kołowe
transportery BTR-60. Zupełnie inne były losy wersji dowodzenia
BTR-50PU. Użytkowano je do końca istnienia ZSRR, czyli
do 1991 r., nierzadko równolegle ze znacznie nowocześniejszymi
wozami na bazie MT-LBu. Inne wersje: wozy torujące-nosiciele
ładunków wydłużonych UR-67, wozy pomocy technicznej MTP-1
były w jednostkach liniowych prawdziwą rzadkością, a jeszcze
innych, potencjalnie wartościowych wozów pochodnych, np. samobieżnych
zestawów przeciwlotniczych nawet nie przyjęto
na uzbrojenie. Bardzo wymowny jest fakt, że w ciągu 30 lat
od oficjalnego wycofania BTR-50 ze służby liniowej, w Rosji nie
opublikowano wiarygodnych informacji na temat liczby zbudowanych
wozów tego typu.
Równie trudna jest ocena znaczenia
BTR-50 dla rozwoju wojsk pancernych
państw-członków Układu Warszawskiego.
W Czechosłowacji były wysoko oceniane,
w wyniku czego zakupiono na nie licencję.
W Polsce używano ich tylko w jednej dywizji,
ale służyły w linii dłużej nawet, niż w Rosji,
bo do 1993 r. Na Węgrzech, w Rumunii
i Bułgarii używano ich głównie jako wozów
dowodzenia. BTR-50 trafiły do wielu, wspieranych
przez ZSRR krajów rozwijających się,
po części dlatego, że w ofercie radzieckiego
przemysłu nie było innych transporterów
gąsienicowych. Niektóre z tych państw
użytkują je do dziś.
Niewielka różnorodność wersji i ich słabe
uzbrojenie stały się przyczyną sporej liczby
zagranicznych modernizacji wozów tego
typu. Najwcześniej i najbardziej gruntownie
dokonali tego czechosłowaccy inżynierowie,
którzy wyeliminowali szereg słabości oryginalnej
konstrukcji. Było to możliwe dlatego,
że w tym kraju uruchomiono ich licencyjną
produkcję bez wykorzystania komponentów
importowanych, co ułatwiało dokonywanie
zmian w konstrukcji. Udana była
Transporter piechoty TOPAS-2AP sfotografowany
w 1973 r. na poligonie w Ustce.
także polska wersja transportera. Większość
pozostałych pakietów modernizacyjnych
sprowadzała się do dozbrojenia i wymiany
wyposażenia, a głównie środków łączności
wozów dowodzenia.
Finlandia
Finlandia uzyskała szczególny status w relacjach
z ZSRR. Była krajem neutralnym
i otwartym na Zachód, ale cieszyła się dużym
zaufaniem radzieckich decydentów,
co przekładało się m.in. na możliwość zakupów
niemal dowolnego uzbrojenia ZSRR.
W przypadku transporterów opancerzonych
sytuacja była prostsza, gdyż dopuszczono
je do nieograniczonego eksportu. Trochę
inaczej było z wozami dowodzenia: Finlandia
stała się pierwszym i zapewne jedynym
poza ZSRR użytkownikiem BTR-ów-50PUM
i PUM1. Wozy te były skonfigurowane nieco
inaczej niż radzieckie: nie dysponowały
Fiński wóz dowodzenia na bazie BTR-50PUM.
33

Tymoteusz Pawłowski
Wojsko. Technika. Pieniądze.
Produkcja wojenna Kanady w latach 1939-1945
44
Udział Kanady w II wojnie
światowej często jest lekceważony.
Nawet jeśli zwraca
się uwagę na poważne siły
zbrojne skierowane przeciwko
Niemcom (a także
Włochom i Japończykom),
to traktuje się je jako część
wysiłku wojennego Wielkiej
Brytanii i jej imperium kolonialnego.
Tymczasem Kanada
była samodzielna, i nie tylko
finansowała z własnych
środków budowę własnych
wojsk, ale również włożyła olbrzymi
wysiłek w uzbrajanie,
żywienie, szkolenie i wyposażenie
innych narodów.
Wielka Wojna lat 1914-1918 pozostawiła
kanadyjską gospodarkę w dobrej
kondycji. Nic w tym dziwnego, zebrano
bowiem tzw. dywidendę pokoju. W czasie
wojny obywatele przyzwyczajają się do podwyższonych
podatków, dyscypliny (zarówno
wojskowej, jak i cywilnej), wzmożonego wysiłku
produkcyjnego, jednocześnie zmniejszają
swoje wymagania konsumpcyjne i odkładają
na czarną godzinę. Państwo z kolei inwestuje
olbrzymie sumy w gospodarkę.
W momencie zakończenia działań wojennych
może nastąpić fala recesji związana
z dostosowaniem się do nowych warunków,
ale w państwach o gospodarce rynkowej
przestawienie się na produkcję cywilną następuje
z reguły bardzo sprawnie. Oszczędności
są z reguły szybko wydawane, szczególnie
że kończą się ograniczenia w dostępności
27 maja 1941 r., Warsztaty Angus lokomotywowni montrealskiej, pierwszy zbudowany w Kanadzie
czołg piechoty Valentine oglądany przez C. D. Howe’a.
do towarów. Obywatele wciąż ciężko pracują
i wciąż są zdolni do poświęceń. Państwo
wciąż zbiera wysokie podatki, ale nie wydaje
ich już na prowadzenie wojny, ale przekierowuje
je na potrzeby socjalne i wspieranie
wzrostu ekonomicznego.
Wielka Wojna była dla gospodarki Kanady
korzystna z jeszcze jednego powodu. Do tej
pory była ściśle powiązana z rynkami Imperium
Brytyjskiego, ale w czasie wojny musiała
zwrócić się ku rynkowi Stanów Zjednoczonych
Ameryki. Surowce trudno było przywozić
zza oceanu, a i produkty konsumpcyjne
nie znajdowały nabywców w ogarniętej wojną
Europie. Łatwiej było korzystać z zasobów
USA, łatwiej tam było sprzedawać.
W Stanach Zjednoczonych dywidenda
pokoju była olbrzymia. Ludzie obserwowali
wzrost produkcji i chcieli być właścicielami
zakładów produkcyjnych. Stawali się nimi
kupując akcje na giełdzie, bardzo często
na kredyt zaciągany w bankach. W pewnym
momencie jednak wzrost cen akcji na giełdzie
był dużo wyższy niż wzrost wartości
przedsiębiorstw. 24 października 1929 r.
– w czarny czwartek – nastąpiła korekta
cen akcji, oznaczająca średnio 11% utratę
wartości. W kolejnych dniach, tygodniach,
miesiącach, było coraz gorzej, a ceny akcji
– coraz niższe. Indeks Dow Jones, wskazujący
kondycję Giełdy Nowojorskiej, we wrześniu
1929 r. wynosił 381.17 punktów. W czerwcu
1932 r. – jedynie 41.22. Kredyty zaciągnięte
na zakup akcji pozostały niespłacone, banki
ratowały się ściągając swoje aktywa z innych
rynków i wycofując się z inwestycji. Za kryzysem
na giełdzie przyszedł kryzys w sektorze
bankowym, który spowodował kryzys

Marek J. Murawski
Focke-Wulf Fw 190 A
w walkach na zachodzie Europy:
styczeń – marzec 1943 r.
3
56
W pierwszej akcji bojowej w 1943 r. Amerykanie po raz pierwszy
zastosowali nowy sposób bombardowania. Ponieważ
szyk „combat box” wykluczał manewrowanie pojedynczych
samolotów zrzut bomb musiał odtąd następować jednocześnie,
z wszystkich bombowców. Moment zrzutu bomb wyznaczał
bombardier lecący w samolocie prowadzącym formację.
W związku z tym, że bombardier czołowej maszyny nie wydawał
rozkazu radiowego pozostałym bombowcom, bombardierzy
w innych samolotach musieli uważnie obserwować lidera, aby
we właściwym momencie zrzucić własny ładunek bomb. Pewnym
ułatwieniem było wyposażenie bomb samolotu prowadzącego
w świece dymne, smugi dymu były doskonale widoczne
nawet z daleka. Nowa metoda zapewniała dużą koncentrację
zrzucanego ładunku bombowego w celu, pod warunkiem,
że bombardier samolotu prowadzącego formację prawidłowo
namierzył cel. Jeżeli jednak zrzucony przez niego ładunek chybił,
to i bomby pozostałych samolotów spadały poza celem.
Nad zachodnią i północną
Francją: 3-23 stycznia 1943 r.
Pierwszą akcję bojową w nowym roku
VIII Bomber Command przeprowadziło
3 stycznia 1943 r. siłami 73 samolotów bombowych
B-17 i 13 bombowców B-24. Celem
nalotu była baza okrętów podwodnych
w St. Nazaire, nad którą dotarło 60 Latających
Fortec i 8 Liberatorów. Niemiecka OPL była
czujna, posterunki radiolokacyjne wykryły
nadlatującą formację już o 10:35. Natomiast
o 11:00 w porcie St. Nazaire uruchomiono
wytwornice sztucznej mgły, która miała
utrudnić odnalezienie celu amerykańskim
bombardierom. Jednocześnie wydano rozkaz
startu 25 Fw 190 A należącym do stacjonującego
w Vannes, III./JG 2, które poderwały
się w powietrze między 11:09 a 11:16. Pół godziny
później, o 11:46, z Brestu wystartowało
jeszcze 10 Fw 190 A z 8./JG 2.
Myśliwce z III./JG 2 zaatakowały zbliżającą
się do St. Nazaire z południowego wschodu
formację bombową jeszcze nad morzem. Jak
raportowali piloci Luftwaffe Amerykanie nadlatywali
w pięciu falach, trzy pierwsze zostały
zmuszone do wcześniejszego zrzutu bomb,
które spadły do wody u ujścia Loary, pozostałe
bombowce zrzuciły około 30 celnych bomb
na urządzenia stoczni i nabrzeża, gdzie zatopione
zostały statek mieszkalny St. Christian
i trałowiec pomocniczy. Również stocznia
poniosła dość duże straty materialne. Podczas
trwającej około 30 minut walki powietrznej
piloci III./JG 2 zgłosili zestrzelenie 15 B-17
(po dwa zwycięstwa powietrzne zapisali
na swoje konta Oblt. Egon Mayer, w tym jeden
HSS 1 , i Oblt. Siegfried Schnell, po jednym
strąceniu uzyskali Lt. Ottfried Philipp, Uffz.
Wolfgang Galiga, Lt. Georg-Peter Eder, Oblt.
Erich Hohagen, Lt. Franz Rösle, Lt. Benno Eder,
Ofw. Friedrich Hartmann, Oblt. Ferdinand
Müller, Lt. Friedrich Potzler, Fw. Karl-Heinz
Munsche, Lt. Friedrich Fleischmann i Uffz. Friedrich
May). Rzeczywiste straty amerykańskie
wyniosły 7 strąconych B-17 i jeden zezłomowany
bombowiec tego typu po powrocie na
macierzyste lotnisko oraz 3 B-24, które rozbiły
się już na terytorium Anglii. Do tego należy
doliczyć uszkodzenie 44 B-17 i 3 B-24. Straty
ludzkie: 5 zabitych, 70 zaginionych i 29 rannych.
Akcję tę tak wspominał po wojnie
Lt. Georg-Peter Eder z 7./JG 2:
2 stycznia obudzono nas o 7:00. Mieliśmy
wspaniałą pogodę. O 8:00 znaleźliśmy
się na polu wzlotów. Czułem, że dzisiaj coś
wisi w powietrzu. Przeczucia mnie nie myliły:
O 10:40 otrzymaliśmy pierwsze meldunki mówiące
o tym, że w odległości 150 km na zachód
od Brestu nadlatują południowym kursem
formacje nieprzyjacielskich bombowców. Natychmiast
przeszliśmy w stan pogotowia bojowego.
O 11:00 bombowce nieprzyjaciela znajdowały
się o 120 km na zachód od Quimper,
a o 11:09 dotarł rozkaz startu dla dywizjonu.
Wystartowaliśmy w sile 25 maszyn i nad Vannes
sformowaliśmy szyk formacji.
Wkrótce znaleźliśmy się na wysokości
9000 m nad osłanianym obiektem oczekując
nieprzyjaciela. Zameldowano o nadlatujących
150 bombowcach. Zobaczyliśmy za chwilę ten
sam obraz, który oglądaliśmy kilka dni wcześniej
nad Lorient, tyle tylko, że dzisiaj byliśmy
spokojniejsi i bardziej zdeterminowani, ponieważ
odbyliśmy już chrzest bojowy przeciwko

Tadeusz Wróbel
Spisani na straty
Wojenne przygotowania na Filipinach
Stany Zjednoczone zaczęły
wzmacniać potencjał obronny
Filipin od drugiej połowy
lat trzydziestych ubiegłego
wieku, ale Amerykanie liczyli
się z tym, że w pierwszej
fazie wojny na Pacyfiku
mogą utracić ten archipelag
na rzecz Japonii.
Filipiny były politycznie i wojskowo powiązane
ze Stanami Zjednoczonymi
od 1898 r., kiedy Amerykanie przejęli
je po zwycięstwie w wojnie z Hiszpanią.
W 1934 r. Kongres USA i Zgromadzenie Filipińskie
(Philippine Assembly) zaakceptowały
ustawę o przyznaniu Filipinom niepodległości
po 10-letnim okresie przejściowym. Filipińczycy
przyjęli 23 marca 1935 r. konstytucję
wzorowaną na amerykańskiej. Powstała
Wspólnota Filipińska (Philippines Commonwealth),
którą w 1941 r. zamieszkiwało około
17 mln ludzi.
Trudne do obrony
Archipelag filipiński, rozciągający od Formozy
(Tajwanu) na północy po Borneo na południu,
tworzy ponad 7 tys. wysp i wysepek. Jednak
zaledwie jedenaście z nich ma powierzchnię
ponad 2600 km². Ze względu na strategiczne
położenie wiadome było, że w razie wojny
z Japonią Filipiny staną się jednym z pierwszych
celów wrogiego ataku.
Największa wyspa archipelagu, mający
około 110 000 km² Luzon ze stolicą kraju
Manilą, był w zasięgu japońskich samolotów
rozmieszczonych w Chinach i na Formozie.
Problemem było duże oddalenie Filipin
od terytorium kontynentalnego Stanów
Zjednoczonych. W przypadku San Francisco
Filipińscy skauci szkolący się w Forcie McKinley w obsłudze armaty przeciwpancernej M3 kal. 37 mm.
W latach 1940-1943 w Stanach Zjednoczonych wyprodukowano 18 702 działa tego typu.
na Zachodnim Wybrzeżu była to odległość
ponad 10 000 km. Odległość uniemożliwiała
w przypadku konfliktu zbrojnego na szybki
przerzut sił wojskowych i zaopatrzenia. Sytuację
Filipin dodatkowo pogarszało to, że w razie
wojny z Japonią niedostępny stałby się
najkrótszy szlak dostaw, bowiem przeciwnik
kontrolował nie tylko Formozę, ale i archipelagi
na wschód i południe od nich. W rękach
japońskich były wyspy Bonin, Wulkaniczne,
Marshalla, Mariany i Karoliny. To czy będzie
możliwe zaopatrywanie Filipin w razie
wojny zależało od tego czy Wielka Brytania
utrzyma Malaje i Singapur, a Holandia
swe Indie Wschodnie.
W razie agresji problemem była wielkość
obszaru. Manewrowe działania obronne
utrudniały nieliczne, słabej jakości drogi, bowiem
transport na większości wysp opierał
się na żegludze przybrzeżnej. Wyjątkiem był
Luzon, gdzie sieć utwardzonych dróg była
wystarczająca do zabezpieczenia działań
militarnych na dużą skalę na części wyspy.
Główne drogi Nr 1, Nr 3 i Nr 5 łączące stolicę
z różnymi częściami wyspy miały nawierzchnie
betonowe lub asfaltowe, ale poza okolicą
Manili były jednopasmowe. Na Luzonie istniała
w 1941 r. kolej żelazna. Manewrowym
działaniom sprzyjała również równina rozciągająca
się od Zatoki Manilskiej do Zatoki
Generał Douglas MacArthur, jako filipiński marszałek, przeprowadzający w 1936 r. inspekcję Filipińskich
Skautów. Ich jednostki stanowiły wówczas znaczącą część sił amerykańskich na Filipinach.
71

Jędrzej Korbal
Piechota francuska
oczami polskich wojskowych
84
Piechur jest tym bojownikiem, który znosi trudy i cierpienia
wojny w najbardziej bezwzględnej formie, gdyż wszystkie moce
przeciwnika są nastawione na jego zniszczenie. On też najdrożej
opłaca zwycięstwo i dlatego ma najwięcej powodu do radości
z odniesionego powodzenia. Powyższy fragment francuskiego
regulaminu piechoty jest bardzo zbliżony do tez zawartych w jego
polskim odpowiedniku. Mimo wyraźnie następującego unowocześniania
wojsk i wprowadzania nowych typów uzbrojenia
to przywołana powyżej broń nadal pozostawała trzonem armii
państw europejskich. Coraz wyraźniej zdawano sobie sprawę,
że skuteczność piechoty na przyszłym polu bitwy warunkowana
będzie m.in. jej przygotowaniem materiałowym i wyposażeniem
w techniczne środku walki. W tym przypadku nie tylko intensywnie
zbrojące się Niemcy czy ZSRR, ale również zwyciężczyni
Wielkiej Wojny – Francja, starały się uzyskać przewagę. Przez
cały okres dwudziestolecia międzywojennego polscy wojskowi
starannie obserwowali zachodzące nad Sekwaną zmiany w organizacji
oraz wyposażeniu wielkich jednostek piechoty.
Przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego
piechota stanowiła trzon
Wojska Polskiego. Skutki oddziaływania
wszystkich przyjętych w połowie trzeciej
dekady procesów modernizacyjnych miały
znaleźć najsilniejsze odzwierciedlenie w pododdziałach
piechoty począwszy od szczebla
plutonu, a na kompletnej dywizji piechoty
skończywszy. Zadaniem zarówno czynnych
jak i systematycznie rozbudowywanych rezerwowych
wielkich jednostek tej broni był udział
w manewrze operacyjnym jako czynniku
rozstrzygającym właściwą bitwę. Zaznaczyć
należy, że polska dywizja piechoty (DP) ukierunkowana
była przede wszystkim na walkę
z piechotą i artylerią przeciwnika. Przeciwstawianie
się lotnictwu i broni pancernej,
choć coraz istotniejsze, miało w ogólnej masie
zadanie dodatkowe. Skala przygotowania
wielkich jednostek piechoty do powyższych
działań i ocena ich faktycznych możliwości
wymagała organizacji dużych przedsięwzięć
znanych dziś jako manewry międzydywizyjne.
Przynajmniej od 1934 r. poszczególni inspektorzy
armii przygotowywali zarówno rzeczone
manewry jak i rozmaite gry wojenne, podróże
taktyczne itd. dostarczające informacji
o stopniu przygotowania do walki jak i brakach
polskich DP.
Ocena pozostawiającego niestety do połowy
lat 30. wiele do życzenia potencjału
nie ograniczała się, jak już wspomniano, jedynie
do własnych zdolności. W pierwszej
kolejności punktem odniesienia dla organów
MSWojsk. i Sztabu Głównego były armie
państw wrogich Rzeczpospolitej – Niemiec
i ZSRR. Niemal w każdym referacie dotyczącym
modernizacji sił zbrojnych przytaczano
informacje dotyczące potencjałów tych
państw i możliwe ścieżki uzupełnienia braków
WP. Na drugim biegunie znajdowały
się siły zbrojnie państw będących w sojuszu
z Rzeczpospolitą, przy czym z oczywistych
względów na pierwszy plan wysuwała się tutaj
Francja nadal dzierżąca prymat zwyciężczyni
Wielkiej Wojny. Organizacja, a szczególnie
wyposażenie piechoty francuskiej,
stanowiły dla Warszawy istotny punkt odniesienia
i materiał do często krytycznych
porównań. Ślady analiz dotyczących siły oraz
sprawności oddziałów piechoty obu armii
odnajdujemy zarówno w dokumentach archiwalnych
jak i licznych opracowaniach fachowych
z opisywanego okresu.
Przełom lat 1935/36 stanowił dla armii
francuskiej, a szczególnie dla stanowiącej
jej trzon piechoty, moment bardzo istotny.
Wtedy właśnie rozpoczęto prace nad zmianą
organizacji zatwierdzonej jeszcze 12 grudnia
1927 r. W pierwszej kolejności względem
najważniejszej z broni podjęto szereg decyzji
mających doprowadzić do redukcji masy
wyposażenia osobistego strzelców. Wiązało
się z wprowadzeniem m.in. nowego zestawu
mundurowego poprawiającego komfort
pracy polowej przeciętnego strzelca. Poza
zmianami w ekwipunku indywidualnym
miały również miejsce modyfikacje natury
sprzętowej i organizacyjnej dotyczące kompanii
piechoty. Nowym elementem stały się
moździerze 60 mm, wpisane do tabel z etatami
oddziałów piechoty 27 lutego 1936 r. Tym
samym w ramach kompanii piechoty (pluton