kMsrvtv mMqrIaF ny aYP-35 dI vD rhI kImq bfry dysL ... - Khabarnama
kMsrvtv mMqrIaF ny aYP-35 dI vD rhI kImq bfry dysL ... - Khabarnama
kMsrvtv mMqrIaF ny aYP-35 dI vD rhI kImq bfry dysL ... - Khabarnama
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Khabarnama</strong> Punjabi Weekly 12 Friday April., 6/ 2012<br />
pfpf bfJhu hovy nfhI muieaf sfQ n jfeI - bI[ aYs[ QOr<br />
ipCly kuJ smyN qoN kfly Dn ivruwD <strong>dysL</strong> `c<br />
ivafpk afvfjL AuWTI hY pr <strong>dysL</strong> `c pey aqy<br />
<strong>dysL</strong> qoN iv<strong>dysL</strong> `c Byjy kfly Dn <strong>dI</strong> imkdfr<br />
aqy afkfr df TIk anumfn nhIN lfieaf jf<br />
sikaf. Xogf gurU rfmdyv <strong>ny</strong> dwisaf sI ik jy<br />
<strong>dysL</strong> qoN bfhrly kfly Dn nUM vfps ilaFdf jfvy<br />
aqy ies nUM <strong>dysL</strong> <strong>dI</strong> sMpqI GoisLq kIqf jfey qF<br />
Bfrq srkfr isr <strong>dysL</strong>-iv<strong>dysL</strong> dy sfry krjLy<br />
Auqr jfxgy. kfly Dn ivruwD AuWTI ies<br />
afvfjL df asr ieh hoieaf ik srkfr<br />
qqpr hoeI aqy iv<strong>dysL</strong>I srkfrF nfl bx<strong>dI</strong>aF<br />
sMDIaF anusfr iv<strong>dysL</strong>F `c pey BfrqIaF dy<br />
bYNk KfiqaF <strong>dI</strong> sUcnf pRfpq krn `c keI<br />
<strong>dysL</strong>F pRqI sPLl hoeI pr ajy ieh sUcnf<br />
kfnUMn <strong>dI</strong> afV `c jnqk nhIN kr <strong>rhI</strong>.<br />
iv<strong>dysL</strong>F `c ipaf ieh kflf Dn jLfihr hY ik<br />
nfjfiejL ZMg nfl iekwTf kIqf aqy nfjfiejL<br />
ZMg nfl hI Byijaf igaf Dn hY jo bhuq vwzf<br />
jLurm hY. ies nUM <strong>dysL</strong> DoRhI dy jLurm `c igixaf<br />
jfxf cfhIdf hY.<br />
jLmIn, mkfn jF hor jfiedfdF <strong>dI</strong><br />
KLrId aqy ivkrI `c kfly Dn df vrqfrf<br />
sihj suBfa ho irhf hY. ieh hI kflf Dn<br />
AuqpMn ho jfx df bhuq vwzf somf hY. jLmIn<br />
KrIdx vflf, KLrId muwl `qy tYks, ijhVf 13<br />
PLIs<strong>dI</strong> qwk hY, qoN bcx leI Gwt muwl `qy<br />
rijstrI krvf lYNdf hY. ies KLrcy qoN bcx<br />
leI Auh do jLurm kr jFdf hY, pihlf qF tYks<br />
corI, dUjf vwzf jLurm jLmIn vycx vfly kol<br />
kflf Dn bxf idMdf hY. qIjf jLurm ieh vI kr<br />
jFdf hY ik afpxf kflf Dn jy Aus koly hoey<br />
kwZ jFdf hY. jy Aus kol kflf Dn nf vI hovy<br />
qF iksy ivAupfrI afid nUM icwtf Dn dy ky<br />
(sfPL lyKy `c afAux vflf) kflf Dn lYNdf hY<br />
aqy ieAuN ijs nUM icwtf Dn idwqf hY, koloN vwtf<br />
ivafj <strong>dI</strong> kmfeI kr lYNdf hY. ies nUM<br />
ivAupfrI hlikaF `c 'aYNtrI lYxf' kihMdy<br />
hn. sfry <strong>dysL</strong> `c arbF rupey <strong>dI</strong>aF<br />
rijstrIaF inwq huM<strong>dI</strong>aF hn. ikMnf kflf Dn<br />
bxdf hoeygf. srkfr jfxdy hoey vI axjfx<br />
bxI bYTI hY.<br />
kflf Dn AuqpMn hox df dUjf vwzf<br />
somf hY AudXogF-kfrKfinaF `c bxdf mfl.<br />
jdoN ieh mfl ivkx leI jFdf hY qF mfl <strong>dI</strong><br />
sLRyxI anusfr keI qrHF dy tYks lwgdy hn<br />
ijvyN aYksfeIjL tYks, syljL tYks, cuMgI<br />
afid. jy mfl inrXfq krnf hovy qF kstm<br />
dy keI tYks, izAUtIaF afid lwgdy hn.<br />
aijhy tYksF qoN bcx leI Auqpfdk<br />
kfrKf<strong>ny</strong>dfr, KLrIddfr nUM pUry vyc muwl dy<br />
ibwl <strong>dI</strong> bjfey Gwt muwl df ibwl dy idMdf hY.<br />
KLrIddfr qoN <strong>kImq</strong> vyc muwl pUrI lYNdf hY. ieh<br />
AuWprlI rkm ijhVI kroVF rupey ivwc iewk<br />
AudXogpqI kol bx<strong>dI</strong> hY, inrXfqkrqf<br />
jLfihr hY iv<strong>dysL</strong>I bYNk `c rwKdf hY. ieho<br />
iv<strong>dysL</strong>F `c ipaf BfrqIaF df kflf Dn hY.<br />
kfrKf<strong>ny</strong>dfr kol lyKy `c afAux vfly<br />
Auqpfdn ijs AuWpr Auh tYks idMdf hY aqy<br />
dUjf ijs AuWpr Auh tYks nhIN idMdf do vwKry<br />
lyKy bx jfx jFdy hn aqy kflf Dn ijs dy<br />
lyKy nUM nMbr do df Kfqf kihMdy hn asl Kfqy<br />
dy brfbr df ho jFdf hY. ieh afm vrqfrf hY.<br />
tYks aiDkfrIaF dy Cfpy mfrn smyN afm<br />
suxINdf hY ik nMbr do Kfqy <strong>dI</strong>aF<br />
vhIaF/ikqfbF/rijstr hwQ lwg gey aqy<br />
ivAupfrI <strong>dI</strong> tYks corI aqy kfly Dn PVy gey.<br />
kuJ ivcfrk kih rhy hn ik jy tYksF <strong>dI</strong><br />
mfqrf GtfeI jfey qF tYks corI Gwt jfeygI<br />
aqy tYks afmdnI vI srkfr <strong>dI</strong> <strong>vD</strong>yry ho<br />
jfvygI. ieMspYktrF nUM irsLvq df idwqf jFdf<br />
pYsf vI Gwt jfeygf. kfly Dn <strong>dI</strong> AuqpqI vI<br />
Gwt jfeygI jo kfrKf<strong>ny</strong>dfr Auqpfdk qoN sLurU<br />
ho ky, ivkryqf, ivAupfrI, prcUn dukfndfr<br />
aqy AupBogqf qwk jF<strong>dI</strong> hY. prcUn dukfndfr<br />
AupBogqf nUM cIjL KrIdx smyN ibwl nhIN idMdf<br />
aqy nf hI afm AupBogqf mMgdf hY. dukfndfr<br />
<strong>ny</strong> do corIaF kIqIaF huM<strong>dI</strong>aF hn iewk qF<br />
vwzy ivAupfrI qoN kfPLI kuJ mfl ibnF ibwl qoN<br />
lY afAuNdf hY ijs df Auh AupBogqf nUM vI ibwl<br />
nhIN idMdf. jy koeI ibwl mMgdf hY qF ieh kih<br />
ky tfl idMdf hY ik dyK lAu mYnUM qF koeI aOK<br />
nhIN tYks lwg jfvygf. cIjL mihMgI peygI.<br />
qIjf vwzf somf kfly Dn df hY afXfq inrXfq<br />
Bfv iv<strong>dysL</strong>F nfl mfl vycx KLrIdx `c. ijwQy<br />
mfl dy asl vyc muwl qoN Gwt dy ibwl bxf ky,<br />
tYksF qoN corI df kflf Dn aqy asl muwl qoN<br />
ibwl dy muwl `c aMqr <strong>dI</strong> vfDU rkm iv<strong>dysL</strong>I<br />
bYNkF `c rwKI jF<strong>dI</strong> hY jF iksy afpxy<br />
inktvrqI iv<strong>dysL</strong>I nUM idvf ky hvfly rfhIN<br />
iewQy afpxy <strong>dysL</strong> `c af jF<strong>dI</strong> hY. ieh vI afm<br />
vrqfrf hY. srkfr ivcfrI bhuq sKLqI<br />
krvfAuN<strong>dI</strong> hY pr kflf Dn AuqpMn hox df ieh<br />
vsIlf cwlI jf irhf hY. ies qrHF hvflf<br />
kfrobfr, kflf Dn <strong>dysL</strong> `coN bfhr iv<strong>dysL</strong> Byjxf<br />
aqy iv<strong>dysL</strong> `coN <strong>dysL</strong> `c ilafAux df bhuq vwzf<br />
DMdf hY jo gLYrkfnUMnI qF hY hI <strong>dysL</strong> nfl iewk<br />
qrHF df DRoh kmfAux vflf vrqfrf hY. pU<strong>ny</strong> dy<br />
GoVf ivAupfrI hsn alI dy aijhy arbF<br />
rupey dy kflf Dn df pqf lwgf hY. kihMdy hn<br />
ik hsn alI pYsy iewDroN AuWDr qy AuWDroN<br />
iewDr krn dy DMdy df mfihr hY. Auh ikM<strong>ny</strong> hI<br />
sflF qoN ieh kflf DMdf kr irhf sI pr<br />
AuprilaF <strong>dI</strong> Cqr Cfieaf sdkf srkfr <strong>dI</strong><br />
pkV qoN bicaf irhf sI. awj-kwlH kfly Dn<br />
ivruwD lok roh <strong>vD</strong> igaf qF sbMDq<br />
aiDkfrIaF <strong>ny</strong> sKLqI nfl kfrvfeI sLurU kIqI<br />
hY.<br />
kfly Dn df cOQf somf hY srkfrI<br />
gilafiraF `c irsLvq. hyTly pwDr `qy<br />
ptvfrI, nfjLr, aihlmd afid <strong>dI</strong> CotI motI<br />
irsLvq qF aMgryjL smyN qoN jF irafsqI<br />
rfijaF smyN qoN cwl <strong>rhI</strong> sI aqy lok sihj<br />
suBfa amly aqy isafsI pRBUaF dy vwzIaFvwzIaF<br />
rkmF rfsLIaF dy iBRsLtfcfr <strong>dI</strong>aF<br />
vfrdfqF iqwKI lok crcf df ivsLf bxIaF ijvyN<br />
pMjfb pbilk srivs kimsLn dy iewk<br />
cyarmYn dy bYNk lfkrF `coN kroVF rupey kYsL<br />
PiVaf igaf, mYzIkl kfAUNsl afPL ieMzIaf<br />
dy cyarmYn dy GroN, bYNk lfkrF `coN mxF mUMhIN<br />
sonf-cF<strong>dI</strong> aqy nkd kYsL PiVaf igaf, mwD<br />
pR<strong>dysL</strong> dy iewk afeI[ ey[ aYs[ (mIaF-bIvI)<br />
joVy qoN kroVF rupey <strong>dI</strong> jLmIn, mkfn aqy<br />
kroVF `c kYsL PiVaf igaf. ievyN hI inwq<br />
KLbrF `c vwzIaF-vwzIaF rfsLIaF `c irsLvq<br />
dy kys afAuNdy hn. ieho sfrf Dn kflf Dn hY.<br />
ijhVy irsLvq lYx vfly PVy nhIN gey pr<br />
irsLvq df pYsf jF qF lfkrF jF Cuipaf ipaf<br />
hY aqy jF bynfmI arQcfry `c cwl irhf hY.<br />
aijhy kfly Dn df ajy qwk koeI anumfn<br />
srkfrI qOr `qy nhIN lwg sikaf. ies qoN ieh<br />
vI pqf lwgdf hY ik srkfr df hr gilafrf<br />
ikvyN iBRsLtfcfr `c zuwibaf hY aqy PLrk kyvl<br />
ieh hY ik iks df ikMnf ryt hY. iewk irport<br />
anusfr mhfrfsLtr aqy rfjsQfn `c <strong>dysL</strong> `c<br />
sB sUibaF qoN vwD irsLvq dy kys drj hoey.<br />
sfl 2000 qoN 2009 qwk, mhfrfsLtr aqy<br />
rfjsQfn ivwc kRmvfr 4566 aqy 3770<br />
iBRsLtfcfr dy kys drj hoey aqy kyvl 27<br />
PLIs<strong>dI</strong> aqy 33 PLIs<strong>dI</strong> kysF `c sjLf hoeI. <strong>dysL</strong><br />
<strong>dI</strong>aF adflqF kcihrIaF `c vI iensfPL df<br />
isstm bhuq lmkfAU aqy gMDlf bxf idwqf<br />
igaf hY ieh vI iewk kfrn hY ik kfly Dn nUM<br />
nwQ nhIN pY <strong>rhI</strong>. ipCly kuJ sflF `c vfpry<br />
iBRsLtfcfr dy GutfilaF ijvyN rfsLtrmMzl<br />
KyzF dy afXojn ivwc, 2jI spYktrm, afdrsL<br />
hfAUisMg susfietI aqy hor keIaF <strong>ny</strong> qF<br />
iBRsLtfcfr dy hwdF bM<strong>ny</strong> tpf idwqy hn aqy<br />
Bfrq df nF sMsfr `c bdnfm kr idwqf hY.<br />
kwtVvf<strong>dI</strong> sMgTnfˆ vwloˆ ËrdfrI nUM Bfrq dOrf rwd krn <strong>dI</strong> apIl<br />
lfhOr :- pfiksqfn dy<br />
rfÈtrpqI afisP alI ËrdfrI<br />
<strong>dI</strong> 8 apRYl nUM iewk idnfˆ Bfrq<br />
PyrI df AuQoˆ dy kwtVvf<strong>dI</strong> sMgTnfˆ<br />
vwloˆ ivroD kIqf jf irhf hY. vwKvwK<br />
14 kwtVvf<strong>dI</strong> sMgTnfˆ dy<br />
gTjoV dPf-ey-pfiksqfn <strong>ny</strong><br />
awj lfhOr ivKy pRYs kfnPrMs<br />
krky rfÈtrpqI ËrdfrI qoˆ mMg<br />
kIqI ik amrIkf vwloˆ jmfq-<br />
Aul-dfavf dy muKI hPIË<br />
muhMmd seId `qy 51 kroV<br />
rupey df ienfm rwKx dy ros vjoˆ<br />
Auh afpxI Bfrq PyrI rwd<br />
kr dyx. pwqrkfr sMmyln nUM<br />
sMboDn kridafˆ kwtVvf<strong>dI</strong><br />
afgUafˆ <strong>ny</strong> hYrfnI pRgt kridafˆ<br />
ikhf ik iewk pfsy qfˆ Bfrq <strong>ny</strong><br />
afpxI hfkI tIm nUM pfiksqfn<br />
`c Byjx qoˆ mnf kr idwqf hY aqy<br />
dUjy pfsy rfÈtrpqI ËrdfrI 8<br />
apRYl nUM Bfrq dOry `qy jf rhy<br />
hn.<br />
AunHfˆ ikhf ik ËrdfrI <strong>dI</strong><br />
Bfrq Xfqrf dy ivruwD Auh 6<br />
apRYl qoˆ dyÈ Br ivc ros<br />
pRdrÈn aqy rYlIafˆ krngy.<br />
pRYs kfnPrMs mOky jmfq Aul<br />
dfavf dy aimr hmËf, pfiksqfn<br />
Aulymf kOˆsl dy <strong>ny</strong>qf qfhIr<br />
mihmUd aÈrPI, avfmI musilm<br />
lIg dy mIafˆ abdul kfidr,<br />
jmfq Aulymf ey ieslfm dy<br />
afisP aKdUm aqy jfmq ey<br />
ieslfmI dy PrId prfÈf afid<br />
hfjr sn.<br />
iËkrXog hY ik pfik<br />
rfÈtrpqI jnfb afisP alI<br />
ËrdfrI 8 mfrc nUM sUPI sMq<br />
KvfËf moeIAU<strong>dI</strong>n icÈqI <strong>dI</strong><br />
drgfh `qy isËdf krn af rhy<br />
hn. afpxI iewk idnfˆ Xfqrfˆ<br />
dOrfn AunHfˆ df Bfrq dy pRDfn<br />
mMqrI zf[ mnmohn isMG imlx<br />
df vI pRogrfm hY.<br />
iewk kOmFqrI sMsQf trFspyarYNsI<br />
ieMtrnYsLnl (2009 sfl) <strong>dI</strong> irport anusfr<br />
sMsfr dy 180 <strong>dysL</strong>F `c iBRsLtfcfr <strong>dI</strong> sUcI<br />
ivwc Bfrq 85vyN sQfn `qy hY. ies sMdrB<br />
ivwc suprIm kort dy sfbkf jwj jsits<br />
ikRsLnf aeIar dy ivcfr awKF KolHx vfly hn.<br />
AunHF iBRsLtfcfr <strong>bfry</strong> ikhf hY ik Kot qF ieh<br />
hY ik jdoN smfj dy Auprly vrg, isafsI<br />
aiDkfrI, aPLsr, aMqF dy iBRsLtfcfr `c zuwby<br />
jnqk qOr `qy nMgy ho jFdy hn qF vI lokF `c<br />
bxdf roh nhIN jfgdf aqy ijnHF ivakqIaF<br />
nUM koTy cVH ky bolxf cfhIdf hY, nhIN boldy.<br />
aYho ijhI h<strong>ny</strong>rgr<strong>dI</strong> `c kfnUMn <strong>dI</strong> sKLqI nfl<br />
pflxf `qy jLor hoxf cfhIdf hY pr aPLsos,<br />
aprfDIaF <strong>dI</strong> cVHq hY. pulIs hwQl ho geI<br />
hY aqy ies df pRBfv bhuq nIvF ho cuwkf hY.<br />
jwj vI smfj ivroDI ansr nUM Cwzx leI pysL<br />
hn aqy aKIr `c 10 PLIs<strong>dI</strong> qoN vI Gwt<br />
aprfD dy kysF `c sjLf huM<strong>dI</strong> hY. ieho ijhy<br />
vrqfry `c smfijk inrfsLf qF hovygI hI.<br />
kfly Dn sbMDI iewk nvIN soc ieh bx <strong>rhI</strong> hY<br />
ik kfly Dn <strong>dI</strong> AuqpqI mfnvI hwkF `qy hmlf<br />
hY. Audfhrx vjoN pulIs <strong>dysL</strong> dy nfgirk <strong>dI</strong><br />
jfn-mfl dy kfnUMn dy rfj <strong>dI</strong> ijLMmyvfr hY pr<br />
afm vrqfrf hY ik qkVf pYsy vflf bMdf<br />
pulIs <strong>dI</strong>aF awKF coB ky mfVy afdmI dy mfnvI<br />
hwk kucl idMdf hY. afm qOr `qy aijhy qkVy<br />
bMdy kol kfly Dn <strong>dI</strong> Brmfr huM<strong>dI</strong> hY aqy<br />
sbMDq srkfrI aiDkfrIaF nUM cuwp krfAux dy<br />
smrwQ huMdf hY. ieho hfl srkfr dy hr<br />
aiDkfr Kyqr `c vfpr irhf hY. Tykf,<br />
pRfjYkt afid kfly Dn <strong>dI</strong> imhrbfnI sdkf<br />
glq bMdy lY jFdy hn aqy shI bMdy rih jFdy<br />
hn jo iswDf hmlf shI adfmI dy hwk `qy hY.<br />
irsLvq kfly Dn dy jLor nfl sfry glq kfrj<br />
srkfrI qOr `qy iswDy ho jFdy hn. kfly Dn <strong>dI</strong><br />
imhrbfnI nfl amIrF kol <strong>vD</strong>yry Dn iekwTf<br />
ho irhf hY. pYsf qF AuhI hY pr aslI hwkdfr<br />
qoN Kuws ky amIr kol jf irhf hY.<br />
kfly Dn kfrn smfj ivwc<br />
asMqusLtI vwD <strong>rhI</strong> hY aqy smfj arfjkqf<br />
vwl Dwikaf jf irhf hY. kfly Dn dy mflk vwzy<br />
ivsLfl mkfnF-bMgilaF `c rihMdy hn. afm<br />
QoVHy idn dy amIrF (kfly Dn sdkf bxy) dy<br />
muMzy kuVIaF vwzIaF kfrF, vwzy mfrzn hotlF<br />
`c mOj myly krdy, sVkF `qy KrmsqIaF<br />
krdy hn pr kfnUMn awKF mIc lYNdf hY. Coty<br />
vrg dy muMzy kuVIaF ienHF vwzy ivgiVaF <strong>dI</strong><br />
rIs KrmsqIaF krn lwg pey hn qy jdoN Auh<br />
afpxf gujLfrf nhIN kr pfAuNdy qF aprfD<br />
krn `qy Auqr afAuNdy hn. rojL aijhIaF<br />
KLbrF mIzIaf `c huM<strong>dI</strong>aF hn. kflf Dn ies<br />
qrHF mfrkIt `c mihMgfeI df iewk kfrn<br />
bxdf hY. asl ivwc sfzy isafsI pRBU kfly<br />
Dn nUM kfbU krnf hI nhIN cfhuMdy. ies df<br />
kfrn vI smJ afAuNdf hY ik isafsI<br />
iKzfrIaF nUM qF kflf Dn mxF-mUMhI loVINdf<br />
huMdf hY. coxF lVn leI tYks dy ihsfb `c<br />
afAux vfly pYsy nUM kfrobfr `coN kwZ ky nf qF<br />
cox lVn vflf afp lf skdf hY aqy nf hI<br />
koeI vpfrI, AudXogpqI dy skdf hY. ieh qF<br />
irsLvqKor jF kfly Dn vfly hI idMdy hn.<br />
ijMnf ijs bykdrI nfl pYsf Krc kIqf jFdf<br />
hY, coxF lVn leI koeI Qfh nhIN. keI<br />
isafsI pRBU qF ijwqdy hI votF KrId ky hn.<br />
aijhy isafsI lokF qoN kflf Dn rokx <strong>dI</strong> kI<br />
afs rwKI jf sk<strong>dI</strong> hY? kfly Dn-iBRsLtfcfr<br />
<strong>dI</strong> rok leI iewk mjLbUq, srkfrI dKLl<br />
rihq, lokpfl <strong>dI</strong> sQfpqI dy aiBafn nUM<br />
isafsI pRBU isafsq, GtIaF aqy byeImfn<br />
cflF `c rolx <strong>dI</strong> itwl lf rhy hn. Bfrq <strong>dI</strong><br />
isafsq <strong>dI</strong> bdiksmqI hY ik kfly Dn qoN<br />
injfq imlxI ajy dUr <strong>dI</strong> gwl jfp<strong>dI</strong> hY.<br />
-DMnvfd sihq, pMjfbI itRibAUn<br />
ieMtrnYÈnl ihAUmn rfeIts ivMg<br />
<strong>ny</strong> 40 lVkIafˆ dy Gr vsfey-igwl<br />
KrV, :-ieMtrnYÈnl ihAUmn<br />
rfeIts ivMg <strong>dI</strong> kOmI pRDfn sRImqI<br />
bvn<strong>dI</strong>p kOr igwl <strong>ny</strong> iewQy gwlbfq<br />
kridafˆ dwisaf hY ik AunHfˆ <strong>dI</strong> sMsQf<br />
lMby smyˆ qoˆ mnuwKI aiDkfr <strong>dI</strong> AulMGxf<br />
krn vfilafˆ iKlfP sMGrÈ lV rhy<br />
hn aqy iesI qihq AunHfˆ pMjfb dy vwKvwK<br />
iËilHafˆ <strong>dI</strong>afˆ 40 lVkIafˆ jo shurf<br />
Gr qoˆ duKI sn nUM AunHfˆ dy Gr<br />
vsfieaf. AunHfˆ shury Grfˆ qoˆ duKI<br />
lVkIafˆ nUM apIl kIqI ik Auh sMsQf<br />
nfl rfbqf kfiem krn qfˆ jo AunHfˆ<br />
<strong>dI</strong>afˆ smwisafvfˆ hwl krvfeIafˆ jf<br />
skx.<br />
muwdf jgIr kOr df mukwdmf nhIN, pMjfbIaq<br />
dy mfnisk ivkfr nUM mMn ky cwlxf pvygf<br />
blvMq isMG rfjoafxf <strong>dI</strong> PFsI kyNdr dy gRih<br />
mMqrfly vwloN rokxI mMn lYx dy bfvjUd dUsry idn<br />
gurdfspur ivwc do iDrF <strong>dI</strong> JVp ho geI, ijs<br />
ivwc kflj qoN pVH ky muVdf iewk nOjvfn rfh<br />
jFdf mfiraf igaf. ieh iewk duwKdfeI Gtnf sI,<br />
ijs kr ky gurdfspur ivwc kriPAU lfAuxf pY<br />
igaf. smiJaf jFdf hY ik pMjfb srkfr hux<br />
hflfq nUM sMBfl lvygI. ies <strong>dI</strong> QF pMjfb srkfr<br />
dy muKI leI vwzI pRysLfnI df mslf kYbint mMqrI<br />
bIbI jgIr kOr nUM afpxI skI DI <strong>dI</strong> mOq dy kys<br />
ivwc pMj sfl <strong>dI</strong> kYd <strong>dI</strong> sjLf hox df hY. bIbI kol<br />
ajy hfeI kort ivwc jfx df mOkf hY, ijwQy jf ky<br />
Aus nUM rfhq vI iml sk<strong>dI</strong> hY qy sjLf <strong>vD</strong> jfx<br />
df zr vI rhygf. Auh sLMky pfsy rwKdy hoey asIN<br />
AunHF hflfq <strong>dI</strong> gwl krnI cfhFgy, jo sfzy sfhmxy<br />
ies vyly mOjUd hn.<br />
bIbI jgIr kOr muwZ qoN hux vrgI DVwlydfr<br />
nhIN sI. ijhVI i<strong>vD</strong>fn sBf cox 1991 ivwc hox<br />
lwgI aqy ho nhIN skI, Aus mOky bIbI nUM mfn<br />
akflI dl <strong>ny</strong> afpxI AumIdvfr bxfieaf sI qy<br />
Aus cox pRcfr ivwc Auh bfdl akflI dl dy muKI<br />
pRkfsL isMG bfdl dy ivruwD rwjvIN kOV CFt<strong>dI</strong><br />
<strong>rhI</strong> sI. agly sfl coxF hoeIaF qF akflIaF <strong>ny</strong><br />
bfeIkft kr idwqf. iPr jdoN sLoRmxI kmytI <strong>dI</strong> cox<br />
afeI qF iewk idn s: pRkfsL isMG bfdl df Pon<br />
af igaf, 'bIbI jI, qusIN ies cox ivwc sfzy vwloN<br />
AumIdvfr bx jfvo.' mfn akflI dl nUM bVy lok<br />
bfdl akflI dl ivwc jfx <strong>dI</strong> GVI AuzIkx vflf<br />
vyitMg rUm mMndy hn. bIbI vI ieho smJ <strong>rhI</strong> sI.<br />
Pon afAuNdy sfr `clo bulfvf afieaf hY, bfdl <strong>ny</strong><br />
bulfieaf hY' gfAuN<strong>dI</strong> EDr clI geI. bol-bfxI<br />
ivwc qyjL bIbI EDr jf ky sLRomxI kmytI <strong>dI</strong> cox<br />
ijwqx mgroN i<strong>vD</strong>fn sBf cox vI agly sfl ijwq<br />
geI qy jdoN pMjfb <strong>dI</strong> vjLIr vI bx geI qF kursI<br />
df nsLf Aus dy isr nUM cVH igaf. afdmpur <strong>dI</strong><br />
i<strong>vD</strong>fn sBf AuWp cox hfrn mgroN jdoN bfdltOhVf<br />
tkrfE sLurU ho igaf qF bIbI leI ieh<br />
siQqI 'sLrIk miraf, QF ivhlf hoieaf' vflI ho<br />
geI qy Aus df guxf sLRomxI gurduafrf pRbMDk<br />
kmytI <strong>dI</strong> pRDfn bxn leI pY igaf. pihlF vjLIr<br />
bx ky asmfnIN BOx lwg cuwkI bIbI nvF ruqbf<br />
sMBfl ky ieh afKx qwk vI phuMc geI ik 'pihlF<br />
mYN iswK pMQ <strong>dI</strong> syvfdfr sF, hux iswK pMQ <strong>dI</strong> mF<br />
bxn df mfx hfsl ho igaf hY.' keI iswK<br />
ivdvfnF <strong>ny</strong> EdoN kihxf sLurU kr idwqf sI ik bIbI<br />
hwdF lMGI jF<strong>dI</strong> hY, jy ies nUM iksy bMDyj ivwc nf<br />
bMinHaf igaf qF iewk idn ieh koeI vwzf BVfkf<br />
pf dyvygI, pr iksy <strong>ny</strong> ies <strong>dI</strong> icMqf nhIN sI kIqI,<br />
ijs df nqIjf agly sfl hI iml igaf.<br />
jdoN jQydfr tOhVf nUM pfsy kIqf igaf, Aus dy<br />
Qfpy hoey sRI akfl qKLq dy jQydfr rxjIq isMG<br />
nUM vI kwZ ky Aus <strong>dI</strong> QF igafnI pUrn isMG nUM Auh<br />
pdvI sONpI geI sI. bIbI Aus nfl bhuqf icr nf<br />
inBf skI qy nfnksLfhI kYlMzr dy muwdy AuWqy JgVf<br />
eynf <strong>vD</strong>f ilaf ik jQydfr vwloN dsvyN gurU sfihb<br />
dy gurpurb leI kwZy gey ngr kIrqn mOky<br />
pflkI qy sRI gurU gRMQ sfihb <strong>dI</strong> bIV dyx qoN<br />
ienkfr kr idwqf. iPr dovF <strong>ny</strong> iewk dUsry nUM<br />
iswKI ivwcoN kwZx dy hukmnfmy jfrI kr idwqy, pr<br />
sLRomxI kmytI nUM bfhroN kMtrol kr rhy akflI<br />
dl dy pRDfn qy pMjfb dy muwK mMqrI bfdl sfihb<br />
vgdy vihx ivwcoN BfrU Dfrf nfl vgdy rhy. AunHF<br />
<strong>ny</strong> bIbI nUM sLoRmxI kmytI qoN EdoN lFBy kIqf, jdoN<br />
aglI cox ivwc sfry vwzy akflI lIzr Aus dy<br />
ivroD ivwc afx KVoqy. ienHF akflI lIzrF vwloN<br />
bIbI dy ivruwD ztvf stYNz lYx dy muwK kfrnF<br />
ivwcoN iewk qF bIbI dy awKVpuxy <strong>dI</strong> ieh hwd sI ik<br />
Auh iksy vwzy-Coty afgU nUM tky syr nhIN sI<br />
smJ<strong>dI</strong>. sLRomxI kmytI ivwc ijhVIaF mnafeIaF<br />
Aus <strong>ny</strong> kIqIaF, jQydfr jgdyv isMG<br />
qlvMzI dy pRDfn bxn mgroN afm drbfr lf ky<br />
kmytI dy ivhVy ivwc AunHF <strong>dI</strong> Polf-PflI sfrf idn<br />
huM<strong>dI</strong> <strong>rhI</strong> sI. dUsrf mfmlf bIbI vwloN afpxI DI<br />
dy kys ivwc AulJx df sI aqy bhuqy iswK ivdvfn<br />
qy afgU ies nUM rihqnfmy muqfbk 'kuVI-<br />
nvIˆ idwlI:- XU[ pI[ ey[ srkfr <strong>ny</strong> mflI ibwl<br />
ivc iek suJfa KfmoÈI nfl pyÈ kr idwqf ijhVf<br />
kstm izAUtIafˆ <strong>dI</strong> mfmUlI corI nUM gYr-ËmfnqI<br />
bxf dyvygf. kstm aYkt 1962 <strong>dI</strong> Dfrf 104 <strong>dI</strong><br />
iek soD dy rUp ivc ies nfl sfry mfmilafˆ ivc<br />
aiq sKq ËmfnqI ivvsQfvfˆ df suJfa dy ky<br />
kstm aqy aYksfeIË izAUtIafˆ <strong>dI</strong> corI dy mfmilafˆ<br />
ivc suprIm kort <strong>dI</strong> KulHI dKl-aMdfËI nUM<br />
rwd krn <strong>dI</strong> mMg kIqI geI hY.<br />
mflI ibwl ivc kstm aYkt dy nfl Aup Dfrf<br />
104 ey joVn df pRsqfv hY, ijs anusfr koeI vI<br />
mfr' dy Kfqy <strong>dI</strong> bwjr Buwl afKdy sn. bfdl<br />
sfihb ies <strong>bfry</strong> sLfied AunHF nfl sihmq nhIN<br />
sn. ieho kfrn sI ik Auh ies qoN bfad vI bIbI<br />
nUM sLRomxI kmytI qy i<strong>vD</strong>fn sBf leI AumIdvfr<br />
bxf lYNdy rhy, ikAuNik AunHF <strong>dI</strong><br />
njLr ivwc Aus df iewk<br />
'DVwlydfr' afgU hoxf vwD<br />
arQ rwKdf sI.<br />
'DVwlydfr' bIbI dy ikrdfr<br />
df ieh mfVf pwK sI ik<br />
Aus nUM afpxI skI DI vwloN<br />
mrjLI df vr cuxn <strong>dI</strong> iewCf<br />
rwKxf psMd nhIN sI afieaf.<br />
Auh pihlF vrj<strong>dI</strong> <strong>rhI</strong>. kuVI<br />
vI ieh Dfr cuwkI sI ik 'vfrs<br />
sLfh nf muVFgI rFJxy qoN, BfvyN<br />
bfp dy bfp df bfp af jfey.'<br />
bfp qF hY nhIN sI, mF dy<br />
suBfa <strong>bfry</strong> kuVI jfx<strong>dI</strong> sI,<br />
ies leI Auh iewk idn iKsk<br />
geI aqy dUjy sLihr jf ky mrjLI dy muMzy nfl<br />
ivafh krvf ilaf. mF <strong>ny</strong> iPr bhf<strong>ny</strong> nfl bulfieaf<br />
aqy iksy ilhfjU <strong>dI</strong> koTI ivwc iljf ky Auh<br />
kuJ kr idwqf, ijs leI awj qwk vI Aus nUM<br />
pCqfvf nhIN jfpdf.<br />
iksy nUM nhIN sI pqf ik kdoN kI hoieaf qy ikvyN<br />
hoieaf. 21 apRYl 2000 <strong>dI</strong> dupihr ZlI qoN<br />
acfnk hr pfsy Pon KVkx lwg pey ik bygovfl<br />
ivwc bIbI jgIr kOr <strong>dI</strong> vwzI DI df Byd Bry<br />
hflfq ivwc aMqm sMskfr kIqf jf irhf hY.<br />
sMskfr hox qwk kuVI <strong>dI</strong> lfsL lgfqfr Zk ky<br />
rwKI geI, iksy nUM Aus dy aMqm drsLn vI nf<br />
krn idwqy gey qy icKf nUM agnI dyx qoN iewk GMty<br />
aMdr BIV Gwtdy sfr awDI sVI lfsL borIaF ivwc<br />
Br ky goieMdvfl sfihb dy pul kol Gft bfbf<br />
KVk isMG ivKy jl pRvfh kr ky Aus <strong>dI</strong> Xfd<br />
ivwc bIbI iewk bUtf lf ky Gr nUM muV afeI. eynI<br />
CyqI awDI sVI lfsL nUM cuwk ky jl pRvfh krn<br />
<strong>bfry</strong> dlIl ieh idwqI geI ik kuafrI kuVI dy<br />
mrn Auqy ieMj hI kIqf jFdf hY, pr asl gwl<br />
ieh sI ik hr vyly iksy kort df koeI hukm af<br />
jfx aqy lfsL df huMdf sMskfr roky jfx df DuVkU<br />
mwuK mMqrI <strong>dI</strong> AuQy hfjLrI dy bfvjUd lwgf irhf<br />
sI. lwK XqnF dy bfvjUd ieh khfxI Byd nf rih<br />
skI qy aMq nUM hfeI kort df drvfjLf Tkorn dy<br />
bfad sI[ bI[ afeI[ dy ahfqy ivwc jf phuMcI.<br />
bIbI dy ivruwD prcf drj hoieaf qy Auh iksy<br />
gupq QF jf ky bYT geI. iPr Aus <strong>dI</strong> jLmfnq ho<br />
geI qy EdoN dy cwl rhy kys df PYslf hux hoieaf<br />
hY. Auh kuVI nfl jo kuJ vfpiraf, Auh iksy pwKoN<br />
vI TIk nhIN sI. sfzy smfj ivwc hux bihs ies<br />
gwl Auqy cwlygI ik bIbI nUM eydF krnf cfhIdf sI<br />
ik nhIN, pr ieh bihs df muwK muwdf nhIN. muwK<br />
muwdf qF ieh hY ik aijhf huMdf ikAuN hY? DI <strong>dI</strong><br />
mOq dy hflfq pYdf krn df pfp bIbI iekwlI <strong>ny</strong><br />
nhIN kIqf, keI hor vI eydF kr cuwky hn. ieh<br />
sfzy kuJ pMjfbIaF <strong>dI</strong> mfniskqf df ivkfr hY.<br />
pMjfb ivwc ieh ibmfrI imslF dy vkq qoN hY<br />
aqy iewk imsl dy srkfr nUM iswK pMQ ivwcoN isrPL<br />
ies dosL bdly Kfrj kIqf igaf sI ik Aus <strong>ny</strong><br />
kuVI mfrn df pfp kmfieaf sI. jdoN aMgryjL<br />
afey, EdoN vI pMjfb ivwc ieh ibmfrI iewk irvfj<br />
vFg sI qy AunHF nUM sKLqI nfl ies df rfh rokx<br />
dy kuJ pRbMD kr<strong>ny</strong> pey sn. iPr vI kuJ rfj<br />
GrfixaF ivwc isrPL rfjkumfr jMmdy rhy,<br />
rfjkumfrIaF ikAuN nhIN sn jMm<strong>dI</strong>aF, ies <strong>bfry</strong><br />
bhuqf socx <strong>dI</strong> pMjfb dy lokF <strong>ny</strong> kdy loV nhIN sI<br />
smJI, ikAuNik Auh aMdrlI gwl jfxdy sn. sfzy<br />
simaF ivwc smfj nUM syD dyx vfly iewk lyKk dy<br />
isr jdoN ieho ieljLfm lwgf qF Aus <strong>ny</strong> iewk sfihqk<br />
rsfly ivwc lyK ilK ky DI dy kql nUM<br />
jfiejL TihrfAux <strong>dI</strong> koisLsL kIqI sI. koeI do<br />
dhfky pihlF huisLafrpur dy izptI kimsLnr df<br />
kys suprIm kort qwk jf phuMicaf sI, ijs <strong>ny</strong><br />
mrjLI nfl ivafh krn df ierfdf rwK<strong>dI</strong> afpxI<br />
kstm izAUtI <strong>dI</strong> corI hux hovygf gYr-ËmfnqI aprfD<br />
-jiqMdr pnUM<br />
AulMGxf df doÈI Dfrf 1<strong>35</strong> aDIn iqMn sfl jfˆ<br />
<strong>vD</strong>yry kYd df hwkdfr hovygf aqy izAUtI <strong>dI</strong> corI<br />
df doÈI kuJ Èrqfˆ pUrIafˆ kIqy bgYr Ëmfnq `qy<br />
Cwizaf nhIˆ jfvygf. ivwq mMqrflf dy iek sInIar<br />
aiDkfrI <strong>ny</strong> ies PYsly nUM shI TihrfAuˆdy hoey Ëor<br />
dy ky ikhf hY ik ies nUM ËrUrI ivcfr-vtfˆdry<br />
aqy sfry kfnUMnI pwKfˆ nUM GoK ky ilaf igaf hY.<br />
AunHfˆ ikhf ik Aucqm adflqfˆ df sfry kstm<br />
AulMGxkfrfˆ leI Ëmfnqfˆ <strong>dI</strong> ivvsQf vrqmfn<br />
kfnUMn dy afDfr `qy idwqI hY aqy iehI kfrn hY ik<br />
ies ivc soD ikAuˆ kIqI jf <strong>rhI</strong> hY.<br />
DI nUM puils <strong>dI</strong> mdd nfl lwBx qy kuJ kr<br />
gujLrn <strong>dI</strong> koisLsL kIqI sI. kuVI <strong>dI</strong> mdd leI<br />
koeI pfrlImYNt mYNbr bhuV ipaf, pr hIr jF<br />
sfihbF bxn <strong>dI</strong> iewCf rwK<strong>dI</strong> pMjfb <strong>dI</strong> hr DI nUM<br />
eydF <strong>dI</strong> mdd nhIN iml sk<strong>dI</strong>,<br />
ies krky Auh hux vI mfrIaF jf<br />
<strong>rhI</strong>aF hn.<br />
hIr hovy jF sfihbF, dovyN iewko<br />
Kfndfn <strong>dI</strong>aF sn qy ies irsLqy<br />
qoN kuJ lok AunHF nUM BUaf-BqIjI<br />
afK dyNdy hn. dovF dy ikwsy pMjfb<br />
<strong>dI</strong> swiBafcfrk ivrfsq df hfsl<br />
igxy jFdy hn. pMjfb df koeI<br />
aKfVf ieho ijhf nhIN, ijs ivwc<br />
ienHF <strong>dI</strong> gwl nf huM<strong>dI</strong> hovy aqy lok<br />
ies Auqy KusLI ivwc JUmdy nf hox.<br />
ipCly idnIN pfiksqfn qoN ho ky<br />
afey BfrqI pMjfb dy iewk lyKk<br />
<strong>ny</strong> dwisaf ik Auh hIr df ipMz<br />
vyKx igaf sI, pr ieh vyK ky<br />
inrfsLf hoeI ik ijs hIr nUM sMsfr Br ivwc<br />
pMjfbI eynf mfx dyNdy hn, Aus df nFa lYx Auqy<br />
Aus dy ipMz dy keI lok nwk mroVdy hn. ies df<br />
kfrn smJxf cfhIdf hY. Bgq isMG <strong>dI</strong> kurbfnI<br />
bhuq hY, pr koeI vI afpxf puwq sLhId hoieaf<br />
nhIN vyKxf cfhuMdf, sgoN ibnF kihx qoN vI afm<br />
afdmI ieh iewCf rwKdf hY ik jy Bgq isMG <strong>ny</strong><br />
dobfrf jMmxf qy iPr sLhI<strong>dI</strong> vI pfAuxI hY qF<br />
gvFZIaF dy hI Gr jMm pvy. hIr hovy jF sfihbF,<br />
AunHF dy mfmly ivwc vI ieho Dfrnf hY. pMjfb dy<br />
lok ieh qF cfhuMdy hn ik ipafr hoxf cfhIdf hY,<br />
iesLk dy ikwsy ijvyN kdy JnF df pfxI <strong>dI</strong>aF lihrF<br />
bx ky vgdy huMdy sn, AuvyN hux vI vihxy cfhIdy<br />
hn, pr sfzy Kfndfn df nFa ies nfl nhIN<br />
juVnf cfhIdf.<br />
sfzf pMjfb Auho purfxf spq-isMDU hY, ijwQy<br />
kdy 'svMbr' rcx <strong>dI</strong> rIq huM<strong>dI</strong> sI. 'svMbr' df<br />
Bfv ihM<strong>dI</strong> jF sMsikRq dy sLbdF 'sivam' aqy<br />
'vr' df joV huMdf sI, ijs ivwc kuVI nUM afpxf<br />
vr afp cux <strong>dI</strong> KuwlH idwqI jF<strong>dI</strong> sI. rfm <strong>ny</strong><br />
svMbr nhIN sI ricaf, sIqf vwloN ricaf igaf<br />
sI, ijs ivwc keI rfjkumfr afey qy AunHF ivwcoN<br />
iewk nUM cuxn leI DnuwK qoVn <strong>dI</strong> sLrq sIqf <strong>ny</strong><br />
rwKI sI. arjn vI jdoN mwCI <strong>dI</strong> awK ivwc qIr<br />
mfr ky dropqI nUM ivafh ky ilafieaf sI, Auh<br />
svMbr dropqI nFa <strong>dI</strong> iksy <strong>dI</strong> DI <strong>ny</strong> ricaf sI.<br />
pqI <strong>dI</strong> cox df hwk DIaF kol huMdf sI, puwqrF nUM<br />
kqfr ivwc lwg ky AunHF mUhry AumIdvfr vjoN pysL<br />
hoxf pYNdf sI. awj dy pMjfb ivwc DIaF qoN 'svMbr<br />
rcx', Kud PYslf krn df hwk Koh ky mrjLI krn<br />
df mOkf puwqrF nUM dy idwqf igaf hY, ijs ivwc keI<br />
ivgVy hoey kfikaF <strong>ny</strong> iewk kuVI cuxI, ivafh ky<br />
mfr idwqI jF cfr idnF df mylf mnf ky ivsfr<br />
idwqI qy dUsrI qy iPr qIsrI lwBx df bdmfsLI<br />
Biraf sLugl bxf ilaf hY. ies kucwj <strong>dI</strong> asIN<br />
sfry inMdf krdy hF, pr rog <strong>dI</strong> jVH nhIN PVHdy.<br />
jVH PVFgy qF ies df ielfj sfnUM ies gwl ivwc<br />
idKfeI dyx lwgygf ik vr dy hwQ ivwc mrjLI df<br />
hwk dyx qy Aus <strong>dI</strong> durvrqoN dy mOky pYdf krn <strong>dI</strong><br />
QF DIaF nUM 'sivam-vr' <strong>dI</strong> cox krn df mOkf<br />
dyx leI 'svMbr' vrgI ivrfsqI rIq nUM muV<br />
surjIq kIqf jfvy. jdoN qwk asIN rog <strong>dI</strong> jVH nhIN<br />
PVnI, Aus df aslI ielfj nhIN krnf, EdoN qwk<br />
iksy jgIr kOr dy kys <strong>dI</strong> crcf kr lYxI kfPLI<br />
hY, mfniskqf dy ivkfr vfly Aus vrqfry <strong>dI</strong> kdy<br />
nhIN kIqI jf skxI, ijs <strong>dI</strong> krn <strong>dI</strong> loV ies<br />
vkq pMjfb dy swiBafcfrk eyjMzy Auqy sB qoN<br />
AuWpr hoxI cfhI<strong>dI</strong> hY.-DMnvfd sihq, nvF jLmfnf<br />
hfiÌË seId `qy ienfm<br />
ÃëÅ A@ çÅ ìÅÕÆ<br />
hY, ijQoˆ ies df bfhr inkl skxf<br />
muÈikl hY. awj AuQy a<strong>ny</strong>kfˆ qrHfˆ dy awqvf<strong>dI</strong><br />
sMgTn ies kdr GuspYT kr cuwky hn ik<br />
pfiksqfn <strong>dI</strong> hoˆd hI Éqry ivc pfeI nËr<br />
afAuˆ<strong>dI</strong> hY. aÌgfinsqfn nfl lgdy pfiksqfn<br />
dy Auwqr-pwCmI srhw<strong>dI</strong> sUby ÉYbr<br />
pÉqUn Kvf dy iek vwzy ielfky ivc srkfr<br />
df iksy vI qrHfˆ df koeI pRBfv nhIˆ. bloicsqfn<br />
awj pfiksqfn leI vwzf Éqrf bixaf<br />
hoieaf hY. ies <strong>dI</strong> ÌOj aqy KuÌIaf eyjMsI<br />
sfhmxy cuxI hoeI srkfr bOxI nËr afAuˆ<strong>dI</strong><br />
hY. aijhI sUrq ivc iqVkdf hoieaf pfiksqfn<br />
lgfqfr <strong>vD</strong> rhy kOmfˆqrI dbfa awgy<br />
iks qrHfˆ itikaf rih skygf, ieh vyKx vflI<br />
gwl hovygI. pfiksqfn dy aijhy hflfq ivcoˆ<br />
pYdf huMdy pRqIkrm Bfrq leI vI lgfqfr<br />
cuxOqI bxy rihxgy.<br />
-DMnvfd sihq, ajIq jlMDr