D:\Hydrogelogia PDFY\tom1\Hydrogeologia część trzecia.vp

Zasoby s³odkich wód podziemnych
10. Zasoby s³odkich wód podziemnych
10.1. Przegl¹d oceny zasobów regionalnych
Powszechnie wyró¿nia siê cztery kategorie zasobów
wód podziemnych (S³ownik... , 2002 ):
– statyczne (wiekowe), okreœlane równie¿ jako zretencjonowane,
wyznaczaj¹ce objêtoœæ wody wolnej zawartej
w porach skalnych;
– dynamiczne lub odnawialne, które stanowi¹ stronê
przychodow¹ (g³ównie z infiltracji efektywnej opadów
atmosferycznych) bilansu hydrogeologicznego systemów
kr¹¿enia wód podziemnych;
– eksploatacyjne, dotycz¹ce iloœci wód mo¿liwych
do pobrania z ujêæ w okreœlonych warunkach hydrogeologicznych,
œrodowiskowych, technicznych i ekonomicznych;
– dyspozycyjne, stanowi¹ce iloœæ wód podziemnych
mo¿liwych do pobrania z u¿ytkowych poziomów wodonoœnych
w okreœlonych warunkach hydrogeologicznych
i œrodowiskowych, ustalon¹ w trybie opracowania dokumentacji
hydrogeologicznej, uregulowanym przez Prawo
geologiczne i górnicze (1994, z póŸniejszymi zmianami)
wraz z rozporz¹dzeniami wykonawczymi; zasoby mo¿liwe
do zagospodarowania, ustalone w sposób przybli¿ony
poza trybem dokumentowania hydrogeologicznego, o ni¿szej
wiarygodnoœci, okreœla siê jako perspektywiczne.
Trzy z podanych kategorii zasobów: statyczne, dynamiczne
i dyspozycyjne, w tym perspektywiczne, maj¹ charakter
regionalny (P. Herbich i in., 2003; P. Herbich, 2005).
Jeszcze w latach 70. ubieg³ego wieku, przy pierwszej
ocenie mo¿liwych do zagospodarowania regionalnych
zasobów wód podziemnych Polski, stosowano zamiennie
zasoby dyspozycyjne, perspektywiczne i eksploatacyjne.
W Atlasie zasobów zwyk³ych wód podziemnych w Polsce
i ich wykorzystania w skali 1:500 000 (J. Malinowski
red., 1976) podjêto pierwsz¹ próbê oceny zasobów wód
464
podziemnych, powi¹zan¹ z regionalizacj¹ hydrogeologiczn¹
(fig. 3. 3), dla zdefiniowanych iloœciowo u¿ytkowych
poziomów ca³ej hydrosfery podziemnej wód s³odkich
(zwyk³ych). Ocena zawarta w atlasie zamyka³a
pierwszy etap rozpoznania regionalnego kraju (lata 1958
–1974), prowadzonego przez Instytut Geologiczny,
uczelnie (g³ównie Uniwersytet Warszawski) i przedsiêbiorstwa
hydrogeologiczne. Wiêkszoœæ opracowañ regionalnych,
zrealizowanych w skalach przegl¹dowych
1:100 000–1:500 000, zawiera³o oceny zasobów wód
podziemnych, które mimo szacunkowych metod analitycznych
by³y czêsto potwierdzane póŸniejszymi badaniami
modelowymi. Przyk³adowo, zasoby poziomów paleogeñskiego
i negeñskiego niecki mazowieckiej, oszacowane
w iloœci 500 tys. m 3 /d (B. Paczyñski i in., 1962),
zosta³y ustalone dla centralnej, najbardziej zasobnej,
czêœci niecki metod¹ modelow¹ w iloœci 372,1 tys. m 3 /d
(B. Kazimierski i in., 1998). Uwzglêdniaj¹c ró¿nice powierzchni
zbiornika (ca³y zbiornik ok. 48 tys. km 2 , a czêœæ
centralna ok. 15 tys. km 2 ) i s³ab¹ wodonoœnoœæ pó³nocnej
czêœci niecki, zbie¿noœæ jest du¿a.
W przytoczonym atlasie podjêto pierwsz¹ i na razie jedyn¹
próbê oszacowania zasobów zretencjonowanych
(statycznych) poziomów u¿ytkowych (tab. 10.1). Najwiêksza
czêœæ tj. 44% jest zretencjonowana w piêtrze czwartorzêdowym,
23% w piêtrze paleogeñsko-neogeñskim zaœ
33% w piêtrach starszych. Ogólnie zasoby zretencjonowane
poziomów u¿ytkowych kraju s¹ doœæ wysokie, przekraczaj¹
bowiem 35-letni œredni odp³yw podziemny okreœlany
na 30,41 km 3 /rok (B. Paczyñski red., 1995).
Zasoby regionalne s³odkich (zwyk³ych) wód podziemnych
Polski (tab. 10.1) ustalone zosta³y w iloœci 38 022 tys.
m 3 /d, tj. 13,878 km 3 /rok, co daje œredni¹ wartoœæ jednost-