D:\Hydrogelogia PDFY\tom1\Hydrogeologia część trzecia.vp

Zagro¿enia i ochrona s³odkich wód podziemnych
Du¿e zagro¿enia, najczêœciej jednak o zasiêgu lokalnym,
tworz¹ zanieczyszczenia substancjami ropopochodnymi.
Obejmuj¹ one w szczególnoœci tereny baz paliw,
rafinerii i obiektów wojskowych (lotniska). Pomimo realizowanych
od szeregu lat prac remediacyjnych obiekty
te stanowi¹ trwa³y czynnik zanieczyszczenia i zagro¿enia
wód podziemnych na wielu obszarach, a w niektórych rejonach
zagra¿aj¹ ujêciom wód podziemnych (Kielce,
Pi³a), a tak¿e powierzchniowych (jez. Miedwie). Stan zagro¿enia
substancjami ropopochodnymi ulega systematycznemu
obni¿aniu w zwi¹zku z wprowadzeniem coraz
bardziej rygorystycznych wymogów ochrony œrodowiska
i monitoringu obiektów naftowych. Problemy zwi¹zane
z zagadnieniem œrodowiska gruntowo-wodnego i jego remediacji
zawarte s¹ w publikacjach G. Maliny i A. Szczepañskiego
(1994) oraz S. Koœcielniaka i in. (1995).
Doœæ powszechny i groŸny, ze wzglêdu na toksyczne
oddzia³ywanie na organizmy ¿ywe, czynnik zanieczyszczenia
wód podziemnych stanowi¹ metale ciê¿kie. Zanieczyszczenia
metalami ciê¿kimi pojawiaj¹ siê g³ównie
w strefach oddzia³ywania sk³adowisk odpadów, w tym
ha³d odpadów górniczych, a tak¿e ognisk zanieczyszczeñ
zwi¹zanych z komunikacj¹ i transportem.
13.1.4. Warunki zanieczyszczenia wód podziemnych
Stan zanieczyszczenia wód podziemnych poszczególnych
poziomów wodonoœnych zale¿y od rodzaju ogniska
zanieczyszczenia, w³aœciwoœci substancji zanieczyszczaj¹cych,
charakteru œrodowiska hydrogeochemicznego
na drodze filtracji zanieczyszczeñ oraz warunków wprowadzania
zanieczyszczeñ do œrodowiska (A. Macioszczyk,
1987; S. Witczak, A. Adamczyk, 1994). W odniesieniu
do sk³adników ³atwo migruj¹cych w œrodowisku –
chlorki, siarczany i azotany – zasiêg zanieczyszczeñ uwarunkowany
jest przede wszystkim czasem migracji przez
utwory s³abo przepuszczalne. Badania wykonane w œrodkowej
Wielkopolsce (patrz fig. 8.41; J. Górski, 1989) wykaza³y,
¿e intensywne zanieczyszczenia chlorkami i siarczanami
s¹ widoczne w poziomach odkrytych oraz izolowanych
glinami zwa³owymi o mi¹¿szoœci poni¿ej 20 m.
Zanik wp³ywu zanieczyszczeñ widoczny jest przy mi¹¿szoœci
glin powy¿ej 60 m. Zasiêg zanieczyszczeñ azotem
azotanowym jest nieco mniejszy w porównaniu z chlorkami
i siarczanami. Zjawisko to mo¿e byæ zwi¹zane
z procesem redukcji azotanów.
Redukcja azotanów mo¿e zachodziæ w warunkach naturalnych
w g³êbszych poziomach wodonoœnych, w przypadku
istnienia odpowiednich warunków do rozwoju tego
procesu (obecnoϾ materii organicznej, warunki re-
504
dukcyjne). Badania wykaza³y, ¿e redukcja azotanów
mo¿e rozwijaæ siê równie¿ w p³ytszych poziomach wodonoœnych,
kiedy do wód podziemnych dop³ywaj¹ zarówno
niezmineralizowane w œrodowisku aerobowym
œcieki i nawozy organiczne, jak i p³ytkie wody zanieczyszczone
azotanami.
Jest to z jednej strony zjawisko pozytywne, bo powoduje
przekszta³cenie siê azotanów w obojêtny chemicznie
azot gazowy, jednak z drugiej strony w procesie denitryfikacji
autotroficznej przy udziale siarczków tworz¹ siê
du¿e iloœci siarczanów, co równie¿ uniemo¿liwia wykorzystanie
wód. Zjawisko to zaobserwowano na niektórych
ujêciach wód w Polsce, np.: w Inowroc³awiu (J. Górski,
Z. KaŸmierczak-Wijura, 2001), Gorzowie Wielkopolskim
i Gostyniu. Przyk³ad zmian jakoœci wód w wyniku
tego procesu na ujêciu dla Gorzowa Wielkopolskiego
przedstawiono na figurze 13.3. Nale¿y dodaæ, ¿e rozwojowi
tego zjawiska w Wielkopolsce sprzyja³a d³ugotrwa³a
susza lat 1989–1992.
Rozpatruj¹c warunki migracji zanieczyszczeñ nale¿y
zwróciæ uwagê na rolê strefy aeracji oraz warunków
kr¹¿enia wód w strefie przypowierzchniowej. Czynniki
te decyduj¹ bowiem czy zanieczyszczenia migruj¹ce
z ognisk ulegn¹ mineralizacji i utlenianiu w warunkach