Mess- und Prüftechnik - Swissmechanic
Mess- und Prüftechnik - Swissmechanic
Mess- und Prüftechnik - Swissmechanic
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
Modul <strong>Mess</strong>- <strong>und</strong> Prüftechnik<br />
Inhaltsverzeichnis<br />
Ausbildungsthema<br />
Gr<strong>und</strong>lagen der <strong>Mess</strong>technik<br />
(Qualitätssicherungs-Merkmale) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5<br />
Gr<strong>und</strong>begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5<br />
Prüfarten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5<br />
Prüfmittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6<br />
Längenprüfmittel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7<br />
Massstab . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7<br />
<strong>Mess</strong>schieber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8<br />
Allgemeine Übersicht/Teilbezeichnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9<br />
Nonien (Noniusablesung – Zoll, Metrisch) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9<br />
Arbeitsregeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12<br />
Tiefenmessschieber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15<br />
Ableseübung <strong>Mess</strong>- <strong>und</strong> Tiefenmessschieber (Nonius) . . . . . . . . . . . . . . 16<br />
<strong>Mess</strong>schraube . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19<br />
Bügelmessschraube . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19<br />
Elektronische Bügelmessschraube . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20<br />
Tesamaster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20<br />
Pflege der <strong>Mess</strong>schraube . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21<br />
Innenmessschraube . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22<br />
Tiefenmessschraube . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22<br />
<strong>Mess</strong>genauigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22<br />
Einflüsse auf die <strong>Mess</strong>abweichung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />
Ablesung <strong>Mess</strong>schraube . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23<br />
Ableseübung <strong>Mess</strong>schraube . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24<br />
Höhenmessgerät . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25<br />
Höhenanreiss- <strong>und</strong> <strong>Mess</strong>geräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25<br />
<strong>Mess</strong>uhren, Fühlhebelmessgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26<br />
<strong>Mess</strong>uhren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26<br />
Fühlhebelmessgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27<br />
Arbeitsregeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28<br />
4. Auflage – Juni 2009 © by SWISSMECHANIC<br />
Lehrlingsversion, Art.-Nr. 4101 Instruktor-, Lehrmeisterversion, Art.-Nr. 4126<br />
1
Modul <strong>Mess</strong>- <strong>und</strong> Prüftechnik<br />
Ausbildungsthema<br />
Lehren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29<br />
Grenzlehrdorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />
Grenzflachlehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />
Grenzrachenlehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30<br />
Parallelendmasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31<br />
Arbeitsregeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32<br />
Fühlerlehre (Blattlehre) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />
Lochlehre (Bohrlehre) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33<br />
Form- <strong>und</strong> Lageprüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
Flächen- <strong>und</strong> Winkelprüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
Haarlineal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
Flach-, Anschlag- <strong>und</strong> Haarwinkel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35<br />
Sonderformen der festen Winkel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37<br />
Radiuslehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38<br />
Universalwinkelmesser (Transporteur) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39<br />
Ableseregel Universalwinkelmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40<br />
Arbeitsregeln für feste Winkel <strong>und</strong> Winkelmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41<br />
Ableseübung Universalwinkelmesser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42<br />
Facetten-<strong>Mess</strong>gerät . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43<br />
Neigungsprüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
Wasserwaagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44<br />
Kegelprüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
Kegellehrdorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
Kegelring, Kegellehrhülse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45<br />
Gewindeprüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
Gewindelehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
Gewindegrenzlehrdorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
Gewinde-Gutlehrring/Gewinde-Ausschusslehrring . . . . . . . . . . . . . . . . . 46<br />
Gewindegrenzrachenlehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />
Gewindesteigungslehre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47<br />
Gewindemessschraube . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
Arbeitsregeln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48<br />
Oberflächenprüfung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
Oberflächenprofile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49<br />
Rauheitsmessgrössen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
Oberflächengüte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
Einflüsse auf die Oberflächenrauheit<br />
bei spanender Fertigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50<br />
Erreichbare Rauhwerte von Oberflächen<br />
<strong>und</strong> Herstellungsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51<br />
2<br />
© by SWISSMECHANIC 4. Auflage – Juni 2009
Modul <strong>Mess</strong>- <strong>und</strong> Prüftechnik<br />
Ausbildungsthema<br />
Oberflächenzeichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
Rugotest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52<br />
Prüfverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
Oberflächen-Vergleichsmuster (Rugotest) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
Oberflächenmessgeräte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53<br />
Toleranzen <strong>und</strong> Passungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />
Begriffe (Nennmass/Abmass/<br />
Grösst- <strong>und</strong> Kleinstmass/Toleranz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55<br />
Allgemeintoleranzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56<br />
Toleranzangaben durch Grenzabmasse (frei wählbare) . . . . . . . . . . . . . . 56<br />
Gr<strong>und</strong>begriffe ISO-Toleranzsystem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
Grösse der Toleranzfelder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57<br />
Lage der Toleranzfelder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58<br />
Abmasse der Wellen (SN EN 20286-2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />
Abmasse der Bohrungen (SN EN 20286-2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59<br />
Übungsaufgaben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60<br />
Passungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />
Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61<br />
Passungssysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62<br />
Form- <strong>und</strong> Lagetoleranzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />
Allgemeines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63<br />
Formtoleranzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64<br />
Lagetoleranzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65<br />
Prüfungsfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67<br />
Kreuzworträtselfragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70<br />
4. Auflage – Juni 2009 © by SWISSMECHANIC<br />
3
Modul <strong>Mess</strong>- <strong>und</strong> Prüftechnik<br />
<strong>Mess</strong>schraube<br />
Müssen <strong>Mess</strong>ungen genauer als mit dem <strong>Mess</strong>schieber (0.1 mm) ausgeführt werden, soll dies mit<br />
einer <strong>Mess</strong>schraube geschehen.<br />
In der Regel beträgt der Skalenteilungswert bei <strong>Mess</strong>schrauben 0.01 mm ( 1 /100 mm).<br />
Das wichtigste Teil der <strong>Mess</strong>schraube ist die geschliffene <strong>Mess</strong>spindel. Sie dient als Mass -<br />
verkörperung, ist das bewegliche Teil des <strong>Mess</strong>gerätes <strong>und</strong> vergrössert die Anzeige.<br />
Die Steigung der Spindel beträgt meistens 0.5 mm, <strong>und</strong> die <strong>Mess</strong>trommel ist mit 50 Teilstrichen<br />
versehen. Wird die <strong>Mess</strong>trommel um einen Teilstrich gedreht, verschiebt sich die <strong>Mess</strong>spindel<br />
axial um 0.5 mm : 50 = 0.01 mm.<br />
Bügelmessschraube<br />
Verschlussstift Fester <strong>Mess</strong>bolzen<br />
Hartmetallplättchen<br />
Blattfeder<br />
<strong>Mess</strong>hülse<br />
Einstellmutter<br />
<strong>Mess</strong>trommel<br />
Abschlussdeckel<br />
Gefühlsratsche<br />
(Kupplung)<br />
Klemmschraube<br />
Klemmhebel<br />
Teilung 0.01 mm<br />
Einstellschraube<br />
Bügel<br />
Teilung 0.5 mm<br />
Teilung mm<br />
<strong>Mess</strong>spindel<br />
Isolierplatte<br />
<strong>Mess</strong>bereiche: 0–25 mm / 25–50 mm / 50–75 mm etc.<br />
Die Ablesung der ganzen <strong>und</strong> halben Millimeter erfolgt an der <strong>Mess</strong>hülse, die H<strong>und</strong>ertstel-<br />
Millimeter werden auf der <strong>Mess</strong>trommel abgelesen.<br />
Anzeige an der:<br />
<strong>Mess</strong>hülse<br />
10 65 38<br />
0.0 0.0 0.5<br />
<strong>Mess</strong>trommel 0.00 0.34 0.45<br />
10.00 65.34 38.95<br />
Der <strong>Mess</strong>weg (Anzeige) wird durch die <strong>Mess</strong>spindel vergrössert, dadurch wird aber auch die<br />
Drehkraft übersetzt, so dass sehr grosse <strong>Mess</strong>kräfte wirksam werden können.<br />
Durch eine Kupplung wird deshalb die <strong>Mess</strong>kraft auf 5 N bis 10 N begrenzt, vorausgesetzt man<br />
dreht die <strong>Mess</strong>spindel über die Kupplung langsam an das Werkstück heran.<br />
4. Auflage – Juni 2009 © by SWISSMECHANIC<br />
19