Editorial

Estimeerte Quickborn-Läsers!
Mit düsse Nummer kriegt ji en Geschenk to Wiehnachten
ünner’n Dannenboom leggt: mi as nejen Heftmaker.
Leider, leider künnt ji dat feine Präsent na de Fierdaag
nich wedder ümtuuschen. Helpt nix, ji mööt mit mi läven!
In’t vörig Heft hebbt wi uns priest, wat dat Tüüg höllt. Dütmaal
finnt wi keen Loffräden, man mehr Literatur, ok mehr
Riemels un vör all, wat väle vun joo wünscht hebbt, mehr
Plattdüütsch!
In de Vertellen späält tomeist Wiehnachten en Rull, man
de Schrievers gaht heel verscheden mit dat Thema üm.
Een Josef heet Josef A., achter em verstickt sik de Bankbaas,
den ji all vun’t Foto mit sien Victory-Fingers kennt.
Överhaupt: De Finanz-Slamassel hett nich bloots de USA
un Düütschland, sünnern ok unsen Quickborn faatkrägen.
In en Upsatz warrt wi künnig, wat de Lehman Brothers mit
Norddüütschland un ok mit Plattdüütsch to doon hebbt. Bi
de Gedichten gifft dat wat heel Besünners: Hans-Hermann
Briese sien Riemels in oostfreesch Platt, afdruckt up Bäckertüten.
Över de Bevensen-Dagfohrt vun düt Johr gifft’t wat to bekritteln
un över en Dräpen in Berlin, wo “Plattdüütsch in
uns Tied” verhackstückt wörr. Dat’n väl Plattdüütsch in’t
Dörpsbild sehn kann, wenn dat Dörp bloots will, wiest wi
an Koldenbüttel, Kreis Nordfreesland, uttekent as “sprakenfründliche
Gemeende”.
Un as jümmer hebbt wi en Barg Rezensionen un de “Rundschau”
mit plattdüütsche Narichten. Wi sünd en Tiedschrift
för heel “Plattdüütschland”, un do mööt ji dormit räken,
dat joo ok maal wat in Oostfreesch Platt, Mäkelborgsch,
Westfäölsk oder Plautdietsch in de Meut kummt.
Denn lääst man scheun.
Joon
Hans-Joachim Meyer
Quickborn408-1.Korr. 1
22.12.2008, 11:35 Uhr
Editorial
1

DIETER NIEBUHR
Literatur
2
Worüm ick schriew?
Na, du kannst Fragen stellen.
Dat is so in in mi.
Ick will di dat vertellen.
Mi geiht dat so as di.
As du mücht ick dat Läben
giern wissholln. Ick schriew’t up.
Bet hüt is dat so bläben.
Ein Wurt is as ’ne Knupp.
Dat sitt in mienen Brägen.
Is ierst nich mehr as Krut.
Ick möt dat düchdig plägen.
Un nahst, nahst will dat rut.
So as ’ne Knupp taun Bläuhden
söcht ok mien Wurt dat Licht.
Ick dau dat wierer häuden.
Ded’ ok bi dit Gedicht.
Mit Würd wat wiedergäben,
dat koen ick bet in’ Slap.
So blifft för mi in’ Läben
de Stift mien Wannerstab.
Quickborn408-1.Korr. 2
22.12.2008, 11:35 Uhr

JÜRGEN HEITMANN
Waggen, Waggen, Bülgen Bülgen un un Grethen
Grethen
Achter de Kant vun Grethen ehr’n Hoff, butendieks de Schlaun, dor
schülpt Elvwater, hen un her.
Her un hen, as Part vun de Ewigkeit. Dat Schuben un Trecken as Geukelspeel
leet Grethen faken schuddern, tomeist, wenn dat Arger geev.
Liek so as gistern.
Eerst wull ehr Broder ruut op de Elv, noch ’n beten wriggen, ’n beten
Wind üm de Nees.
Dat schull he nich: „Is doch to laat!“
Denn lang Henrik naa den Rootspoon. Grethen stell den Buddel weg:
„Nich mihr, du hest al noog!“
Henrik mit sien degte Snuut vull Wut doch loos, wriggen na sien Duckdalben.
Dor, blangan harr he vör Tieden Bung un Rüüs stellt. Dor müss
he partu noch hen, ran an sien Duckdalben. Dé laavt Hollfast, ümmer!
Gistern, dat weer Sneemaand, Störm un Pickenduuster. Den Tanker
kunn Henrik nich kamen seihn. De Boogwell smeet Kahn sams Schipper
tegen de Pahlen.
O, Henrik ... Büx un linke Foot ... fasthollen, nerrn.
Henrik, un Rootspoon, Henrik un wriggen, Henrik un wo? Dree Daag
’n verdreetlich Luurn op Broder Henrik, dat harr Grethen beus mall
maakt – benaut, biesterig un total mall.
OOO
Een speukhafdig Gresen hett Grethen faat.
Fratzenköpp grifflacht un kakeln Rotten nickkoppt ut jede Huuk. Ümmerloos
un överall Grugen.
„Wahr di, Grethen, wahr di!“
Solang se dör dat Duuster kieken kann, bibbert se achter ’t Dackfinster
... süh dor buten ... Dodenvagels fladdert vörbi ... een Hoochflegen
un Daalstöltern ... weller weg!
De Puust vun Küll slöppt sik över Grethen ehr butenwaggen Waterschäi,
dor över Sand un Elv hen.
Quickborn408-1.Korr. 3
22.12.2008, 11:35 Uhr
3

HEITMANN – Waggen, Bülgen un Grethen
Reuk vun Rootspoon. Waterklucksen an Duckdalben.
Duusend Dickbuukrotten wispelt achter’n Diek op’n Modderpadd
langs. Grethen kriescht vör Angst. Se kriescht, se schudderlacht. Allns
bevert, mit Gebröhl, mit Gejammer, mit Gejuuch. Dat wedderwardige
Klucksen passt gor nich dorto.
Unwennte Schaamte lett Grethen erst schuckeln un denn droomküseln
mit de Feut an dat Kaminlock achter de Aven kruupen. Tweebedachen
blievt liggen, Vergeten fangt an to brüden.
Vör’t Huus schafutert Minschen tegen ’nanner, schafutert üm dat Hen
un Her. Se lacht un traatscht undeugsch över Grethen. Un de snuppert
graad lurig in den Grapen vull Heuhnersopp. Se find’t nich ruut ut de
Keuk, de Maand gluupt in’t Finster: „Woso plierst du so freuh al, du
Idiot?
Wieter nerrn dücht ehr, allns unner den Peddich is je sowat vun platt!
„Ih, stinken ... beusardig stinken deit dat dor, hihhi!“
Grethen hett sik nich mihr wuschen. Ehr Broder is doch ümmer toeerst
an de Reeg. „Duuscht de hüüt nich, so as elk ’n annern Morrn ook, de
Schubbjack?“
Se dreumt weller in’t Op un Daal an de anmodig Schäi, je, ook vun dé
ehrn sandunwaterrieken Schick. Grethen simmeleert, deepdenkern:
„Sitt’t dor an’n Schlaun rootgeele Aanten blangen de greunglibberig
Kohschiet an’t Euver? Op wat teuvt de dor?“
Weller blaast Wind, de blaast hüüt starker. Grethen feuhlt Sand in de
Uhrn, noch mihr in de Ogen. Dat end’t jichens mit ’n Neesindesuuremelkrinsteken.
Un jüst vör dat daakt, kann se henkieken, hen na de
Minschen vör dat Rick un op Lüüd dor achter. Man, de gackelt dor,
staht buten rüm, gackelt un pliert naa Grethen röver. „Haut af dor – jü!
Ik will jo wat!“
Weller ’n Morrn vörbi. Op de Finsterbank zirselt dree glasflünken
Waterjumfern. Dat dröfft de, geern sogor liggenblieven. Jüst nu sleit
dat Finster op. Husch, ruut mit de doden Deerten, weg. Nich her, nich
hen – weg!
Dorto draugt dat Toledomobile vun baben tegen Grethen ehr Munkelee
üm Dau un Daak, üm Lachen un Schriegen. Ach, pellt sik bi ehr ’n
Fitsch Huut af un flüggt de denn weg? Bülgen in’n Deuts swappt dwars,
kaken Lucht puust’t över’n Disch, alleen de Rootspoon swiggt still.
4
Quickborn408-1.Korr. 4
22.12.2008, 11:35 Uhr

Waggen, Bülgen un Grethen – HEITMANN
Ümbi de tweete Middernacht krüppt Grethen mit groden Döst un ’n
Talglichtlanteern üm ehrn Hals na’n lesschapp ran, ploppt sik ’n Beerbuddel
op un suugt un sluukt, sluukt un suugt. Üm ehr rüm blifft dat
liekers groff, ümmer mit vör un trüch.
Un de Melk? „Kiek, de is ümmer noch suur.“
Hett dat de Nacht över störmt?
Hett dat de Schäi wegpuust?
Hett dat de Duckdalbens schriegen laten?
Uut de Deel’ndöör horkt Grethen in een struntig Dör’nanner. Se nippt
an’t Rest vun’t Beer: „Igitt!“
De Rootspoonbuddel ruckelt in’t Boord. Ehr Broder sien, hüürt em to.
Bloots, wor – je, wor is Henrik afbleven? Stiert de nich ut olle Ogen in’t
Keukenfinster rin?
„Dat is he nich, dat is de Paster. Woso de? Wat will de överhaupt vun
mi? Nix? Hihihi.“
Grethen is matt un meud. Mag se nu in’t Elvwater schieten, dor an ehr
duldsam Schäi vun natt un dreug, vun Slick un Schamott. „Ach, beter
vanavend, oder?“
Dat Tounnerst bruddelt dör ehr’n Lief na baben. De sachs inslapen
Feut wöllt in de Deel eenfach tüschen Kaninkenköttels un fuule Plumms
steken blieven, un dat Dutz Rotten danzt o-beensch üm ehr rüm.
Ach, dor! Giert Henrik in sien nakerde Scheunheit middewiel na’n
Kruus Rootspoon? Un lett he sik villicht in’t Spinnwepp op’n Böön vun
Grethen in de Arms nehmen? Duckdalbensorg un gruveln Neeschier
tarrt an ehr opwaken Dullheit. „Wat, ik un dull? Nee, den Deuster ook!“
Un denn grient ehr Perlmuttrandspegel Grethen de egen Drookheit
trüch in de Visaasch. Wedderbostig wackelt ehr Deuts bülgenliek herhen
un dorhen.
Baben weller Wind, nerrn dat Waggen. Op un daal. Ümto ’n unbannig
Gejohl, her un hen. Danz unner’t Dack mit Grethen. Duller kleuterig
in’n Kopp. Gicht in de Knaken. Rootspoon in’n Buddel. Henrik nich
dor.
Grethen kratzt sik, ümmer weller, an Kopp un Buuk un Feut, liekers ehr
överhaupt nix jöken deit. Se kratzt sik.
Quickborn408-1.Korr. 5
22.12.2008, 11:35 Uhr
5

HEITMANN – Waggen, Bülgen un Grethen
„Schall ik dortegen ’ne Viagra lutschen? Henrik nimmt fredaags ümmer
een’ för Trina mit, wenn se bi de Aalsteken speelt as he seggt.
Aalsteken, wat dat wohl is? Mutt ik den Dokter anropen, nu, vannacht
noch, de weet dat bestimmt.“
Se luurt weller, still. Dumpe Roh ook blangan. De makt sik breet op
den Diwan.
Wat? Dor de Fleeg, hier de Klapp – un klatsch!
De Stille is weg.
Halvslapen troont Grethen dor, mit de dode Fleeg, dat knarren Finster,
de suure Melk, dat aasig Freern, dat Tatterkoppen.
Angstvull blievt Grethen ehr Dreum an ehr hangen, dor, neegbi de
gerohig Elv mit de Duckdalben, mit Schäi un Bülgen. Un wat dor swappen
mag, swappt wieter, her un hen, hen un ... so as nu in ehr’n Kopp.
Ja, de Duckdalben, de laavt Hollfast, wiss ook nerrn.
Un, dor buten kluckst dat, in eensento.
Ook dat weet Grethen.
Kluckkluck, kluck, so unschüllig un so schadenfroh üm de Duckdalben
ehr beukenboomstuuren Been.
Kluckkluck un kluckkluck – as Part vun de Ewigkeit.
6
Quickborn408-1.Korr. 6
22.12.2008, 11:35 Uhr

CORD DENKER
De De Reis Reis noh noh Bethlehem Bethlehem
Bethlehem
“Josef, Jooosef!” klüng em dat in de Ohrn. He dreih sik op de anner
Sied un tast in dat Düüster noh de Klock. För een’n Ogenblick lüch dat
Zifferblatt op: halbig fief. Dat is de Tied, wo de Minsch dröömt. – Josef
Ackermann, de Herr öber een Bank-Imperium, harr unruhig slopen.
Dat Dörenanner in de Finanzwelt harr em de Roh nohmen. Nüms wüss
in düsse Tieden to seggen, woans dat wiedergüng op den Finanzmarkt.
Banken, mit de he in goden Kontakt stohn harr, weern öber Nacht insolvent
worden. So as he ok hebbt de Lüüd, de op de hogen Posten
seten, Millionen scheffelt. Man up een’n Slag kunn dat vörbi sien. Un
all de Macht un Herrligkeit – dor güng de Wind mit af.
“Josef, Jooosef!” höör he nu wedder. Denn weer dat also doch keen
Droom. Man wer reep em dor? Un wat schull dütt Ropen in de Nacht?
He kääm tohööchd un trock den Vörhang an’t Finster to Sied. In dat
Licht vun siene Melde-Lampen seeg he een lütten Pulk Minschen in
Karnevals-Kledooschen dor ünner sick op dat Gras-Flach. Woso weern
de dor henkomen? Wo bleew de Objektschutz? Un siene Wachhunnen
– de scharwenzeln üm de Lüüd rüm. Un as de em an’t Finster wies wörrn,
do winken se em to: “Josef, dat is so wied!”
He hebel dat Finster open, un de kole Dezemberluft weih em an. “Wat
schall düsse Larm to nachtslopen Tied? Sünd ji mall?” – “Nee, wi wüllt
di afholen!” – “Afholen?” fröög he. “Worüm? Woto?” He harr bilütten
de Stimmen wedderkennt, dat weern siene Frünnen, sien Kegelvereen.
“Wi wüllt di afholen to de Reis noh Bethlehem!” kääm de Antwuurt vun
ünnen.
Josef A. weer baff. Dor müss jo woll wat dörenanner lopen sien. He wull
düssen Morgen noh New York flegen, he harr een strammen Dag vör
sick un wull sick nich noch öberto mit so’n läppschen Kroom befoten:
Karneval is annermol, doch nich to Wiehnachten! – He trock den Morgenrock
an un güng noh ünnen, üm de Verrückten to Räson to bringen.
Man as he achtern ut de grote Terrassendöör rutgüng un de brede Trepp
noh’n Goorn vör sick harr, do weer em, as geew de Grund ünner siene
Fööt noh, un he full un full, un dat Fallen wull keen End nehmen. Noch
ganz beswiemelt un hachpachen funn he sick in een oold orientalisch
Stadt wedder. He keek sick üm. He stunn vör dat Amt in Bethlehem.
Dor schull he nu rin un vör den Amtmann, de in römisch Deensten stunn,
Quickborn408-1.Korr. 7
22.12.2008, 11:35 Uhr
7

DENKER – De Reis noh Bethlehem
sien Vermögensstand utwiesen. Un de wörr em denn taxeern un een
Stüüerlast toschriewen, de em de Luft afdrücken dä. Un vun de Stüüern
un den Wucherzins, den se hier ut dat jüdisch Volk rutpressen dään,
schwelg de grote Stadt Rom in Luxus un Öbermoot. He ball de Hannen
in de Taschen vun sien Morgenmantel un leet sick inschriewen in de
Stüüerlist.
He wüss nu ok, woans dat wiedergüng. He harr doch as Jung een poor
Mool mitmookt bi dat Krippenspeel. Nu müss he mit de Deern, de se
em to Sied stellt harrn, noh en Ünnerkunft söken, un dat weer gor nich
so licht. Fröher harr he sick ümmer doröber wunnert, dat so’n piepsig
Schooldeern al een Kind hebben schull. Man dat weer jo man ok bloots
een Popp west, un dat Ganze een Speel.
Man nu weer dat op eenmol wohr för Josef A.: De Armseligkeit ümrüm,
de Hunger un de Bangnis bi de Minschen, de Hass op de Besetters, all
dat legg sick swor op dat Hart. Un denn doch de junge Fru, de sick op
de Eer dol leggt harr un dat Kind ut sick rutpress. Un he as Mannsminsch,
de appeldwatsch dorbi stunn un nich recht wüss, wat he doon
schull. Dat weer keen Droom, dat weer keen Film! Dat weer dusendfach
trister un schedderiger as bi de romantischen Krippenspelen in
sien Kinnertied.
Un denn weer dat Kind dor un krakeel in de Welt. Josef A. keek sick üm.
Egens geew dat hier keen Platz för een Kind. Vilicht dor in de Eck, de
Krüff. He schüttel dor de Muuskötels rut un denn trock he sien Morgenmantel
ut, üm dat Kind dor to betten. Wat schull ut düt Kind mol warrn?
Obers nu müssen jo ok bald de Schäper opdükern, so harr he dat doch
lehrt. De harrn dor bi düüster Nacht buten op de Heid een’n Engel to
sehn kregen, un de harr jem seggt: “Hüüt is de Messias to Welt komen,
de all Minschen den Freden bringt. Nu man los, nu goht man gau noh
Bethlehem röber un öbertüügt joo, dat de Sook wohr is!”
Un denn kämen de Harders ok warraftig to Besöök. Un Josef A. kunn
sick dat Smuustern nich verkniepen. He kenn jem meist all. Vun wegen
Schäper! Bankmanager weern dat. Se harrn sick fröher üm de grote
Krüff versammelt un harrn Millionen scheffelt, so lang dat güng. Man
op eenmol güng dat nich mehr, un se weern böös op de Nääs fullen, all
de Herren vun Landesbanken un Privatbanken in Kredit-Instituten. Nu
weern se fix wat lütter, harrn sick armselig verkleedt un bögen de Kneen
mol nich vör dat grote Kapital. Nee, se wullen jo woll wiesen, dat se ok
8
Quickborn408-1.Korr. 8
22.12.2008, 11:35 Uhr

De Reis noh Bethlehem – DENKER
noch minschlich mitföhlen Harten in ehr Binnerst harrn un dat man jem
ok wedder vertruuen kunn.
Verstellt se sick, oder meent se dat dütt Mool oprichtig? Josef A. weer
sick dor nich so ganz seker, man he wünsch dat nu, dat sick düsse Branche
so wied ümstellen müch, dat man ehr wedder achten kunn. – Düsse
“Schäper” schullen doch nu vun hier rut gohn in alle Welt un de
Minschen dat künnig moken, dat de Seligkeit nich an Macht un Geld
un Good hangt. Hebbt se denn nu lehrt, dat de Minschenweert un de
Minschenfreid veelfach mehr vun dat afhangt, wat dat Hart warm un
wied mookt?
“Josef, Jooosef!” klüng dat op eenmol wedder an siene Ohrn. Wat weer
dat? Dat klüng doch as de Stimm vun sien Fru Pirkko, mit ehrn finnischen
Akzent, den he so geern höör. – “Obers se bruukt mi doch hier
in Bethlehem!” güng em dat dör den Kopp, as he ut siene Kissen tohööchd
kääm. Nee, warraftig, he weer tohuus in sien Sloopkomer. He
stunn op, denn he harr vun ünnen wat vun “Fröhstück” höört. He wull
gau sien’n Morgenmantel antrecken, man de Mantel weer nich dor.
As he bi Disch seet, öberrasch em sien Fru mit de Ankünnigung: “Dien
Flug fallt ut, de Piloten streikt. Is dat nich slimm?” Statts dat he nu griesmulig
kieken dä, lach he öber dat ganze Gesicht un sä: “Denn schall
dat so sien, as dat is. Bi uns fangt nu Wiehnachten an. Dat Geschäft kann
töben!” Sien Fru wunner sick öber em, man he lach ehr to: “Loot uns
hüüt noch de ole Wiehnachtskrüff opstellen!” Un as se denn dorbi
weern, de Figuren optosetten, do vertell he sien Fru allens, wat he beleewt
harr.
Quickborn408-1.Korr. 9
22.12.2008, 11:35 Uhr
9

PETER SCHÜTT
10
The Moon Rocket of Alabama
De för de Amerikoner
de Mondraketen baut hebbt,
kemen tomeist ut Mecklenborch
un Vörpommern.
Toierst schullen se för de Nazis
London in een Mondlandschaft verwanneln,
denn schullen se för de Amerikoner
de Mecklenborger Sünn anstürn.
So as Münchhausen op siene Gewehrkugel
sünd se röbersuust von Peenemünde
no Huntsville, Alabama.
Se hebbt de Mondrakete baut.
De Saturn Five hett nu al lang afhoben.
Huntsville licht wedder
achter den Mond.
Man de Raketenkonstrukteure
ut Mecklenborch hebbt jemme Spören
trüchloten: Strohdackhüüs
op den Sauerkraut Hill,
Goordendwargen merrn
de Kamelienstrüker,
un German Food
öberall in Huntsville Rocket Town.
De Restaurants heet op Rocket Pidgin
Old Heidelberg,
Quickborn408-1.Korr. 10
22.12.2008, 11:35 Uhr

Miss Oktoberfest,
The Island of Hidden Sea,
The Kreide Rocks of Ruegen
and last not least
The Last Corner of the GDR.
Vör der Dör steiht
een echt Stück Beton
von de Wall of Berlin.
Dichter Rook sticht op.
Dütsch-selige
psychodelige
Sphärenmusääk
licht inne Luft:
De Song ut de Dreegroschenoper
The Moon of Alabama
geiht ünner un öber in dat Leed
“Schlösser, die im Monde liegen,
bringen Kummer, lieber Schatz ...”
Merrn in Huntsville
steiht keen Karktorn,
merrn in Huntsville steiht
een Raketenmuseum
un davör steiht dat Wohrteken
vun Huntsville,
dat hunnertölben Meter hoge
Modell von de Mecklenborger
Moon Rocket.
Quickborn408-1.Korr. 11
22.12.2008, 11:35 Uhr
11

JUTTA ENGBERS
Dat Dat Dat Rennen
Rennen
“Kumm eis, Matthias, kumm, de annern staoht all unnen un täuft up di.
De Bus is dor, wi willt los!” Bernd bleev vör den Schrievdisch van sien
Kollegen staohn, bit de sien Laptop tauklappt harr. Matthias was in
sien blauet Tüüg, Deenstkledaosch in disse Bank. Bernd un all annern
harrn sik al vörmorgen Jeans antrocken of wassen tüschkenin tau Huse
ween, sik ümmetrecken.
Nich all tau velle Kunnen wassen an’n 20. Dezember noch dor ween,
de meisten wassen sülvst an’n Fiern – Wiehnachtsfier in de Firma. Ward
ok Tied, an‘n lesten Freidag vör Wiehnachten. Matthias schmeet sien
Jack över sien linke Schuller, kreeg sien Schlips unner sien Kraogen
weg un stoppte em bi’t Instiegen in’n Bus Frau Thobe ut’t Reckenafdeil
van achten in ehrn Kraogen. Ehr Chef griente wied, dat füng gaud
an un güng gaud wieder. De Bus was al an’n Singen, bevör se in dat
Hotel ankaomen wassen, wor dat Eten un de Musik bestellt was.
Vör’n Pudding keem Bernd weer up Matthias tau. “Hest du an dat Programm
dacht, weist woll, dat is nu de richtige Tied!” He güng mit Bernd
nao achten.
“Leve Lüe ut use Firma. As sik use Huus wat up us, de neimoodschste
Informatikafdeilen in dat Rebett, wat inbillen deit, hebbt wi us so dacht,
wi mööt up jau, leve Kollegen, uk Indruck schinnen. Dit Jaohr hebbt wi
den Nikolaus spelen schullt un forts en E-Kolaus darut maokt.” Matthias
leet dat “Powerpointprogramm” aflopen. Elkeen kreeg wat af. As
Taugaov wörr uk forts dat Programm up elkeen Schrievdischcomputer
rupspeelt. De Lüe kregen sik nich weer in vör Lachen, as wiest
wörr, dat up den Computer van Frau Meyer all twei Minuten nen Hauhn
gackert: De Kaffee is klaor, de Kaffee is klaor!
Een paor Stünde laoter wassen se an’n Kartföhrn up de Indoorkartbaohn,
de tau dat Hotel hörde. Bernd träe tegen Matthias an. Se targen
sik al bi’t Rinsetten, of Matthias in sien beste Büx woll mit de Jeans van
Bernd mitkaomen kunnde.
“Täuf man af, uk innen Anzug bin ik masse fixer as du in dien stramm
sitten Jeans. Hier binnen is nich veel mit Wind van vörne, pass up, dat
du nich erstinkst in miene Afgaose!”, reep Matthias, as de Staortfaohn
runnerklappte. Beide suusten af, linke Rad bolde an rechte kemen se
dör de eerste Schikane, Matthias keek kort röver nao Bernd un grien-
12
Quickborn408-1.Korr. 12
22.12.2008, 11:35 Uhr

Dat Rennen – ENGBERS
de, up de Graode winkte he mit de rechte Hand. Bernd kreep achter
dat lüttke Stüür in de Sitz tauhope, disse Kerl dor hett doch blots Arbeid,
Computer un anners noch viellicht siene Frünnen in’n Kopp, kien
Sport un kien örndtlich Leven; he kann doch nich fixer ween. He geff
Stoff as de Kiste dat man jüs schaffte, de Motor huulde as dull. Matthias
kreeg dat Stüür nich rüm, Bernd witschte jüs noch tüschken em un de
ollen Gummis an’n Rand dör de Kurve. Wunnen!
“Nu is dat woll mit di dörgaohn, wat, Matthias?” Bernd dreihde sik nao
sien Fründ ümme un mösst sien Augen taukniepen, Matthias hüng kriedewitt
up dat Kart, he geff kien Muks van sik. Bernd möök de Augen
weer open, Matthias harr sik nich röögt. Bernd sprung up.
De Lüe van’t Krankenhuus harrn Matthias forts unner’t Messer naohmen
un em för fief Daoge in’n Schlaop schickt. He harr en Schlag hatt,
mit 36 Jaohrn bi’t Kartföhrn, wecker harr dat verwacht!
Bernd kunnde sik nich up Wiehnachten instimmen, he mösst immer
an Matthias un siene rechte Hand denken, de winkt harr in dat Rennen.
So as wenn he seggen wullde: “Du kriegst mi nich in, ick bin al
lang weg!” Dat is bolde waohr worrn ...
An’n tweiten Wiehnachtsdag föhrde he in’t Krankenhuus nao Matthias
hen. He wüsst, de was in’n Schlaop schicket worrn, man he kunnde
nich anners. As he rinkeem, keken se nich eis up. Matthias leeg dor
witt in dat witte Beddtüüg, en witten Verband üm sien Kopp bunnen,
un schlööp. Ohne siene Spekulieriesen seeg he afsünnerlich ut, uk
wenn Bernd mit sik sülvs schüllt: “He hett sien Brill doch nich in’t Bedde
up!”
De Fraulüe wassen an’n Jammern un Schräwen: “Nu is Fieraovend! Ick
heff veer Kinner groot maokt un uk een Mann överleeft. Ick harr dacht,
dat ick et nu wat sinnig angaohn laoten kann in mien Öller. Denn sowat,
ut den ward’t doch nie weer wat. Den mott ick mit nao Huus nehmen
un em fauern, waschken, schiermaoken, de kann doch nix. Dat
heff ick nu darvan, dat ick em de Flusen nich ut den Kopp reten heff,
Abitur maoken un studeern.” Se schnööf luud in en grottet wittet Taschkendauk,
dat se ut ehre schwatte Handtaschke kraomde.
“Dat hier döcht doch nich mehr, harrn se em man nich so fix in’t Krankenhuus
bröcht. Mit all de Apparaote, dat is doch kien Leven, ne, ne!”
De Jüngere schüttkoppte un keek ut de Finster in den Winter nao buten,
wor de witte Schnei in de Sünn blänkerde.
Quickborn408-1.Korr. 13
22.12.2008, 11:35 Uhr
13

ENGBERS – Dat Rennen
Bernd keem annern Dag weer trüg. As he de Dör van Matthias siene
Kammer sachte open möök, keek he in de klaoren Augen van sien
Fründ. He sette sik up sien Bedde un vertellde van Wiehnachten. Matthias
füng alls in siene Augen up, se straohlden un grienden. He sä nix.
As Bernd nao Huus mösste, packte he en Laptop up Matthias siene
Knee. “Dor, den heff ik tau Wiehnachten van miene Frau kregen un du
weist jo woll, wo baselig ick mi anstell, wenn sowat nei is. Kunnst mi
den inrichten?”
Matthias sien Hanne schotten up de Kasten, man de rechte keem nich
mit, de linke was al an’n Tippen, bit he markte, dat de Wörre nich van
de Computer verstaohn wörrn. He schüttkoppte sachte, un siene Augen
wassen vull Waoter.
“Bist wat laohmer worrn, Matthias, dat maokt nix. Hebbt se di nich vertellt,
dat du tauminnst nen half Jaohr frei kregen hest, üm nen Laptop
intaurichten? Nu weit wi, wat wi mit use Fieraovend in disse Tied anfangt.
Bit morgen denn. Ick greut de Lüe in de Firma un du most nödig
an dien rechten Arm arbeiden. De hebbt hier al nen dullen Plaon utklamüüstert,
wat du alls daun most. Bit denn.”
14
Quickborn408-1.Korr. 14
22.12.2008, 11:35 Uhr

RENATE WÜSTENFELD
Seepenblasen
Seepenblasen pust ick fröhlich
ut en Halm ut Stroh, un bün,
as ick dröm dorbi, so selig,
un se lüchten in de Sünn,
Schäwern as en Rügenbagen,
swäwen hen, un ick, ick kiek
ehr so na, wo s’ fliggn in’ Blagen,
enzelt orrer ’n por taugliek.
Weck, de follen, weck, de stiegen.
Fixing basten s’, doch sünd s’ hen,
freuch ick mi all an de niegen,
Kost dat Seepenblasenmaken
doch nich Geld as süssweck Saken.
Drömen kann de Minsch ahn Enn.
Quickborn408-1.Korr. 15
22.12.2008, 11:35 Uhr
15

RENATE WÜSTENFELD
16
Tau Kuurnblomentied
Heumaand is’t, de Sommer lacht,
un ick ströp, dat dau ick giern,
dörch de Felder, Wind geiht sacht,
Larken türüliern,
Sünn schient, un mien Föt, de lopen
hen up drögen gälen Sand,
oewer mi de Wulkenhopen,
üm mi äben Land.
Wiet, so wiet mien Ogen rieken,
steiht, vun flietig Hänn’ bestellt,
vull vun Kuurn dat Feld
As en Meer, dat geiht in Wogen,
grön un goll’n, un ruter kieken
dusend blage Ogen.
Quickborn408-1.Korr. 16
22.12.2008, 11:35 Uhr

CARL GROTH
Dat Dat Licht
Licht
En Jung – en rechte Jungkeerl noch nich – seet un gruvel ... verraden
un verlor’n. He dreih dat Licht wedder un wedder in de Hannen. En
Stummel weer’t man noch ... Veel Glück harr he mit düt Licht bitto nich
hatt. Harr em egens in de lege Laag eers bröcht, in de he nu weer: in’t
Kaschott! – Un dor seet he nu al Maanden un sinneer ..., Johr’n harr he
noch vör sik.
Dat Licht harr he in de Zell mit rinkregen. So as Slötel un Taschenmess
un annerswat harrn se em dat afnehmen wullt. En Knacki kriggt nu
mal nich all’ns in de Zell mit rin, wo he an hangen deit, un wo he
womöögli Dummtüüch mit maken kann. Aver düt Licht, dat harrn se
em doch laten. He harr jem ’ne fromme Geschicht vörspunnen, un dat
düt lütt Licht em wat bedüden dee för sien’ seelschen Tostand un em
Troost geev as en Oort Talisman .. Un oplest harrn se em dat wohrraftig
laten. Füertüüch un Rietsticken harr he ja so un so nich, harrn se
höön’sch meent, de Wachlüüd.
Dat dat al so wiet dalbrennt weer, dat weer’t ja ween, wat em in de
Kniep bröcht harr. – He heel dat vörsichtig in de Hand, schuul na dat
Kieklock in de Döör, rook dor an un bedach, woans de Töver em nu
nochmaal hölpen kunn. Un dorbi güng em de hele Geschicht wedder
dör’n Kopp, un he sehg sik wedder sitten bi de Koortenleggersch,
bi dat ole Wiev, wat em mit de Tiet jümmer mehr as ’ne Hex vör Ogen
stünn. ’ne Hex, de em nich holpen harr, de em harr verdarven wullt
...
As he in ehr rökerige Stuuv sik rintruut harr, weer’t em meist, as wurr
he ahn egen Willen dor rintrocken. Vörher harr he sik dat nich vörstellen
kunnt un nahsten egens ok nich, dat he mit so en Spijöök’sche
wat to doon hebben much. Se wull em de Koorten leggen un kreeg
foorts mit, wat mit em los weer, wat em fehlen dee. He sehg nett un
örnlich ut, de junge Mann, man so schu un trüchhollern as he weer –
un dat kreeg se glieks spitz –, harr he nienich bi de Deerns recht ankamen
kunnt, un dat harr em tosett. So flott un drieversch as de annern
jungen Lüüd weer he nich, ok wenn he geern so sien wull. Un wat
em Moot un Totruun to sik sülvst fehlen dee, dat weer em gor to licht
antoseh’n. – Se legg em de Koorten, vertell dorbi düt un dat, wat aver
all an em vörbileep. Eers as se op de Leevde tosnack keem un em
Quickborn408-1.Korr. 17
22.12.2008, 11:35 Uhr
17

GROTH – Dat Licht
gode Tieden op düt Flach vörutseggen dee, waak he op. Man statts sik
to freien, sack he tosamen, seet as en Hupen Unglück dor un wull al
gahn, ahn Dank un anner Wöör. Dat spöör se rechttiedig, de Ole un
heel em trüch, un denn eers fungen se an to snacken, de beiden, he un
düsse Fru.
Tjaa ..., meen se na’n Tiet Snackens, dor geev dat woll ’ne Mööglikeit
...; wenn he sik dor op inlaten würr, wat se em vörslagen müch, denn
kunn em holpen warrn. Dennso kunn he in Tokumst licht an de Deerns
rankamen, dennso würrn em de Harten vun annner Lüüd man so toflegen,
dennso .. se harr noch vele Wöör dorto, de he gor nicht recht
mitkreeg, denn he seet dor as harr se em infungen in ehr Nett vun
Wöör un Gestikeleer’n. – Se wies em en Licht, en Talliglicht: sehg nich
veel anners ut as annerwelk ok ... Man wenn he düt Licht twüschen sik
un en anner Person ansteken dee, würr em dat Hart vun sien Gegenöver
toflegen, so profezei se em. Toflegen ..., as harr Amor sülvst sien’
Piel afschaten. Wenn dat Licht en beten rökern un quiemeln dee, schull
em dat nich stören, dat müss so sien ... – Blots, een Bedingen weer
dorbi: Ehrer dat Licht opbruukt weer, müss he ehr dat trüchbringen,
anners würr’t keen godet Enn nehmen för em!
He nickköpp, nehm dat Licht un güng ut de Döör, güng as weer he in’
Slaap ...
Dage later probeer he dat. Suse, de Dochter vun sien Schoolrekter,
seet bi em in de Stuuv. Anners weer se jümmer blots de Kamradin
ween, de beter Latin kunn as he, un he weer de, de ehr in Mathe wat
bibringen dee. Un as he en Tass Tee maakt harr un op’n Disch stell,
stook he ok dat dore Licht an. Un se weer insgeheem stolt, dat he sogor
an sowat dacht harr. – Man denn, as se beid över dat brennen un
quiemeln Licht wegkeken, keem dat so, as de Ool em dat vörutseggt
harr: Amor sien Piel seet jem beid in’t Hart un beid, so düch em, weern
se glücklich an düssen Avend – he un de lütt Suse.
Man annerdags in de School weer nix mehr na dorvun: Suse keek dör
em hendör as annertiets ok, un vun de Fiechelee vun’n Vördag weer
nix mehr bleven ...
Gediegen, dach he, is dat Wirken vun mien Licht nich vun Duer? – Heff
ik wat verkehrt maakt? Bün ik wedder schuld an all’ns, wat mi nich
glücken deit? Un al wedder kreeg he sien’ Anfloog vun Minnerwertigkeit
... Aver nu al opgeven?
18
Quickborn408-1.Korr. 18
22.12.2008, 11:35 Uhr

Dat Licht – GROTH
En Week later seet Bäcker Bahnsen sien Dochter mit em tosamen. He
harr ehr Biller wiest vun sien lesde Tuur mit Telt un Paddelboot. Un
wedder kreeg he dat so hen, dat de Deern mit em an’ Disch seet un he
sien Töverlicht dortwüschen stellen kunn. Wedder schoot Amor sien’
Piel af, un wieder mutt nich snackt warrn över dat, wat sik nu afspeel.
– Doch wedder weer’t so, dat Dage dorna de Deern sik an nix mehr
erinner, un se weer to em so stakelig un distanzeert as jümmer.
Wat schall dat denn, dat Licht, wenn’t een’ blots wat vörspegeln deit,
so as weer een ahn Sülvstkontroll, sinneer he. He keek dat scheel an,
wull’t al tweibreken un wegsmieten, dach denn aver an sien Verspreken,
dat he den Rest dorvun trüchbringen schull ...
Ahn dat he dat plaant harr, begeev sik indess wat anners: En Studentin,
de Theologie studeer, wahn bi sien Oma – wahn dor to Ünnermiet,
as Studenten dat so doot. Un he weer bi sien Oma to’n Blomenbegeten
un de Katt fodern, denn sien Oma weer to Kuur. Un do he den Lichtstummel
jüst in de Büxentasch harr un Marike, de Studentin, Vermaak
harr, mit em in Snack to kamen, jöök em dat. He wull sien Licht noch
eenmaal utprobeer’n. Wi köönt uns al denken, woans dat utgüng: Marike
– sünst Dochter ut goden Huus – weer as ’ne lüttje Nymphomanin,
un he, he sweev in sövten oder achten Heben.
Man annerdags, as he bi Marike nochmaal ankeem, leet se nich mit
sik snacken. Ok düt Licht – worüm ..., harr se wat spitzkregen? – dat
Licht wull se nich wedder op’n Disch hebben. Un as he todringlich
wurr, wehr se sik un wull anfangen to schriegen, un ehrer he sik versehg,
harr he ehr’n Hals tofaat, greep fast to – he wuss later sülvst nich,
woans dat kamen weer – un drück ehr de Luft af ..., schriegen, schriegen
kunn se nich mehr ...
De Patholoog harr nahsten wat vun Kehlkopf-Fraktur faststellt. Un do
he noch ünner’t Jugendstraafrecht stunn, keem he mit söven Johr’n
dorvun. – En Deern ümbringen –, he verstunn dat sülvst nich ..., jüst
he, de jümmer noch so schu un schüchtern weer ..., dat wull em schier
nich in’ Kopp. Schuld an all dat weer doch blots dat verdüvelte Licht,
schuld weer doch se, de Hex ... Wat harr se, un wat harr dat Licht un
sien Töver ut em maakt?
So güngen sien Gedanken alltiets in’ Krink.
Söven Johr is en lange Tiet, dach he, dreih den Lichtstummel in de
Hannen un rook dor an, un as vun sülvst keem em en Plan in’ Sinn:
Quickborn408-1.Korr. 19
22.12.2008, 11:35 Uhr
19

GROTH – Dat Licht
Elkeen Maandag, wenn he bi de Therapeutin seet, de för em un sien
„Resozialiseer’n“ tostännig weer ..., schull he mit de wat maken könen?
Weer en junge Fru, de woll jüst utstudeert harr, sehg ok nett ut,
un dat leet, as weer se em ok en beten todaan ...
Bi de neegst Termin seet he ehr gegenöver, keek ehr tutig in de Ogen
un haal sien Licht rut – meen, dat würr ja al fröh düster, un so ’n Talliglicht
kunn doch de Atmosphär noch wat schuliger maken, jüst nu in de
Vörwiehnachtstiet. Se leet sik dorop in, stook den Lichtstummel an, un
se keken sik dorbi deep in de Ogen. Deper as fröher. Un bald al smolt
se hen, de Psychologin ... Man de Ruum wurr vun buten överwacht, un
beid müssen se sik iesern trüchhollen. Hier, nee hier kunn dat nix warrn
mit de Leevde.
He möök dat noch een-, tweemaal so ..., an’ Maandag.
Jümmer wedder keken se sik deep in de Ogen, allto deep. Un se müssen
sik höll’sch tosamenrieten, de beiden. Man dorbi keem he arg in
de Bredullje. Sien Lichtstummel wurr jümmer lütter un lütter. Un jümmer
fröher hett he em al utpusten musst. – He schull den lesden Rest
doch de ool Hex noch wedderbringen! Aver wannehr denn? He seet
doch in ’e Knast, un na vele Johren eers kunn he düsse Plicht nakamen
– un villicht weer se denn al doot, de Hex .., villicht ...
Eers as he den lesden Rest vun dat Licht harr daalbrennen laten, harr
he de Psychologin – sien platonische Leevste – so wiet, dat se em verraden
dee, woans he rutkamen kunn: In’t Waschhuus, dör de Twüschendeek
un denn över’t Dack un an dat Regenrohr in de Frieheit ...! Un an’
Wiehnachtsavend schull he dat versöken. Do weern de Wachlüüd all
nich so op’n Kiwiev. Denn kunn dat glücken ...
Man nu, nu harr he nix mehr, wat he de Hex trüchbringen kunn! Wat
schall dat ok, versöch he sik to beruhigen. Wat schall dat al? Ik will ehr
vör’t Brett kriegen, de Oolsch, so un so! Se hett mi verdarven wullt, un
se schall dor ok för graadstahn!
Un dat glück em ...! An’ Wiehnachtsavend ...!
Do sleek he hen na de ool Koortenleggersch, wo em nüms verwachten
würr. Weer al laat un stickedüster ...
As he bi ehr rinkeem, stunn se dor, keek em mitliedig an un sä: Du
musst mi nix vertell’n, ik weet all’ns, wat ween is ... Du wullt mi nu den
20
Quickborn408-1.Korr. 20
22.12.2008, 11:35 Uhr

Dat Licht – GROTH
Rest vun dat Licht trüchbringen .., aver du hest nix mehr in de Hannen
..., un wat dat för di bedüden deit, dat weetst du ...
Man ehrer se wiedersnacken kunn, keem he ehr in de Queer: ›trüchbringen‹?
As wenn’t nix Wichtigeret gifft! Ik warr di ganz wat anners!
Du, du hest mi in’t Unglück bröcht! Un dat hest du wullt, so as dat keem!
Anners kann’t ja nich angahn! – De lütt Marike, se hett nich schriegen
kunnt, doch ik, ik höör ehr Schriegen jümmer noch!, bölk he wödig un
greep na ehr, wull ehr tolief, harr ehr al an’t Tüüch tofaat ...
... doo dat nich! fluster se. – Doo dat nich! Dat würr dien Enn sien!
Mien Enn nich ...! Dien, du Düvelswiev! schreeg he, de Jungkeerl.
Doch in düssen Ogenblick sack he starr un stiev op en’ Stohl daal un
seet ahn dat he sik rögen kunn ... harr jüst noch de Arms op’n Disch
utbreden kunnt ... sehg blots noch, woans se en anner Licht nehm, dat
bedächtig anstook, vör em henstell un den Qualm na em henblasen
dee. – Do full he in’ Slaap, in en’ depen Slaap ... en Windtog indess
weih den Rook ok na de anner Siet. Un ok se sunk hen, de Oolsch, ok
se ...
Annerdags – bi’t Hellwarrn – hebbt de Lüüd in dat afbrennt Huus Lieken
funnen – twee –, swatt un verkohlt.
... man to Wiehnachten brennt ja jümmer maal welke Hüüs af; ... sünd
de Minschen ja unvörsichtig mit de Lichten un so ..., ja –, un so ...
Man later, as de Lüüd wieswurrn, dat een vun de Doden en utneihte
Knacki weer – en Mörder gor –, do harrn se bald al den rechten Snack
to Hand:
... sodennich hett em dat Schicksal doch tofaten kregen, sään se. Un
hett dat nich eenstens heten: Oog üm Oog un Tähn üm Tähn ...? Un nu
hett dat Leven sülvst doch düssen Snack wohr maakt ...! Ja, so snacken
se – de Lüüd –, un so dull christlich denken deen se dorbi nich ...
Quickborn408-1.Korr. 21
22.12.2008, 11:35 Uhr
21

UTE BIEMÜLLER
22
Afstand
To neeg komen Wöör
daalsluukt
utspeen
breetpedd
Stück för Stück
hoochböört
openannerleggt
achter hoge Muurn
bemött mi nüms.
Vagelfrie
In diene Hann’n
as en Vagel
fedderpluustrig
seker
drömen
de Flünken spreden
as en Vagel
loos un leddig
flegen
gegen den Wind.
Quickborn408-1.Korr. 22
22.12.2008, 11:35 Uhr

HANS-HERMANN BRIESE
Gedichten Gedichten up up Broodje-Tuten
Broodje-Tuten
“In Algund bi Meran fullen mi Bladen Inwickelpapier ut en Slachteree
in de Hand, de wassen bedruckt mit hoogdüütse Gedichten. Een daarvan
will ik hier ... weergeven, dat hebb ik in Platt oversett. Of sowat in
Oostfreesland woll ok to maken was? En Backer lett hoog- un plattdüütse
Gedichten up sien Broodje-Tuten drucken? Of en Slachter? Of
gaar en grote Koophuus?”
Dat schreev Hans-Hermann Briese 2007. Nu is dat geböhrt. De Backeree
Grünhoff ut Nörden un Nörddiek hett Tuten mit plattdüütse Gedichten
van Briese drucken laten. hjm
Quickborn408-1.Korr. 23
22.12.2008, 11:35 Uhr
23

PETER STRATHMANN
24
kantüffelgodd
güllen gääl lüchten lecht
œver’t feld
œver’n woold
œver de bääk
in düssen harfst
dat füür brennt fœr di
kantüffelgodd
nu all düsse klårheit
œver’t feld
œver’n woold
œver de bääk
in düt vœrjår
wi dankt di
kantüffelgodd
Quickborn408-1.Korr. 24
22.12.2008, 11:35 Uhr

PETER STRATHMANN
bi de hundswach
fœr’n doden fründ
sœven üm un acht verweit
de hundswach is nu bool vœrbi
dat di de grisgråg‘ dood nu pack
wäär tofall nich nich töverie
mank alvatrosflünken un oold spånsch gröön
seeg’k morgenlechtstriepen düüsterrood
un du swömmst bi fischen in de deepd‘
heel sünner wääl un sünner mood
man gräsig wäär de nacht wull west
nüms van uns seeg määr as du
ut see krööp snåvelt kråktüüg hoog
snåkenkoppsch ut rottig bu
un lang‘ verdrunken korsårenpråt
wäär annerswat fœr di as bloots gedrœn
van morgenlechtstriepen düüsterrood
mank alvatrosflünken un oold spånsch gröön
wääs bedankt fœr dien wåk oog‘
dat bi nacht seeg wat vœr sick geit
de hundswach is nu bool vœrbi
sœven üm un acht verweit
Quickborn408-1.Korr. 25
22.12.2008, 11:35 Uhr
25

WOLFGANG BORCHERT
De De heel heel rare rare dree dree Könige
Könige
van Wolfgang Borchert / In ’t Oostfreeske brocht van Johannes Diekhoff
He tappde dör de düüstere Vörstadt. De köttbombde Husen stunnen
tegen de Himmel. De was sünner Maan,un de Stenen in de Straat verfehrden
sük, dat dor so laat noch een overhentappde. Nu funn he ’n
olle Plank. He schüppde mit sien Foot dortegen, bit ’n Stück upgierde
un loosbrook. Dat Holt rook möör un sööt. Dör de düstere Vörstadt tappde
he torügg. En Steern leet sük nich sehn.
As he de Döör open dee ( se raarde dorbi,de Döör), kwammen de
bleekblaue Ogen van sien Frau hum integen. De Ogen kwammen ut en
möi Gesicht. Hör Aam hung as en witte Wulkje in de Kamer, so kold
was dat. He brook dat Holt stücken vör sien ofmagert Kneei. Dat Holt
dee en Sücht. Denn rook de hele Kamer möör un sööt. He hull sük en
Stückje van dat Holt unner de Nöös. ”Bold nett so as Kook!”, grimmlachde
he sacht.
“ Musst nich!” Dat seen de Ogen van sien Frau, “ nich lachen! He slöppt!”
De Mann leggde dat söte möre Holt in de lüttje Kanunn-Ovend. Do
glumm dat up un streide en Handvull warm Lücht dör de Kamer. Dat full
up en heel lüttjet rund Gesicht un bleev dor en Settje up liggen. Dat
Gesicht was eerst knapp een Stünne old,man dat harr al alls, wat dor so
tohört: Ohren, Nöös, Mund un Ogen. De Ogen mussen woll ruum groot
wesen,dat leet dor heel na, ok wenn se nich to sehn wassen. Man de
Mund stunn open,un en sachte Aam weer to hören. De Nöös un de Ohren
wassen rood. “ He leevt!” doch de Moder. Un dat lüttje Gesicht sleep.
“Wi hebben dor noch wat Haferflocken!” see de Mann. “Ja, ik weet ’t”,
see de Frau, “ ’t is good, man ’t is kold!” De Mann namm noch ’n Stückje
van dat Holt, van dat söte, weke Holt. “ Nu hett se hör Kind kregen un
mutt klömen.” Dat doch he, man he harr nüms, de dor schuld an was un
de he sien Fuusten in ’t Gesicht hauen kunn. As he de Klapp van de
blicken Ovend open dee, full weer en Handvull Lücht up dat slapende
Gesicht. De Frau see sachte:” Kiek even, nett so as ’n Heiligenschien;
süchst du ’t?”
“Dat is mi en moje Heiligenschien!” doch he düll, man he harr nüms bi
de Hand, de he dorför mit sien Fuusten ’n paar an de Beck hauen kunn.
26
Quickborn408-1.Korr. 26
22.12.2008, 11:35 Uhr

De heel rare dree Könige – BORCHERT
Do weren dor all an de Döör. “ Wi hebben dat Lücht sehn!” so seen se,
dör ’t Fenster! Wi wullen uns geern even teihn Menüten verpuusten un
upwarmen,” “Man wi hebben en lüttjet Kind!” see de Mann. Dor seen
se wieder nix up, man se kwammen doch in de Kamer. Se puusteden
witte Wulkjes ut hör Nösen un tillden de Foten umhoog. “Wi sünd al
still”, flüsterden se, un se nammen de Foten umhoog. Do full dat Lücht
ut de Ovend ok up hör.
Dree wassen ‘t. In dree olle Uniforms. Een harr ‘n Pappkarton,de anner
‘n Sack. Un de darde harr gien Hannen an sien Arms.
“Verfroren”, see he, un he hull de Stumpen umhoog. Denn dreihde he
de Mann de Manteltaaske to. Dor was Tabak in un dünn Papier. Se
dreihden sük Zigaretten. Man de Frau see kört: “Nich! Dat Kind!”
Do gungen de veer na buten, un hör Zigaretten weren veer Funken in
de Nacht. De een harr sien Foten dick inwickelt. He namm en Stück
Holt ut sien Sack. “En Esel”, see he, “ söven Maant hebb ’k doran snittjet.
För dien Kind!” Dat see he un gaff dat de Mann. “Wat is mit dien
Foten?” froog de Mann. “ Water, van ’t Hart”, see de Eselsnittjer, “van ’t
lange Smachten.” “ Un de anner, de darde?” froog de Mann un striekelde
in Düstern de holten Esel. De darde trillde in sien Uniform. “Och,
nix”, stamelde he, “ dat sünd man blot de Nerven. Man hett tovööl Angst
utstahn musst.” – Denn doodden se mit de Foten de Zigaretten un gungen
weer rin.
Se nammen hör Foten umhoog un keken in dat lüttje slapende Gesicht.
De Trillende namm ut sien Pappkarton twee gele Boltjes un see: “De
sünd för dien Frau!”
De Frau speerde de bleek-blaue Ogen wied open, as se sach, wo de
dree rare Mannlü sük over hör Kind duukden. Hör wurr dat ’n bietje
benaut. Man do stemmde dat Kindje de Been tegen hör Borst un brullde
so luud, dat de dree rare Mannlü hör Foten uptillen deen un na de
Döör hensluurden. Van dor nickkoppden se noch ’nmaal, un denn gungen
se weg in de Nacht.
De Mann keek hör achterna. “ Dat sünd man rare Hillige”, see he an
sien Frau. Denn mook he de Döör dicht. “ Dat sünd mi ’n moje Soort
Hillige”, brummelde un keek na de Haferflocken. Man he harr gien
Beck för sien Fuusten. “ Dat Kind hett brullt”, flüsterde sien Frau, “ heel
luud hett ’t brullt, un denn sünd se weggahn. Kiek even, wo kregel he
Quickborn408-1.Korr. 27
22.12.2008, 11:35 Uhr
27

BORCHERT – De heel rare dree Könige
is!” So see se heel stolt. Dat lüttje Gesicht dee de Mund open un gilpde.
“Raart he?” froog de Mann. “Nee, ik glööv, he lacht”, see de Frau.
”Haast so as Kook”, see de Mann, un he hull dat Holt unner sien Nöös.
”As Kook!” ” Dat is ja ok Wiehnachten ”, see de Frau. “Wahrhaftig ja,
Wiehnachten”, dat brummelde he, un van de Ovend her floog en Handjevull
Lücht up dat lüttje slapende Gesicht.
28
Quickborn408-1.Korr. 28
22.12.2008, 11:35 Uhr

WOLFGANG BORCHERT
Of Of se se woll woll ’n ’n ’n rosa rosa Hemd Hemd anhett?
anhett?
Van Wolfgang Borchert /
– in dat Oostfreeske overdragen dör Johannes Diekhoff
De beiden satten up dat Gelänner van de Brügg. Hör Büxen wassen dörsleten,
un dat Gelänner was iesig kold. Man dat was för hör nix Neeis.
Ok nich, dat dat so hard was. Se satten dor. Dat regende – dat regende
nich – denn regende dat weer. Se satten un nammen de Parad of. Mannlü
harr’n se in de Krieg lang genoog sehn, nu keken se blot na – Wichter.
Dor gung een vörbi.
Mann, de hett aber ’n good Geschirr! De hett Holt vör ’t Huus as ’n
Balkon.
Dor kunnst up sitten un Koffje drinken, see Timm.
Un wenn de noch lange in de gleinige Sünn rumlöppt, word de Melk
suur, griende de anner.
Do kwamm dor noch ene an.
De lett mi kold, konstateerde de, de dor bi Timm satt.
Nix as Spinnwebb, see de.
Denn kwammen Mannlü. Dor moken se heel gien Woorden um. Slösserlehrjungse,
Bürodennsten mit witt Huud, Dörpschoolmesters mit
geniale Gesichten un dörsleten Büxen, dicke Keerls mit dicke Been,
Asthmatikers un Stratenbahners mit ‘n Feldwebelgang.
Un denn kwamm se.
De was heel anners. Man harr dat Geföhl, de muss woll na Pfirsich ruken.
Of na ’n heel süver Huud. De harr seker ok ’n heel besünner Naam:
Evelyne – of so. Denn was se al vörbi. De beiden keken hör achterna.
Of se woll ’n rosa Hemd anhett, meende Timm denn. Worum meenst
dat, see de anner.
Du, see Timm, süksens hebben meestens ’n rosa Hemd an.
Dat is Kauelee, see de anner, de kann nett so good ’n blau Hemd anhebben.
Quickborn408-1.Korr. 29
22.12.2008, 11:35 Uhr
29

BORCHERT – Of se woll ’n rosa Hemd anhett?
Kann se nich, du, kann se heel un dall nich. Süksen dragen rosa. Dat
weet ik wiss, mien Jung. Timm wurr rein hevig dorbi, as he dit see. Un
de dor tegen hum satt, meende, du kennst dor woll ene van?
Timm see nix. Se satten dor, un dat Gelänner van de Brügg was iesig
unner de dörsleten Büxen. Do see Timm:
Nee, ik nich. Man ik hebb maal een kennt, de harr ene mit ’n rosa Hemd.
Bi ’t Kommiss.
In Russland. In sien Breevtaaske harr he immer so ’n Stück rosa Tüüg.
Man dat leet he nüms sehn. Man eenmaal full hum dat up de Grund. Un
do hebben all dat sehn. Aber seggt hett he nix. Man he kreeg ’n puterrode
Kopp. So as dat Stück Tüüg. Heel rood-rosa. ’savends hett he mi
denn vertellt, dat he ’t van sien Bruud harr. As ’n Talisman, musst du
weten. All hör Hemden sünd rosa, hett he seggt. Un dorvan is dit.
Timm hull up.
Is ‘t dat all? froog de anner.
Do see Timm heel sacht: Ik hebb hum ’t wegnomen. Un denn hebb ik ’t
hoogholln. Un wi hebben lacht. Un wat de dor för Spröökjes bi maakt
hebben, dat kannst di ja woll denken.
Un wieder? froog de, de tegen Timm satt.
Timm keek up sien Knejen. He hett dat wegsmeten, see he. Un denn
keek Timm de anner an: Tja, see he, he hett ’t weggoit, un denn hett
hum ’t raakt. De anner Dag is he al fallen.
Nu wassen de beiden still. Se seten dor man so un seen nix. Man denn
see de anner: Kwetelee. Un denn see he dat noch ’nmaal. Kwetelee,
see he.
Ja, ik weet ’t, see Timm. Seker is dat Rödeleee un dumm Tüüg. Wiss is
dat so. Dat weet ik ok. Un denn see he noch: Aber raar is ’t doch, dat
musst du ok doch seggen, raar is ’t doch man.
Un Timm lachde. Se lachden beide. Un Timm mook in sien Büxentaaske
en Fuust. Un dorbi knüllde he wat tosamen. En lüttjet Stück rosa
Tüüg. Vööl rosa was dor nich mehr an to sehn, he harr dat al so lang in
sien Taaske. Man ’t leet noch rosa. He harr ’t ut Russland mitbrocht.
30
Quickborn408-1.Korr. 30
22.12.2008, 11:35 Uhr

PETER SCHÜTT
Lehmann Lehmann macht’s macht’s möglich
möglich
Am ersten Sonntag im Juli war in unserem Hundertseelendorf
an der Niederelbe Schützenfest. Viel Rummel gab
es nicht, ein paar Marktbuden, einen Esel, manchmal ein
Kamel. Aber einer war immer da: Korl Luttkau mit seinem
Kinderkarussell. Höhepunkt für uns Kleine war der
Sonntagnachmittag. Dann gab es regelmäßig für alle
Dorfkinder für eine, zwei oder drei Stunden Freifahrten.
Fragte man den Schausteller, woher dieser Kindersegen
stammte, dann hatte er immer ein und dieselbe Antwort
parat: “Dat hett Lehmann betohlt.”
Eine Anweisung von der Lehman Bank konnte in den
kargen Nachkriegsjahren Wunder wirken. Das funktionierte
so: Einer der noch vor 1933 nach Amerika ausgewanderten
Dorfbewohner ging rechtzeitig zu seiner angestammten
Bank und bezahlte dort für zwanzig oder
fünfzig Dollar Karussellgutscheine für das Bornberger
Schützenfest. Die Bank sorgte dann über die Kreissparkasse
meiner Heimat dafür, dass das Geld rechtzeitig
beim Karussellbetreiber ankam und die Freifahrten starten
konnten.
Lehmann machte es möglich. Im 19. Jahrhundert, hauptsächlich
zwischen 1840 und 1890, hat fast ein Drittel der
Einwohner im Zweistromland zwischen Elb- und Wesermündung
die Heimat in Richtung Amerika verlassen. Sie
haben sogar ihre Ortsnamen mit über den großen Teich
genommen. Noch heute gibt es im Mittleren Westen Orte,
die Lamstedt heißen, Kutenholz oder Mulsum. Die Auswanderer
selbst waren nur selten in der Lage, ihre Schiffspassage
aus eigenen Mitteln zu bezahlen. Da half ihnen
die deutsch-amerikanische Lehmann Bank. Ein bereits in
Amerika angesiedelter Nachbar, Verwandter oder Familienangehöriger
übernahm die Bürgschaft. Dann vorfinanzierte
die Lehmann Bank das Ticket, und der Einwanderer
musste sich verpflichten, die vorgestreckten Reisekosten
innerhalb einer bestimmten Frist mit Zinsen
zurückzuzahlen. So ermöglichte die Lehmann Bank Hun-
Opsätzen
Quickborn408-1.Korr. 31
22.12.2008, 11:35 Uhr
31

SCHÜTT – Lehmann macht’s möglich
derttausenden die Überfahrt in das Land der unbegrenzten Möglichkeiten,
unter ihnen ein Bruder und eine Schwester meiner Mutter und
etliche ihrer Cousinen und Cousins. Wenn es heute im amerikanischen
Herzland immer noch plattdeutsche Vereine gibt, die das sprachliche
Erbe ihrer niederdeutschen Vorfahren pflegen und bewahren, und
wenn es an der Universität von New Mexico immer noch einen Lehrstuhl
für niederdeutsche Sprache, Kultur und Literatur gibt, dann hat
das auch mit der Lehmann Bank zu tun. Das Bankhaus hat bis in die
Gegenwart derartige rück- und heimwärtsgewandten Aktivitäten
durch zeitgemäßes Sponsoring gefördert.
Selbst für die Allerärmsten fand die Bank der Lehmann-Brüder eine
Lösung. Zu Beginn des 20. Jahrhunderts baute die Investmentbank in
New York eine Kette von Wäschereibetrieben auf. In diesen Wäschereien
mussten mittellose Einwanderer nach ihrer Ankunft in der neuen
Welt so lange arbeiten, bis sie ihre Schiffspassage abbezahlt hatten.
Einer meiner Vorfahren hat vor dem Ersten Weltkrieg selber eine
solche Filiale geleitet. Er hat dafür gesorgt, dass in seiner Laundry nur
Mädchen aus Basbeck und Umgebung beschäftigt wurden. Sie waren
verpflichtet, bei ihrer Arbeit und beim Austragen der Wäsche als Markenzeichen
nur die traditionelle Tracht der Dörfer in meiner Heimat
samt Haube zu tragen. Lehmann machte es möglich.
Lehmanns guter Name fand sogar Eingang in die plattdeutsche Umgangssprache.
“Hest du’n Lehmann funnen?”: Diese Redewendung
stand stellvertretend für “einen Retter in äußerster Not gefunden zu
haben”. Jetzt, nach mehr als anderthalb Jahrhunderten Firmenengagement
im Dienste des deutsch-amerikanischen Traums, ist das Unmögliche
geschehen: Lehman Brothers sind pleite, sie haben keinen
rettenden Lehmann in der Not gefunden, und mit diesem Bankrott geht
ein ganzes Kapitel deutsch-amerikanischer Wander- und Wechselbeziehungen
zu Ende.
32
Quickborn408-1.Korr. 32
22.12.2008, 11:35 Uhr

INGRID STRAUMER
Platt Platt zu zu Gast Gast in in Berlin
Berlin
Es ist nun schon Tradition, dass das Land Schleswig-Holstein,
der NDR und der Schleswig-Holsteinische Heimatbund
zu Veranstaltungen rund um die Plattdeutsche Sprache
in die Vertretung des Landes Schleswig-Holstein
beim Bund einladen. Diesmal war das Thema „Plattdüütsch
in uns Tied“.
Platt in Berlin – an höchster Stelle, so könnte man sagen,
wird hier auf die Sprache, ihre Möglichkeiten und ihre
Nöte aufmerksam gemacht.
Und was dort, in dem geschlossenen Würfel-Saal des offen
konzipierten Hauses dem großen, gespannt lauschenden
Publikum geboten wurde, schien wirklich Wege für
das Plattdeutsche in die Zukunft aufzuzeigen. Grund für
Optimismus – kein Grund zur Resignation.
In der Rede des Landtagspräsidenten Martin Kayenburg
ging es um die Liebe zur Heimat und ihrer Sprache. Wobei
er betonte, die Liebe zum Plattdeutschen bedeute
keine rückwärtsgewandte Sprachpflege, sondern sei ein
besonderer kultureller Reichtum, den es gerade in einem
schnell zusammenrückenden Europa einzubringen gelte.
Sätze wie „Niederdeutsch ist keine Fremdsprache,
sondern ein Stück Heimat“ muten dann eher etwas merkwürdig
an. Zumal es später lang und breit darum ging,
klar zu machen, dass Plattdeutsch eine Sprache sei, die
man durchaus lernen könne wie jede andere (Fremd-)
Sprache auch.
Auch der Bevollmächtigte des Landes Schleswig-Holstein
beim Bund, Staatssekretär Dr. Olaf Bastian, sprach
von der Bedeutung der Sprache für die Heimat und das
Op
Heimatgefühl und freute sich darüber, dass Schutz und
Pflege des Niederdeutschen seit 1998 in der Landesverfassung
festgeschrieben sind.
Beide freuten sich über das geschaffene Niederdeutsch-
Siegel und den Vorlesewettbewerb der Schüler und eine
Quickborn408-1.Korr. 33
22.12.2008, 11:35 Uhr
Besöök
33

STRAUMER – Platt zu Gast in Berlin
aktive niederdeutsche Kulturszene sowie über Menschen, die Platt als
Alltagssprache benutzen. Und das Publikum – wahrscheinlich zum
größten Teil in Berlin lebende Landsleute oder extra für die Veranstaltung
angereiste – freute sich mit ihnen. Dr. Reinhard Goltz vom Institut
für Niederdeutsche Sprache freute sich denn auch noch zusammen
mit Moderator Ernst Christ vom NDR, dass immerhin noch 27 %
der Bevölkerung Platt sprechen können.
Thema des Abends war „Plattdüütsch in uns Tied“ und Ziel war es
eben, optimistisch zu zeigen, dass die Sprache auch durch junge Leute
weitergetragen wird. Entsprechend waren die Landessieger im Vorlesewettbewerb
eingeladen, Imke Retzlaff und Jan Tedsen, zwei selbstbewusste
junge Leute. Jan spricht in seiner Familie ohnehin Platt und
ist damit in der Schule ein ziemlicher Exot. Imke möchte durch das
Erlernen der Sprache die Bindung an Familie und Heimat stärken. Die
Schülerin Gyde Jensen schreibt sogar auf Platt. Auch sie wird ermuntert
durch familiären Hintergrund.
Bei der jungen Sängerin, der Schülerin Claudia Piehl ist es wohl eher
die Lehrerin, Katrin Paasch, die sie motiviert, Pop auf Platt zu singen.
Die Auftritte sind Augenweide und Ohrenschmaus, doch will die junge
Dame nach der Schule Musical studieren (sie wurde in diesem Fach
Bundessiegerin bei dem Wettbewerb „Jugend musiziert“ ) und weniger
die plattdeutsche Sprache lernen.
Ganz anders geht es Yared Dibaba, der Plattdeutsch als eine von acht
Sprachen spricht und damit für den NDR um die Welt reist, um Platt-
Sprecher zu interviewen. Unterhaltsam berichtete er von seiner Arbeit.
Platt spricht und singt auch Jan Graf, nicht mehr ganz so jung (aber im
Plattdeutschen zählt man ja bekanntlich noch mit über 40 zu den jungen
Autoren), dennoch als Sänger und Verleger aus Schleswig-Holstein
dabei.
Ein unterhaltsamer, optimistischer plattdeutscher Abend, ohne Zweifel.
Aber als ich der Enge des Raums entflohen und ihm aufs Dach
gestiegen bin und mit einem Glas Wein in der einen und einer Frikadelle
in der anderen Hand durch die Glaswände nach allen Seiten
wieder Weitblick bekomme, auch das angestrahlte Brandenburger Tor
von der Seite sehe, kommen mir doch Zweifel: Was soll junge Leute
ohne familiären plattdeutschen Hintergrund dazu bewegen, Platt zu
34
Quickborn408-1.Korr. 34
22.12.2008, 11:35 Uhr

Platt zu Gast in Berlin – STRAUMER
lernen? Was die, die dieses den ganzen Abend beschworene Heimatgefühl
nicht mit dieser Sprache verbinden? Wer kann denn schon erwarten,
wie Yared Dibaba oder Dr. Goltz eines Tages sein Brot mit der
Arbeit an dieser Sprache zu verdienen?
Und Schutz und Pflege des Niederdeutschen in der Landesverfassung
gut und schön, es ist jedem bekannt, der sich mit dem Problem befasst
und nicht nur einmal im Jahr in Berlin eine Prise Platt schnuppert:
Es gibt zu wenig Lehrer, die Platt unterrichten können und zu
wenig Dozenten, die Lehrer darin ausbilden. Und noch etwas: Bei all
den Schulreformen haben die Lehrer oft andere Sorgen, als auch noch
Platt in ihrem Unterricht unterzubringen. Sie werden in all dem Chaos
ohnehin mit ihren Problemen oft allein gelassen.
Ohne Zweifel, in Sachen Platt passiert in Schleswig-Holstein eine ganze
Menge, aber eine ganze Menge fehlt auch noch. Und vielleicht hätte
man das auch mal ansprechen können da in Berlin, an höchster Stelle.
Wo denn sonst?
Quickborn408-1.Korr. 35
22.12.2008, 11:35 Uhr
35

Hamborg, Hamborg,
Hamborg,
Wiehnachten
Wiehnachten
in in de de Jakobi-Kark
Jakobi-Kark
36
Quickborn408-1.Korr. 36
22.12.2008, 11:35 Uhr

BOLKO BULLERDIEK
Jümmers Jümmers krank krank un un nich nich eenmal eenmal doot
doot
61. Bevensen-Dagfohrt 18. – 21. September 2008
Dat Motto von de Dagfohrt meent woll de plattdüütsche Spraak. Man
seker bün ick mi nich – kunn ok ween, dat sick de Dagfohrt sülfst dormit
meent hett.
Morgens hebbt Gitta un Udo Franken un Wolfgang Rieck in de School
leest. Dat schall, is mi vertellt worrn, bannig goot ween hebben. De
Schölers wullen so veel Togaven, dat de Fohrplaan von de Schoolbusse
dörenanner keem.
Klock veer an’n Freedag hett de Vörsitter, Carl-Heinz Dirks, de Lüüd
begrött. Denn hebbt Gitta un Udo Franken un Ute de Haan ehr Leder
sungen un ok vörleest. Dat weer nett, man hett mi nich von’n Stohl reten.
Abends hett Johannes Diekhoff “De Wies van de Leevde un Dood van
de Cornet Christoph Rilke” vördragen. Ok wenn ick mit dissen Rilke-
Text so ganz veel nich anfangen kann – op mi hett dat bannigen Indruck
maakt. Johannes Diekhoff hett sienen plattdüütschen “Cornet”
wunnerbor leest. Dat weer sehr intensiv, man doch ohn jeeds verkehrte
Pathos. Besünners gefullen hett mi dorbi de Instrumentalkreis von
de Ländliche Akademie Krummhörn ünner dat Leit von Hans-Jürgen
Tabel. De harrn en Reeg Instrumente, de ick noch nie sehn harr, un de
Grupp hett entspannt musizeert, en wunnerschönen Klangteppich ünner
den Text leggt, dat de Tohörers heel in’t Drömen kemen.
An’n Sünnavendmorgen hebbt en Reeg Lüüd över “Lage des Plattdeutschen”
snackt. De Gedanke weer, dat de Bevensen-Dagfohrt to Kenntnis
nehmen un doröver snacken mutt, wenn en demoskopische Ümfraag
faststellt hett, woveel Lüüd vondaag noch Platt snackt un verstaht.
De Hauptreferent weer Frerk Möller. De hett in’n Veertelstünn rünnerrattert,
wat dorbi rutsuert is – un weer denn weg. He müss sienen Söhn
ton Football bringen. Denn hett Heiner Schönecke, MdL, “Thesen zur
Verbesserung der Lage” verkündt – so as Politikers dat maakt: feine
Wöer, man nix, wat du fastholen kannst, wat de Saak vöranbringt. Ick
glööv, Politikers köönt nich anners. De mööt jümmer goden Indruck
maken. De mööt sick un de egen Partei in’t rechte Licht stellen – dat is
dat binnerste Programm. Allens annere is blots Middel to dissen Zweck,
Quickborn408-1.Korr. 37
22.12.2008, 11:35 Uhr
37

BULLERDIEK – Jümmers krank un nich eenmal doot
interesseert de nich würklich. Freit heff ick mi, dat ick den nee’en Professor
för Nedderdüütsch an de Ollnborger Universität höört heff. Ick
heff em afnahmen, dat em dat Plattdüütsche an’t Hart liggt – ok wenn
he dat noch nich so recht över de Tung kriggt. Dat kummt woll noch.
Professoren sünd jo lernfähig. De leste in de Reeg weer Susanne Bliemel
ut Schwerin, de mehrsten woll eher as Susanne Dietrich bekannt.
Se hett op Platt doröver vertellt, woans se in Meckelborg-Vörpommern
Hunnerte von Schoolmesters Platt bibrocht hett. Dat is en gewaltig Projekt
un ick weer vull Bewunnerung ween, wenn dat nu kontinueerlich
wiedergahn wöör. Deit dat over gottsleider nich.
Halbig dree geev dat “Op de Kist”. Dor kann sick henstellen, wer wat
vörlesen will. Dor kannst du allens hören, “Texte von ergreifender Unbedarftheit”,
man ok nadenkern Geschichten, satirische, achtersinnige.
Ick finn dat goot, dat’ “op de Kist” gifft – ok mit schlichte Geschichten.
De Överraschung för mi weer “Jott-em”, en Jungkeerl, de dor freehännig
Kabarett op Platt maakt hett. Ick hoff, dat Birgit Lemmermann
“op de Kist” wiederhen modereert. Villicht kunn man de Bewertung
eenfacher maken. Wenn jeed Vörleser en Nummer kreeg un elkeen
Tohörer en Wäschklammer, denn kunn de Tohörer oplest sien Klammer
an de Nummer fastmaken, wo de Vörleser em op’t best gefullen
hett. So weer de Vörleser mit de mehrsten Klammern “Sieger”.
Klock veer geev dat dat “Literarische Kleeblatt”. Hans-Hermann Briese,
Manfred Brümmer, Hannes Demming un Marianne Ehlers wullen
över “Dat Verspreken” von Bolko Bullerdiek, “Weg un Ümweg” von Hinrich
Kruse, “Dag för Dag mit de Taxe föhren” von Gesine Reichstein un
“Wahnungen” von Wolfgang Sieg diskereern. Bi de beiden ölleren Böker
weern sick all eenig. Kloor. In Tokunft schull man villicht blots een
Book utsöken, dat to unrecht vergeten is; un dat Book schull denn ok in
Bevensen to köpen ween. Un över de nee’en Böker schull man sick
strieden. Man wenn de erste sick al nich troot, en düüdlich Urdeel aftogeven,
denn kummt de Stried nich in Gang.
An’n Abend geev dat “Rock op Platt – Episode twee”, dat Erfolgsstück
von’t Ohnsorg-Theater.
An’n Sünndag weer en plattdüütsche Andacht in’t Kurhuus, wegen de
Kark renoveert wöör. Heinrich Siefer, en katholischen Preester ut Cloppenborg,
hett dat fein maakt. Blots doröver, dat de Gemeen so klöterig
sungen hett, doröver hett de Herrgott doch woll den Kopp schüddelt.
38
Quickborn408-1.Korr. 38
22.12.2008, 11:35 Uhr

Jümmers krank un nich eenmal doot – BULLERDIEK
Klock ölven wöör de Musikpries von de Stadt Bevensen vergeven, un
twoors dubbelt: an de Grupp “Lorbass” ut Gelting un an Jan Graf ut
Krummbek. Jens-Peter Müller hett de Loffreed op “Lorbass” holen un
seggt, dat de Grupp noch na twintig Johrn in desülvige Besetzung spelen
un ok noch jüst so klingen dä as vör twintig Johrn – wo ick mi fraagt
heff, wat dat en Loff is.
För Jan Graf weer dat en “Heimspeel”, denn he is in Bevensen to School
gahn. Sien Schoolmester hett em dor in de Big Band snackt un bi de
Schützen hett he “dat Piepen” lehrt. De schöne Laudatio hett Wolfgang
Rieck holen.
Beide Priesdräger hebbt wunnerbor musizeert. So weer dat en goden
Utklang von de Bevensen-Dagfohrt.
“Jümmer krank un nich eenmal doot” – dormit kunn ok de Dagfohrt
meent ween, heff ick seggt, un mi is bang, de kunn nich so taag ween
as de Spraak. Wat gifft’ to meckern?
1. So wenig Lüüd as dit Johr weern noch nie dor. Jeder dor in Bevensen
kann wohrschienlich en Reeg Lüüd optellen, op de he oder se
sick freit hett, man de nich dor weern. Hett dat doran legen, dat de
Lüüd dat to swoor weer, sick sülfst en Hotel to söken?
2. Meist all Lüüd, de in Bevensen en Optritt harrn, sünd blots för den
Optritt kamen. Mit all harrn wi geern snackt; mit all harrn wi an’n
Abend geern en Beer drunken. Man de weern al weg. Villicht schull
de Vörstand all Referenten dat seggen, dat sick de Tagung freien
wöör, wenn se möglichst bi de ganze Dagfohrt mitmaken wöörn.
3. De Priesvergaav an’n Sünndag ohn Sekt oder Mineralwater, ohn Blomenschmuck
för de Bühn un Blomen för de Priesdrägers leet doch
bannig schraag. Wenn dor dusende Euro för den Pries sünd, schull
dor nich tominnst hunnert för Blomen ween? Man wohrschienlich
liggt dat nich an’t Geld, man doran, dat dor nüms an dacht un sick
verantwortlich föhlt hett. Man dat is noch leger.
Quickborn408-1.Korr. 39
22.12.2008, 11:35 Uhr
39

HANS-JOACHIM MEYER
Platt Platt in’t in’t Dörpsbild: Dörpsbild: Bispill Bispill Koldenbüttel
Koldenbüttel
Koldenbüttel (up Platt Kombüttel) liggt in’n Kreis Nordfreesland, dicht
bi Friedrichstadt (Friechstadt) an de Treene. Düt Dörp wörr vörig Johr
as sprakenfründliche Gemeende vun’n Kreis uttekent. Hier warrt wi
an’n Ingang up Platt begrött, un an’n Utgang ward uns up Platt Tschüüs
seggt. Mennigeen plattdüütsch Stratenschild is smuck antosehn. Wat
dat in’t Dörp allens to sehn gifft, ward ok mit sienen plattdüütschen
Naam bröcht, as de “Schüttkov”. De Lü vertellt sik hier, dat sogor de
Schaap up Platt blöökt, un hebbt jüm en Dinkmaal sett. Up’n Karkhoff
steiht wat Besünners: een Süül för däänsche Suldaten. “Denne steen
satte det danske folk over 24 trofaste sønner, de hengave livet for fædrelandet
d. 4. octbr. 1850 ved Fredrikstad.” In’n däänschen Krieg hett
dat Friechstadt swor drapen, de holsteenschen Truppen hebbt de Stadt
in Gruus un Muus leggt. Blangenan finnt wi en Steen för düütsche Suldaten,
de in düssen Krieg to Dode kamen sünd. Däänsche un düütsche
Suldaten hebbt sik doodschaten, un up’n Karkhoff sünd se nu Navers
worrn. Harr dat nich ehrder to Läävstied passeern kunnt?
Text un Biller: hjm
40
Quickborn408-1.Korr. 40
22.12.2008, 11:35 Uhr

Platt in’t Dörpsbild: Bispill Koldenbüttel – MEYER
Quickborn408-1.Korr. 41
22.12.2008, 11:35 Uhr
41

REZENSIONEN
Rezensionen
42
BÖKER
BÖKER
Intenseev Intenseev afsurd, afsurd, düt düt düt Book
Book
Wi kennt all Yared Dibaba, den Plattsnacker vun‘t Oromo-Volk
in Äthiopien, den Schauspäler un Feernseh-Moderator bi “De
Welt up Platt” un “Die Tietjen und Dibaba”. Nu hett he ok noch
to Fedder gräpen un uns en Book levert mit kotte Vertellen över
Godd un de Welt, ut dat Alldagsläven un vun all Kontinenten.
Weck hett he sülven bi “Hör maal’n bäten to” lääst. Sien Themen
sünd Maleschen mit de moderne Technik, mit Compjuteree,
Internet, Ebay und Ackersnacker (Handy), apartige Belävnisse
ut exotische Kuntreien as Amerika, Kenia, Australien, Thailand
oder China. Allens is wohraftig passeert, meent he, man
dor bün ik mi nich so säker. De leste Geschicht vun en Paddemang
ut China, wo’n de Klobrill anbeuten un dorbi sogor de
Temperatur nipp un nau instellen kann, rüükt mi doch stark na
Seemannsgorn. Un dat he vör en Mann utneiht is, de Biller mit
naakte Keerls an sien Wand hett, nähm ik em ok nich af. So dösig
is hüüd meist nüms mehr in en Tied, wo swole Börgermeisters
wählt warrt. He vertellt spannend un flott, man bi den enen
oder annern Strämel weet ik nich, woso sowat vertellt warrn
mutt. Jeedeen Journalist hett lehrt: “Hund bitt Mann” is keen
Geschicht, aver “Mann bitt Hund”, dat is een. In düt Book lett
mennigeen Vertellen ehrder na “Hund bitt Mann”.
He schrifft, as wenn he för’t Kiekschapp modereert, un dat is de
grote Knütt bi sien Book. Vör de lopen Kamera hett’n keen Tied,
na gode plattdüütsche Utdrück to seuken. Bi’t Schrieven hett’n
de Tied aver, un de nimmt sik Dibaba schients nich. Faken dükert
hoogdüütsche Utdrück in sienen Text up, in plattdüütsche
Luden kleedt oder ok nich: Vertretersch, Plastikflasch, he hett
beobacht, zünfdig, megamäßig, dat Knistern vun den zerspringenden
Zucker, flottet Erschienungsbild, Herutforderung, de
merkwürdigsten Saken, un so geiht dat egaalweg in’t Book. “Ünner
de Haube”: “Ünner de Huuv” bedüddt in’t Plattdüütsche
datsülvige as in Düütsch. Bi “övergriependet Phänomen” up
Sied 46 müss ik dat Book eerstmaal trügg in’t Schapp leggen
un mi enen Dag Reha günnen. Putzig ward dat, wenn Frömdwör
up Platt ümbagen warrt: intenseev, afsurd. Bi de Grammatik is
he sik nich jümmer säker. “Wi kriggt”, “he kriegt”, “wi hebbt”
blangen “wi hefft”, dat geiht so nich. Dat lange a kummt maal
as a, maal as o, “laat” blangen “tosomen”, sogor in desülvigen
Wör, “kamen” blangen “komen”. Man dor rääg ik mi al lang
Quickborn408-1.Korr. 42
22.12.2008, 11:35 Uhr

nich mehr över up. “He danzde”: De
Oostfresen dröfft dat, Dibaba is aver
keen. Mennigmaal steiht “vör” statts”
“för” un annersrüm.
Schüllig is egentlich nich de Schriever.
Ok gode Autoren maakt Fählers.
Ik kenn dat noch ut de School. Weck
Lü künnt sik afmarachen as man wat,
massig Fählers schrievt se liekers.
Dat is ok keen Schann. Schandbor is,
dat de Verlag sowat dörgahn lett. Betahlt
de Quickborn-Verlag sienen
Lektor för’t Duumdreihen, oder hett
he dat Lektorat insport? Vörn in de
Beuker vun düssen Verlag steiht jümmer:
“Die plattdeutsche Schreibweise
des Autors ist unverändert übernommen
worden.” Wenn dat heet, de
Texten warrt nich mehr up Fählers un
lege Utdrück afkloppt, denn gode
Nacht, Marie.
To Yared Dibaba müch ik seggen: Ik
frei mi up sien neegst Book, vertellen
kann he. Man he mutt sik mehr
Tied bi’t Schrieven laten un flietig in’t
Wörbook kieken, denn slumpt dat.
Ok de ganz olen plattdüütschen Hasen
mööt dat. Un bi’t Schrieven steiht
nüms mit en Pietsch achter em, anners
as vör de Kamera.
Yared Dibaba: Platt is mien Welt.
Quickborn-Verlag, Hamburg 2008,
106 Seiten, ISBN 978-3-87651-333-1.
Hans-Joachim Meyer
Neje Neje Biografie Biografie vun vun de de Snuten Snuten un
un
Poten
Poten
Ut dat Johr 2001 kennt wi al vun Dieter
Guderian “Die Hamburger Familie
Isaac”, een Biografie vun de Ham-
Rezensionen
borger Gebrüder Wolf. Vun düsse
Breuder stammt väle (ok plattdüütsche)
Couplets: Snuten un Poten, de
Jung mit’n Tüdelband, de Moler mit
den Pinsel ohne Hoor. Nu hebbt wi en
neje Biografie vun düsse Familie, väl
grötter as de eerst. Un hier finnt wi
ok mehr över ehr Kunst to läsen. De
Vadder vun de dree Breuder weer
Isaac Joseph Isaac, een jöödschen
Slachter ut de Hamborger Neestadt.
Anfangen dään se 1896 as Gesangs-
Terzett Ludwig, Leopold un James
Wolf. As James uphörn dä, meuken de
twee as Duo wieder. Nudat Leopold
Wolf 1926 up’n Stutz störv, pedd sien
Söhn James Iwan an sien Stä, de “Gebrüder”
weern also nu Unkel un Neffe.
In de brune Tied dröffen de Wolfs
as Juden nich mehr upträden. Een
Deel vun de Familie güng in de Emigratjoon,
över Schanghai na de USA,
na Sweden, de Philippinen un Holland.
Annerweck sünd in de Gettos
un Lagers to Dode kamen, in Theresienstadt
(as James Wolf), Riga, Minsk,
Sobibor un Stutthof. Vun’t Trio hett
bloots Ludwig Wolf de Schoah överläävt.
Holpen hett em villicht, dat sien
Fro nich jöödsch weer.
Ehr Künstlernaam Wolf, de jichenswenn
ok ehr amtliche Naam wörr,
stammt woll vun ehrn Unkel Wolf Joseph
Isaac. In Guderian sien Book
lääst wi en ganze Rehg lustige Anekdoten.
As Ludwig Wolf (vun em
stammt de gröttste Deel vun de Leedtexten)
sienen 85. Gebortsdag fiern
dä, vertell he, dat he noch nie in’t Läven
Snuten un Poten äten harr. Un al
lang vör den Perfesser Watanabe
geev dat Japaners, de Vermaak an
Plattdüütsch harrn. Leopold harr mit
Quickborn408-1.Korr. 43
22.12.2008, 11:35 Uhr
43

Rezensionen
japaansche Künstlers verhannelt. As
em de Snackeree to langtöögsch
wörr, sä he vergrellt: “Nu klei mi mol
fix an’n Mors!” De Japaners harrn
antert: “Un du mi ok’n poor Mol!” Se
weern al faken up Beseuk in Hamborg
un harrn woll plattdüütsche
Snäck upsnappt.
Politisch weern de Wolfs, schoonst se
de proletarischen Habenleuwen Tetje
un Fietje spälen dään, konservativ
bet düütsch-natjonaal. De wilhelmiensche
Tied harr jüm den Stempel
updrückt. Guderian meent, dat weer
typisch för assimileerte Juden, sik
meist düütscher to gäven as de
Düütschen sülven. Sünnerlich Ludwig
Wolf weer to allereerst Hamborger.
Dat he ok jöödsch weer, leet he nich
na buten. Woans dat deep in em binnen
utsehg, wäät wi natürlich nich. In’t
Book is en Gedicht vun Ludwig Wolf
afdruckt, wat he noch in’n Krieg na
de Gomorrha-Angrääp up Hamborg
schräven hett. De Allieerten neum he
“Feinde” un “böse Feinde” – un dat,
wo he al wüsst harr, dat de Nazis en
Deel vun sien Familie in de Lagers
bröcht harrn.
Wi finnt in’t Book all de Titel vun
jümehr Leder, de Plätz, wo de Wolfs
up de Bühn stünnen, de Grammofonschieven,
de dat vun jüm geev. Ehr
Tourneen güngen ok över de düütsche
Grenz, na Bergen, Kristiania (nu
Oslo), Stavanger, Stockholm, Basel,
Amsterdam un Budapest. Dat allergröttste
weer woll de Revue “Rund
um die Alster” vun 1911, de 365maal
upfeuhrt wörr. Vun dor an wörr Hamborg,
wat Revuen un Operetten angeiht,
in een Rehg mit Berlin, London
un Paris neumt.
44
Na de Nazitied weern de Wolfs meist
vergäten. Twors is Ludwig Wolf noch
af un an upträden, man de Tied vör
1933 leet sik nich wedder trüggdreihen.
De leste Deel vun Guderian sien
Book maakt uns künnig, woans de
Wolfs in de jüngste Tied wedder ut
de Düüsternis trocken worrn sünd.
Dat geev en Utstellung in’t Hamborger
Raadhuus. Donat Wolf, Söhn vun
Leopold Wolf, lääv in de USA. Den
sien Söhn Frank un Enkel Dan Wolf
weern na Hamborg kamen, meuken
en Stadtrundgang mit un beläven den
Film “The Return of the Tüdelband”
vun Jens Huckeriede. Gediegen is,
dat väle Kinner, Enkel un Urenkel
von’t Wolf-Trio Künstlers worrn sünd.
Ok Dan Wolf, Urenkel vun Leopold
Wolf un Hiphop-Rapper ut San Francisco,
steiht in düsse Traditjoon. Guderian
gifft Upsätz ut de Presse över
der Wolf-Breuder wedder, ok ut uns
“Quickborn”, as wi up Plattdüütsch
den Huckeriede-Film vörstellen
dään. Klor, dor freit wi uns to un sünd
ok dankbor för.
De spannen Fraag is: Hebbt all de
Hamborgers, de so gräsig de Wolfs
anhimmeln dään, ok wüsst, dat de
Künstlers Juden weern? Hebbt de
Wolfs ehr Jöödsch-wään heel un deel
verstäken, oder sünd se ok maal as
Juden upträden? In’t Book finn ik dor
keen Antword to, un dat is woll ok
swor ruttokriegen. Een vun de Upsätz
in’t Book smitt de Wolfs vör, dat se ok
antisemitische Couplets bröcht
harrn, üm sik vun ehr egen Wötteln
aftosetten. Dat is bannig starken Tobak,
un in düssen Fall weer dat good
wään, wenn Guderian en poor vun
düsse Couplets afdruckt harr, dat sik
Quickborn408-1.Korr. 44
22.12.2008, 11:35 Uhr

de Läsers en egen Ordeel billen
künnt. Twee Titels sünd mi upfullen:
“Schmulche Cohn als Rekrut” un
“Treife und koscher” (jiddisch för
verbaden un tolaten, meent sünd
jöödsche Spiesen). Den Text vun de
Leder kenn ik nich, man ik bün mi
ehrder vermoden, dat de Wolfs en
Karikatur up sik sülven teken wullen.
Juden dröfft dat, de jiddische Witz
läävt dorvun.
Dat Book is mit väle Biller, Grafiken
un Dokumente öllig lebennig maakt.
Wi hebbt en wichtigen Bidrag över
uns Hamborger un plattdüütsche Kultur
in de Hannen krägen, över Künstlers,
de an’n Anfang grote Erfolge fiern
dään, aver later ünner de brune
Knuut Doodswiegen, Daalduken, Exil,
Dood un Verdarven to lieden harrn .
Dieter Guderian: Die Hamburger
Originale Tetje und Fietje. Lebensgeschichte
der Gebrüder Wolf und
ihrer Familie Isaac. Cardamina-Verlag
Susanne Breuel, Achim 2006, 386
Seiten, ISBN 978-3-938649-11-9.
Hans-Joachim Meyer
Riek Riek vullstoppt vullstoppt Schüün
Schüün
Ut Denekamp in de Nedderlannen,
bloots fief Kilometers weg vun de
düütsche Stadt Nordhorn, kummt de
Viddeljohrstiedschrift ’t Onderschoer.
So väl över en lütte Region to läsen
– dor mutt’n sik wohraftig wunnern.
Elkeen Viddeljohr bummelig
nägentig Sieden, tomeist över de
Geschichte vun düt Flag. Blangenbi:
“Schoer” heet Schüün, un “Onderschoer”
bedüddt bi en Buurnhuus in
Rezensionen
Twente son Slag Portal vör’n Ingang
to de Schüün, wo’n sik geern ünnerstellt.
In uns Hannen hebbt wi dat Heft för
Harfst 2008. Dat fangt mit kotten Narichten
an. Schoolkinner ut Nordhorn
kemen na Denekamp un dachen tosamen
mit nedderlännsche Kinner an
den Krieg in’n März 1941 trügg, as
hier en engelschen Fleger afstörten
dä un veer junge Suldaten to Dode
kemen. Dat dröfft nie wedder Krieg
gäven, sään se all. Överhaupt ward
hier schients faken över de Grenz
käken. Denekampers meuken en
Törn na de Kööm-Stadt Haselünne,
wo väl vun jüm achterna duun weern,
sä de Bericht leider nich. Een Buurnhoff
stünn merrn up de Grenz, dat
Huus weer nedderlännsch, man de
Keuh hebbt up düütschen Grund un
Borrn graast. Dat is nu vörbi, de Buur
hett den Grenzsteen eenfach wegschafft.
Denn gifft dat en Rehg Tipps un Termine
un Narichten ut de dore Zeitung
vun vör hunnert Johr, also ut 1908. Väl
lääst wi över de Geschichte vun Hüüs
ut Denekamp, so över en oold Café,
wat köttens sien Porten dicht maken
müss. Un denn geiht dat noch wieder
trügg: Narichten, de vör 150 Johr paseern
dään. Een Düütschen ut dat
Königriek Hannover wörr vun de Polizei
ut de Nedderlannen utwiest. He
weer aver to swack un kunn nich
recht lopen, un so bröchen se em mit
Peer un Wagen na de Grenz.
Dann ward de leegste Tied vördaag
haalt: Een Koppel Denekampers
meuk en Reis na Auschwitz un Birkenau.
De müssen al orig oold wään
hebben, denn se wullen Sporen vun
Quickborn408-1.Korr. 45
22.12.2008, 11:35 Uhr
45

Rezensionen
jümehr jöödsche Schoolfrünnen finnen,
de toeerst na Westerbork un vun
dor na Auschwitz bröcht wörrn. Se
hebbt de Naams vun ehr Denekamper
Navers ok funnen. Een Deel Kinner
is up en Foto afbillt. Denn hebbt
wi de Geschicht vun en Amsterdamer
Juud tofaten, de sik in’n Krieg falsche
Papiern meuk un sogor na Düütschland,
ok na Berlin, ton Arbeiden güng.
So hett he “in de Höhl vun’n Leuw” as
Juud den Holocaust överstahn. He
weer so perfekt vörgahn, dat he sik
falsche Öllern un Grootöllern ut Denekamp
toleggen dä un so in
Düütschland sien arische Grootmudder
vörwiesen kunn. Dat hett bäten
wat vun’n Hitlerjung Salomon.
Een heel vergäten Kapitel: de Zouaven,
Legionäre vun’n Paapst, mit de
he sienen Karkenstaat gegen dat italieensche
Herr vun Garibaldi verdeffendeern
dä. Düsse Zouaven weern
tomeist Berber ut de franzeuschen
Kolonien in Nordafrika, aver ok Franzosen
un Nedderlänners weern mit
bi. As Frankriek 1870 sien Legionäre
in’n Krieg gegen Preußen sülven bruken
dä un jüm aftröck, sleug de leste
Stunn vun’n Karkenstaat. He wörr vun
de Italieners innahmen, un Rom wörr
Hauptstadt vun Italien (tovör weer dat
Turin). De Paapst beheel bloots en
luurlütten Placken in Rom, de Vatikanstadt,
as wi ehr nu kennt. As de nedderlännschen
Zouaven na ehr Heimaat
trüggkemen, wörrn se jümehr
Papiern quiet un staatenloos, denn
König Willem III. harr sien Ünnerdanen
verbaden, för en frömde Macht
in’n Krieg to trecken.
De Region Twente, wo Denekamp in
liggen deit, mutt in verläden Tieden
46
öllig arm wään hebben, villicht to
verglieken mi dat Eemsland in de
düütsche Naverschop. De Lü sünd dor
tomeist in de Orntied to Foot un mit
all ehr Reedschop na (dat nedderlännsche)
Freesland gahn un hebbt
sik dor poor Maanden lang bi rieke
Buurn verdingt, weern sotoseggen
Gastarbeiders in’t egen Land.
De Bidrääg in’t Heft sünd tomeist nedderlännsch
schräven, wi finnt aver ok
poor Riemels un Upsätz in Twents, wat
de Plattsnackers in’t Ümbi vun Nordhorn
säker good verstahn künnt.
’t Onderschoer. Tijdschrift van
Stichting Heemkunde Denekamp.
Redaktion: Diepengoor 16, NL-7591
BW Denekamp. 90 Seiten, ISSN 0920-
864X. Hans-Joachim Meyer
Olle Olle Fohrlüd Fohrlüd – – niege niege Leusen
Leusen
Peter Kunze sien Vertellers in den
Voss-un-Haas-Klenner kennte ik:
“Smustergrieniges ...” heff ik mi nippinger
ankäken. Wenn Peter Kunze
platt snackt, so is dat taumeist Reinschrift
in bispillhafte Ort. Ik nähm mi
vör, akrat tau läsen un ded dat ok, un
dorbi wier mi, as wenn Pater Kunze
œver mien Uhr gliektiedig binnenkopps
in mi wier (un dat ok bi “Fründ
Korl” so). In “Smustergrieniges ...”
gifft dat nägenuntwintig Vertellers,
dorvon drütteihn “Isenbahnergeschichten”,
acht mit de Oeverschrift
“Charly Wilcke vertellt von de Fritz-
Reuter-Bühn” un acht “Vertellers von
dit un dat”.
Üm di, leiwer Läser, Peter Kunze an
dien Hart tau leggen, will ik mi de
Quickborn408-1.Korr. 46
22.12.2008, 11:35 Uhr

Isenbahngeschichten vörnähmen,
wiel dorin sien Läwen, Denken un
Fäuhlen mit in is. Utwählt möt warden.
“Bold un de olle Bessen” is een würklich
Läuschen mit Hœg un Brüderie.
Peter Kunze führt mit Meisting Bold
up’e Lokemetiv. Mit een Riesbessen
harr hei as Heizer den‘ Kahlengrus
wegtaufägen. Wier de Bessen verbruukt,
müsst bi Bold de Stäl upwohrt
warden. De Bewandnis, Kahlen to
sporen, wier ne swienplietsche Sak,
de Bold ierst späder verraden wull.
Wer’t weiten will, kickt in’e ierst Geschicht!
“De ierste Fohrt”: Döchting wier
Toggfäuhrer worden un süll de ierste
Fohrt maken. Vadding weit dat tau
dreigen un künn sien Lokemetiv vörspannen.
Döchting is œverrascht,
Vadding bekeem eenen Deinstsäuten,
een sinnige Pointe.
“Olle Fohrlüd – niege Leusen”: Dortau
hett Peter Kunze dree Geschich-
Peter Kunze
Rezensionen
ten schräwen. Ik ward nich stückwies
dorup ingahn: Afsched, Harstdag un
Herrenpartie. Twei Isenbahner, Peter
Kunze un “Fründ Korl” (olle Fohrlüd):
Ehr Warkeldag wier för sei Läwen un
Freud taugliek. De “Wend” stünn up
niege Leusen. Mennigwat keem ehr
verdwass. Sei dachten nich an’t Ollendeil.
Mandags Revolution: “Wi
sünd dat Volk!” – “Dütschland, einig
Vaderland!” – “Liekers blew kein
Togg stahn un jeder mök sien Arbeit
wieder, as sik dat hürte.”
Nu nödigt de Direktion von de Isenbahn
Peter, Korl un anner an eenen
mit Wiengläs‘ deckten Disch. Nah dei
grote Dankräd keem hentau: Nu künnen
sei sik freugen, frie von Arbeit tau
sien. Ehr Lokemetiven süllen afstellt
warden, Prost ok! Peter un Korl hollen
sik nich mihr sihr lang up un Korl
seggt: “Is de Isenbahn blot noch ...
Dekoration in de Landschaft?” De
Mandagsrevolution is bald vörbi.
Wat? Vaderland? Dat geiht nu üm
Geld: “Hartes Geld wullen se in de
Fingern, wo alle Welt einen deipen
Deener vör mök. Se glöwten, wenn se
dat hebben, künn ehr nicks nich mallüren!”
Frie sünd sei, jeden Dag künn
Herrendagsfohrt mit’t Auto sien. För
Korl wier’t wedder een Strohkatenfohrt
– sien niege Leus! Hei mücht
all’s up de Denkmallist setten. Un
noch anner Saken warden sei trecht
kriegen un dortau Wurd för Wurd ut
Peter Kunzes Bauk (S. 53): “Bi de
Trüchfohrt is dat al düster, un wi sinnieren
in Stillswiegen œwer den‘
schönen Dag. Mit eins ward Korl ierst
tœgerich, denn ümmer läufiger sien
Gedanken tau Wurd kriegen: Allens,
wat wi mal wieren – bi de Isenbahn
Quickborn408-1.Korr. 47
22.12.2008, 11:35 Uhr
47

Rezensionen
in unsen Beraup – dat is vörbi, dat
kümmt nich wedder.”
Mi ded “Olle Fohrlüd – niege Leusen”
besünners tauseggen un ik mücht
woll, dat Peter Kunze väle Läser för
sien Bauk finnen ward un tausamen
mit Korl ümmer wedder up Vördragsreisen
geiht. Hartmut Brun schrew dat
Vörwurd un Dieter W. Angrik in’n
Nahklapp œwer den Autor un sien
Bauk. Titelbild un Illustrationen sünd
von Uwe Gloede, Kirchdorf auf Poel.
Dat Bild tau “... und Sinne hat ihm Gott
gegeben, doch düsig war sein ganzes
Leben” lött mi an “Fründ Korl”
denken. Mien Läwen wier armer,
wenn mi des‘ beiden nich inne Möt
kamen wieren.
Peter Kunze, Smustergrieniges ut
Soebensee un anner Vertellers. MV
Taschenbuch, BS-Verlag Rostock,
2008, 123 Seiten, ISBN 978-3-86785-
037-7. Wolfgang Thieß
Geschichten Geschichten am am Kamin
Kamin
Geschichten ut de ganz ole Tied vertellt
Friedrich Freudenthal in sien Book
“Bi’n Für”, wat all 1879 dat ierste Mol
rutkomen is un wat nu de Freudenthal-
Gesellschaft in een sösste Oploog
niech rutgeven deiht. De Noom vun dat
Book is dorbi as een Oart “Wiespohl”
to verstohn: “Bi’n Für”, s’obends op ’n
Dörp, so verkloort Friedrich Freudenthal
dat in sien Vörword, hett he een
groten Deel vun düsse Geschichten to
hüürn kreegen un loterhen as Dichtersmann
opschreven.
So sünd dat denn mehrstendeels Anekdoten
un lütte Geschichten to ’n
48
Smüüstern, de in dat Book “Bi’n Für”
tohoopstellt waard. Friedrich Freudenthal
vertellt vun de Minschen un
Lüüd ut de Gegend twüschen Soltau
un Stood (Stade) in dat 19. Jahrhunnert,
vun “Hein Balster” (S. 55ff.), vun “Snatern
Jürn” (S. 68f.) oder ook vun “Klas
Hopsteert un dat Spook” (S. 70). All
sünd se in de Lün’borger Heid’ tohuus.
Bobento dreiht sik dat bi Friedrich
Freudenthal foken ook üm Beleevnisse
to Kriegstieden, wenn ut ganz eenfache
Lüüd opmol hannoversche Suldoten
waard un de denn gegen de
Dänen oder de Franzosen gegenangohn
mööt. Vun Dood un Elend is in
düsse Suldotengeschichten liekers
keen Spoor in to finden. Dorför obers
gifft dat op de anner Siet in dat Book
“Bi’n Für” een poor Texte to lesen, de
’n beten wat vun Friedrich Freudenthal
sülbst verroodt. Sünnerlich mutt
hier wohl de Geschicht “Lina Gade” (S.
37ff.) nöömt waarn, wo dat üm de Leev
vun een jungen Suldoten to een Deern
geiht un wo an ’n End de Leev nich
glücken dröff. De Noom vun de Deern
obers düüdt op een Fro hen, mit de
Friedrich Freudenthal bekannt wüür
un de för em een grote, man jüst so
trurige Leev bedüden dää.
Dat “Bi’n Für” dat an ’n meisten verköffte
Book vun Friedrich Freudenthal
woorn is, liggt bestimmt ook doran,
dat de Autor jümmers op düsse twee
Möglichkeiten vun Vertelln trüggkomen
deiht; dat he – as Heinrich Kröger
dat in een Nachwort to dat Book
verkloort – dat schafft, “Überliefertes
und Selbsterlebtes zu gestalten”
(S. 116). To sien Tied is Friedrich Freudenthal
dorüm een bekannten Schrieversmann
ween. Ik glööv, ook
Quickborn408-1.Korr. 48
22.12.2008, 11:35 Uhr

vundoog kann ’n sien Geschichten ut
de ole hannoversche Tied noch good
lesen. Domols, bi ’n Füür oder
vundoog an ’n Kamin, dat is meist
datsülve. Bloots mutt ’n sik dor natürlich
jümmers op besinnen, dat Freudenthal
sien Lesers in een Welt mitnehmen
deiht, de dat vundoog gor
nich miehr gifft.
Heinrich Kröger, de Vörsitter vun de
Freudenthal-Gesellschaft, hett för dütt
Book achtern een interessanten Bericht
schreven, wo he de verscheeden
Utgoven vun “Bi’n Für” verkloort un
wat to enkelte Geschichten seggt.
Ook hett he lütte Anmerkungen to de
Texte mookt, wat för den Leser een
Hülp is, dat he manch een Noom oder
den Tosomenhang to dat Leben un
Wark vun Friedrich Freudenthal beter
verstohn kann. Bobento gifft dat op
twölf Sieden ook noch een plattdüütschet
Wöörbook – mit niege un ole
Wüür ut de Welt vun Friedrich Freudenthal.
Friedrich Freudenthal: Bi’n Für. En
plattdütsch Geschichtenbook. Bearbeitet
von Heinrich Kröger. 6. Auflage.
Bremen: Verlag H.M. Hauschild.
119 Seiten. ISBN: 978-3-89757-414-4.
Thomas Stelljes
Dat Dat lütte lütte Wiehnachtsbook
Wiehnachtsbook
En Titel is dat, de allens un nix verspreken
deit, man de Skeptiker mag
al wat ahnen. – Es ist zwar eine Anthologie,
somit eine Sammlung von Geschichten
verschiedener Autoren,
aber das sollte die Herausgeberin
nicht daran hindern, für ein einheitli-
Rezensionen
ches und literarisch möglichst gutes
Niveau Sorge zu tragen. – Schull jüst
keen Sammelsurium ut warrn. Meist
sowat aver is dat worrn. Wiehnachtsvertellen,
bi de blots vun vergahn Tieden
wat utgraavt ward, op de kann
mennigeen goot verzichten. Ik spoor
mi dat un segg hier kene Naams. Liekers
sünd ok welk Geschichten dorbi
vun Schrieverslüüd, de nich so bavenhen
schrieven doot, de mehr in de
Deepte gaht mit ehr Gedanken, würr
aver so na Kollegenloff utsehn, würr
ik de egens opföhr’n. Un jüst de, glööv
ik, föhlt sik in so’n Book so goot ophaven
woll nich.
13 Autoren – wi kennt ehr woll all –
mit 22 Wiehnachtsvertellen vun so’n
un so’n Niveau finnst dor in, dat mutt
Quickborn408-1.Korr. 49
22.12.2008, 11:35 Uhr
49

Rezensionen
so seggt warrn. Liekers, een, de en
smallet Wiehnachtsbook söcht (10 x
15 cm), wat licht in de Jackentasch
passen deit, un wo een solke un so’ne
Geschichten finnen will, de mag dat
geern köpen or gor verschenken.
Denn de Wiehnachtstiet hett dat woll
nödig, denkt de Wiehnachtsglövigen,
dat partu jümmer wedder
Wiehnachtsgeschichten op’n Markt
bröcht warrn mööt.
Dat lütte Wiehnachtsbook. Hrsg.:
Gesche Scheller, Quickborn-Verlag,
Hamburg 2008, 120 Seiten, ISBN 978-
3-87651-335-5. Carl Groth
Kunstwerk Kunstwerk Kunstwerk für für für Kinder
Kinder
Birgit Lemmermann, deren Jugendbuch
„Ebbe un Hehn“ im vorigen Jahr
als „Plattdeutsches Buch des Jahres“
ausgezeichnet wurde, hat ein neues
Werk vorgelegt. Diesmal richtet sie
sich wieder an kleine Kinder, wie sie
es auch in ihren drei „Emil“-Büchern
schon tat.
In „Avends an de Regentünn“ kann
man die Abenteuer einer Katze miterleben,
die in einer Regentonne einen
Fisch entdeckt und gleich Appetit
bekommt. Der Fisch überredet sie
jedoch, lieber Nachbars Milch zu essen.
Nachbars Kater schließt sich an
und die Geschichte nimmt ihren Lauf:
„Na Huus torügg, Melk ünnern Arm, /
In jüm ehr Köök weer’t lecker warm.
/ Uns Katt hett’ Kookrezept utheckt /
Un Anton hett den Disch opdeckt“.
Der Hit aber sind für mich die Bilder.
Zu den oben zitierten Versen z.B. ist
zu sehen, wie die Katze in einem Koch-
50
buch blättert „Kookbook för Katten,
100 Rezepten, Koken ahn Müüs“. Entsprechend
sicher fühlt sich eine kleine
weiße Maus, die sich auf fast jedem
Bild findet, manchmal auch versteckt
im Tapetenmuster. Überhaupt ist viel
zu entdecken auf den farbenfrohen,
liebevoll gestalteten Bildern und Collagen.
Wieder mal ein Buch, das man den
Kleinsten vorlesen kann, das aber
auch plattdeutschen Leseanfängern
gerade durch die ansprechenden Illustrationen
und die kurzen Texte etwas
zu bieten hat. Und für erwachsene
Bilderbuchfans ist das Neue von
Birgit Lemmermann geradezu ein
Muss.
Birgit Lemmermann: Avends an de
Regentünn, Carl Schünemann Verlag,
Bremen, 2008, geb. o.S., ISBN 978-3-
7961-1920-0. Ingrid Straumer
Platt Platt der der Neuzeit
Neuzeit
„Dialektdichtung“ ist ein Abschnitt in
der „Enzyklopädie der Neuzeit überschrieben.
Der inzwischen emeritierte
Professor Dr. Dieter Stellmacher reißt
hierin kurz den Unterschied zwischen
Dialekt und Standardsprache und die
Folgen der Entwicklung der Standardsprache
zur Literatursprache für die
Dialektliteratur an.
Er endet mit einer deutlichen Kritik:
„Anders als in der hochsprachlichen
Literaturwelt fehlen der Literatur im
Dialekt eine qualifizierte Verlagsbetreuung
und professionelle Kritik. Die
wissenschaftliche Beachtung ist gering,
dennoch gilt der niederdeutsche
Quickborn408-1.Korr. 50
22.12.2008, 11:35 Uhr

Fritz Reuter als der erfolgreichste Romancier
in der deutschen Literatur
des 19. Jhs., und der Vertreter der provenzalischen
Regionalsprache Frédéric
Mistral ist sogar mit dem Literaturnobelpreis
gewürdigt worden.“
(aus: Enzyklopädie der Neuzeit, Bd.
2, hg. von Friedrich Jäger, Metzler-
Verlag, 2005, Sp. 971-973) Str.
CD
CD
Wennehr Wennehr Wennehr kummst kummst du du du in’n in’n Draff? Draff?
Draff?
De veer Lü mit Naam “Lorbaß” kaamt
ut Gelting, ut Angeln. Un se singt, nee,
se “singen” ok dat Angeliter Platt,
korrekt un akustisch good to verstahn.
Leider is Angeln, “Hebrohy un
Schrepperie un Brodersby”, bloots
in‘t allereerste Leed Thema. De annern
Leder hannelt vun Leefde, Dreumen,
Nadinken, Alleenwään, man ok
vun Protest gegen to väl Larm, nüms
kennt mehr den Klang vun de Stillnis.
Vun een, de nich alleen in’n
Waschsalon gahn mag, denn he is
ahnwäten, wat Technik angeiht.
Vun en Kru, de sik “Lorbaß” neumt,
meent’n egentlich, dat se ehr Leder
ok drook un flott bringen deit. Mit
“Hebrohy” fangt dat ok flink un stimmig
an. Man denn fleet de Melodien
ehrder geruhig un sachten so dorhen.
Klor, wenn dat üm Leefde un Dreum
geiht, passt dat ok. Man dat hört nich
up, wenn anner Themen an‘n Törn
sünd, bi de “Sound Junkies”, de wi all
worrn sünd, oder bi den Seemann, de
sien Annemarie alleen bihuus laten
mutt un wo up’t Schipp de Störms to-
Rezensionen
kehr gaht. Eerst bi den Waschsalon
ward dat wedder wat lebenniger. Mi
gefallt dat ok nich so good, wenn bi
en Kru vun veer Lü meist all Leder
vun een un desülvige Person sungen
warrt (hier vun Inge Lorenzen). Liekers,
scheun singen deit se, dat
kann’n nich afstrieden.
Een Leed hannelt vun Hinnerk, de
jümmer to laat kummt. To laat up de
Welt kamen, to laat in de School, to
laat bi de Füürwehr, un as Tied ton
Starven weer, luurt Petrus ok vundaag
noch up em. “Wann kummst du
mol up Draff?” ward he fraagt. Mi
dücht, de Fraag harr ik ok bi dat een
oder anner Leed stellen kunnt. Man
dor maal vun af hebbt wi en feine CD
in de Hannen kregen, mit en Fro, de
good singt, wo de Inhalt good röverbröcht
is. Un vör all in good Plattdüütsch.
In’t Biheft vun de CD sünd twee vun
de Leder nich afdruckt worrn. Worüm
nich? Un ok in son lütt Heft
schall‘n richtig schrieven. Bi “Kreissaal”
kreist mi de Brägen.
Lorbaß: Vun Hebrohy nah Schrepperie.
Mit Inge Lorenzen, Eckart Mielenz,
Nikolaus Lampasiak, Bernd Jochimsen.
Aufgenommen 2008 im Jam-Studio
Flensburg. Kontakt: Bernd Jochimsen,
Nadelhöft 4, 24395 Gelting, Mail
info@lorbass.net. 13 Lieder, zus. 48
Minuten. Hans-Joachim Meyer
„En „En Engel Engel steiht steiht vör vör de de Döör“ Döör“
Döör“
Wat deist du, wenn dat in’n Dezember
mit eenmal an dien Huusdöör kloppt
un en Engel steiht dorvör?
Quickborn408-1.Korr. 51
22.12.2008, 11:35 Uhr
51

Rezensionen
Ik raad di, laat em rin un geev em de
kommodigste Eck in dien Wahnstuuv,
denn he bringt di de Wiehnachtsstimmung
mit.
He bringt di Leder, Gedichte un Geschichten
un wenn du blang em sittst,
föhlst du di as op en Wulk. Di is, as
wöörst du dör de Wiehnachtstiet sweven.
Disse CD kannst nich so blangbi hören,
dor för musst di Tiet nehmen,
musst nipp un nau tohören, denn
warrst en Barg över Engel gewohr.
Denn Engel sünd nich jümmer Engel,
so as wi se uns vörstellt. Männichmal
seht se ok heel anners ut.
Ik will nich to veel vun de Geschichten
verraden, anners is de Spannung
weg. Blots soveel, dor gifft dat een
Engel, de mit to’n Skifohr’n geiht, een,
de mit en Gipsarm bi’t Krippenspeel
mitspeelt un een, de vun sien Wulk op
de Eer fallt un as lütte Bäckerengel
een Johr lang sien Arbeit deit.
Marianne Ehlers leest de Gedichten
un Geschichten mit rohige Stimm op
ehr heel egen Oort. De mehrsten Texte
hett se sülvst schreven, aver ok en
vun ehr översett Märken vun H.C. Andersen
is dorbi.
Mit dorbi is ok Elke Altstadt-Westphal,
de de Musik to disse CD bistüürt hett.
Se speelt op Harp un Gitarr un singt
bi dat een oder annere Leed dorto. Se
hett en utdrucksvulle Stimm, de goot
to ehr Leder passt, vun de se en poor
sülvst schreven hett.
En CD vull vun Wiehnachtsstimmung
un Freid över de Geburt vun dat besünnere
Kind.
Wokeen noch en Wiehnachtsgeschenk
söcht, hier ist dat richtige!
52
CD Plattdeutsche Geschichten, Lieder
und Gedichte zur Weihnachtszeit,
Marianne Ehlers/Elke Altstadt-
Westphal. Eine Kooperation von
Fehrs-Gilde e.V. und Wewelsflether-
Weihnacht. Johanna Kastendieck
„Grimms „Grimms Märchen“ Märchen“ Märchen“ op op op Platt Platt
Platt
Dat weer in ole Tieden, as dat Wünschen
noch hulpen hett“, steiht achtern
op de CD.
Un ut disse Tieden leest Bolko Bullerdiek
Grimms Märchen. Wokeen kennt
se nich, de Märchen vun „Rotkäppchen“,
„Der Froschkönig“, „Dornröschen“,
„Frau Holle“, „Der kleine Esel“
un „Die Bremer Stadtmusikanten“.
Wi kennt se al, man blots op hoochdüütsch.
Un nu warrt se hier in plattdüütsch
vertellt. In en bildhafte
Spraak, de jüst disse ole Tieden wedder
vör uns Ogen opstahn lett.
Rotkäppken lett sik vun den olen Wulf
vun’n Padd afbringen, ut den Poggenkönig
warrt en Prinz, Dornrösken
töövt hunnert Johr op ehr’n Prinz,
Goldmarie warrt vun Fru Holle belohnt
un Pechmarie mit Pick betahlt.
De lütt Esel speelt as Nigel Kennedy
op de Fidel un de Bremer Stadtmuskanten
jaagt de Röver ut’t Huus. Aver
hebbt sik de Märchen wirklich so
afspeelt oder sünd se villicht heel
anners west?
Bolko Bullerdiek hett sik doröver sien
egen Gedanken maakt.
Kunn dat nich angahn, dat Rotkäppken
ut egen Stücken mit den Wulf mitgahn
is, üm mit em tosamen in sien Höhl to
leven? So jedenfalls vertellt de Grootvadder-Wulf
dat sien Enkelkinner.
Quickborn408-1.Korr. 52
22.12.2008, 11:35 Uhr

Kunn dat nich angahn, dat de Pogg al
jümmer dorvun dröömt hett, en Prinzessin
to heiraden un se mit en List
rumkregen hett, mit em to Bett to
gahn?
Kunn dat nich angahn, dat Dornrösken
en heel verwöhnt Kind weer un ehr
dorüm keen Mann goot noog weer?
Doröver wöör se denn oolt un as sik
keen Prinz mehr sehn leet, piek se sik
sülvst de Spindel in den Finger. Hunnert
Johr hett se denn slapen, aver de
Mann, de se denn wachküss, weer
blots en dösigen olen Mann. Kunn dat
nich angahn, dat Goldmarie ehr Arbeit
mit Leev un Hart daan hett un dorför
belohnt wörr? Pechmarie aver blots so
daan hett, as wenn ehr de Arbeit Spaß
maak un Fru Holle den Swinnel rutkreeg
un se mit Pick beklacker?
Kunn dat nich angahn, dat de Prinz, de
utseh as en lütte Esel, mit veel lever
un Utduer Fidel spelen lehr, üm vun
to Huus wegtogahn? Dat sien Speel
dat Hart vun en König anröhr un he as
Esel de Königsdochter kreeg un bavento
de Hälft vun dat Königriek? Un
dat he in’t Bett vun de Prinzessin keen
Esel weer?
Un kunn dat nich angahn, dat de Bremer
Stadtmuskanten Slöpendriever
oder Rentner weern, de faststellt
hebbt, dat se blots tosamen stark
sünd?
Aver ik will nich toveel verraden.
Allens kann angahn, wenn een de
Märchen ut de Sicht vun een vun de
Protagonisten oder Helden opschrifft
un vertellt.
Allens kann wohr ween, een mutt dat
blots glöven!
En glückte CD mit männicheen Överraschung.
Kopen, Lüüd, dat lohnt sik.
Rezensionen
De Märchen hebbt Bolko Bullerdiek,
Hanna un Hans H. Jebe, Lisa Lühmann
un Gerda Rudolph in’t Plattdüütsche
överdragen.
Grimms Märchen op Platt. Hörbuch
Verlagsgesellschaft Dr. Dahms, Reinbeker
Weg 40, 21029 Hamburg, ISBN
978-3-940229-04-5.
Johanna Kastendieck
Ick Ick will, will, dat dat du du mi mi tohöörst
tohöörst
Dit is en eenfache Rezension, denn Jan
Graf hett för disse Spegelschiev den
Bevensen-Musikpries kregen an’n
Sündag, 21. September 2008, morgens
in den Kursaal von Bevensen. Wolfgang
Rieck hett en wunnerbore
Loffreed holen.
Man kloor, ok wenn en Jury för disse
Spegelschiev en Pries vergeven hett,
kunn ick hier en anner Meen hebben
– wenn ick de harr. Heff ick avers nich.
Denn de CD gefallt mi: de Poesie von
de Texten, de intensive Musik, de
Oort, woans Jan hier ganz bi sick is, bi
sick as Vadder, as glücklichen Ehemann,
as Minsch in uns Tiet – dat is
Kunst.
In dat erste Leed besingt he sienen
Söhn:
“Du büst so lütt
Man för mi büst du groot.
In dat tweete Leed verdeffendeert he
de Poesie gegen de Katastrophen;
sien Wöör, dat se “Maand un Wien”
söökt, dat se sick um “dat Leng’n na
Leevde dreiht”.
Dat Leed “Buschwindröschen” ziteert
musikalisch toerst Beethovens “Freude
schöner Götterfunken”, kriggt
Quickborn408-1.Korr. 53
22.12.2008, 11:35 Uhr
53

Rezensionen
denn aver unvermodens en annern
Tonfall, denn:
“Wo de Lüüd Dosen ut Finster
rutsmiet,
wo Burger King Tüten un Kippen
rumliegt,
blöhen an’n Rand twüschen
Müll un all Schiet
Buschwindröschen.”
Sehr goot gefallt mi “Mien Levensbook”:
“Un deiht an’n Grund en Swoormoot-Steen
so swoor
de Floot in’t Lopen möten, liggt he
dor,
ahn dat he woll to sehn is vun dat
Över.
Villicht en krusen Sleier, den he
tövert
op stillen Waterspegel …
Ik will, dat du mi tohöörst
un will, dat du mi tohöörst.
Wunnerschön, dat Bild von den
Swoormoot-Steen, de von’t Över nich
to sehn is; wunnerschön ok, woans he
dör Betonung twee Bedüden ut desülvigen
Wöör ruthaalt.
Wedder un wedder heff ick mi den
Titelsong anhöört “Goot un free”. Dor
bölkt Jan di meist an:
“Höör to nu, du büst goot un free,
Keen Ogenblick lang schüllig,
verantwortlich för di alleen,
dörfst allens ween,
ok stolt un glücklich,
ja, ok stolt un glücklich,
Höör to nu, du büst goot un free.”
Is dat nu wedder “Die Zeit der Schuldlosen
?” (S.Lenz). Harrn uns Vadders
un Grootvadders dat singen kunnt?
Köönt wi dat singen? Woveel Verdrängungsleistung
höört dorto? Villicht
kann Jan dat singen – noch. Man ok
54
he is al nich mehr blots för sick verantwortlich.
Ick will nich all Leder dörgahn un dor
wat to seggen. De Spegelschiev hett
en Booklet, dor sünd all de Texten binnen.
Dat lohnt sick, de Texten in de
Hand to nehmen, wenn’n Jan singen
höört. Dat lohnt dat Mitdenken. Von de
twölf Leder op de Spegelschiev hett
Jan Graf bi ölben Text un Musik maakt.
Een (“Gifft welk, de gaht in utsleten
Schoh”) is von Cornelis Vreeswijk
övernahmen un ut dat Schwedische
överdragen.
Jan musizeert nich alleen: Stephan
Birkmeyer speelt Gitarre, Mischa
Schumann de Tasteninstrumente, Lars
Hansen den Bass un Johannes Hoffmann
dat Slagtüüg.
Wat mi nich so gefallt, dat is dat Titelbild.
Man dat is woll de Ästhetik von
de jüngere Generation. Man anners:
Wunnerbor !!
Jan Graf, Groot un Free, Spegelschiev
(CD) in’n Plaggenhauer Verlag,
ISBN-13: 987-3-937949-11-6
(www.plaggenhauer.de)
Bolko Bullerdiek
Güntsiet Güntsiet Güntsiet von von uns uns uns plattdüütschen
plattdüütschen
Goorn
Goorn
Togeven, so ganz veel hett disse Spegelschiev
mit Plattdüütsch nich to
doon. Denn Detlev von Liliencron is en
hochdüütschen Dichter. Liekers, op
disse Spegelschiev is ok en plattdüütsch
Gedicht von em (“Up de eensame
Hallig”) to hören; af un an gifft
dat in de Gedichten ok maal en plattdüütschen
Stremel. Man wi rezen-
Quickborn408-1.Korr. 54
22.12.2008, 11:35 Uhr

Detlev von Liliencron
Dorfkirche im Sommer
Schläfrig singt der Küster vor,
Schläfrig singt auch die Gemeinde.
Auf der Kanzel der Pastor
Betet still für seine Feinde.
Dann die Predigt, wunderbar,
Eine Predigt ohnegleichen.
Die Baronin weint sogar
Im Gestühl, dem wappenreichen.
Armen, Segen, Türen weit,
Orgelton und letzter Psalter.
Durch die Sommerherrlichkeit
Schwirren Schwalben, flattern Falter
seert dat ok meist, wenn een von de
Plattdüütschen hochdüütsch frömdgeiht.
Denn natürlich, wi Plattdüütschen
sünd jo all ok Hochdüütsche un
dormit ok för de Kultur tostännig, de
güntsiet von uns plattdüütschen
Goorn bleuht.
Dieter Andresen, en Vördenker för
norddüütsche Kultur un Theologie,
hett tosamen mit Gerd Erdmann en
Spegelschiev mit Liliencron-Gedichten
rutbrocht. Beid wesselt sick af,
beid sünd bekannte Rezitatoren – ok
wenn ick Dieter Andresen blots as
plattdüütschen Rezitator kenn.
Leider fehlt de Gedichten in dat Booklet.
Man en gode Charakteristik över
den Dichter steiht dor: “Detlev von
Liliencron, geboren am 3. Juni 1844 in
Kiel, gestorben am 22. Juli 1909 in Alt-
Rahlstedt. Ein Mann der Widersprüche:
Draufgänger und Feingeist.
Schneidiger Leutnant und Friedensfreund.
Verwaltungsbeamter mit Neigung
zur Anarchie. Erotischer Abenteurer
und Familienmensch. Verarmter
’Schuldenbaron’ und Herr auf
Rezensionen
’Poggfred’, dem Luftschloss der Phantasie.
Einer, der den Dichterberuf verachtete,
aber hinter allen Lebensmasken
nur das wirklich war: ein Dichter,
der die Lyrik des Impressionismus zur
höchsten Blüte führte.”
Die Rezitatoren verstehen es, die Stimmung
eines Gedichts hörbar zu machen:
Das Ernsthafte ernsthaft, das
Spielerische verspielt und das Dramatische
dramatisch klingen zu lassen.
Dazwischen Saxophonimprovisationen,
dass sich die Ohren und der Kopf
entspannen können.
Am besten hat mir das Gedicht “Dorfkirche
im Sommer” gefallen. Wie sich
da Gemeinde auf Feinde reimt, das
erinnert an Heines Spiel mit den Reimen
und der Hörer versteht, warum
der Pastor leise betet. Dafür ist die
Predigt wunderbar, was dadurch bestätigt
wird, dass die Baronin in ihrem
wappenreichen Gestühl weint.
“Amen, Segen, Türen weit” – alle
flüchten in die Sommerherrlichkeit.
Wie schön leichtfüßig sich doch Kirchenkritik
formulieren lässt.
Nu bün ick von’t Plattdüütsche in dat
Hochdüütsche röverrutscht. Man ick
laat dat. Op de Spegelschiev sünd
meist veertig Gedichten. Ick heff de
Gedichten geern höört un warr mi dat
noch faken anhören.
Detlev von Liliencron: Gedicht, rezitiert
von Dieter Andresen und Gerd
Erdmann, Saxophonimprovisationen :
Swantje Rietz; 2007 by nord ton productions,
zu erwerben bei: Dr. Dieter
Andresen, An St. Johanniskloster 4,
24837 Schleswig.
Bolko Bullerdiek
Quickborn408-1.Korr. 55
22.12.2008, 11:35 Uhr
55

Rezensionen
De De Ruup Ruup hett hett jümmers jümmers Smacht
Smacht
Nu al meist veertig Johr fritt se sik in
veele Sproken dör de Kinnerstuven.
Op hoochdüütsch „Die kleine Raupe
Nimmersatt“ is nu op Platt „De lütt
Ruup Jümmersmacht“ worrn. Jasper
Vogt hett dat Kinnerbook vun Eric
Carle öbersett un de Geschicht op CD
leest. Ulrich Maske hett dat produzeert
un ook noch een feine Musik
dorto mookt. Dat mookt Spooß sik dat
antohörn. Ook wenn een dat Book
nich kennen deiht, hett ’n sien Freid
an dat Deert, wat sik dör Appel un
Plummen un sogor dör Wust un Koken
freten deiht, bevör dat een bunten
Botterlicker ward.
Nu is de Geschicht ja man kort un dor
is’n Barg Platz op so’n CD. Dorüm kann
een sik freien: Op de sülvige Oort, fein
leest un mit de richtige Musik dorto
finnt sik noch söben anner Böker vun
Carle op de CD. „Gode Reis, buntige
Hahn!“, „De lütte Grill singt ehr Leed“
, „De lütte Glöhworm“, „De Apen-
Mudder un ehr Kind“, „De lütte Spinn,
de spinnt un swiggt“, „De lütte Muus
söcht en Fründ“ un „De lütte Käver
Jümmerfrech“ sünd jüst so fein as de
lütte Ruup. In dat lütt Book, dat bi de
CD liggt, is een smalle Wöörlist binnen.
So köönt ook Wöör, de nich elkeenen
Dag vörkoomt, verstohn warrn, so
as „rönschen“ för „wiehern“.
In een poor Wöör vörweg verklort Jasper
Vogt: „Für die Übersetzungen der
Geschichten von Eric Carle habe ich
ein Platt gewählt, das einen großen
gemeinsamen Nenner darstellt und in
vielen plattdeutschen Sprachregionen
verständlich ist. Es wurde auch
schon mal der besseren Verständlich-
56
keit halber ein hochdeutsches Wort
belassen, auch wenn es dafür ein originäres
plattdeutsches Wort gibt, das
heute kaum noch jemand kennt.“ Un
an düsse Steed is denn doch wat,wo
ik nich heel un dall mit inverstohn bün:
Wenn wi de Wöör nich mehr bruken
doot, blots, wegen dat se langen nich
mehr bruukt worrn sünd, denn ward
se würklich vergeten. In de Wöörlist
weer noch Platz west för dat een oder
anner Woort, dat een nich mehr so
goot kennen deiht un kunn nu sogor
Kinner wedder künnig mookt warrn.
Eric Carle /Jasper Vogt: De lütte
Ruup Jümmersmacht, Das große
Eric Carle Hörbuch für nimmersatte
Hörer!, JUMBO Neue Medien und Verlag
GmbH, Hamburg, 2008, CD 442
206-2, ISBN 978-3-8337-2206-6.
Ingrid Straumer
Brinckman Brinckman neu neu belebt belebt
belebt
Man muss sich reinhören in den Text,
in dem feinstes Mecklenburger Platt
mit jiddischen und hebräischen Elementen
abwechselt, aber wenn das
geschafft ist, kann man die feinsinnige,
tiefsinnige, humoristische Novelle
„Mottche Spinkus un de Pelz“ von Herzen
genießen. Eine gute Stunde vergeht
wie im Fluge, während man sich
im Geist das kleine Städtchen Güstrow
(im Text: „Nebelow“) Anfang des 19.
Jahrhunderts vorstellt, in dem die
zweitgrößte jüdische Gemeinde
Mecklenburgs zu Hause war. John
Brinckman, der 1849 als Hilfslehrer
nach Güstrow kam, muss tief eingetaucht
sein in das Leben der jüdischen
Quickborn408-1.Korr. 56
22.12.2008, 11:35 Uhr

Gemeinde, um seine Personen so genau
zeichnen zu können, und er muss
ihre Stellung in der Gesellschaft des
Städtchens durchschaut und durchaus
kritisch hinterfragt haben, um dieses
genaue Zeugnis jüdischen Lebens in
Mecklenburg literarisch darlegen zu
können.
Wolfgang Riek, bekannt als Sänger
und Liedermacher, hat dieses „kunstvollste
Stück Prosa, das je in plattdeutscher
Sprache geschrieben wurde“
(Kurt Batt in seiner Brinckman-Biografie,
1964), nun hörbar gemacht und
untermalt mit Musikstücken eines
Brinckman-Zeitgenossen, des Königlich-Preußischen
Musikdirektors und
Dirigenten der Synagogenchöre an
der jüdischen Gemeinde zu Berlin,
Luis Lewandowski (1821-1894).
Wolfgang Riek liest die Geschichte
sehr enthusiastisch. Man meint, seine
eigene Freude an dieser Novelle und
der Schlitzohrigkeit des Mottche Spinkus
und seiner Söhne herauszuhören.
Der CD liegt ein Büchlein bei, in dem
der leicht gekürzte Vortrag Jürgen
Borcherts abgedruckt ist, den dieser
1992 vor der John Brinckman Gesellschaft
hielt. Er enthält viele Hintergrundinformationen
zu Brinckmans
Novelle und der Lage der mecklenburgischen
Juden in dieser Zeit. Außerdem
gibt es ein Verzeichnis hebräischer
und jiddischer sowie einiger
plattdeutscher Begriffe, das beim Verstehen
des Textes sehr hilfreich ist.
Wolfgang Riek: liest John Brinckman
„Mottche Spinkus un de Pelz“,
CD, Hinstorff-Verlag GmbH, Rostock,
2008, ISBN 978-3-356-01289-7.
Ingrid Straumer
THEATER
De De blaue blaue Engel
Engel
Rezensionen
Es war einmal ein spießiger misanthropischer
und unglücklicher Gymnasialprofessor
in einer norddeutschen
Provinzstadt zu Zeiten des Zweiten
Wilhelm, dessen Lebensziel es
war und immer noch ist, seinen widerborstigen
Schülern das Leben zu vermiesen,
zur Hölle zu machen und
möglichst zu zerstören, was ihm jedoch
nur unvollkommen gelingt.
Moralische Entrüstung über deren
Umgang mit einer Halbweltdame veranlasst
den Professor, der in einem
zweitklassigen Varieté beschäftigten
Künstlerin ins Gewissen zu reden, was
ebenso erfolglos ist. Stattdessen
wechselt er die Fronten, verfällt der
Dame vollkommen, macht sich zum
Gespött der Leute und vernichtet sich
damit selbst.
Diese Liebe- und Hass-Geschichte ist
eingebettet in einen fast pausenlosen
Trubel von Liedern, Tänzern und Zaubereien
der eher schlichten Sorte.
Neben den wenigen stillen melancholischen
Momenten kann man sich
dank der beinahe unaufhörlich aktiven
Drehbühne, die alle bühnenbildtechnischen
Probleme trickreich löst,
und in erster Linie dank des unermüdlichen
Pianisten Patrick James
O’Connell, der sämtliche Songs begleitet,
elegante Übergänge schafft
und stimmungsvolle Hintergrundmusik
liefert, bestens unterhalten lassen.
Aber nur wenn man fast alles vergisst,
was man über die Sternbergsche
Filmfassung weiß und vor allem den
Roman nie gelesen hat.
Quickborn408-1.Korr. 57
22.12.2008, 11:35 Uhr
57

Rezensionen
Das klappt aber nicht, Vergleiche
drängen sich immer wieder auf.
Wilfried Dziallas’ Unrat ist eine von
Anfang an bemitleidenswerte resignative
Figur, die sich nur gelegentlich
zu verbalen Attacken gegen seine
Kontrahenten hinreißen lässt, bei unterschiedlichen
Gelegenheiten auch
mal hochdeutsch; vermutlich, weil
sich die wunderschön gedrechselten
Sätze auf Platt nicht machen lassen.
Ein anderer Sinn ist nicht erkennbar,
ebenso wenig wie satirischer Biss
oder gar anarchische Züge. So wartet
man auf spürbare explosive Spannung
zwischen ihm und den Schülern
vergebens. Alles wirkt seltsam aufgesetzt
und hin und wieder sogar unmotiviert.
Katharina Kaali muss als Künstlerin
Rosa Fröhlich mehrfach Marlene Dietrich
imitieren. Wiedererkennungswert
hin oder her, das ist nun wirklich
langweilig. Allerdings singt sie wesentlich
besser als die Dietrich.
Möglicherweise ist an eine Art Bilderbogen
gedacht, aber das eigentliche
Drama darf bei all dem Getümmel
nicht so in den Hintergrund gerückt
werden; viel zu viel Ablenkung und
viel zu wenig persönliche Entwicklung
der beiden Protagonisten.
Die Szenen, in denen z.B. Schüler Lohmann
(Axel Stosberg) eine Honoratiorengattin
anschwärmt, stehen völlig
zusammenhanglos im Raum, die Auftritte
von Rosas Kollegin Hedwig (lärmig
und optisch schrill Sandra Keck)
haben ebenfalls keine dramaturgische
Funktion. Einige der anderen Figuren
dienen der Anreicherung des
„Lokal“-Kolorits, an der Spitze das
Artistenpaar von Horst Arenthold und
58
Manuela Wisbeck. Ärgerlich die Karikatur
eines Pastors (Oskar Ketelhut),
der im Talar (Unsinn!) daherkommt,
um Unrat wieder auf den rechten Weg
zu bringen, vergeblich.
Ich weiß nicht, wie nahe die plattdeutsche
Fassung der Dramatisierung von
Zadek und Greiffenhagen kommt.
Aber ich weiß, dass ich einen total ent-
Mann-ten „Engel“ gesehen habe. Und
der hat mir gar nicht gefallen.
„De Blaue Engel“, Schauspiel nach
dem Roman „Professor Unrat“ von
Heinrich Mann. Hochdeutsch von
Peter Zadek und Gottfried Greiffenhagen;
Plattdeutsch und Bearbeitung von
Frank Grupe; Regie: Frank Grupe;
Musikalische Leitung/Arrangements/
Musik: Patrick James O’Connell; Bühne:
Katrin Reimers; Kostüme: Christine
Jacob; Choreografie: Stephan
Grühn; Plattdeutsche Erstaufführung:
Ohnsorg-Theater Hamburg, 5.10.2008.
Marianne Römmer
Schöne Schöne Schöne Bescherung
Bescherung
Der Geist, der aller Welt offenbar erfolgreich
eingeredet hat, dass Weihnachten
das Fest der Liebe und der
familiären Harmonie ist, muss ein
besonders gemeiner gewesen sein
und ein guter Menschenkenner dazu.
Denn er wusste ganz genau, dass
daraus nichts wird, weil der Mensch
als solcher geneigt ist, unter bestimmten
charakterlichen, psychischen
oder alkoholischen Voraussetzungen
eher die Sau rauszulassen, was natürlich
zu allerlei kleineren oder größeren
Katastrophen führen kann.
Quickborn408-1.Korr. 58
22.12.2008, 11:35 Uhr

Aber wir müssen diesem Fiesling
dankbar sein, denn andernfalls hätten
wir solche wunderbar bösartigen
Theaterstücke nicht. Weihnachten
im Oktober geht nicht? Doch die
Schokoweihnachtsmänner bevölkern
schon wieder die Supermärkte, und
Lebkuchen türmen sich.
Also los: Die letzten Vorbereitungen
für die Bescherung laufen, alle versuchen
je nach Laune oder Fähigkeit,
sich nützlich zu machen, sich zu verdrücken
oder, das ist das Schönste,
ihre mehr oder minder qualifizierten
Kommentare selbstverständlich ungefragt
zu allem und jedem abzugeben,
was dann die erwähnten Katastrophen
nach sich zieht.
Schauplatz ist das Haus von Niklas und
Linda, die verschiedenen Räume sind
lediglich durch schlichte Stellwände
und wenige Requisiten angedeutet,
aber die mit riesigen Blumenranken
bemalten Tapeten und der übergroße
völlig überladen geschmückte
Weihnachtsbaum !!!
Félicie Lavaulx-Vrécourt hat sich bestimmt
mit Wonne gegen ihre ästhetischen
Vorstellungen vergangen und
damit dem Zuschauer auf den ersten
Blick gezeigt, mit was für Leuten er es
zu tun haben wird. Hübsch hässlich
und geschmacklos.
Hausherr Niklas (schön dröge: Jörg
Schade) hat längst aufgehört, seiner
Frau zuzuhören; er bastelt lieber die
mit kleinen Fehlern behafteten Geschenke
für die Kinder ganz kaputt.
Dabei „hilft“ ihm Eddie (noch dröger:
Frank Jordan) sein wegen Untüchtigkeit
jüngst entlassener Kompagnon,
der seiner Frau Patrizia (zickig: Beate
Prahl) ein Kind nach dem anderen
Rezensionen
macht, sich von ihr rumschubsen lässt,
auch nicht zuhört und ansonsten ziemlich
überflüssig ist.
Patrizias Hauptbeschäftigung ist, außer
hochschwanger zu sein, bei den
Weihnachtsvorbereitungen Onkel
Bernhard (herrlich nölig: Joachim
Bliese), einem absolut unfähigen Arzt,
zu assistieren, der immerfort zahlreiche
Utensilien für ein 16-aktiges Puppenspiel
durch die Gegend trägt, mit
dem er wie jedes Jahr nichts als Langeweile
verbreitet. Patrizias Unfähigkeit,
drei kleine Schweinchen auseinanderzuhalten,
ist Grund genug für
Wutausbrüche.
Bernhards Frau Unna (Bärbel Röhl hat
einen der schönsten Texte), zuständig
für de Zubereitung des Essens, kriegt
es aufgrund eines massiven Alkoholproblems
fertig, sich in der Küche
(zum Glück nicht einsehbar) diverse
Verletzungen zuzufügen und z.B. eine
Schüssel Mousse auf dem Boden zu
verteilen. Hausherrin Linda (sehr aktiv
und genervt: Tina Landgraf) ist
über lange Strecken damit beschäftigt,
dem furchtbaren Weihnachtsbaum
weitere Scheußlichkeiten hinzuzufügen
und im übrigen die Fäden
in der Hand zu halten, was ihr ganz
besonders nicht gelingt, als ihre
Schwester Viola (altjüngferlich und
verschroben: Katrin Pollitt) mit einem
neuen Begleiter auftaucht, dem Ein-
Buch-Schriftsteller Clemens (anpassungswillig
und -fähig: Martin König).
Viola bricht mit Clemens irgendwann
ein völlig absurdes Gespräch über
Platonisches oder eben nicht vom
Zaun, ohne Ergebnis, aber nach dem
Motto: Gut, dass wir darüber geredet
haben. Unna will alles (!) über Litera-
Quickborn408-1.Korr. 59
22.12.2008, 11:35 Uhr
59

Rezensionen
tur von ihm wissen und setzt anschließend
wie bei der Stillen Post die wüstesten
Gerüchte in die Welt. Linda
schließlich geht ihm ziemlich unvermittelt,
aber einvernehmlich an die
Wäsche, was ihrem Mann seltsamerweise
wurscht ist.
Über und neben allem und allen steht
oder besser sitzt Harald (herrlich lakonisch:
Andreas Auer), der sich vor
der Glotze einen gewalttätigen Film
nach dem anderen reinzieht und angesichts
des prophezeiten Untergangs
der Zivilisation mit Gelassenheit
und freundlichem Gesicht die
totale militärische Aufrüstung aller
Kinder predigt und Clemens, den er
in der Dunkelheit für einen Dieb hält,
über den Haufen schießt.
Am Ende ändert sich nichts. Man geht
wieder seine gewohnten Wege, hat
nichts gelernt, und alle folgenden
Weihnachtsfeste werden wieder
genauso ablaufen.
Obwohl die sehr pointierten und mit
zahlreichen Sottisen gespickten Dialoge
dazu einladen könnten, erliegt in
dem perfekt inszenierten und choreographierten
Chaos keiner der Versuchung,
den anderen an die Wand zu
spielen. Das hat man selten, jedenfalls
anderswo. Eine großartige Ensembleleistung.
Und der Zuschauer hat die
Wahl: „Kenne ich, bei mir ist es ähnlich“
oder „Gott sei Dank, so ist es ja
nun nicht.“ Freuen kann er sich
allemal.
„Schöne Bescherung“, Komödie von
Alan Ayckbourn, Plattdeutsch von
Georg Weißhaupt, Regie: Adelheid
Müther, Bühne: Félicie Lavaulx-Vrécourt,
Kostüme: Bettina Lauer; Meck-
60
lenburgisches Staatstheater Schwerin,
Fritz-Reuter-Bühne: Premiere: 10.10.08
Marianne Römmer
Nüms Nüms tohuus tohuus bi bi Brinkmanns, Brinkmanns, vun
vun
Inge Inge Debels
Debels
De Volksbühn in Jenfeld harr sik düt
Stück op’t Rebeet schreven un an’n
drütten Oktober güng dat in Barsbüttel
los. De Text seet un dat Speel weer
goot antokieken. As de beiden Tippelbröder
Max Schelling (Uwe Ehlebracht)
un Hannes Harmsen (René
Bauman) in de Neegde vun Sleswig
kummt, gifft dat’n groot Överraschen.
Jüst as Max sien Fööt waschen deit,
joggt Albert Brinkmann (Uwe Ehlebracht)
den Diek lang. Hannes kann
dat gor nich faten, de süht jüst so ut as
sien Fründ Max. In dat Blatt, wat de
Dokter blangen de Bank in Affallkorv
smeten hett, fint he ok noch’n Foto vun
düssen Albert Brinkmann. He weer
een groten Schirurg, stünn dor in. As
Max de Geschicht vun den Dokter
hört, nimmt he dat nich för bare Münt,
he is opletzt ’n Tippelbroder. He lett
sik aver vun Hannes besabbeln, sik
dat Huus tominst mal antokieken. De
Brinkmanns wullen so un so annern
Dag op grote Reis gahn.
As de beiden Tippelbröder in dat
Huus kieken dään, geiht miteens de
Döör op. Se besluut solang in de
Stuuv to töven, bit dat de Dokter un
sien Fru (Gisela Kemme) trüchkummt,
wegen Inbrekers un so.
Man kuum dat se in’t Huus sünd, dor
kummt ok al de Fründin vun Fru Brinkmann,
Lilo von Bergen (Susanne Geiger).
Se warrt dat gornich wiß, dat
Quickborn408-1.Korr. 60
22.12.2008, 11:35 Uhr

Albert Max is un ok de Besöök, de sik
ut Kanada (Günter Weigelt un Annegret
Steger) anseggt hett, markt nix
vun den Swinnel. Aver nu warrt dat
jümmer vigelienscher un dat warrt
eerst recht een goot Kommedi as Familie
Brinkmann eher vun ehrn Urlaub
wedder trüchkummt.
De Speelbaas Uwe un Elke Ehlebracht
hebbt sik vel Arbeit makt un de Tokiekers
hebbt jem dat ok mit een groten
Applaus dankt. De Kummedi weer
würklich vun all de Lüüd fein speelt un
dat weer keen Klamauk, sünnern Lachen
un Nadinken an de richtige Steed.
En besünners Loff mutt ik Karl-Heinz
Meier geven, de mit dat, wat he sik
allens an Technik utklamüüstert hett,
dat Stück den richtigen Dreih geev.
Een Saak, de harr mi allerdings nich
gefullen. De eerste Akt speel nich op
de Bühn, sunnern op de Deel un dor
kunnen blot de Lüüd in de eerste
Reeg goot tokieken, för de annern
Lüüd weer dat blot en Höörspeel.
Nüms tohuus bi Brinkmanns. Lustspiel
von Inge Debels. Volksbühne
Hamburg-Jenfeld. Joachim Grabbe
Een Een Opfer Opfer för för Amor Amor
Amor
De Volksbühn „De Rampe“ speel an’n
25. Oktober 2008 in dat Eidelstedter
Börgerhuus dat Theaterstück „Een
Opfer för Amor“. Een lustig Speel in
dree Optöög vun Klaus Timm.
De Geschicht is gau vertellt. De Söhn
Heiko (Karl-Heinz Wonderlich) sall
ünner de Huuv. Wat sien Mudder Anna
is (Anita Bast), de hett jüst een Stuuv
an twee junge Deerns vermeedt (Mo-
Rezensionen
nika Maertzke un Katja Kähler). Ehr
Söhn verkickt sik ok glieks in een vun
de Deerns un sien Fründ (Uwe Junge)
in de anner Deern. Un wo kunn dat ok
anners in dat Stück sien, de niege Küster
in Heikos Mudder. Dor bleev blot
noch de Naversch (Ingelore Stein)
över, de af un an mal to’n Koffidrinken
röver keem.
Dat Stück is een ganz banale Geschicht,
wo nix wieder passeert un de
Tokiekers al jümmer weet, woans dat
in dat Stück wiedergeiht. Un to’n Sluss
will dat Stück keen Enn finnen. Keem
mi jüst so för as in de Oper, wonehm
de Tenor singt „Ik starv“ un dat teihn
Maal wedderhaalt un jümmer noch op
de Been steiht un singt: bla bla bla.
Dat lustig Speel, as de Autor sien Stück
nööm, harr keen Dramaturgie, dor
weern keen Ideen, wat allens mal op
Kopp stellen wöör, un de Speelers
harrn nich de Immen in’n Moors, sodat
se ut dat fade Stück noch mehr
ruthalen kunnen. De Toseggersch
weer seker froh, as dat Stück to Enn
weer, opletzt harr se de mehrste Arbeid
maakt un de gröttste Rull speelt.
Ik harr mi wünscht, dat de Autor mal
wat vun Vogler oder vun Campbell
hört harr, aver ik glööv, he weet gornich,
wonehm ik vun snacken do. Dor
kunn de Speelbaas (Hermann von der
Heide) ok noch so veel an röhrn, aver
letztend kunn he ut ne Mügg ok keen
Elefanten maken.
Fraagt heff ik mi achterran blot, wokeen
bi dat Stück de gröttsten Opfer bröcht
hett, de Amor oder de Tokiekers.
Een Opfer för Amor. Lustspiel von
Klaus Timm. Volksbühne „De Rampe“,
Hamburg-Eidelstedt. Joachim Grabbe
Quickborn408-1.Korr. 61
22.12.2008, 11:35 Uhr
61

Rezensionen
Wieverregiment
Wieverregiment
Mit dat Lustspeel „Wieverregiment“
vun Anton Hamik geiht dat för de Plattdütsche
Bühn’ Tangstedt e.V. in de
eenundörtigst Speeltiet. Jung un flott
bleven, stellt se disse Komödie op de
Bühn vun de „Wistedter Mühle“. Se
sünd all wedder mit groot Speelfreid
dorbi. Dat Stück is in de 1940/50er
Johrn ansett. De beiden Bröder Piet
(Reiner Westphal) un Klaus Schnack
(Detlef Rahn) leevt as Junggesellen
op’n rünnerkamen Buernhoff. Arbeit
is för jem en Fremdwoort. Se gaht fischen,
allns anner interesseert nich.
Dat maakt de beiden grootardig.
Schwester Male (Bärbel Kelting)
spikeleert för ehr Dochter Sanna (Silke
Miethe) op den Hoff un argert sik
swatt, dat allns so leeg löppt. Man de
Deern will ok nich so as Mudder. Se
hett sik in’n Seemann verkeken, de
mal Knecht op den Hoff weer. Hinrich
Siemsen (Robin Miethe) hett nix in de
Melk to krömen. So is he bi Sannas
Mudder buten vör. De beiden Bröder
haalt sik de Deenstdeern Antje op den
Hoff, un dormit maakt se den Buck to’n
Gaarner. De Deern hett Hoor op de
Tähn un krempelt den Hoff un de fulen
Mannslüüd üm. Wosück Bianca
Kleinschmidt dat anstellt, dat is en reine
Freid, mit antokieken. De Bröder
weern de „Düvelsdeern“ geern wedder
los, man de lett sik nich vergrulen.
Dat nimmt, as jümmers in Lustspelen,
en heel vergnööglich Enn.
Georg Sellhorn, as de Baas vun’t Theater,
hett wedder de Regie un speelt
ok noch mit as „Ruhland“, en Mann mit
Geld, den he en fein Statuur gifft. He
is ok för dat Bühnenbild tostännig un
62
man fraagt sik: wann slöppt de Mann
egentlich?
In en rünnerkamen Wahnstuuv nimmt
dat Speel in de ersten beiden Akte
sienen Loop. De beiden Bröder maakt
den Tokieker heel veel Freid. Schwester
Male fuhrwarkt as grantig Wiev
över de Bühn, will dat Beste för ehr
Dochter. Se hett nich blots för de
Deern to sorgen, nee se hett ok noch
’n Hypothek an de Hacken. Un denn
maakt ehr de Deenstdeern ok noch ’n
gewaltig Streek dörch ehr Arvschopreken.
Antje bringt de Bröder un den
Hoff wedder to Schick, soorgt dorför,
dat de snuckelige Sanna ehrn Hinrich
kriggt un Mudder dat Achternakieken
hett, sowiet, so goot. Man af un an harr
dor ’n beten mehr Swung binnen
ween kunnt. Na de Pause kriggt dat
Publikum en akkrat, wunnerbor Buernstuuv
to sehn, dat speelt en Johr later.
Man kann sik blots wunnern, wosück
man dat so gau un schick opbuut
hett, ’n Dreibühn gifft dat nich.
Alle Achtung.
Ok de Kledaasch, för de wedder Angelika
Sellhorn tostännig is, is vun’t
Feinste un passt in de Tiet. Överhaupt,
de drüdde Akt, de explodeert vör
Speelfreid. Man kann gor nich so gau
kieken, as wat dat aflopen deit. Dat
Publikum warrt mitreten. Lange Applaus
dankt jem all. Man kann blots
höpen, dat dat ok de neegsten Johrn
wiedergahn kann. Georg Sellhorn un
sien Grupp is veel Moot för de Tokunft
to wünschen, denn se mööt sik na so
veel Johrn en nie Speelstatt söken.
Goden Erfolg dorbi!
Wieverregiment, Lustspiel von Anton
Hamik. Premiere am 31. Oktober
Quickborn408-1.Korr. 62
22.12.2008, 11:35 Uhr

2008 von der Plattdütsche Bühn’
Tangstedt e.V. in der „Wilstedter Mühle“
in Tangstedt-Wilstedt, Kreis Stormarn.
Regie: Georg Sellhorn.
Christa Heise-Batt
Swieg Swieg still, still, Jung!
Jung!
De nie Saison in’t Ohnsorg-Theater
füng mit dat Volksstück „Swieg still,
Jung!“ vun Fitzgerald Kusz an. En
Stück, dat mit groot Erfolg siet Johrn
över de Bühn vun dat Staatstheater in
Nürnberg löppt. In de Speeltiet 1982/
83 hett dat Ohnsorg-Theater dat al mal
mit Manfred Bettinger as Konfermand
un Ursula Hinrichs as Mudder opföhrt.
Beide sünd wedder dorbi. Hartmut
Cyriacks un Peter Nissen hebbt dat in
de plattdüütsche Spraak sett un op’t
best moderniseert.
Geiht de Vörhang op, süht man de Familie
an’n langen Middagsdisch bi’t
Konfermatschoonseten för Björn sitten
un snacken, un eten ... Supp, Rouladen,
Nadisch un natürlich to’n Rünnerge-
Rezensionen
ten Wien, Snaps un Beer. Man vertellt
vun Gott un de Welt, un so suutje warrt
dat jümmers leger, sticheliger un
luuder. Laterhen bi Koffi, Toort un Bodderkoken
geiht dat wieder. Bi’n
Avendbroot mit Schinken un Würstchen,
to’n Verdauen wedder Akkehol,
sünd se all an’t Stänkern, dat dat sien
Aart hett.
Familie un Frünn’ gaht een op den
annern los. Man hett dat Geföhl, man
sitt mit an’n Disch un beleevt, wat man
so or so al mal mitmaakt hett. Dat ganz
Ensemble is grootardig!
Anfungen mit den Konfermanden
Björn. Nils Owe Krack is Björn, stockstief
in’n feinen Antog. He hett nich
veel to seggen, man he is so präsent,
dat man em nich ’n Ogenblick ut’t Oog
lett. Sien langwielig or scheneerlich
Gesicht, sien Eten rinstoppen, sien
Hoor torüchschuven, sien Wenen, sien
verlegen Lachen, allns drippt den Tokieker.
Man müch em dor ruthalen.
Sien Öllern Brigitte (Meike Meiners)
un Hannes (Til Huster) kaamt swoor
miteenanner ut. Mudder hett sik för
(v.l.): Till Huster, Nils Owe Krack, Meike Meiners
Quickborn408-1.Korr. 63
22.12.2008, 11:35 Uhr
63

Rezensionen
die Fier afrackert un is fix un fardig.
Vadder kann sien’n Jung nich utstahn,
he is so ganz anners, as he em hebben
müch, un’n Deel vun de Verwandschop
kann he ok nich lieden. Uta
Stammer un Manfred Bettinger as en
bekannt Ehepoor daut vun Etengang
to Etengang mehr op un seggt, wat se
egentlich gor nich wullen. Birte
Kretschmer as Kusine Manuel is as
„Single“ dor un geiht den Snaps oornlich
to Lief. So bilütten kümmt dat rut,
dat ehr Mann ehr bedrüggt un se
dootunglücklich un op’t Letzt ganz
duun is. Un denn sünd dor Tante Anna
un Onkel Willi. Ursula Hinrichs ehr
Tante Anna is en Kabinettstück! Se
queest, quarkt, röppt ehrn Willi to
Ordnung, weet allns beter und itt un
itt. Ehr Mann, bi Mogens von Gadow
goot ophoven, hett al lang dat Handdook
smeten. Se leevt tosamen, man
een an den annern vörbi. Mogens von
64
Gadow hett för disse Rull Plattdüütsch
lehrt un dat is em recht goot glückt.
Regisseur David Gravenhorst hett en
fein Inszeneerung op de Bühn bröcht.
Jedeen Speler is en grootardig, egen
Typ. Man hett dat Geföhl, dat man se
all dor baben kennen deit un denkt:
Verwandte sünd ok Minschen, man
blots ’n Groschen billiger!
De Tokieker is merrn binnen, warrt
mitnahmen, höögt sik un kümmt to’n
Nadenken: wosück löppt dat bi mi?
Dat is all de Spelers in ehr wohrhaftig
Rullen to danken, mehr kann man nich
verlangen.
Swieg still, Jung! Volksstück von
Fitzgerald Kusz, bearbeitet und
plattdeutsch von Hartmut Cyriacks
und Peter Nissen, Inszenierung: David
Gravenhorst, Premiere: 24. August
2008 im Ohnsorg-Theater, Hamburg
Christa Heise-Batt
„Gluupt nich so romantisch!“
(Bertold Brecht an de Tokiekers vun
sien Theaterstücken)
Quickborn408-1.Korr. 64
22.12.2008, 11:35 Uhr

RUNDSCHAU
GEBURTSTAGE GEBURTSTAGE UND UND JUBILÄEN
JUBILÄEN
Schleswig-Holsteinischer Heimatbund
In’n Oktober ward düsse Bund hunnert Johr oold. Grünnt wörr
he 1908 as “Bund Heimatschutz”. Later hett he jümmer maal
sienen Naam wesselt. Na den Eersten Weltkrieg, wo över de
düütsch-däänsche Grenz afstimmt wörr, geev sik de Bund antidäänsch.
Maal weern dat ok twee Verene, de in Konkurrenz stünnen.
In de Nazitied hett he sik as meist all Verene de Nazis ehr
Ideologie anpasst. Dorto is de Bund aver al lang up Distanz
gahn. Schleswig-Holstein / hjm
Reimer Bull
De Schriever un “Platt-Perfesser” Reimer Bull ward in’n Dezember
75 Johr. Wi graleert un wünscht em vun Harten allens Gode.
He hett üm un bi dörtig Beuker schräven, nich bloots Vertellen,
ok Spraakbeuker, un een Book hett he in Platt översett
(Gischichten ut Bollerup, vun Siegfried Lenz).
Schleswig-Holstein / hjm
Gallimarkt
In de Oktobermaant harr de Gallimarkt in Leer sien 500-jahrig
Jubiläum. För de Fier harr Erhard Brüchert, Baas van “De Spieker”,
dat Theaterstück “De söte Hex up d’Gallmarkt” schreven.
An de 12. Oktober wurr dat in de Osterstegschool in Leer dat
eerste Maal upföhrt. In’t Stück verleevt sük Graaf Edzard in de
“söte Taalke” mit rode Haar, de van ofgünstige Wieven as Hex
ansehn wurr. Plattnet / hjm
PREISE, PREISE, EHRUNGEN
EHRUNGEN
Literaturpries 2008
Den nedderdüütschen Literaturpries vun de Stadt Kappeln kreeg
in’n November de Schauspälersch, Sängersch, Regisseurin un
Schrieversch Sandra Keck. Börgermeister Roman Feodoria övergeev
den Pries tohoop mit 2500 Euro up de Hand. Sandra Keck
is in Cuxhaven geborn un läävt nu in Hamborg. As se veerteihn
weer, stünn se ton eersten Maal up de Bühn. Siet 1990 is se Liddmaat
vun’t Hamborger Ohnsorg-Theater. Sünnerlich bekannt
maakt hett se sik mit “De Vagelhochtied” tosamen mit Ralf Zuckowski
und mit ehr twee “Rock up Platt”. SHHB / hjm
Quickborn408-1.Korr. 65
22.12.2008, 11:35 Uhr
Rundschau
65

Rundschau
Klaus-Groth-Pries
De Stadt Heid in Holsteen hett ton
drüdden Maal den Klaus-Groth-Pries
för nedderdüütsche Lyrik utschräven.
Mit 3000 Euro is he doteert. Bet to fief
Gedichten künnt inschickt warrn. Up
Platt översett Gedichten sünd aver
nich tolaten. De leste Poäng is de 16.
Feberwor. De Adress: Stadt Heide,
“Klaus Groth-Preis”, Postelweg 1,
25746 Heide. Un an’n 12. Juni ward de
Pries up de Museumsinsel Lüttenheid
övergäven. Plattnet / hjm
Ehrenkrüüz ut Eustriek
Dieter Möhn ut Hamborg, Professor
för Germanistik, man nu nich mehr
in’n Deenst, hett ut Eustriek dat Ehrenkrüüz
för Wätenschop un Kunst krägen.
De Loffrääd heel Generalkonsul
Leopold Köllner. Möhn harr up besünner
Ord un Wies över Spraken forscht
un in Wien de internatjonale Tiedschrift
“Fachsprache” rutgäven. He
harr groten Vermaak an Fackspraken,
so an’t Plattdüütsch vun de Buurn in
de Wilstermasch, de Greuntüügbuurn
in de Hamborger Veerlannen oder de
Fischerlü vun Finkwarder.
INS / hjm
Rolf-Mares-Pries
An’n 10. Oktober wörr bi en Fierstunn
in’t Hamborger Ohnsorg-Theater de
Rolf-Mares-Theaterpries vergäven.
Uttekent wörrn betto hoog- un plattdüütsche
Theaterstücken, aver ok
Schauspälers oder Bühnenbiller. Dütmaal
weern dat dree Schauspälers, ok
een plattdüütschen weer mit bi: Joachim
Bliese för sien Rull vun den kranken
Franz Maus in “Atschüüs, mien
Leev” in’t Ohnsorg-Theaster. De an-
66
nern weern Hoogdüütsche: Markus
Boysen in “Blackbird” un Renato
Schuch in “Träumer”.
Christa Heise-Batt / hjm
Blaue Leuw
Siet twee Johr gifft dat den Kulturpries
vun’n Landkreis Horborg “Blauer
Löwe”, dütmaal in de Kategorie Plattdüütsch.
Bewarven kunn sik, de
schrieven, singen oder schauspälern
deit. Wunnen hett em Ursula Hinrichs
ut Bookholt (Buchholz) in de Nordheid,
Schauspälersch an’t Hamborger
Ohnsorg-Theater. An’n 18. November
wörr de Pries in Hittfeld övergäven,
de Laudatio heel Christian Seeler, Intendant
vun’t Ohnsorg-Theater, un mit
2000 Euro hett de Fro nu düchtig wat,
dat se spennen müch.
Harburger Anzeigen u.N. / hjm
Aly Freije
De Literaturdozentin un Publizistin Aly
Freije ut de Stadt Groningen hett 2008
den Freudenthal-Pries wunnen. Se is
in Provinz Groningen in de Neegd vun
de düütsche Grenz geborn un up’n
Lannen upwossen. Ehr Vöröllern
stammt ut de Graafschop Bentheim. Se
besöch de Literaturfackschool in
Amsterdam. In väle Kurse hett se Amateure
dat Schrieven bibröcht. Se
schrifft sülven Gedichte up Nedderlännsch
un Groninger Platt (Grunnegs).
Heinrich Kröger / hjm
Keerlke 2008
De Keerlke-Pries, de van de Vereen
Oostfreeske Taal in elk Jahr vergeven
word, ging in dit Jahr an Cornelia Nath
för hör Insetten för Plattdüütsk. Siet
twintig Jahr hett se dat Plattdüütsk-
Quickborn408-1.Korr. 66
22.12.2008, 11:35 Uhr

Büro van de Oostfreeske Landskupp
unner sük. An de 14. November kreeg
se de Pries in Auerk in de Ständesaal
van’t Landskuppshuus, loven dee hör
Jakob Janshen ut Oldersum van’t Oostfreeske
Volkstheater.
NettPlatt Neddersassen / hjm
Freudenthal-Pries 2009
Texten mööt bet ton 31. Mai 2009 inschickt
warrn an: Freudenthal-Gesellschaft,
Rathaus, 29614 Soltau. De Winner
kann över 2500 Euro lachen, as
Anerkennungspries gifft dat 500 Euro
in de Kniep. Mitmaken kann’n mit kotte
Vertellen, Riemels, Hörspälen un
Theaterszenen, de aver noch nich
druckt oder späält wään dröfft. Ok
Texten in de “saksische Streektalen”
sünd tolaten, de mööt aver up Platt
översett wään. Vun lütter Saken künnt
ok mehr Texten tostüürt warrn, aver
tohoop nich mehr as 25 DIN-A4-Sieden
mit je 40 Rehgen. De Pries ward
an’n 26. September in Fintel vergäven.
Di nipp un nau allens wäten will, mutt
an de Freudenthal-Sellschop schrieven.
Heinrich Kröger / hjm
Fritz-Reuter-Literaturpries
Dei Fritz-Reuter-Literaturpries 2008
würd an’n 7. November 2008 in Stemhagen
(Stavenhagen) an Dietrich
Sabban ut Ludwigslust œwergäwen.
Tau dei Festveranstaltung harrn dei
Börgermeister von’e Reuterstadt
Bernd Mahnke un dei Direktersch
von’t Fritz-Reuter-Literaturmuseum
Cornelia Nenz inlaadt. Klock sœben
wier in den’n groten Sitzungssaal in’t
Stemhäger Schloss kein Platz mihr
frie. Ut Sabbans Bauk: “In mienen
Rückspeigel käken”, wat von dei Jury
Rundschau
för den’n Pries utwählt worden wier,
drögen Cornelia Nenz un Renate Drefahl
(Fritz-Reuter-Literaturmuseum)
dei ein orer anner Geschicht vör un
Heide Mundo (Rostock) leet twüschendörch
mit ehr schönen plattdütschen
Leeder männigein Hart höger
schlagen. Stadtpräsident Klaus
Salewski hüll dei Laudatio.
Wolfgang Mahnke
Hans-Henning-Holm-Pries
Up de Bevensen-Dagfohrt wörr de
Hans-Henning-Holm-Pries vun de
Neddersassische Sporkassenstiften
för 2009 utlaavt. Autoren ut heel Norddüütschland
künnt sik mit en Hörspill
bewarven. Dat Manuskript dröfft nich
mehr as 40 DIN-A-4-Sieden hebben.
Dat Hörspill mutt in de lesten fief Johr
entstahn wään. Inschickt warrn mutt
dat bet ton 31. März 2009 an: Niedersächsische
Sparkassenstiftung, Schiffgraben
6-8, 30159 Hannover. De mehr
wäten müch, kann dor fragen.
dr / hjm
STERBEFÄLLE
STERBEFÄLLE
Heinz von der Wall
Mit 85 Johr störv in’n August Heinz von
der Wall ut Ankum. As Söhn vun en
Breefdräger is he in Hemmelte in’t
Ollenborger Mönsterland upwossen.
In Göttingen wörr he as Schoolmeister
utbillt. 1971 bröch he ton eersten
Maal en plattdüütsch Book rut. 1976
kreeg he den Freudenthal-Pries för
sien Gedicht “De rode Waggon”, wo‘t
üm dat swore Loos vun de Juden in de
Nazitied güng. Achterran keem de
Hans-Böttcher-Pries vun de Stiften
Quickborn408-1.Korr. 67
22.12.2008, 11:35 Uhr
67

Rundschau
F.V.S. in Hamborg. Lang seet he in de
Jury vun’n Freudenthal-Pries un vun’n
Plattfoss-Schrieverweddstried in Ossenbrügge.
Nägen Johr harr he dat
Leit över den Ollenborger Schrieverkring.
Wi warrt em missen.
Heinrich Kröger / hjm
KINDER, KINDER, SCHULE SCHULE UND UND UND HOCHSCHULE
HOCHSCHULE
Väl för Nedderdüütsch in Ollenborg
In’t Wintersemester 2008/09 gifft dat
an de Universität vun Ollenborg en
brede Palette för Nedderdüütsch, un
twors för Lü, de anfangt oder sik
wiederbillen wüllt: Kurse, Seminare
un praktisch Euven över Grammatik,
Orthografie, Geschichte vun Spraak
un Literatur, Didaktik, Theater un
Sprakenpolitik. Praktikumsplätz an
Scholen oder Theaters warrt vermiddelt.
In’n Bacherlor-Studiengang
bi Germanistik kriggt’n denn dat
Nedderdüütsch-Zertifikat (B.A.), un
achterna kann’n denn sienen Master
maken (Zertifikat M.A.). Blangen Professor
Jörg Peters staht noch veer
Dozenten praat för Plattdüütsch.
NettPlatt Neddersassen / INS / hjm
Iran, Polen un Platt
40 Schoolkinner ut Swattenbääk
(Schwarzenbek, bi Hamborg) hebbt
ünner dat Leit vun Irene Schnoor,
tostännig för Platt in düsse Stadt, bi
en Lääsweddstried mitmaakt. Winners
wörrn de Iraner Rosbeh Hamidzadeh
un Karina Zieba (de ehr Öllern
stammt ut Polen), beid ölben Johr
oold. Rosbeh sä, Plattdüütsch weer för
68
em en heel neje Spraak, nich bloots
en Variante vun’t Düütsche. He lääst
in sien Freetied ok Beuker un Geschichten
ut dat Internet up Platt.
Bergedorfer Zeitung / hjm
Wöör mit Kulöör
Ünner düt Motto güng de Ollenborger
Landschop neje Wääg bi’t
Wiederbillen vun Schoolmeisters un
Studenten in Plattdüütsch. Tohoop mit
dat Ollenborger Staatstheater, mit
Schrievers un Referenten vun’t Rebeet
Theaterpädagogik un Billen
Kunst wörr wiest, woans Kinner un
junge Lü bi’t Spälen Platt lehrn kunnen.
Dat Seminar in’n September
güng ünner’t Leit vun de Kathoolsche
Akademie Stapelfeld af. Achterna
schullen de Schoolmeisters mit
jümehr Scheulers Projekte up’n Weg
bringen. De Besten wörrn vörstellt up
dat tweete PLATTart-Festival an’n 16.
November in’t Ollenborger Staatstheater.
INS / hjm
Plakette “mehrsprakig”
In de September wurr de AWO-Kinnergaarn
Groothusen van de Oostfreeske
Landskupp mit de Mehrsprakig-Plakette
uttekent. Vörsitter Helmut
Collmann kwamm sülven vörbi
un overgaff de Plakette un spendde
100 Euro. De Kinnergaarn arbeidt na
dat Prinzip “Een Persoon – een
Spraak”. Een van de Frauen proot mit
de Kinner bloot hoogdüütsk, de
anner plattdüütsk. D’rto kwamm van
de Sömmer en Frau, de Engelsk as
Modertaal hett, as Montessori-
Projekt. Plattnet / hjm
Quickborn408-1.Korr. 68
22.12.2008, 11:35 Uhr

RELIGION RELIGION UND UND KIRCHE
KIRCHE
Bibel up Grunnegs
“In t begun het God hemel en eerde
schoapen”. So geiht de eerste Bibel
in Groninger Platt (Grunnegs) an. Dor
wörr 35 Johr lang vun en Kru vun sösstig
Lü an arbeidt. An’n 25 Oktober
wörr düsse Bibel in “Stad” (de Stadt
Groningen) vörstellt. De mehr wäten
will, kann schrieven an Henk Scholte,
Huis van de Groninger Cultuur, Cascadeplein
4, NL-9726 AD Groningen.
INS / hjm
Karkenkring-Warkeldag
De “Karkenkring” vun “De Spieker”
hett sienen Warkeldag an’n 17. März
2009, Klock nägen bet twölf in Neuhuntorf,
in’t ev. Gemeendehuus. Thema
is: Wat plaant wi för’n Brämer Karkendag
in’n Mai? Dat Leit hett Werner
Rossow, de neje “Kringbaas” siet März
vun düt Johr. De Spieker / hjm
Theater, Theater, Kino
Kino
De leste (?) Apparatspott
“Dat mokt wi gistern” heet de Titel
vun den drüdden “Apparatspott” vun
de Sulinger Filmemakers. De Börgermeistersch
ward in de “Sulinger Tiedröhrn”
trügg in lang verläden Tieden
schickt. Man up’n Stutz is se verswunnen,
un Käpt’n Kork un sien Kru mööt
ehr seuken. Man ok de gaht verschütt.
Uplest kummt dat doch ton Happyend.
As betto sünd de Schauspälers Laien,
stütt vun prominente Plattsnackers as
Falko Weerts, Gerlind Rosenbusch,
Kerstin Kromminga, Siemen Rühaak
un anner. Düsse Apparatspott schall
Rundschau
de leste wään. Nu sünd wi al neeschierig
up den allerlesten. De wäten müch,
wennehr un wonähm de Film wiest
ward, mutt schrieven an: Daniel Karg,
Agentur Kulturprojektor, Wilhelmstraße
35, 31275 Lehrte, Tel. 05132/
8579907.
NettPlatt Neddersassen / hjm
Ganze Keerls
Een Koppel Mannslü hett keen Arbeid.
Woans schüllt se to Geld kamen?
Se treckt sik vör’t Publikum ut, “Barfoot
bet ton Hals” oder anner Titels
kennt wi ja. Jümmer mehr plattdüütsche
Bühnen riedt up düsse Masche.
“Ganze Kerle sünd Keerls dör un dör”
heet dat Stück vun de Nedderdüütsche
Bühn Brake, in Szene sett vun
Werner Michaelsen. Man hier treckt
sik de Mannslü üm un nich ut, se
dräägt Froonskledaasch, maakt also
Travestie. Se späält Froons as Mireille
Matthieu oder Madonna. Tunten hüppt
in Pömps över de Bühn – kriesch,
kriesch! Man ik bün mi säker: Ok düsse
Mood, de vun’n engelschen Film
“Ganz oder gar nicht” loospeddt wörr,
is jichenswenn utlutscht.
Nordwest-Zeitung / hjm
Seminar för Anfänger
In’n September geev dat in Neuenburg
(Kreis Freesland) en Seminar
över Theaterspill för Anfänger. Mitmaken
dään Lü vun verscheden Bühnen
ut’n Bühnenbund Neddersassen un
Brämen. Dat Leit harr Rudolf Plent. In
desülvige Stadt leep in’n Oktober
en Stück mit’n Titel “Dat Geld liggt
up de Bank”. Ton Glück weer dat noch
vör de Pleite vun de Lehman-Brothers.
Den liekers de Lehman-Slamassel
Quickborn408-1.Korr. 69
22.12.2008, 11:35 Uhr
69

Rundschau
drapen hett, de kunn sik in Wilhelmshaven
bi “Dat kann jedeen passeern”
Troost spennen laten.
De Theater-Zedel / hjm
MUSIK
MUSIK
Italieensche Wötteln
“Ik bün en italieenschen, stolten Hamborger
Hanseat”, seggt de Sänger un
Schauspäler Fabrizio Barile, 42 Johr
oold, över sik sülfst. In de plattdüütsche
Szene is he as Buur Berndt Meyer
in’t Ohnsorg-Musical “Rock op
Platt” bekannt worrn. He neumt sik
“Fabius” un maakt plattdüütsche Popmusik.
De Texten schrifft Sandra Keck
vun’t Ohnsorg-Theater. Plattdüütsch is
för em “en Parallel-Spraak, de Spaaß
maken deit”. He plaant en Weddstried
mit junge Lü, de plattdüütschen Rap
oder Hip-Hop späält. Sien eerste CD
up Platt heet “Ik leev”.
Dat Blatt op Platt / hjm
ZEITUNG, ZEITUNG, ZEITUNG, RUNDFUNK RUNDFUNK UND UND FERNSEHEN
FERNSEHEN
Hörspillwarkstä för Neddersassen
De Schrieversch Ursel Meyer (Weyhe),
de Dramaturg Jochen Schütt (Brämen)
un de Vörsitter vun de Bevensen-Daag
Carl Heinz Dirks (Veern)
plaant Seminare för Neddersassen,
wo’n plattdüütsche Hörspälen bi lehrn
kann. Dat geiht üm Handwark, Dramaturgie,
dat akustische Medium un
plattdüütsche Dialoge. Son Seminar
duurt enen Dag lang, un denn gifft dat
Huusupgaven. Anfungen hett dat an’n
1. November in Weyhe bi Brämen,
plaant sünd veer Seminare. De dor
70
Vermaak an hett, kann sik mellen bi:
Ursel Meyer, Grenzweg 34, 28844
Weyhe. Plattnet / hjm
Plautdietsch em TV
Aum 13. Novamba brochd NDR 3
waut ewa Dietsche en Sibirje enne
Altai-Region, ewat Darp Protassowo,
woont vea jenau hondat Joah von
Mennonite jejrindt woad. Dee Lied
habe plautdietsch jereedt on jesunge,
uck rusch on dietsch. On dee Kjinja
kunne enne School Dietsch lehre.
NDR / hjm
NACHRICHTEN NACHRICHTEN AUS
AUS
ANDEREN ANDEREN VEREINIGUNGEN
VEREINIGUNGEN
4. Soltauer Daag
De Freudenthal-Sellschop harr vun’n
17. bet ton 19. Oktober ehr 4. Soltauer
Daag över Regionalliteratur. Prof.
Werner Frick vun de Universität Freiburg
snack över 250 Johr Heidliteratur,
un Prof Dieter Stellmacher ut Göttingen
heel dat Referat ton Thema vun
düsse Daag. Verhackstückt wörrn vör
all Texten vun Hermann Löns un
Friedrich Freudenthal. An’n Sünndag
güng dat mit’n Bus na Celle un anner
Städen in de Süüdheid, de mit Freudenthal
un Löns to doon harrn.
Freudenthal-Gesellschaft / hjm
Freudenthal-Sellschop
De Freudenthal-Sellschop harr in’n
September ehr Lädenversammeln in
Achim an de Werser. Ton eersten
Maal wörr buten den Freudenthal-
Pries de Födderpries vergäven (dütmaal
an Birgit Lemmernann för “Kaffeetafel
mit Fleeg”). In Tokunft heet
Quickborn408-1.Korr. 70
22.12.2008, 11:35 Uhr

düsse Pries “Freudenthal-Anerkennung”.
De Freudenthal-Pries is also
sotoseggen de Eens in’t Tüügnis, de
“Anerkennung” de Twee. De Vörstand
mutt eerst in’t tokamen Johr neet
wählt warrn. Prof. Jörg Peters vun de
Ollenborger Universität snack över
dat dore Nedderdüütsch-Studium. In
bummelig fief Johr schüllt en poor
hunnert Lü för’t Lehramt dat Zertifikat
för Nedderdüütsch in ehr Hannen
hebben Heinrich Kröger / hjm
Plattdüütsch-Talkshow
“De Spieker” hett an’n 8. Oktober in
Bad Twuschenahn sien neje Rehg mit
plattdüütsche Talkshows (“Snack op
Platt”) anfungen. Plaant sünd een
oder twee Veranstaltungen in’t Johr,
jümmer in en anner Stadt. De tweete
Snack güng al an’n 12. Vovember in
Varel över de Bühn. De mehr wäten
will, mutt Spiekerbaas Erhard Brüchert
fragen: Tel. 0441/69798,
Mail erhard-bruechert@t-online.de.
NettPlatt Neddersassen / hjm
Plautdietsche fast Liddmaat
Vun Juni 2008 an sünd de Plautdietschen
ton vullen Liddmaat in’n
Bundsraad för Nedderdüütsch worrn.
Tovör seten se bloots an’n Kattendisch
(mit beraden Stimm). De Plautdietschen
warrt nu so behannelt, as
wenn se en egen Bundsland sünd.
Plautdietsch-Freunde / hjm
Neje Vörsitter
Ingwer Oldsen, Schoolmeister, 56
Johr oold, hett na de Sommerferien
dat Leit över’t Plattdüütsch-Zentrum
in Leck krägen. Un he hett ok glieks
noog to doon. He mutt de Nedder-
Rundschau
düütsch-Module ümsetten, acht
Schoolstunnen för all, de in’n Landsdeel
Sleswig Düütschlehrer warrn
wüllt. Överhaupt mutt he sik mit Platt
in Scholen un Kinnergorns afmarachen
un den Kontakt mit de Medien
seuken, so ok mit den Apen Kenaal.
Un Halligalli gifft dat tokamen März,
do ward dat Zentrum 15 Johr oold. Dat
Planen för de Fier is al in’e Gangen.
INS / hjm
Un noch en nejen Mann
Thomas Dahms hett jüst den Ostfalia-
Verlag övernahmen. Freit hett he sik,
dat up dat eerst Dräpen, wo he to inladen
dä, good sösstig Schrievers
kamen sünd. He hett de Internet-
Plattform “Ostfalen-Portal” an’n Hals,
dat för’t Oostfäälsch in Neddersassen
un Sassen-Anhalt dor is. Un dat schall
en neje Rehg “Bücherhof” vun hoogun
plattdüütsche Anthologien gäven.
INS / hjm
Vulle Stä för Volker Holm
De twee Plattdüütsch-Zentren in Leck
un Ratzborg schüllt ok füdderhen vun
de Landsregeern Hölp kriegen. Se gifft
dat siet 1994, vun dor af wörrn se blangen
de Kösten för’t Personaal bet nu
mit tohoop 170 000 Euro stütt. De Stä
vun’t Zentrum in Ratzborg, de Volker
Holm hett, wörr vun en halve to en ganze
Stä anbört. Plattnet / hjm
Dree up’n Dutt
Vun’n 17. bet ton 19. April 2009 gifft
dat en gemeensam Johrsdräpen vun
de Fritz-Reuter-Sellschop, de Freudenthal-Sellschop
und de Plattdüütsche
Volksgill Lübeck. In Travemünn,
Ostsee-Akademie in’t Pommern-Zen-
Quickborn408-1.Korr. 71
22.12.2008, 11:35 Uhr
71

Rundschau
trum, schall dat över de Bühn gahn.
Dat fangt an mit de dree Lädenversammeln,
un an’n Abend lääst Günter
Grass. Den annern Dag kummt en
Rehg Vördrääg, t.B. över Fritz Reuter
un Lübeck, över Thomas Mann un
sien Buddenbrooks, över Uwe Johnson
un den Klützer Winkel un annerswat.
Jan Graf bringt sien Bellmann-
Leder. De Daag sluut an’n Sünndag
mit en plattdüütschen Goddsdeenst
af. Heinrich Kröger / hjm
Bruunswieksche Landschop
De 14. September weer de Dag vun
de Bruunswieksche Landschop, dütmaal
in de Stadt Königslutter. Över
den helen Marktplatz bet ton Kaiserdoom
hen weern Stänn upboot. Ok up
un över oostfäälsch Platt geev dat dor
väl to sehn, to hörm un to keupen. Un
för’n Abend weer en plattdüütschen
Goddsdeenst plaant.
Ostfalenpost / hjm
Gemeenten up de Pott sett
De Oostfreeske Landskupp un hör
Vörsitter Helmut Collmann menen,
dat de Amten en Bült mehr för Plattdüütsk
doon könen. In teihn bit
fievteihn Jahr worden völe Lü in de
Amten, de Platt snacken, ut de Deenst
utscheddt wesen. Daarum mutten al
nu mehr Lü up de Amten in Platt utun
wiederbildt worden. In de Julimaant
hett de Landskupp Breven an
de Kreisen un Gemeenten schreven,
dat se en Frau of Mann benömen, de
för Plattdüütsk tostännig is. De könen
denn för’t Utbilden in Platt up de
Amten sörgen.
NettPlatt Neddersassen / hjm
72
Mehr platte Anzeigen in de Bladen
De “Ostfriesischen Nachrichten” beden
al lang an, dat de Anzeigen up
Hoog- of Plattdüütsk druckt worden
könen. “Van de Gebuurt bit na de
Dood kann man daar rejelle plattdüütske
Anzeigtexten finnen”, meende
Cornelia Nath van’t Plattdütsk-
Büro. De Oostfreeske Landskupp hett
en hele Rieg van sükse Anzeigen as
Bispölen in’t Internet stellt, unner
“ostfriesischelandschaft/Plattdütskbüro/To
Runnerladen”.
NettPlatt Neddersassen / hjm
Landskupp in Hannover
De Oostfreeske Landskupp droop
sük an de Anfang van Oktober in
Hannover mit Hermann Dinkla, Präsident
van de Landdag. Mit bi wassen
veer oostfreeske Afgeörnte ut
verscheden Parteien. In’t Kultusministerium
wordt en Örder utarbeidt,
wat de Unnerricht in Plattdüütsk an
de Scholen neei beweerten sall. In de
ole Örder harr dat noch heten, dat
dürt nich mehr kösten as bither. De
Landskupp meent aver, sowat gifft’t
neet to de Nulltarif. De Afgeörnten
seen, se verstunnen de Landskupp un
wullen sük en anner Maal weerdrepen.
Mehr kwamm d’r neet rut.
Plattnet / hjm
SONSTIGES SONSTIGES
SONSTIGES
Plattdüütsche Bookmess
Vun 7. bet ton 9. November meuk dat
Hamborger Lichtwarkhuus sien Porten
för de ölbente Plattdüütsche Bookmess
vun de Carl-Toepfer-Stiften
apen. De Kru “Lorbaß” begrött de
Quickborn408-1.Korr. 72
22.12.2008, 11:35 Uhr

Mess mit ehr Leder. Een grote Rull
spälen dütmaal de Hörbeuker. Wat
dor allens in de lesten teihn Johr rutkamen
is, wörr in en Extrakamer utstellt.
Christoph Ahlers vun de Nedderdüütsch-Redaktjoon
bi’n NDR
snack över “Platt för de Ohrn. Nedderdüütsche
Hörbeuker”. Dat plattdüütsche
Book vun’t Johr wörr dütmaal
“Platt!” vun Stefan Bargstedt. Dat Book
vertellt, woans de nedderdüütsche
Spraak un Kultur entstahn sünd, höllt
Spraakwätenschop, aver ok t.B. Rezepten
för Labskaus up Platt praat. Frerk
Möller, de in de Jury för‘t “Book vun’t
Johr” seet, meen, de nejen Beuker
döögt mehr, hebbt mehr Klör un beedt
grötter Afwesseln. Twintig Verlage
harrn utstellt un sössteihn Schrievers
lääst. Plattnet / INS / hjm
Mit CD Platt lehrn
Nu künnt wi uns an’n Rääkner setten
un vun en CD Plattdüütsch lehrn. Nich
bloots wi alleen, ok in en School oder
Volkshoogschool. Gunda un Jan
snackt över düt un dat in’n Alldag vun
Norddüütschland. Dat Platt is vun Ollenborg
bet Holsteen good to verstahn,
man jedereen schall sik in sien
egen Region ümhörn, wat dor för’n
Platt snackt ward. Ok Seggwiesen un
Grammatik kaamt nich to kott. An’n 8.
Oktober wörr de CD vun’n Quickborn-Verlag
in de Brämer Volkshoogschool
vörstellt. Se heet “Plattdeutsch
lernen”, ISBN 978-3-87651-336-2 un
köst 18,99 Euro. INS / hjm
PLATTart in’t Ollenborger Land
In’n November geev dat ton tweten
Maal dat plattdüütsche Kulturfestival
PLATTart. In Ollenborg un söss anner
Rundschau
Städer wörrn üm un bi dörtig Veranstaltungen
anbaden: Dor wörr sungen
un späält, Theater upfeuhrt, de neje
Film “Apparatspott” wiest, Vertellen
lääst, in platte Runnen talkt un up Platt
dör de Stadt lopen. Ok för Kinner un
junge Lü geev dat Theaterstücken un
en “Kinner-Uni”. Mitmaken dään blangen
verscheden Theaters Cornelia
Ehlers, Jan Graf, Gitta & Udo Franken,
Otto Grote, Hemut Debus un anner.
Plattnet / hjm
Över Minnerheiten in’t Internet
Caroline Schwarz, de in Sleswig-Holsteen
för Minnerheiten un Plattdüütsch
tostännig is, hett en Portaal
över Däänsch, Freesch, Romanes un
Plattdüütsch in’t Nett stellt. So väle
Spraken gifft dat in keen anner Bundsland,
meen se, un dorüm mööt wi düssen
Deel vun uns kulturell Läven ok
in’t virtuelle Flag finnen künnen. Un
düsse Spraken kann’n in’t Nett ok
hörn, se warrt vun veer Jungs un
Deerns vördragen.
De Adress: schleswig-holstein.de/
Portal/DE/LandLeute/Minderheiten.
Plattnet / hjm
Plattdüütsch in’t 21. Johrhunnert
Üm un bi twee un en halve Millionen
in Norddüütschland künnt Platt good
oder bannig good snacken. 46 Perzent
künnt Platt good oder bannig good
verstahn, man snacken bloots 14 Perzent,
läsen 28 Perzent, schrieven 2
Perzent. 81 Perzent wüllt, dat an de
Scholen mehr för Platt daan ward, man
62 Perzent meent, dat Platt jichenswenn
utstarvt. De Lü kennt de Spraak
un möögt ehr geern, un se verknütt de
Minschen mit jümehr Kuntrei. Man de
Quickborn408-1.Korr. 73
22.12.2008, 11:35 Uhr
73

Rundschau
Tall vun de Minschen, de Platt snackt,
geiht jümmer mehr trügg. Klor, dat
wäät wi all, man nu künnt wi dat nawiesen
na en Ümfraag, wat dat Institut
för nedderdüütsche Spraak (INS) verläden
Johr in’n Gang sett hett. Wat
dorbi rutsuurt is, hett Frek Möller vun’t
INS nu in en Book fastholen. Rutkamen
is dat bi Schuster, Leer, ISBN 978-3-
7963-0379-1. INS / hjm
Up Platt dör’t Hamborger Raadhuus
An’n 28. September kunn’n ton eersten
Maal dör’t Hamborger Raadhuus
up Plattdüütsch feuhrt warrn. Den
“He lüggt” meuk Bernd Reinert,
Staatsraad vun de Behörd för Wätenschop
un Forschen. An’n 12. Oktober
wörr dat wedderhaalt, un achterna
kann’n dat jümmer an’n eersten
Sünndag in’n Maand, Klock dree, beläven.
Dräpen deit’n sik up de Raadhuusdääl.
Dat duurt een Stunn lang un
köst dree Euro. Anmellen ünner: 040/
428312063. Plattnet / hjm
Den helen Junimaand
De “Plattdüütschen Wäken” in’n Landkreis
Horborg loopt in’t tokamen Johr
den helen Juni af. Dor schall mehr anbaden
warrn as betto. Ok de plattdüütsche
Lääsweddstried an de Scholen un
dat Faststellen vun de Kreiswinners
hört dorto. De Vörslääg maken will,
kann sik wennen an: Herbert Timm, Im
Osterfelde 24, 21445 Wulfsen.
Harburger Rundschau / hjm
Dräpen in Gdansk
Ünner dat Motto “Partnerschaft für
Vielfalt” dreupen sik in’n September
in’t poolsche Gdansk över hunnert Lü
ut Europa, de Regional- un Minner-
74
heitenspraken verträden dään. För
de Nedderdüütschen weer Reinhard
Goltz mit bi. Dat Ümsetten vun de
Charta wörr ünnersöcht. Dat europäische
Büro EBLUL hett argdinkern
fraagt, wat de EU sik överhaupt üm
de lütten Spraken en Kopp maakt.
Neudig sünd Projekte för’t hele Europa,
sünnerlich för Lehrbeuker un
de groten Medien. Reinhard Goltz
meen, dat wüllt de Nedderdüütschen
tosamen mit Kaschuben, Saami, Katalanen
un anner lütte Völker in’n Gang
setten. INS / hjm
Plattdüütsche Daag in Stormarn
In’n Oktober güngen ton achten Maal
de plattdüütschen Daag in’n Kreis
Stormarn över de Bühn. Dat geev teihn
Veranstaltungen in verscheden Gemeenden.
Wichtig weer, dat Plattdüütsch
nich bloots as Spraak för
Dööntjes un Lustspälen bruukt wörr.
Läsen dään bl. a. Wolfgang Sieg
(“Twüschen Schuern un Sünnschien”),
anner Themen weern “Kinner
un Grote snackt Platt in de Ole
School”, Hermann Claudius un “De
Levensgeschicht vun Caspar David
Friedrich”. SHHB / hjm
Kulturdaag in Eckernför
De 8. Plattdüütschen Kulturdaag in
Eckernför(de) lepen vun’n 4. bet ton
12. Oktober af. Schrievers as Bolko
Bullerdiek, Birgit Lemmermann, Karl-
Heinz Groth un anner hebbt lääst, Reimer
Bull güng “up Visiten bi Klaus
Groth”, un dat geev Theater un Seminare,
ok för Kinner, un ton Sluss en
plattdüütschen Goddsdeenst.
Sven Wlassack / Karl-Heinz Groth /
hjm
Quickborn408-1.Korr. 74
22.12.2008, 11:35 Uhr

Neet Plattdüütsch-Büro
De Vereen “De Plattdüütschen” un de
Landschopsverband Staad hebbt in
Ahlerst (Ahlerstedt, Kreis Staad) en
Plattdüütsch-Büro inricht. Fief Stunnen
in de Wääk ward Isa Steffens dor arbeiden.
Ehr is dat wichtig, Kontakt to
Scholen un Kinnergorns zu knütten.
Isa Steffens is Mudder vun twee Kinner
un gifft al as pädagogische Mitarbeidersch
plattdüütschen Ünnerricht
in de Grundschool vun Ahlerst und
in‘t Gymnasium Hassfild (Harsefeld).
Stader Tageblatt / hjm
Hunnert Texten
De Linguisten Jürgen Meier un Dieter
Möhn hebbt en Book mit hunnert nedderdüütsche
Texten vun’t 9. bet ton 17.
Johrhunnert rutgäven. De Texten
wiest, wodennig de Minschen in’n
Middelöller läven un dinken dään. To
de inkelten Strämels ward düt un dat
verklort, man översett sünd se nich.
De Läser mutt sik also sülven dörbieten.
Dat Book heet “Spuren der Vergangenheit
für die Gegenwart”, is bi
Schuster in Leer rutkamen, hett 412
Sieden un köst 24,90 Euro (ISBN: 978-
3-7963-0380-7. INS / hjm
Freesch as egen Schoolfack
Kiel hett bestimmt, dat Freesch in
Nordfreesland un up Helgoland en
egen Schoolfack wään schall. Nu is dat
keen “Nischenfack” mehr, sünnern is
ton fasten Deel vun’n Spraakünnerricht
worrn. Ok in de heuger Klassen
kann blangen anner Frömdspraken
ok Freesch wählt warrn.
Sylter Rundschau / hjm
Rundschau
Platt-Forum Nordfreesland
Caroline Schwarz, in Sleswig-Holsteen
tostännig för Minnerheiten, un
dat Plattdüütsch-Forum in Nordfreesland
dreupen sik in’n August in’t Andersen-Huus
in Risum-Lindholm. De
Verene doot en ganzen Barg för Plattdüütsch,
man dat ward vun de Politik
to wenig stütt, meen de Spräker vun’t
Forum Hans Otto Meier. Jüst so as in’n
Freesch-Ünnerricht mutt Plattdüütsch
en egen Schoolfack warrn. Caroline
Schwarz sä, in de Hauptsaak mööt de
Familien sik afsorgen, dat de Kinner
mehr Platt snackt. Klor, dat köst de
Staatskass je ok nix.
Sylter Rundschau / hjm
Neje Plattdüütsch-Stiften
De Kreissporkass Horborg-Buxtuu
(Neddersassen) hett 5000 Euro in en
neje “Plattdüütsch-Stiften Neddersassen”
rinbottert. Vörsitter is Hans-Peter
Fitschen, de freuher maal Baas vun
de Sporkass weer. “Wi wüllt, dat Plattdüütsch
as Pieler vun uns norddüütsche
Identität erholen blifft”, verklor
he. Mit dat Geld schüllt in de
Hauptsaak junge Lü stütt warrn, un en
grötter Bedrag schall in’t Wiederbillen
vun Schoolmeisters strullen.
Harburger Anzeigen u.N. / hjm
Lange Vertellen
Al lang gifft dat vun’n Sleswig-Holsteenschen
Heimaatbund (SHHB) en
Warkstä för Lü, de Vermaak hebbt,
plattdüütsch to schrieven. De Projekten,
wo ok Schrievers mitmaken
künnt, sünd up dree Johr anleggt. Bit
nu wörrn jümmer kotte Vertellen euvt.
Man in’t tokamen Projekt geiht dat um
wat länger Geschichten, lütte Ro-
Quickborn408-1.Korr. 75
22.12.2008, 11:35 Uhr
75

Rundschau
maans sotoseggen. Mithelpen wüllt
de Linguist Willy Diercks vun’n SHHB
un Reinhard Goltz vun’t INS. Dat eerste
Wäkenenn weer för’n 13. bet ton
15. November in Kappeln plaant. De
mit bi wään müch, kann sik mellen bi:
SHHB, Hamburger Landstr. 101, 24113
Molfsee. Schleswig-Holstein / hjm
September was Plattdüütsk-Maant
“Elk kann wat doon” heetde dat Motto
för de Plattdüütsk-Maant in Ostfreesland.
De oostfreeske Landskupp
un de Vereen Oostfreeske Taal hebben
d’rto upropen. Bedrieven, Amten,
Scholen, Bladen, in de Stadt of up’t
Loog – all sullen sük stark maken, dat
bi hör mehr Platt snackt of schreven
wordt. De regionale Taal sall van de
Kökendisk wegtrucken un up de Straat
stüürt worden, umdat all Minsken
sehn un hören, dat Plattdüütsk in
Oostfressland en faste Platz hett.
NettPlatt Neddersassen / hjm
Tweesprakig ok in Grundscholen
Al lang wordt in Oostfreesland versöcht,
in de Kinnergaarns twee Spraken
to bruken, Düütsk un Plattdüütsk
of Engelsk. Man wenn se up School
komen, is dat denn vörbi. Daarum sall
nu ok up Grundscholen de Unnerricht
tweesprakig oflopen. De Spraak,
de lehrt worden sall as Plattdüütsk,
mutt tomindst to fievtig Perzent de
Unnericht bestimmen. In dit Jahr wurren
neet bloot Kinnergaarns, sünnern
ok Scholen för hör Tweesprakigheid
uttekent: Kinnergaarn Klecks in Leer,
Kinnergaarn Engerhafe, KVHS Kita
Mittendrin in Nörden, AWO-Kinnergaarn
Groothusen, Waldkinnergaarn
Fliegenpilze in Auerk, Grundschool
76
Simonswolde, Grundschool Wallinghausen.
NettPlatt Neddersassen / hjm
Oma in Rosa
För‘t Projekt “Auerk leest en Book”
wurr ditmaal wat up Plattdüütsk
utsöcht: “Oskar un de rosa Oma”.
Vörslaan hett dat Book de Lamberti-
Karkengemeente. De Schrieverske
Marianne Brückmann hett dat van’t
hoogdüütske “Oskar und die Dame
in Rosa” van Eric-Emmanuel Schmitt
oversett. Se hett de Romaan, de in
Frankriek in de Languedoc spöölt, na
Oostfreesland henbrocht. Ut de
“Würgerin des Languedoc” wurr de
“Moorderske van de Krummhörn”.
Plattnet / hjm
Brockhaus in Westfäölsk
Nao in düt Jaohr sall en plattdüütske
Brockhaus van’t Mönsterland rutkuemmen,
met 1200 Begrieppe un
1500 Fotos aor Teeknungen. Sök en
Book giff dat nich maol up Haugdüütsk.
plattdeutsch.net / hjm
Utstellung üöwer Plattdüütsk
“Plattdüütsk mäck Geschichte” hett
en Utstellung in’t Stadtmuseum van
Mönster. Se is nao bes to‘n 8. Februar
2009 to saihn.
muenster.org/wibbelt / hjm
Literatur van völiedden Tiet
In de Aula van’t Germanistische Institut
anne Universität Mönster gaff dat
in’n November twee Dage lang en
Kolloquium üöwer de nedderdüütske
Literatur in Westfaolen van’t 19.
Jaohrhunnert.
muenster.org/wibbelt / hjm
Quickborn408-1.Korr. 76
22.12.2008, 11:35 Uhr

Wibbelt-Liäseaomde
An’n 8. Januar, 5. Februar un 5. Mäten
(allemaol Dunnerdag) bütt de Augustin-Wibbelt-Selschup
Liäseaomde in
Mönster an. All fangt se an Klock halw
acht in’t Krameramtshuus, Alter Steinweg,
Ingang Kirchherrngasse.
muenster.org/wibbelt / hjm
Wiehnachten in Bargteheide
In de evangelsche Kark vun Bargteheide
hebbt de „Liekedeler“ in’n November
jümehrn plattdüütschen Törn
to Wiehnachten anfungen. Dat weern
Leder ton Högen, aver ok ton Nadinken.
De „Liekedelers“, dat sünd Johanna,
Carola, Jörn, Gert un Christoph.
Tohuus sünd se in’n Kreis Pinneberg.
De plattdüütsche Schrieversch
Johanna Kastendiek hett dorto lääst un
modereert. Rutkamen is ok en CD van
de „Liekedelers“: „Wiehnacht is nich
wied“. Plattnet / hjm
Stadtverfaten up Platt
De Verfaten vun de Stadt Brämerhaven
gifft dat nu ok up Plattdüütsch.
Carl V. Scholz hett ehr tosamen mit dat
Institut för Nedderdüütsche Spraak
(INS) översett. Eenfach weer de Arbeid
nich, meen he, man dat güng. Ut
sien Fedder stammt al de plattdüütsche
Verfaten vun Brämen.
INS / hjm
Plattdüütsche Utschuss
An’n 1. Dezember keem de Utschuss
för Nedderdüütsch in Magdeburg to-
Rundschau
samen. Dat Gremium wörr 2006 vun’n
Binnenministerium in’t Läven ropen.
Verträden sünd Lü ut de Bundsdagsfraktjonen
vun de acht norddüütschen
Länner, wo Platt snackt ward, un Lü ut
Plattdüütsch-Verene. Verhackstückt
wörr, wodennig de Bundsdag in Tokunft
mit de Staatenberichte för de
EU-Charta umgahn schall. Överto
güng dat üm gemeensame School- un
Sozialpolitik in Saken Plattdüütsch.
INS / hjm
Neje Asterix
De Ehapa-Verlag hett en nejen plattdüütschen
Asterix rutbröcht. „Över’t
wiede Water“ heet de Titel (hoogdüütsch:
„Die große Überfahrt“).
Översetten dään wedder Hartmut
Cyriacks, Reinhard Goltz un Peter Nissen.
Vun de annern Asterixe sünd al
200 000 Stück verköfft worrn. Nu gifft
dat in all veer Asterrix-Bänn up Platt,
een dorvun is in Oostfreesch.
Plattnet / hjm
Geld spennt
De Schriever Karl-Heinz Groth un de
Zeitungsverlag sh:z hebbt dat Geld,
wat dat Verkeupen vun de CD „Ik?
oder du?“ inbringen dä, för den Boo
vun en Daagsklinik för krääfkranke
Kinner in Kiel un för den Vereen för
krääfkranke Kinner spennt. Tohoop
weern dat 2515 Euro. De CD is noch
in Kunnenzentren vun’n sh:z to hebben
un köst nägen Euro. Twee Euro
dorvun warrt spennt. plattnet /hjm
Quickborn408-1.Korr. 77
22.12.2008, 11:35 Uhr
77

LESERBREVEN
Leserbreven
78
Siet ’n poor Maan läes ick mit Interesse den „Quickborn“.
Dor is mi upfollen, wat sick de ‘Verwalter’ von dat Nedderdüütsche
af un an ehr Schriewwark üm de Uhren haugen.
Ick glöew, dat is nich gaud. Taumalen dat ok noch up
Hochdüütsch pusseert, wat jedwerein läesen kann, annersiets
de Nichplattdüütschen dat ‘rezenseerte’ dunn nich,
sodat sei sick keen eegen Meenung billen können.
Äewer dat geiht mi jo ok nicks an ...?
Ick maok mi jo nu (man) so mien Gedanken un will de
nich för mi behollen. Hier sünd s’: Ideen, woans de Plattdüütschen
anner Minschen dat Nedderdüütsche bibringen,
giwt dat massig, nu (man) mütt wi blot noch diers
Minschen finnen, de ok Platt lier’n willen! Frohg ick tau
’m Bispill een, wat hei nich Spon’sch lier’n mag, antwurt’t
mi de „worüm sall ick Spon’sch liern? Ick bruk dat nich“,
or fröegst een föfteig’njohrigen, wat hei nich Plattdüütsch
lier’n wull? Dunn fröeggt de trügg „wat bruk ick Plattdüütsch?“,
sett sick an sien Computer un scheit up Moorhäuner.
Ick will dormit seggen, dat de mersten Lüüd ’n
Grund bruken, Platt tau lier’n. Näehm’n wi doch mol an,
de Bäukers von Mankell, or Pilcher, or Rawling ward’n ierst
in ’t Nedderdüütsch öewersett un nich in Hochdüütsch
(stellt jug vör, ‘Harry Potter’! Dunn hebben wi den delikoten
Taustand, dat de Bayern Platt lier’n mütten,wenn s’ de
Bäuker läesen will’n!). Ick ahn’, dat dat nich tau betohlen
is, un ok keen een de Maggt dortau hät, dat dörchtausetten,
äewer schäun wier ’t wisslig (ick kann mi höegen, de
Bayern lier’n Platt ...) Wat aso maoken, wat hülpt? Ick spinn
noch en Runn wieder.
Wie mütten de Minschen finnen, de keen Grund bruken,
üm een Spraak tau lier’n, un de dat späelerisch könn’n:
Minschen, de dree bit söeben/acht Johr olt sünd! De frohgen
nich wat bruk ick dat, de lier’n dat un fardig (ick hef
Nahwern hat, Italjener, de ehr Jung’ hät log’sch italjenisch
lier’nt un düütsch, dunn in de Schaul englisch un französch
achteran, aalens späelerisch). Dat heit: De Öllern von Kinnern
spräeken hochdüütsch, de Erträcker in Kinnerkripp
un -gorrens plattdüütsch, wenn sei dat können. Un nu
Quickborn408-1.Korr. 78
22.12.2008, 11:35 Uhr

Leserbreven
(man), ward dat Bein dick! Sall dat nöemlig funktschoneeren, dunn müt
in de Utbillung von Erträkkern as ok Liehrer för Ünnerstauwen Plattdüütsch
Pliggtfach warden (!), ahn Wenn un Äewer. Dat sporadsche mol
hier, mol dor is wisslig grodordig, langt äewer nich ut, dunn mükkert
dat Nedderdüütsche so för sick hen un riegends is ’t weg ... –
Ick hef von dat Institut för Nedderdüütsche Spraak (INS) in Bremen
erfohr’n, wat tau’m Bispill Sorben för Ünnerstützung von’m Bund kreegen
un wat de INS, un wat sick för ’n Territoreum un Minschen dor achter
verbargen entgägensett’t proportschonal oder so ...
Ick wil dormit seggen: so gewaltig dornäeben ligg ick gornich mit mien
Gedanken, glöew ick. Dat INS hät een Ümfrahg (Nobody’s Unprediktable,
Ipsos) maken laoten, worut vörgeiht, wat Fakt is. De Ünnerlag’
kenn’n Sei wisslig ok, un dunn weiten Sei ok, wat sik dat verännert hät
nah 1984 (!)
Ick dank Sei för Sei Ehr Geduld un verbliew mit Hartlige Gröeten
Sei Ehr Jens Saß
Quickborn408-1.Korr. 79
22.12.2008, 11:35 Uhr
79

DAT LETZT
Dat Letzt
80
Öck Öck bön bön utjestorwe
utjestorwe
Öck häbb mie in Hamborch oppe Bookmess foorts dat
nieje “Platt”-Book vun Stefan Bargstedt jekofft, wat se tom
Plattdietsche Book vunt Joahr utroope deede. Doa kann
man e groote Landkoart bönne bekicke, möt alle plattdietsche
Dialäkte, wo et jöfft. Un wat seh öck doa var miene
Oochkes? Leewet Gottke, Erbarmung! Öck bön utjestorwe!
Ostpommersch steiht oppe Koart noch to läse.
Obber mie, Nädderpreiß‘sch, häbb se afjeschnäde, afjeräbbelt,
eenfach varjäte. Öck kunn seeke un seeke, man
nuscht, uck rein goar nuscht kunn öck önt dicke Book äwer
mie finde. Hadde de Lorbasse mie nich kunnt froage, ob
öck noch labändig odder al dood sie? Dem Mannke häbb
se utjeteeknet, man eijentlich vardeent he poar möttem
Schlorr oppem Dupps. Turbie bön öck e wichtje Sproak.
Ut mie ös et Mennonite-Plattdietsch entstoahne, wat de
Menniste, späder Mennonite “Plautdietsch” schömpe.
Frehjer huckd se mie joa dicht anne Weichsel oppe Päll.
Vun doa wanderd se se noa Russland odder Amerika ut.
Kloar, vunne Mänsche, de dat Platt vun Ost- un Wästpreiße
räde könne, läwe bloot noch oasich weenich önne oole
Heimoat twösche de Poole, Russe un Löttuersch. De
mehrschte sön oppe Flucht jegoahne odder vardräwe
worde. Hiede woahne se äwret ganze Land jespreedt.
Man wat sall öck mie dem Koppke turbräke. Vleicht häbb
öck joa Jlick. Dee, wo se dood jesächt häbbe, de läwe uck
länger, heet et. Obber wenn se mie önt Plattdietsche Book
vunt Joahr al starwe loate, denn mott öck tomöndst hier
önnem “Quickborn” dat lätzte Woord krieje. Dem Lätzte
biete de Hundkes!
hjm, jeboore ön Önsterborch (Insterburg), wat nu dem
Russ jeheert un Tschernjachowsk heet.
Quickborn408-1.Korr. 80
22.12.2008, 11:35 Uhr