5.0 ááá¡áááááááá ááááá¥áááááá áá£áááá ááá¡á áá á¡ááªáá

შავი ზღვის რეგიონალური ელექტროგადაცემის პროექტის ბსგზშ 

5.0 მოსალოდნელი ზემოქმედება ბუნებრივსა და სოციალ- 

ეკონომიკურ გარემოზე 

ამ თავში შეფასებულია პროექტის განხორციელების შედეგად მოსალოდნელი 

პოტენციური ზემოქმედება გარემოსა და სოციალურ ეკონომიკურ ფონზე. შეფასება 

ეფუძნება 1.4.3. თავში აღწერილ მეთოდოლოგიას. გარემოზე პოტენციური ზემოქმედების 

გამოსავლენად, მეორე თავში აღწერილი პროექტის ყველა ალტერნატივა მისადაგებულია 

არსებულ გარემოს. (თავი 4) არსებული ვარიანტების შედეგად მოსალოდნელი სავარაუდო 

ზემოქმედება განხილულია ცალკე ქვეთავში, რომელიმე ალტერნატივის მიღების 

შედეგად მნიშვნელობის ცვლასთან ერთად. 

მნიშვნელობის შეფასება ხდება მიმღების მგრძნობელობისა და ზემოქმედების 

მასშტაბების გაანალიზების შედეგად. მნიშვნელონის შემდგომი კლასიფიცირება 

შეიძლება მოხდეს 1.4.3. თავში მოცემული 1-1 და 1-3 ცხრილების საშუალებით. 

მომდევნო ქვეთავები ემყარება მოცემულ მეთოდოლოგიას და პოტენციური 

ზემოქმედების შეჯამება წარმოდგენილია 5.XXX. თავში არსებულ 5-XXX ცხრილში. 

მოცემულ ქვეთავსა და მეექვსე თავში არსებულ გარემმოსდაცვითი ზომების გეგმაში 

(EAP) აღწერილია ზიანის აცილების ან შემცირებისათვის საჭირო ზომები, იმ 

ადგილებისათვის სადაც მავნე ზემოქმედებაა მოსალოდნელი. 

პროექტის ექსპლუატაციიდან ამოღება დეტალურად არ არის განხილული, პროცესის 

შესახებ ინფორმაციის სიმწირისა (ზემოქმედების მასშტაბებიდან გამომდინარე) და 

პროცესის დროში გაწელვის გამო, რის შედეგადაც მიმღების მგრძნობელობა შეიძლება 

რომ შეიცვალოს (იხილეთ მეორე თავში არსებული განხილვა). მოსალოდნელია რომ, 

ექსპლუატაციის შედეგად გამოწვეული სავარაუდო ეკონომიკური და სოციალური 

ზეგავლენა იქნება პროექტსი მსენებლობიდან გამოწვეული ზემოქმედების იდენტური. 

5.1 პოტენციური ზემოქმედება გარემოზე 

5.1.1 მიწათსარგებლობა 

პოტენციური ზემოქმედება მიწით სარგებლობაზე. მიწით სარგებლობის არსებული 

მაგალითები განხილულია არსებული მდგომარეობის აღწერის ქვეთავში. მიწით 

სარგებლობის მგრძნობელობა განხილულია როგორც ზემოქმედების შეფასების 

მეთოდოლოგიის ნაწილი, რომელიც მოყვანილია პირველი თავის 1.4.3. ქვეთავში. 

მგრძნობელობა ფასდება 1.1-2 ცხრილში მოცემული კრიერიუმების მიხედვით. 

5.1-1 ცხრილის მიხედვით მიწით სარგებლობის მგრძნობელობა ქვესადგურებთან და 

156


გადამცემი ხაზის მთელს გაყოლებაზე შეფასებულია როგორც საშუალო, გარდაბანის, 

ქცია-ტაბაწყურისა და ბორჯომის დაცული ტერიტორიები განეკუთვნება მაღალი 

მგრძნობელობის მიწებს ხოლო გარდაბანისა და ზესტაფონის მახლობლად მდებარე 

ურბანიზირებული მიწები შეფასებულია როგორც დაბალი მგრძნობელობის. 

ცხრილი 5.1-1. მიწათსარგებლობა და სფეროზე მოსალოდნელი ზემოქმედება 

სენსიტიურობა კრიტერიუმი ტერიტორია 

მაღალი ეროვნული მნიშვნელობის დაცული დერიტორიები გარდაბანში, 

ქცია-ტაბაწყურსა და ბორჯომ- 

ხარაგაულში 

საშუალო 

რეგიონალური 

ეკონომიკური 

მნიშვნელობის 

სარგებლობა 

მიწით 

ტყეები, ბუჩქნარები, საძოვრები და 

სასოფლო სამეურნეო მიწა 

დაბალი ურბანიზირებული მიწები კონტროლირებად განვითარების ან 

ურბანიზაციის შეჭრის მონაკვეთები 

5.1.1.1 მიწათსარგებლობაზე პოტენციური ზემოქმედების მქონე საქმიანობა 

პროექტის ყველა ალტერნატივული ვარიანტი ითვალისწინებს მიწის იმ მონაკვეთების 

გამოყენებას, რომლებზეც ზემოქმედება უკვე მოხდა ადრე ჩატარებული მშენებლობების 

სედეგად. შეთავაზებული ვარიანტი ითვალისწინებს სამ სექტორად დაყოფილი 86 კმ. 

სიგრძის გადამცემი ხაზის მშენებლობას არსებული გადამცემი კორიდორის ფარგლებში 

და 34 კმ. სიგრძის ახალი განშტოების მშენებლობას ახალციხის ქვესადგურიდან 

ტურქეთის საზღვრამდე. საპროექტო მარშრუტის გასწვრივ დამონტაჟდება ახალი 400 ან 

500 kV სადენები რაც საშუალო ზემოქმედებას იქონიებს მიწით სარგებლობაზე. უდიდესი 

პოტენციური ზემოქმედების მქონე საპროექტო სამუშაოებია: 

 

 

 

4.5 მ. სიგანის მისასვლელი გზისა და ტრასის ახალი სექციებისათვის საჭირო 

100 მ. სიგანის კორიდორის მშენებლობა და ტექ. მომსახურება. 

4.5 მ. სიგანის მისასვლელი გზისა და ტრასის ახალი სექციებისათვის საჭირო 

100 მ. სიგანის კორიდორის გაწმენდა მცენარეულობისაგან. 

ახალი ქვესადგურის მშენებლობა და ქეტ.მომსახურება, ორი არსებული 

ქვესადგურის გაფართოვება, ანძებისა და გადამცემი ხაზების მშენებლობა რაც 

ზემოქმედებას იქნონიებს იმ მიწით სარგებლობაზე სადაც მოხდება 

მშენებლობა. 

157


5.1.1.2 სამშენებლო, სარეაბილიტაციო და კაბელების სამონტაჟო სამუშაოების 

პოტენციური ზემოქმედება 

ყველაზე მნიშვნელოვანი ზემოქმედება მიწით სარგებლობაზე მოსალოდნელია გადამცემი 

ხაზებისა და მისასვლელი გზების მახლობლად. განსაკუთრებით მძიმე ზემოქმედებაა 

სავარაუბო ტყიან მონაკვეთებზე სადაც საჭირო იქნება ხეებისა და მცენარეუობის 

მთლიანად მოშორება ტრასის მთელს სიგანეზე. მნიშვნელოვანი ზემოქმედება 

მოსალოდნელი არ არის მდელოებზე, მინდვრებზე, ბუჩქნარებსა და სასოფლო 

სამეურნეო მიწებზე, ვინაიდან ამ მიწებით სარგებლობა მათზე გადამცემი ხაზის 

გატარების შემდეგაც უწინდებურათ შესაძლებელი იქნება. პროექტის განხორციელების 

შედეგად, მისასვლელ გზებთან, ანძებთან და ქვესადგყრებთან არსებუკი მიწით 

სარგებლობა სეუძლებელი გახდება. 5.2 ქვეთავის თანახმად მოხდება იმ 

ფერმერებისათვის დამ იწის მეპატრონეებისათვის ზარალის ანაზღაურება რომლებიც 

დაკარგავენ მიწას ან შემოსავალს. 

5.2-2 ცხრილში შეჯამებულია პროექტის ალტერნატივებთან დაკავშირებული 

ზემოქმედება მიწით სარგებლობის ძირითად კატეგორიებზე. პირველ ალტერნატივას 

ყველაზე დაბალი ზემოქმედება, ხოლო მესამეს ყველაზე მაღალი. ტყიან მიწებზე 

ზემოქმედება მოიცავს საერთო ზემოქმედების 75 პროცენტს. პირველი ალტერნატივის 

შედეგად ზემოქმედება ხდება ტყიანი მიწის ყველაზე მცირე მონაკვეთზე (534 ჰექტარი), 

მაშინ როდესაც მესამე ალტერნატიაე ზემოქმედებას ახდენს უდიდეს ნაწილზე (647 

ჰექტარი). 

ცხრილი 5.1-2. გადამცემი ხაზის მარშრუტის ზემოქმედების ქვეშ მყოფი მიწები 

მიწის ტიპი 

ზემოქმედების ქვეშ 

მყოფი მონაკვეთის 

სიგრძე 

მისასვლელი გზით 

გამოწვეული 

ზემოქმედება 

ანძებით გამოწვეული 


ტრასის 

გასუფთავებისა და 

ტექ.მომსახურების 


ქვესადგურების 


ჯამი 

(კმ) (ჰა) (ჰა) (ჰა) (ჰა) (ჰა) 

ალტერნატივა 1 

ტყეები (1) 53.43 26.72 10.29 534.30 n/a 534.30 

მდელო 5.76 2.88 1.61 n/a n/a 4.48 

შერეული 

მდელო/ს.სა 

98.76 49.38 16.86 n/a n/a 66.24 

158


ცხრილი 5.1-2. გადამცემი ხაზის მარშრუტის ზემოქმედების ქვეშ მყოფი მიწები 

მიწის ტიპი 







ანძებით გამოწვეული 








ჯამი 

მეურნეო 


ს.სამეურნეო 60.58 30.29 11.12 n/a 2.00 43.41 

სტეპი 

(არიდული) 

64.04 32.02 13.24 n/a 5.43 50.68 

სულ 282.55 141.28 53.12 n/a n/a 699.12 


ტყეები (1) 64.06 32.03 0.00 640.60 n/a 640.60 

მდელო 7.85 3.92 0.00 n/a n/a 3.92 




101.18 50.59 0.00 n/a n/a 50.59 

ს.სამეურნეო 60.58 30.29 0.00 n/a 2.00 32.29 



60.12 30.06 0.00 n/a 5.43 35.49 

სულ 293.79 146.89 0.00 n/a n/a 762.89 


ტყეები (1) 64.66 32.33 0.00 646.60 n/a 646.60 

მდელო 6.04 3.02 0.00 n/a n/a 3.02 




101.18 50.59 0.00 n/a n/a 50.59 

ს.სამეურნეო 60.58 30.29 0.00 n/a 2.00 32.29 



82.15 41.07 0.00 n/a 5.43 46.50 

სულ 314.61 157.31 0.00 n/a n/a 779.01 

(1) 

ტყიანი მიწებით ზემოქმედების დაანგარიებისას გათვალისწინებული არ არის ანძებითა 

და მისასვლელი გზებით გამოწვეული ზემოქმედება ვინაიდან, ამ მიწებზე ზემოქმედება 

უკვე იქონია ტრასის მარშრუტის გაწმენდამ 

159


ცხრილი 5.1.3. ზემოქმედება დაცულ ტერიტორიებზე 

დაცული 

ტერიტორია 




ანძებით 









ჯამი 






ბორჯომი 11.50 5.75 2.94 115 0 115 

საპროექტო სამუშაოები ვრცელდება და ახდენს ზემოქმედებას იმ მიწებზეც რომლების 

დაცულია საქართველოს კანონმდებლობის მიერ. 5.2-3 ცხრილში შეჯამებულია 

ზემოქმედება დაცულ ტერიტორიებზე. მესამე ალტერნატივა ყველაზე მცირე 

ზემოქმედების მქონეა (9.09 ჰექტარი), ხოლო პირველი ახდნს ყველაზე დიდ 

ზემოქმედებას (125.66 ჰექტარი). ზემოქმედება გარდაბანის აღკვეთილზე იდენტურია 

სამივე ალტერნატივის შემთხვევაში. ზემოქმედება ქცია-ტაბაწყირის აღკვეთილზე 

ყველაზე მცირეა მეორე და მესამე ალტერნატივების შემთხვევაში, ხოლო ბორჯომ- 

ხარაგაულის ეროვნული პარკი ორი მესამედით უფრო ნაკლებ ზემოქმედებას განიცდის 

მეორე ალტერნატივის შემთხვევაში და ზემოქმედება ნულის ტოლია მესამე 

ალტერნატივაში. 

ქცია- 

ტაბაწყური 

12.14 6.07 3.03 0 0 9.10 

გარდაბანი 3.11 1.56 0 0 0 1.56 

სულ 26.75 13.38 5.98 0 0 125.66 


ბორჯომი 4.73 2.37 0 47.30 0 47.30 

ქცია- 


10.02 5.01 0 0 0 5.01 

გარდაბანი 3.11 1.56 0 0 0 1.56 

სულ 17.86 8.93 0 0 0 53.87 


160


ბორჯომი 0.00 0.00 0 0 0 0.00 

ქცია- 


10.02 5.01 0 0 0 5.01 

გარდაბანი 3.11 1.56 0 0 0 1.56 

სულ 13.13 6.57 0 0 0 6.57 

(1 ) 

ბორჯომის ტერიტორიაზე ზემოქმედების დაანგარიშებისას გათვალისწინებული არ არის 

ანძებითა და მისასვლელი გზებით გამოწვეული ზემოქმედება ვინაიდან, ამ მიწებზე 

ზემოქმედება უკვე იქონია ტრასის მარშრუტის გაწმენდამ. 

5.1.1.3 ექსპლუატაციისა და ტექ. მომსახურებისას მოსალოდნელი ზემოქმედება 

ანძების, მისასვლელი გზების, გადამცემი ხაზისა და ქვესადგურის გაუმჯობესებასთან 

დაკავშირებული მიმდინარე ექსპლუატაციისა და ტექ. მომსახურების ღონისძიებები 

მიწებით სარგებლობას შაეფერხებს მხოლოდ დროებით. ტყიან ანდილებში საჭირო იქნება 

მცენარეული საფარის კონტორლი, რათა გამოირიცხოს მაღალი ხეების წარმოქმნა ტრასის 

მარშრუტზე. მცენარეული საფარის კოტროლი ზემოქმედებას ახდენს მიწის იმ 

მონაკვეთებზე რომლებზეც ზემოქმედება უკვე იქნონია მშენებლობამ. მონაკვეთების 

უმეტესობაზე გაწმენდა საჭირო იქნება ყოველი ორი ან სამი ანთწლეულის შემდეგ. 

5.1.1.4 ზემოქმედების შეჯამება და მნიშვნელოვნება 

პროექტით გამოწვეული ზემოქმედება მიჭით სარგებლობაზე შეჟამებულია 5.1-4 

ცხრილში. 

ტყიანი ადგილები, მინდვრები, მდელოები, ბუჩქნარები და სასოფლო სამეურნეო მიწები 

მიჩნეული საშუალო მგრძნობელობის მქონედ, მათი ეკონომიკური მნიშვნელობიდან 

გამომდინარე. დაცული მიწები მიჩნეულია მაღალი მგრძნობელობის მქონედ მათი 

ნაციონალური მნიშვნელობის გამო. 

ზემოქმედების ცავლებადოა მიწის ყოველი ტიპისათვის სხვა და სხვა ალტერნატივების 

შემთხვევაში აღემატება ნულ პროცენტს მაგრამ ამავდროულად არის 5 პროცენტზე 

ნაკლები. დაცული ტერიტორიების ის მონაკვეთები რომლებზეც მოხდება ზეგავლენა 

შეადგენე 0.16 პროცენტს საერთო ფართობიდან. შედეგად პირველი მეორე და მესამე 

ალტერნატივებით გამოწვეული გარემოზე ზემოქმედების მასშტაბები დაცულ 

161


ტერიტორიებზე არსებულ სამუშაო მონეკვეთებზე მიჩნეულია მცირედ და უმნიშვნელოდ 

ყველა სხვა ტერიტორიაზე. მეოთხე ალტერნატივე არ ახდენს ზემოქმედებას მიწით 

სარგებლობაზე. 

ცხრილი 5.1-4. მიწათსარგებლობაზე პოტრენციური ზემოქმედების მნიშვნელოვნების 

შეჯამება 

ტერიტორიის 

ტიპი 

მნიშვნე- 

ლოვნება 

პოტენციური ზემოქმედება 

მასშტაბი და 

ხანგრძლივობა 

ზემოქმედების 

მნიშვნელოვნება 


ტერიტორიები 

სხვა 


მაღალი 


ალტერნატივა 1: შეთავაზებული მარშრუტი 

115 ჰა. ხეებისა და ბუჩქების 

მოცილება 11.5 კმ. ტრასის 

ფარგლებში ბორჯომ- 

ხარაგაულის ნაციონალურ 

პარკში. 

მისასვლელი გზებით, 

ანძებითა და 

ქვესადგურებით 

გამოწვეული 10.68 ჰა. მიწით 

სარგებლობის გაუქმება 

ქცია-ტაბაწყურში (12.1კმ) 

და გარდაბანში (3.1კმ.). 

584.12 ჰა.მიწით 


ტრასის მარშრუტის 

გაწმენდიდან გამომდინარე 

ტყიან მონაკვეთებში. 

ძალიან 

დაბალი. 

მუდმუვი 


ფარგლებში 

მცენარეული 

საფარის 

კონტროლიდან 

გამომდინარე 


დაბალი 

(ზოგან 

საშუალო) 

მუდმივი 

მცირე 

მავნებლობის 

უნმიშვლნელოდ 

მავნე 



სხვა 


ალტერნატივა 2: ბორჯომ ხარაგაულის ეროვნული პარკსა და 



ქცია-ტაბაწყურის აღკვეთილში შეჭრების შემცირება 

47.3 ჰა. ხეებისა და ბუჩქების 

მოცილება ტრასის 4.7 კმ. 

მონაკვეთზე ბორჯომის 

ნაციონალურ პარკში. 9.09 

ჰა. მიწით სარგებლობის 

გაუქმება ქცია-ტაბაწყურში 

(10კმ.) და გარდაბანში 

(3.1კმ.) 

759.85 ჰა. მიწით 




ტყიან მონაკვეთებში 









გამომდინარე. 








162




სხვა 


ალტერნატივა 3: ბორჯომ ხარაგაულის ეროვნული პარკის გვერდის ავლა 

და ქცია-ტაბაწყურის აღკვეთილში შეჭრების შემცირება 



9.09 ჰა. მიწით სარგებლობის 

გაუქმება მისასვლელი 

გზების, ანძებსა და 

ქვესადგურებთან 

დაკავშირებული 

სამუშაოების გამო ქცია- 

ტაბაწყურში (10კმ.) და 

გარდაბანში (3.1კმ.) 

829.93 ჰა. მიწით 




ტყიან მონაკვეთებში 









გამომდინარე. 








ყველა 

უბანი 

Aალტერნატივა 4- სამუშაოები არ ტარდება 


- - - 

ან მაღალი 

5.1.2 ჰაერის ხარისხი 

ამ ქვეთავში განხილულია პროექტთან დაკავშირებული ჰაერის ხარისხის პოტენციური 

ცვლილებები. მოსალოდნელია რომ, ჰაერის ხარისხი მაღალი მგრძნობელობის იქნება 

დამატებითი ზემოქმედებისადმი იქ სადაც ჰაერის ხარისხი დაბალია (მაგ. ადგილობრივი 

დაბინძურების გამო), ვიდრე იმ ადგილებში სადაც ჰაერი მაღალი ხარისხისაა. ჰაერის 

სისუფთავის დასაშვები ნორმები და სტანდარტები (მაგ. WHO,2000) შეიძლება იქნეს 

გადაჭარბებული რაც საფრთხეს შეუქმნის ადამიანის ჯანმრთელობას და მცენარეულ 

საფარს. ჰაერის ხარისხი დაცულ ტერიტორიაზე განხილულია გარემოს არსებული 

მდგომარეობის ქვეთავში. სავარაუდო მონაცემები ჰაერის ხარისხის ცვალებადობის 

მგრძნობელობაზე მოცემულია ცხრილში 5-1-1. 

5.1-5. ჰაერის ხარისხის მგრძნობელობა ცვლილებებისადმი 

მგრძნობელობა კრიტერიუმები მაგალითები 

მაღალი ჰაერის დაბალი ხარისხი, სადაც 

არსებული დაბინძურება (SO2, 

დასახლებული ადგილები, სადაც 

ნახირზე მომუშავე ქარხნებისა და 

163


CO2, PM10, და სხვა) აჭარბებს 

საერთაშორისო სტანდარტებს. 

საშუალო ჰაერის დამაკმაყოფილებელი 

ხარისხი, სადაც დაბინზურება 

საერთაშორისო სტანდარტების 

ფარგლებშია. 

საავტომობილო მოძრაობისაგან 

გამოწვეული დაბინძურება 

სავარაუდოდ საფრთხეს შუუქმნის 

ადამიანი ჯანმრთელობას 

პატარა ქალაქები სადაც სახლების 

გასათბობად გამოიყენება ცეცხლი და 

საწარმო დაბინძურება დაბალია 

დაბალი ჰაერის კარგი ხარისხი სოფლების ტერიტორია სადაც 

მუდმივო დაბნძურები ცოტა წყარო 

არსებობს. 

ამ ქვეთავში ასევე განხილულია კლიმატური ფაქტორები, მნიშვნელოვანია საფბურების 

გაზები რომლებიც ხელს უწყობენ გლობალურ დათბობას. გლობალური კლიმატის 

მგრძლობელობა შეფასებულია როგორც მაღალი. შეთავაზებული პროექტით გამოწვეული 

ზემოქმედება კლიმატურ პირობებსა და ჰაერის ხარისხზე დეტალურად არის განხილული 

ქვემოთ და შეჯამებულია 5.1-6 ცხრილში. 

5.1.2.1 ჰაერის ხარისხზე პოტენციური ზემოქმედების მქონე სამუშაოები 

გადამცემი ხაზის ნაგებობები არ შეიცავს წვის კერებს რაც ახასიათებს ბევრ სხვა საწარმოო 

ნაგებობას. მაშასადამე ძიIრითადი ზემოქმედება ჰაერის ხარისხზე გამოწვეულია 

გადამცემი ხაზების მშენებლობისას წარმოქმნილი მტვრითა და სამშენებლო ტექნიკის 

გამონაბოლქვთან. დაბინძUრება ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ტექ. მომსახურების დროს 

წარმოქმნილმა საცობებმა მისასვლელ გზებზე და დანადგარების მუშაობა (მაგ. ბენზინზე 

მომუშავე ბალახის საკრეჭი მოწყობილობა და სხვა). მესამე და უფრო მცირე 

დაბინძურების წყარო შეიძლება გახდეს გოგირდის ჰექსაფლორიდის (SF6) გაჟონვა 

ელექტრო გადამრთველი მოწყობილებებიდან, კაბელებიდან, მილისებრი გადამცემი 

ხაზებიდან და ტრანსფორმატორებიდან. 

5.1.2.2 სამშენებლო საქმიანობის ზემოქმედება 

მშენებლობის ზემოქმედება ჰაერის ხარისხზე შეზღუდულია მოცულობასა და 

ხანგრძლივობაში. ქვემოთ მოცემულია ზემოქმედების შეჯამება. 

164


მტვრის არაკონტროლირებადი წყაროები. სამშენებლო სამუშაოები, როგორიცაა: 

მასალების გადაზიდვა, სამსენებლო მოედნის მომზადება და საგზაო საცობები სათანადო 

კონროლის გარესე შეიძლება გახდნენ დიდი რაოდენობით მტვრის წარმოქმნის წყარო. 

ტრასის მომზადება, ანძების სამშენებლო სამუაოები და კაბელების მოწყობა რამოდენიმე 

დღეზე მეტს სავარაუდოდ არ გაგრძელდება თითოეულ ანძასთან. ახალციხეში ახალი 

ქვესადგურის მსენებლობა ექცევა საპროექტო ფარგლებში და სავარაუდოდ რამოდენიმე 

თვე გაგრძელდება. სამშენებლო სამუშაოები რომლების შედეგადაც ხდება მტვრის დიდი 

რაოდენობით გამოყოფა, დაიყოფა შემდეგ სამ ფაზად: 

ნარჩენების გატანა. ეს ფაზა მოიცავს ნებისმიერი სახის ნარჩენების 

(ბუნებრივისა ტუ ადამიანის მიერ შექმნილი) მოცილებას გადამცემი ხაზის 

კორიდორიდან. პროცესმა შეიძლება მოიცვას ამფეთქებლური სამუშაოებიც, 

ანძების შეცვლისას არსებული ნაგებობების მექანიკური დანაწევრებიდან 

გამომდინარე. აგრეთვე ჩატარდება მასალების დატვირთვა/დაცლა და 

ტექნიკის მოძრაობა უასფალტო საფარზე. 

სამშენებლო მოედნის მომზადება. გადამცემი ხაზების შემთხვევაში 

სამშენებლო მოედნები მოიცავს ანძებისა და ქვესადგურების ტერიტორიას. 

სამსენებლო მოედნის მომზადება გულისხმობს, მიწის მოსწორებისა და 

სტაბილიზაციის სამუშაოებს. გამოყენებული იქნება მოჭრისა/შევსებისა და 

ზედაპირების დანადგარების მეშვეობით დამუშავების მეთოდი 

ქვესადგურებისა და მისასვლელი გზების შემთხვევაში. მტვერის გამომწვევი 

ძირითადი სამუშაოებია: მიწის გადამაუშავებელი ტექნიკის მოძრაობა, 

მასალებისა და დანადგარების დატვირთვა/დაცლა და ტექნიკის მოძრაობა 

უასფალტო საფარზე. 

 

ძირითადი სამშენებლო სამუშაოები. ეს სარის უკანასკლენი და როგორც წესი 

ყველაზე ხანგრძლივი სამშენებლო პროცესი. ეს ფაზა მოიცავს სამუშაოებს 

საძირკვლებზე, რკინის სტრუქტურების აღმართვას, გამტარის დამონტაჟებას, 

ელექტრო სამონტაჟო სამუშაოებსა და საბოლოო სამუშაოებს ლანდსაფტზე. 

ნარცენების გატანასა და სამშენებლო მოედნის მომზადებასთან დაკავშირებულ 

სამუშაოებთან შედარებით ამ ფაზაში მტვრის წარმომქმნელი სამუშაოები 

შედარებით უფრო იშვიათია და დამოკიდებულია მასალებისა და 

მოწყობილობების დროულ მიწოდებაზე. 

ზემოთ აღწერილი თითოეული ფაზა შეიძლება შეიცავდეს ერთ ან მეტ სამუშაო პროცესს, 

რომელიც შეიძლება გახდეს მტვრის წარმოქმნის მიზეზი. ამ პროცესებით წარმოქმნილი 

მტვერი დაყოფილია 4 კატეგორიად. ქვემოთ მოცემულია თითოელუი მათგანის 

მიმოხილვა. 

165


 

 

 

 

გზის დაზიანებული ზედაპირი. ზოგი სამშენებლო პროცესი გამოიწვევს გზის 

ზედაპირის დროებით დაზიანებას გადამცემი ხაზის კორიდორში, განსაკუთრებით 

ანძებსა და ქვესადგურებთან. დაზიანებული ზედაპირები ადვილად ექცევიან 

ქარის ეროსიის ზემოქმედების ქვეშ. დაზანებულ ზედაპირად მიჩნებული 

შეიძლება იყოს მიწის მონაკვეთი რომელმაც ფიზიკური ზემოქმედების შედეგად 

დაკარგა თავისი პირვანდელი სახე, რაც შესაბამისად ზრდის მტვრის წარმოქნის 

ალბათობას. დაზიანებულ ზედაპირებს არ განეკუთვნება ის მონაკვეთები 

რომლებსაც დაუბრუნდათ პირვანდელი სახე, მაგალითად აღდგენილი 

მცენარეული საფარი ან შეკეთებული გზის საფარი. 

მასალების გროვები. აქ საუბარია სამშენებლო მოედანზე არსებულ იმ მასალებზე 

რომლებიც ყოველგვარი გადახურვის ან საფარის გარეშე იმყოფებიან. ეს გროვები 

შეიძლება შედგებოდეს მიწისაგან ან რაიმე სხვა სამშენებლო მასალისაგან. ასეთი 

სახის მასალის გროვები როგორც წესი გადაუხურავია მათი სარგებლობის ხშირი 

საჭიროებიდან გამომდინარე. მტვრის წარმოქმნა შეიძლება მოხდეს მასალების 

დატვირთვა/დაცლის დროს ან ძლიერი ქარის გამო. 

მიწის გადაადგილება. მიწის გადააგილება გულისხმობს ფართომასშტაბიან მიწის 

სამუშაოებს მძიმე ტექნიკის გამოყენებით. ამ სამუშაოების შედეგად მიწა შეიძლება 

მოექცეს ქარის ზემოქმედების ქვეშ. 

საგზაო საცობები. სამშენებლო სამუშაოებთან დაკავშირებული საგზაო საცობები 

გამოწვეული იქნება სამშენებლო ტექნიკის გადაადგილებასთან, დანადგარებისა 

და აღჭურვილობის მიწოდებასთან და მძიმე ტექნიკის მოძრაობასთან უასფალტო 

საფარზე. როდესაც უასფალტო საფრზე გადაადგილდება ტექნიკა ბორბლების 

ზემოქმედებით ხდება გზაზე არსებული ნაწილაკები ჰაერში ასროლა, შემდგომ 

მათ იტაცებს მანქანის მოძრაობიდან გამოწვეული ჰაერის ტურბულენტური 

ჭავლები. წარმოქმნილი მტვრის რაოდენობაზე გავლენას ახდენს მანქანის ზომა და 

მისი სიჩქარე, გზაზე არსებული ნაწილაკების სიმრავლე და სინესტე. 

მანქანა დანადგარებისაგან გამოწვეული დაბინძურება. გადამცემი ხაზის მშენებლობაში 

ჩართულია ბენზინზე ან დიზელზე მომუშავე ტექნიკა. რომელიც ამოიყენება ნარჩენების 

გასატანად, მომუშავეების გადასაადგილებლად, მიწის სამუშაოების საწარმოებლად, 

ნაგებობების აღსამართად, გამტარის დასამონტაჟებლად და სხვა საქმიანობისათვის. 

მსგავსი ტექნიკისა და დანადგარების მუშაობა იწვევს ნახშირბადის ზეჟანიგის, NOx, SO2, 

ნახშირწყალბადისა და ნაწილაკოვანი მასების წარმოქმნას. მოსალოდნელია რომ ტექნიკის 

ფუნქციონირებით გამოწვეული დაბინძურება იქნება მცირე და დორებითი. 

166


5.1.2.3 ექსპლუატაციისა და ტექ.მომსახურების ზემოქმედება 

ექსპლუატაციისა და ტექ. მომსაზურების ზემოქმედება ჰაერის ხარისხზე მოიცავს 

ტექნიკის გამონაბოლქვს, SF6-ის გამოყოფას ელექტრო მოწყობილობებიდან (გამოყენების 

შემთხვევაში), და სათბურის გაზების გამოყოფის შემცირებას რეგიონალური მასშტაბით. 

ამ ზემოქმეების შედეგების შეჯამება მოცემულია ქვემოთ: 

 

ტექნიკის გამონაბოლქვი. ექსპლუატაციისა და ტექ. მომსახურების სამუშაოებიში 

გადამცემ ხაზზე ჩართულია ბენზინზე ან დიზელზე მომუშავე თვითმცლელები, 

ბალახის საკრეჭი მოწყობილობები და სხვა დანადგარები. ზემოთხსენებული 

დანადგარებისა და ტექნიკის მუშაობა იწვევს წყალბადის ზეჟანგის, 

ნახშირწყალბადის, NOx, SO2 და ნაწილაკოვანი მასის გამოყოფას. ეს ზემოქმედება 

იქნება დორებითი და მოკლევადიანი. მცენარეული საფარის კონტროლი ტრასის 

გასწვრივ მოხდება ყოველ 5-8 წელიწადში ერთხელ. ანძების ტექ. მომსახურება 

საჭირო იქნება მხოლოდ მათი დაზიანების შემთხვევაში, რაც მოსალოდნელია რომ 

საკმაოდ იშვიათად მოხდება. 

გოგირდის ჰექსაფლურიდის გამოყოფა. გოგირდის ჰექსაფლურიდი (SF6) 

სათბურის გაზია რომელსაც გლობალურ დათბობაზე უფრო დიდი პოტენციური 

ზეგავლენა გააჩნია ვიდრე CO2-ს, იგი ძირითადად გამოიყენება როგორც 

იზოლატორი ელექტრო ამომრთველ მოწყობილობებში, კაბელებში, მილისებრ 

გადამცემ ხაზებსა და ტრანსფორმატორებში. ჯერჯერობით უცნობია მოხდება თუ 

არა SF6-ის გამოყენება პროექტში. საჭიროა რომ SF6-ის გამოყენება იქნეს 

მინიმიზირებული და გამოყენებული იქნას მხოლოდ დაბალი გაჟონვის 

მაჩვენებელი მქონე მოწყობილობებში (


ჰაერის ხარისხი საპროექტო ზონაში ძირიტადად კარგია, რადგანაც პროექტი არ მოიცავს 

მჭიდროდ დასახლებულ ურბანულ ზონებს. ჰაერის ხარისხი შეფასებულია როგორც 

დაბალი მგრძნობელობის. ჰაერის ხარისხის ცვლილება როგორც ნაჩვენებია 5.1-6 

ცხრილში არის დაბალი ყველა ალტერნატივის შემთხვევაში. შედეგად პროექტიტ 

გამოწვეული ჰაერის ხარისხზე ზეგავლენა მიჩნეულია როგორც უნმიშვნელო პირველი 

მეორე და მესამე ალტერნატივებისათვის, ხოლო მეოთხე ალტერნატივის შემთხვევაში 

ზემოქმედება მოსალოდნელი არ არის. 

ცხრილი 5.1-6. მიწით სარგებლობაზე პოტრენციური ზემოქმედების მნიშვნელობის შეჯამება. 

გარემოს 

რეცეპტორები 

მიმღების 

სენსიტიურობა 

პოტენციური 


ძემოქმედების 

მასშტაბები და 


მნიშვნელობა 

1, 2, და 3 ალტერნატივები 

მოსახლეობა 


მტვრის გამოყოფა 

მშენებლობისა და ტექ. 

მომსახურების დროს 


დროებითი და 

მოკლევადიანი 



ტექნიკის 

გამონაბოლქვი 

მშენებლობისა და ტექ. 

მომსახურების დროს 


დროებითი და 

მოკლევადიანი 



SF6 – ის გამოყოფა 

პროექტის 

ექსპლუატაციის დროს 





პროექტის მეშვეობით 

ჰიდრო ელექტრო 

სადგურების მიერ 

გამომუშავებული 

ენერგია 

ხელმისაწვდომი ხდება 

ტრანს კავკასიური 

რეგიონისათვის, რაც 

ამცირებს თვბო 

სადგურების მიერ 

გამოყოფილი 

გამონაბოლქვის 

რაოდენობას 




სასარგებლო 

ალტერნატივა 4- არაქმედების ალტერნატივა 

მოსახლეობა დაბალი ნულოვანი ნულოვანი ნულოვანი 

5.1.2.5 პოტენციური ზემოქმედების შერბილება 

168


მიუხედავად იმისა, რომ მნიშვნელოვანი ზემოქმედება ჰაერის ხარისხზე მოსალოდნელი 

არ არის, არსებობს რამოდენიმე მარტივი და იაფი საშუალება, რომელთა გამოყენებაც 

არამარტო შეამცირებს მავნე ზეგავლენას არამედ გაზრდის პროექტის ეფექტურობას და 

შეამცირებს ხარჯებს. 

ცხრილი 5.1-7. ჰაერის ხარისხზე პოტენციური ზემოქმედების შემცირება 

სამშენებლო სამუშაოები ქვესადგურებსა და გადამცემ ხაზზე 

მტვრის გამოყოფა 

საქმიანობისთვის გრუნტის ზედაპირის 

მინიმალურად მოშიშვლება. ტრანსპორტის 

გადაადგილების შეზღუდვა. სახლებთან ახლოს 

წყლის გამოყენება. ზედაპირის დასველება 

აფეთქებამდე. ბალახეული საფარის აღდგენა. 

მასალათა/ნარჩენთა გროვების ზომის შემცირება. 

სამშენებლო ნარჩენების უბნიდან გატანის 

შეზღუდვა. მანქანების გადაფარვა მასალების 

ტრანსპორტირებისას. 

მანქანა-დანადგარების გამონაბოლქვი 

ტექნიკის რეგულარული ტექ. 

მომსახურება, მცირე საწვავის მოხმარების 

ტექნიკის გამოყენება, გამონაბოლქვის 

კონტროლის ხელსაწყოების გამოყენება, 

მაგ. კატალიზატორები 

საექსპლუატაციო და ტექ. მომსახურების სამუშაოები გადამცემ ხაზზე 

არასაჭირო სამანქანო მოძრაობის სეზღუდვა და 

დაზიანებული ზედაპირების შეკეთება 

ტექნიკის რეგულარული ტექ. 

მომსახურება, მცირე საწვავის მოხმარების 

ტექნიკის გამოყენება, გამონაბოლქვის 

კონტროლის ხელსაწყოების გამოყენება, 

მაგ. კატალიზატორები 

F6-ის გამოყოფა ქვესადგურების ექსპლუატაციის შედეგად 

SF6-ის კონტროლის სტრატეგიის შემუშავება და 

დანერგვა 

5.1.3 გეოლოგია, ნიადაგები და გეოსაფრთხეები 

ამ თავში განხილულია პროექტის პირდაპირი და არაპირდაპირი ზემოქმედება 

გეოლოგიასა და ნიადაგზე. GIS რუქებზე დაყრდნობით მოხდა ნიადაგის ტიპის დადგენა 

ყოველი საპროექტო ალტერნატივის რაიონში. 

ძირითადი ზეგავლენა გეოლოგიასა და ნიადაგზე მოსალოდნელია პროექტთან 

დაკავშირებული წინასამშენებლო და სამშენებლო სამუშაოების დროს. თუმცა ნიადაგი 

გარკვეული ზემოქმედების ქვეშ იქნება ექსპლუატაციისა და ტექ. მომსახურების დროსაც. 

„არსებული მონაცემები“-ის ქვეთავში განხილულია საპროექტო რაიონში არსებული 

გეოლოგიური ვითრება და ნიადაგი. ნიადაგი მიჩნეულია მაღალი მგრძნობელობის 

რეცეპტორად მისი მაღალი ბუნებრივი ღირებულებიდან გამომდინარე. 

169


წინამდებარე ნაწილში, ასევე, აღწერილია პროექტის პოტენციური ზემოქმედება 

გეოლოგიურად საშიშ უბნებზე, სადაც მოსალოდნელია მიწისძვრები, მეწყერი ან სელები. 

ნაწილში „არსებული მონაცემები“ აღწერილია პროექტით მოცული გეოლოგიურად 

საშიში უბნები. საპროექტო რაიონის დიდი ნაწილი მაღალი მიწისძვრის საშიშროებით 

გამოირჩევა, განსაკუთრებით ტაბაწყურის ტბის აღმოსავლეთით მდებარე მიწები. მაღალი 

მეწყერსაშიშროებით გამოირჩევა მონაკვეთები რომლებიც მდებარეობს ზესტაფონის 

ქვესადგურის სამხრეთით და ახალციხის ქვესადგურსა და ასპინძას შორის მდებარე 

მონაკვეთი. მაღალი სალის საშიშროებით გამოირჩევა აგრეთვე გარდაბანსა და მარნეულს 

შორის მდებარე მონაკვეთი. 

5.1.3.1 გეოლოგიურ პირობებზე, ნიადაგსა და გეოლოგიურად საშიშ მოვლენებზე 

ზემოქმედების პოტენციალის მქონე სამუშაოები 

გეოლოგიასა და ნიადაგზე ყველაზე დიდი პოტენციური ზემოქმედების მქონე საპროექტო 

სამუშაოებია, მცენარეული საფარის მოხსნა და გზის მოსწორება გადამცემი ხაზის, 

ტრასისა და მისასვლელი გზებისათვის, საძირკველების ამოთხრა ანძებისა და 

ქვესადგურებისათვის და მიმდინარე საქესპლუატაციო სამუშაოები. ქვემოთ მოცემულია 

ამ სამუშაოების აღწერა: 

 

გაწმენდა და მოსწორება. ხეებისა და ბუჩქების მოსწორება ნიადაგს უქმნის 

ეროზიის საშიშროებას, ვინაიდან მათ ქვემოთ მდებარე ნიადაგი დაუცველი 

ხდება ქარისა და წვიმისაგან. შედეგად ადგილებში სადაც ჩატარდება 

ზემოთხსენებული სამუშაოები გარკვეული დროსი განმავლობაში 

მოსალოდნელია მეწყერსაშიშროების მატება. 

საძIრკველების ამოთხრა. ანძებისა და ქვესადგურების საძირკველების 

ამოთხრა, ბალახისა და მცენარეული საფარის მოხსნა ნიადაგს უქმნის წვიმისა 

და ქარის ეროზიის საშიშროებას. ზემოქმედება უფრო მძიმეა გადამცემი ხაზის 

ანძების საძირკველების ამოთხრისას, რადგანაც მათი სიღრმე 10 მეტრს აღწევს, 

მაშინ როდესაც ქვესადგურების საძირკველები უფრო მცირე სიღრმისაა და 

შედეგად ზემოქმედება ნაკლები მოცულობის ნიადაგზე ხდება. კლდოვან 

ადგილებში საძირკველის მოსამზადებლად შესაძლებელია რომ საჭირო გახდეს 

ამფეთქებლური სამუშაოები, რაც წარმოშობს სეისმურ ტალღებს, შედეგად 

გეოლოგიურად არასტაბილურ მონაკვეთებში შეიძლება წარმოიქმნას მეწყრები. 

მთიან მონაკვეთებში გვიან ზამთარში ან ადრეულ გაზაპხულზე წარმოებულმა 

ამფეთქებლურმა სამუშაოებმა შეიძLება გამოიწვიოს ზვავებიც. 

170


 

მიმდინარე ექსპლუატაცია. ექსპლუატაციის დროს ნიადაგს ექმნება ეროზიის 

საშიშროება საავტომობილო მოძრაობისაგან. აგრეთვე არსებობს მიწის 

დაბინძირების საფრთხე ტექნიკისა და ტრანსფორმატორებიდან ზეთისა და 

საწვავის დაღვრისაგან. 

5.1.3.2 გავლენა ნიადაგის ეროზიაზე 

მცენარეული საფარის დაკარგვა და ნიადაგის სიმჭიდროვის შემცირება იწვევს ეროზიის 

საშიშროების ზრდას. მოშიშვლებულ და დატკეპნილ მონაკვეთებზე მცენერეული 

საფარის განახლება სიძნელეებთან არის დაკავშირებული, შედეგად ადგილები სადაც 

მცენარეული საფარი მოიხსნება ექვემდებარება ეროზიას. ნიადაგი უდიდეს 

ზემოქმედებას განიცდის წვიმიანი ამინდისა და თოვლის დნობის პერიობში, სველ გზაზე 

მოძრავი ავტომობილები და ტექნიკა განსაკუთრებით დიდი ზიანის მომტანი იქნება. 

პროექტის განვითარების შედეგად შესაძლებელია წარმოიქმნას ნიადაგის ეროზია და მის 

შედეგად წარმოქმნილი დანალექი, რაც გამოიწვევს წყლისა და ჰაერის დაბინძურებას 

მტვრითა და დანალექით. როგორც ზემოთ არის განმარტებული, ისეთი მიწის სამუშაოები 

როგორიცაა, მცენარეული საფარის მოხსნა, სამშენებლო მოედნის მოსწორება და მძიმე 

ტექნიკის გადაადგილება უასფალტო ნიადაგის გაფხვიერების შედეგად საფარზე იწვევს 

ჰეარის მტვრით დაბინძურებას. მიწის ეროზიამ გამოიწვიოს წყლის ობიექტებში 

სიმღვრივის მატება რაც მავნე 

ზეგავლენა ახდენს თავად წყლის 

ობიექტებსა და მათში არსებულ 

ბიოსფეროზე. ეროზიის პოტენციურ 

რისკს ზრდის პროექტის 

კომპონენტების არასტაბილურ 

ნიადაგზე განთავსება, მაგ. ჰუმუსი 

ან ალუვიური და თიხოვანი 

ნიადაგი. აგრეთვე იზრდება 

პოტენციური წყლის ხარისხზე 

ზემოქმედების პოტენციური 

რისკები იმ მონაკვეთებში 

რომლებიც 

მნიდარეების Figure 5.1-1. Area showing impacted soil from offroad 

ნაკადულებისა და ტბების 

traffic adjacent to paved roadway 

მახლობლად მდებარეობს. 

ნახ. 5.1-1 – ზე ნაჩვენებია ნიადაგის მოწყვლადობა. ამ სურათზე ჩანს 2009 წლის მარტში 

მონახულების დროს აღწერილი დაზიანება სამანქანო მოძრაობისაგან. მოუკირწყლავ 

გზებზე სამანქანო მოძრაობისაგან გამოწვეული ეროზია გარკვეული პერიოდის 

171


განმავლობაში გზებს ხდის გაუვალს, რის შედეგადაც მოძრაობა გადადის შემოვლიტრ 

გზებზე რაც აფართოვებს ეროზირებული ნიადაგის არეალს. 

ნიადაგის დაზიანება ზემოქმედებას ახდენს მიწით სარგებლობაზე. დატკეპნილი მიწზე 

ვერ ხერხდება ბალახის ზრდა რაც ამცირებს საძოვრების ფართობს. ამას გარდა ზიანი 

ადგება ბიომრავალფეროვნებასაც, ვინაიდან ბალახიანი მდელოები წარმოადგენენ მცირე 

ძუძუმწოვრების კვების წყაროს, რომლებითაც იკვებებიან მტაცებლები. 

5.1.3.3 ზემოქმედება ნიადაგის ხარისხზე 

ნიადაგის დაბინძურება შესაძლოა გამოიწვიოს ისეთი საშიში ნივთიერებების გამოყენებამ, 

არასწორმა მოხმარებამ და დაღვრამ, როგორიცაა ზეთები, ხის კონსერვანტები, საღებავები, 

ჰერბიციდები/პესტიციდები და სხვა ტოქსიკური ნივთიერებები, რომლებიც შესაძლოა 

გამოყენებული იქნას მშენებლობის, ექსპლუატაციისა და ტექ. მომსახურების ფაზებზე. 

ქვესადგურებში დაიდგმება ტრანსფორმატორები და დამუშავებული ხის სვეტები. 

ქვესადგურებსა და საწყობებში ხშირად ინახავენ საღებავებს, საწვავსა და სხვა სახიფათო 

მასალას. ქვესადგურებსა და დერეფანში მცენარეთა კონტროლისთვის შესაძლოა 

გამოყენებული იქნას ჰერბიციდები და პესტიციდები. 

ანძები და კაბელები მნიშვნელოვნად ვერ იმოქმედებს ნიადაგის დაბინძურების 

ხარისხზე. კაბელები ალუმინისაა, ეს ელემენტი კი ბუნებრივადაც გვხვდება ნიადაგებში. 

ანძები დამზადებული იქნება ფოლადისგან, რომელიც წარმოადგენს რკინისა და 

ნახშირბადის ნაერთს. ორთავე მათგანი ბუნებაში გავრცელებული ელემენტებია. ამას 

გარდა, ნაგებობებიდან ამ ელემენტების გამოტუტვის ალბათობა ძალიან მცირეა. ანძებზე 

გამოყენებული საღებავი ნიადაგის დაბინძურების პოტენციალის მატარებელია დაღვრის 

ან არასწორი გამოყენების შემთხვევაში. 

 

 

საიზოლაციო ზეთები. სატრანსფორმატორო მოწყობილობაში გამოყენებული 

დიელექტრიკული სითხე ძირითადად პოლიქლორბიფენოლებია (PCB). ისინი 

ამოღებულია ფართო მოხმარებიდან, რადგანაც შეუძლიად ადამიანის 

ჯანმრთელობასა და გარემოზე ზემოქმედება. თუმცა, PCB-ის საიზოლაციო 

ზეთები შესაძლოა გამოყენებული იქნას პროექტით გათვალისწინებულ 

აღჭურვილობაში. ენერგეტიკის სამინისტროს ინფორმაციით, გარდაბანისა და 

ზესტაფონის ქვესადგურებში PCB-ი არ გამოიყენება; მისი გამოყენება არ 

მოხდება ახალციხის ქვესადგურშიც. 

ხის ძელების კონსერვანტები. ხის კონსერვანტები გავლენას ვერ იქონიებს 

172


გადამცემის დერეფანზე, რადგანაც იქ ფოლადის ანძები მონტაჟდება. ნიადაგის 

დაბინძურება ხის კონსერვანტებით შესაძლოა მოხდეს ქვესადგურებში, სადაც 

გამოყენებული იქნება დამუშავებული ხე. ძელები ჩვეულებრივ მუშავდება 

კრეოზოტით ან სპილენძის ქრომ-არსენატით. 

 

 

 

ნავთობპროდუქტები. მშენებლობის, ექსპლუატაციისაა და ტექ. მომსახურების 

ფაზებზე მანქანებსა და ტექნიკაში გამოყენებულ თხევად საწვავსა და საპოხებს 

ნიადაგის დაბინძურება შეუძლიათ დაღვრის ან გაჟონვის შემთხვევაში 

ჰერბიციდები და პესტიციდები. დერეფანის შიგნით და ქვესადგურების 

მახლობლად მცენარეთა კონტროლისთვის გამოყენებული ინქბა მექნიური 

სააშუალებები, რაც არ გამოიწვევს ნიადაგის დაბინძურებას. თუმცა, თუ 

მოხდება ჰერბიციდებისა და პესტიციდების გამოყენება, ამან შესაძლოა 

გამოიწვიოს ნიადაგისა და მახლობლობაში განლაგებული წყლის ობიექტების 

დაბინძურება. ჰერბიციდებისა და პესტიციდების გამოყენების შემთხვევაში 

საჭირო იქნება შემარბილებელი ზომების განხორციელებაც, რათა ზემოქმედება 

არ მოხდეს ნიადაგსა და წყლის ობიექტებზე. 

საღებავები. საღებავები შესაძლოა გამოყენებული იქნას ქვესადგურების 

კომპონენტებსა და ნაგებობებში, ასევე ნაძებზე. ნიადაგი შესაძლოა 

დააბინძუროს დასაწყობებული საღებავის დაღვრამ ან შეღებილი 

ზიდაპირიდან ჩამონაღვენთმა. 

5.1.3.4 გეორისკების ზემოქმედება 

არსებობს ასევე პოტენციური რისკები პროექტის განხორცილების ადგილებში (ცხრილი), 

სადაც გეოლოგიური თავისებურებები შეიძლება შეიცვალოს და/ან სეისმურმა 

მოვლენებმა შესაძლოა გამოიწვიონ კატასტროფული გეოლოგიური მოვლენები, 

როგორიცაა მეწყერები და ღვარცოფები. ქანების ან ნიადაგის მასიურმა გადაადგილებამ 

შემაღლებული ადგილებიდან (მეწყერები/ღვარცოფები) შეიძლება გავლენა იქონიოს 

დაბლობზე მდებარე მიწებზე და მაცხოვრებლებზე, ან გადამცემ ზაზზე და მის ანძებზე. 

მასიური გადაადგილებები თავს იჩენს ხმელეთის ფერდობებზე, როდესაც ფერდობზე 

მოქმედი გრავიტაციული ძალა აჭარბებს მის დაკავების ძალას და ფერდობის რღევას აქვს 

ადგილი. ფერდობის შემქმნელი მასალის სიძლიერე და შეჭიდულობა და მასალებს შორის 

არსებული შიდა ხახუნი განაპირობებს ფერდობის მდგრადობას, რაც მთლიანობაში 

ცნობილია ძვრადობის საწინააღმდეგო ძალის სახელით. ფაქტორები, რომლებიც 

ამცირებან მდგრადობას და შეიძლება გამოიწვიონ ფერდობის გადაადგილება შემდეგია: 

სეისმური ბიძგები 

ზედმეტი დატვირთვა 

ნიადაგის გაზრდილი ტენიანობა წვიმის/თოვლის დნობის შედეგად (შეიძლება 

გამოიწვიოს ღვარცოფი) 

173


 

 

 

 

ქანზე ნიადაგის შემკავებელი ფესვების შემცირება 

ფერდობის ძირის გამოთხრა მექანიკური საშუალებებით ან ეროზიის შედეგად 

გამოფიტვა ყინვის შედეგად 

ბიოტურბაცია (ნიადაგის და დანალექების გადაადგილება მცენარეების და 

ცხოველების მიერ) 

მნიშვნელოვანი გეორისკების მქონე ადგილები ნაჩვენებია: 

o მეწყრული პოტეციალი ნაჩვენებია ნახ. 4-7. ზესტაფონსა და ბორჯონ-ხარაგაულის 

ეროვნულ პარკს შორის არსებული ტერიტორია მიჩნეულია, როგორც მაღალი 

მეწყრული საშიშიშროების ზონა. პარკის მიმდებარედ და მის შიგნით საშუალო 

საშიშროების ზონად, ხოლო ასპინძიდან აგარამდე მნიშვენელოვანი რისკის ზონად 

ითვლება. კორიდორის დარჩენილი ნაწილი, რომელიც მოიცავს მთლიან 

ტერიტორიას ასპინძის აღმოსავლეთით მიეკუთვნება მეწყრული თვლსაზრისით 

დაბალი და ძალიან დაბალი რისკის მქონე ან არასაშიშ ზონას. 

o ღვარცოფული საშიშროება ნაჩვენებია ნახ. 4-8. ღავრცოფული საშიშორების მხრივ 

მხოლოდ კორიდორის უკიდურესი აღმოსავლეთი და დასავლეთი ნაწილები არიან 

შეზღუდული პოტენციალის მატარებლები. 

o სეისმური აქტიობის ზონები მოცემულია ნახ. 4-9. სეისმური საშიშროების 

მიხედვით ტაბაწყურის ტბის აღმოსავლეთ ნაწილი ხვდება ყველაზე მაღალი 

რისკის ქვეშ, გადამცემის გასწვრივ სხვა დანარჩენ ტერიტორიას შედარებით 

დაბალი, თუმცა მაინც მნიშვნელოვანი სეისმური პოტენციალი ახასიათებს. 

ყველა ნახაზი მოცემულია მე-4 თავის ბოლოს. 

5.1.3.5 სამშენებლო საშუშაობის ზემოქედება 

1-ლი, 2-ე და 3-ე ალტერტანტიულ მარშრუტებზე დაზიანებული საძირკვლები და ანძები 

შეკეთდება ან შეიცვლება საჭიროების შესაბამისად. მსგავს ადგილებში მისასვლელი 

გზების აღდგენა, სადაც ციცაბო ფერდობებზე ტყის ან ბუჩქნარის კაფვა იქნება 

აუცილებელი, გამოიწვევს ნიადაგის გაშიშვლებას, გაზრდის ეროზიის საშიშროებას და 

მის მასობრივ გადაადგილებას. აღდგენითი სამუშაოების დროს არაა მოსალოდნელი 

აფეთქებითი ან სხვა ტიპის სეისმური ბიძგების გამომწვევი საშუალებების გამოყენება 

გარდა რამდენიმე საძირკვლისა, რომელსაც არ ექნება ისეთი მნიშვნელოვანი ეფექტი, რომ 

ზეგავლენა მოახდინოს გელოგიურ ან სეისმურ მდგომარეობაზე. პროექტს პოტენციური 

ზიანი შეიძლება მიადგეს სეისმურად აქტიურ ადგილებში და ასევე ფერდობების ძირში 

ნიადაგის მასიური გადაადგილების ზონებში. 

174


ნიადაგზე პოტენციური უარყოფითი გავლენა შეიძლება იყოს ეროზიის გაზრდილი 

საშიშროება და დაბინძურება. პოტენციური ზემოქმედების სახეები მსგავსია ყველა 

ალტერნატივის შემთხვავში გარდა სრული უმოქმედობისა, რომელიც არ შეიცავს 

სამშენებლო სამუშაოების ზემოქმედებას. 

 

 

 

სანტრნსპორტო ან სხვა სახის სამშენებლო ტექნიკის გადაადგილება მისასველ 

გზებზე და გასხვისების ზოლში გამოიწვევს ნიადაგის დატკეპნას, დაღარვას და 

მტვრის წარმოქმნას. გარდა ამისა, საბურავებზე არსებული ტალახი შეიძლება 

გადაიტანონ მანქანებმა სხვა ადგილებში და მოხდეს მათი სედიმენტაცია. ეს 

იქნება მოკლევადიანი ზემოქმედება, რომელიც შეიძლება პოტენციურად 

გახდეს გრძელვადიანი, თუ არ იქნება გატარებული შემამსუბუქებელი 

ღონისძიებები. 

მცენარეოულობა გაიკაფება და ნიადაგის მცირე რაოდენობა მაინც მოიხსნება 

სამშენებლო ბანაკების, ქვესადგურების და გაფართოებების, ანძების 

საძირკვლების და სამუშაო ადგილებში, ასევე მისასვლელ გზებზე. ხეების და 

ბუჩქების გაკაფვა უფრო მგრძონობიარეს გახდის ნიადაგს ეროზიის, მასიური 

გადადგილების და მტვრის წარმოქმნის თავლსაზრისით, ვიდრე ნიადაგები 

ამჟამად განიცდიან ქარისა და ნალექებისგან ზემოქმედებას ამ მცენარეულობის 

ქვეშ. გაწმენდის ზოლის და მისასველი გზების გაკაფვა/გასუფთავება ასევე 

გაზრდის ზედაპირული ჩამდინარე წყლების ინტესიობას. ეს იქნება 

გრძელვადიანი ზემოქმედება ქვესადგურების და ანძების განთავსების 

აგდილებში, ვიანაიდან ამ ადგილებში მშენებლობის შემდეგ აღარ იქნება 

მცენარეოულობისთვის ხელმისაწვდომი ნიადაგი. სამშენებლო ბანაკებს 

ექნებათ ხანმოკლე და დროებითი ზემოქმედება, რადგან ეს ტერიტორია 

გამოყენებული იქნება მხოლოდ სამშენებლო სამუშაოების მიმდინარეობისას. 

ანძის საძირკვლების დასამონტაჟებლად კლდოვან/გრანიტოვან ზედაპირზე 

შეიძლება საჭირო გახდეს აფეთქებები. აფეთქებებმა მაღალ ფერდობიან 

ადგილებში შეიძლება გამოწვიოს ხმაური და სეისმური ტალღები, რამაც 

შესაძლოა ხელი შეუწყოს ნიადაგის მასიურ გადააადგილებას, ან ზვავის 

ჩამოწლას თოვლის დიდი საბურველის არსებობისას. გარდა ამისა, აფეთქებამ 

შეიძლება დაშალოს დედაქანი და გამოიწვიოს მასზე არსებული ნიადაგის 

მასიური გადაადგილება მაღალი მგრძნობელობის ადგილებში. ანძის 

საძირკვლებისთვის ჩატრებული აფეთქებებს შედეგად მოხდება 

მცენარეულობის მოსპობა, ნიადაგის ზედა ფენების და ზედაპირული ქანების 

მოშორება. თუ არ იქნება ჩატარებული აღდგენითი სამუშაოები, ამან შეიძლება 

გამოწვიოს გრძელვადიანი და მუდმივი ზემოქმდება ანძების და 

ქვესადგურების განთავსების ადგილებში, რდგადნ ეს ადგილები 

175


ხელმიუწვდომელი იქნება მშენებლობის დასრულების შემდეგ. 

 

ანძების საძირკვლების დამონტაჟებისთვის მიუვალი (რთული რელიეფის) 

ადგილებში შეიძლება საჭირო გახდეს ვერტმფრენების გამოყენება. 

ვერტმფრენის როტორის ვიბრაციამ და ხმაურმა შეიძლება გამოიწვიოს 

ნიადგის მასიური გადადაადგილება და ზვავები თოვლის დიდი 

საბურველისას. 

ნიადაგის დაბინძურება შეიძლება განაპირობოს მავნე ნივთიერებების, 

როგორიცაა საიზოლაციო ზეთები, მერქნის დამცავი საშუალებები, საღებავები 

და სხვა ტოქსიკური ნაერთები, გამოყენებამ, არასწორმა მოხმარებამ და 

გაჟონვებმა. ეს იქნება მოკლევადიანი ზემოქმედება და პოტენციურად 

შეიძლება გახდეს გრძელვადიანი თუკი არ გატარდება შესაბამისი 

შემამსუბექებელი ღონისძიებები. 

ნიადაგზე ზემოქმედების მასშტაბი თითოეული ალტერნატიული მარშრუტის 

შემთხვავაში ქვესადგურებისა და გადამცემი ხაზისათვის მოცემულია ცხრილი 5.1-8. 

პროექტის ფარგლებში 20 ნიაადგური ტიპის განიცდის ზემოქმედების, რაც ნაჩვენებია 

ცხრილში. ამ ზემოქმდებების შეჯამება მოყვანილია ქვემოთ: 

ალტერნატივა 3-ს აქვს ყველაზე დიდი ზემოქედება ნიადაგზე, საერთო ფართობით 

232.66 ჰექტარი (0.0033 % საქართველოს საერთო ნიადაგური საფარიდან) 

 

 

 

ალტერნატივა 1 ზემოქმედებს ნიადაგის ყველზე მინიმალურ რაოდენობაზე, 

საერთო ფართობით 201.94 ჰექტარი (0.0029 % საქართველოს საერთო ნიადაგური 

საფარიდან) 

ალტერნატივა 2 ზემოქმედებს 211.7 ჰექტარ ნიადაგზე (0.0030 % საქართველოს 

საერთო ნიადაგური საფარიდან) 

უმოქმედობის შემთხვევაში (ალტერნატივა 4) ნიადაგზე არანაირი ზემოქმედება 

მოხდება, შესაბამისად ცხრილი 5.1-8 არ მოიცავს ამ ანლტერნატივას 

ცალკეულ ნიადაგურ ტიპზე ზეგავლენა საქართველოში ამ ნიადაგის სართო ფართობთან 

მიმართებაში არ აღემატე6ბა 0.0342 %-ს; ესაა ყველაზე მეტი ზემომქდები ქვეშ მყოფი 

ნიადაგის ტიპი (ნეშომპალა-კარბონატული დეგრადირებული - Eroded rendzin leptosols) 

ალტერნატივა 3-ის ქვეშ. 

პროექტის განხორხციელების ტერიტორიის უდიდესი ნაწილი ხასითდება 

მიწისძვრისადმი მაღალი მგრძნობელობით, თუმცა ყევალზე მაღალი სეისმური 

პოტენციალის მქონე ადგილი მხოლოდ ტაბაწყურის ტბის აღმოსავლეთითაა. ანძების 

ტიპი შერჩევა, ანძების და საძირკვლების დამონტაჟება უნდა გახორციელდეს 

პოტენციური სეისმური ბიძგების მიმართ გამძლეობის შესაბამისად. 

176


ზესტაფონის ქევსადგურის სამხრეთით და ახალციხის ქვესადგურსა და ასპინძას შორის 

არსებული ტერიტორია ხვდება მაღალი მეწყრული საშიშროების ქვეშ. გარდაბანსა და 

მარნეულს შორის არსებული ტერიტორია მაღალი მგრძნობელობისაა ღვარცოფული 

მოვლენების მიმართ. ამ ადგილებში ჩატარდება ანძების და საძირკვლების აღდგენითი 

სამუშაოები და არა ახლის მშენებლობა. ამის გამო, ამ ადგილებში პროექტის ზემოქმედება 

მინიმალური იქნება. 

5.1.3.5 ექსპლუატაცია და მოვლა 

ექსპლუატაციისა და მოვლის პერიოდში ნიადაგზე და გეორისკების მქონე ადილებში 

ძირითადი ზემოქმედება გამოიხატება ნიადაგის ეროზიულობის გაზრდასა და 

პოტენციურ დაბინძურებაში. ნიადაგის პოტენციური ეროზიის და დაბინძურების 

გამომწვევი შეიძლება გახდეს შემდეგი სახის ექსპლუატაცისა და მოვლითი საქმიანობები: 

სატრანსპორტო საშუალებების გადაადგილება მისასველ გზებზე და 

გასხვისების ზოლში გამოიწვევს ნიადაგის დატკეპნას, დაღარვას და მტვრის 

წარმოქმნას. გარდა ამისა, საბურავებზე არსებული ტალახი შეიძლება 

გადაიტანონ მანქანებმა სხვა ადგილებში და მოხდეს მათი სედიმენტაცია. ეს 

იქნება მოკლევადიანი ზემოქმედება, რომელიც შეიძელბა პოტენციურად 

გახდეს გრძელვადიანი, თუ არ იქნება გატარებული შემამსუბუქებელი 


როტორის ხმაურის/ვიბრაციის ზეგავლენა, რად დაკავშირებულია 

ექსპლუატაციის პერიოდში ვერტმფრენის გამოყენების აუცილებლობასთან 

მიუვალ ადგილებში. 

გასხვისების ზოლის და მისასვლელი გზების პერიოდულმა წმენდამ 

მცენარეულობისაგან შეიძლება გაზარდოს ნიადაგის ეროზიის რისკი. გასხვისების 

ზოლის და მისასვლელი გზების გასუფთავება ასევე გაზრდის ზედაპირული 

ჩამდიანარე წყლების რაოდენობას. ეს შეიძლება იყოს გრძლევადიანი და მუდმივი 

ზემოქმედება გასხვისების ზოლის გასწვრივ, სადაც დღეისათვის ბუჩქნარი ან 

ტყეა, რადგან ასეთ ადგილებში არსებულ ჰაბიტატებს სრულად აღდგენის 

საშუალება აღარ მიეცემათ. 

ნიადაგის დაბინძურება შეიძლება განაპირობოს მავნე ნივთიერებების, 

როგორიცაა საიზოლაციო ზეთები, მერქნის დამცავი საშუალებები, საღებავები 

და სხვა ტოქსიკური ნაერთები, გამოყენებამ, არასწორმა მოხმარებამ და 

გაჟონვებმა ექპლუატაციის პერიოდში. მცენარეულობის კონტროლის მიზნით 

ჰერბიციდების გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს გარემოს 

177


დამაბინძურებლების მოხვედრა ნიადაგში და მიმდებარე ჰაბიტატში. ეს იქნება 

მოკლევადიანი ზემოქმედება და პოტენციურად შეიძლება გახდეს 

გრძელვადიანი თუკი არ გატარდება შესაბამისი შემამსუბექებელი 


სამშენებლო სამუშაოების დასრულების შემდეგ სატრნსპორტო საშუალებების 

გადაადგილება მინიმუმამდე უნდა შემცირდე გასხვისების ზოლის და მისასველი გზების 

გასწვრივ. გარდა აცულილებელი ღონისძიებებისა, როგორიცაა მცენარეული საფარი 

კონტროლი, დაზიანებული ანძის/ხაზის შეკეთება ვანდალიზმის ან ბუნებრივი 

მოვლენების შედეგად. ნიადაგზე ზემოქმედების მასშტაბი ექსპლუატაციის პერიდოში 

საკამოდ მცირეა ვიდრე მშებელობისას და ფასდება როგორც უმნიშვნელო 

Table 5.1-8. Impacted Soil Types and the Areal Extent of Impact 

178


5.1.3.7 ზემოქმედების შეჯამება და მნიშვენლობა 

ამ პროექტის ფარგლებში ნიადაგზე ზემოქმედების ხარისხი მსგავსია ყველა 

ალტერნატივის შემთხვავეში (გარდა უმოქმედეობის ალტერნატივისა) და შეჯამებულია 

ცხრილი 5.1-9-ში. ვინაიდან ალტერნატივა 2 კვეთს უფრო მცირე რაოდენობის 

ნაკადულს/მდინარეს, შედარებით მცირეა ნიადაგის ეროზიის საშიშრობა. 

ნიადაგები, როგორც მიმღებები, ეროვნული ნორმატიული აქტებით ეროზიისგან დაცვის 

და და ეკოლოგიური დაბინძურების შესახებ კლასიფიცირდებიან მაღალი 

მგრძნობელობის მქონედ. ცვლილების ხარისხი, როგორც აღწერიალია ცხრილ 5.1-9-ში 

ყველა ალტერნატივისთვის მეტია ნულზე და ნაკლებია 5%-ზე თითოეული ტიპის 

ნიადგისთვის, რაც მიუთითებს ცვლილების მცირე ხარისხზე. შედეგად, ნიადაგზე 

ეკოლოგური ზემოქმედების დონე გამოწვეული ამ პროექტის მიერ ხასითდება როგორც 

„უმინშვნელო“ ალტერნატივებისთვის 1,2 და 3 და „არავითარი“ ალტერნატივა 4-ის 

შემთხვევაში 

ცხრილი 5.1-9. ნიადაგზე ზემოქმედების მნიშვნელობა 

ეკოლოგიური 

მიმღები 


მრძონობელობა 




ხარისხი და 

ხანგრძლიობა 


Alternatives 1, 2, and 3 

ნიადაგები 


(დაცულია 

ეროვნული 

ნორმატიული 

აქტებით 

ეროზიისგან დაცვის 

და ეკოლოგიური 

დაბინძურების 

შესახებ) 

ნიადაგის დატკეპნა, 

დაღარვა, და მრვრის 

წარმოქმნა 

სატრნასპრორტო და 

სხვა სამშენებლო 

ტექნიკის 

გადაადგილებისას 

მისასვლელ გზებზე და 

გასხვისების ზოლის 

გასწვრივ 



დროებითი, 

მაგრამ 

შეიძლება იყოს 

მუდმივიც 

მინიმალური 

უარყოფითი 

ტალახი შეიძლება 

გადატანილ იქნას 

ტრანსპორტის/ტექნიკის 

სავურავების 

საშუალებით და 

სედიმეტაცია 

განიხცადოს სხვა 

მოშორებულ 

ადგილებში 



დროებითი 



179













ხეების და ბუჩქების 

გაკაფვა უფრო 

მგრძონობიარეს გახდის 

ნიადაგს ეროზიის, 

მასიური 

გადადგილების და 

მტვრის წარმოქმნის 

თავლსაზრისით, ვიდრე 

ნიადაგები ამჟამად 

განიცდიან ქარისა და 

ნალექებისგან 

ზემოქმედებას ამ 

მცენარეულობის ქვეშ. 






გასხვისების ზოლის და 

მისასველი გზების 

გაწმენდა ასევე ზრდის 

სედიმეტების 

რაოდენაბს 

ზედაპირულ ჩამდინარე 

წლებში 






ანძის საძირკვლების 

დასამოთაჟებლად 

წარმოებული 

აფეთქებები მოსპობს 

მცენარეოულობას , 

მოაშორებს ნიადაის 

ზედა ფენას და 

ზრდაპირულ ქანებს და 

გარდის ნიადაგის 

ეროზიულობას და მის 

მასიურ 

გადაადგილებას და 

გამოწვევს მტვრის 






ნიადაგის დაბინძურება 

შეიძლება მოხდეს მავნე 

ნივთიერებსბის, 

როგორციაა საწვავი, 

საცხები, საიზოლაციო 

ზეთები, მერქნის 

დამცავი, საღებავები და 

სხვა ტოქსიკური 

ნაერთების გამოყენების, 

არაწორის მოხმარების 

და გაძონვების შედეგად 

პროექტის სამშენებლო 

სამუშაოების პერიოდში 









180





ნიადაგები 





მცენარეულობის 

კონტროლის მიზნით 

ჰერბიციდების 

გამოყენებამ შეიძლება 

გამოიწვიოს გარემოს 

დამაბინძურებლების 

მოხვედრა ნიადაგში და 

მიმდებარე ჰაბიტატში 

ალტერნატივა 4 - არა ქმედების ალტერნატივა 


(დაცულია 


ნორმატიული 

აქტებით 

ეროზიისგან დაცვის 

და ეკოლოგიური 

დაბინძურების 

შესახებ) 

არავითარი 
















181


5.1.4 ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლების ჰიდროლოგია 

ქვეთავში აღწერილია პროექტთან დაკავშირებული პირდაპირი და არაპირდაპირი 

ზემოქმედებები ზედაპირულ და მიწისქვეშა წყლებზე. გის-ზე დაფუძნეული რუკები იქნა 

გამოყენებული ზედაპირულ წყლების სადრენაჟო სისტემის, ჭალების, ჭაობების და 

მიწისქვეშა წყლის რესურსების იდენტიფიცირებისა და შეფასებისთვის საკვლევ რაიონში. 

პროექტით განსაზღვრული თითოეული საქმიანობა შეფასდა აღნიშნულ ჰიდროლოგიურ 

მახასიათებლებზე პირდაპირი ზემოქმედებისდა წყალდიდობის აღმკვეთი 

ღონისძიებების პოტენციური ზემოქმედებები მხრივ, რაც გადაყვანილია ფართობის 

ერთეულზე და შეჯამებულია ჰექტრებში. 

პირდაპირი ზემოქმედება სავარაუდოდ მინიმალურია პროექტის ბუნებიდან 

გამომდინარე, თუმცა არსებობს არაპირდაპირი ზემოქმედებები (მაგ. შემცირებული 

ინფილტრაცია ქვესადგურებზე), რომლებიც შეფასდება. ზემოქდება ზედაპრიულ წყლის 

დინებებზე, ჭალებზე და ჭაობებზე შეფასდება რაოდენობირვად თითოეული 

ზემომქდების ქვეშ მოხვედრილი წყაროს და მისი ფართობის შესაბამისად (მაგ. ჰა 

ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ჭაობები/ ჰა საერთო ჭაობები) და ზემოქმედების დონე (მეტი 

ზედაპირული წყალი, დაკარგული წყალდიდობის კონტროლის სიმძლავრე და 

ჰაბიტატი). ძირითად ზემოაქედებას მოიცავს წყლის დაქვეითებულ ხარიხს და წყლის 

დინების დარღვევა. 

5.1.4.1 ზედაპირულ და მიწისქვეშა წყლებზე პოტენციური ზემოქმედების გამომწვევი 

საქმიანობები 

პროექტის განხორციელბისა და ექპლუატაციის შედეგად არა მოსალოდნელი 

გრძლევადიანი ზემოქმედება ზედაპირულ ან მიწისქვეშა წყლის წყაროებზე. წყლის 

ხელმისაწვდომობა არაა მნიშვნელოვაი საკითხი, რადგან წყლის მოხმარება ან მისი დიდი 

რაოდენობით გამოყენება დაგეგმილი პროეტის მშენებელობის ან ექსპლუატაციის 

პერიოდში არა აუცილებელი. 

პროექტის ძირითადი საქმინობა, რომელიც პოტენციურად ზეგავლენას მოახდენს 

ზედაპირულ და მიწისქვეშა წყლებზე, მოიცავს მისასვლელ გზებს ანძების და 

ქვესადგურების საძირკვლების გათხრას, მცენაროულობის გაკაფვა გასხვისების ზოლში. 

ამ საქმიანობებს შეუძლიათ გავლენა იქონიონ წყლის ხარისხზე და ადგილობრივ 

წყლალსატევების ჰიდროლოგიაზე, რაც მოკლედ აღწერილია ქვემოთ. 

მისასვლელი გზები. გზების მშენებლობას, ექსპლუატაციას და მოვლას 

182


შეულია გამოიწვიოს მნიშვნეოვანი ეროზია, შედეგად კი გაზრდილი სიმღვრიე 

და სედიმენტების მოხვედრა მიმღებ წყალსატევებში და უარყოფითი გავლენა 

წყლის ხარისხზე, დროებით მაინც. გზის მშნებლობისას გრუნტის მოჭრამ და 

შევსებამ შეიძლება დაარღვიოს ზედაპირისქვეშა ჰიდროლოგირი დინება და 

წაიღოს წყალი ახალ ადგილებში ან დააარღვიოს მგრძნობიარე ფერდობების 

მდგრადობა და შედგეად გამოიწვიოს ფერდობების რღვევა. გზის ზედაპირებმა 

შეიძლება გზა მისცეს წყალს შეუზღუდავი დინებისთვის, რაც გამოიწვევს 

ზედაპირის დაჩქარებულ ეროზიას, არხების წარმოქმნას და სედიმენტების 

ტრსპორტირებას წყალსატებებში 

 

 

გადამცემის ანძის/ქვესადგურის გათხრა. გადამცემის ანძის და ქვესადგურის 

საძირკვლების გათხრა მოაშორებს ბალახს და სხვა მცენარეულობას და 

დროებით გახდის ნიადგას წლისმიერ და ქარიმისმიერი ეროზიისადმი 

მიდრეკილს. მიწისქვეშა წყლების ზედაპირთან ახლოს დგომის პირობებში 

მიწისქვეშ ყლის დონის დროებით დაწევა გახდება სსაჭირო, რომ მოხდეს 

დაგეგმილი საძირკვლის და ანძის დადგმა, ისევე როგორც მიწისქვეშა 

გდამცემი ხაზების შემთხვევაში. ჭალებში განთავსებულ ანძებს შეუძლიათ 

დაარღვიონ წყლის დინება და შეაჩერონ ნატანი მასალა, რამც შეიძლება 

შეაფერხოს წყალდიდობისას წყლიოს დინება. 

გადამცემის კორიდორის გასუფთავება. მცენარეულობის, ხეების და ბუჩქების, 

გაკაფვამ და ამოძირკვამ ტყიან ადგილებში შეიძლება გამოიწვიოს ნიადაგის 

ეროზიულობის ხარისხის გაზრდა და ზედაპირული ჩამდიანრე წყლის მატება, 

დროებით გაზრდის შექონილი ნაწილაკების რაოდნეობას და სიმღვრიეს 

მიმღებ წყლებში და პოტენციურად გაზრდისწყალდიდობის და დრენაჟის 

სედმიენტაციის რისკს. 

ზემოქმედებები, ცვლილების ხარისხის ჩათვლთ, დეტალურად განხილულია ქვემოთ და 

შეჯამებულია ცხრილი 5.1-xxx ამ თავის ბოლოს. წყლის მიმღებების მგრძონობიარობა 

დაგდენილია 4.4 და 4.5 ქვეთავებში. წყლის გარემოს მგრძონბელობის მაგალითები 

მოყვანილია ცხრილი 5.1-10-ში. 

5.1.4 ჰიდროლოგია-ჰიდროგეოლოგია 

This section describes the direct and indirect impacts associated with the project on surface 

water and groundwater resources. GIS-based maps were evaluated to identify and assess 

the surface water drainage systems, floodplains, wetlands, and the groundwater resources 

in the study area. Each project activity was evaluated with respect to its direct impact on 

183


these hydrologic features, and these impacts are summarized in terms of hectares 

potentially affected and potential flood control impacts. 

Direct impacts to groundwater are likely to be minimal due to the nature of the project; 

however, there are indirect impacts (e.g., reduced infiltration at substations) that will be 

assessed. Impacts to surface waterways, floodplains, and wetlands will be quantified with 

respect to the relative importance of each impacted resource and resource area impacted by 

the project (e.g. ha. impacted wetlands/ha. total wetlands) and the value of that impact 

(მაღალიer runoff, lost flood control capacity and habitat). Primary impacts include reduced 

water quality and disruption to water fდაბალი. 

5.1.4.1 Activities with Potential to Impact Surface Water or Groundwater 

Construction and operation of the project is not anticipated to have any long-term impact on 

surface water or groundwater resources. Water availability is not a significant issue because 

there are no consumptive uses or large amounts of water needed for withdrawal for 

construction, maintenance, or operation of the planned project. 

The main project activities with the greatest potential to impact surface water and 

groundwater include building access roads, excavation for tower and substation foundations, 

and clearing and grubbing of vegetation for the transmission line right-of-way. These 

activities can affect water quality and hydrology of local water bodies, and are briefly 

described beდაბალი. 

 

 

Access roads. Road construction, operation, and maintenance activities may 

cause significant erosion, resulting in increased turbidity and sediment deposition 

in receiving water bodies, and უარყოფითიly affect water quality, at least 

temporarily. Cutting and filling activities during road construction may disrupt 

subsurface hydrologic fდაბალი and bring water to the surface in new areas or 

destabilize sensitive hill slopes which may cause slope failure. Road surfaces 

may alდაბალი water to fდაბალი without restriction, resulting in accelerated 

surface erosion, channel scouring, and transport of sediment loads to water 

bodies. 

Transmission tower/substation excavation. Excavation for transmission tower 

and substation foundations will remove grass and vegetation, making exposed 

soil temporarily prone to erosion from wind and rain. At locations of shalდაბალი 

groundwater conditions, dewatering operations may be required in order to 

temporarily დაბალიer groundwater levels in order to install the proposed new 

184


foundations and towers, as well as any underground transmission lines. Towers 

placed in floodplains can disrupt water fდაბალი and trap debris which could 

further impede floodwater fდაბალი. 

 

Clearing of transmission corridor. Clearing and grubbing of vegetation, trees, and 

shrubs in forested areas may make the soil more susceptible to erosion and 

increase stormwater runoff, temporarily increasing the amount of suspended 

solids and turbidity in receiving waters, and potentially increasing the risk of 

flooding and sedimentation of drainage systems. 

The impacts, including magnitude of changes, are discussed in further detail beდაბალი and 

summarized in ცხრილი 5.1-xxx at the end of this chapter. The sensitivity of water receptors 

are established in sections 4.4 and 4.5. Examples of the sensitivity of the water environment 

are listed in ცხრილი 5-1.10 

5.1.4.2 მშენებლობის შედეგად გამოწვეული პოტენციური ზემოქმედება 

მშენებლობის პროცესში მოსალოდნელი ზემოქმედება ზედაპირულ და მიწისქვეშა 

წყლებზე იქნება პოტენციურად მცირე უარყოფითი. რაც შეეხება წყლის მოცულობას ნა 

ნაკადებს ზემოქმედება იქნება პოტენციურად ძალიან დაბალი და პრაქტიკულად არ 

შეცვლის არსებულ სიტუაციას. 

5.1.5 პოტენციური ზემოქმედება ეკოსისტემებზე, ცხოველებსა და მცენარეებზე 

წინამდებარე ნაწილი აღწერს პროექტისა და მისი ალტერნატივების სამშენებლო, 

საექსპლუატაციო და ტექ. მომსახურების ფაზების ზემოქმედებას ეკოსისტემებზე, 

ფლორასა და ფაუნაზე. ყოველი ეკოსისტემისთვის შეფასებულია ზემოქმედება დერეფნის 

ფარგლებში გავრცელებულ დომინანტურ ფლორაზე, ფაუნის სახეობებსა და იმ 

განსაკუთრებული მნიშვნელოვნების სახოებებზე (მაგ,IUCN-ის წითელ ნუსხის), 

რომლებიც შესაძლოა აღმოჩნდეს ამ ტერიტორიებზე. ამას გარდა, მასში აღწერილია 

დაცული სახეობების ჰაბიტატები; განხილულია პროექტის პირდაპირი და არაპირდაპირი 

ზემოქმედება; ასევე, ამ ეკოსისტემებისა და სახეობების ყველა ალტერნატივა. 

ბსგზშ-ის ეს ნაწილი დაწვრილებით აღწერს პროექტის პირდაპირსა და არაპირდაპირ 

ზემოქმედებას, როგორიცაა ჰაბიტატში შეტანილი ცვლილება, ტყეში ხანძრის გაჩენის 

რისკის ზრდა (ზემოქმედება ჰაბიტატზე/ეკოსისტემაზე), ფრინველებისა და ღამურების 

შეჯახება ან მათთვის დენის დარტყმა (ზემოქმედება ფაუნაზე), ელექტროენერგიის 

185


გადაცემისა და განაწილების გარემოსდაცვით, ჯანდაცვითი და უსაფრთხოების 

დირექტივბთან (IFC/WB, 2007) მიმართებაში. ეს დირექტივები აღწერს იმ შემარბილებელ 

ზომებს და მართვის მოწინავე გამოცდილებას, რომლებიც მიმართულია ამ ობიექტებზე 

პოტენციური ზემოქმედების შესამცირებლად. 

ამ ნაწილში, ასევე, რეკომენდირებულია კვლევების ჩატარება იმ 

ტერიტორიებზე/ჰაბიტატებიში/ეკოსისტემებში, სადაც შესაძლოა ნანახი იქნას 

განსაკუთრებული მნიშვნელოვნების სახოებები (გმს), რათა განისაზღვროს მათი ზუსტი 

ადგილმდებარეობა და გამოკვლეული ჰაბიტატის ვარგისიანობა მათთვის. კვლევები 

უნდა ჩატარდეს მას შემდეგ, რაც განისაზღვრება ცალკეული ანძების, მისასვლელი 

გზებისა და ტექნიკის განლაგების ადგილები. ეს შესაძლებლობას იძლევა დეტალურ 

საინჟინრო პროექტში შეტანილი იქნას ცვლილებები და შემარბილებელი ზომები. ბსგზშ- 

სა და გარემოსდაცვით ქმედებათა გეგმაში ყოველი სახეობისთვისაა მოცემული ტიპიური 

შემარბილებელი ზომები, რომლებიც შემუშავებულია საერთაშორისო მოწინავე 

გამოცდილების, მათ შორის ევროპული და აშშ-ის სტანდარტების გათვალისწინებით. 

ელექტროგადამცემის გასწვრივ არსებული სენსიტიური უბნები აღწერილია ნაწილებში 

4.1.2 (დაცული ტერიტორიები), 4.1.6 (ფაუნა), და 4.1.7 (ფლორა).ეს ის ტერიტორიებია, 

სადაც ყველაზე მნიშვნელოვანი ზემოქმედებაა მოსალდნელი. ამ თავში აღარაა მოცემული 

ამ ტერიტორიების, მცენარეებისა და ცხოველების ხელახალი აღწერა. 

5.1.5.1 ზემოქმედების პოტენციალის მატარებელი პროექტის ალტერნატივები 

ეკოსისტემებზე, ფლორასა და ფაუნაზე ყველაზე დიდი ზემოქმედების პოტენციალის 

მატარებელ ძირითად საქმიანობაში შედის გადამცემი ხაზის ზოლის, მისასვლელი 

გზების, ქვესადგურებისა და კაბელების მოწყობა; ასევე, ხაზის დერეფანში 

განხორციელებული ტექ. მომსახურების სამუშაოები. 

 

მიწის წმენდა და სამშენებლო სამუშაოები. გადამცემი ხაზის ზოლისა და ანძების 

მოწყობამ (მათ შორის რეაბილიტაციამ), ასევე მისასვლელი გზებისა და 

ქვესადგურების მოწყობამ შესაძლოა შეცვალოს ჰაბიტატი; ცვლილება 

დამოკიდებული იქნება არსებული მცენარეული საფარის, ტოპოგრაფიული 

მახასითებლებისა და გადამცემი ხაზის სამონტაჟო სიმაღლეზე. ამ საქმიანობის 

შედეგად ჰაბიტატში შეტანილი ცვლილების მაგალით შეიძლება იყოს ტყის 

განადგურება ან ფრაგმენტაცია, ბუნებრივი ჰაბიტატის განადგურება (რაც თავის 

მხრივ შესაძლოა მოიცავდეს საბუდარი ადგილების განადგურებას), მცენარეთა 

186


ინვაზიური სახობების გავრცელებას. ამას გარდა, შესაძლოა დაზიანდეს ან 

განადგურდეს ცხოველები და მცენარეები; ცხოველები შესაძლოა დაფრთნენ 

მანქანის, მუშახელის, ანძებისა და ტექნიკის ხმაურითა და მათ მიერ ლანდშაფტში 

შეტანილი ვიზუალური ცვლილებით. ზემოქმედების ზოგი ტიპი მუდმივი იქნება 

(მაგ, ხეების კაფვა ხაზისთვის გამოყოფილ ზოლში, 

საძირკვლებისთვის/ანძებისთვის გამოყოფილი მიწები), ხოლო მათი ნაწილი - 

დროებითი (მაგ, მცენარეული საფარის მოცილება/დაზიანება, ადამიანის 

საქმიანობა). 

კაბელების გაყვანა. გადამცემი ხაზის კაბელების გაყვანის სამუშაოებით 

გამოწვეული ზემოქმედება შედარებით მოკლევადიანი და დროებითი იქნება. 

კაბელების გასაჭიმად გამოყენებულმა მანქანების მოძრაობამ, ასევე დასაწყობების 

უბანზე განხორციელებულმა გადმოტვირთვის ოპერაციებმა შესაძლოა 

გამოიწვიოს ფიზიკური ზემოქმედება, როგორიცაა ცხოველებისა და ფრინველების 

დაზიანება ან დაღუპვა. კაბელების მონტაჟი გამოიწვევს ხმაურსა და ლანდშაფტის 

ვიზუალურ ცვლილებას, რამაც შესაძლოა მცირე ხნით დააფრთხოს ცხოველები და 

ფრინველები, ან სამუდამოდ შეაცვლევიმოს მათ საცხოვრისი. 

 

ტექ. მომსახურება. გადამცემის დერეფანში ჩატარებულმა ტექ. მომსახურების 

სამუშაოებმა შესაძლოა გამოიწვიოს ეროზია და უარყოფითად იმოქმედოს წყლის 

ხარისხზე. ასეთ საქმიანობას, რომელიც მოიცავს თიბვას, სარეველების 

განადგურებას, ხეების კაფვას, ინსპექტირებას, ანძებისა და საძირკვლების 

შეკეთებას, დაზიანებული კაბელების შეკეთება, მოყვება ხმაური და უბანზე 

მუშახელისა და ტრანსპორტის გამოჩენა. 

5.1.5.2 ზემოქმედება ხმელეთის ჰაბიტატებზე 

ქვესადგურებისა და გადამცემი ხაზის დერეფნის, მოწყობა, ექსპლუატაცია და ტექ. 

მომსახურება გამოიწვევს ხმელეთის ჰაბიტატის შეცვლასა და დაზიანებას, 

განსაკუთრებით კი ტყით დაფარულ უბნებზე. მიწის ამოღება, მოსწორება ან სხვა 

ნებისმიერი მიწის სამუშაო აზიანებს ნიადაგის ნაყოფიერი ფენას, სადაც გვხვდება 

მცენარეთა თესლი და უხერხემლო ცხოველები. ისინი კი მნიშვნელოვანია ჯანსაღი 

ეკოსისტემისთვის. ეროზია და ნიადაგის ზედა ფენის განადგურება ხმელეთის 

ჰაბიტატებთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი საკითხია, რომლის აქტუალობაც 

სამშენებლო საქმიანობასთანაა დაკავშირებული. 

სამუშაო ბრიგადები ანძებამდე მისასვლელად არსებულ გზებს გამოიყენებს, ხოლო თვით 

დერეფანში შევლენ უგზო ადგილიდან, ან გრუნტოვანი გზით. დერეფანში არ მოეწყობა 

მუდმივი ან დროებითი მოასფალტებული/გრუნტოვანი გზა, რაც მნიშვნელოვნად 

187


შეამცირებს პოტენციურ ზემოქმედებას. ზოგიერთ ადგილას, მათ შორის ბორჯომ- 

ხარაგაულის ეროვნულ პარკზე გამავალ მონაკვეთზე მისასვლელად გამოყენებული 

იქნება ვერტმფრენი. 

ხაზის ტექ. მომსახურება, რაც გულისხმობს მცენარეთა ზრდის კონტროლს, 

განხორციელდება მექანიკურად და გაკაფვა მოხდება ყოველ 6-8 წელში ერთხელ. 

მცენარეთა კონტროლისთვის არ გამოიყენებენ ჰერბიციდებს, რაც შეამცირებს მცენარეებსა 

და მიწის ჰაბიტატზე მოსალოდნელ ზემოქმედებას. 

მცენარეთა სახეობების გადასარჩენად აუცილებელია სათანადო ხმელეთის ჰაბიტატის 

არსებობა; ამას გარდა, ამ უკანასკნელმა ეკოსისტემაზე დამოკიდებული ფრინველები და 

ცხოველები უნდა უზრუნველყოს სათანადო საკვებით, ტერიტორიით, საბუდარი 

ადგილებითა და ბუნაგებით. პროექტთან დაკავშირებული დიდი ზემოქმედება, როგორიც 

შეიძლება იყოს ველური ბუნების ჰაბიტატების დაკარგვა, ტყის ფრაგმენტაცია, ტყეში 

ხანძრის გაჩენის რისკი და ინვაზიური სახეობების შემოტანა, შეიძლება დაკავშირებული 

იყოს უბნის მოწყობასთან, მუშახელის, ტრანსპორტისა და ტექნიკის გადაადგილებასთან, 

ნიადაგისა და მცენარეული საფარის დაზიანებასთან, ხეების გადაბელვასა და კაფვასთან. 

ისინი დაწვრილებით ქვემოთაა აღწერილი. 

ხმელეთის ჰაბიტატის ცვლილება. გადამცემი ხაზის მოწყობის დროს ჰაბიტატის 

ცვლილებამ შესაძლოა უარყოფითად იმოქმედოს ველური ბუნების სახეობებზე, თუმცა 

მას დადებითი შედეგებიც შეიძლება ჰქონდეს. ელექტროგადამცემის დერეფანში 

სამშენებლო საქმიანობის განხახორციელებლად შესრულებულმა წმენდამ შესაძლოა 

გამოიწვიოს შესაფერისი ჰაბიტატის დაკარტვა, რაც თავის მხრივ გამოიწვევს მრავალი 

მცენარისა და ცხოველის, მათ შორის გადაშენების პირას მყოფი სახეობების შემცირებას. 

სამშენებლო უბნებზე მოსალოდნელია ბიომრაფალფეროვნების შემცირება, რადგანაც 

გარკვეულ მცენარეებსა და ცხოველებს ვერ გადააქვს მათ ტერიტორიაზე შეჭრა და 

დროებით მაინც ტოვებენ ტერიტორიას. სამიგრაციო ბილიკებზე ზემოქმედებამ შესაძლოა 

გამოიწვიოს სეზონური მიგრაციის შეჩერება ან ცვლილება, რასაც სულ მცირე სამშენებლო 

სამუშაოების განმავლობაში ექნება ადგილი. აღსანიშნავია, რომ სამშენებლო სამუშაოების 

ხანგრძლივობა ცალკეულ უბანზე მოკლე იქნება და ერთ-ორ კვირას გასტანს; თუმცა, 

დერეფნის გარკვეულ მონაკვეთებზე მშენებლობა რამოდენიმე თვესაც კი გაგრძელდება. 

შესაბამისად, იმ ადგილებში, სადაც დომინირებს ტყეები, ბუჩქნარი ან მსგავსი 

საზოგადოებები, ჰაბიტატის სახეცვლილებებმა შესაძლოა შექმნას დამატებითი „კიდურა“ 

ჰაბიტატები, რაც გაზრდის ტერიტორიაზე არსებული მცენარეულ საფარს (გარკვეულ 

სახეობებს მაინც) და დადებითად იმოქმედებს ჰაბიტატის საერთო მდგომარეობაზე. 

ველური ბუნების ჰაბიტატებზე ზემოქმედების დადებითი და უარყოფითი მხარეები 

188


უნდა შეფასდეს მთლიანი ზემოქმედების შესწავლით. 

ტყის ხანძრები. ხაზის ქვემოთ მცენარეული საფარის უკონტროლო ზრდამ, ან 

მშენებლობის/ტექ. მომსახურების დროს მოჭრილი ხეების დატვებამ დერეფნის 

ფარგლებში შესაძლოა ხელი შეუწყოს ხანძარს. დერეფნის ფარგლებში საჭიროა 

მცენარეული საფარის რეგულარული კონტროლი (6-8 წელიწადში ერთხელ), რათა არ 

დაზიანდეს საჰაერო გადამცემი ხაზები და ანძები. მცენარეთა კონტროლი აუცილებელია, 

რადგანაც მაღალი ხეების უკონტროლო ზრდამ და მცენარეულობის სიუხვემ შესაძლოა 

გამოიწვიოს ელექტროენერგიის შეწყვეტა თუ ტოტები და ხეები შეეხება ძაბვის ქვეშ მყოფ 

ხაზებს; ამან შეიძლება გამოიწვიოს ტყისა და ბუჩქნარის აალებაც, ფოლადის 

აღჭურვილობის კოროზია და ხელი შეუშალოს დამიწების მოწყობილობის მუშაობას. 

ტყის ხანძარი ასევე მოსალოდნელია სამშენებლო და ტექ. მომსახურების სამუშაოებისას, 

თუ მუშახელი უყურადღებოდ მოექცევა აალებად მასალებსა და საწვავს. 

დერეფანში არსებული ტყის ეკოსისტემა ხანზძრის მიმართ განსაკუთრებით 

სენსიტიურია, რადგანაც ამ ტერიტორიას ახასიათების ხანძრის მაღალი რისკი. რადგანაც 

პროექტით მოცული ტყის ჰაბიტატები ხანძრის მაღალი რისკის მატარებელია, ხანძრის 

ალბათობის შესამცირებლად განხორციელდება შემარბილებელი ზომები. 

ინვაზიური და ეგზოტიკური სახეობები. ფლორის უცხო ან არაადგილობრივი 

სახეხობების განზრახ ან შემთხვევით შეტანა იმ ადგილებში, სადაც ისინი ჩვეულებრივ არ 

იზრდება, მნიშვნელოვან საფრთხეს შეუქმნის ბიომრავალფეროვნებას, რადგანაც 

ზოგიერთი უცხო სახეობა ინვაზიური შეიძლება გახდეს, თუ სწრაფად გავრცელდა და 

განდევნა ადგილობრივი სახეობები. 

დერეფანში ტყით დაფარული ჰაბიტატების გაკაფვა ჰაბიტატის ტიპის ერთადერთი 

მნიშვნელოვანი ცვლილება იქნება. მცენარეული საფარის მოცილების შემდეგ გრუნდი 

ბუნებრივად დაიფარება ადგილობრივი და არაადგილობრივი სახეობებით. რადგანაც 

არსებობს ტყის ჰაბიტატებში ინვაზიური ეგზოტიკური სახეობების შეტანის რისკი, 

გამოყენებული იქნება შემარბილებელი ზომები, რომლებიც შეამცირებს ინვაზიური 

სახოებების კოლონიზაციასა და გავრცელებას. 

5.1.5.2 ზემოქმედება წყლის ჰაბიტატებზე 

სამშენებლო და ტექ. მომსახურების დამუშაოები სავარაუდოდ უარყოფითად იმოქმედებს 

ნაკადულების, ზედაპირული წყლის ობიექტებისა და გრუნტის წყლების ხარისხზე; ამან 

კი შესაძლოა გავლენა მოახდინოს წყლის ადგილობრივ ჰაბიტატებზე და მდინარის ქვემო 

დინებაში არსებულ ბიოტაზე, საზოგადოებებსა და სათევზე მეურნეობებზე. წყლის 

189


ხარისხზე ზემოქმედება შესაძლოა მოყვეს ეროზიასა და წყლის ობიექტებში ნატანისა და 

ორგანული ნარჩენების აკუმულაციას (მაგ, ხაზის ან მისასვლელი გზების მდინარეზე 

გადასასვლელებთან). ქიმიური დაბინძურება შეიძლება მოყვეს პესტიციდების, თხევადი 

საწვავის ან საპოხის, ტექნიკის გამაგრილებელი სითხისა და სატრანსფორმატორო ზეთის 

გამოყენებას ან დაღვრას. საკვები ნივთიერებების მომატება შესაძლოა მოყვეს ნიადაგის 

ეროზიასას და სასუქების გამოყენებას. ნაკადულის დინების შეცვლამ შეიძლება 

იმოქმედოს თევზებსა და წყლის ბიოტას პოპულაციებზე. წყლის რესურსებსა და მასთან 

დაკვშირებული ჭალისპირა ზონაზე პირდაპირი უარყოფითი ზეგავლენის თავიდან 

ასაცილებლად მნიშვნელოვანია წყლის ხარისხის, რაოდენობისა და ჰაბიტატების დაცვა. 

სიმღვრივისა და ნატანის მომატება. მცენარეთა გაკაფვასა და მიწის სამუშაოებმა შესაძლოა 

გამოიწვიოს ზედაპირის სწრაფი ეროზია, არხების ნაპირების წარეცხვა და ნატანის 

ტრანსპორტირება, რასაც მოყვება სიმღვრივისა და ნატანის მატება წყლის მიმღებ 

ობიექტებში. იგივე შიძლება მოყვეს ტრანსპორტის გადაადგილებას მცირე ნაკადულებზე, 

ან ტრანსპორტის მოძრაობით ნაკადულის მახლობად მცენარეული საფარის დაზიანებას. 

ყოველივე ეს უარყოფითად მოქმედებს წყლის ხარისხზე და შესაბამიად, აუარესებს 

თევზებისა და წყლის უერხემლოების მდგომარეობას, უშლის რა მათ ხელს სუნთქვაში, 

კვებასა და სხვა ქმედებებში. დიდი რაოდენობით სილამ და ნატანმა შესაძლოა დაფაროს 

და გამოუსადეგარი გახადოს კრიტიკული ჰაბიტატი და საქვირითო ადგილები, ასევე 

გასრისოს ქვირითი. 

ნაწილ 5.1.4-ში, რომელიც აღწერს ზემოქმედებას ზედაპირული წყლის ჰიდროლოგიაზე, 

ნაჩვენებია, რომ წყლის ხარისხზე ზემოქმედება მნიშვნელოვანი არ იქნება. ამიტომ, ამ 

ჰაბიტატებით მოსარგებლე ველურ ბუნებაზე ზემოქმედებას უმნიშვნელო იქნება. თუმცა, 

ზოგიერთ მცირე ნაკადულსა და ჭარბტენიან უბანზე ზემოქმედება შესაძლოა 

მნიშვნელოვანი იყოს. ამიტომაც, პროექტის სამუშაოები შეძლებისდაგვარად დაიგეგმება 

წყლის ობიექტებიდან მოცილებით; ამას გარდა, ნაკადულთა დაზიანებული ნაპირები და 

ფსკერები აღდგება სამშენებლო სამუშაოების დასრულების შემდეგ, რაც 

დაკონკრეტებულია ცხრილში 6-1. 

კალაპოტის დაზიანება. ხაზების, გზების ან ნაგებოების მოწყობისთვის შესაძლოა საჭირო 

გახდეს მძიმე ტექნიკის მუშაობა წყლის ჰაბიტატის მახლობლად, ან მისი გადაკვეთა. 

ასეთმა საქმიანობამ შესაძლოა დააზიანოს კალაპოტი და დაჭაობებული ადგილი, 

ამოთხაროს წყალმცენარეები და ხელი შეუშალოს თევზის მიგრაციას/ქვიროთობას. . 

მშენებლობისა და მიწის წმენდის დროს წარმოქმნილი ნარჩენები შესაძლოა დაგროვდეს 

თხრილებში და სხვა სადრენაჟო ნაგებობებში, ან მოხვდეს ტბებში, მდინრეებსა და 

დაჭაობებულ ადგილებში, რითაც ჩაიხერგება ბუნებრივი ჰიდროლოგიური დინებები და 

მიგრაციული ბილიკები. გაკაფვისა და მიწით ამოვსების სამუშაოებმა შესაძლოა 

190

PROJECTS\Georgia\MapDocs\Figure5.1-4_Viewshed-Overview-Alt1_050809.mxd May 8, 2009 

Gorguli 

!H 

Baghdati 

K urikhana 

TURKEY 

Ajameti 

Managed 

Reserve 

!H 

!H 

Zeda Zegani 

!H 

!H 

Khani 

!H 

!H 

!H 

!H 

!H 

Argveta 

Zestaponi 

!H 

Pirveli Sviri !H 

!H 

Shua Kvaliti 

!H 

Venakhchala 

Zestafoni 

substation 

(existing) 

!H Sakraula 

Tsinubanistskali 

!H 

!H 

Borjomi-Kharagauli 

National Park 

# 

Lomis mta 

Borjomi 

Borjomi !H 

Nature Reserve 

!H Abastumani 

Tsinubani 

Akhaltsikhe 

Abastumani 

Persa 

!H 

Mugareti !H 

!H substation 

!H 

Tsakhani 

!H !H !H (proposed) 

!H 

Agara 

Varkhani !H Tskruti !H !U !H 

Klde Sakuneti 

Tkemlana 

!H 

Benara 

Baratkhevi 

Vale 

Terjola 

Akhaltsikhe 

Tkibuli 

Kvirila 

Viewshed Analysis 

Tower Spacing = 500 meters 

Tower Height = 35 meters 

Observer Height = 2 meters # Kiumbeti 

Proposed route 

5 kilometer buffer 

Major roads from which 

towers are visible 

Tower Visibility 

Visible (at least one tower) 

No Towers Visible 

(Obstructed by Topography) 


(Obstructed by Forest) 

o 

!H 

Indusa 

Mtk vari 

Chiatura 

Kharagauli 

Oshiristskali 

!H 

Oshora 

!H 

!H 

Aspindza Damala 

Mtkvari 

Paravani 

Sachkhere 

!H 

Bakurianis Andeziti !H 

!H 

!H Akhaldaba 

Tsaghveri 

!H 

Surami 

!H 

Khashuri 

!H 

!H Bakuriani 

Ktsia-Tabatskuri 

Managed Reserve 

# 

Tabatskuri # 

Karakaia 

!H 

Tavkvetili 

Tetrobi 

Managed 

!H 

Tabatskuri 

Reserve 

Moliti 

Modega 

!H !H Chikharula 

!H 

# 

Shavnabada 

Azavreti 

!H !H !H Bezhano 

!H Alatumani 

!H Ghado 

Kochio 

Gokio 

!U !H Alastani 

# 

Samsari 

Ch 

ibareti 

Akhalkalaki 

0 5 10 15 20 25 30 

Kilometers 

WGS 1984 UTM Zone 38N 

!H 

Ninotsminda 

Eldaghi 

# 

Settlements 

!H City 

!H Town 

!H Village 

# 

Didi Abuli 

!H Kornisi 

Agara 

!H 

Java !H 

!H 

# 

Arjevani 

# 

Agrikari 

!H 

Tarsoni 

!H 

Kariaki 

!H !H Bashkoi 

!U 

!H !H !U !H Gumbati 

Bareti 

!H 

!H 

Imera 

Kizilkilisa !U Ashkala Santa 

!H !H !U 

Avranlo 

Tsalkis Beshtasheni 

Tskalsatsavi 

!H 

!H Shipiaki 

Tsalka 

Paravani 

Ktsia 

Kareli 

Tskhinvali 

!U Monuments 

National Protected Areas 

Major Railroads National Park 

Roads # Mountains Managed Reserve 

Rivers Lakes 

Strict Nature Reserve 

!H 

Gori 

Beiukchai 

Trialeti !H 

Bediani !H 

Dmanisi 

!H 

Mtkvari (Kura) 

AlgeTi 

National 

Park 

Kldeisi 

# Tsaratskaro 

Manglisi 

!H 

!H 

Tetri Tskaro 

Kaspi 

!H 

!H Kazreti 

!H Akhalgori 

Chkhikvta 

!H 

!H 

Dagheti 

!H Matsevani 

!H 

Bolnisi 

!H 

Zhinvali !H 

Dusheti 

!H 

!H 

!H 

Kojori 

Algeti 

!H 

Shaumiani 

# Laghis Mta 

Tbilisi 

Akhaltsikhe 

! ^_ 

Gardabani 

Zahesi 

!H 

!H 

!H !H 

Jandari 

Kosalari 

!U !H 

!H Marneuli 

Tamarisi 

Mashavera 

Mtskheta 

Black 

Sea 

Tbilisi 

Khrami 

GEORGIA 

TURKEY 

Kumisi 

Zestaponi 

! 

ARMENIA 

Tianeti 

!H 

Tbilisi 

National 

Park 

!H 

Didi Lilo 

Rustavi 

!H 

Kura 

Keshalo 

!H 

!H Sioni 

!H 

Ilmazo !H 

Kapanachkhi 

Black Sea Regional Transmission Project 

Alternative 1 Viewshed 

RUSSIA 

Proposed 

transmission line 

! 

Gardabani 

substation 

(existing) 

!H 

Gardabani 

Managed 

Reserve 

AZERBAIJAN 

AZERBAIJAN 

Gardabani 

Figure 

5.1-4

PROJECTS\Georgia\MapDocs\Figure5.1-5_Viewshed-Borjomi-Alt1-2_050809.mxd May 8, 2009 

Alternative 1 

Gorguli 

!H 

TURKEY 

Kur 

ikhana 

Baghdati 

Baratkhevi 

o 

!H 

!H Abastumani 

Abastumani 

!H 

!H 

Tsakhani 

!H 

Varkhani 

!H Benara 

Ajameti 

Managed 

Reserve 

!H 

Venakhchala 

!H 

Vale 


!H 

Zeda Zegani 

Terjola 

!H 

Khani 

!H Tskruti 

!H 

!H 

Akhaltsikhe 


!H 

Argveta 

!H 

Shua Kvaliti 

!H 

Sakraula 

0 2.5 5 7.5 10 12.5 15 

Kilometers 

Zestafoni 

substation 

(existing) 

!H 

Klde 

!H 


Zestaponi 

Kvirila 

Persa Tsinubani 

!H 

!H 

Mugareti !H 

Agara !H 

Settlements 

!H City 

!H Town 

!H Village 

!U 

!H 

Sakuneti 

!H 

Tkemlana 

!H 

Indusa 

!H 


National Park 

Mtkvari 

Kharagauli 

Black 

Sea 

Akhaltsikhe 

substation 

(proposed) 

Lomis mta 

# 

Borjomi 


Aspindza 

!U Monuments 

Major 

Roads 

Rivers Lakes 

!H 

Oshora 

!H 

GEORGIA 

TURKEY 

Zestaponi 

Map 

Extent 

! 

Tbilisi 

! ^_ 

Oshiristskali 

!H 

Damala 

Akhaltsikhe 




Observer Height = 2 meters 




Railroads National Park 


# Mountains Managed Reserve 

Alternative 1 and 2 Viewsheds, Borjomi-Kharagauli National Park 


RUSSIA 

Proposed 


ARMENIA 

Gardabani 

! 







Gorguli 

!H 

TURKEY 

AZERBAIJAN 

Kur 

ikhana 

Baghdati 

Baratkhevi 

!H 

!H Abastumani 

Abastumani 

!H 

!H 

Tsakhani 

!H 

Varkhani 

!H 

Benara 

Ajameti 

Managed 

Reserve 

!H 

Venakhchala 

!H 

Vale 


!H 

Zeda Zegani 

Terjola 

!H 

Khani 

!H Tskruti 

!H 

!H 

Akhaltsikhe 

!H 

Argveta 

!H 

Shua Kvaliti 

!H 

Sakraula 

Zestafoni 

substation 

(existing) 

!H 

Klde 

!H 


Zestaponi 

Kvirila 


!H 

!H 

Mugareti !H 

Agara !H 

!U 

!H 

Sakuneti 

!H 

Tkemlana 

!H 

Indusa 

!H 


National Park 

Mtkvari 

Kharagauli 

Akhaltsikhe 

substation 

(proposed) 

Lomis mta 

# 

Borjomi 


Aspindza 

Alternative 2 

!H 

Oshora 

!H 

Oshiristskali 

!H 

Damala 

Figure 

5.1-5

PROJECTS\Georgia\MapDocs\Figure5.1-6_Viewshed-Borjomi-Alt1-3_050809.mxd May 8, 2009 

Alternative 1 

Gorguli 

!H 

TURKEY 

Kur 

ikhana 

Baratkhevi 

!H 

Baghdati 

o 

!H Abastumani 

Abastumani 

!H 

!H 

Tsakhani 

!H 

Varkhani 

!H Benara 

Ajameti 

Managed 

Reserve 

!H 

Venakhchala 

!H 

Vale 


!H 

Zeda Zegani 

Terjola 

!H 

Khani 

!H Tskruti 

!H 

!H 

Akhaltsikhe 


!H 

Argveta 

!H 

Shua Kvaliti 

!H 

Sakraula 

0 2.5 5 7.5 10 12.5 15 

Kilometers 

Zestafoni 

substation 

(existing) 

!H 

Klde 

!H 


Zestaponi 

Kvirila 


!H 

!H 

Mugareti !H 

Agara !H 

Settlements 

!H City 

!H Town 

!H Village 

!U 

!H 

Sakuneti 

!H 

Tkemlana 

!H 

Indusa 

!H 


National Park 

Mtkvari 

Kharagauli 

Black 

Sea 

Akhaltsikhe 

substation 

(proposed) 

Lomis mta 

# 

Borjomi 


Aspindza 

!U Monuments 

Major 

Roads 

Rivers Lakes 

!H 

Oshora 

!H 

GEORGIA 

TURKEY 

Zestaponi 

Map 

Extent 

! 

Tbilisi 

! ^_ 

Oshiristskali 

!H 

Damala 

Akhaltsikhe 








Railroads National Park 


# Mountains Managed Reserve 

Alternative 1 and 3 Viewsheds, Borjomi-Kharagauli National Park 


RUSSIA 

Proposed 


ARMENIA 

Gardabani 

! 







Gorguli 

!H 

TURKEY 

AZERBAIJAN 

Kur 

ikhana 

Baratkhevi 

!H 

Baghdati 

!H Abastumani 

Abastumani 

!H 

!H 

Tsakhani 

!H 

Varkhani 

!H 

Benara 

Ajameti 

Managed 

Reserve 

!H 

Vale 


!H 

Zeda Zegani 

!H 

Venakhchala 

Terjola 

!H 

Khani 

!H Tskruti 

!H 

!H 

Akhaltsikhe 

!H 

Argveta 

!H 

Shua Kvaliti 

!H 

Sakraula 

Zestafoni 

substation 

(existing) 

!H 

Klde 

!H 


Zestaponi 

Kvirila 


!H 

!H 

Mugareti !H 

Agara !H 

!U 

!H 

Sakuneti 

!H 

Tkemlana 

!H 

Indusa 

!H 


National Park 

Mtkvari 

Kharagauli 

Akhaltsikhe 

substation 

(proposed) 

Lomis mta 

# 

Borjomi 


Aspindza 

Alternative 3 

!H 

Oshora 

!H 

Oshiristskali 

!H 

Damala 

Figure 

5.1-6

PROJECTS\Georgia\MapDocs\Figure5.1-7_Viewshed-Ktsia-Alts_050809.mxd May 8, 2009 

a 

a 

Alternative 1 

!H 

!H 

Aspindza 

!H 

!H 

Aspindza 

Oshora 

Alternatives 2 and 3 

Oshora 

Oshiristskali 

Oshiristskali 

Tetrobi 

Managed 

Reserve 


# 

Karakaia 

!H 

!H 

!H !H 

Damala 

!H 

!U 


ti 

!H 

# 

Karakaia 

!H 

!H 

!H !H 

Damala 

o 

Tetrobi 

Managed 

Reserve 

!H 

!U 

ti 

!H 

Azavreti 

Gokio 

Alastani 

Azavreti 

Gokio 

Alastani 

0 2.5 5 7.5 10 

Kilometers 


Ghado 

Ghado 

Modega 

!H 

Modega 

!H 

Settlements 

!H City 

!H Town 

!H Village 

!H 

Bakuriani 

!H 

Kochio 

!H 

Bakuriani 



!H 

Kochio 

!H 

!H 

Moliti 

Chikharula 

Bezhano 

!H 

Alatumani 

!H 

Bezhano 

Alatumani 

!H 



!H 

Moliti 

Chikharula 

!U Monuments 

Major 

Roads 

Rivers Lakes 

!H 

Tabatskuri 

!H 

Tabatskuri 

Tabatskuri 

Tabatskuri 

# 

Samsari 

# 

Samsari 


# 

Tavkvetili 

# Shavnabada 





# 

Tavkvetili 

# Shavnabada 









Ktsia 

Kizilkilisa 

Ktsia 

Kizilkilisa 

!H 

!U 

!H 

!U 

!H 

!U !U 

!H 

!H 

Avranlo 

!H 

!U !U 

!H 

!H 

Avranlo 

Ashkala 

Ashkala 

!H 

!H 

# 

Arjevani 

Tarsoni 

# 

Arjevani 

Tarsoni 

Gumbati 

Gumbati 

!H 

Santa 

!H 

Santa 

Kariaki 

Tsalkis 

Tskalsatsavi 

Kariaki 

Tsalkis 

Tskalsatsavi 

Railroads Managed Reserve 


# Mountains 

Alternative 1, 2, and 3 Viewsheds, Ktsia-Tabatskuri Managed Reserve 

Black 

Sea 

GEORGIA 

Zestaponi 

! 

Map 

Extent 

Akhaltsikhe 

Tbilisi 

! ^_ 

TURKEY 

RUSSIA 

Proposed 


ARMENIA 

Gardabani 

! 

AZERBAIJAN 

!H 

!H 

Beshtasheni 

!H 

Tsalka 

Trialeti !H 

Beshtasheni 

!H 

Tsalka 

Trialeti !H 

!H 

!H 

Figure 

5.1-7 

!H 

!H

PROJECTS\Georgia\MapDocs\Figure5.1-8_Viewshed-AkhaltsikheSub_050809.mxd May 8, 2009 

!H 

Persa 

o 

0 

!H 

Mugareti 

0.5 1 1.5 

Kilometers 



!H!H 

Tsinubani 

!U 

Settlements 

!H City 

!H Town 

!H Village 

!H 

Agara 

!H 

Sakuneti 


National Park 

Akhaltsikhe 

Substation 

(proposed) 

!U Monuments 

Major 

Roads 

Railroads 

Rivers 

Lakes 

!H 

Tkemlana 

Mtkvari 


National Park 

Black 

Sea 

GEORGIA 

Zestaponi 


Substation Height = 7.3 meters 



(alternative 1) 

5 kilometer radius 

Substation Visibility 

Visible 

Not Visible 


Not Visible 



Akhaltsikhe Substation Viewshed 

! 

RUSSIA 

Tbilisi 

Akhaltsikhe 

! ^_ 

TURKEY 

Map 

Extent 

Proposed 


ARMENIA 

Gardabani 

! 

AZERBAIJAN 

Figure 

5.1-8


შეცვალოს ზედაპიურული და მის ქვემოთ არსებული დინებები; შედეგად, წყალი 

ზედაპირზე ახალ ადგილებში გამოვა. ჰიდროლოგიურ ცვლილებას (მაგ, დინების 

სიჩარისა და მიმართულების შეცვლა) შესაძლოა მოყვეს გარკვეული სახობებისთვის 

მიუღებელი პიროებების ჩამოყალიბება. 

ინვაზიური და ეგზოტიკური სახოებები. ფლორისა და ფაუნის უცხო ან არაადგილობრივი 

სახეხობების განზრახ ან შემთხვევით შეტანა იმ ადგილებში, სადაც ისინი ჩვეულებრივ არ 

იზრდება, მნიშვნელოვან საფრთხეს შეუქმნის ბიომრავალფეროვნებას, რადგანაც 

ზოგიერთი უცხო სახეობა ინვაზიური შეიძლება გახდეს, თუ სწრაფად გავრცელდა და 

განდევნა ადგილობრივი სახეობები. ინვაზიურმა და ეგზოტიკურმა სახეობებმა შესაძლოა 

განდევნოს ადგილობრივი სახოება ან კონკურენცია გაუწიოს მას, შემოიტანოს დაავადება, 

რომლის მიმართაც ადგილობრივი სახეობა არარეზისტენტულია, ან გამოიწვიოს 

არსებული მცენარეებისა და ცხოველების ჭარბი მოხმარება. 

წყლის ჰაბიტატებთან შესრულებული სამუშაოებით მოსალოდნელი არ არის ინვაზიური, 

ეგზოტიკური სახოებების გავრცელება მათში. 

5.1.5.3 ფიზიკური ზემოქმედება ფაუნაზე 

ფრინველებისა და ღამურების დაჯახება და დენით დაღუპვა. გადამცემის ანძებისა და 

გამანაწილებელი ძელების სიმღლეთა სხვადასხვაობამ, ასევე ხაზებში გამავალმა 

ელექტროენერგიამ მთთან დაჯახებისას/დენის დარტყმისას შესაძლოა გამოიწვიოს 

ფრინველთა და ღამურათა სიკვლილიანობა. თუ ხაზები და შესაბამისი ინფრასტუქტურა 

განლაგდება ფრინველთა ყოველდღიურ ან მიგრაციულ მარშრუტებზე, შესაძლოა მათ 

დიდი რაოდენობის ფრინველი შეასკდეს; ეს შედეგი ასევე მოსალოდნელია ღამით ან 

ცუდი განათების პირობებში (მაგ, ნისლში) გადაადგილების შემთხვევაში. ფრინველებისა 

და ღამურების შეჯახებამ ხაზებთან შესაძლოა გამოიწვიოს ელექტროენერგიის შეწყვეტა 

ან ხანძარი. თუ კაბელები საკმარისი დაშორებით არ დამონტაჟდება, რათა ფრინველებმა 

ვერ შესძლონ ერთდროულად ორ კაბელზე შეხება, ან თუ შემარბილებელი ზომები არ 

გატარდება, დიდი მონადირე ფრინველები (მტაცებლები) შესაძლოა დენის დარტყმით 

დაიღუპოს. მიგრაციული ბილიკებისა და იშვიათი სახოებების გამო მაღალი რისკის 

მატარებელია დერეფნის აღმოსავლეთ-დასავლეთის მონაკვეთი, რომელზეც მოდის 

დერეფნის მეტი წილი (იხ. ნახ. 4-13). ცხრილში 6-1 მოცემულია შემარბილებელი ზომები. 

ის მძიმე წონის სწრაფად მფრენი ფრინველები, რომელთაც მცირე ფრთები აქვთ, 

წარმოადგენენ ხაზებთან შეჯახების მაღალი რისკის მქონე ჯგუფს, რადგანაც მათი 

რეაქციის სიჩქარე შეზღუდულია. ამ ჯგუფში შედის შემდეგი ფრინველები: 

191


 

 

 

Galliformes – მწყერი (Coturnix coturnix) საქართველოში მნიშვნელოვანი სანადორო 

ფრინველია. მისი დაჯახება ხაზებთან დაფიქსირებულია. 

Gruiformes – ასეთი ორი სახეობაა: რუხი წერო (Grus grus) და Anthropoides virgo. 

ჯავახეთის პლატოზე გავრცელებული რუხის წეროს მცირე პოპულაცია ახლახან 

კლასიფიცირებული იქნა ცალკე ენდემურ ჯგუფად. ამ სახოების მხლოლოს 

ასიოდე წყვილია შემორჩენილი. 

Pelecaniformes – გვხვდება ვარხვის ორი არამიგრაციული სახოება, თუმცა ისინი 

მომთაბარეობენ და ხშირად კვეთენ გადამცემის დერეფანს. ორთავე სახოება 

შეტანილის საქართველოს წითელ ნუსხაში. 

დერეფნის მთელს სიგრძეზე გადაკვეთს ფრინველთა საფრენი ბილიკები. ისინი მიუყვება 

მდ. ქცია-ხრამის ხეობას და თრიალეთის ქედის სამხრეთ ფერდობებს. 

ბუდეებისა და ბუნაგების დაზიანება. ფუნდამენტების, ანძების, მისასვლელი გზებისა და 

ქვესადგურების მოწყობამ, ასევე დერეფანში გადაადგილებამ შესაძლოა დაანგრიოს ან 

დააზიანოს საბუდარი და ცხოველთა ბუნაგები. მნიშვნელოვანი სახოებების გამრავლების 

სავარაუდო ან ცნობილი ადგილები, რომლებიც დაცული ტერიტორიის ფარგლებშია 

მოქცეული, ან ცხრილ 4-1-2-შია შეტანილი (იხ. ნახ. 4-15), ადგილზე უნდა იქნას 

შესწავლილი, რათა დადგინდეს მათი ზუსტი ადგილმდებაროება სამუშაოების 

დაწყებამდე. ამ ადგილებში სამუშაოები შეძლებისდაგვარად არ უნდა განხორციელდეს 

გამრავლების სეზონზე; საჭირო იქნება სიფრთხილის იმ ზომების მიღებაც, რომლებიც 

მოცემულია ნაწილი 5.1.5.5-ის ცხრილ 6-1-ში. 

სხვა ფიზიკური ზემოქმედება. მშენებლობისა და ტექ. მომსახურებისთვის მცენარეული 

საფარის მოცილებამ, გრუნის ამოღებამ, ტრანსპორტის/ტექნიკის გადაადილებამ გზებზე, 

გრუნტსა ან ხევებზე, მასალების დატვირთვა-გადმოტვირთვამ, კაბელის გაჭიმვამ და სხვა 

სამუშაოებმა შესაძლოა დააზიანოს ან დაღუპოს მცენარეები და ცხოველები. შეჯახება, 

გაგუდვა, დამცავი ჰაბიტატის განადგურება, თესლიანი მცენარეების განადგურება, 

ბუდეებისა და კვერცხების განადგურება და სხვა იწვევს ორგანიზმის მყისიერსა ან 

შემდგომ დაღუპვას. ასეთი ზემოქმედება მნიშვნელოვანია, თუ ეხება ორგანიზმების დიდ 

ჯგუფს, ხშირად ხდება, ან ეხება განსაკუთრებით სენსიტიური მცენარის/ცხოველის 

პოპულაციას, რომელსაც არ შეუძლია ზიანის გადატანა ან რომელიც ისედაც 

მცირერიცხოვანია. სენსიტიური უბნების შესწავლით შესაძლებელია ზემოქმედების 

მნიშვნელოვნად შემცირება. ამას გარდა, პოპულაციების უმეტესობას აქვს აღდგენის 

უნარი, განსაკუთრებით მაშინ, თუ პროექტი მაქსიმალურად არიდდება კრიტიკულსა და 

სენსიტიურ ჰაბიტატებს; პროექტში ასევე გათვალიწინებული უნდა იქნას ისეთი ზომები, 

როგორცაა მტაცებელთა დაცვა და სხვა. მათი ჩამონათვალი იხილეთ ნაწილ 5.1.5.5-სა და 

192


ცხრილ 6-1-ში. 

5.1.5.4 ფიზიკური ზემოქმედება ფლორაზე 

ფლორის განადგურება. ფუნდამენტების, ანძების, მისასვლელი გზებისა და 

ქვესადგურების მოწყობამ, ასევე დერეფანში გადაადგილებამ შესაძლოა დაანგრიოს ან 

დააზიანოს მცენარის ღირებული სახეობები. მნიშვნელოვანი სახოებების გავრცელების 

სავარაუდო ან ცნობილი ადგილები (მაღალი და საშუალო სენსიტიურობის უბნები 

ნაჩვენებია ნახ. 4-11a-დან ნახ. 4-11h-მდე), ადგილზე უნდა იქნას შესწავლილი, რათა 

დადგინდეს მათი ზუსტი ადგილმდებაროება სამუშაოების დაწყებამდე. მათი 

დაფიქსირების შემთხვევაში საჭირო იქნება ფლორის კონსევაციის გეგმის შემუშავება, 

სადაც აღწერილი იქნება კვლევის შედეგები და მცენარეთა დასაცავად საჭირო ზომები, ან 

მათი აღდგენის სამუშაოები. 

5.1.5.5 სენსიტიური ტერიტორიები რომელზეც შეიძლება მოხდეს ზემოქმედება 

ზოგადი ტიპის ზემოქმედებებთან ერთად, პროექტის განხორციელებისას შეფასდა 

პოტენციური ზემოქმედებები გადამცემი ხაზის კორიდორში არსებულ სენსიტიურ 

ტერიტორიებზე როდესაც მოსალოდნელია ზემოქმედება ეკოსისტემენზე, ფლორაზე, 

ფაუნაზე. ეკოსისტემები აღწერილია ნაწილში 4.1.2 და ეს ეკოსისტემები წარმოადგენს 

ფლორისა და ფაუნის ბიოსფეროს რომლის აღწერილობაც მოცამულია შესაბამის თავებში 

4.1.6 და 4.1.7. 

ცხრილში 5-1-12 ნაჩვენებია კრიტერიუმები, რომლებიც გამოყენებულ იქნა ეკოლოგიური 

რეცპტორების სენსიტიურობის შესაფასებლად. მოსალოდნელი ზემოქმედებების სიდიდე 

და მნიშვნელოვნება. 

ცხრილი 5-1-12. ეკოლოგიური რეცეპტორების სენსიტიურობა 

სენსიტიურობა ეკოსისტემა ფლორისა და ფაუნის სახეობები 


იშვიათი ჰაბიტატები, რომელიც 

მნიშვნელოვანია ქვეყნის ბიომრავალ- 

ფეროვნებისთვის; შეუძლებელია 

ჩანაცვლება ან რეგენერაციისათვის 

საჭიროა 10 ან მეტი წელს მოითხოვს 

საერთაშორისოდ აღიარებულია რომ 

საჭიროებს დაცვას, საქართველოსა და 

IUCN წითელი სიების მიხედვით. 

ნაჩვენებია ნახაზებზე როგორც 

მაღალსენსიტიური ზონები. ნახ, 4-15 

და 4-11a-დან 4-11h-მდე. 

193


ცხრილი 5-1-12. ეკოლოგიური რეცეპტორების სენსიტიურობა 

სენსიტიურობა ეკოსისტემა ფლორისა და ფაუნის სახეობები 



ჰაბიტატები, რომლებიც არ არის 

ჩვეულებრივი რეგიონალურ ან 

ადგილობრივ დონეზე; ზრდის 

რეგიონალურ ბიომრავალფეროვნებას; 

რეგენერაციისათვის საჭიროებს 2-10 

წელს 

ჩვეულებრივი ჰაბიტატები; 

რეგენერაციისათვის საჭიროებს 2 წელს. 

კლსაიფიცირებულია რეგიონალურ 

დონეზე საქართველოს ან IUCN 

წითელი სიის მიხედვით. ნახაზებზე 

4-15 და 4-11a დან 4-11h-მდე 

ნაჩვენებია როგორც ზომიერი 

სენსიტიურობის არე. 

კლასიფიცირებულია როგორც 

დაბალი სენსიტიურობის, დაბალი 

რისკის ან ყურადღების მისაქვევი. არ 

არის შესული საქართველოს ან IUCN 

წიტელ სიაში. 

ზემოქმედება ეკოსისტემებზე. პირდაპირი ზემოქმედების განსაზღვრისათვის 

განხორციელდა გადამცემი ხაზის კორიდორისა და ეკოსისტემების რუკების ერთობლივი 

განხილვა ნახ. 2a - 2h. აღნიშნული ზემოქმედების შემაჯამებელი მონაცემები 

მოყვანილია ცხრილში 5.1-13. ტყიანი ეკოსისტემები წარმოადგენენ საშუალო 

სენსიტიურობის უბნებს, რომლებიც მოიცავენ რეგიონულ დონეზე მნიშვნელოვან 

ჰაბიტატებს, რომელთაც ასევე აქვთ ეკონომიკური ღირეულება. დანარჩენი ეკოსისტემები 

დაბალი სენსიტიურობით ხასიათდებიან, არ არიან სპეციალური კონსერვაციის 

ღირებულების მქონე და პრაქტიკულად არ წარმოადგენენ უნიკალურ სისტემებს. 

ცხრილში 5.1-13 წარმოდგენილია მოსალოდნელი ზემოქმედებების შედარება 

თითოეული ტიპის ეკოსისტემაზე და შეფასებულია, როგორც სრული ეკოსისტემის % 

რომელიც მდებარეობს ელექტროგადამცემი ხაზის ორკილომეტრიან კორიდორში.. 

ეკოსისტემებზე მოსალოდნელი ზემოქმედებები, რომლებიც ზემოქმედებენ 

ეკოსისტემების გავრცელების ტერიტორიის 5%-ზე მეტზე ძალიან მცირეა, და 

ზემოქმედების სიძლიერე (მნიშვნელოვნება შეფასებულია როგორც ძალიან დაბალი. 

ჩატარებულ ანალიზზე დაყრდნობით, დადგინდა, რომ ეკოსისტემებზე მოსალოდნელი 

ზემოქმედება ჩაითვალა როგორც უმნიშვნელო. მოსალოდნელი ზემოქმედება შეიძლება 

ჰქონდეს უფრო ძლიერი მცირე ზონებზე, სადაც გავრცელებულია უნიკალური ან 

სხვამხრივ სენსიტიური მცენარეები. აღნიშნული ზემოქმედების შემცირებისა და 

აღკვეთისათვის მომართული ქმედებები აღწერილია ცხრილში 5.1.5.4. 

ფლორაზე ზემოქმედება და ზემოქმედების შემცირება. პირდაპირი (უშალო) ზემოქმედება 

ფლორაზე მოსალოდნელია ყველა უბანზე, სადაც პროექტის ელემენტებს აქვს 

ზემოქმედება მიწის ზედაპირზე; არსებული მდგომარეობის განხილვისას დადგინდა 

ზონები, რომელსაც აქვთ საშუალო ან მაღალი სენსიტიურობა და სადაც ზემოქმედების 

შედეგები შეიძლება უფრო მნიშვნელოვანი იყოს, რადგან ზემოქმედება შეიძლება მოხდეს 

194


ფლორის დაცულ ჯიშებზე ან ჯიშებზე, რომელთაც სჭირდებათ სპეციალური 

ყურადღების მიქცევა. აღნიშნული სენსიტიური ზონები ნაჩვენებია ნახაზებზე 4-2a - 4-2h. 

არნისნული ზონები კლასიფიცირებულ იქნა, როგორც მაღალი სენსიტიურობის 

ტერიტორიები, რადგან მათ აქვთ დაცული ან ადგობრივი მნიშვნელობის მქონე სტატუსი. 

დამატებით, აღნიშნული ჯიშები ჩვეულებრივად ხასიათდებიან ადგილობრივი- 

ლოკალური გავრცელებით და მამა რაიმე სახით შეშფოთებან შეიძლება გამოიწვიოს 

უარყოფითი შედეგები. ეს ზონები კლასიფიცირებულია, როგორც მაღალი ღირებულების 

(მნიშვნელობის) ზონები. ფლორაზე ზემოქმედება აღნიშნული ზომიერი და მაღალი 

სენსიტიურობის უბნებზე კლასიფიცირებულია, როგორც მნიშვნელოვანი და საჭიროებს 

ზემოქმედების შემამცირებელი ღონისძიებების გატარებას. 

ფლორაზე მოსალოდნელი ზემოქმედება დამოკიდებულია ახალი ანძების, მისასვლელი 

გზების, ახალციხის ქვესადგურის განთავსების ზუსტ განლაგებაზე და ფლორის 

სახეობრივ შემადგენლობაზე არსებული საძირკვლების და ანძების ირგვლივ, რაც 

ჯერჯერობით არ არის ცნობილი. იმ ტერიტორიებზე, რომლებიც მითითებულია 

ნახაზებზე 4-2a - 4-2h და რომლებიც აღწერილია დანართში D, აუცილებელია 

დეტალური ბოტანიკური შესწავლის ჩატარება კვალიფიცირებული ექსპერტის მიერ მანამ 

სანამ დაიწყება უბანზე დაგეგმილი სამშენებლო სამუშაოები. აღნიშნული სამუშაოს 

მიზანს წარმოადგენს ენდემური, იშვიათი ან საფრთხის ქვეშ მყოფი ჯიშების გამოვლენა 

(თუ ასეთი არსებობს) რომლებიც შეიძლება შეშფოთებულ იქნას მშენებლობის ან 

რეაბილიტაციის ან ტრანსპორტის მოძრაობის დროს. შესწავლის ფარგლებში ასევე 

აღწერილ უნდა იქნას დაცული და იშვიათი ჯიშებზე ზემოქმედების რისკის ხარისხი და 

განსაზღვრულ უნდა იქნას რეკომენდირებული (საჭირო) შემამცირებელი ღონიძიებები, 

რომლებიც შეიძლება იქნას გამოყენებული. რეკომენდაციები შეიძლება 

ითვალისწინებდეს შემდეგს (თუმცა შეიძლება სემოთავაზებული იქნას სხვა ზომებიც): 

 

 

 

 

 

შეიცვალოს სამშენებლო ან სხვა სამუშაოების ცვლილება რაც უზრუნველყოფს 

სუმოქმედების პრევენციას (მაგ. ანძის განთავსების ადგილის შეცვლა, ან 

მისასვლელი გზის ტრასის შეცვლა) 

ავტომანქანების (მექანიკური საშუალებების) ან მუშების მოძრაობის შეზღუდვა 

ზოგიერთ ტერიტორიაზე (შემოღობვის, დროშებით მონიშვნით ან სხვა). 

ზოგიერთი ანძის გადატანა საეჭვო ადგილებიდან იმ ტერიტორიებზე, სადაც 

შეიძლება არ არსებობდეს საძირკველი. 

მცენარეთა გადატანა სამშენებლო ტერიტორიიდან. ეს ქმედება არაპრაქტიკულია 

დიდი ზომის მცენარეებისათვის. 

მცენარეების ან მათი თესლის შეგოვება შემდგომი პირვანდელი მდგომარეობის 

აღდგენის დროს გამოსაყენებლად. 

195


დღეისათვის დაუცველი ტერიტორიების გამოყენება საკომპენსაციოდ 

(ტერიტორიაზე უნდა არსებობდეს ისეთივე სახის ეკოლოგიური პირობები). 

მეთოდიკა ასევე ცნობილია ტყეების ეკოლოგიური კომპენსაციის პროგრამების 

სახით. ქმედების მიზანს უნდა წარმოადგენდეს ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ტყის ან 

სხვა ეკოსისტემის ადექვატური ეკოსისტემის დაცვის ქვეშ გადაცემა. 

 

მონიტორინგის განხორციელება, რომლის მიზანიცაა დაზიანებების აღრიცხვა 

მშენებლობისა და მშენებლობის შემდგომ პერიოდებში. მონიტორინგმა უნდა 

დაადგინოს სპეციალური ყურადღების მისაქვეი ჯიშების დესტრუქციის ხარისხი 

და წარმატებული ზემოქმედების შემამცირებელი ღონისძიებების ეფექტურობა და 

საჭიროების შემთხვევაში შეცვალოს ქმედებები უფრო ეფექტურით. 

აღნიშნული შესწავლის შედეგებმა უნდა შექმნას ბაზისი, რომელზედაც დაფუძნებული 

იქნება ფლორის დაცვის გეგმა. გეგმამ უნდა წარმოადგინოს ჩატარებული კვლევების 

შედეგები, კერზოდ აღწეროს ყურადღება მისაქცევი ჯიშების პოპულაციების 

გავრცელების ზუსტი მდებარეობა, აღწეროს დაგეგმილი საქმიანობების შედეგად 

მოსალოდნელი ზემოქმედებები, აღწეროს ზემოქმედების შემამცირებელი ზომები 

(რომელიც შეიძლება მოიცავდეს ზემოთჩამოთვლილ ან სხვა ქმედებებს), და აღწეროს 

მშენებლობის დროს და შემდგომ პერიოდში განსახორციელებელი მონიტორინგული 

ქმედებები რომელთა მიზანიცაა შეაფასოს პროეტის ქმედებები, ზემოქმედება და მისი 

შემცირების ღონისძიებების წარმატებულობა. განსახორციელებელი შემამცირებელი 

ღონიხძიებები დეტალურად უნდა იქნას აღწერილი, რათა შესაძლებელი იყოს 

ზემოქმედების შემცირების გეგმის მოდიფიკაცია (საჭიროების შემთხვევაში - მაგალითად: 

გარემოს აღდგენის პროგრამის დაზუსტება საუკეთესო იქნება მას შემდეგ, რაც 

მშენებლობა დასრულდება რათა მიღწეულ იქნას მაქსიმალური ეფექტი). მშენებლობისა 

და დაგეგმილი შემამცირებელი ღონისძიებების დასრულების შემდეგ ობიექტი კიდევ 

უნდა იქნას აგეგმილი. არსებული სიტუაცია, რომელიც დოკუმენტირებული იქნება 

საველე აგემვის სედეგად უნდა შედარდეს გარემოსდავითი მონიტორინგის შედეგებთან, 

რათა დადგინდეს დამატებითი შემარბილებელი ღონისძიებების აუცილებლობა. 

ფლორის დაცვის გეგმები ყველა უბნისათვის, რომელიც შედის დაცული ტერიტორიებში 

დამხმარე ზონების ჩათვლით, განხილული და დანტკიცებული უნდა იქნას გარემოს 

დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს შესაბამისი სამსახურების მიერ 

შესაბამისი სამსახურების ანდ სამინისტროს მიერ შერჩეული ექსპერტების მიერ. 

ფაუნაზე ზემოქმედება და მისი შემცირება: ფაუნაზე პირდაპირი ზემოქმედება არ არის 

მოსალოდნელი იმ შემთხვევების გარდა, თუ განსათავსებელი ანძა, მისასვლელი გზა ან 

ქვესადგური არ მოხვდება ფრინველების ბუდის სიახლოვეს ან თუ ფრინველები 

გადაადგილების ანდ მიგრაციის დროს არ გადააწყდებიან სადენებს. უმეტეს შემთხვევაში 

196


ფრინველები მოქნილნი არიან და ჩვეულებრივ ადვილად ახერხებენ ზემოქმედების 

თავიდან აცილებას. სხვაგახერხებენ შეჯახების თავიდან აცილებას, თუმცა აღსანიშნავია 

ის გარემოებაც, რომ ფრინველები ბუდობის სეზონის დროს (რომელიც ჯიშების 

მიხედვიტ შეიძლება გრძელდებოდეს მარტიდან ივლის აგვისტოს ჩათვლით) 

შესაძლებელია, რომ ისინი ვერ მოცილდნენ ბუდობის ადგილებს და თავი ვერ აარიდონ 

შესფოტებას. 

ნაწილში 4.1.7 განსაზღვრულია რამოდენიმე ზონა, სადაც შეიძლება დგილი ჰქონდეს 

ზემოქმედებას მნიშვნელოვანი ან იშვიათი ჯიშის პრინველებზე და ცხოველებზე; ეს 

ზონები ნაჩვენებია ნახაზებზე 4-12 - 4-15. აღნიშნული ზონები კლასიფიცირებულია, 

როგორც მაღალი სენსიტიურობის ზონებად, რადგან ჰაბიტატები მნიშვნელოვანია ან 

დაცულობის ანდ ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნების კუთხით. ამას გარდა, ი ფაქტის 

გათვალისწინებით, რომ ჰაბიტატები ხშირად მიბმული არიან საცხოვრებელ არეალს და 

მათი შეშფოთებამ შეიძლება ზიანი მიაყენოს მთლიანად ჯიშს, ეს ზონები ჩათვლილი 

იქნა, როგორც მაღალი რირებულების არეები. აქედან გამომდინარე, აღნიშნულ მაღალი 

სენსიტიურობის უბნებში კლასიფიცირებულია როგორც დიდი ზემოქმედება. 

კრიტიკული ეკოსისტემებისა და ფაუნის დაცული ჯიშებისათვის აუცლებელია 

სხვადასხვა ზემოქმედების აღკვეთის, შემცირების ანდ კომპენსირების ღონისძიებების 

გატარება. ზუსტი პირდაპირი ზემოქმედება ფაუნაზე დამოკიდებული იქნება ახალი 

ანძების განთავსების ადგილებზე, მისასვლელი გზების კორიდორებზე და ქვესადგურის 

მდებარებაზე. ასევე ზემოქმედება დამოკიდებულია ფაუნის ჯიშობრივ შემადგენლობაზე 

საკვლევ ადგილებზე, რც ჯერჯერობით არ არის ცნობილი. აუცილებელი იქნება ორი 

ტიპის შემამცირებელი ღონისძიებების გამოყენება, რომლებიც მიმართული იქნება 

ჩიტებზე და ცხოველურ გარემოზე. 

ფრინველების დასაცავად გამოყენებული ზემოქმედების შემცირების ზომები შემდეგია: 

 

მტაცებელი, ლეშიჭამია და სხვა დიდი ზომის ფრინველების ბუდობის სეზონის 

განმავლობაში ნახაზზე 4-15 განსაზღვრულ უბნებში, სამშენებლო ან სხვა 

სამუშაოების დაწყების წინ, კვალიფიცირებული ექსპერტის მიერ ჩატარდება 

კვლევა რათა დადგინდეს ფრინველების მოქმედი ან არსებული ბუდეების 

არსებობა ჩასატარებელი სამუშაოების ადგილიდან 0.5კმ-ის რადუსში. თუ ასეთი 

ბუდის არსებობა დადგინდება, სამუშაოები უნდა გადაიდოს მანამ ბარტყები 

დაფრთიანდებიან და დატოვებენ ბუდეს. თუ ეს სესაძლებელია აღნიშნულ 

ზონებში სამშენებლო და ტექნიკურო მომსახურების სამუშაოები არ უნდა 

ჩატარდეს ფრინველების ბუდობის სეზონში რომელიც გრძელდება პრილიდან 

ივლის-აგვისტომდე. 

197


 

 

 

სადენები (ელექტროგადაცემის კაბელები) ისეთნაირად იქნება დამონტაჟებული, 

რომ სადენებს შორის მანძილი აღემატებოდეს დიდი ზომის ფრინველების 

გაშლილი ფრთების სიგანეს (დაახლოებით 3 მეტრი) და ანძები დამონტაჟებული 

იქნება მაქსიმალურად „ფრინველებისგან დაცულ“ მდგომარაობაში რამდენადაც ეს 

შესაძლებელია. 

გათვალისწინებული იქნება ე.წ. ფრინველების მიმმართველები (bird diverters) 

რომლებიც განთავსდება სადენებს შორის. ეს არის ბრჭყვიალა (ამრეკლი 

ზედაპირის) მქონე მატალის მცირე ზომის ობიექტები, რომლებიც ტრიალებენ 

ქარის ზემოქმედებით და იპყრიბენ ფრინველების ყორადღებას, რის შედეგადაც 

ფრინველი თავს არისებს სადენებთან მიახლოებას. 

შეიძლება გამოყენებულ იქნას სხვა ზემოქმედების შემამცირებელი ზომები 

რომლებიც აღწერილია საჰაერო ელექტროგადაცემის კომიტეტის დოკუმენტში - 

Suggested Practices for Avian Protection on Power Lines (APLIC, 2006). 

მაღალი რისკის ზონებისათვის რომლებიც ნახვენებია ნახაზზე 4-12 (სამშენებლო ფაზაში 

მოსალოდნელი რისკები) 4-13 (ოპერირებისა და მომსახურების დროს მოსალოდნელი 

რისკები) და 4-14 (ეკოსისტემაზე ზემოქმედების რისკები) ცხოველებზე ზემოქმედების 

შემამცირებელი ღონისძიებების ფარგლებში, სამშენებლო სამუშაოების დაწყებამდე, 

უნდა განხორციელდეს მნიშვნელოვანი ჯიშების აღწერა, (IUCN და საქართველოს წითელ 

წიგნში შეტანილი ჯიშები. თუ ასეთი ჯიშების წარმომადგენლების დაფიქსირება მოხდა 

მომზადდება ფაუნის კონსერვაციის გეგმა რომელშიც აღწერილი უნდა იქნას სესწავლის 

სედეგები, და შემამცირებელი ღონისძიებები, რომელთა გატარებაც მიზანშეწონილია 

აღმოჩენილი ჯიშების დასაცავად. შეფასებული უნდა იქნას რამდენადდა მიზანშეწონილი 

სპეციალური ზემოქმედების შემამცირებელი ზომების გატარება, და რა სახის ქმედებები 

უნდა განხორციელდეს თუ ასეთი საჭიროება არსებობს. ეს გეგმა დამტკიცებული უნდა 

იქნას საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს მიერ. 

ზემოქმედების შემამცირებელი ღონისძიებები უნდა მოიცავდეს (მაგრამ არ უნდა 

შემოიფარგლებოდეს) შემდები სახის ქმედებებს:: 

ანძების გადატანა სხვა ადგილებზე, რათა თავიდან იქნას აცილებული 

იზოლირებული პოპულაციების შეშფოტება; 

 

 

 

სამსენებლო გრაფიკის შეცვლა, რათა თავიდან იქნას აცილებული გამრავლების 

სეზონი. 

მისასვლელი გზების კორიდორის შეფვლა, რათა თავი ავაცილოთ სპეციფიურ 

ადგილებს. 

ხაზის ტექნიკური მომსახურება არ უნდა ხდებოდეს გამრავლების სეზონის დროს; 

198


 

უნდა ჩატარდეს მონიტორინგი რათა დადგინდეს ადგილი აქვს თუ არა 

ზემოქმედებას ცხოველთა გამრავლებაზე და ადგილი აქვს თუ არა დასახიჩრებებსა 

და სიკვდილიანობას (მნიშვნელოვანი ჯიშებისათვის) 

5.1.5.5 ზემოქმედების შეჯამება 

იმის გამო, რომ სამივე ალტერნატიული მარშრუტი კვეთს დაცულ ტერიტორიებს სამივე 

ალტერნატივის შემთხვევაში მოსალოდნელია ძლიერი უარყოფითი ზემოქმედება 

ეკოსისტემებზე, ფლორასა და ფაუნაზე. მოსალოდნელი ზემოქმედების მნიშვნელოვნება 

პრაქტიკულად ერთაირია სამივე შემოტავაზებული ალტერნატივისათვის (არაქმედების 

ალტერნატივის გარდს). ალტერნატივებისთვის მოსალოდნელი ზემოქმედება 

შეჯამებულია ცხრილში 5.1-15. არსანიშნავია, რომ ზემოქმედება მაინც უფრო მცირე 

იქნება მეორე ალტერნატივის შემთხვევაში, რადგან ბორჯომი-ხარაგაულის ეროვნულ 

პარკში გამავალი მონაკვეთი მცირდება (60% ზემოქმედების არის შემცირება) და ასვე 16%- 

ით მცირდება ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ტერიტორია ქცია ტაბაწყურის ტბის უბანზე. 

სიგრძის შემცირება) მეორე ალტერნატივის შემთხვევაში. მე-3 ალტერნატივის 

შემთხვევაში პრაქტიკულად ნულამდე დადის ზემოქმედება ბორჯომ-ხარაგაულის 

ეროვნულ პარკზე მაგრამ ამ შემთხვევაში დამატებით საჭიროა 60კმ ზედმეტი კორიდორის 

გამოყენება, რომელიც უნდა გაიჭრას და გასუფთავდეს ტყით დაფარულ ზონაში რათა 

დასავლეთიდან შემოუარით ბორჯომი-ხარაგაულის ეროვნულ პარკს. მიუხედავათ იმისა, 

რომ ამ ალტერნატივის შემთხვევაში, ზემოქმედება დაცულ ტერიტორიაზე ნაკლებია, 

თუმცა ჯამური ზმოქმედება ფლორასა და ფაუნაზე გაცილებით მეტია. 

199


ცხრილი 5 1-13 

200


Table 5 1 14 Magnitude of Change Ecosystems 

201


Environmental 

Receptor 

Forested 

Ecosystems 

Other 

Ecosystems 

Flora in 

sensitive areas 

Flora in other 

areas 

Fauna in 

sensitive areas 

Fauna in other 

areas 

ცხრილი 5.1-15. Significance of potential impacts to ecosystems, flora, and fauna 

Sensitivity 

of 

Receptor 







Potential Impact 

Alternatives 1, 2, and 3 

Habitat modification 

Forest fires 

Introduction of invasive species 

Habitat modification 

Forest fires 

Introduction of invasive species 

Destruction of floral community and 

individuals during construction and 

maintenance activities 

Destruction of floral community and 

individuals during construction and 


Avian and bat 

collisions/electrocution from contact 

with power lines. 

Den and nest destruction during 

construction and maintenance 

activities 

Avian and bat 

collisions/electrocution from contact 

with power lines. 

Den and nest destruction during 

construction and maintenance 

activities 

Magnitude of 

Impact and 

Duration 

დაბალი, 



დაბალი , 


უმნიშვნელო, 











მაღალი, 












Significance 

უმნიშვნელო 












დიდი 




დიდი 


დიდი 






202


5.2 პოტენციური ზემოქმედება სოციალურ გარემოზე 

5.2.2 დემოგრაფია და ეკონომიკა 

ქვეყნის ეკონომიკა: მოსალოდნელია საქართველოს ეკონომიკის ძლიერი ზრდა 

დაახლოებით 10.5% ყოველწლიურად (მსოფლიო ბანკი, 2009). ეკონომიკას აქვს უფრო 

სწრაფი ზრდის პოტენციალიც რომელიც დამოკიდებულია ენერგიის გაყიდვაზე 

მეზობელ ქვეყნებში. მას შემდეგ, რაც საქართველო ჩაირთვება რეგიონალურ 

ენერგეტიკულ ინფრასტრუქტურაში, მოსალოდნელია ქვეყნის ურთიერთ- 

დამოკიდებულებამ გამოიწვიოს დადებითი ეფექტი. მიმდინარე პროექტის 

გრძელვადიანი ეკონომიკური ეფექტი დადებითია ენერგეტიკული დამოუკიდებლობისა 

და რეგიონალურ მეზობლებთან ურთიერთობების გაღრმავების მხრივ. პროექტის 

ტექნიკურ ეკონომიკური შესწავლისას (Kuljian, 2007) დადგინდა, რომ 

კაპიტალდაბანდებები დაახლოებით შეადგენს US$327,000,000. ტექნიკურ- 

ეკონომიკური დასაბუთების ანგარიშის მიხედვით, გამოყენებული ფინანსური სცენარის 

მიხედვით, თუ ტარიფი იქნება $8.58/MWH პროექტს საშუალება ექნება 30 წლის 

განმავლობაში იმუშაოს მომგებიან რეჟიმში. საერთო პოტენციური ზემოქმედება 

ზომიერად დადებითი იქნება დიდი ხნის განმავლობაში. 

5.2.3 ინფრასტრუქტურა 

ტრანსპორტირება: ხაზი გადაკვეთს 5 მთავარ გზატკეცილს და 2 რკინიგზის ხაზს. 

ზემოქმედება მოსალოდნელია მხოლოდ კაბელების მონტაჟის დროს. GSE იმუშავებს 

რკინიგზისა და გზების ადმინისტრაციებთან ერთად, რათა ანსაზღვროს როდისაა 

ოპტიმალური დრო ხაზის დამონტაჟებისათვის ცალკეულ გადაკვეთებზე, იმისათვის, 

რომ დაყოვნებები მინიკალიზებულ იქნას. ყველა ცდა განხორციელებული იქნება 

იმისათვის, რათა შემცირდეს ხაზების გზებსა ან რკინიგზის გადასასვლელებზე 

დაყოვნება კაბელების მოწყობისას. რათა თავიდან იქნას აცილებული ნებისმიერი 

უბედური შემთხევა ან მატერიალური საშუალებების დაზიანება. 

კაბელების მოწყობის დროს GSE განათავსებს მუშებს გზატკეცილებზე, რათა დაბლოკოს 

საგზაო მოძრაობა როდესაც აუცილებელი იქნება და გააფრთხილოს მძღოლები რომ 

ფრთხილად იმოძრაონ. ისინი ასევე წარმართავენ საგზაო მოძრაობას როდესაც მძიმე 

მექანიზაცია გადაკვეთს გზას. ჯამური ზემოქმედება იქნება ძალიან მცირედ საზიანო. 

ელექტროენერგია: ოფიალური ანგარისებით დადგენილია, რომ საქართველოში ოჯახების 

99% მოიხმარს ელექტროენერგიას. შტორმებისა და დრო და დრო არამდგრადი 

203


მიწოდებებიდან გამომდინარე, ელექტროენერგია შეიძლება იყოს წყვეტილი. ამ ხაზის 

აშენება გამოიწვევს დენის მიწოდების ძალიან საჭირო რეგულირებას საქართველოს 

ქსელში და შედეგად გაზრდის საიმედო მიწოდებას სამხრეთ საქართველოს 

დასახლებებისა და მხცოვრებთათვის. კონკურენტული ენერგიით საიმედო მომარაგებამ 

შეიძლება ასევე საფუძველი დაუდოს საქართველოს ჩამორჩენილი რეგიონების გარკვეულ 

ეკონომიკურ განვითარებას. ჯამური ეფექტი შეიძლება იყოს მაღალი მომგებიანობის 

გარკვეულ იზოლირებულ ტერიტორიებზე და დაბალი მომგებიანობის ხაზის სიგრძეზე. 

ის შეიძლება ასევე იყოს მაღალი მომგებიანობის, რადგანაც აერთიანებს რეგიონალური 

სისტემას და ამყარებს კავშირებს რეგიონალურ მოკავშირეებთან. 

5.2.4 მოსახლეობა 

საზოგადოება და ოჯახური ფუნქციები: როგორც 5.2.1 ნაწილშია აღწერილი, აქ არის 

დასახლებები, როლებზედაც შესაძლებელია პირდაპირი ზემოქმედება განხორციელდეს 

ხაზის მშენებლობის, რეაბილიტაციის, კაბელების მონტაჟისა და ტექნიკური 

მომსახურების შედეგად. ეს ზემოქმედებები იქნება (დროებითი) გაზრდილი საგზაო 

მოძრაობა, მუშები, სხვადასხვა საქმიანობისას წარმოქმნილი ხმაური და საზოგადოებაში 

უცხოების დროებითი ყოფნა. GSE შეეცდება რომ შეამციროს ზემოქმედებები 

საზოგადოების ლიდერების და მუნიციპალური ადმინისტრაციების დასახლებებთან 

ახლოს ყველა საქმიანობის შესახებ წინასწარი შეტყობინებების გზით. შეტყობინება 

შეიცავს ინფორმაციას ჩასატარებელლი საქმიანობების შესახებ, მიახლოებით თარიღებსა 

და ნებისმიერ განსაკუთრებულ საფრთხეებსა თუ რისკებს. ისინი ასევე შეატყობინებენ 

მათ დროებითი სამუშაოს შესაძლებლობების შესახებ. ძალისხმევა მიმართული იქნება 

რათა თავიდან აცილებული იქნას ზემოქმედებები დღესასწაულების პერიოდში, 

მუსლიმანური დღესასწაულების, როგორიცაა რამადანი და ნორვუზი, ჩათვლით. GSE 

მოამზადებს წინასწარ გაფრთხილებებს არანაკლებ 2 კვირით ადრე სამუშაოების 

ჩასატარებლად დასახლებებში ან მათ ახლოს, ხოლო დამატებით 5.2.2 ნაწილში ნახსენები 

ფერმერებისათვის - 30 დღით ადრე. 

მუშების ჩაუტარდებათ ინსტრუქტაჟი ცალკეულ დასხლემაში ნებისმიერი 

განსაკუთრებული შემთხვევის შესახებ და ბრიგადირები უზრუნველყოფენ, რომ 

ზემოქმედება დასახლებებისა და ოჯახების ფუნქციონირებაზე იყოს მინიმალური. 

არანაირი მუშაობა არ დაიწყება დილის 8:00 საათზე ადრე და არ დამთავრდება საღამოს 

7:00 (19:00) საათზე გვიან. მუშები არ გამოიყენებენ ტუალეტებს სახლებში (GSE 

უზრუნველყოფს სანიტარიულ ტუალეტებს) და მოქეცევიან საზოგადოების ყველა წევრს 

პატივისცემით. როდესაც სამუშაოები ჩატარდება მუსლიმანური დასახლებების ახლოს, 

არცერთი მუშა კაცი არ მიუახლოვდება ქალს თუკი მას არ ახლავს მამრობითი სქესის 

ნათესავი და ეს იქნება შეტყობინებული მუსლიმანური დასახლებების ახლოს მომუშავე 

204


ჯგუფისათვის. დასახლებების ახლოს ჩატარებული ნებისმიერი სამუშაოს შემდეგ 

ზემოქმედება ადამიანებზე, შინაურ ცხოველებსა და საზოგადოებრივ 

ინფრასტრუქტურაზე უნდა იქნას შემცირებული. ჯამში, ზემოქმებდება მშენებლობის 

განმავლობაში უნდა იყოს მინიმალურად საზიანო და ძალიან დროებითი. 

ზემოქმედებები ექსპლუატაციის და ტექნიკური მომსახურეობის განმავლობაში იქნება 

უმნიშვნელო და კიდევ უფრო დროებითი. 

ოჯახური მეურნობები ხაზის ახლოს. ხაზიდან 100 მ-ის ფარგლებში სავარაუდოდ არის 

დაახლოებით 40 ნაგებობა. რადგანაც საქართველოს ნორმებით დაუშვებელია 

საცხოვრებელი სახლების არსებობა ხაზიდან 30 მ-ის ფარგლებში, GSE იმუშავებს მათ 

მფლობელებთან და მაცხოვრებლებთან რათა დაითანხმოს ისინი გადასახლებაზე. 

ენერგეტიკის სამინისტრო უპირატესობას ანიჭებს მიღწეულ იქნას თანხმობა 

გადასახლებაზე საკუთრების იძულებითი ჩამორთმევის გარეშე და გააკეთებს ყველაფერს 

რაც შესაძლებელია. ყველა ამ შემთხვევაში, GSE შეადგენს ბალანსს ხაზის 

გადანაცვლებისა და მაცხოვრებლების გადასახლების ღირებულებებს შორის. სადაც 

საჭირო იქნება გამოსყიდვა, ეს განხორციელდება მფლობელთან შეთანხმებულ ფასად, 

რომელიც იქნება უკიდურეს შემთხვევაში საბაზრო ღირებულება კონკრეტული დროისა 

და ადგილის მიხედვით. ხაზის ჯერ აუშენებელი სეგმენტებისათვის, GSE-ს 

შემუშავებული აქვს სავარაუდო მარშრუტები, ასე რომ ის არ გადის რაიმე სახლიდან 30 მ- 

ის ფარგლებში. 

ხაზიდან 50 და 100 მ-ის ფარგლებში განლაგებული სახლებისათვის, რეაბილიტაციის, 

მშენებლობისა და ტექნიკური მომსახურების განმავლობაში, დროებითი ზემოქმედებები 

იქნება შედარებით მნიშვნელოვანი, ვიდრე ადამიანებისათვის ძირითად დასახლებაში. 

ზემოქმედება გამოწვეული იქნება მექანიზაციისა და სამშენებლო ხმაურით, მტვერით და 

მექანიზაციის გადაადგილებით. 

აქედან გამომდინარე, გაუთვალისწინებელი შემთხვევების გამოკლებით, GSE 

გააფრთხილებს დერეფნის ცენტრიდან 100 მ-ის ფარგლებში მდებარე ინდივიდუალური 

ოჯახურ მეურნობებს არანაკლებ 2 კვირით ადრე ნებისმიერი საქმიანობის შესახებ, 

საქმიანობის ტიპის და ზემოქმედების მოსალოდნელი სახის ჩათვლით. ზოგადად, 

განლაგების ადგილები ხაზის ახლოს, მაგრამ აძებიდან მოშორებით, კაბელების მონტაჟის 

პერიოდის გარდა არ დაექვემდებარება ზემოქმედებას. განლაგების ადგილებზე ანძების 

ახლოს ზემოქმედება განხორციელდება რეაბილიტაციის, სამშენებლო სამუშაოების, 

კაბელების მონტაჟისა და ტექნიკური მომსახურების განმავლობაში. 

პოტენციური ზემოქმედება ანძების ახლოს მცხოვრებ კომლებზე იქნება ზომიერად 

საზიანო მშენებლობისა და მცირედსაზიანო დანარჩენი საქმიანობების განმავლობაში 

205


თუკი მახცოვებლები არ იქნებიან მომზადებულნი მათთვის. ზემოქმედება ხაზის ახლოს, 

მაგრამ ანძების მოშორებით მაცხოვრებელ მოსახლეობაზე ზემოქმედება იქნება ზომიერად 

ან მცირედ საზიანო კაბელების მოწყობისას, თუმცა იგი უმნიშვნელო იქნება დანარჩენი 

საქმიანობისთვის. ყველა შემთხვევაში, ზემოქმედება იქნება დროებითი, პირველ 

სტადიაზე არაუმეტეს რამდენიმე დღის განმავლობაში და შემდგომ არაუმეტეს 

წელიწადში ერთხელ შესაბამისად. 

5.2.5 კულტურული რესურსები 

სასაფლაოები. 200 წლიანი აზერბაიჯანული სასაფლაფო ილმაზლოში მდებარეობს 

სამანძიანი კონსტრუქციის (იხ. თავი 2) ძირში, რომელიც აშენებული იყო 1900-იანებში და 

განლაგებულია პირდაპირ ხაზის ქვეშ. მიუხედავად იმისა, რომ სასაფლაო არ გამოიყენება 

ახალი საფლავებისათვის, ადგილობრივი მოსახლეობა მას პატივს ცემს. ანძის 

რეაბილიტაციისა და კაბელების მოწყობისას GSE საზღვარს გაატარებს სასაფლაოს 

პერიმეტრზე და თავიდან აიცილებს პერიმენტრზე ავტომობილების ან მძიმე 

მექანიზაციის ყოფნას; მუშები არ შევლენ ამ ტერიტორიაზე გარდა ბრიგადირის 

პირდაპირი ზედამხედველობისას. სასაფლაო არამდგრადია შემდგომი ეროზიის მიმართ 

მდინარის ნაპირის მხარეს, და GSE გამოთვლის და განახორციელებს გაზომვებს, რათა 

უზრუნველყოს დარჩენილი საფლავების სტაბილურობა როგორც ხაზის სამუშაოების, 

ასევე მდინარის ნაპირის შემდგომი ეროზიის განმავლობაში. 

სანამ სასაფლაოს ახლოს განხორციელდება ანძის რეაბილიტაციისა და კაბელების 

მოწყობის სამუშაოები, GSE კონსულტაციას გაივლის დაინტერესებულ მხარეთა 

სათათბიროსთან, რომელიც თავის მხრივ კონსულტაციას გაივლის ადგილობრივ 

მოლასთან. მისი რჩევა და რეკომენდაცია მიღებული იქნება მხედველობაში როდესაც 

შესაძლებელი იქნება ზემოქმედების შემცირება საფლავებზე და ადგილობრივთა 

გრძნობებზე. ჯამში, ზეოქმედება იქნება ზომიერად მცირე, და შემცირდება 

უმნიშვნელომდე მიტიგაციასთან ერთად. 

5.2.6 საზოგადოებრივი ჯანდაცვა, შრომის ჰიგიენა და უსაფრთხოება 

5.2.6.1 ნაწილი ეხება უსაფრთხოებას. პოტენციური ზემოქმედებები ჯანმრთელობაზე 

გამოწვეული იქნება ელექტრული და მაგნიტური ველებით, რომლებიც განხილულია 

5.2.6.2 ნაწილში. 

5.2.6.1 საზოგადოებრივი ჯანდაცვა და შრომის ჰიგიენა 

ახლომდებარე მაცხოვრებლები. ახლომდებარე დასახლების მაცხოვრებლები 

206


მშენებლობის განმავლობაში შესაძლებელია მოჰყვნენ ხმაურის, მტვერის, უბედური 

შემთხვევების და სხვა დამაზიანებლების ზემოქმედების ქვეშ. ადამიანები და მეურნეობა, 

საქონლის ჩათვლით, შესაძლებელია დაზიანდეს ჩამოვარდნილლი ანძების, ანძების და 

ჩართული ხაზების ჩამოვარდნისას ხაზის ანძების მწყობრიდან გამოსვლის (მაგალითად 

მიწისძვრების, ან ძლიერი ქარების გამო) შემთხვევაში. GSE და „ტრანსენერგო“ 

უზრუნველყოფს ინფორმაციას, თუ რა უსაფრთხოების ზომები უნდა იქნას მიღებული 

ადგილობრივი საზოგადოების მიერ. ეს მოიცავს ბროშურებს ადგილობრივ ენებზე, 

რომელიც აღწერს სამუშაოებსა და საფრთხეებს და ზომებს, რომლებიც საზოგადოების 

წევრებმა უნდა განახორციელონ რათა თავიდან აიცილონ უბედური შემთხვევები. 

მაცხოვრებლები ზუსტად ინსტრუქტირებულნი იქნებიან, როდესაც განსაკუთრებით 

საშიში იქნება ხაზების ქვეშ ან ახლოს ყოფნა (მაგალითად ექსტრემალური ქარების და 

ელექტრული შტორმების განმავლობაში); ასევე მიღებული იქნება ზომები, რათა 

უზრუნველყოფილი იქნას მათი დაცულობა და მიიღებენ ძალიან სპეციფიკურ 

ინსტრუქციებს რათა არ მიუახლოვდნენ ჩამოვარდნილ ხაზებსა თუ ანძებს. 

მშენებლობისა და ხაზის ფუნქციონირების მთლიანი პერიოდის განმავლობაში, GSE 

გამოაქვეყნებს 24 საათიან ავარიულ საკონტაქტო ტელეფონის ნომერს პრობლემებისა და 

ხაზის დაზიანებების შესატყობინებლად. 

ხმაური წარმოიქმნება ავტომობილებისა და მძიმე ტექნიკის მიერ და არ იქნება 

გადაჭარბებული. მიუხედავად ამისა, რადგანაც ის შეაწუხებს ახლო მაცხოვრებლებსა და 

სხვებს, განხორციელდება სამშენებლო, საექსპლუატაციო და ტექნიკური მომსახურეობის 

განმავლობაში წარმოქმნილი ხმაურის ზემოქმედების მართვა სამუშაო საათების 

კონტროლის (08:00-დან 19:00-მდე) საშუალებით. განხორციელდება ხმაურის 

შესამცირებელი ზომები და საზოგადოების წინასწარი შეტყობინება ხმაურის ტიპის, 

ხანჰრძლივობისა და ინტენსიურობის შესახებ. 

ექსპლუატაციის განმავლობაში დაბალი ზუზუნის ხმა იქნება სმენადი უშუალოდ ხაზის 

ქვეშ და შესაძლოა მისგან რამოდენიმე მეტრის დაშორებით. ის შეიძლება იყოს 

შედარებით ხმამაღალი ნესტიანი ამინდის დროს. მიუხედავად ამისა, ის არ იქნება 

სმენადი ახლოსმდებარე დასახლებებში, რომელიც იქნება 30 მ-ზე მეტ მანძილზე 

მოშორებით. 

ჯამში, პოტენციური ზემოქმედება საზოგადო უსაფრთხოებაზე იქნება ჩვეულებრივ 

უმნიშვნელო, თუმცა შეიძლება იყოს მაღალი მავნებლობის სერიოზული უბედური 

შემთხვევების დროს. 

გადამცემი ხაზის მუშები: მომშავეები შეიძლება დაექვემდებარონ დაზიანებას ან 

სიკვდილს ჩამოვარდნის, ჩამოვარდნილი ობიექტების, დენის დარტყმის, მძიმე ტექნიკის 

207


გამოყენების, საავტომობილო უბედური შემთხვევების და შესაძლოა გამხსნელებთან და 

სხვა ქიმიკატებთან კონტაქტის შედეგად. GSE შეიმუშავებს და უზრუნველყოფს 

უსაფრთხოების პროგრამის შესრულებას, რომელიც ეთანადება საერთაშორისო ნორმებს 

და უზრუნველყოფს, რომ ყოველი მენეჯერი და მუშა გაივლის ტრეინინგს სანამ ისინი 

შეასრულებენ რაიმე სამუშაოს ხაზზე და უზრუნველყოფს მათ კვალიფიკაციის ამაღლებას 

უკიდურეს შემთხვევაში წელიწადში ერთხელ ამის შემდეგ. ეს ასევე ეხება დროებით 

მუშებს. 

ყოველდღე, თითოეული გუნდი მონაწილეობას მიიღებს უსაფრთხოების 

შეხვედრაში/ბრფინგში, სადაც გამოყენებული იქნება გუნდის ყველა წევრის ენა. ამ 

შეხვედრაზე, გუნდს ეცნობება კონკრეტული დღის სამუშაოები, შესაძლო საშიშროებები, 

რისკების შემცირების მიზნით მათი თავიდან ასაცილებლად განსახორციელებელი 

ქმედებები და თუ როგორ უნდა მოიქცნენ დაზიანების ან დაავადების შემთხვევებში. 

ბრიგადირსა და უკიდურეს შემთხვევაში კიდევ ერთ ადამიანს ყოველ გუნდში 

ჩაუტარდება პირველადი დახმარების ინსტრუქცია და ყოველ გუნდს ექნება პირველდი 

დახმარების პაკეტი/სამედიცნო აფთიაქი თავისთან მთელი დროის განმავლობაში. 

ბრიგადირს ყოველთვის ეცოდინება თუ სად მდებარეობს უახლოესი სამედიცინო პუნქტი 

და დრიოს მებისმიერ მომენტში თავისუფალი ტელეფონის ნომერი. 

უსაფრთხოება: საზღვრის დამრღვევები შესაძლებელია დაზიანდნენ, ან დაიღუპონ, თუკი 

ისინი აცოცდებიან ანძებზე ან რაიმე გზით კონტაქტში შევლენ გამტარებთან (ხაზებთან). 

ყოველ ანძას ექნება შესაბამისი ნიშნები, ქართულ და მიმდებარე მაცხოვრებლების ენებზე, 

რომლებიც გააფრთხილებენ საზღვრების დამრღვევებს დენის დარყმის, ჩამოვარდნის და 

სხვა საფრთხეებს რისკების შესახებ. ნიშანზე ასევე მითითებული იქნება 24 საათიანი 

ტელეფონის ნომერი, სადაც შესაძლებელია განხორციელდეს სასწრაფო სატელეფონო 

ზარები. 

208


5.2.6.2 პოტენციური ზემოქმედება ჯანმრთელობაზე (ელექტრული და 

მაგნიტური ველები) 

ელექტრომაგნიტური ველის მიმოხილვა. ელექტრული და მაგნიტური ველები (ასევე 

ცნობილი როგორც ელექტრომაგნიტური ველები) წარმოადგენენ უხილავს ძალის წირებს, 

რომლებიც გამოსხივდება ნებისმიერი ელექტრული მოწყობილობიდან, 

ელექტროგადამცემი ხაზებისა და ელექტრული დანადგარების ჩათვლით, და გარს 

არტყია მას. ელექტრული ველი წარმოიქმნება ელექტრული ძაბვისაგან; მათი ძალა 

იზრდება ვოლტაჟის ზრდასთან ერთად და ისინი იზომება ვოლტი/წუთებში (V/m). 

ელექტრული ველები ბლოკირებული ან ეკრანირებულია ელექტროგამტარი 

ნივთიერებებისა და სხვა მასალებისაგან, როგორიცაა ხეები და შენობები. მაგნიტური 

ვლები არის ელექტრული ნაკადის მოძრაობის შედეგი; მათი ძალა იზრდება ძაბვის 

ზრდისას და იზომება გაუსისა (G) და ტესლას (T) ერთეულებში, სადაც 1T უდრის 

10,000G-ს. მაგნიტური ველები აღწევენ უმეტეს ნივთიერებებში და ძალიან ძნელია მათი 

ეკრანირება. როგორც ელექტრული, ასევე მაგნიტური ველები სწრაფად მცირდებიან 

მანძილზე. 

მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს საზოგადო და სამეცნიერო დამოკიდებულება 

ელექტრომაგნიტურ ველთან (არამხოლოდ მაღალვოლტიანი ელექტროგადამცემი 

ხაზების და ქვესადგურების, არამედ ასევე ელექტროენერგიის საოჯახო მოხმარებასთან) 

დაკავშირებულ პოტენციურ ჯანმრთელობის ეფექტებზე, არსებობს შეზღუდული 

ემპირიული მონაცემები, რომლებიც გვიჩვენებს ჯანმრთელობის საზიანო ეფექტებს 

ელექტროგადამცემი ხაზებიდან და მოწყობილობებიდან ტიპიური ელექტრომაგნიტური 

ველის დონეების ზემოქმედებასთან დაკავშირებით. მიუხედავად იმისა, რომ 

ჯანმრთელობისთვის საზიანო რისკების საფუძველი ნაკლებია, ელექტრომაგნიტური 

ველის გამოსხივების გამოანგარიშება ჯერ კიდევ მიზანშეწონილია გარემოზე 

ზემოქმედების შეფასებებში. 

პროექტის მშენებლობისა და ექსპლუატაციისას არაა მოსალოდნელი რაიმე 

მნიშვნელოვანი დასხივება ახლოსმდებარე მაცხოვრებლებზე ან გარემოზე ელექტრული 

და მაგნიტური ველების გამო. მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ (WHO) გამოაქვეყნა 

ელექტრომაგნიტური ველის კვლევების თავისი უახლესი მიმოხილვა 2007 წლის ივნისში 

და ექსპერტებმა დაასკვნეს, რომ ელექტრომაგნიტური ველი არ იწვევს რაიმე 

გრძელვადიან ჯანმრთელობისთვის საზიანო ეფექტებს (WHO, 2007). 

ელექტრომაგნიტური ველის გამოსხივება დაგეგმილი პროექტის ელექტროგადამცემი 

ხაზების ექსპლუატაციისას (


დაკავშირებული ელექტრული ველების დონე არ შეიცვლება პროექტის მთელი 

ხანგრძლივობის განმავლობაში, მიუხედავად იმისა, რომ მაგნიური ველების დონეები 

შეიძლება იცვლებოდეს საათის, დღის, კვირისა და სეზონების დატვირთვის გრაფიკის 

მიხედვით. 

ეს ნაწილი აღწერს ელექტრული და მაგნიტური ველების (ელექტრომაგნიტური ველები) 

პოტეციური ეფექტებს, რომლებიც დაკავშირებული არიან პროექტთან და შეიძლება 

ადგილი ჰქონდეს ადგილობრივ ახლოსმდებარე მაცხოვრებლებზე. საქართველოს 

ენერგეტიკის სამინისტროს დადგენილი აქვს 100 მ-იანი დაშორება 500კვ გადამცემი 

ხაზებისგან, როგორც ელექტრომაგნიტურ ველთან დაკავშირებული ადამიანზე 

პოტენციური ზემოქმედების ზონა და მითითებები, რომ ხაზიდან 30 მ-ის ფარგლებში არ 

უნდა იყოს არავითარი დასახლება. 

ნაწილი ასევე განსაზღვრავს ტიპიურ შემამცირებელ ღონისძიებებს, რათა გამოირიცხოს ან 

შემცირდეს ელექტრომაგნიტური ველის გამოსხივებები და განხორციელდეს იმის 

შეფასება, თუ რამდენად შეიძლება შეესაბამებოდეს თითოეული ამ პროექტს. ეს 

შემამცირებელი ღონისძიებები დაფუძნებული იქნება ევროპასა და შეერთებულ შტატებში 

ანალოგიური პროექტებისთვის ჩვეულებრივ გამოყენებულ ზომებზე. ზემოქმედებების 

დამატებითი შემამცირებელი ღონისძიებები ამ რესურსებისთვის განსაზღვრულია 

IFC/WB სახელმძღვანელოში. 

ელექტრომაგნიტური ველის გამომწვევი საქმიანობები. პროექტით გათვალისწინებული 

საქმიანობები, რომელიც იწვევს ელექტრომაგნიტური ველის წარმოქმნას, მოიცავს 

ელექრტული ძაბვის ქვეშ მყოფ გადამცემ ხაზის და ქვესადგურების ფუნქციონირებას. 

ელექტრომაგნიტურ ველს ელექტროგადამცემი ხაზის სიხშირეების დიაპაზონში 

ტიპიურად გააჩნია 50-დან 60 ჰერცამდე (Hz) სიხშირე და განხილულია როგორც 

უაღრესაც დაბალი სიხშირე (ELF). ყველაზე გავრცელებული ზემოქმედება 

ახლოსმდებარე ელექტროგადამცემი ხაზებიდან არის ელექტრული ინტერფერენცია 

მგრძნობიარე მოწყობილობებზე, როგორიც არის კომპიუტერის მონიტორები. 

ადამიანის ჯანმრთელობაზე პოტენციური ზემოქმედებები. ბოლო 30 წლის 

განმავლობაში, ყოველმხრივი კვლევები ჩატარდა ა.შ.შ-სა და მსოფლიოში, რათა 

გაზომილიყო თუ როდის გააჩნია ელექტრომაგნიტური ველის ზემოქმედებას ადამიანის 

ჯანმრთელობაზე ან გარემოზე უარყოფითი ეფექტი. ელექტრომაგნიტური ველის 

ზემოქმედების გავლენა განისაზღვრება ელექტრული წყაროების ტიპების, ამ 

წყაროებამდე მანძილისა და წყაროების ახლოს გატარებული დროის მიხედვით. 

სამეცნიერო კვლევები ფოკუსირებულია მაგნიტურ ველებზე, რადგანაც ობიექტები, 

როგორიცაა ხეები და კედლები თამაშობენ ფიზიკური ბარიერების როლს, რომლებიც 

210


ადვილად ბლოკავენ და ეკრანირებას უკეთებენ ელექტრულ ველებს. 

უმეტეს სახლებში, ფონური ცვლადი დენის მაგნიტური ველის დონეები საშუალოდ 

მილიგაუსია (0.001 გაუსი), რაც გამოწვეულია სახლის შიგნით მავთულგაყვანილობით, 

მოწობილობებითა და სახლის გარეთ მდებარე ელექტროგადამცემი ხაზებით. რადგანაც 

მაგნიტური ველის ინტენსიურობა სწრაფად მცირდება წყაროდან მოშორებით, სულ 

რამოდენიმე სახლია იმდენად ახლოსა გადამცემ ხაზებთან, რომ ამ ხაზებმა გამოიწვიოს 

რაიმე ზემოქმედება სახლის ფარგლებში მაგნიტური ველის დონეზე. საცხოვრებლების 

მაგნიტური ველის დონეები უფრო იქმნება ელექტრო მოწყობილობებიდან სახლის 

ფარგლებში. საშუალო დღიური ზემოქმედება წარმოადგენს დაუყოვნებლივი, მაღალი 

გამოსხივებისა (როგორც ელექტროგადამცემი ხაზის ახლოს მანქანით გავლა) და 

გრძელვადიანი დაბალი გამოსხივების (როგროც სახლის მავთულგაყვანილობის) 

კომბინაციას. 

არაიონიზირებული რადიაციისგან დაცვის საერთაშორისო კომისიამ (ICNIRP) განიხილა 

ეპიდემიოლოგიური და ეხსპერიმენტული მონაცემები და დაასკვნა, რომ 

დამამტკიცებელი საბუთები არასკმარისია იმისათვის, რომ ეს გახდეს 

ელექტრომაგნიტური ველის გრძელვადიანი ზემოქმედების ლიმიტირების 

სტანდარტების შემუშავების საფუძველი. პირიქით, სახელმძღვანელოებში ჩადებულია 

1998 წლის დოკუმენტით დადგენილი პირდაპირი მოკლევადიანი ზემოქმედებისაგან 

(მაგალითად, ნერვებისა და კუნთოვანი ქსოვილების სტიმულაცია, შოკისმაგვარი ეფექტი) 

ჯანმრთელობის დაცვის უფრო მაღალი დონის ლიმიტები, ვიდრე ეს ძალიან მაღალი 

ზემოქმედების შემთხვევებშია ცნობილი. ICNIRP რეკომენდაციას იძლევა მაცხოვებლებზე 

დასხივების 833 mG და პროფესიული დასხივების 4,200 mG ლიმიტებზე (ICNIRP, 1998). 

ასევე, ელექტრომაგნიტური უსაფრთხოების საერთაშორისო კომისია (ICES) 

რეკომენდაციას იძლევა, რომ ფართო საზოგადოებაზე ზემოქმედება უნდა იყოს 

ლიმიტირებული 9,040 mG-მდე (ICES, 2002). ორივე სტანდარტი შემუშავებული და 

გათვალისწინებულია უსაფრთხოების ძალიან ფართე არეალისთვის. 

დაგეგმილი პროექტის გადამცემი ხაზების ახლოს მცხოვრებ ადამიანებსა და მუშებზე 

ზემოქმედება უნდა იყოს ამ ლიმიტებზე დაბალი. National Institute of Environmental 

Health Sciences-ის მიერ 2002 წლის ივნისში გამოცემულ ანგარიშზე - 

„ელექტრომოხმარებასთან დაკავშირებული ელექტრომაგნიტური, ელექტრული და 

მაგნიტური ველები“ (EMF, Electric and Magnetic Fields Associated with the Use of Electric 

Power) (NIEHS, 2002) - დაყრდნობით, ელექტრომაგნიტური გამოსხივების დონეებიდან 

გამომდინარე, ელექტროტექნიკის სპეციალისტები იღებენ საშუალოდ 9.6 mG დასხივებას, 

ხოლო ელექტრომაგნიტური ველის ტიპიური დონეები 500კვ გადამცემი ხაზიდან 20 მ 

მანძილზე არის 29.4 mG, რომელიც 12.6 mG-მდე მცირდება 30 მ-ზე. ამ მონაცემებზე 

211


დაყრდნობით, ელექტრომაგნიტური ველის დონეები დაგეგმილი პროექტის 100 მ-იანი 

დერეფნის ფარგლებში და კიდეებთან და 30 მ-იანი ბუფერული ზონის ნაპირთან უნდა 

იყოს ICNIRP-ისა და ICES-ის მიერ რეკომენდირებულ დონეებზე (12.6 mG გამოსხივება 

ICNIRP-ის რეკომენდირებულ 833 mG-სთან შედარებით) გაცილებით დაბალი. 

საცხოვრებელ შენობებსა და ჯანმრთელობაზე ელექტრომაგნიტური ველის გავლენის 

კვლევა ნაკარნახები იყო 1979 წელს იმ ბავშვების ეპიდემიოლოგიური შესწავლით, 

რომლებზედაც განხორციელდა ელექტრომაგნიტური ველის ზემოქმედება, ძირითადად 

მეზობლადმყოფი გადამცემი ხაზებიდან. სუსტი სტატისტიკური კავშირები 

დაფიქსირებულია ზოგიერთ კვლევაში ლეიკემიით დაავადებულ ბავშვებსა და 

საშუალოდ 3-4 mG-ზე მაღალი მაგნიტური ველის გამოსხივებას შორის. ათასობით 

კვლევა შედეგად მიმართულია თითქმის ყველა საკითხისადმი, რომლებიც წამოიჭრა 

ელექტრომაგნიტური ველისა და ჯანმრთელობის შესახებ. ამ უახლესი კვლევების 

შედეგად ვერ იქნა ნაპოვნი დამაჯერებელი ან ადრე მიღბეული შედეგების 

დამამტკიცებელი მტკიცებულება, რათა ევარაუდათ, რომ ელექტრომაგნიტური ველი იყო 

მაღალი ან უფრო ხშირი ლეიკემიიან ბავშვებში; ამან მხარი დაუჭირა მოსაზრებას, რომ 

ელექტრომაგნიტური ველი არ იწვევს კიბოს. იქიდან გამომდინარე, რომ სხვა სფეროებშიც 

შეფასებითი კაზუაციების ძალიან მცირე მხარდაჭერაა (მაგალითად, ანალოგიური 

კვლევები ცხოველთა შესწავლაში და მისაღები ბიოლოგიური მექანიზმი), უმრავლესი 

სამეცნიერო შეთანხმებით ეს კვლევები არაა საკმარისი რათა დადგინდეს მიზეზ- 

შედეგობრივი დამოკიდებულება საყოფაცხოვრებო ელექტრომაგნიტური ველის 

გამოსხივებასა და საბავშვო ლეიკემიას შორის. და პირიქით, უმეტესი მკვლევარები 

თანხმდებიან, რომ თუკი არსებობს დამოკიდებულებები ეპიდემიოლოგიურ კვლევებში, 

ამისი მიზეზი სავარაუდოდ უნდა იყოს კვლევის მეთოდები ან შეცდომები. 

კვლევის ამ დიდი ობიექტების მტკიცებულებათ აწონვის მეთოდით შეფასების 

შემთხვევაში მივდივართ შემდეგ დასკვნამდე: უამრავი სამეცნიერო ორგანიზაცია 

თანხმდება, რომ მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი რაიმე წყაროს ელექტრომაგნიტურ ველსა 

და ჯანმრთელობის გაუარესებას შორის არ გამოვლენილა ველის იმ ტიპიური 

დონეებისთვის, რომელიც გვხვდება საცხოვრებელ გარემოში. შედეგად, არცერთ 

სამეცნიერო ორგანიზაციას არ შემოუთავაზებია სტანდარტები ჯანმრთელობაზე 

გრძელვადიანი ზეგავლენის (როგორიცაა კიბო) აღსაკვეთად; ასევე არ არის ა.შ.შ-სა და 

უმრავლეს სხვა ქვეყანაში ტიპიური ელექტრომაგნიტური ველის დონეების, რომელსაც 

ვხვდებით ადამიანების ყოველდღიურ ცხოვრებაში, გამოსხივების ლიმიტირების რაიმე 

სტანდარტი. 

მიუხედავად ამისა, რუსეთში და ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყნებში დადგენილია 

უსაფრთხოების ან ჰიგიენური დაცვის ზონები (SPZs ან HPZs), რომლებიც ზღუდავს 

212


ელექტრომაგნიტურ ველის გამოსხივებას. საქართველოს ელექტრული მოწყობილობების 

დამონტაჟების წესები (ПУЭ) (ენერგეტიკის სამინისტრო, დაუთარიღებელი-2) ადგენს 30 

მ-იან ბუფერულ ზონას (გაზომილი ყველაზე უკიდურესი ხაზიდან), რომელის 

ფარგლებშიც არ უნდა იყოს რაიმე დასახლება. დამატებით, ეს მანძილი დადგენილია, 

როგორ მინიმალური მანძილი გადამცემი ხაზიდან სახცოვრებელ სახლებამდე. 

გარემოზე, ცხოველებზე და მცენარეებზე ზემოქმედება. ელექტრომაგნიტური ველის 

სამრეწველო სიხშირე 50-დან 60 Hz-მდე ფარგლებში შეიცავს ძალიან მცირე ენერგიას, არ 

გააჩნია იონიზირების ეფექტი და ჩვეულებრივ არ გააჩნია თერმული ეფექტი. რადგანაც 

ელექტრომაგნიტური ველი ელექტროგადამცემი ხაზის სიხშირეების ფარგლებში ძალიან 

სუსტია იმისათვის, რომ დააზიანოს მოლეკულები ან დაშალოს დნმ, მას არ შეუძლია 

გამოიწვიოს მუტაციური ცვლილებები ან კიბო. ელექტრომაგნიტური ველს შეუძლია 

გამოიწვიოს სუსტი ელექტრული ძაბვა ან მოძრაობა სხეულში. ცხოველთა კვლევებში, 

მეცნიერებმა იმოქმედეს საცდელ ვირთხაზე და თაგვებზე ელექტრული და მაგნიტური 

ველებით, ზოგიერთ შემთხვევაში 50,000 mG-ის რიგის, და შეადარეს ავადმყოფობების 

რაოდენობები, რომლებსაც ისინი დააკვირდნენ ცხოველებში რომლებზეც მსგავსი 

ზემოქმედება არ განხორციელებულა. მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ 2007 წლის 

ივნისის ელექტრომაგნიტური ველისა და ჯანმრთელობის ანგარიშში (WHO, 2007), 

დაასკვნა, რომ ცხოველებში, მაღალი დონის ელექტრული და მაგნიტური ველების 

ზემოქმედების შედეგადაც კი, არ დაფიქსირებულა რაიმე თანმიმდევრული 

ჯანმრთელობისთვის საზიანო ზეგავლენა, კიბოს ჩათვლით. ჯამში, კვლევამ ვერ 

დაადგინა, რომ ელექტრომაგნიტური ველის გამოსხივება იწვევს ან ხელს უწყობს რაიმე 

ზიანს ან დაავადებას. 

პოტენციური ზემოქმედება. ზოგადად, მოსალოდნელი არაა რომ რაიმე პოტენციურ 

ზემოქმედებას ჰქონდეს ადგილი ადამიანებზე, ცხოველებზე ან მცენარეებზე 

ელექტრომაგნიტური ველის გამოსხივების სახით. მიუხედავად ამისა, განხორციელდება 

შემცირება იმისათვის, რათა შეესაბამებოდეს საქართველოს ნორმებს. როგორც ზემოთ, 

5.2.1 ნაწილშია განხილული, პირველადი შემცირებისათვის აუცილებელია, რათა არ იქნას 

დაშვებული ვინმეს ცხოვრება 500კვ გადამცემი ხაზიდან 30 მ-ის ფარგლებში. როგორც ამ 

და 5.2.4 ნაწილებშია აღწერილი, GSE გადააჯგუფებს ხაზის ჯერ აუშენებელ სექტორებს 

იმისათვის, რომ თავიდან იქნას აცილებული მისი საცხოვრებელი სახლებიდან 30 მ-ზე 

ნაკლებ მანძილზე გავლა. ისინი ასევე იმუშავებენ ხმარებაში მყოფი საცხოვრებელი 

სახლების მაცხოვრებლებთან/მესაკუთრეებთან, რათა გადაწყდეს სამართლიანი 

გადასახლება და კომპენსაცია ან არსებული გადამცემი ხაზის მცირე სექტორების 

შესაძლებელი გადაჯგუფება. 

213


5.2.8 ხარჯთაღრიცხვა 

5.2.8.1 მეთოდები და დაშვებები 

წინამდებარე ნაწილში შედარებულია პროექტის ალტერნატივების მიახლოებული 

ღირებულება. ბიუჯეტი უხეშადაა მოთვლილი და არ წარმოადგენს საინჟინრო პროექტის 

ოფიციალურ ღირებულებას. მისი შეფასებისას გამოყენებულია Kuljian -ის (2007) მიერ 

ენერგეტიკის სამინისტროთვის განხორციელებული ტექნიკურ-ეკონომიკური კვლევის 

მონაცემები. ღირებულების გათვლისას გათვალისწინებულია ამ ანგარიშში მოყვანილი 

შემდეგი ინფორმაცია: 

 

500 კვ ელექტროგადამცემის ერთი კილომეტრის ღირებულება US$450,000. 

ახალცხისი ქვესადგურის სრული ღირებულება $128,000,000. 

ზესტაფონის ქვესადგურის ფართოების ღირებულება $9,000,000. 

გარდაბნის ქვესადგურის გაფართოების მთლიანი ღირებულება $3,000,000. 

მსგავსი ელექტროგადამცემების ღირებულების გათვალისწინებით ფასებთან 

დაკავშირებით გაკეთდა შემდეგი დაშვებები: 

 

 

 

 

 

ახალი კუთხის (U-ტიპის) ანძის ერთი ერთეულის ღირებულება US$15,000. 

ახალი ერთ მწკრივად მდგომი (PB-ტიპის) ანძის ერთი ერთეულის ღირებულება 

$7,500. 

ვერტმფრენის საშუალებით უბნის მომზადების და ანძის მონტაჟის ღირებულება 

ანძის ერთ ერთეულზე $125,000. 

ანძის/საძირკვლის შეკეთების/რეაბილიტაციის ღირებულება ანძის/საძირკვლის 

ერთ ერთეულზე US$5,000. ფასი აღებულია საშუალო მდგომარეობაში მყოფი 

ერთეულისთვის. კონკრეტული ერთეულის მდგომარეობა გაზრდის ან შეამცირებს 

ხარჯს. 

ერთი ჰექტარი ტყის გაკაფვის ღირებულება US$20,000. 

მეთოდოლოგია ეფუძვნება შემდეგ მოსაზრებებს: 

 

 

გადამცემი ხაზის ბიუჯეტი დამოკიდებულია ახალი, მოსაწყობი მონაკვეთების 

სიგრძეზე. 

ახალი მონაკვეთების მოსაწყობად საჭირო ახალი ანძების რაოდენობა გათვლილია 

214


მათ შორის 400 მ-იანი დაშორების გათვალისწინებით. 

ალტერნატივა 2-ისთვის დამატებით შეფასდა ვერტმფერნის გამოყენების საჭიროება 

ბორჯომ-ხარაგაულის პარკში ანძების დასამონტაჟებლად. ეს ალტერნატივა ტყის ნაკლები 

ფართობის გაკაფვას მოითხოვს, თუმცა საჭიროებს ვერტმფერნზე გაწეულ დამატებით 

ხარჯებს. 

5.2.8.2 ბიუჯეტი 

ბიუჯეტი ძალიან უხეშად არაა შედგენილი. მისი შედგენის მიზანია პროექტის 

ალტერნატივების ღირებულების უხეში შედარება. ცხრილში 5.2-2 მოცემულია შედეგები. 

ცხრილი 5.2-2. პროექტის ალტერნატივების ბიუჯეტების შედარებითი შეფასება 

(2007 US$) 

სცენარი 

ალტერნატივა 

1 


2 


3 


(არაქმედების) 

სტანდარტული სამონტაჟო 

სამუშაოების შესრულება 

მთელს ხაზზე 

ვერტმფრენით მონტაჟი 

ბორჯომ-ხარაგაულის 

მონაკვეთზე 

$211,206,000 $221,647,000 $241,617,000 $0 

$211,206,000 $220,801.000 $241,617,000 $0 

5.3 მოსალოდნელი ზემოქმედების შეჯამება 

ცხრილ 5.3-1-ში შეჯამებულია გარემოსა და სოციალ-ეკონომიკურ რესურსებზე 

მოსალოდნელი ზემოქმედება. როდესაც პროექტს ახლავს ნულოვანი, უმნიშვნელო ან 

მცირე ზემოქმედება, იგი ჩვეულებრივ უმნიშვნელოდ განიხილება და შემარბილებელ 

ზომებს არ საჭიროებს. პროექტთან ასევე დაკავშირებულია რიგი ზომიერი და 

მნიშვნელოვანი უარყოფითი ზემოქმედებისა, რომლების საჭიროებს შემარბილებელი 

ზომების გატარებას. 

 

ალტერნატივა 1, 2 და 3-ში, ახალციხეში ახალი ქვესადგურის მოწყობასა და 

ექსპლუატაციას ზომიერი უარყოფით ზეგავლენა ექნება ლანდშაფტის 

ესთეტიურსა და ვიზუალურ მხარეზე, რაც მეზობლად მცხოვრებ 

მოსახლეობასა და დაცული ტერიტორიების სტუმრებზე ზემოქმედებას 

215


წარმოადგენს. მისი თავიდან აცილება შეუძლებელია. 

 

 

 

 

ალტერნატივა 1, 2 და 3-ში, ქცია-ტაბაწყურის აღკვეთილში მოწყობილი და 

მომუშავე გადამცემი ხაზი დიდ უარყოფით გავლენას მოახდეს ლანდშაფტის 

ესთეტიურსა და ვიზუალურ მხარეზე, რაც წარმოადგენს ზემოქმედებას 

აღკვეთილში მისულ ტურისტებსა და ნატურალისტებზე. მისი სრულად 

აცილება შეუძლებელია, თუმცა ზოგიერთ უბანზე ანძები შეიძლება დაიმალოს 

მთა-გორიან რელიეფში. ეს ზემოქმედება შედარებით ნაკლებია ალტერნატივა 

2-სა და 3-ში, რომლებიც ითვალისწინებს ქცია-ტაბაწყურზე ზემოქმედების 

შემცირებას. ამისთვის ხაზი მოცილებულია ფრინველებზე დაკვირვების 

უბნებიდან და ასევე, შემცირებულია აღკვეთილზე გამავალი მონაკვეთიც. 

ალტერნატივა 1 და 2-ში, ბორჯომ-ხარაგაულის ეროვნულ პარკში მოწყობილი 

და მომუშავე გადამცემი ხაზი ზომიერ ან დიდ უარყოფით გავლენას მოახდენს 

ლანდშაფტის ესთეტიურსა და ვიზუალურ მხარეზე, რაც წარმოადგენს 

ზემოქმედებას აღკვეთილში მისულ ტურისტებსა და ნატურალისტებზე. მისი 

სრულად აცილება შეუძლებელია, თუმცა ზოგიერთ უბანზე ანძები შეიძლება 

დაიმალოს მთა-გორიან რელიეფში. ეს ზემოქმედება შედარებით ნაკლებია 

ალტერნატივა 2-ში, რომელიც ითვალისწინებს ზემოქმედების შემცირებას 

ბორჯომ-ხარაგაულზე. ამისთვის ხაზი პარკს გადკვეთს 4.7 კმ-ზე, ნაცვლად 11.5 

კმ-ისა. ალტერნატივა 3-ში კი ხაზი არ გაივლის ეროვნულ პარკზე და 

შესაბამისად, მასზე ზემოქმედებასაც არ მოახდენს. 

ალტერნატივა 1, 2 და 3-ში, ანძებისა და მისასვლელი გზების მოწყობასა და 

ტექ. მომსახურებას შესაძლოა დიდი უარყოფითი გავლენა ჰქონდეს ნახ 4-11a- 

დან 4-11h-მდე ნაჩვენებ სენსიტიური უბნების ფლორაზე, რადგანაც 

დაზიანდება მცენარეთა ცალკეული ეგზემპლარები და შეიცვლება მათი 

ჰაბიტატები. მაღალი სენსიტიურობის უბნების დაპროექტებმადე და საშუალო 

სენსიტიურობის უბნების მოწყობამდე კვალიფიციურმა ექსპერტებმა 

დეტალურად უნდა გამოიკვლიონ ანძების განალაგების ადგილებისა და 

დერეფანის ფლორა. კვლევა უნდა ჩატარდეს სენსიტიური ან დაცული 

სახეობებისა და საზოგადოებების გამოსავლენად, რაც „ფლორის კონსერვაციის 

გეგმის“ მომზადებას დაედებას საფუძვლად; ამ უკანასკნელში კი 

განისაზღვრება მოსალოდნელი ზექმომედების თავიდან აცილებისა და 

შემცირების გზები. 

ალტერნატივა 1, 2 და 3-ში, გადამცემი ხაზის მოწყობა და ექსპლუატაცია 

ზომიერ ან დიდ გავლენას იქონიებს გადამფრენ ფრინველებსა და ღამურებზე 

დაჯახებისა და დენით დაღუპვის გამო. ეს ზემოქმედება ყველაზე მეტად 

გამოხატული ხაზის იმ მონაკვეთებზე იქნება, სადაც იგი აღმოსავლეთ- 

დასავლეთითაა მიმართული, რადგანაც ფრინველების მოძრაობის 

216


მიმართულება ჩრდილოეთი და სამხრეთია. ზემოქმედების მცირედ შემცირება 

დღის მიგრანტებზე შესაძლებელია ე.წ. „მიმმართველებით“, რომლებიც ხაზზე 

გარკვეულ მანძილებზე დამაგრდება და დააფრთხობს მათ. ამას გარდა, 

კაბელები ერთმანეთისგან ისეთი დაშორებით დამაგრდება, რომ დიდი 

ფრინველები დენით არ დაღუპოს. და ბოლოს, მაღალი რისკების მატარებელი 

უბნები შესწავლილი უნდა იქნას გამრავლების სეზონზე. 

 

 

 

 


ტექ. მომსახურებას შესაძლოა დიდი უარყოფითი გავლენა ჰქონდეს მობარტყე 

მტაცებლებსა და სხვა დიდ ფრინველებზე. მათ შორისაა ლეშის მჭამელები, 

ყანჩა, ყარყატი და სხვა. დაცულ ტერიტორიებსა ან ცხრილი 4.1-12-სა და 4.1- 

13-ში მოცემულ უბნებზე საქმიანობის დაწყებამდე კვალიფიციურმა 

ექსპერტებმა დეტალურად უნდა შეისწავლონ ანძების განალაგების ადგილებსა 

და დერეფანში მობარტყე ფრინველები. თუ დერეფნიდან 0.5 კმ-ის რადიუსში 

აღმოჩენილი იქნება გამოყენებადი ბუდე, სამშენებლო და სხვა საქმიანობა 

გადავადდება ბარტყების დაფრთიანებამდე, ვიდრე ისინი ბუდეს არ 

მიატოვებენ; აქედან 30 დღეში შესაძლებელი იქნება საქმიანობის განახლება. 

ძველი ბუდის პოვნი შემთხვევაში იგი ხელახლა უნდააა იქნას 

დათვალიერებული უშუალოდ სამუშაოების დაწყებამდე, რათა დადგინდეს 

იყენებენ თუ არა მას ამ დროისთვის. თუ კი, საჭიროა დაცული იქნას იგივე 

დაყოვნების პერიოდი. 


ტექ. მომსახურებას შესაძლოა დიდი უარყოფითი გავლენა ჰქონდეს ნახ 4-15-ზე 

(თავი 4) ნაჩვენებ და ცხრილ 4.1-2-ში მოცემულ სენსიტიურ უბნებზე, რადგანაც 

შესაძლებელია ბუნაგების, გუდეებისა და მცენარეთა ჰაბიტატების 

განადგურება. გამრავლების სეზონზე (მიახლოებით მარტი-აგვისტო) დაცულ 

ტერიტორიებსა და სენსიტიურ უბნებზე სამუშაოების დაწყებამდე უნდა 

მოხდეს მათი დეტალური შესწავლა, რომელიც დაადგენს სამშენებლო 

სამუშაოების გადავადების აუცილებლობას გამრავლების სეზონის 

დასრულებმდე. 

ალტერნატივა 1, 2 და 3-ში, სამშენებლო და ტექ. მომსახურების სამუშაოებმა 

შესაძლოა გამოიწვიოს ხაზის მახლობლობაში მცხოვრები კომლის 

გადასახლების საჭიროება. ეს საკითხი მოლაპარაკებას ექვემდებარება; 

გადასახლებული ოჯახები მიიღებს კომპენსაციას ან ალტერნატიულ სახლს, 

რაც გადაწყვეტილი იქნება მათთა მოლაპარაკების დროს. კომპენსაციის 

სიდიდე სახლის რეალური საბაზრო ღირებულების ტოლფასი უნდა იყოს. 

ალტერნატივა 1, 2 და 3-ში, სამშენებლო და ტექ. მომსახურების სამუშაოებმა 

შესაძლოა დააზიანოს მოსავალი ან ჯოგი; მას ზომიერი ან დიდი ზემოქმდება 

217


ექნება ფერმერებზე. ზემოქმედების თავიდან აცილება ან შემცირება 

შესაძლებელია ტრანსპორტის გადაადგილებისა და ანძების სამშენებლო 

უბნების მართვით. ამას გარდა, გადახდილი იქნება ზიანის კომპენსაციაც, რაც 

რეალური საბაზრო ღირებულების გათვალიწინებით მოხდება. 

ამას გარდა, შესაძლებელი მცირედ ან უმნიშვნელოდ კლასიფიცირებული უარყოფითი 

ზეგავლენის შემცირება ან თავიდან აცილება, რისთვისაც გამოყენებული იქნება მოწინავე 

გამოცდილება. ზემოქმედების თავიდან აცილების სტრატეგიები, შემარბილებელი 

ზომები და მოწინავე გამოცდილება შეტანილია თავი 6-ში მოცემულ მენეჯმენტისა და 

მონიტორინგის გეგმაში. 

218


ცხრილი 5-3-1. მოსალოდნელი ზემოქმედების მოკლე აღწერა 

ალტერნატივა 1 ალტერნატივა 2 ალტერნატივა 3 ალტერნატივა 4 


რეცეპტორი 

რეცეპტორის 


მოსალოდნელი 



სიდიდე და 















ატმოსფერული ჰაერის ხარისხი 



მტვრის 

უკონტროლო 

წარმოქმნა 

სამშენებლო და ტექ. 

მომსახურების 

სამუშაოებისას 













ნულოვანი 




მანქანების ემისიები 

სამშენებლო და ტექ. 


სამუშაოებისას 

















SF6-ის ემისია 

ექსპლუატაციის 

ფაზაზე 


მიმდინარე 















ტრანსკავკასიურ 

რეგიონში სათბურის 

აირების ემისიის და 

ნახშირბადის 

შემცველი საწვავის 

გამოყენების 

შემცირება, რაც 

შესაძლებელია 

ჰიდროელექტრო- 

ენერგიის მიწოდების 

ზრდით 

საშუალო, 



დადებითი 











219


























ლანდშაფტი 



ბუნებრივი გარემოს 

ვიზუალურ- 

ლანდშაფტური 

ცვლილება, რასაც 

გამოიწვევს 

დასახლებული 

პუნქტების 

მახლობლად 

განლაგებული 

გადამცემი ხაზი, 

ანძები და ხაზისთვის 

გამოყოფილ ზოლში 

მცენარეული საფარის 

მოცილება. 

















ახალციხის 

ქვესადგურის 

მახლობლად 

მცხოვრები 

მოსახლეობის 

ვიზუალური ხედის 

შეცვლა 



ზომიერი 












220


























ტურისტები 

(ბორჯომ- 

ხარაგაულის 


პარკი) 






გამოიწვევს დაცულ 

ტერიტორიებზე 









(73907 ჰა- 

დან 1389) 






(1487ჰა 

73907 ჰა- 

დან) 




ნულოვანი ნულოვანი ნულოვანი ნულოვანი 

ტურისტები 

(ქცია- 

ტაბაწყურის 

აღკვეთილი) 






გამოიწვევს დაცულ 









(9477 of 

21390 ha) 


დიდი 



(8840 ჰა 

21390 ჰა- 

დან) 


დიდი 



(8840 of 

21390 ha) 


დიდი 




221


























მოგზაურები 





ცვლილება, რომელიც 

გამოჩნდება 








(but 


from the 

perspective 

of the 

traveler) 




(but 


from the 

perspective 

of the 

traveler) 




(but 


from the 

perspective 

of the 

traveler) 

უმნიშვნელო ნულოვანი ნულოვანი 

მიწათსარგებლობა 


ნაკრძალი და 

აღკვეთილები 


Clearing of trees and 

shrubs for ROW. 



(115 of 

73,907 ha) 






(47 of 

73,907 ha) 




ნულოვანი ნულოვანი ნულოვანი ნულოვანი 

National 

Parks and 

Managed 

Reserves 


Loss of landuse by 

placement of towers, 

substatins, and 

access roads. 



(11 of 

21389 ha) 






(9 of 21389 

ha) 






(9 of 21389 

ha) 






Forestry Uses 



shrubs for ROW. 



(571 of 

47717 ha) 






(760 of 

47717 ha) 






(830 of 

47717 ha) 






222


























Agricultural 

Uses 


Loss of agricultural 

land by placement of 

towers, substatins, 

and access roads. 



(110 of 

66850 ha) 






(112 of 

66850 ha) 






(111 of 

66850 ha) 






ნიადაგი, გოელოგია და გეოსაფრთხეები 

Habitats in 

Protected 

Areas 


Blasting for tower 

foundations may 

produce landslides or 

avalanches. 


















Soils in 

Protected 

Areas 


Use, improper 

handling, and spills of 

hazardous materials, 

such as fuels and 

petroleum lubricants, 

insulating oils, wood 

preservatives, paints, 

and other toxic 

substances may 

release 

contamination. 




but could be 







but could be 







but could be 






Habitats in 

Non-Protected 

Areas 


Blasting for tower 

foundations may 

produce landslides or 

avalanches. 


















223


























Soils in Non- 

Protected 

Areas 


Use, improper 









release 





but could be 







but could be 







but could be 






Surface and Groundwater Hydrology 

Streams, 

rivers, and 

lakes 


Soil compaction, soil 

rutting, and dust 

generation from 

vehicle and other 

construction 

equipment traffic 

along access roads 

and ROW may 

increase sediment 

carried in runoff. 




but could be 







but could be 







but could be 






Streams, 

rivers, and 

lakes 


Placement of towers 

in floodplains can 

impede flood 

fდაბალიs and 

produce flooding in 

upstream areas. 















224


























Streams, 

rivers, and 

lakes 



shrubs make the soil 

more susceptible to 

erosion and dust 

generation as the 

soils under these 

plants are now 

exposed to wind and 

precipitation. 



Permananet 





Permananet 





Permananet 





Streams, 

rivers, and 

lakes 


ROW, access road 

clearing, and mud 

carried on tires also 

increase 

sedimentation carried 

in stormwater runoff. 


















Streams, 

rivers, and 

lakes 


Use, improper 









release 





but could be 







but could be 







but could be 






225


























Groundwater 

in Non- 

Protected 

Areas 


Use, improper 







herbicides, pesticides, 



release 





but could be 







but could be 







but could be 






Groundwater 

in Protected 

Areas 


Use, improper 







herbicides, pesticides, 



release 





but could be 







but could be 







but could be 






226


























Lake 

Tabatskuri 


Soil compaction, soil 

rutting, and dust 

generation from 

vehicle and other 

construction 

equipment traffic 

along access roads 

and ROW may 

increase sediment 

carried in runoff. 




but could be 







but could be 







but could be 






Lake 

Tabatskuri 



shrubs make the soil 

more susceptible to 

erosion and dust 

generation as the 

soils under these 

plants are now 

exposed to wind and 

precipitation. 



Permananet 





Permananet 





Permananet 





Lake 

Tabatskuri 


ROW, access road 

clearing, and mud 

carried on tires also 

increase 

sedimentation carried 

in stormwater runoff. 


















227


























Lake 

Tabatskuri 


Use, improper 









release 





but could be 







but could be 







but could be 






Ecosystems, Flora, and Fauna 

Forested 

Ecosystems 


Loss of forested 

habitats for wildlife 


















Forested 

Ecosystems 


Increased risk of 

forest fires due to 

residual forest litter 

and slash 


















Forested 

Ecosystems 


Introduction of 

invasive species into 

forested ecosystems 


















Other 

Ecosystems 


Loss of habitat 


















228


























Other 

Ecosystems 


Introduction of 

invasive species 


















Flora in 

sensitive 

areas 


Destruction of floral 

community and 

individuals during 

construction and 




დიდი 




დიდი 




დიდი 




Flora in nonsensitive 

areas 


Destruction of floral 

community and 

individuals during 

















Fauna in 

sensitive 

areas 


Avian and bat 

collisions/electrocution 

from contact with 

power lines. 



დიდი 




დიდი 




დიდი 




Fauna in 

sensitive 

areas 


Den and nest 

destruction during 





დიდი 




დიდი 




დიდი 




Fauna in nonsensitive 

areas 


Avian and bat 

collisions/electrocution 

from contact with 

power lines. 















Fauna in nonsensitive 

areas 


Den and nest 

destruction during 

















229


























Socioeconomics 

Income 


Increased 

employment of local 

workers 

მცირე, 














Farmers 

(personal 

income) 



Loss of use of land 

Crop or herd damage 



ზომიერი, 


























National 

economy 


Economic 

development, 

enhanced ties to allies 


permanet 




permanet 




permanet 





Transportation ზომიერი Disruption of traffic 















Electric power 


Increased access to 

power and increased 

reliability of supply 

დიდი, 


დიდი, 


დიდი, 


Majo, 


დიდი, 


Majo, 




Community 

functions 


Noise, dust, other 

disturbance to local 



tempoary 




tempoary 




tempoary 






near the line 


Relocation due to 

proximity to line 

დიდი, 

permanet 

დიდი, 


დიდი, 

permanet 

დიდი, 


დიდი, 

permanet 

დიდი, 




Cultural 

resources 


Disturbance to 

cemeteries or other 

cultural resources 















230


























Public and 

occupational 

safety 


Accidents to workers, 

local მოსახლეობა, 

trespassers 

დიდი, 


დიდი, 


დიდი, 


დიდი, 


დიდი, 


დიდი, 




Public health 


Impaired health due to 

exposure to EMF 

დიდი, 




დიდი, 




დიდი, 






231


6.0 გარემოსდაცვითი და სოციალური მენეჯმენტის და 

მონიტორინგის გეგმა 

6.1 გარემოსდაცვითი და სოციალური მენეჯმენტის გეგმა 

გადამცემი ხაზის მშენებლობის, ექპლუატაციის და ტექმომსახურებას ბუნებრივ 

და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედება შეიძლება იყოს ზომიერი ან 

მნიშვნელოვანი იყოს. ამოტომ აუცულებელია გამაფრთხილებელი ზომების 

გატარება უარყოფითი ეფექტის თავიდან აცილების, შემცირების ან სხვადგარად 

შერბილებისთვის. საჭიროა პროექტის აღმასრულებელი სააგენტოს - 

საქართველოს სახელმწიფო ელექტროსისტემის, მისი შვილობილი კომპანიის - 

ენერგოტრანსის და ტექნიკური კონსულტანტების შეთანხმებული ძალისხმევა 

პროექტის განხორციელებისას სათანადო დიზაინის და ექპლუატაციის 

პროცედურების შესრულების და ამ თავში აღწერილი შემარბილებელი 

ღონისძიებების გასათვალისწინებლად ხაზის პროექტირების, მშენებლობის, 

ექპლუატაციის და ტექმომსახურებისას მოთხოვნებში. უმნიშვნელოვანესია 

სათანადო დაგეგმვა. 

ორი მენეჯმენტის გეგმა, გარემოსდაცვილი მენეჯმენტის გეგმა (EMP) და 

სოციალური მენეჯმენტის გეგმა (SMP), შემუშავებულია იმ შემარბილებელი 

ღონისძიებების განსასაზღვრად რომელიც უნდა შესრულდეს ბსგზშ-ში ძირითადი 

ზომიერო და მნიშვნელოვანი უარყოფითი ზემოქმედების მინიმზაციის, 

შემცირების ან თავიდან ასაცილებლად. ამასთანავე, EMP და SMP აგრეთვე 

განსაზღვრავს საუკეთესო მენეჯმენტის პრაქტიკას (BMPs) და სხვა შემარბილებელ 

ღონისძიებებს, რომლებიც უნდა გატარდეს უმნიშვნელო და მცირე ზემოქმედების 

მინიმიზაციის, შემცირების და თავიდან აცილებისთვის რათა არ მოხდეს მათი 

გამწვავება/გაძლიერება არასათანადო ყურადღების მიქცევის გამო. 

EMP და SMP აგრეთვე უზრუნველყოფს პროექტის გარემოსდაცვით და სოციალურ 

ეფექტის შესწავლას და საშუალებას იძლევა დაუყოვნებლივ გატარდეს 

ღონისძიებები იმ ქლედებების დასახვეწად რომლებიც არ იძლევის ზემოქმედების 

ადექვატური შერბილების საშუალებას. სადაც ზემოქმედების შერბილება ვერ 

ხდება გეგმა გულისხმობს კომპენსაციის ან გარემოს გაუმჯობესების პროგრამებს 

იმ ზემოქმედებების კომპენსაციისთვის რომლების თავიდან აცილება ან შემცირება 

არ ხერხდება. 

ცხრილებში 6-1 და 6-2 მოცემულია შავი ზღვის რეგიონალური გადაცემის 

232


პროექტის EMP და SMP. ენერგეტიკის სამინისტრო მეთვალყურეობას გაუწევს 

პროექტის განმახორციელებელ სააგენტოს და ტექნიკურ კონსულტანტს 

რეკომენდებულ პრაქტიკასთან და შემარბილებელ ღონისძიებებთან ამ 

კომპანიების და მათი თანამშრომლების სრული შესაბამისობის 

უხრუნველსაყოფად. ღონისძიებები მოიცავს პერსონალის სწავლებას EMP და 

SMP-ით მოთხოვნილ წესებსა/ინსტრუქციებში გასათვითცნობიერებლად. EMP და 

SMP რეგულარულად უნდა განახლდეს პროექტის მსვლელობისას სხვადასხვა 

ფაზაზე მიღებული გამოცდილების მიღებისამებრ. 

6.2 გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა 

შავი ზღვის რეგიონალური გადაცემის პროექტით განსაზღვრული ობიექტების 

მშენებლობის, ექპლუატაციის და ტექმომსახურების პროცესში ბუნებრივ და 

სოციალურ გარემოზე მოსალოდნელი ზემოქმედება აღწერილია ბსგზშ-ს ნაწილში 

5 და შეჯამებულია ცხრილში 5-3-1. ნაწილი 6.1 ადგენს შესაბამის შემარბილებელ 

ღონსიძიებებს, რომლებიც უნდა გატარდეს პოტენციურად მნიშვნელოვანი 

ზემოქმედებების შერბილების ან შემცირებისთვის. 

ბუნებრივი და სოციალური მონიტორინგის პროგრამა (ESMP) საჭიროა 

ზემოქმედების შესარბილებლად შემოთავაზებული შემარბილებელი 

ღონისძიებების ეფექტურობის შესაფასებლად და შემარბილებელი ღონისძიებების 

დასაზუსებლად ან დასახვეწად არსებული ზემოქმედებების შესაბამისად ან 

სამომავლო განვითარებისთვის გეგმების შასამუშავებლად. 

კერძოდ, მონიტორინგის პრიგრამის მიზნებია: 

 

 

 

 

 

 

მშენებლობის და ექპლუატაციისას პროექტის ზემოქმედებების დახასიაება. 

შემარბილებელი ღონისძიებების ეფექტურობის და ნაკლოვანებების 

შეფასება. 

იურიდიული და საზოგადოებრივი ვალდებულებებთან შესაბამისობის 

დადასტურება/კონტროლი. 

შემარბილებელი ღონისძიებების დახვეწა და გაუმჯობესება ზემოქმედების 

შემდგომი შემცირებისთვის. 

შემარბიელებლი ღონისძიებების გაფართოება გაუთვალისწინებელი 

საკითხების ან ოპერირებაში ცვლილებების გასათვალისწინებლად. 

ენერგეტიკის სამინსიტროსა და საერთაშორისო მსესხებლებისთვის 

სესხების ხელშეკრულების მოთხოვნების შესრულების კონტროლის 

საშუალების მიცემა. 

233


ESMP აღწერს სამონიტორინგო პარამეტრებს, განსახორციელებელ ქმედებებს, 

სინჯების აღების წერტილებს, მონიტორინგის დროს და სიხშირეს, მონიტორინგის 

მონაცემების შეგროვებას, ანალიზს და ინფორმაციის მიწოდებას. გარემოსდავითი 

მონიტორინგის ღონისძიებები უნდა ემყარებოდეს კონკრეტული პროექტისთვის 

ემისიების, ჩანდინარე წყლების და რესურსების გამოყენების პირდაპირ და ირობ 

ინდიკატორებს. 

ცხრილში 6-3 მოცემულია ESMP შავი ზღვის რეგიონალური ენერგოგადაცემის 

პროექტის მოსამზადებელი, მშენებლობის და ექპლუატაციის ფაზისთვის. 

ნავარაუდევია, რომ პროექტის განმახორციელებელი სააგენტო ტექნიკური 

კონსულტანტის და კვალიფიციური გარემოსდაცვითი და მონიტორინგის 

კომპანიის მეშვეობით პასუხისმგებელი იქნება მონიტორინგზე და, რომ შედეგები 

მიწოდებული იქნება GSE, ენერგეტიკის სამინისტროს და საქართველოს სხვა 

შესაბამის სამინისტროებს. გარდა ამისა შესაძლებელის მსესხებელმაც ისურვოს 

სრულის ანგარიშების ან გარკვეული მონაცემების მიღება. 

234


ცხრილი 6-1. გარემოსდაცვითი მენეჯმენტის გეგმა: შემარბილებელი და გაუმჯობესების ღონისძიებები პოტენციური ზემოქმედების თავიდან აცილების ან შემცირებისთვის 

No ქმედება ან ასპექტები პოტენციური 

ზემოქმედება/შეშფოთების 

საკითხები 

1.1 ზოგადი შესაბამისობა 

სანებართვო 

და 

მარეგულირებელ 

მოთხოვნებთან: 

საქართველოს 

და 

საერთაშორისო (EU) 

მოთხოვნებთან 

შესაბამისობა მაღალი 

ძაბვის გადამცემი ხაზის და 

ქვესადგურის მშენებლობის 

პროექტისთვის. 

გასათვალისწინებელი 

საკითხები: 

გარემოს დაცვის და გადამცემი 

ხაზის და ქვესადგურის 

მშენებლობისთვის 

პროექტებისთვის ბსგზშ-ს 

მომზადების ნაციონალურ და 

საერთაშორისო (ევროკავშირის) 

სტანდარტებთან 

და 

მოთხოვნებთან შესაბამისობა 


მნიშვნელოვნება 5 

1. მოსამზადებელი ფაზა: პროექტორება 

საჭიროა პროექტის 

შემდგომი 

განხორციელებისთვის 

შემარბილებელი/გაუმჯობესების 

ღონისძიებები ან საუკეთესო 

მენეჯმენტის პრაქტიკა 

ბსგზშ-სთან დაკავშირებული ყველა 

სახელმწიფო და დამფინანსებელი/ 

თანადამფინანსებელი სააგენტოს 

მოთხოვნებსა და პროცედურებთან 

შესაბამისობის უზრუნველყოფა. 

წინასწარი შეფასება უნდა შესრულდეს 

მშენებლობის ეტაპამდე და უნდა 

დაადასრუტის, რომ: 

- ბსგზშ-ს წარდგენის შემდეგ 

მოღებული იქნება მშენებლობის და 

ექპლუატაციითვის საჭირო ყველა 

ნებართვა (მშენებლობის ნებართვა, 

ეროვნულ პარკში და დაცულ 

ტერიტორიებზე შესვლის/გადაკვეთის 

ნებართვა). 

- მიწათსარგებლობის /საკუთრების და 

გასხვისების ზოლის საკუთრებასთან 

დაკავშირებული ყველა საკითხი 

მოგვარებულია/ კოორდინირებულია 

და/ან შეთანხმებულია , მათ შორის 

ნაციონალური და ევროგაერთიანების 

მოთხოვნები ხაზის გასწვრივ 

მოსხლეობისთვის კომპენსაციის, 

ანაზრაურების და განსახლების 

ჩათვლით. 

- გაანალიზებულია პროექტი და 

პასუხისმგებელი 

ენერგეტიკის 

სამინსიტრო, GSE 

“Energotrans Ltd.” 

დამატებითი 

ინფორმაცია 

ასახულია 

ბსგზშ-ს 

ნაწილებში 1 

და 3 

5 Impact analysis and Summary of Impacts are specified in ESIA Section 5 and Table 5.3-1 “Summary of Potential Impacts” and in Non-Technical Summary (NTS) 

235






მშენებლობის დაგეგმვა, 

წინასწარი დიზაინი 






სპეცოფოკაციები, პროექტის 

კუმულატიური ზემოქმედება 

გარემოზე და ეკონომიკურ 

პირობებზე. ანალიზმა უნდა 

უზრუნველყოს პროექტის 

შესაბამისობა საერთაშორისო 

პრაქტიკასთან და მოიცავს 

უარყოფითი სოციალურ-ეკონომკური 


მინიმიზაციის/შემცირების/თავიდან 

აცილების და დადებითი 

ზემოქმედების გაძლიერების 

ღონისძიებებს 

- გარემოსდაცვითი და სოციალური 

შერბილების და მონიტორინგის 

გეგმები შესაბმისობაშია ევრინავშირის 

და ნაციონალურ სტანდარტებთან და 

მკაცრად შესრულდება GSE 

“Emergotans Ltd.” და Prime Engineering 

Contractor (EPC contractor)-ს მიერ. 

ფლორის და ფაუნის დაცვა საჭიროა - Sხაზის შესწავლა ფლორის 

ექსპერტების მიერ 

დაცული/სენსიტიური სახეობების და 

თანასაზოგადოებების განსაზღვრის 

მიზნით. 

- ფლორის კონსერვაციის/დაცვის 

გეგმის მომზადება ამ კვლევის 

შედეგების, საჭირო 

შერბილების/დაცვის და საჭირო 

მონიტორინგის პროგრამით 

წარსადგენად. 

- ბსგზშ-ში განსაზღვრული ყველა 



აღმასრულებელი 

სააგენტო და 

ტექნ.კონსულტანტი 



236














სენსიტიური ტერიტორიის შესწავლა 

(ბსგზშ, სურათები 4-12-დან 4-15- 

მდე) კვალიფიციური ექსპერტების 

მიერ დაცული/სენსიტიური 

სახეობების და კრიტიკული 

ჰაბიტატების განსაზღვრის მიზნით. 

- ფლორის კონსერვაციის/დაცვის 

გეგმის მომზადება ამ კვლევის 

შედეგების, საჭირო 

შერბილების/დაცვის და საჭირო 

მონიტორინგის პროგრამით 

წარსადგენად. 

- 2. მოსამზადებელი ფაზა: დაგეგმვა (საკვანძო საკითხები) 

2.1 გადამცემი ხაზის, 

გასხვისების ზონის და 

ქვესადგურის დაგეგმვა 


ზემოქმედებები: 

უარყოფითი ზემოქმედება 

მოწათსარგებლობაზე და 

ვიზუალირი ეფექტი 

უარყოფითი ზემოქმედება 

გარემოსდაცვით და სოციალურ- 

ეკონომიკურ პირობებზე 

ჯანმრთელობის და შრომის 

დაცვის საკითხები 

უგულვებელყოფადიდან 

ზომიერ უარყოფით 

ზემოქმედებამდე 


მნიშვნელოვან 

უარყოფით 


- 

- ალტერნატივების ანალიზი ყოველი 

შემთავაზებული ალტერნატივის 

შესაბამისი ზემოქმედების 

განსასაზღვრად. 

- კრიტიკული ჰაბიტატების 

მაქსიმალურად გვერდის ასავლელად 

შესაძლებლობისდაგვარად არსებული 

სატრანსპორტო დერეფნების და 

არსებული გზების გამოყენება 

- მდინარის გადაკვეთების 

მინიმიზაციის, დასახლებული 

პუნქტების და დაცული 

ტერიტორიების 

(შესაძლებლობისდაგვარად) გვერდის 

ავლის გათვალისწინება. 

- თუ დაცული ტერიტორიების და/ან 

ზონების გვერდის ავლა შეუძლებელია 

მშენებლობის და ექსპლუატაციის 


სამინისტრო, GSE 


ESIA Section 2 

and Section 5. 

237








შემარბილებელი/გაუმჯობესების პასუხისმგებელი დამატებითი 




ფაზაზე ბუნებრივ გარემოზე, 

სოციალურ პირობებზე ზემოქმედების 

ყველა აუცილებელი მინიმიზაციის/ 

შერბილების ღონისძიებების გატარება. 

- ქცია-ტაბაწყურის აღკვეთილის 

ტერიტორიაზე ხაზი დასახლებული 

პუნქტის და გზის “უკან” გადის 

ამგვარად ის გავლენას არ ახდენს 

დასახლებიდან და გზიდან დაცული 

ტერიტორიის ხედზე. 

- ზუსტად შეაფასეთ საკუთრების 

ღირებულების ცვლილება გადამცემი 

ხაზის სიახლოვის გამო (სოციალური 

და ეკონომიკური საკითხი - 

დეტალებისთვის იხილეთ ცხრილი 

6.2. სოციალური მენეჯმენტის გეგმა). 

- ფართე კონსულტაციები 

საზოგადოებასთან დაგეგმარების 

ფაზაზე მაგ. ხაზის, გასხვისების 

ზოლის და ქვესადგურის განთავსების 

საკიტხებზე (სოციალური და 

ეკონომიკური საკითხი - 

დეტალებისთვის იხილეთ ცხრილი 6.2 

სოციალურ მენეჯმენტის გეგმა და 

დანართი C s კონსულტაციები 

საზოგადოებასთან და ინფორირების 

გეგმა (PCDP)) 

- ხაზიდა ქვესადგურები უნდა 

განთავსდეს ლანდშაფტის და 

მნიშვნელოვანი გარემოსდაცვითი და 

საზ. თავისებურებების 

გათვალისწინებით. 

238














- სადაც შესაძლებელია გადამცემი და 

გამანაწილებელი ხაზი უნდა 

განთავსდეს ნაკლებად დასახლებულ 

ტერიტორიებზე. 

- GSE “Energotrans Ltd.” და Prime EPC 

კონტრაქტორმა უნდა განოყოს 

გარემოსდაცვითი ოფიცრები 

რომლებიც პასუხიამგებელნი იქნებიან 

გარემოსდაცვის საკითხებზე და 


პროცესში შემარბილებელი და დაცვის 

ღონისძიებების სათანადო 

შესრულების კონტროლზე. 


უსაფრთხოების საკითხები 

(ელექტრომაგნიტური ველი) 

- - საზოგადოების და მუშახელის 

პოტენციური ექპოზიციის შეფასება - 

შედარება არამაიონიზირებელი 

რადიაციის საერთაშორისო კომისიის 

მიერ (ICNIRP) შემუშავებულ 

საკონტროლი დონეებთან. საშუალო 

და პიკური ექპოზიციის დონე უნდა 

იყოს ICNIRP საზოგადოებისთვის 

რეკოენდებულ დონეზსე დაბლა. 

- ხაზის და ქვესადგურის 

მდებარეობისადმი 

ელექტრომაგნიტური ველის 

ზეგავლენის თვალსაზრისით 

პოტენციურად კრიტიკული 

ობიექტების (სკოლები, საცვოვრებელი 

ზონები, ოფისები, სხვ) გვერდის ავლა 

- თუ ელექტრომაგნიტური ველის 

დოდე აღემატება ან მოსალოდნელია 




დეტალები 

მოცემულია ამ 

გეგმის 

პუნქტში 4.2. 

და ბსგზშ-ს 

ნაწილებში 5 

და 5.2.6 

239












გადააჭარბოს რეკომენდებულ 

ექპოზიციის ზღვარს გამოიყენებულ 

უნდა იქნას საინჟინტრო 

ტექნოლოგიები გადამცემი ხაზის, 

ქვესადგურის და 

ტრანსფორმატორების მიერ 

წარმოებული ველის შესამცირებლად. 

ეს ტექნოლოგიები მოიცავს: 

სპეციალური ლითონის შენადნობების 

საშუალებით ეკრანირებას, ზომის, 

განტარებს შორის მანძილის და 

მოდიფიკაციას, გადამცემი ხაზის 

ანძების სიმაღლის გაზრდა. 

- გადამცემი ხაზის ცენტრალური 

ხაზიდან მინ 30მ (თითო მხარეს) 

ბუფერული ზონის შექმნა. 

- არც ერთი საცხოვრებელი სახლი არ 

უნდა იყოს განლაგებული ბუფერული 

ზონის საზღვრიდან 50მ-ზე ნაკლებ 

მანძილზე. 

240






2.2 მისასვლელი გზების 

დაგეგმვა 


ზემოქმედებები: 

ფიზიკური ზემოქმედება 

ნიადაგზე, მცენარეული საფარის 

დაკარგვა, ზემოქმედება 

ზედაპირულ და მიწისქვეშა 

წყლებზე, მინდვრების დაკარგვა 

და ჰაბიტატების შეცვლა 




მცირე უარყოფით 






- მშენებლობის დაწყებამდე 

მისასვლელი გზების განსაზღვრა და 

დემარკაცია დიდი მაშტაბის 

ტოპორუკებზე 

- ძირითადი გზებიდან მიდგომის 

წერტილების განსაზღვრა სადაც 

ბრიგადებს შეეძლებათ ანძებთან 

მისვლა გასხვისების ზოლის 

გასწვრივგა გაადგილებით, 

გასხვისების ზოლის გარეთ 

მოძრაობის საჭიროების 

მაქსიმალურად შემცირებისთვის 

- აღჭურვილობის განთავსება 

გამოყოფილი უბნის საზღვრებში, 

დროებითი სამშენებლო ბანაკების მათ 

შორის ძირითადი ბანაკის გამოყოფა 

სადაც განთავსდება აღჭურვილობის 

უმეტესობა. 

- მცენარეული საფარის მინიმალური 

დარღვევისთვის ძნალად მისადგომ 

ადგილაბში (განსაკუთრებით 

ბორჯომი-ხარაგაულის ეროვნული 

პარკის გადაკვეთაში) ანძების 

საძირკვლების, ფოლადის კარკასების 

და სამშენებლო აღჭურვილობის 

ვერტმფრენების გამოყენებით 

გადატანა. 




ბსგზშ, ნაწილი 

2 და ნაწილი 5 

241






2.3 500კვ საჰაერო ხაზის 

გაჭიმვა 

ნიადაგის ეროზია 

ნიადგის დაბინძირება ნაგვით 

ზედაპირული და გრონტის 

წყლის 

ლოკალური 

დაბინძურება ზეთის, საწვავის 

და სხვა სახიფათო მასალების 

დაღვრის შედეგად 

ფრინველებისთვის შეჯახების 

და ელექტროშოკის რისკი 




მცირე უარყოფით 


მცირე ზემოქმედება 

სათანადო 

შემარბილებელი 

ღონისძიებების 

გატარების შემთხვევაში 





- ზედაპირული ჩამონადენის და 

ეროზიის კონტროლის ღონისძიებების 

შემუშავება და გატარება, 

განსაკუთრებით მთიან, ბორცვიან 

ტერიტორიაზე და ფერდობებზე. 

ღონისძიებების გატარება 


პერიოდებში. 

- ნარჩენების და სახიფათო მასალების 

მენეჯმენტის გეგმის შემუშავება 

სამშენებლო ბაზისთვის და მეორადი 

ბანაკებისთვის. 

- გადამცემი ხაზით გადალვეთილ 

ტერიტორიებზე არსებილ 

ჰაბიტატებში ელექტროშოკის რისკის 

შესამცირებლად ხაზის 

დაპროექტებისას სათანადო 

უსაფრთხო დიზაინის შერჩევა. 

- ხაზის გაყვანა წყლის კრიტიკული 

ჰაბიტატების - გადამფრენი 

წყალმცურავი ფრინველების შეკრების 

ადგილების - გვერდის ავლით 

(ჭარბტენიანი ტერიტორიები/ჭაობები, 

მდონარის კალაპოტები). 

- წრედში გამტარების და სხვა ძაბვის 

ქვეშ მყოფი ნაწილების მაქსიმალური 

დაცილება (ფრინველის გაშლილი 

ფრთების სიგანის გათვალისწინებით) 

ელექტროშოკის გამოსარიცხად. 

ზოგიერთი სახეობის წეროს და სვავის 

გაშლილი ფრთების სიგრძე 




ბსგზშ ნაწილი 

2 და ნაწილი 5 

242








შემარბილებელი/ გაუმჯობესების 






დაახლოებით 3მ-ა. 

- ექპლუატაციის პერიოდში 

ფრინველთა დაცვის გეგმის 

შემუშავება და შესრულება. 

- შეჯახების რისკის შეასამცირებლად 

გრინველების დაფრთხობის 

საშუალებების გამოყენება. 

- 3. მშენებლობის ფაზა 

3.1 - ძირითადი სამშენებლო ბანაკის (ბაზის), გადამცემი ხაზის, მისასვლელი გზების, გახის გასწვრის დროებითი ბანაკების მშენებლობა 

243














3.1.1 ძირითადი ბანაკის 

მშენებლობა 

ნიადაგის 

ზედაპირული/ქვენიადაგის 

დაზიანება, მცენარეული 

საფარის მოხსნა და 

მინდვრის/ჰაბიტატის დაკარგვა. 

ნიადაგის ეროზია 

მცირე უარყოფითი 


- ძირითად ბანაკში და მისასვლელი 

გზის სეგმენტების გაყოლებაზე 

მეორად ბანაკებში (სადაც გადავა და 

განთავსდება სამშენებლო 

აღჭურვილობა) მისასვლელი გზების 

მკაფიო დემარკაცია 

- სამშენებლო და სხვა აღჭურვილობის 

განთავსების უბნების, საწვავის 

დროებითი დასაწყობების მოედნების, 

ვერტმფრების მოედნის და საწვავის 

გასამართი უბნების მკაფიო 

დემარკაცია. 

- მანქანების მოძრაობა მხოლოდ 

გზებზე (გზიდან გადასვლა/გზის 

მოჭრა დაუშვებელია). 

- ძირითად ბანაკში ეროზიის 

კონტროლის ღონისძიებების 

უზრუნველყოფა. 

- სამშენებლო სამუშაოების 

დასრულების შემდეგ ძირითადი 

ბანაკის ტერიტორიაზე ბალახის 

საფარის აღდგენა. 





5 

244






მტვერი 

ჰაერის დაბინძურება მანქანების 

და სამშენებლო აღჭურვილობის 

(ბულდოზერი, სხვა) ემისიის 

შედეგად 

ხმაური 



უგულვებელყოგადი 













- ზედმეტი მოძრაობის შეზღუდვა. 

- პერსონალის აღჭურვა ნიღბებით. 

- გზის მორწყვა თბილ (ზაფხული) 

პერიოდში მტვრის დასათრგუნად. 

- მასალის/ნარჩენების ნაყარის ზომების 

მინიმზაცია. 

- ძირითად ბანაკში ხრეშის გზების 

მოწყობა 

- მანქანების რეგულარული 

ტექმომსახურება და შეკეთება 

სპეციალურად გამოყოფილ უბნებზე 

- ეკონომიური (საწვავის მცირე 

მოხმარების) აღჭურვილობის და 

მანქანების გამოყენება. 

- ზედმეტი გადადდგილების 

შეზღუდგა. 

- ემისიის კონტროლის საშუალებების, 

მაგ. კატალიზური კონვერტერების 

გამოყენება. 

- დასახლებული ადგილებიდან 5კმ-ში 

სამუშაოების წარმოება მხოლოდ დღის 

საათებში. 

- საჭიროების შემთხვევაში პერსონალის 

ყურსაცმებით უზრუნველყოფა 








5 

245














საყოფაცხოვრებო 

და 

სამშენებლო ნარჩენების 

წარმოქმნა. 

ზეთიანი/ნავთობიანი და 

ქომიური ნარჩენების წარმოქმნა 

ადგილზე. 

ნიადგის და გარემოს 

დაბინძურება ნაგვით და 

სამშენებლო ნარჩენებით 




არარსებობა 



განხორციელების 

შემდეგ 

ან 

- სამშენებლო ბანაკის და დამხმარე 

ბანაკებისთვის ნარჩენების 

მენეჯმენტის გეგმის 

შემუშავება.სამშენებლო, სანიტარული 

და ზეთიანი/განავთობიანებული 

ნარჩენების სათანადო შენახვა და 

განთავსება. 

- ნარჩენების რაოდემობის 

მაქსიმალური შემცირება. 

- მყარი, ზეთიანი და ქიმიური 

ნარჩენების შეგროვება, დროებითი 

დასაწყობება და საბოლოო 

განთავსების ადგილას გადატანა. 

- სანიტარული ნარჩენების სეპტიკებში 

შეგროვება. 

- სანიტარული ნარჩენების გატანა 

ტერიტორიიდან განთავსების 

ადგილზე. 

- ნაგვისთვის განთავსებისთვის 

სათანადო საშუალებების (ყუთები, 

კონტეინერები) უზრუნველყოფა 

- პერსონალის ტრეინინგი ნარჩენების 

მენეკმენტის საკითხებში 

- დროებითი სამშენებლო ბანაკის 

გარშენო ნაგვის შეგროვება- 

ტერიტორიის გაწმენდის ორგანიზება. 




246














ნიადაგის, ზედაპირული და 

მიწისქვეშა წყლის ლოკალური 

დაბინძურება ზეთის, დიზელის 

და ქომიური ნივთოერებების 

დაღვრისას 



- სარეზერვუარო პარკის სათანადო 

მოწყობა (ASTs). საწვავის და ქიმიური 

ნოვთიერებების დაცული საცავის 

მოწყობა გაუმტარი საფუძვლით და 

საკმარისი შემაკავებელი ტევადობით. 

- საწვავის, ზეთების და ქიმიური 

ნივთიერებების შენახვა მხოლოდ 

სპეციალურად გამოყოფილ 

უსაფრთხო ტერიტორიებზე. 

- შლანგების და სარქველების 

რეგულარული შემოწმება ცვეთის 

კვალის აღმოსაჩენად. როდესაც არ 

გამოიყენება სარქველები საიმედოდ 

უნდა იყოს დახურული. 

- დიზელის ტუმბოები და მსგავზი 

აღჭურვილობას უნდა გააჩნდეს 

ნაჟონი დიზელის შემკრები, რომელიც 

რეგულარულად უნდა მოწმდებიდეს 

და იცლებოდეს. 

- მცირე დაღვრის გაწმენდისთვის 

საჭირო მასალებით უზრუნველყოფა. 

- მანქანების ტექმომსახურების და 

შეკეთების წარმოება მხოლოდ 

სპეციალურად გამოყოფილ უბნებზე. 





5 

3.1.2 გასხვისების ზოლის 

გაწმენდა, გზების და 

ანძების მშენებლობა 

247














3.1.2.1 გასხვისების ზოლის 

გაწმენდის, მისასვლელი 

გზის და ანძების დაყენების 

დროს ჩასატარებელი 

ტიპიური სამუშაოები 

მოიცავს: 

- მიწის სამუშაოებს 

- გასხვისების ზოლის და 

გზების გაწმენდას და 


მოხსნას 

- ანძების საძირკვლების 

შეკეთებას/აღდგენას. 

- ანძების კონსტრუქციების 

შეკეთებას/აღდგენას 

- ანძების საძირკვლების 

მოწყობასმოწყობას 

- ანძების კონსტრუქციების 

დაყენებას 

- მავთულების დაყენება 

- ტრანსპორტი, 

აღჭურვილობის მოტანა 

და მანქანების მოძრაობა. 

ზემოქმედება ნიადაგზე - ხეების 

და ბუჩქნარის მოცილების 

შემდეგ ნიადაგი უფრო 

მგრძნობიარე ხდება ეროზიის 

და მტვრის წარმოქმნის მიმართ 

დამცავი მცენარეული საფარის 

მოხსნის შემდეგ ქარის და 

ნალექების ზემოქმედებისადმი 

ექსპოზიციის გამო. 

უგულვებელყოგადიდან 

მცირე ზემოქმედებამდე 

- სამშენებლო სამ შაოების წარმოების 

ტერიტორიის გარეთ დაზოანების 

თავიდან აცილება 

- ეროზიის კონტროლის საშუალებების 

(მაგ.ლამის დამჭერი) მოწყობა 

ნიადაგის ზედაპირული შრის ნაყარის 

ქვედა ნიშნულზე. 

- მცენარეული საფარის მოხსნის 

ასგილები სამუშაოს 

დასრულებისთანავე უნდა მოიხნას, 

დაითესოს ბალახის ადგილობრივი 

სახეობები. 

- ეროზიის კონტროლის ღონისძიებების 

გატარება. შესაძლებლობისდაგვარად 

შემცირდეს სამუშაოთა წარმოება 

ტენიან პერიოდში. თუ ეს 

შეუძლებელია გამოყენებული უნდა 

იყოს ზედაპირული ჩამონადენის 

შეკავება/არინება ეროზიის ტავიდან 

ასაცილებლად. 

- სველ ტარიტორიებზე მუშაობისას 

დაღარვის და ჰაბიტატების 

შეშფოთების თავიდან ასაცილებლად 

გამოყენებულ უნდა იყოს ეროზიის 

დამცავი (მაგ.პლასტიკის დროებითი 

გზები). 





5 

248














ზემოქმედება ზედაპირულ 

წყალზე გასხვისების ზოლის და 

მისასვლელი გზის გაწმენდისას 

რაც ზრდის ზედაპირული 

წყლის ობიექტების მოსილვის 

რისკს 

ზედაპირული 

ჩამონადენით წყალში ნატანის 

ჩარეცვის შედეგად 



- მცენარეული საფარის მოცილების 

ადგილები, გაწმენდის სამუშაოების 

დასრულებისთანავე უნდა მოიხნას, 

დაითესოს ადგილობრივი ბალახის 

სახეობები. 

- შლამდამჭერის მოწყობა გასხვისების 

ზოლის ფარგლებში ‘დაუცელი’ 

ნიადაგის უბნების ქვემოთ 

ზედაპირული ჩამონადენით 

გადმოტანილი სედიმენტების 

დასაჭერად. 




მანქანების ბორბლებით ტალახი 

შეიძლება გატანილ იქნას 

ტერიტორიის გარეთ 



- მისასვლეილი გზიდან მოკირწყლულ 

გზაზე გადასვლის ადგილას ქვის 

ბუფერის მოწყობა. 

- სამშენებლო მოედნის დატოვებამდე 

საბურავების და მანქანის ძირის 

გარეცხვა. 




ნიადაგის დატკეპნა, დაღარვა, 

მტვრის ემისია გასხვისების 

ზოლში და მისასვლელ გზებზე 



- წონის განაწილების 

მატირების/გადაზურვა 

სველი/თიხოვანი მიწით დაღარვის 

თავიდან ასავილებლად. 

- მშრალ და ქარიან პერიოდში 

სამუშაოების წარმოებისას ‘ღია’ 

ნიდაგის დანამვა. 

- სამშენებლო სამუშაოების 

დასრულების შემდეგ დატკეპნილი 

ნიადაგის მოხვნა და დათესვა. 




249






ანძების საძირკვლის მოწყობისას 

აფეთქებითი სამუშაოების დროს 

მოცილებული 

იქნება 

მცენარეული საფარი, ნიადაგის 

ნაყოფიერი ზედა ფენა, 

ზედაპირული შრეში არსებული 

ქვები რაც ხელს შეუწყობს 

ეროზიას და მტვრის 

წარმოქმნას. 

გეოლოგიური 

მეწყრები, ზვავები 

რისკები: 









- ასაფეთქებელი სამუშაოებისას 

ზედაპირზე ზემოქმედების 

მინიმიზაციისთვის ასაფეთქებელი 

მასალის ჩასადებად შურფების 

მოწყობა. 

- აფეთქების წარმოების ტერიტორიების 

გადახურვა მტვრის გავრცელების 

თავიდან ასაცილებლად. 

- აფეთქებითი სამუშაოების 

დასრულებისთანავე ტერიტორია 

უნდა მოიხნას, დაითესოს 

ადგილობრივი სახეობების ბალახი. 




მტვერი 






- ზედმეტი მოძრაობის შეზღუდვა. 

- პერსონალის აღჭურვა ნიღბებით. 

- გზის მორწყვა თბილ (ზაფხული) 

პერიოდში მტვრის დასათრგუნად. 

- მასალის/ნარჩენების ნაყარის ზომების 

მინიმზაცია. 

- მასალების ტრანსპორტირებისას ძარის 

გადახურვა 




მდინარეების/ნაკადულების 

წყლის ხარჯზე და წყლის 

ხარისხზე ზემოქმედება 

მცირე უარყოფითი 

- გასხვისების ზონის ფარგლებში ჭარბი 

ხის ჭრის თავიდან აცილება 

- ხაზის გასწვრივ ბალახის 

‘ადგილობრივი’ სახეობების დათესვა 




250














ჰაერის 

დაბინძურება 

მანქანებიდან და სამშენებლო 

ტექნიკიდან (ბულდოზერი, სხვ.) 

ემისიების გამო 



- მანქანაბის და რეგულარული 

ტექმონსახურება და შეკეთება 

მხოლოდ სპეციალურად გამოყოფილ 

უბანებზე. 

- ეკონომიური (საწვავის ეკონომიური 

ხარჯის მქონე) აღჭურვილობის და 


- ზედმეტი გადაადგილების შეზღუდვა. 

- ემისიის კონტროლის 

მოწყობილობების მაგ.კატალიზური 

კონვერტერების გამოყენება. 




ტყის ხანძრების რისკი 



- მშენებლობის დროს და გასხვისების 

ზონის გაწმენდისას მოჭეილი 

მცენარეების გატანა საკომპოსტედ. 




- დასახლებიდან 5კმ დაშორებით 

მუშაობისას - სამუშაოების წარმოება 

დღის საათებში. 

- პერსონალის ყურსაცმების 

უზრუნველყოფა 




251














ნიადაგის და არაღრმა წყლის 

ჰორიზინტების ლოკალური 

დაბინძურება ნავთობშემცველი/ 

ზეთიანი 

ქიმიური 

ნივთიერებებით 



- დროებითი სამშენებლო ბანაკების 

ტერიტორიაზე საწვავის, 

ჰიდრავლიკური ზეთის, დიზელის და 

ქიმიური ნივთიერებების 

დასაწყობებისთვის (კასრები, ავზები, 

სხვა) სპეციალური უბნის გამოყოფა. 

- საცავის/საწყობის ტერიტორიას 

გაუმტარი საფუძველი და კელდები 

უნდა გააჩნდეს, დაცული უნდა იყოს 

ატმოსფერული ნალექებისგან. 

ტევადობა დასაწყობებული 

მოცულობის შეკავებისთვის საკმარისი 

უნდა იყოს. 

- საწვავის, ზეთის, ქიმიური 

ნოვთიერებების დასაწყობება 

მხოლოდ ამისთვის გამოყოფილ 

უბნებზე. 

- სამშენებლო მანქანების რეგულარული 

შემოწმება დაზიანების განსაზღვრის 

და შეკეთების მიზნით 

საწვავის/საპოხი ზეთის დაღვრის 


- მანქანების შეკეთება მხოლოდ 

სპეციალურად გამოყოფილ უბნებზე. 




252














ზემოქმედება ეკოსისტემებზე, 

ფლორასა და ფაუნაზე 


მნიშვნელოვანი 

ფლორისა და ფაუნის 

კოსერვაციის/დაცვის გეგმებით 

განსაზღვრული შემარბილებელი 

ღონისძიებების გატარება, რაც მოიცავს: 

- ანძის გადატანა პოპულაციების 

შეშფოთების თავიდან ასაცილებლად. 

- სამშენებლო სამუშაოების დაგეგმვისას 

გათვალისწინებული უნდა იყოს 

გამრავლების სეზონი - სამუშაოები ამ 

პერიოდს არ უნდა დაემთხვეს. 

- გზების გაყვანა (მარშრუტის შეცვლა) 

სპეციფიური სენსიტიური უბნების 

გვერდის ავლით. 

- ტექმომსახურების ჩატარების დრო არ 

უნდა დაემთხვეს გამრავლების 

პერიოდს 

- მონიტორინგი ცხოველებზე 

(მნიშვნელოვანი სახეობების) 

ზემოქმედების, ტრავმატიზმის ან 

სიკვდილიანობა აღმოჩენისთვის. 

- დიდი ფრინველებისთვის 

პლატფორმების მოწყობა ხაზიდან 

მოშორებით. 

253














ნაგვის და ნარჩენების 

(პოლიეთილენის პარკები, 

ბოთლები და სხვ) უარყოფითი 

ზემოქმედება ლანდშაფტზე და 

ვიზუალური თვალსაზრისით 




- ნაგვის განსათავსებლად (ყუთები, 

კონტეინერები) საშუალებების 



მენეჯმენტის საკითხებში 


გარშემო ნაგვის შეგროვება, 

დასუფთავების ორგანიზება 




უბედური შემთხვევები/ 

ტრავმატიზმი 

- - პერსონალური დაცვის საშუალებების 

უზრუნველყოფა და გამოყენების 

დავალდებულება (თავის, ხელის, 

ფეხის დასაცავად) 

- უსაფრთხოების საკითხებზე 

ტრეინინგის ჩატარება. 

- მასალების ჩამოყრის სიმაღლის 

შემცირება. 

- მასალების/ნარჩენების ნაყარის ზომის 

მინიმიზაცია. 

- პირველადი დახმარების 

შესაძლებლობების უზრუნველყოფა. 

- უბანზე პირველი დახმარების 

აღმოჩენისთვის მომზადებული 

პერსონალის არსებობის 





3.1.2.2 მუშახელი სამშენებლო 

სამუშაოების ჩატარებისას 

(საერთო რაოდენობა 

დაზუსტდება) 

ეკონომიკური ზემოქმედება 

(დროებითი დასაქმება) 

მცირე დადებითი 

- შესაძლებლობისდაგვარად 

ადგილობრივი მოსხლეობის 

დასაქმება 

- რეგიონში არსებული მინიმუმ 

საშუალო ხელფასის გადახდა 




254












- მშენებლობის დროს სათანადო 

გათბობის, საჭმლის მოსამზადებელი 

და შხაპის მიღების საშუალებების 


3.2 - ქვესადგურების მშენებლობა 

3.2.1 ტიპიური ქმედებები: 

- მისასვლელი გზებიდან, 

სამშნებელო მოედნის და 


ტერიტორიის 

მცენარეული საფარისგან 

გაწმენდა 

- ტრანსპორტი, 

აღჭურვილობის შემოტანა 

და მანქანების მოძრაობა. 

- მისასვლელი გზების 


- სამშენებლო და 

დასაწყობების უბნები 

- საძირკვლების მოწყობა 

(მიწის ამოთხრა) 

- მიწის სამუშაოების 

მოედანზე და 

პროფილირება 

- აღჭურვილობის მონტაჟი 

- ხრეშის.ქვის ფენის 

მოწყობა 

- პერიმეტრის შემოღობვა 

- საბოლოო პროფილირება 

მიწის სამ შაოების დროს 

ზემოქმედება: 

 

 

 

 


დაზიანება. 

ბალახის დაკარგვა. 

ნიადაგის ეროზია. 

ადგილობრივი 

ჰაბიტატების 

დარღვევა. 


უარყოფითი -მცირე 


- ნიადაგის ზედაპირული და ქვედა 

ფენები უნდა მოიხსნად და 

დასაწყობდეს ცალცალკე. 

- სამუშაო მოედნის გარეთ 

ტერიტორიის დაზიანების თავიდან 

აცილება. 

- ამოღებული ნიადაგის განცალკევება 

ტიპის მიხედვით და შესაბამის 

ნაყარში გადატანა. ნაყარშჲ 

მოთავსებული ნიადაგის ეროზიის 

კონტროლის უზრუნველყოფა. 

- დასრულების შემდეგ მასალის 

უკუჩაყრა შესაბამისი 

სტრატიგრაფიული თანმიმდევრობით. 

- ზედაპირის დატკეპნა და/ან 

სტაბილიზაცია 

შესაძლებლობისდაგვარად მოკლე 

დროში. 

- ეროზიის კონრტოლის საშუალებების 


- სანიაღვრე ჩამონადენის შეგროვების 

სისტემის მშენებლობა. 

- ტერიტორიის გამწვანება - 

ადგილობრივი ბალახის სახეობების 

საფარის აღდგენა - მშენებლობის 




ნაწილობრივ 

მოცემულია 

255














და გამწვანება 

დასრულების შემდეგ. 

3.1.1 და 3.1.2 

ბსგზშ ნაწილში 

5 

მტვერი. 

უფულვებელყოგადი 



- ტერიტორიიდან მინიმალური 

გადატანა. 

- მოძრაობისას გზის საზღვრების დაცვა 

(მხოლოდ გაზებზე მოძრაობა). 

- ქვესადგურის ტერიტორიის 

მოკირწყვლა ან მოხრეშვა. 

- პერსონალის ნიღვევით აღჭურვა. 

- გზის მორწყვა ცხელი სეზონის 

(ზაფხულ) განმავლობაში სამუშაოების 

წარმოებისას. 

- მასალის/ნარჩენების ნაყარის ზომის 

შემცირება 

- მასალების გადატანისას მანქანის 

ძარის გადახურვა 





- ზედმეტი მოძრაონის შეზღუდვა. 

256














ემისია მანქანებიდან და 

სამშენებლო მანქანებიდან 

(ბულდოზერები და სხვ.) 








- ეკონომიური (საწვავის მცირე 

მოხმარების) აღჭირვილობის და 


- ობიექტიდან და ობიექტისკევ 

ზედმეტი მოძრაობის შეზღუდვა. 


მოწყობილობების მაგ. კატალიზური 





257






სანიტარული და სამშენებლო 

ნარჩენების მენეჯმენტი 






ზემოქმედება ან 


არარსებობა 



გატარების შემთხვევაში 








- მშენებლობის პერიოდისთვის 

ნარჩენების მენეჯმენტის გეგმის 

შემუშავება 

- სამშენებლო, სანიტარული და 

ნავთობიანი/ზეთიანი ნარჩენების 

სათანადო დასაწყობება. 

- ნარჩენების რაოდენობის 

მაქსიმალურად შემცირება 

- მყარი, განავთობიანებული/ზეთიანი 

და ქიმიური ნივთიერებების 

ნარჩენების შეგროვება, დროებითი 

დასაწყობება საბოლოო განთავსების 

ადგილზე გადატანამდე. 

- სანიტარული ნარჩენების 

შესაგროვებლად სეპტიკების 

გამოყენება 

- სანიტარული ნარჩენების 

ტერიტორიიდან გატანა შემდგომი 

განთავსებისთვის 

- ნაგვისთვის განთავსებისთვის 

შესაბამისი საშუალებების (ყუთი, 

კონტეინერი) უზრუნველყოფა 

- პერსონალის ტრაინინგი ნარჩენების 



გარშემო ტერიტორიის გაწმენდა 

ნაგვისგან 

- სამშენებლო სამუშაოების წარმოება 

მხოლოდ დღის საათებში 

- საჭიროებისამებს ყურსაცმებით 







258
















ლოკალური 

დაბინძურება. ნიადაგის 

დაბინძურება შეიძლება მოხდეს 

სამშენებლო სამუშაოების 

წარმოებისას დაღვრილი 

სახიფათო მასალების (საწვავი 

და ნავთობშემცველი საპოხი 

მასალები, საიზოლაციო 

ზეთები, ხის დამცანი 

საშუალებები, საღებავები, სხვა 

ტოქსიკური ნივთიერებები) 

არასწორი მენეჯმენტის 




- საწვავის. ზეტების და ქიმიური 

ნოვთოერებების შენახვა მხოლოდ 

დაცულ სოეციალურ ტერიტორიაზე. 

- სახიფათო მასალების შენახვა ბეტონის 

შემაკავებელი საშუალებების მქონე 

სათავსში. 

- ტრანსფორმატორებში საიზოლაციო 

მიზნებისთვის არ უნდა მოხდესნ PCB- 

ს გამოყენება. 


არატოქსიკური საღებავების და 

დანცავი საშუალებების გამოყენება. 


შემოქმება დაზიანებების აღმოჩენის 

და შეკეთების მიზნით დაღვრის 


- დაღვრილი სახიფათო ნივთოერებების 

შეკავება, ამოთხრა, კონტეინერებში 

მოთავსება და განთავსება 

ადგილობრივი ნორმების შესაბამისად. 

- დიზელზე მომუშავე ტუმბოების და 

მსგავსი აღჭურვილობის ქვეშ ნაჟონის 

შემკრებების მოწყობა. მათი 

რეგულარული შემოქმება და დაცლა. 

- მცირე დაღვრების გაწმენდისთვის 

დაჭირო საშუალებებით 





მშენებლობის 

შრომითი 

პროცესში 

უსაფრთხოების 

- - ადგილზე უსაფრთხო მუშაობის 

პირობების უზრუნველყოფა, მათ 



259














(ჯანდაცვა 


უსაფრთხოების) 

შორის პირადი დაცვის საშუალებების 

გამოყენების მოთხოვნა (თავის, ხელის 

და ფეხის დაცვა), პერსონალის 

ტრაინინგი უსაფრთხოების 

საკითხებზე. 

- მასალის/ნარჩენების ნაყარის ზომის 

შემცირება. 

- პირველადი დახმარების 

შესაძლებლობების უზრუნველყოფა. 

- უბანზე პირველი დახმარების 

აღმოჩენისთვის მომზადებული 

პერსონალის არსებობის 



ეკონომიკური ზემოქმედება 

(დროებითი დასაქმება) 

მცირე დადებითი 


ადგილობრივი მუშახელის დასაქმება 

- რეგიონში არსებული მინიმუმ 

საშუალო ხელფასის გადახდა 

- მშენებლობის დროს სათანადო 

გათბობის, საჭმლის მოსამზადებელი 

და შხაპის მიღების საშუალებების 





- 4. ოპერირების და ტექმომსახურების ფაზა 

4.1 - გადამცემი ხაზის, გასხვისების ზოლის და ქვესადგურების ექპლუატაცია და ტექმომსახურება 

4.1.1 გადამცემი ხაზის და 


- 

260














ექსპლუატაცია 

ტექმომსახურება 

და 

4.1.1.1 გადამცემი ხაზის და 


ექსოლუატაციის და 


ღონისძიებები მოიცავს: 

- დამანცემი ხაზის 

დატვირთვას 

- ტექმომსახურების და 

ინსპექტირების 

განხორციელაბას 

- გასხვისების ზოლში 


კონტროლს 

- ანძების შეკეთებას 

- საძირჯკველბის 

შეკეთებას 

- დაზიანებული/დაწეული 

ხაზების შეკეთება. 

მტვერი და გამონაბოლქვი 

მანქანებიდან. ხაზის 

მომსახურების ღონისძიებები 

საჭიროებს გაზზე მომუშავე 

მანქანების, ბალახის სათიბ და 

სხვა მოწყობილობებს. ამ 

ტექნიკური საშუალებების 

გამოყენებისას ხდება ნახშირის 

მონოქსიდის, NOx, SO2, 

ნახშირწყალბადების და მყარი 

ნაწილაკების ემისიას 

ხაზის და ანძების დაზიანება 

გასხვისების ზოლის ფარგლებში 



არარეგულარული 

მენეჯმენტისას 

მცირე ზემოქნედება 

უგულვებელყოფადი 


ზემოქნედება 

- ზედმეტი გადაადგილების შეზღუდვა 

და ‘დაუცველი’ ნიადაგის 

სტაბილიზაცია ნათესებით 


ტექმომსახურება და შეკეთება. 

- საწვავის ეფექტური მოხმარების 

(ეკონომიური) 

მანქანების/აღჭურვილობის 



საშუალებების,მაგ.კატალიზური 

კონვერტერების გამოყენება 

- ინვაზიური მცენარეების სახეობების 

შესაძლებლობისდაგვარად მოცილება, 

ადგილობრივი სახეობების 

კულტივირება. 

- მცენარეული საფარის 

ინტეგრირებული მენეჯმენტის 

მიდგომის გამოყენება (IVM): მაღალი 

ხეების შერჩევითი მოცილება და 

დაბალი - ბუჩქების და ბალახის 

ზრდის ხელშეწყობა. 








5 


5 

261














ნიადაგის ეროზია და წყლის 

ხარისხზე ზემოქმედება: 

მცენარეული საფარისგან 

პერიოდული გაწმენდამ 

გასახვისების ზონის და 

მისასვლელი 

გზების 

მომსახურებისას შეიძლება 

გამოიწვიოს ნიადაგის ეროზიის 

რისკის ზრდა. გასხვისების 

ზოლის და გზის გაწმენდა 

აგრეთვე ზრდის სანიაღვრე 

წყლის ჩამონადენს. ეს შეიძლება 

წარმოადგენდეს გასხვისების 

ზონის 

გასწვრივ 

ტერიტორიებზე გრძელვადიანი 

პერმანენტული ზემოქმედებას. 

უგულვებელყოფადი - 


- გაასხვისების ზონაში ფარგლებში 

‘დაუცველი’ ნიადაგის უბნების 

ქანობის ქვემოთ ლამის დანჭერი 

ბარიერების მოწყობა ჩამონადენით 

გადმოტანილი სედიმენტების 

დასაჭერად. 

- ბუჩქნარისა და ტყისგან გაწმენდილ 

უბნებზე მიწის მოხვნა და ბალახის 

ადგილობრივი სახეობების დათესვა 

გაწმენდიდი სამუშაოების 

დასრულებისთანავე. 





5 

262














ტყის ხანძრები ხაზის ქვეშ 



დაგროვება ან გასხვისების 

ზოლის გაყოლებაზე მიმდინარე 

სამუშაოების 

დროს 

გაჩეხვისასng growth or slash from 

routine maintenance along the 

ROW 

უგულვებელყოფადი 

ზემოქნედება 

- გასხვისების ზოლში მცენარეული 

საფრის მონიტორინგი და 

პერიოდული გაწმენდა. 

- დაღვრილი და სხვა მაღალი რისკის 

საწვავის გატანა. 

- მცენარეული საფარის დროული 

გადაბელვა და მოჭრა 

- მოჭრილი მცენარეების სათანადო 

გატანა სატვირთო მანქანებით 

- გასხვისების ზოლის ფარგლებში 

ცეცხლდმედეგი (მტკიცემერქნიანი) 

სახეობების დარგვა 

- ცეცხლის გავრცელების 

შესანალებლად მცენარეულ საფარს 

მოკლებული ზოლის ან 

ნაკლებაალებადი მასალის 

ხანძარსაწინააღმდეგო წყვეტის 

ქსელის მოწყობა 

მარშრუტის გაყოლებაზე 

ჰერბიციდებით ნიადაგის 

დაბინძურება. მცენარეული 

საფარის კონტროლისთვის 

გამოყენებულმა ჰერბიციდებამ 

შეიძლება დააბინძუროს 

ნიადაგი და მიმდებარე 

ჰაბიტატები. 



- მცენარეული საფარის მექანიკური 

კონტროლი, ჰერბიციდების 

გამოყენების გარეშე 





5 

263






ზედაპირული წყლის ხარისხზე 

ზემოქმედება ნიადაგის 

ეროზიის და სედიმენტების 

დატვირთვის შედეგად. 

ფლორის დაცვა 

ცზოველები და ჰაბიტატები 

ფრინველების შეჯახება და 

ელექტროშოკი 



მცირე ზემოქმედება 

მცირე - მნიშვნელოვანი 


მცირე - მნიშვნელოვანი 




4.1.2 ქვესადგურის ოპერირება - 




- გადამცემი ხაზის გარშემო 

მცენარეული საფარის ჭარბი 

დაზიანების (ხეებიდა ბუჩქნარი) 

ტავიდან აცილება. ეს განსაკუთრებით 

ყურადსაღებია მდინარის ჭალაში, 

ტერასებზე და ბორცვების კალთებზე 

განთავსებული ანძების შემთხვევაში. 

- ფლორის კონსერვაციის/ დაცვის 

გეგმის მოთხოვნილი შემარბილებელი 

ღონისძიებების გატარება 

- გასხვისების ზოლის ფარგლებში 

მომსახურების სამუშაოების 

განხორციელებისას კრიტიკულად 

გადაშენების პირას მყოფი და დაცული 

სახეობების გამრავლების და ბუდობის 

სეზონის გვერდის ავლით. 

- ფაუნის კონსერვაციის/ დაცვის გეგმის 

მოთხოვნილი შემარბილებელი 

ღონისძიებების გატარება. 

- ძაბნის ქვეშ მყოფ კომპონენტებს 

შორის მანძილის შენარჩუნება და 

დამიწება, ძაბნის ქვეშ მყოფი 

ნაწილების დაფარვა სადაც მანძილის 

გაზრდა შეუძლებელია. 

- ზახებთან შეჯახების რისკის 

შესამცირებლად ფრინველების 

დასაფრთხობი საშუალებების 

გამოყენება 











5 


5 


5 

264














ტიპიური 

მოიცავს: 

ქმედებები 

- ქვესადგურის 

აღჭურვილობის 

ექპლუატაციას 

- დროდადრო 

ტექმომსახურებას 

- მცენარეული საფარის 

კონტროლს (მაგ.თობვა) 

ემისიები 

მოძრაობისას 

აღჭურვილობიდან 

მანქანების 

და 



- ზედმეტი მოძრაობის შეზღუდვა, 

დაუცველი ნიადაგის სტაბილიზაცია, 

მაგ.მცენარეული საფრის აღდგენით - 

დათესვით 


ტექმომსახურება და შეკეთება. 

- ეკონომიური საწვავის მოხმარების 

მქონე აღჭურვილობის და მანქანების 



მოწყობილობების, მაგ კატალიზური 


- ელ. კომუტაციური მოწყობილობებში, 

კაველებსა და ტრანსფორმატორებში 

გაზის იზოლატორად ჰექსაფტორიდის 

გამოყენების მინიმუმამდე დაყვანა ან 

დაბალი ჟონვის ინტანსივობის მქონე 

აღჭურვილობის (






ადგილზე ტექმომსახურება. 

ზეთით, დიზელის საწვავით და 

სხვა ქიმიური ნივთიერებების/ 

მასალების შემთხვევით 

დაღვრისას ნიადგის, არაღრმა 

მიწისწვეშა 

წყლის 

ჰორიზონტების დაბინძურება. 





266 





- საწვავის, ზეთის და ქიმიური 

ნივთიერებების შენახვა მხოლოდ 

სპეციალურად გამოყოფილ დაცულ 

ტერიტორიაზე. 

- სახიფათო მასალების დასაწყობება 

შეკავების/პერმეტულობის დაცვის 

საშუალების მქონე ბეტონის 

ნაგებობაში. 

- ტრანსფორმატორებში არ უნდა 

მოხდეს PCB-ს შემცველი საიზოლაციო 

ზეთის გამოყენება. 

- მინიმიზებულ უნდა იქნას 

ჰექსაფტორიდის (SF6) გაზის, 

გამოყენებული უნდა იყოს დაბალი 

გაჟონვის ინტენსივობის (99%-ზე 

ნაკლები) მქონე არჭურვილობის. 

- სადაც შესაძლებელია არატოქსიკური 

საღებავების და დამცავი 

საშუალებების გამოყენება. 


შემოწმება დზიანების გამოსავლენად 

და შესაკეთებლად დაჟონვის თავიდან 

აცილების მიზნით. 

- სახიფატო მასალების დაღვრისას - 

შეკავება, ამოთხრა, კონტეინერებში 

მოთავსება და გატანა ადგილობრივი 

ნორმების შესაბამისად განთავსება. 

- დიზელის ტუმბოს და მსგავსი 

მოწყობილობების ქვეშ საწვავის 

წვეთების შესაგროვებლად შემკრების 

გამოყენება. მათი რეგულარული 

შემოწმება და დაცლა. 

- მცირე დაღვრების გაწმენდისთვის 

საჭირო საშუალებების 




“Energotrans Ltd.”














ადგილზე 

ნარჩენების 

წარმოქმნა, შეგროვება და გატანა 

უმნიშველი უარყოფითი 

- ნარჩენების მენეჯმენტის გეგმის 

შემუშავება ქვესადგურის 

ექსპლუატაციისთვის 

- ნარჩენების რაოდენობის 

მაქსიმალური შემცირება 

- ყველა მყარი, ნავთობიანი/ზეთიანი და 

ქიმიური ნარჩენის შეგროვება და 

დასაწყობება საბოლოო განთავსების 

ადგილზე გადატანამდე 

- სახიფათო ნარჩენების შეგროვება და 

განცალკევება სხვა ნარჩენებისგან 

ცალკე - სათანადოდ მომზადებული 

პერსონალის მიერ. 

- სანიტარული ნარჩენების შეგროვება 

სეპტიკებში 

- სანიტარული ნარჩენების გატანა 

ტერიტორიის გარეთ არსებულ 

საბოლოო განთავსების ადგილზე 

- ნაგვის შესაგროვებლად სათანადო 

საშუალებების (ყუთები, 

კონტეინერები) უზრუნველყოფა 



- ყოველი დროებითი სამშენებლო 

ბანაკის გარშემო ნაგვის შეგროვება/ 

ტერიტორიის დასუფთავება 




4.2 - ჯანმრთელობა და შრომის უსაფრთხოება გადამცემი ხაზის, გასხვისების ზონის და ქვესადგურის ექპლუატაციის და ტექმომსახურებისას 

ჯანმრთელობა და შრომის 

უსაფრთხოება გადამცემი 

ხაზის, გასხვისების ზონის 


უსაფრთხოების საკითხები 

მუშახელისთვის 

და 

- - საზოგადოების და მუშახელის 

პოტენციური ექპოზიციის შეფასება - 

შედარება არამაიონიზირებელი 



“Energotrans Ltd.” და 

მოცემული 


პუნქტები 1 და 

267














და 


ექპლუატაციის და 

ტექმომსახურებისას 


მოსახლეობისთვის მოიცავს: 

- ელექტრომაგნიტურ ველს 

- ძაბვის ქვეშ მყოფ ხაზებს 

- ანძებზე და კონსტრუქციებზე 

(სიმაღლეზე) მუშაობას 

- ელექტროშოკის რისკს 

- ელექტრომაგნიტურ 

ურთიერთქმედებას 

(ხარვეზების წარმოშიბას) 

- ქიმიურ ნივთიერებებისადმი 

და PCBs-სადმი ექპოზიციას 

რადიაციის საერთაშორისო კომისიის 

მიერ (ICNIRP) შემუშავებულ 

საკონტროლი დონეებთან. საშუალო 

და პიკური ექპოზიციის დონე უნდა 

იყოს ICNIRP საზოგადოებისთვის 

რეკოენდებულ დონეზსე დაბლა. 

- თუ ელექტრომაგნიტური ველის 

დოდე აღემატება ან მოსალოდნელია 

გადააჭარბოს რეკომენდებულ 

ექპოზიციის ზღვარს გამოიყენებულ 

უნდა იქნას საინჟინტრო 

ტექნოლოგიები გადამცემი ხაზის, 

ქვესადგურის და 

ტრანსფორმატორების მიერ 

წარმოებული ველის შესამცირებლად. 

ეს ტექნოლოგიები მოიცავს: 

სპეციალური ლითონის შენადნობების 

საშუალებით ეკრანირებას, ზომის, 

განტარებს შორის მანძილის და 

მოდიფიკაციას, გადამცემი ხაზის 

ანძების სიმაღლის გაზრდა. 

- საუშაოების (ელექტრ.აღჭურვილობის 

დაყენება, ტექმომსახურება, რემონტი) 

საწარმოებლად მხოლოდ 

კვალიფიციური, სერტიფიცირებული 

მუშახელის დაშვება. სიმაღლეზე 

სამუშაოდ მხოლოდ 

კვალიფიცირებული მუშეხელის 

დაშვება. 

- ძაბვის ქვეშ მყოფ ობიექტებტან 

სამუშაოდ მხოლოდ სტეციალური 

კვალიფიკაციის მქონე პერსონალის 

მონიტორინგის 

სერტიფიცირებული 

სააგენტო 

2, ბსგზშ-ს 

ნაწილი 5 

268












დაშვება, უსაფრთხოების და 

იზოლაციის სტანდარტების მკაცრი 

დაცვა. 

- ელექტროშიკის საშუშროების 

თავიდან ასაცილებლად ნიშნების, 

ბარიერების მოწყობა. 

- შოკის თავიდან ასაცილებლად ხაზის 

მახლობლად მდებარე გამტარი 

ობიექტების (მაგ. ღობეების, სხვა 

ლითობის კონსტრუქციები) დამიწება 

- ტრანსფორმატორებში არ უნდა იყოს 

გამოყენებული PCBs-ს შემცველი 

ზეთი. არ იმუშაოთ 

ტრანსფორმატორის ზეთთან, თუ 

არსებობს მასში PCBs-ს არსებობის 

ეჭვი. 

269


ცხრილი 6-2. სოციალური სფეროს მართვის გეგმა: პოტენციური ზემოქმედებების შემცირების ან თავიდან აცილების ქმედებები 

No ქმედებები ან ასპექტები პოტენციური ზემოქმედება, 

გასათვალისწინებელი საკითხები 

1.1 შესაბამისობა 

ნებართვის 

ევროგაერთიანების 

მარეგულირებელ 

მოთხოვნებთან 

შესაბამისობა 

და 

განსახილველი საკითხები: 

გადამცემი ხაზის და ქვესადგურის 


პროექტისთვის 

გარემოსდაცვის და ბსგზშ-ს პროცესში 

საზოგადოების 

მონაწილეობის 

ნაციონალური და საერთაშორისო 

სტანდარტების და მოთხოვნების 

დარღვევა. 

ზემოქმედების შემამცირებელი ღონისძიებები პასუხისმგებლობა დამატებითი 


1 მოსამზადებელი ფაზა: პროექტირება 

ბსგზშ-თან დაკავშირებულ სახელმწიფო და 

დამფინანსებელი/ თანადამფინანსებელი სააგენტოების 

მოთხოვნებთან და პროცედურებთან შესაბამისობის 

უზრუნველყოფა. ეს პირველადი შეფასება უნდა შესრულდეს 

სამშენებლო სამუშაოების დაწყებამდე და უნდა 

დაადასტუროს, რომ: 

- საზოგადეობის მონაწილეობის კომიტეტის ყველა შენიშვნა 

და კომენტარი ბსგზშ-სთან დაკავშირებით 

გათვალისწინებულია 

- მოგვარებულია ყველა საკითხი დაკავშირებული 

მიწათსარგებლობის/საკუთრების და გასხვისების ზოლის 

მფლობელობასთან, მათ შორის ნაციონალური და 

ებროკავშირის მოთხოვნები კომპენსაციის, მარშტურის 

გაყოლებაზე მოსახლეობის გადასახლების საჭიროების 

შემთხვევაში - ანაზრაურების ჩათვლით. 

- გაანალიზებულია პროექტი და სპეცოფოკაციები, პროექტის 

კუმულატიური ზემოქმედება გარემოზე და ეკონომიკურ 

პირობებზე. ანალიზმა უნდა უზრუნველყოს პროექტის 

შესაბამისობა საერთაშორისო პრაქტიკასთან და მოიცავს 

უარყოფითი სოციალურ-ეკონომკური ზემოქმედების 

მინიმიზაციის/შემცირების/თავიდან აცილების და 

დადებითი ზემოქმედების გაძლიერების ღონისძიებებს 

- იძლევაგარანტიას რომ სათანადოდ შემუშავებული 

გარემოსდაცვითი და სოციალური შემარბილებელი 

ღონისძიებების და მონიტორინგის გეგმა შეესაბამება 

ევროკავშირის და ნაციონალურ სტანდარტებს და მკაცრად 

სრულდება 

- საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცრუს გამოყოფის 

შემდეგ შემუშავებულია მიმდინარე სამუშაოების გეგმა და 

მენეჯმენტის სტრატეგია რომელიც დაეხმარება ოფიცერს 




ბსგზშ, ნაწილი 1 და 


270





2.1 განსახლების და 

კომპენსაციის სქემა და 

სამუშაო გეგმა 

მოსახლეობის ხაზთან ძალიან ახლოს 

განთავსება 

ნაციონალური 

კანონმდებლობის და საერთაშორისო 

სტანდარტების შესაბამისად 

გასხვისების ზონის ფარგლებში და მის 

მიმდებარედ შემოსავლის დაკარგვა 

ზემოქმედების შემამცირებელი ღონისძიებები 

პროექტის განხორციელების განმავლობაში 

- EPC-ს კონტრაქტორმა უნდა გამოყოს სოციალური 

ურთიერთობის ოფიცერი პასუხისმგებელი 

საზოგადოებასთან და დაინეტესებულ ჯგუფებთან 

ურთიერთქმედებაზე 

- კავშირი საზოგადოებასთან გეგმების შესახებ 

გასაფრთხილებლად, მათ შორის სამუშაო განრიგის, ანძების 

დაყენების ადგილების, სამუშაოს ხანგრძლივობის შესახებ 

მისაწოდებლად და უკუკავშირის დამყარება საზოგადოების 

მხრიდან პროექტის მხარდაჭერის 

განსამტკიცებლად/მოსაპოვებლად. 

- ხაზიდან მიახლოებით 100მ ფარგლებში მდებარე ყველა 

სტრუქტურამდე მანძილის ზისტი გაზომვა. 

- ხაზიდან 100მ-ზე ნაკლები მანძილით დაშორებულ 

მოსახლეობასთან და დამსაქმებლებთან საუბარი 

ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ობიექტების 

იდენტიფიკაციისთვის. გადასახლების და კომპენსაციის 

ორგანიზება ნაციონალურ ლანონთან და განსახლების 

გეგმის შესაბამისად. 

- იქ სადაც დაფიქსირებულია დაზიანებული სასაფლაოები ამ 

ტერიტორიების დაცვისკენ ნაბიჯების გადადგმა, მათი 

დაცვა შემდგომი ზემოქმედებისგან, მათ შორის მდინარის 

კალაპოტში ნიადაგის სტაბილურობის უზრუნველყოფა. 

2. მოსამზადებელი ფაზა: მარშრუტის დაგეგმვა 

- დერეფნის გადაწევა ჯერ არ არსებული მონაკვეთებში 

განაშენიანებული უბნებიდან დასაშორებლად. 

- საზოგადოებასთან შეხვედრა დაგეგმილი სამუშაოების 

განსამზრტად, ხაზიდან დაახლოებით 100მ ფარგლებში 

მდებარე ყველა კონსტრუქციამდე მანძილის გაზომვა. 

- განსახლების სქემის შესაბამისად მოლაპარაკება და 

შეთანხმების მიღწევა 30მ დაშორებულ შენობების 

მფლობელებთან და მაცხოვრებლებთან გადასახლების 

პასუხისმგებლობა 






განსახლების სქემა 

271





2.2 გადამცემი ხაზის და 

გასხვისების ზონის 

დაგეგმვა 

2.3 მისასვლელი გზების 

დაგეგმარება 



საზოგადოებებზე, 

ადგილობრივ 

ფერმერებზე, მწყემსებზე დადაგაგმილი 

გადამცემი ხაზის მახლობლად მცხოვრები 

მოსახლეობაზე 

ეკონომიკური სარგებლის დაკარგვა 

ანძების დაყენების ადგილებში 

მიწათსარგებლობის შეცვლის/დაკარგვის 


უარყოფითი ზემოქმედება ადამიანთა 

ჯანმრთელობაზე ელექტროგადამცემი 

ხაზის ხანგრძლივი ექსპოზიციის გამო 

გასათვალისწინებელი ზემოქმედებები: 

გზის გაყვენის ადგილებში 

მიწათსარგებლობის ტიპის შეცვლა - 

დამუშასებული მიწების დაკარგვა 


თაობაზე. 

- განსახლების სქრმის შესაბამისად ფერმერებისთვის და 

მფლობელებისთვის დაკარგული მიწის ნაკვეთების 

(ანძების განთავსების ადგილები) და დაკარგული 

მოსავლის ან საქონლის დაზიანების კომპენსაცია. 

- თუ შეიძლებელია დასახლებების და კულტივირებული 

ნაკვეთების გვერდის ავლა, გატარდეს ყველა აუცილებელი 

შემარბილებელი ღონისძიებები სოციალურ და 

ეკონომიკურად მნიშვნელოვან ტერიტორიებზე 

უარტოფითი ზემოქმედების მინიმიზაციის/შერბილების 

ღონისძიებების გატარება მშენებლობის და ექპლუატაციის 

დროს. 

- გასხვისების ზონის ფარგლებში მოსავლის ზრდის და 

აღების პერიოდებში სამშენებლო სამუშაოების წარმოების 

მაქსიმალურად თავიდან აცილება. 

- დაცულ ტერიტორიებზე, სადაც შესაძლებელია, განრიგის 

კოორდინაცია რეინჯერებთან.პერსონალთან ტურიზმზე 

ზემოქმედების მინიმიზაციისთვის 

- გამოიყოს საზოგადოებასთან ურთიერთობის ოფიცერი 

საზოგადოებასთან კავშირებისთვის, დაინტერესებულ 

პირებთან სამუშაოდ, მათ შორის კომპენსაციების 

მექანიზმების, სამუშაო გეგმების შესახებ საზოგადოების 

ინფორმირების და საზოგადოების (დაინტერესებულ 

პირთა) მრჩეველთა კომიტეტთან 

დაცული ტერიტორიების ფარგლებში გზების გაყვანის 

მარშრუტის დაგეგმვა უნდა მოხდეს პარკის/აღკვეთილის 

პაერსონალთან დარღვევების და მოძრაობის/ტრანსპორტის 

პარკზე ზემოქმედების მინიმიზაციისთვის 










ნაწილობრივ 

აღწერილია ნაწილში 2 

ბსგზშ, 


ზემოქმედება პარკზე (დაცულ 

ტერიტორიაზე) 

272


ცხრილი 6-2. სოციალური სფეროს მართვის გეგმა: 

პოტენციური ზემოქმედებების შემცირების ან თავიდან აცილების ქმედებები 







2.4 500kV საჰაერო ხაზი ელექტრომაგნიტური ზემოქმედებისადმი 

მუშახელის და მოსახლეობის ექსპოზიცია 

- ბროშურების მომზადება ელექტრომაგნიტური ველისადმი 

ექსპოზიციისას უსაფრთხოების და ადამიანების და 

ცხოველების ჭარბი ექსპოზიციის თავიდან აცილების 

ღონისძიებების საკითხებზე, 

- მასალა უნდა დაიბეჭდოს ყველა ადგილობტივ ენაზე. 






- 3 მშენებლობის ფაზა 

3.1 - ძირითადი ბანაკის, გადამცემი ხაზის, მისასვლელი გზების და ხაზის გაყომებაზე დროებითი ბანაკების მშენებლობა 

3.1.1 ძირითადი ბანაკის 


ძირიტადი ბანაკის მახლობლად 

არსებული მოსახლეობის შეწუხება 

მტვრის ემისია 


- ადგილობრივი ან ზემოქმედების ზონაში მყოფი 

მოსახლეობის ინფორმირება ზემოქმედების შესახებ 

(მტვერი, ხმარი, მათ ტერიტორიაზე სამუშაოების 

ჩატარების თარითი). 

- მუშახელის ინფორმირება ეთნიკური უმცირესობასთან 

(მათ შორის მაჰმადიან მოსახლეობასთან) ურთიერთობის 

მისაღები ფორმების შესახებ მათი მინიმალური შეწუხების 

ან მათი წესჩვეულებების შეურაცყოფის თავიდან 

ასაცილებლად . 

- სამუშაოების წარმოების ადგილის მახლობლად მცხოვრები 

მოსახლეობისთვის სამუშაოების ყოველკვირეული 

გრაფიკის მიწოდება გასაშრობად გამოფენილი სარეცხის 

დაბინძურების და ნარგავების დაზიანების თავიდან 


- სამშენებლო სამუშაოების წარმოება დღის საათებში 






ნიადაგის და ტერიტორიის დაბინძურება 

ნაგვით და სამშენებლო ნარჩენებით 

ნიადაგის, ზედაპირული და გრუნტის 

წყლის დაბინძურება დიზელის და 

ქიმიური ნივთიერებების დაღვრის 


- საჭიროების შემთხვევაში მწყემსების ინფორმირება რომ 

გვერდი აუაროს დაბინძურებულ უბნებს 

- გადასატანი სანიტარულ-ტექნიკური ნაგებობიების 


- ნარჩენების და ნაგვის შეგროვება და გატანა 




3.1.2 გასხვისების ზონის 

გაწმენდა, მისასვლელი 

გასხვისების ზონაში, მისასვლელი გზების 

და ანძების დაყენების ადგილებში 

- თუ რომელიმე ტერიტორია გასხვისების ზონის ფარგლებში ენერგეტიკის 

სამინისტრო, 

GSE 

ბსგზშ-ს ნაწილი 5 

273





გზების და ანძების 

მოწყობა, ხაზის გაჭიმვა 

ნაკვეთების მქონე ფერმერების შეწუხება, 

საზოგადოების შეწუხება 

ზემოქმედება დაცული ტურიზმზე 

ტერიტორიებზე და მიმდებარედ 


კულტივირებულია, შესაძლებლობისდაგვარად თავიდან 

უნდა იქნას აცილებული სამუშაოების ჩატარება 

ზრდის/მოსავლის აღების დროს. თუ ეს შეუძლებელია 

ფერმერებს უნდა მიეცეს დაკარგული მოსავლის 

კომპენსაცია -დაკარგული ან დაზოიანებული მოსავლის 

საბაზრო ღირებულების გათვალისწინებით 

- მწყემსების ინფორმირება არ აძოვონ საქონელი 

ტერიტორიაზე მცენარეული საფარის სათანადო 

აღდგენამდე 

- ადგილობრივი ან ზემოქმედების ზონაში მყოფი 

საზოგადოების ინფორმირება ზემოქმედების შესახებ 

მტვრის, ხმაურის, მათ ტერიტორიაზე სამ შაოების 

ჩატარების დროის/თარიღის შესახებ 

- მუშახელის ინფორმირება ეთნიკური უმცირესობასთან 

(მათ შორის მაჰმადიან მოსახლეობასთან) ურთიერთობის 

მისაღები ფორმების შესახებ მათი მინიმალური შეწუხების 

ან მათი წესჩვეულებების შეურაცყოფის თავიდან 

ასაცილებლად . 

- სამუშაოთა წარმოების ტერიტორიის მახლობლად 

მოსახლეობისთვის კვირის განმავლობაში შესასრულებელი 

სამუშაოების განრიგის მიწოდება გასაშრობად გაფენილი 

სარეცხის დაბინძურების და ნარგავების დაზიენების 

თავისან ასაცილებლად. 

- სამუშაოების დღის საათებში წარმოება 

- დამუშავებუკუ მინდვრებიდან და საძოვრებიდან ნაფვის და 

ნარჩენების გატანა საქონლის მიერ შემთხვევით 

გადაყლაპვის თავიდან ასაცილებლად 

- სამშენებლო სამუშაოების ჩატარება დაიგეგმოს 

ტურიზმისთვის არა-პიკურ პერიოდებში პარკზე 

ზემოქმედების მინიმზაციისთვისs 

- საქმიანობის დაწყებამდე პარკის რეინჯერების 

ინფორმირება. ვიზიტიორთა ცენტრებში განცხადებების 









274





გამოკვრა.. 

ზემოქმედების შემამცირებელი ღონისძიებები პასუხისმგებლობა დამატებითი 


3.1.3 მშენებლობა კულტურული რესურსებზე ზემოქმედება - ილმაზლოს სასაფლაოს ტერიტორიის გამოყოფა 

ტრანსპორტის მოძრაობის და სამუშაო ტერიტორიების 

შემოსასაზღვრად. აშენდეს ნაპირგამაგრებითი 

კონსტრუქცია საზის ქვეშ ეროზიის შედეგად საფლავების 

დაზიანების მინიმიზაციისთვის. ქმედებების შეთანხმება 

ადგილობრივ ლიდერებთან და მოსახლეობასთან. 

- სასაფლაოების დაზიანების თავიდან აცილება 

- კონსულტაცია კულტურის სამინისტროსთან ბსგზშ-ში 

ჩამოთვლილ კულტურულ ან მშენებლობის დროს 

აღმოჩენილ რესურსებზე ზემოქმედებამდე. 

3.1.4 ხაზების გადაჭიმვა 

მთავარ ტრასებსა და 

რკინიგზაზე 

ტრანსპორტის მოძრაობის შეფერხება, 

საგზაო და სარკინიგზო მოძრაობის 

შეფერხება 

- კოორდინირება ტრანსპორტის სამინისტროსთან და 

ადგილობრივ ადმინსიტრაციათან სამუშაოების 

საწარმოებლად გზების/რკინიგზის მინიმალური 

დატვირთვის საათებში. 

- 4. ექსპლუატაცია და ტექმომსახურების ფაზა 

4.1 - გადამცემი ხაზის, გასხვისების ზოლის და ქვესადგურების ოპერირება და ტექმომსახურება 









4.1.1 გადამცემი ხაზის და 


ოპერირება და 

ტექმომსახურება 

სოციალური ზემოქმედება: 

მოსახლეობის შეწუხება ტექმომსახურების 

პროცესში 

ხაზის ქვეშ მომუშავე მუშახელის ჭარბი 

ექპოზიცია ელექტრომაგნიტური 

ველისადმი 

მოსავლის და სასოფლოსამეურნეო 

მიწათსარგებლობაზე 

ტექმომსახურების/სარემონტო 

სამ შაოების დროს 

- ადგილობრივი საზოგადოების ინფორმირება დაგეგმილი 

სამუშაოების ხანგრძლივობის, ტიპის და შეშფოთების 

ხარისხის შესახებ, საზოგადოებასთან ურთიერთობის 

ოფიცრიდ საკონტაქტო ინფორმაციის მითითებით 

- მშენებლობის ფაზაზე საზოგადოების და საქონლის 

ჯანმრთელობის და უსაფრთხოების სახელმძღვანელო 

ინფორმაციის მიწოდება საუკეთესო პრაქტიკის და 

მაქსიმალური დღიური ექსპოზიციისთვის 

- მოსავალზე და საკუთრებაზე პოტენციური ზემოქმედების 

შეფასება განსახლების და კომპენსაციის სისტემის 

რეკომენდაციების ფარგლებში ყველა ზემოქმედების 

შესახემ ფერმერებთან და საზოგადოებასთან 

ურთიერთშეთანხმების მიღწევა. 





275


ცხრილი 6-2. სოციალური სფეროს მართვის გეგმა: 

პოტენციური ზემოქმედებების შემცირების ან თავიდან აცილების ქმედებები 







- პოტენციური საშიშროების უბნების გამოყოფა 

ადგილობრივ ენაზე მომზადებული ნიშნებით პოტენციური 

უბედური შემთხვევების.ავარიების თავიდან 


- მუშახელის ინსტრუქტაჟი ეთნიკური უმცირეობის 

მოსახლეობასთან მისაღებ ურთიერთობის ფორმებთან 

დაკავშირებილ კულტურული 

თავისებურებების/ტრადიციების გათვალისწინებით 

- ხაზის ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული დამუშავებული 

მიწების მესაკუთრეების ინფორმირება სარემონტო 

სამუშაოების/ ტექმომსახურების ჩატარებამდე 1 თვით ადრე 

- ხაზის/გასხვისების ზონის ფარგლებში ტემომსახურების 

სამუშაოები შესაძლებლობისდაგვარად უნდა აცილებულ 

იქნას მიწის დამუშავების და მოსავლის აღების პერიოდს 

საქონლის დაკარგვა, ადამიანებისადმი 

ზიანის მიყენება 

- კომპენსაციის გეგმის შესაბამისად საქონლის დაკარგვის 

კომპენსაცია მენახირეებისთვის 

- ანძებზე ადგილობრივ ენაზე შედგენილი მუდმივი 

გამაფრთხილებელი ნიშნების დამაგრება დარღვევბის 

მინიმიზაციისთვის 

- აღნიშნულ გამაფრთხილებელ ნიშნებზე ავარიულ 

სიტუაციებში საკონტაქტო ინფორმაცია უნდა იყოს 

მითითებული 




ბსგზშ ნაწილი 5 

276


ცხრილი 6-3. ბუნებრივი და სოციალური გარემოს მონიტორინგის პროგრამა შავი ზღვის რეგიონალური გადაცემის პროექტისთვის, საქართველო 

გარემო 


ფაზა 

პარამეტრი/ 

ქმედება 

სტანდარტი ადგილი სიხშირე ხანგრძლივობა და 

ანგარიშგება 

ჰაერის ხარისხი 

მშენებლ. 

მტვერი (SPM, PM10), CO, NOx, SO2 და 

VOCs. 

მსოფლიო 

ჯანდაცვის 

ორგანიზაციის (მჯო) ჰაერის 

ხარისხის სტანდარტები 6 

გასხვისების 

ზონაში, 

მისასვლელ გზებზე და ანძის 

დაყენების ადგილზე 

მშენებლობის დროს სამ 

თვეში ერთხელ 

1 სინჯი სამშენებლო 

მოედნიდან 



საათური ექვივალენტური ბგერის წნევა 

LAeq (dBA) 

საერთაშორისო საფინანსო 

კორპორაციის (სსკ) და მჯო-ს 

სახელმძღვანელო - ხმაური და 

საულეთესო პრაქტიკა 

გასხვისების 

ზონაში, 

მისასვლელ გზებზე და 

ქვესადგურის მშენებლობის 

ადგილზე 

24 ან 48 სთ სერია - 

დღისით და ღამე, 

ორთვეში ერთხელ 

ერთი სინჯი 

სამშენებლო 

მოედნიდან/ბანაკის 

ტერიტორიიდან 

ექსპლ. 

საათური ექვივალენტური ბგერის წნევა 

LAeq (dBA) 

სსკ-ს სტანდარტები და მჯო-ს 

სახელმძღვანელო - ხმაური და 

საუკეთესო პრაქტიკა 

ქვესადგურის ტერიტორიაზე 24 ან 48 სთ სერია - 

დღისით და ღამე, 

ოთხთვეში ერთხელ 

ერთი ნიმუში 

6 World Health Organization (WHO) Air Quality Guidelines Global Update, 2005. 

277





ფაზა 





მიწისქვეშა და 

ზედაპირული 

წყლის რესურსები 

მოსამზადებელი 

სამუშაოები 


pH, BOD5, TSS, TDS TPH, e-coli და 

სასმელი წყლის ხარისხის სხვა 

პარამეტრები 

სსკ-ს სტანდარტები და 

საულეთესო პრაქტიკა 

ზედაპ. და სასმელი წყლის 

საქართველოს სტანდარტები 

ქვესადგურის ტერიტორიაზე 

(თუ მიწისქვეშა წყლის ჭა 

გამოიყენება სასმელი 

წყალმომარაგებისთვის) 

სამშენებლო საბაზო ბანაკი 

ნეხისმიერი სხვა სასმელად 

გამოყენებული ბუმებრივი 

წყალი (ამჟამად უცნობია) 

ერთხელ მშენებლობის 

დაწყებამდე ან ერთხელ 

მშენებლობის პროცესში 

რაიმე 

ქიმიური 

ნივთიერების, საქვქვის ან 

სახიფათო მასალის 


თითო ნიმუში 

თითო ადგილიდან 


წყლის ზოგადი ქიმ.პარამეტრები (მაგ. 

pH, ტუტიანობა, იმღვრივე, მჟავიანობა, 

ელგანტარობა, ლითონები, სულფატი, 

სხვ.) 

მიწისქვეშა წყლის ხარისხის სსკ-ს 

სტანდარტები და სასმელი წყლის 

ხარისხები; 

ზედაპ. და სასმელი წყლის 

საქართველოს სტანდარტები 


(თუ მიწისქვეშა წყლის ჭა 

გამოიყენება სასმელი 

წყალმომარაგებისთვის) 

ნეხისმიერი სხვა სასმელად 

გამოყენებული ბუმებრივი 

წყალი (ამჟამად უცნობია) 

1. ყოველწლიურად 

2. რაიმე ქიმიური 

ნივთიერების, საქვქვის ან 

სახიფათო მასალის 


თითო ნიმუში 

თითო ადგილიდან 

ნიადაგის ხარისხი 

და ეროზია 



ნიადაგის ‘შეშფოთების’ და ეროზიის 

შეფასება 

ეროზიის ხარისხის/სიჩქარის და 

ფერდობის სტაბილურობის შეფასება 

ბორცვიან ტერიტორიებზე 

საუკეთესო პრაქტიკა მისასვლელი გზების 

გაყოლებაზე და გასხვისების 

ზოლში 

სამშენებლო ბანაკში 


ერთხელ 

თითო 

უბნისთვის მშენებლობის 

დაწყებამდე 

ყოველი წერტილის 

ფოტოგრაფირება და 

წერილობითი 

აღწერა 

278





ფაზა 






ყველა ტერიტორი, რომელის 

განიცდის სამშენებლო 

აღჭურვილობის 

და 

პერსონალის გავლენას. 

ყველა მისასვლელი და 

დამხმარე გზა 

მუდმივად მშენებლობის 

დროს 

საკონტროლო 

ცხრილის მიხედვით 

შემოწმება 

ყოველი წერტილის 

ფოტოგრაფირება და 

წერილობითი 

აღწერა 


ყველა მისასვლელი გზა 

ეროზიის 

რისკის 

პოტენციალის 

მქონე 


ყოველთვიური 

დაკვირვება ეროხიის 

არსებობის 

დასაფიქსირებლად 

საკონტროლო 

ცხრილის მიხედვით 

შემოწმება 

ყოველწლიური 

ფოტომასალა 

სეისმური 

პირობები 


სეისმური პირობები საუკეთესო პრაქტიკა აფეთქებითი სამუშაოების 

წარმოების აგილიდან 200-500 მ 

-ში 

თითოჯერ 

წერტილში 

თითო 

სეისმური 

პირობების ჩანაწერი 

ფრინველ. 



ფრინველების გამრავლების სეზონის 

შეფასება: დასაწყისი, ხანგრძლივობა და 

დასრულება 

საუკეთესო პრაქტიკა მისასვლელი გზების, ხაზის 

გაყოლებაზე, ქვესადგურში. 

სპეციალური ყურადღჱბა 

უნდა დაერთმოს დაცულ 

ტერიტორიებს.. 

სამშენებლო სამუშაოების 

დაწყებამდე, ფრინველთა 

გამრავლების კვლევა 



ფრინველთა 

გამტრავლების 

კვლევის შედეგები 

279





ფაზა 






ფრინველების დაშავება/სიკვდილიანობა საუკეთესო პრაქტიკა ხაზის გასწვრივ 1. აღმოსავლეთ- 

დასავლეთი 

მონაკვეთების შესწავლა 

მიგრაციის სეზონის 

განმავლობაში. 

2. ელექტროშოკის გამო 

დიდი ფრინველების 

სიკვდილიანობის 

შესწავლა 

ფრინველთა 


კვლევის ანგარიში 

ფლორა 

მოსამზადებელი სამუშაოები 

რისკის ქვეშ მყოფი 

(ჭაობები/ჭარბტენისნი ტერიტორიები, 

მდინარეების/კალაპოტების) მათ შორის 

წითელი წიგნის სახეობების არსებობის 

ტერიტორიების საველე კვლევა 


მარშტურის გასწვრივ დაცული 

სახეობების და ჰაბიტატების 

კვლევა კვლევა პროექტირებასა 

და მშენებლობამდე. 

ერთი ზოგადი კვლევა 


დაწყებამდე და ერთი 

საიტ-სპეციფიური - 

მშენებლობის შემდეგ 

მცენარეთა 

კონსერვაციის გეგმა 

კვლევის შედეგების, 



საჭიროების შესახებ 

ანგარიშის 

წარმოსადგენად. 


ანგარიში 


შემდეგ და 

წარმატებულობის 

დასადასტურებლად 

. 

280





ფაზა 






მშენებლობის დასრულების და 

შემარბილებელი ღონისძიებების შემდეგ 

შემარბილებელი ღონისძიებების 


დასადასტურებლად/გადასამოწმებლად, 

სახეობათა აღდგენის საჭიროების 

შემთხვევაში - მოდიფიცირება 

საუკეთესო პრაქტიკა სენსიტიურ უბნებში 

მარშრუტის გაყოლებაზე მათ 

შორის დაცულ ტერიტორიებში 

ხუთწელიწადში 

ერთხელ, მცენარეთა 

კონსერვაციის/დაცვის 

გეგმის შესაბამისად 

მცენარეთა 

კონსერვაციის/დაცვ 

ის 


შესრულება. 

გაითვალისწინეთ 



ფართე სპექტრი 

განსაზღვრული 

ბსგზშ-ში, დანართ 

E-ს ჩათვლით 

281





ფაზა 





ფაუნა 

მოსამზადებელი სამუშაოები 

ტერიტორიების შესწავლა სადაც 

სავარაუდოა რისკის ქვეშ მყოფი 

ცხოველთა სახეობების (წითელ წიგნში 

შეტანილის ჩათვლი) არსებობა 

საუკეთესო პრაქტიკა ბსგზშ-ში განსაზღვრული 

სენსიტიური უბნები და 

დაცული ტერიტორიები 



ფაუნის 

კონსერვაციის/დაცვ 

ის გეგმა უნდა 

ასახავდეს კვლევის 

შედეგენს და 

საჭირო 

შემარბილებელ 

ღონისძიებებს. 




სამუშაოების და 



დასრულების 

შემდეგ 


დასადასტურებლად 

/შესამოწმებლად 

282





ფაზა 






ნარჩენი ზემოქმედების მონიტორინგი 

მშენებლობის დასრულების და 

შემარბილებელი ღონისძიებების შემდეგ 


ხაზის გასწვრივ და სენსიტიურ 

უბნებზე, 


ტერიტორიების ჩათვლით. 

ხუთ წელიწადში 

ერთხელ ან ფაუნის 

კონსერვაციის/დაცვის 

გეგმის შესაბამისად. 

ფაუნის 

კონსერვაციიდ/დაცვ 

ის გეგმაში 



გატარება. 

გაითვალისწინეთ 



ფართე სპექტრი 


ბსგზშ-ში, 

დანართების D და E 

ჩათვლით 

283





ფაზა 





ჰიგიენა 

შროემის 

უსაფრთხოება 

და 


1. სამუშაო ადგილების ხმაურის, 

სახანძრო უსაფრთხოების, სახიფათო 

მასალების, მყარი და საინტარული 

ნარჩენების რეგისტრარის შემოწმება 

2. .ელექტრული და მაგნიტური ველის 

ინტენსივობის გაზომვა ხაზის 

გაყოლებაზე და ქვესადგურის გარშემო 

3. მოძრაობის უსაფრთხოება; ნიშნებიმ 

გზის შემოწმება 

4. .პერსონალის ტრეინინგი შრომის 

დავის საკითხებზე: PPE, აფეთქებითი 

სამუშაოები, სხვ. 

5. საზოგადოების ინფორმირება 

მშენებლობის განრიგის და პროგრესის 

შესახებ 


შრომის უსაფრთხოების 

ადგილობრივი სტანდარტები 

სამშენებლო ბანაკში და ხაზის 

გასწვრივ მდებარე დროებით 

საველე ბაზებში 

ქვესადგურზე 

ყოველთვიურად GSE “Energotrans 

Ltd.” -ს მიერ 


სამუშაოთა 

მწარმოებელი (Work 

Force manager - 

WFM) აწარმოებს 

შრომის 



შესაბამისობის 

მონიტორინგს.. 

ყოველთვიური 

ანგარიშები 


მენეჯერისთვის 

შემოწმებების # - 

როგორც პროცესის 

ძირითადი 

ინდიკატორი 

ტრაინინგი მოძრაობის უსაფრთხოების 

და ავარიების თავიდან აცილებაში 

6. შემთხვევების რეგისტრარი 

სამედიცინო შემოწმება და რეგისტრარი 

284





ფაზა 






7. 1. სამუშაო ადგილების ხმაურის, 

სახანძრო უსაფრთხოების, სახიფათო 

მასალების, მყარი და საინტარული 

ნარჩენების რეგისტრარის შემოწმება 

2.ელექტრული და მაგნიტური ველის 

ინტენსივობის გაზომვა ხაზის 

გაყოლებაზე და ქვესადგურის გარშემო 

3. მოძრაობის უსაფრთხოება; ნიშნებიმ 

გზის შემოწმება 

საუკეთესო 

პრაქტიკა, 




ნორმები/სტანდარტები 

ქვესადგურზე 

ხაზის მახლობლად მდეგარე 

საცხოვრებელ ტერიტორიაზე 

(ელექტრომაგნიტური ველის 

ინტენსივობის გაზომვა) 

წელიწადში სამჯერ GSE “Energotrans 

Ltd.” -ს მიერ 


სამუშაოთა 

მწარმოებელი (Work 

Force manager - 

WFM) აწარმოებს 




შესაბამისობის 

მონიტორინგს.. 

მსესხებლისთვის 

ანგარიშების 

წარდგენა - 

წელიწადში სამჯერ 

4.პერსონალის ტრეინინგი შრომის დავის 

საკითხებზე: PPE, ძაბვის ქნეშ მყოფი 

ხაზებთან მუშაობის და სხვა 

5.უბედური 

შემთხვევების 

რეგისტრაციია 

6.სამედიცინო შემოწმება და 

რეგისტრარი 

285





ფაზა 





სოც-ეკონომ. 

პირობები 

მოსამზადებელი სამუშაო 

1. პროექტის მომზადების ფაზაზე 

განსაზღვრული განსახლების სქემის 

შესაბამისი ქმედებების განზორციელება. 

2.შეხვედრა 

მოსახლეობასთან 

დაგეგმილი 


განსამარტავად. 

3. მანძჲლის გაზომვა ხაზიდან ყველა 

კონსტრუქციამდე. 


კორპორაციის სოციალური 

პოლიტიკის სტანდარტები და 

ერგბ-ს (პრ-5 და პო-10) 

მოთხოვნები 

გადამცემი ხაზის მარშრუტის 

გაყოლებაზე და ქვესადგურის 

ტერიტორიაზე 

რამდენიც საჭიროა ამ 

ამოცანის 

შესაშრულებლად 

განსაზლეების და 

კომპენსაციის 

სამოქმედო გეგმაში 


ქმედებების 

განხორციელების 

ანგარიში. 

PCDP და სოც- 

ეკონომ. ფონური 

მდგომარეობის 


4. ადგილობრივი მოსახლეობის 

რაოდენობა გადამცემი ხაზის 

მახლობლად მდებარე სოფლებში 

4. საშუალო საათური სახელფასო 

განაკვეთი 

5. ადგილობრივი უმუშევრობის დონე 

GSE “Energotrans 

Ltd.” 

საზოგადოებასთან 

ურთიერთობის 

ოფიცერის მიერ 



წარდგენა 



წარმოების 

განმავლობაში არა 

ნაკლებ სამჯერ 

286





ფაზა 






1.შეხვედრა 

მოსახლეობასთან 

პროექტთან 

დაკავშირებული 


შესახებ 

გასაფრთხილებლად. 

2.ზემოქმედების ქვეშ მყოფი 

საზოგადოების 

რეგულარული 

ინფორმირება სამშენებლო სამუშაოების 

გრაფიკის და მასში ცვლილებების 

შესახებ. 

3. მუშახელის ინფორმირება ეთნიკური 

უმცირესობასთან (მათ შორის მაჰმადიან 

მოსახლეობასთან) ურთიერთობის 

მისაღები ფორმების შესახებ მათი 

მინიმალური შეწუხების ან მათი 

წესჩვეულებების შეურაცყოფის თავიდან 

ასაცილებლად 

4. მოსახლეობისთვის მუშაობის 

ყოველკვირებული 













Ltd.” 






წარდგენა 



წარმოების 

განმავლობაში არა 

ნაკლებ სამჯერ 

გრაფიკის მიწოდება სარეცხის შრობისას 

მისი გაჭუჭყიანების, ნარგავებზე 

ზემოქმედების თავიდან ასაცილებლად. 

5. ადგილობრივი მწყემსების 

ინფორმირება არ აძოვონ საქონელი 

ტერიტორიაზე მცენარეული საფარის 

საიმედო აღდგენამდე. 

287





ფაზა 






1. რეგულარული კონტაქტი 

ადგილობრივ მოსახლეობასთან და 

გადამცემი ხაზის და ქვესადგურის 

ფუნქციონირების შესახებ მათი 

მოსაზრებების/შენიშვნების მისაღებად. 

მოსახლეობამ უნდა იცოდეს 

საზოგადეობასთან ურთიერთობის 

პირის საკონტაქტო ინფორმაცია. 

2. სახელმძღვანელო ინფორმაციის 

უზრუნველყოგა საზოგადოების და 

საქონლის ჯანმრთელობსი და 


საკითხებთან 

დაკავშირებით მშენებლობის ფაზაზე 

საუკეთესო პრაქტიკისთვის და 

მაქსიმალური 

დღიური 

ექსპოზიცისსთვის. 













Ltd.” 






ანგარიში წარდგენა 

288





ფაზა 





3. ნათესების და საკუთრების 

პოტენციური დაზიანების დადგენა - 

შესაბამისობა განსახლების და 

კომპენსაციის საზღვრებთან. 

4.პოტენციური საშიშროების 

ტერიტორიების მონიშვნა. 

პოტენციაური უბედური შემთხვევების 

თავიდან ასაცილებლად ადგილობრივ 

ენაზე გამაფრთხილებელი წარწერების 

5.მუშახელის ინსტრუქტაჟი ეთნიკურ 

უმრავლესობასთან ურთიერთობის 

მათთვის მისაღები ნორმების შესახებ ; 

ხაზის გაყვანის ტერიტორიაზე 

არსებული საზოგადოების და 

ფერმერების ინფორმირება სამუშაოს 

დაწყებიდან 1 თვით ადრე 

6. იმ ტერიტორიებზე, სადაც 

ხაზის/გასხვისების ზონის ფარგლებში 

ხორციელდება მიწის კულტივაცია, 

ტექმომსახურების დაგეგმვა ისეთ 

დროისთვის როდესაც კულტივაცია და 

მოსავლის აღება დასრულებულია. 

289


7.0 გამოყენებული ლიტერატურა 

Abuladze A., 1994. Birds of Prey in Georgia in XX c. Meyburg. Raptor Conservation Today, 

WWGBP. Pica Press. pp. 23-28. 

Abuladze, A., 1997. Breeding Bird Survey along Oil Pipeline Route, GPC, Manuscript. 

Abuladze, A., 1998. Wintering Bird Survey along Oil Pipeline Route, GPC, Manuscript. 

Akhalkatsi, M., Kimeridze, M., Lorenz, R., Kuenkele, S., Mosulishvili, M. 2003. Diversity and 

Conservation of Georgian Orchids. Tbilisi. 

Arabuli, A., 1987, The Bear in Georgia// “Matsne”, Tbilisi: 81 (arabuli a. 1987. daTvi 

saqarTveloSi. //"mecniereba", Tbilisi: 81 gv.) 

Avian Power Line Interaction Institute (APLIC). 2006. Suggested Practices for Avian 

Protection on Power Lines: The State of the Art in 2006. Edison Electric Institute, 

APKIC, and the California Energy Commission. Washington, D.C. and Sacramento, 

California. Available at: http://www.aplic.org/SuggestedPractices2006(LR- 

2watermark).pdf. (URL active as of 1 May 2009) 

Badridze, J., et al (Editors: Tarkhnishvili D., Kikodze D.), 1996. Principal Characteristics of 

Georgian Biodiversity. Natura Caucasica, Vol. 1, p. 46. 

Bakradze, M., Chkhikvadze V., 1992. Checklist of Amphibians and Reptiles of Georgia. 

News of the Georgian Academy of Sciences, 146 (3): pp 623-628. 

Barnabishvili, I. 1965. The vegetation of Borjomi gorge. Tbilisi. 

Bitsadze, M., Rukhadze, A. (2001). “Gadashenebis piras mkofi veluri faunisa da floris 

sakheobebit saertashoriso vachrobis shesakheb konventsiis” (CITES) danartebshi 

shetanili sakartvelos veluri faunisa da floris saxeobebi. (The species of wild flauna and 

flora of Georgia in the appendix lists of the Convention on International Trade in 

Endangered Species of the Wild Fauna and Flora (CITES). Tbilisi. 

290


Bobrov, E.G. 1946. Ob aziatskikh vidakh roda Nitraria L. (About Asiatic species of genus 

Nitraria L.). Sov. Bot. 14, 1:19-30. 

Boehme, R., G. Zhordania, A. Kuznetsov. 1987. Birds of Georgia. Tbilisi. 

Braun-Blanquet, J. 1964. Pflanzensoziologie, Grundzüge der Vegetationskunde, 3rd ed. 

Springer, Wien-New York. 

BTC Co. 2002 (November). Baku-Tbilisi-Ceyhan Project Environmental and Social Impact 

Assessment. 

Bukhnikashvili, A., 1990. Current Status of Brandt's Hamster (Mesocricetus brandti Nehr., 

1984) in Eastern Georgia (Resume of Proceedings of IX Scientific Conference of 

Young Scientists and Specialists). Tbilisi, 1990: pp 38-41. 

Bukhnikashvili, A., Kandaurov A., 1997. Small Mammals (Insectivora, Chiroptera, 

Lagomorpha, Rodentia) in Chatwin, 1997. Georgian Biodiversity Country Study 

Report, 1996. 

Bukhnikashvili A., Kandaurov A., 1998. The Threatened and insufficiently studied species 

(Insectivora, Rodentia).// Tbilisi: 56 pp., 27 maps. 

Bukhnikashvili, A., Kandaurov A., 2002, "The Annotated List of Mammals of Georgia" 

//Proceedings of the Institute of Zoology of Academy of Sciences of the Georgia, 

Metsniereba, Tbilisi, vol. XXI : 319 – 340. [2004.08 - 04И7.48 VINITI] 

Bukhnikashvili. A. 2004. On Cadastre of Small Mammals (Insectivora, Chiroptera, 

Lagomorpha, Rodentia) of Georgia. // Publ. Hous “Universal”. Tbilisi: 132 pp 

(Бухникашвили А., 2004, Материалы к кадастру млекопитающих Грузии 

(Insectivora, Chiroptera, Lagomorpha, Rodentia), Тбилиси, Грузия, Campester, 

«Универсал», 138 стр.) 

Bukhnikashvili, A., Kandaurov A., Natradze I., 2008, Action Plan for Georgian Bats 

//Campester, Tbilisi, Georgia, “Uuniversali”: 103 (buxnikaSvili a., kandaurovi a., 

natraZe i., 2008, saqarTvelos xelfrTianTa dacvis samoqmedo gegma//Campester, 

Tbilisi, saqarTvelo, universali, 103 gv.) 

Cherepanow, S.K. 1981. Vascular plants of the USSR. Nauka, Leningrad. 

291


Conquest, R. 1990. The Great Terror: A Reassessment, Oxford University Press 

Council of Europe. Convention on the conservation of European wildlife and natural habitats. 

Bern, 19.09.1979. 

Demetrashvili, M. 1980. Effects of r. Mtkvari Water Regulation on Ichthyofauna in 

Hydrobiological Regime and Ichthyofauna of r. Mtkvari. Tbilisi, Metsniereba: pp 147- 

170. 

Didmanidze, E., 2005, The butterflies of Georgia//Zoological Department of S. Janashia 

Museum of Georgia, Tbilisi, Georgia, “Sezan”, 87 pages 

Dolukhanov, A.G. 1989. Vegetation of Georgia. 1. Forest vegetation of Georgia. 

Metsniereba, Tbilisi (in Russian). 

Elanidze, R.. 1983. Ichthyofauna of Rivers and Lakes of Georgia. Tbilisi, Metsniereba. 

European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). 2003 (July). Environmental 

Policy. Available at http://www.ebrd.com/about/policies/enviro/policy/index.htm.. (URL 

active as of 1 April 2009) 

European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). 2008 (May). EBRD 

Environmental and Social Policy. Available at 

http://www.ebrd.com/about/policies/enviro/policy/2008policy.pdf. (URL active as of 1 

April 2009) 

European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). 2008a (September). Public 

Information Policy. Available at http://www.ebrd.com/about/policies/pip/pip.pdf. (URL 

active as of 29 April 2009) 

European Bank for Reconstruction and Development (EBRD). 2006 (11 July). Energy 

Operations Policy. Available at http://www.ebrd.com/about/policies/sector/energy.pdf. 

(URL Active as of 28 April 2009) 

292


European Investment Bank, Sustainable Development Unit, Projects Directorate. 2007 

(September). Environmental and Social Practices Handbook. Available at 

http://www.eib.org/about/publications/environmental-and-social-practiceshandbook.htm. 

(URL active as of 27 April 2009) 

Fichtner. Regional Power Transmission Extension Plan for the Caucasus Countries. 2007 

(November). Final Report. Fichtner report 4899P40/FICHT-2723977, prepared for 

KfW Bankengruppe. 

Flora of Georgia. 1941-1952. 1-8. Georgian Acad. Sci. Publ., Tbilisi (in Georgian). 

Flora of Georgia. 1970-2000. 1-13. Metsniereba, Tbilisi (in Georgian). 

Gagnidze, R.I. 1965. Floristicheskye ossobennosti subalpiiskogo visokotravia v oblasti 

Bolshogo Kavkaza (Floristical pecularities of the subalpine tall herbaceus vegetation in 

oblast of Greater Caucasus). Problemi Botanici. Nauka, Moskva-Leningrad, 8, 30-44. 

Gagnidze, R., Svanidze T., Gvritishvili M., Dekanoidze N., Kanchaveli K. 1996.” Botanical 

description of territories along the Pipeline Route from Azerbaijan border to Supsa 

terminal.” Literature review. Vol. 2/ Biological Environment. GPC, GIOC, Tbilisi, 1-103 

(in Georgian). 

Galvez, R.A., Gavashelishvili L., and Javakhishvili Z.. 2005. GCCW and Buneba Print 

Publishing: 128 pages 

Grebenshchikov, O.S. 1965. Geobotanic Dictionary. Russian-English-German-French. 

Nauka, Moscow. 

Groombridge, B. (ed.). 1992. Global biodiversity: Status of the Earth’s Living Resources. 

Chapman & Hall, London, 47-52. 

Grossheim, A.A. 1946. Rastitel’nye resursy Kavkaza (Plant resources of the Caucasus). 

Publish. Academy of Sciences of Azerbeijan, Baku. 

Grossheim, A.A., Sosnovski, D.I. 1928. Opyt botaniko-geographichaskogo raionirovania. 

Gulisashvili, V.Z. 1964. Natural zones and Natural-historical oblasts of Caucasus. Nauka, 

Moscow (in Russian). 

293


Gurielidze, Z., 1997. “Large Mammals (Carnivora, Artiodactyla, Cetacea).” In book: Chatwin, 

M.E., Kikodze, D., Svanidze, T., Chikvaidze, J., Gvritishvili, M., and Tarkhnishvili, D.N. 

(Eds.), Georgian Country Biological Diversity Study Report, (1996., Program 

"Assistance for preparation of Biodiversity Country Study in the Republic of Georgia"), 

UNEP, Ministry of Environment of Georgia, Noah's Ark Centre for Recovery of 

Endangered Species; 1997, Tbilisi, Georgia : 74-82. (in Georgian). 

Gvritishvili, M., Kimeridze M. 2001. Preliminary description of flora and vegetation along the 

Baku-Tbilisi-Ceyhan დიდი Export Pipeline Project Route (10 km Pipeline Corridor). 

Tbilisi (unpublished). GIOC Environmental team for the pre-EIA study. USAID, PA 

Consulting Group. PA Government Services Inc. 

Hagemeijer, E.J.M. & Blair, M.J., 1997. The EBCC Atlas of European Breeding Birds: their 

distribution and abundance. T & AD Poyser, London. 

Harcharik D.A. 1997. The future of world forestry. Unasylva 190/191, 48, 4-8. 

Heredia, B., Rose, L. & Painter, M., 1996. Globally threatened birds in Europe: Action plans. 

Council of Europe Publishing/Bird-Life International: 408 pp. 

Hilton-Taylor, C. (compiler). 2000. 2000 IUCN Red List of Threatened Species. IUCN, Gland, 

Switzerland and Cambridge, UK. 

Identification guide to plants of Georgia. 1969. 2. Georg. Acad. Sci. Publ., Tbilisi (in 

Georgian). 

International Finance Corporation/World Bank (IFC/WB). 2007 (30 April) Environmental, 

Health, and Safety Guidelines for Electric Power Transmission and Distribution. 

Available at http://www.ifc.org/ifcext/enviro.nsf/AttachmentsByTitle/gui_EHSGuidelines 

2007_ElectricTransmission/$FILE/Final+-+Electric+Transmission+and+Distribution.pdf 

(Active as of 29 April 2009) 

International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP). Guidelines for 

limiting exposure to time-varying electric, magnetic, and electromagnetic fields (up to 

300 GHz). Health Phys. 74:494-522, 1998. 

International Committee on Electromagnetic Safety (ICES). IEEE Standard for Safety Levels 

294


with Respect to Human Exposure to Electromagnetic Fields 0 to 3 kHz C95. 6-2002. 

Piscataway, NJ: IEEE, 2002. 

Isik K., Yaltirik F., Akesen A. 1997.“ The interrelationship of forests, biological diversity and 

the maintenance of natural resources.” Unasylva 190/191, 48, 19-29. 

IUCN (International Union for Conservation of Nature) Programme Office for the Southern 

Caucasus, Georgian Center for the Conservation of Wildlife, Environmental Advisory 

Services Company DZELKVA, and Scientific Research Firm GAMMA (IUCN). 2008 

(October). Draft Management Plan for Ktsia-Tabatskuri Managed Reserve. Report 

prepared for Ministry of Environment Protection and Natural Resources, Agency for 

Protected Areas, funded by BP BTC grant agreements G-03-BTC-47429 and G-03- 

SCP-56997. 

IUCN (International Union for Conservation of Nature. 2004. 2004. IUCN Red List of 

Threatened Species. [web application]. Available at http://www.iucnredlist.org. 

IUCN Red List Guidelines 2004 [web application]. Available at: http://www.iucnredlist.org. 

IUCN. 2003. 2003 IUCN Red List of Threatened Species. [web application]. Available at 

www.iucnredlist.org. (URL active as of 27 September 2004) 

IUCN. 2001. IUCN Red List Categories and Criteria: Version 3.1. IUCN Species Survival 

Commission. IUCN, Gland, Switzerland and Cambridge, UK. 

Janashvili, A. 1963. Animals of Georgia, Vol. III - Vertebrates. Tbilisi. 

Javakhishvili, A.H. 1953. “Postforest meadows in Bakuriani district.” Trans. Tbilisi Bot. Inst., 

15 (in Georgian). 

Kandaurov, A., D. Tarkhnishvili. 1998. Realisation of Transportation Corridor Europe- 

Caucasus-Central Asia Project (TRACECA) and the Supposed Important Bird Areas 

(IBA) Within Georgia. Report to CUNA-Georgica, manuscript. 

Kandaurov, A. (Editor-in-chief). 2001. "Foreword" and "Introduction" in - Abuladze A., 

Bukhnikashvili A., Tarkhnishvili D., "Vertebrate Animals of Borjomi-Kharagauli National 

Park " (330 pp.), WWF Caucasus Program Office and Borjomi-Kharagauli National 

Park, Tbilisi : 8 – 33. 

295


Karagöz, G. 2001. “Introductory country reports.Turkey.” In: Borelli S., Kremer A., Geburek 

T., Paule L., Lipman E. (compilers). Report of the Third EUFORGEN Meetingon 

Social Broadleaves, 22-24 June 2000, Borovets, Bulgaria. International Plant Genetic 

Resources Institute, Rome, Italy, 11-22. 

Katherine, H., 2004, “The Price of Power: Understanding the Effects of Power Lines on 

Birds.”.Road-RIPorter Issue: Spring Equinox 2004, Volume 9 #1 Available at: 

(http://www.wildlandscpr.org/biblio-notes/price-power-understanding-effects-powerlines-birds) 

Kavkazskogo kraia. “Botanical-gaographic classification of the Caucasus region”. Proceed. 

Polytechnic Univ. Tbilissi, V. 3. 

Ketskhoveli, N.N. 1957. Zones of cultivated plants in Georgia. Metsniereba. Tbilisi. 

Ketskhoveli, N.N. 1959. Map of vegetation of Georgia. An Annex to the book “Vegetation 

cover of Georgia”. Tbilisi. 

Ketskhoveli, N.N. 1960. Vegetation cover of Georgia. Metsniereba, Tbilisi. 

Ketskhoveli, N.N. (ed.) 1977. Protect wild and cultivated plants of Georgian SSR. Georg. 

Acad. Sci. Pulb., Tbilisi (in Georgian, Russian). 

KfW Bankengruppe. 2002 (July). “Environmental Guideline for Investment Finance by KfW.” 

Available at: http://www.kfw.de/EN_Home/KfW_Bankengruppe/Our_Tasks/Cross- 

Task_Environmental_Protection/KfWsPublic20/Guidelines/Guidelinef.jsp. (URL active 

as of 27 April 2009) 

KfW Bankengruppe. 2003 (December). Financial Cooperation with Development Countries. 

The Procedures folდაბალიed in the Financial Cooperation of the Federal Republic of 

Germany. Available at:. http://www.kfw.de/EN_Home/KfW_Bankengruppe/Our_Tasks/ 

Cross-Task_Environmental_Protection/KfWsPublic20/Guidelines/Guidelinef2.jsp. (URL 

active as of 27 April 2009). 

Khintibidze, L.S. 1990. Kserofil’nye floristicheskie kompleksi iuzhnoi gruzii. (Xerophytous 

floristical complexses of South Georgia). Thesis Doc. Diss. Tbilisi (in Russian). 

296


Kikava, G., Chkhetiani I., Jugheli N., Todua V. 1997. The wild fruits of Georgia. Tbilisi. 

Kikodze D., Kvachakidze R., Nakhutsrishvili G. 1997. Georgian botanical diversity. Flora. In: 

Georgian Biodiversity Country Study Report. UNEP, NACRES, Ministry of 

Environment of Georgia. Tbilisi, 34-45. 

Kikodze, D. 2002. Environmental baseline - BTC/SCP Pipeline Project ESIA. Dzelkva Ltd. 

Kimeridze, K. 1966. Kavkasiashi chaobis mcenareulobis gavrcelebis kanonzomierebis 

sakitkhisatvis. (Distribution pattern of wetland vegetation in Caucasus). Bull. Georg. 

Acad. Scien. 43, 2:234-245. 

Kimeridze, K. 1975. Sakartvelos mtianetis kolboxovani islianebi. (Tufted sedge wetlands of 

mountains of Georgia). Bull. Geor. State Museum. 28-a. 

Kopaliani N., 2002.. Introduction to Conservation Biology. Tbilisi 

Kuljian Corporation. 2007 (December). Feasibility Study for the Georgia მაღალი Voltage 

Transmission Lines Project. Prepared by Kuljian for the Ministry of Energy of Georgia 

under grant GH068105024 from the United States Trade and Development Agency. 

Kutateladze, Sh., Shkhian A., Khintibidze L. 1979. A review of the vegetation of Trialeti and 

its floristic regioning. Trans. Tbilisi Bot. Inst., 29. 

Kutubidze, M., 1956. Birds of Georgia. Tbilisi, Metsniereba. 

Kvachakidze, R. 1996. The geobotanical regioning of Georgia. Metsniereba, Tbilisi (in 

Georgian). 

Kvachakidze, R. 1996. Sakartvelos geobotanikuri daraioneba (Determination of geobotanical 

regions in Georgia). Metsniereba. Tbilisi. 

Kvachakidze, R. 2001. Forests of Georgia. Tbilisi (in Georgian). 

Lanly, J.-P. 1997. World forest resources: situation and prospects. Unasylva 190/191, 48, 9- 

18. 

Limpens, H.J.G.A., P. Twisk, and G. Veenbaas. 2005. Bats and road construction.” 

297


Brochure about bats and the ways in which practical measures can be taken to 

observe the legal duty of care for bats in planning, constructing, reconstructing and 

managing roads. Published by Rijkswaterstaat, Dienst Weg-en Waterbouwkunde, 

Delft, the Netherlands and the Vereniging voor Zoogdierkunde en 

Zoogdierbescherming, Arnhem, the Netherlands, 24 pages. DWW-2005-033, ISBN 90- 

369-5588-2 

Makashvili, A. 1995. The Trees and Bushes of Georgia (edited by G. Nakhutsrishvili and N. 

Zazanashvili). WWF, Tbilisi. 

Makhatadze, L.B. 1962. Forest types of Trialeti Ridge and their use in forestry. Proced. 

Tbilisi Inst. Forest. 11. Moscow (in Russian). 

Mardaleishvili, T.K. 1970. Flora and vegetation cover of the Algeti river gorge. Dissertation 

(unpublished). Tbilisi (in Georgian). 

Mardaleishvili, T.K. 1970. New and rare plant species to East Georgia. Systematicae ac 

Geographicae Instit. Botanici Thbilissiensis. 28, 105-109 (in Russian). 

Mardaleishvili, T.K. 1971. Flora and vegetation of Algeti river gorge. Theses for a Cand. 

degr. Tbilisi. 

Millennium Challenge Georgia Fund (MCG). 2007. Samtskhe – Javakheti Roads 

Rehabilitation Project Environmental Impact Assessment Report. Prepared by Kocks 

Consult GmbH under a contract between Millennium Challenge Corporation and the 

Government of Georgia. MCG grant 609g. 

Ministry of Culture. 2009. Personal communication (xxxxx) between _____, EcoSocial 

Solutions, and _____, Ministry of Culture regarding xxxx 

Ministry of Economic Development of Georgia. 2009, Georgia Statistical Yearbook 2008, 

Statistics Georgia. Available at: www.statistics.ge (URL active as of 31 March 2009) 

Ministry of Energy of Georgia. 2009. Main priorities of Energy Strategy of Georgia. 

Presentation at Gudauri scoping meeting, 27 March 2009. 

Ministry of Energy of Georgia. Undated. Electricity export opportunities from Georgia and 

Azerbaijan to Turkey. Prepared by Econ Pöyry AS for the Ministry of Energy. 

298


Ministry of Energy of Georgia. Undated-2. Rules of Installation of Electric Equipment-ПУЭ 

(annex 1 and 2). 

Ministry of Environment Protection and Natural Resources, Agency of Protected Areas. 

2009. Home page. Available at: http://www.dpa.gov.ge. (URL active as of 27 April 

2009) 

Ministry of Environment Protection and Natural Resources, Agency of Protected Areas. 

2008. Map of Georgia Protected Areas. Prepared by Gokhelashvili, Ramaz. 

Mitchell-Jones, A.J. (Editor). The Atlas of European Mammals. 1999. (Academic Press, 

London, 484 pp. 

Morgilevskaya, I. 1989. Catalogue of Collection of Small Mammals of Institute of Zoology, 

Georgian Academy of Sciences. Tbilisi, Metsniereba. p. 28. 

Morris, P. 1995. Ecology overview. EIA. 197-225. 

Morris, P., Thurling, D., Shreeve, T. 1995. Terrestrial ecology. EIA, 227-241. 

Mosyakin, S.L., Fedoronchuk M.M. 1999. Vascular plants of Ukraine. A nomenclatural 

checklist. Kiev. 

Mukbaniani, M. 1976. Floristicheskii sostav lesov Meskheti. (Floristical composition of 

Meskheti forests). Thesis Diss. Tbilisi. 

Muskhelishvili T., 1970. Reptiles of Eastern Georgia. Tbilisi, Metsniereba. 

Nakhutsrishvili Sh. 1966. Main features of vegetation cover of the southern upland of 

Georgia. Problemi Botaniki (Problems of Botanny), Nauka, Moscow-Leningrad, 8, 106- 

111 (in Russian). 

Nakhutsrishvili, G. 1999. The Vegetation of Georgia. Braun-Blanquetia, 15, 1-74. 

Nakhutsrishvili, G. 2000. Georgia’s basic biomes. Biological and Landscape Diversity of 

Georgia. WWF, BMZ, Tbilisi, 43-68 (in Georgian, English). 

299


Ninua N., Japoshvili, B.. 2008. Check List of Fishes of Georgia. Proceedings of the Institute 

of Zoology, XXIII, Tbilisi, 2008 :163 -176 

Northen, H.T. 1968. Introductory plant science. Third ed. The Ronald Press Company, New 

York. 

Public Monitoring of Areas of მაღალი Biodiversity and Sensitive Ecosystems along Baku- 

Supsa. 1999. p. 124. 

Raven P.H., Evert R.F., Eichhorn S.E. 1986. Biology of plants. Worth Publ., New York. 

Red Data Book of the Georgian SSR. 1982. Sabchota Sakartvelo, Tbilisi (in Georgian). 

Red Data Book of the USSR. 1984. Moscow. 

Red List of Endangered Species of Georgia. 2003. Legisl. Proc. 3, Order N76, GSS Codex, 

GSS code- www.gss-ltd.com. 

Red Data Book of USSR (Executive Editor - Borodin A.), Vol. 1. Second Edition. Moscow. 

Forestry. 

Red Data Book of Georgia (Editor-in-chief - Kacharava V.). Sabchota Sakartvelo. Tbilisi, 

1982, p. 255. 

Red List of Georgia. 2006. Internet version, order. 

Rote Liste gefährdeter Pflanzen Deutschlands. 1996. Schriftenreihe für Vegetationskunde, 

Heft 28, Bundesamt für Naturschutz, Bonn-Bad Godesberg. 

Sakhokia, M.F. 1961 (ed.). Botanical excursions over Georgia. Tbilisi. 

Shanshiashvili, P. 1998. Developing the system of Georgia’s protected territories. Bull. of the 

Centre for Strategic Researches and Development (Tbilisi). No 16, 2-23. 

Shidlovski, M. 1976. Guide to Rodents of Transcaucasus, Second Edition. Metsniereba, 

Tbilisi. p. 255. 

Sokolov, V., A. Tembotov. 1989. Vertebrates of Caucasus, Mammals, Insectivora. Moscow, 

300


Nauka. p. 545. 

Tarkhnishvili, D., A. Kandaurov, Z. Gurielidze, and I. Matcharashvili. 1996. Review of 

Literature and Other Sources about Condition of the Environment on the Territory of 

Georgia along the Early Oil Transportation Pipeline Corridor and Adjacent Territories 

from Georgia-Azerbaijan Border to Supsa Terminal. Zoology. pp. 1-53, Tbilisi, GPC: 1- 

53. 

Tarkhnishvili, D., A. Kandaurov, and A. Bukhnikashvili. 2002, "Declines of amphibians and 

reptiles in Georgia during the 20th century: virtual vs. actual problems". Zeitschrift für 

Feldherpetologie, 2002, № 9: 89-107. 

United Nations Development Programme (UNDP). 2009, UN Human Development Report 

2008. http://hdr.undp.org/en/statistics/ (URL active as of 27 April 2009 

United Nations Development Programme (UNDP). 2007 (January). Kura-Aras River Basin 

Transboundary Diagnostic Analysis. RER/03/G41/A/1G/31. 

United Nations Environment Programme (UNEP). Undated. “Population Density of the 

Caucasus Region” (map). Available at: http://www.grid.unep.ch/product/map/ 

index.php?region=europe (URL active as of 27 April 2009) 

United States Central Intelligence Agency. 2009. CIA World Fact book, Georgia. 

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gg.html. (URL active 

as of 31 March 2009) 

Vereshchagin N., 1959. Mammals of Caucasus - History of Faunal Development. USSR 

Academy of Sciences. p. 703 

WDPA Consortium. 2004. 2004 World Database on Protected Areas. IUCN-WCPA and 

UNEP-WCMC, Gland, Switzerland, Washington, DC, USA and Cambridge, UK. 

World Bank, 2009, Summary, Joint Needs Assessment – Post 2008 Conflict. Available at: 

http://siteresources.worldbank.org/INTGEORGIA/Resources/301645-1224598099977/ 

summary.pdf. (URL active as of 30 April 2009) 

World Health Organization (WHO). 2007. “Extremely დაბალი frequency fields.” 

Environmental Health Criteria, Vol. 238. 

301


WYG, Internationale.2008. Projects >> Samtskhe-Javakheti Road Rehabilitation. Millennium 

Challenge Georgia, Project Location Map Project_Location_Plan_2ulxApfd6.pdf. 

Available at: http://www.mcg.ge/?l=1&i=247. (URL active as of 27 April 2009) 

Zazanashvili, N. 1997. Protected areas of Georgia: Present and future. WWF. Tbilisi (in 

Georgian). 

Zedelmaier, 1929. Matariali k poznaniu vodno-bolotnykh formatsii ozer Javakheti (byvshego 

Akhalkalakskogo raiona). Works of Leningrad’s Soc. Nature Explorers. 

Zedelmaier, 1933. Materiali k flore Javakhetia. (Materials for Javakheti flora). In: Javakheti. 

ZakGIZ, Tbilisi, pp. 281-300. 

302


დანართი A 

სოციალურ და ბუნებრივ გარემოზე ზემოქმედების 

შეფასების გუნდი 

The Environmental and Social Impact Assessment for the Black Sea Regional Transmission 

Line Project was prepared by Black & Veatch Special Projects Corp. under contract to the 

Ministry of Energy of Georgia. Black & Veatch was selected by the Ministry of Energy 

folდაბალიing a competitive bidding process administered by the European Bank for 

Reconstruction and Development. Significant contributions to the ESIA were made by 

Scientific Research Firm GAMMA, EcoSocial Solutions, and ASK. 

Name 

Jack Mozingo MS Environmental 

Sciences 

BS Environmental Studies 

BS Psychology 

Ivan Maximov 


List of Preparers 

Years’ 

Education 

experience 

Black & Veatch Special Projects Corp. 

PhD Physical Geography 

MS Physical Geography 

Project role 

26 - Project manager 

- Scoping 

- Impact assessment 

- Public consultation 

- EAP/ESMP 

11 - Environmental team leader 

- Scoping 

- Alternatives development 

- EAP/ESMP 

Dane Pehrman BS Biology 17 - Scoping 

- Alternatives development 

- Impact evaluation 

- EAP 

Mike Johnsen BS Geology 

MS Geology 

9 - GIS 

Mary Matthews 

PhD Political Science 

MA Political Science 

BA Sociology and 

Anthropology 

Maka Ochigava MSc Engineering of 

Industrial Ecology and 

Rational Use of Natural 

Resources 

EcoSocial Solutions 

8 - Socioeconomic team leader 

- Scoping 

- Baseline socioeconomics 

- Impact assessment - social 


13 - Local socioeconomic leader 

- Scoping 

- Baseline social


Name 


List of Preparers 

Education 

Years’ 

experience 

Project role 

Teyyub Ismaliyov - 5 - Local social expert 

- Scoping 

- Baseline social 

David Girgvliani 

Giorgi 

Ghambashidze 

Vakhtang 

Gvakharia 

Mariam 

Kimeridze 

PhD Chemical Sciences 

MS Chemistry 

BS Chemical Engineer 

BS Agroecology 

MSc Agroecology 

PhD Chemical Sciences 

BSc Chemistry 

Ph.D. Botany 

M.S. Tbilisi State 

Scientific Research Firm GAMMA 

13 - Local environmental leader 

- Scoping 

- Baseline 

- Impact assessment 


5 - GIS 

- Agrobotany baseline 

17 - ???? 

20 - Flora: baseline and mitigation 

Jemal 

Gabechava 

Tengiz Lagidze 

Andrei 

Kandaurov 

PhD Geological Studies 

BA Geology 

PhD Economics 

BSc Forestry Engineer 

15 - Baseline geohazards 

19 - 

Consultants 

M.Sc. Biology, Geography 31 - Baseline – fauna, habitat, 

protected areas


დანართი B 

შავი ზღვის რეგიონალური ელექტროგადაცემის პროექტი 

სბგზშ განხორციელების გრაფიკი და ეტაპები 

Milestone 

Status 

Date 

(all dates are 2009) 

(see note) 

Inception Report Completed 15 March 

Project plan and gap analysis Completed 27 March 

Public Consultation and 

Disclosure Plan 

Completed 

28 April 

Preliminary draft ESIA Completed 29 April to 5 May 

Draft ESIA for disclosure 

Public consultation 

Final ESIA 

1. Stakeholder notification 

2. Initial disclosure (website) 

3. Public meetings 

10 May 

1. 10 May 

2. 11 May 

3. 29 June to 1 July 

15 July 

Note: Bond font denotes scheduled date for uncompleted milestone


დანართი C 

საზოგადოებასთან კონსულტირებისა და ინფორმირების გეგმა

5.0 ááá¡áááááááá ááááá¥áááááá áá£áááá ááá¡á áá á¡ááªáá

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

5.0 ááá¡áááááááá ááááá¥áááááá áá£áááá ááá¡á áá á¡ááªáá