otworów okiennych rozjaœniono pomieszczeniazamku okryte bogato freskamio tematyce herbowej. Od skrzyde³ zdobi³ygo stra¿nice, a od po³udnia dzwonnica.W s¹siedztwie znajdowa³a siê kapliczkazamkowa 30 .W miastach weichbildowych znajdowa³ysiê rezydencje panów zastawnych.Widoczni byli na zamkach w Ko¿uchowie,Górze, Szprotawie, Polkowicach,Œwiebodzinie. Zamki w miastach pe³ni³yfunkcjê warowni i równoczeœnie rezydencjiz przyleg³ymi ogrodami. Zwracauwagê zw³aszcza zamek ko¿uchowskirozbudowany w kamieniu przez Fabianavon Schönaich. Posiada³ ³¹cznie 20 pomieszczeñmieszkalno-gospodarczych.W tym pokoje goœcinne, sypialnie,pomieszczenia kancelarii zamkowej, tzw.pokój Schönaicha, sala jelenia, pokój damoraz piwnice, pomieszczenia gospodarcze,pokoiki s³u¿by, kuchnie. Punktemcentralnym ca³oœci by³a reprezentacyjnasieñ 31 . Trudno nie wspomnieæ równie¿o przeœwietnym oœrodku œwiebodziñskimKnobelsdorffów z zamkiem jako ich siedzib¹32 . Zazwyczaj jednak szlachta mieszkaj¹caw miastach posiada³a domy mieszczañskie.W G³ogowie spotkaæ mo¿naby³o takie nazwiska jak Rechenberg, Zeidlitz,Unwürde czy Tschammer 33 . Ci ostatniprzejêli nawet po³o¿one za zamkiemogrody, które posiadali jeszcze w <strong>15</strong>66 r. 34Ju¿ w <strong>15</strong>09 r. widzimy Rechenbergówsprzedaj¹cych miastu dwa domy po³o¿onena terenie domeny zamkowej 35 . Nadzia³yw G³ogowie za Zygmunta Staregootrzymali Szyd³owieccy 36 . Wed³ug spisuz 1787 r. liczba szlachty posiadaj¹cej parcelewe wszystkich miastach ksiêstwawynosi³a 389 osób. Szczególn¹ popularnoœci¹cieszy³ siê G³ogów, dok¹d ci¹gnê³alicznie szlachta nieposesjonacka, nie posiadaj¹caziemi. Zamieszkiwa³o tam ogó³em181 szlachciców 37 . Skoro szlachta posiada³adomy w sto³ecznym G³ogowie, mog³aje te¿ posiadaæ i poza obrêbem jegomurów 38 . W³aœciciele miast prywatnychnatomiast w rzeczywistoœci nie tylkoograniczali miejscowy samorz¹d swoimiuprawnieniami odwo³awczymi, ale ponadtopozostawali w posiadaniu strategicznychparcel, rozbijaj¹c strukturê tych oœrodków 39 .Zamki, czy dworki zwyczajowo ozdabianotablicami umieszczonymi w portalach,zawieraj¹cymi inskrypcje upamiêtniaj¹ceich powstanie, s³awi¹cymi w³aœcicieli,uwieczniaj¹ce datê budowy i oddaj¹ce ichlosy pod opatrznoœæ bosk¹. Sporz¹dzanoje w jêzyku niemieckim, ³aciñskim, hebrajskim,a czêsto w niezrozumia³ym ju¿ dziœdialekcie. Mury zewnêtrzne, jak i wewnêtrznezaopatrywano w insygnia rodzinne– herby. Zwraca uwagê portal Rechenbergówna zamku Ko¿uchowskim oraznapis z Borowa Polskiego (<strong>15</strong>50) nazamku tej rodziny, s³awi¹cy imiê w³aœcicielai bo¿ej opatrznoœci 40 . Jedn¹ z d³u¿-30 W. Tschersig, op. cit., s. 55-56; K. Ullmann, op. cit., s. 165.31 Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Księstwo głogowskie 1329-1886, Rep. 24, sygn. 137, s. 64-66.32 M. Nowacki, Rodzina von Knobelsdorff na obszarze świebodzińskim. Przykład postaw szlachty miejscowej wobec sprawśląskich w okresie wczesnonowożytnym, „Rocznik Lubuski”, 26: 2000, cz. 2.33 Codex Diplomaticus Silesiae, t. 28, s. 141, nr 809, s. 146, nr 850, s. 161, nr 997; Archiwum Państwowe we Wrocławiu,Dep. rodzinne: von Ziebern, Rep. 132 d, sygn. 11, 12 i 13.34 Archiwum Państwowe we Wrocławiu, Dep. rodzinne: von Ziebern, Rep. 132 d, sygn. <strong>15</strong>.35 F. Minsberg, op. cit., t. 2, s. 71.36 S. Nowogrodzki, Rządy Zygmunta Jagiellończyka na Śląsku i w Łużycach (1499-<strong>15</strong>06), Kraków 1937, s. 32.37 Generalne tabele statystyczne…, s. 98-100.38 F.A. Ender, Die Vorstädte Glogau’s im sechszehnten Jahrhundert, ein Beitrag zur Geschichte und Topographie dieserStadt, Glogau 1825, s. 6.39 Dokładnej analizy tego zjawiska oraz charakterystyki ewolucji prawodawstwa własnościowego w miastach prywatnychRzeczypospolitej dokonał: T. Opas, Własność w miastach prywatnych w dawnej Polsce (XVII-XVIII w.), Rzeszów 1975,s. 42-80.40 G. Förster, M.J. Axt, Annalecta Freystadiensia oder Freystädtische Chronika theils aus denen in vielen Jahren gesammeltenMiscellaneis (…) theils aus unterschiednen Archiven und güttigem Beyträge vieler Gönner und Freunde in nachstehenderOrdnung gebracht, Lissa 1751, s. 69.102
szych inskrypcji posiada³ portal zamkuw Siedlisku, który nie tylko podnosi³ imiêw³aœciciela, wymienia³ szczegó³owo jegozas³ugi, ale dawa³ pe³ny opis dóbrmaj¹tku 41 . Wiele oœrodków zamkowychw ksiêstwie sw¹ œwietnoœæ zakoñczy³ow okresie XV w. Nie wszystkie zachowa³yj¹ po wiek XVI. Inne znowu prze¿ywa³yswoistego rodzaju rozkwit jako posiad-³oœci i rezydencje przez ca³y okres habsburski.Du¿e znaczenie mia³a w tymwzglêdzie wojna trzydziestoletnia, a po1650 r. i opuszczeniu ksiêstwa przez wojskacentra te poddano stopniowej restrukturyzacjii reorganizacji. Dworki by³yukoronowaniem wysi³ków szlacheckich,oœrodkami ¿ycia towarzysko-kulturalnego.By³y miejscami, gdzie w swojejspecyfice przetrwa³y rozrywki rycerskie.Stanowi³y wiêc nie tylko centrum administracyjnemaj¹tków. To st¹d wyruszanona musztrê wojskow¹, czy rozporz¹dzanopieni¹dzem na obronê ksiêstwa, podatkiemnak³adanym przez stany. W zamkach, czyrezydencjach mieszkalnych kwit³o ¿yciepolityczne, i tam w³aœnie sprawowanourzêdy ziemskie. Tam ogniskowa³a siêpolityka religijna szlachty ksiêstwa g³ogowskiego,na co interesuj¹cym dowodemby³ pobyt Filipa Melanchtona w ¿ukowickichdobrach rodziny von Berge w <strong>15</strong>22 r.M³ody reformator pozna³ licznych, znamienitychgoœci Georga von Berge, a jegoprzemowy i dyskusje mia³y niezwyklesugestywnie podzia³aæ na zgromadzon¹szlachtê.Sadyby by³y równie¿ miejscem wypoczynku,a czas spêdzano w towarzystwierodziny lub s¹siadów. Zwi¹zany z tymfaktem rytua³ podejmowania goœci, czybiesiadowania niestety nie jest dziœmo¿liwy do odczytania na podstawiezachowanych Ÿróde³. Wiemy, i¿ nazamkach przyjmowano równie¿ znakomitychgoœci. Towarzyszy³y temu ró¿norodnemomenty dziejowe, jak to mia³omiejsce podczas wizyty na zamkuw Siedlisku Fryderyka V, palatynareñskiego w 1620 r. 42 Po rozdzieleniu siêpary królewskiej we Wroc³awiu (królow¹,angielsk¹ królewnê zmog³a nag³a chorobai nale¿a³o jak najszybciej umieœciæ j¹w bezpiecznym miejscu), podró¿ doKostrzynia odbyli osobno. Wtedy w³aœnieprzez jeden wieczór znalaz³a siê wrazz rocznym synem oraz ze swoim angielskimdworem na zamku w Siedlisku.Towarzyszy³ jej równie¿ BurggrafChristoph von Dohna. Dalsza jej podró¿bieg³a przez Zielon¹ Górê 43 . Sam Fryderykzjawi³ siê najpierw w G³ogowie,a nastepnie w drugi dzieñ œwi¹t Bo¿egoNarodzenia w Siedlisku. Tam przyj¹³ goJohann von Schönaich, któremu historiografianiemiecka nada³a przydomek„Nieszczêœliwy”, gdy¿ za fakt podjêciawroga cesarstwa w swoich dobrach,zosta³ skazany przez Ferdynanda IIHabsburga na banicjê. Sw¹ obecnoœci¹spotkanie uœwietnili ksi¹¿ê Chrystian vonAnhalt, hrabia von Holberg i Solms,a tak¿e czescy baronowie Michalowecki Hodigowa ze œwity króla Czech. Wieleoœrodków zamkowych w ksiêstwie sw¹œwietnoœæ zakoñczy³o w okresie XV w.Nie wszystkie zachowa³y j¹ po wiek XVI.Inne znowu prze¿ywa³y swoistego rodzajurozkwit jako posiad³oœci i rezydencjeprzez ca³y okres habsburski. Du¿eznaczenie mia³a w tym wzglêdzie wojnatrzydziestoletnia, a po 1650 r. i opuszczeniuksiêstwa przez wojska, centraszlacheckie poddano stopniowej restrukturyzacjii reorganizacji.41 W. Barth, op. cit., s. 28-29.42 Ibidem, s. 48.43 H. Schmidt, Geschichte der Stadt Grünberg in Schlesien, Grünberg 1922, s. 34.VARIA BIBLIOTECZNE103
- Page 2 and 3:
Zrealizowano w ramach Programu Oper
- Page 4 and 5:
Pro LibrisNr 2(15) - 2006Prace plas
- Page 6 and 7:
Spis treœciAndrzej K. Waœkiewicz,
- Page 8 and 9:
Andrzej K. WaœkiewiczWtedy i teraz
- Page 10 and 11:
siê, by nie by³o szewców. Gdy to
- Page 12 and 13:
ta³em w ksi¹¿kach, pozna³em wie
- Page 14 and 15:
Mieczys³aw J. WarszawskiUmiejscowi
- Page 16 and 17:
Niebieskooki - na granicy œwiatów
- Page 18 and 19:
presti¿owych nagród niemieckich i
- Page 20 and 21:
Janusz KoniuszBezsennoœæ ma³¿e
- Page 22 and 23:
Hej, winobranie!Alfred Siatecki...
- Page 24 and 25:
22i z batonikiem czekoladopodobnym
- Page 26 and 27:
Eugeniusz WachowiakCzwarty KrólKr
- Page 28 and 29:
Moje spotkania z muzyk¹ NiemenaZen
- Page 30 and 31:
uczestników, na którym wyst¹pi³
- Page 32 and 33:
Sven PohlRosaWildes weibisches Kind
- Page 34 and 35:
Od 1906 r. by³ deputowanym, póŸn
- Page 36 and 37:
Carmen WinterBambus in der FremdeEr
- Page 38 and 39:
Pisane w majuCzes³aw SobkowiakPano
- Page 40 and 41:
i mówiliœmy ¿artobliwie o proces
- Page 42 and 43:
egzystencji. Czy komuœ takiemu nie
- Page 44 and 45:
SYLWETKIAnna SzóstakCodziennoœæp
- Page 46 and 47:
Szukam znaczenia s³ówD³ubiê w k
- Page 48 and 49:
kostycznych i moralizatorskich dysp
- Page 50 and 51:
Ods³aniaj¹c tajemniceDot¹dNiepoz
- Page 52 and 53:
na nicwiêc p³ynê canale grandeno
- Page 54 and 55:
Zygmunt KowalczukMamoMamo wci¹¿ s
- Page 56 and 57:
Zygmunt KowalczukTylko o sobieBywaj
- Page 58 and 59: MA£Y LEKSYKON POETÓW LUBUSKICHMie
- Page 60 and 61: dzimierza Szymanowicza Zaproście m
- Page 62 and 63: sam mógł się inaczej cenić. Ani
- Page 64 and 65: Ireneusz Kozio³Czekaj¹c na œwiad
- Page 66 and 67: PREZENTACJEMarian StêpakNAJWA¯NIE
- Page 68 and 69: Ko³o czasu, Galeria Stara Winiarni
- Page 70 and 71: PowszednioϾ, przechodnioϾ, Ga
- Page 72 and 73: El¿bieta KoœcielakMartwe naturyIn
- Page 74 and 75: owuje nam doœwiadczenia zarówno p
- Page 76 and 77: ci, w póŸniejszym okresie ¿ycia
- Page 78 and 79: 72- No to ³adnie. Darmozjad, ofiar
- Page 80 and 81: Micha³ PiechockiResztka wszystkieg
- Page 82 and 83: PRZYPOMNIENIA LITERACKIECzes³aw Ma
- Page 84 and 85: spad³o z nieba, ¿e rankiem ulice
- Page 86 and 87: Janusz ReækoBeletrystykaW³odzimie
- Page 88 and 89: je pór roku, kszta³ty, barwy, zap
- Page 90 and 91: tropie przyrody (1922) nastroje wie
- Page 92 and 93: Papusza, jak¹ pamiêtam...Anna Mak
- Page 94 and 95: densem, krzes³a i stó³, piec, pr
- Page 96 and 97: zowanej przez Muzeum im. J. Kasprow
- Page 98 and 99: oprawy (powszechnie stosowano opraw
- Page 100 and 101: wœród u¿ytkowników biblioteki (
- Page 102 and 103: zaprzestania dzia³alnoœci. W roku
- Page 104 and 105: Tabela 1. Zamki i dworki ksiêstwag
- Page 106 and 107: von Schönaich dla prac nad zamkiem
- Page 110 and 111: KRAJOBRAZY LUBUSKIEWitnicamieszkañ
- Page 112 and 113: jadano te same roœliny uprawne, na
- Page 114 and 115: zystwa Przyjació³ Witnicy, ca³y
- Page 116 and 117: Mag Witnik, pani z przedszkola,pan
- Page 118 and 119: pracy w ró¿nych dziedzinach zwi¹
- Page 120 and 121: 114osobliwoœci botanicy zaliczaj¹
- Page 122 and 123: hält für einen Moment die verrinn
- Page 124 and 125: Na szczêœcie jest mi³oœæ i jes
- Page 126 and 127: Rzeczywistoœæ i w³asny w niej ob
- Page 128 and 129: œwiatowej zosta³y wzbogacone o ma
- Page 130 and 131: KRONIKA LUBUSKAmarzec - maj 2006•
- Page 132 and 133: górskie Stowarzyszenie Jazzowe odb
- Page 134 and 135: KSI¥¯KI NADES£ANEEl¿bieta Andra
- Page 136 and 137: 130Micha³ PiechockiUrodzony w 1989