Nieuwsbrief

Nieuwsbrief StAB 2 / 2003
Jurisprudentie
op het gebied
van de
ruimtelijke ordening,
het milieubeheer
en water
2003
Boom Juridische uitgevers

Nieuwsbrief StAB
Jurisprudentie op het gebied van
de ruimtelijke ordening, het milieubeheer en water
Inhoud algemeen
12 Milieu
55 Milieu kort
63 Ruimtelijke ordening
85 Planschadevergoeding
97 Doorlopend register
Het doorlopend register tevens met
verwijzing naar Nieuwsbrief StAB 2000,
2001 en 2002.
Nieuwsbrief StAB
Jurisprudentie op het gebied van de ruimtelijke
ordening, het milieubeheer en water. Een uitgave van
Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor
Milieu en Ruimtelijke Ordening.
In 2003 zal Nieuwsbrief StAB verschijnen in de
maanden maart, juni, september en december.
Samenstellers
Milieuwetgeving:
Mr. H.P. Nijhoff (070) 315 01 44
Ruimtelijke Ordening en schadevergoeding:
Mevrouw mr. drs. M. Braakensiek (070) 315 01 80
Uitgever
Boom Juridische uitgevers
Koninginnegracht 135
Postbus 85576
2508 CG Den Haag
tel. (070) 330 70 33
fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl
website www.bju.nl
Abonnementen
Nieuwsbrief StAB verschijnt 4 keer per jaar en kost
€ 79,- per jaar (inclusief BTW en verzendkosten).
Prijs per los exemplaar € 20,-.
Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan.
Het abonnement kan alleen schriftelijk tot uiterlijk
1 december van het lopende abonnementsjaar worden
opgezegd. Bij niet-tijdige opzegging wordt het
abonnement automatisch voor een jaar verlengd.
Voor abonnementen wende men zich tot
Boom distributiecentrum, Postbus 400, 7940 AK Meppel,
tel. (0522) 24 00 66, fax (0522) 25 38 64,
e-mail bdc@bdc.boom.nl.
ISSN 1567-7605

Inhoud
Milieu
12 03-01
ABRS 11 december 2002, nr.
200103530/1 inzake art. 12 Nbw en 3:46
Awb (Staatssecretaris LNV).
Op grond van Nbw wordt ammoniakdepositie
vergund. Door ontbreken van individuele beoordeling
heeft verweerder zijn eigen beleid niet
consistent toegepast.
14 03-02
Vz. ABRS 11 december 2002, nr.
200205730/1 inzake art. 5:32 Awb (Woerden).
Geen reden voor preventieve lasten onder
dwangsom. Wat betreft de overige lasten is het
bedrag van de dwangsom disproportioneel
hoog.
17 03-03
ABRS 18 december 2002, nr.
200105747/1 inzake art. 5:32 Awb (GS
Limburg).
Opleggen last onder dwangsom in strijd met
het fair play beginsel.
19 03-04
ABRS 24 december 2002, nr.
200005730/1 inzake art. 1.1 en 8.2 Wm
en bijlage I, categorie 17 Ivb (Assen).
Militair oefenterrein waar met losse flodders
wordt geschoten is vergunningplichtige inrichting
o.g.v. Wm.
23 03-06
ABRS 15 januari 2003, nr. 200200707/1
inzake art. 8.10 en 8.11 Wm (Rucphen).
Onder omstandigheden behoeft de bedrijfsloods
een zekere mate van bescherming tegen
onaanvaardbare geluidshinder.
24 03-07
ABRS 22 januari 2003, nr. 200203667/1
inzake art. 12 Nbw en art. 6 lid 2 EG-richtlijn
92/43 (Habitat) (Staatssecretaris LNV).
Bij beoordeling van vergunningaanvraag dient
de feitelijke depositie ten tijde van het voornemen
tot aanwijzing van het natuurmonument
als uitgangspunt te worden genomen. Bestaande
rechten niet baseren op vergunning uit
1994 met Groen Label systeem nu dit systeem
in de praktijk niet uitvoerbaar is gebleken.
27 03-08
ABRS 29 januari 2003, nr. 200200255/2
inzake art. 8.17 Wm (GS Zeeland).
Productie van milieugevaarlijke stof waaromtrent
onvoldoende informatie bestaat over de
exacte eigenschappen ervan, is geen situatie
die zich leent voor het verlenen van een tijdelijke
vergunning.
29 03-09
ABRS 29 januari 2003, nr. 200201530/1
inzake art. 8.10 en 8.11 Wm (GS Overijssel).
Verweerder heeft verzuimd om na het overnemen
van de procedure een ontwerp-besluit te
nemen; gebruik tapijtsnippers leidt niet tot bodemverontreiniging.
21 03-05
ABRS 8 januari 2003, nr. 200104941/1
inzake art. 8.8 Wm, art. 41 Wgh en bijlage
I, categorie 19.2 en 19.3 Ivb (GS Friesland).
Wedstrijden op motorcrossterrein behoren in
dit geval tot de representatieve bedrijfssituatie.
32 03-10
ABRS 5 februari 2003, nr. 200201037/1
inzake art. 8.11 lid 3 Wm (GS Zuid-Holland).
In Wm-vergunning kunnen geen producteisen
worden gesteld, zelfs niet indien deze producten
als afvalstoffen zouden moeten worden
aangemerkt.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Inhoud
3
33 03-11
ABRS 12 februari 2003, nr. 200002925/2
inzake art. 7.4, 7.8b en 7.8d Wm, art. 4a
WRO en art. 1:3 Awb (Noordoostpolder).
Vergunningaanvraag had buiten behandeling
moeten worden gelaten wegens ontbreken van
een milieu-effectrapportage.
35 03-12
ABRS 12 februari 2003, nr. 200200736/1
inzake art. 8.7 Wm en art. 3:21 en 3:23
Awb (Nijmegen).
Stukken ten onrechte niet ter inzage gelegd; regionale
milieuinspectie op onvoldoende wijze
geïnformeerd.
37 03-13
ABRS 19 februari 2003, nr. 200002139/2
inzake art. 8.11 lid 3 Wm (Minister
VROM).
Beleidsstandpunt Minister van VROM inzake
militair schietlawaai in strijd met het recht.
42 03-15
ABRS 12 maart 2003, nr. 200204607/1
inzake art. 8.19 Wm en art. 7:11 Awb
(Veghel).
Bezwaarschriftprocedure is volledige heroverwegingsprocedure;
door bijplaatsen mestbassin
ontstaat geen andere inrichting dan waarvoor
destijds vergunning is verleend zodat melding
op onjuiste gronden niet is geaccepteerd.
44 03-16
ABRS 19 maart 2003, nr. 200201929/1
inzake art. 27 Nbw, art. 4 EG-richtlijn
79/409, art. 3 en 6 EG-richtlijn 92/43 en
art. 1 EVRM (Staatssecretaris LNV).
Aanwijzing gebied tot speciale beschermingszone
in de zin van de Vogelrichtlijn gebaseerd
op ornithologische criteria en IBA 1989. Andere
belangen zoals agrarische, recreatieve en
economische belangen kunnen niet bij het besluit
tot aanwijzing worden betrokken. Geen
sprake van inbreuk op eigendomsrecht.
41 03-14
ABRS 12 maart 2003, nr. 200204044/1
inzake art. 4 EG-richtlijn 79/409, art. 6 lid
2 EG-richtlijn 92/43 en art. 20.6 lid 2 Wm
(Zeewolde).
Appellant ontvankelijk inzake bezwaar over
strijd met Vogelrichtlijn ondanks dat dit niet als
bedenking naar voren is gebracht; geen significant
nadelige gevolgen voor natuurgebied te
verwachten.
52 03-17
Vz. ABRS 20 maart 2003, nr.
200300988/1 inzake art. 5:32 Awb (Wijdemeren).
Last onder dwangsom gebaseerd op onjuiste
c.q. onvoldoende wettelijke grondslag.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Inhoud
5
59 K13
ABRS 12 februari 2003, nr. 200104929/1
inzake art. 8.11 lid 4 Wm (GS Zuid-Holland).
Naast concentratie-eisen in BEES-A mogen in
de vergunning emissieplafonds worden opgenomen
voor SO2 en NOx, nu deze plafonds niet
afwijken van de in BEES-A genoemde regels
maar daarop een aanvulling geven.
60 K17
ABRS 5 maart 2003, nr. 200106102/1 inzake
voorschrift 1 Bla, art. 8.11 Wm en
art. 3:2 Awb (GS Gelderland).
Niet onderzocht is of Besluit luchtemissies afvalverbranding
(Bla) van toepassing is en of
door het hanteren van uitsluitend de Bla-eisen
de nadelige gevolgen voor het milieu in voldoende
mate worden beperkt.
59 K14
ABRS 12 februari 2003, nr. 200201436/1
inzake art. 8.11 lid 3 Wm en art. 8:72 lid
4 Awb (Nijefurd).
Voorschrift dat geen geurhinder mag optreden
is in strijd met de rechtszekerheid; de Afdeling
voorziet zelf in de zaak door alsnog een geurnorm
aan de vergunning te verbinden.
59 K15
ABRS 12 februari 2003, nr. 200202008/1
inzake art. 47 en 59 Wgh (GS Flevoland).
Geluidszone van rechtswege valt in dit geval
samen met de grens van het industrieterrein.
60 K16
ABRS 26 februari 2003, nr. 200204717/1
inzake art. 8.11 lid 3 Wm (Diemen).
Vervoersplan bij voorschrift verlangd; voorschriften
ter bevordering van gebruik fiets en
openbaar vervoer kunnen in kader Wm niet
worden verlangd.
61 K18
ABRS ABRS 5 maart 2003, nr.
200204187/1 inzake art. 8.1 Wm (GS
Gelderland).
Vernietiging oprichtingsvergunning leidt tot vernietiging
veranderingsvergunning.
61 K19
ABRS 12 maart 2003, nr. 200202309/1
inzake art. 8.10 en 8.11 Wm (GS Utrecht).
Vergunning voor spoorwegemplacement terecht
geweigerd.
61 K20
Vz. ABRS 14 maart 2003, nr.
200300939/2 inzake Besluit geluidhinder
spoorwegen (Terneuzen).
Doorgaande treinen die zijn opgenomen in een
dienstregeling vallen onder het Besluit geluidhinder
spoorwegen.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

6
Inhoud
Ruimtelijke ordening
63 03-18
ABRS 11 december 2002, nr.
200105633/1
Vlissingen/bouwvergunning
Vernietiging van een goedkeuringsbesluit heeft
geen terugwerkende kracht. Derhalve vormt in
de periode tussen de inwerkingtreding van het
nieuwe bestemmingsplan en de vernietiging
van de goedkeuring daarvan in beginsel het
nieuwe plan het toetsingskader voor een bouwvergunning.
Indien tegelijkertijd een bezwaarschrift
tegen de bouwvergunning en een verzoek
om schorsing van de goedkeuring worden
ingediend, beslissen B&W in principe niet op
het bezwaar alvorens de Voorzitter zich over de
schorsing heeft uitgesproken. Het peilmoment
voor het toepasselijke recht kan alsdan niet
worden gelegd op een vroeger tijdstip dan dat
waarop de Voorzitter omtrent de schorsing
heeft beslist.
In casu was om een schorsing verzocht,
maar de Voorzitter heeft dat verzoek afgewezen.
Voor B&W bestond er derhalve geen reden
om niet aan het nieuwe bestemmingsplan te
toetsen.
64 03-19
ABRS 18 december 2002, nr.
200101012/1
Provincie Friesland/streekplan ‘Windstreek
2000’
Nu het ontwerp van het streekplan ter inzage is
gelegd voor inwerkingtreding van de gewijzigde
WRO, maar het besluit tot vaststelling daarna is
bekend gemaakt, is de gewijzigde wet niet van
betekenis voor de beoordeling van het geschil,
maar wel voor de mogelijkheid van het maken
van bezwaar en het instellen van beroep.
65 03-20
ABRS 18 december 2002, nr.
200102856/1
Wymbritseradiel/‘IJlst-kom’
Het stadsvernieuwingsplan is gebaseerd op artikel
31 van de Wet op de stads- en dorpsvernieuwing.
Deze wet noch een andere wet
kent een uitdrukkelijke bepaling waarin is opgenomen
dat de Afdeling bevoegd is in eerste en
enige aanleg te oordelen over een dergelijk besluit.
Hierbij is van belang dat evengenoemd
wetsartikel niet van overeenkomstige toepassing
verklaart hoofdstuk IXA van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening, waarin beroep bij de Afdeling
tegen de goedkeuringsbeslissing omtrent
een bestemmingsplan mogelijk is gemaakt.
66 03-21
ABRS 18 december 2002, nr.
200104058/1
Margraten/‘Golfbaan Backerbosch’
Het bestemmingsplan voorziet niet in de exploitatie
van de das, of in het bij toeval vangen
of doden van hamsters, zodat het Verdrag van
Bern respectievelijk de Habitatrichtlijn niet van
toepassing is.
68 03-22
ABRS 18 december 2002, nr.
200202086/1
Reimerswaal/intrekking vervangingsbesluit
Minister van VROM
Het systeem van de WRO verzet zich ertegen
dat de Minister van VROM, nadat hij een goedkeuringsbesluit
heeft vervangen, dit vervangingsbesluit
weer intrekt. De minister, voorzover
hij het goedkeuringsbesluit heeft
vervangen, treedt in de plaats van GS. Aan GS
staat het niet vrij om een besluit omtrent (onthouding
van) goedkeuring in te trekken. Het
(positieve of negatieve) goedkeuringsbesluit
markeert een nieuwe fase in de bestemmingsplanprocedure.
69 03-23
ABRS 18 december 2002, nr.
200203573/1
Veghel/‘Herziening buitengebied, Vorstenbosscheweg
6’
In het streekplan is aangegeven dat GS het
streekplanbeleid inzake de ‘Ruimte voor ruim-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

8
Inhoud
vast te leggen. Voor een zodanig verband tussen
deze vergunning en de inhoud van het bestemmingsplan
bestaat geen wettelijke grond.
76 03-28
ABRS 12 februari 2003, nr. 200105241/1
Holten (thans: Rijssen)/‘De Borkeld, herziening
1990, partiële herziening 1999’
Bij wet is geregeld dat bij de Afdeling beroep
kan worden ingesteld tegen een besluit omtrent
goedkeuring van een bestemmingsplan of van
de herziening of intrekking daarvan.
Artikel 6, eerste lid, van het EVRM bevat
geen voorschriften over de bevoegdheid van de
door een staat ingestelde gerechten, maar is
erop gericht te verzekeren dat iedere burger in
die staat de mogelijkheid heeft een geschil omtrent
de vaststelling van burgerlijke rechten en
verplichtingen voor te leggen aan een onafhankelijke
en onpartijdige rechter. Aangezien artikel
6 EVRM niet ziet op de attributie van rechterlijke
bevoegdheid, kan deze bepaling geen
afbreuk doen aan de bevoegdheid die de wet
aan de Afdeling heeft toegekend.
77 03-29
ABRS 12 februari 2003, nr. 200204123/1
Zevenhuizen-Moerkapelle/vrijstelling ex artikel
19 WRO
Door het verlenen van de vrijstelling voor de
gewijzigde situering van het bouwblok die de
beoogde uitbreiding mogelijk maakt, zijn
geenszins de in het bestemmingsplan voorgeschreven
bouwmogelijkheden vervallen. Derhalve
is sprake van een uitbreiding van de toegestane
bebouwingsoppervlakte.
Verder kan niet door middel van een aan de
vrijstelling of bouwvergunning te verbinden
voorwaarde het maximale bebouwingspercentage
worden teruggebracht.
78 03-30
ABRS 19 februari 2003, nr. 200106035/1
Harderwijk/weigering binnenplanse vrijstelling
Het vigerende bestemmingsplan ter plaatse van
een zomerhuisjesterrein is partieel herzien. De
herziening heeft niet geleid tot een wijziging
van de bestemming, maar voorziet wel in een
verruiming van de bouwmogelijkheden, alsmede
in een op de bestemming toegespitst gebruiksverbod.
Vast staat dat de permanente bewoning
van de recreatiewoning is aangevangen
na vaststelling van het bestemmingsplan, maar
voor vaststelling van de herziening. Deze bewoning
was zowel voor als na de herziening van
het bestemmingsplan in strijd met de ongewijzigd
gebleven bestemming. Ook het in het oorspronkelijke
bestemmingsplan neergelegde
overgangsrecht is niet gewijzigd. Onder deze
omstandigheden, en de Afdeling wijkt daarmee
af van haar oordeel in een eerdere uitspraak, is
voor toepassing van het overgangsrecht nog
steeds de datum van het van kracht worden
van het oorspronkelijke bestemmingsplan beslissend.
79 03-31
Vz. ABRS 21 februari 2003, nr.
200205582/2
Provincie Zeeland/‘Westerschelde Container
Terminal’
De streekplanherziening voorziet in een concrete
beleidsbeslissing (c.b.b.) om de aanleg van
een containerterminal (de WCT) mogelijk te
maken. De procedures voor de eveneens benodigde
bestemmingsplanherzieningen verlopen
gecoördineerd met de streekplanherziening. In
het kader van de streekplanherziening is aangegeven
dat er geen mogelijkheid bestaat tot
het indienen van zienswijzen tegen deze bestemmingsplannen.
Indien in de bestemmingsplanprocedure
is afgezien van het indienen van
zienswijzen en bedenkingen, kan niet meer opgekomen
worden tegen de besluiten tot goedkeuring
van de bestemmingsplannen, die dan
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Inhoud
9
ook na goedkeuring in werking treden en onherroepelijk
worden, op grond waarvan de
WCT kan worden aangelegd. Dit gevolg is niet
aanvaardbaar indien, na de goedkeuring van de
bestemmingsplannen, in de inmiddels aangespannen
hoofdzaak de c.b.b. nog geheel of ten
dele wordt vernietigd. In de wet is niet voorzien
dat de goedkeuring van de bestemmingsplannen
in dat geval van rechtswege vernietigd
wordt. In casu is het aannemelijk dat geen
sprake is van zienswijzen of bedenkingen tegen
de bestemmingsplannen. Onder deze omstandigheden
acht de Voorzitter het noodzakelijk de
c.b.b. in de streekplanherziening te schorsen.
82 03-32
ABRS 26 februari 2003, nr. 200204366/1
Zaanstad/ ‘Krommenie-Zuid’
Door de gekozen systematiek van het bebouwingspercentage
per bestemmingsvlak dat percelen
van meerdere eigenaren omvat, kan een
beperking van bouwmogelijkheden voor de
onderscheiden eigenaren ontstaan. Tijdens de
looptijd van het plan kunnen daardoor de
bouwmogelijkheden van appellanten afnemen
zonder dat zij hier enige invloed op kunnen uitoefenen.
Doordat ook anderen binnen het bestemmingsvlak
bebouwing kunnen realiseren
neemt het bouwpercentage voor appellanten af
en dit leidt, volgens verweerder, tot rechtsongelijkheid.
83 03-33
Rb. Arnhem 11 maart 2003, nrs. 01/356
WRO19 en 01/631 WRO19
Overbetuwe/voorbereidingsbesluit van de
gemeente
Het in het voorbereidingsbesluit opgenomen
aanlegvergunningenstelsel bevat voorschriften
die een zelfstandige normstelling inhouden en
zich lenen voor herhaalde toepassing. Derhalve
dienen deze voorschriften te worden aangemerkt
als algemeen verbindende voorschriften,
waartegen geen bezwaar kan worden gemaakt.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

10
Inhoud
Planschadevergoeding
85 03-34
ABRS 15 januari 2003, nr. 200200342/1
Tynaarlo/verzoek om planschadevergoeding
Sedert 1 januari 1994 is van schorsende werking
van beroep tegen het besluit omtrent
goedkeuring van een bestemmingsplan geen
sprake meer. Daardoor zijn de datum van het
van kracht worden en die van het in rechte onaantastbaar
worden van planonderdelen niet
dezelfde. Sinds enige tijd wordt de Afdeling geconfronteerd
met beroepen tegen weigering van
schadevergoeding, waarbij het beweerdelijk
schadeveroorzakende besluit rechtskracht
heeft, doch (nog) niet in rechte onaantastbaar
is. Aangezien een dergelijk besluit in bedoelde
periode schade kan hebben veroorzaakt die redelijkerwijs
niet of niet geheel ten laste van de
belanghebbende behoort te blijven, is de Afdeling
thans – anders dan voorheen – van oordeel,
dat die schade voor vergoeding in aanmerking
kan komen op de voet van artikel 49
WRO, indien het schadeveroorzakende besluit
nadien alsnog onherroepelijk wordt. In dat
geval is niet de datum van onherroepelijk worden,
maar de datum waarop het beweerdelijk
schadeveroorzakende besluit rechtskracht
krijgt beslissend voor het antwoord op de vraag
of tengevolge van het nieuwe planologische regime
schade is geleden.
87 03-35
Rb. Leeuwarden 16 januari 2003, nr.
02/24 WET
Sneek/verzoek om planschadevergoeding
Voordeelsverrekening kan alleen plaatsvinden,
als het voor- en nadeel voor een bepaald perceel
worden veroorzaakt door hetzelfde planologische
regime. In casu is enerzijds sprake van
de nadeel brengende vrijstellingsbesluiten ex
artikel 19 WRO voor de bouw van een appartementengebouw
en een bankgebouw. Anderzijds
is sprake van het nadien vastgestelde bestemmingsplan.
Zo het nieuwe
bestemmingsplan voor eiser al tot enig voordeel
heeft geleid, is er geen sprake van voordelen
en nadelen die veroorzaakt zijn door hetzelfde
planologische regime, zoals in de jurisprudentie
bedoeld, en die met elkaar kunnen
worden verrekend.
88 03-36
ARBS 22 januari 2003, nr. 200106372/1
Bunnik/verzoek om planschadevergoeding
De gemeenteraad heeft het planschadeverzoek
afgewezen vanwege voorzienbaarheid door een
voorbereidingsbesluit. Het daartegen ingestelde
beroep verklaarde de rechtbank gegrond,
omdat het voorbereidingsbesluit een kleiner gebied
besloeg dan het uiteindelijke bestemmingsplan.
De planologische vergelijking tussen
het oude en het nieuwe planologische
regime is eerst na de aangevallen uitspraak uitgevoerd.
Met recht heeft de rechtbank de motivering
en de zorgvuldige voorbereiding van de
beslissing op bezwaar onvoldoende geacht.
Met het instellen van hoger beroep kan dit gebrek
niet worden weggenomen.
89 03-37
Rb. Zutphen 24 januari 2003, nr. 99/431
WET
Zelhem/verzoek om planschadevergoeding
Een planologisch nadeel in de vorm van een
verminderd woongenot kan worden vertaald in
een lagere huurprijs. Het verzoek om planschadevergoeding
van huurder werd dan ook terecht
afgewezen.
90 03-38
ABRS 19 februari 2003, nr. 200202248/1
Voorhout/verzoek om planschadevergoeding
Een redelijk denkend en handelend koper kan
er niet van uitgaan dat een voorontwerp voor
een bestemmingsplan een vaststaande uitwerking
van de toekomstige invulling van een gebied
behelst. De uiteindelijke invulling kan dan
nog (sterk) wijzigen. Derhalve kan daaraan niet
een verwachting worden ontleend omtrent specifieke
elementen, zoals in dit geval de locatie
van een groenstrook.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Inhoud
11
92 03-39
ABRS 26 februari 2003, nr. 200201822/1
Nederweert/ verzoek om planschadevergoeding
Bij een vergelijking van de planologische regimes
in het kader van artikel 49 WRO is niet de
feitelijke situatie van belang, doch dient te worden
uitgegaan van een maximale invulling van
beide planologische regimes. Zakelijke rechten
betreffen niet de planologische, maar de feitelijke
situatie.
Ten tijde van de aankoop van het perceel
waren op basis van het zakelijk recht ondergrondse
leidingen aanwezig en was de rijksweg
A2 reeds aangelegd en positief bestemd. Op
dat moment was voorzienbaar, dat de daaruit
voortvloeiende beperkingen van de bebouwingsmogelijkheden,
binnen afzienbare tijd in
het bestemmingsplan zouden worden vastgelegd
met het oog op vooral de belangen van
veiligheid, verkeer en milieu. Onder deze omstandigheden
was mogelijke aanscherping van
de planologische eisen te voorzien.
95 03-40
ABRS 19 maart 2003, nr. 200202411/1
Oud-Beijerland/verzoek om planschadevergoeding
Bij de schadeberekening dient te worden uitgegaan
van de maximale invulling van het nieuwe
bestemmingsplan en niet van de feitelijke situatie
ter plaatse. In dit geval is namelijk niet met
aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid uit
te sluiten dat verzoeker om schadevergoeding
tengevolge van de maximale benutting van de
mogelijkheden die het nieuwe bestemmingsplan
biedt, meer schade lijdt of zal lijden dan
waarvan is uitgegaan.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

12
Milieu
Milieu
03-01
ABRS 11 december 2002, nr. 200103530/1
(Staatssecretaris LNV)
Casus
Vergunning ingevolge de Natuurbeschermingswet
(Nbw) voor een varkenshouderijbedrijf. Het bedrijf
bestaat vanaf de jaren zestig en is in het bezit van
een hinderwetvergunning uit 1972. Appellante
voert aan dat ten onrechte vergunning is verleend
voor een bepaalde hoeveelheid depositie zonder
dat in de vergunning is vastgelegd welk soort en
welk aantal dieren mag worden gehouden en met
welk stalsysteem. Voorts is appellante van mening
dat de vergunning geweigerd had moeten worden
wegens ontoelaatbare schade aan het natuurmonument
‘Deurnese Peel’.
Rechtsvragen
1. Kan worden volstaan met het vergunnen van
een hoeveelheid depositie?
2. Had de vergunning moeten worden geweigerd?
Uitspraak
ad 1. De Afdeling is met verweerder van oordeel
dat in het kader van de Nbw slechts de depositie
van belang is aangezien alleen daarvan
schadelijke werking uitgaat voor het natuurmonument.
Dat betekent dat het er niet
toe doet door wat voor soort dieren de ammoniak
wordt uitgestoten, of welk stalsysteem
vergunninghouder gebruikt.
ad 2. Verweerder hanteert als beleidskader de
volgende uitgangspunten: I. De toegestane
ammoniakdepositie mag in beginsel niet
meer bedragen dan de natuurlijke achtergronddepositie
(15 mol zuur per hectare per
jaar). II. Voor bestaande situaties geldt het
stand still-beginsel hetgeen hier inhoudt dat
de ammoniakdepositie in de nieuwe, gewenste
situatie niet hoger mag zijn dan in de
oude situatie. De bepalende datum daarbij
is de aanwijzing van het desbetreffende gebied
als natuurmonument. III. Aan bestaande
bedrijven waarvoor een milieuvergunning
is verleend zal – tijdelijk – in beginsel ook
een vergunning krachtens de Nbw kunnen
worden verleend, tenzij de ammoniakdepositie
meer bedraagt dan 600 mol per hectare
per jaar; bij een depositie die groter is
dan 600 mol vindt een individuele beoordeling
plaats. IV. Deze individuele beoordeling
vindt plaats aan de hand van (1) de ter
plaatse aanwezige achtergronddepositie, (2)
de hoogte van de individuele depositie van
het bedrijf en (3) de aanwezige en te beschermen
natuurwetenschappelijke waarden
in het natuurmonument. Verweerder
stelt toepassing te hebben gegeven aan het
stand still-beginsel door, gelet op de aanwijzing
als beschermd natuurmonument op 11
december 1980, vergunning te verlenen
voor een depositie van 8721 mol die is berekend
aan de hand van gegevens die zij ontleend
aan de landbouwtelling van 1980. De
Afdeling is van oordeel dat verweerder op
grond van zijn eigen beleid de vergunningaanvraag
niet diende te beoordelen aan de
hand van het standstillbeginsel, maar aan
de hand van de criteria die hiervoor onder IV
zijn genoemd. Nu deze individuele beoordeling
niet heeft plaatsgevonden, is sprake van
een motiveringsgebrek. De Afdeling betrekt
hierbij dat er een aanzienlijk verschil bestaat
tussen de vergunde depositie (8721
mol) en de grens waarboven een individuele
beoordeling moet worden gemaakt (600
mol).
Natuurbeschermingswet, artikel 12
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:46
Bij besluit van 11 mei 1998 hebben gedeputeerde staten
van Noord-Brabant namens verweerder (Staatssecretaris
LNV) geweigerd aan appellant sub 2 een vergunning
als bedoeld in artikel 12 van de
Natuurbeschermingswet te verlenen voor een varkenshouderijbedrijf.
Bij besluit van 5 februari 1999 heeft verweerder
het door appellant sub 2 hiertegen gemaakte bezwaar
gegrond verklaard en een vergunning onder voorwaarden
verleend.
Bij uitspraak van 18 december 2000, nr.
E01.99.0149, heeft de Afdeling het door appellanten
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
13
sub 1 (milieuvereniging) en 2 hiertegen ingestelde
beroep gegrond verklaard en het besluit van 5 februari
1999 vernietigd.
Bij besluit van 6 juni 2001 heeft verweerder opnieuw
het door appellant sub 2 ingediende bezwaar
gegrond verklaard en een vergunning verleend.
Tegen dit besluit hebben appellante sub 1 en appellant
sub 2 beroep ingesteld.
Overwegingen
Ingevolge artikel 12, eerste lid, van de Natuurbeschermingswet
(hierna: Nbw) is het verboden zonder vergunning
van de Minister van Landbouw, Natuurbeheer
en Visserij of in strijd met bij zodanige vergunning gestelde
voorwaarden handelingen te verrichten, te doen
verrichten of te gedogen, die schadelijk zijn voor het
natuurschoon of voor de natuurwetenschappelijke betekenis
van een beschermd natuurmonument of die
een beschermd natuurmonument ontsieren.
Ingevolge het tweede lid van deze bepaling worden
als schadelijk voor het natuurschoon of voor de natuurwetenschappelijke
betekenis van een beschermd natuurmonument
in ieder geval aangemerkt handelingen,
die de in de beschikking tot aanwijzing genoemde wezenlijke
kenmerken van een beschermd natuurmonument
aantasten.
Bij besluit van 6 juni 2001 heeft verweerder de bezwaren
van V. (appellante sub 2) gegrond verklaard en
een vergunning op grond van artikel 12 van de Nbw
verleend voor een maximale depositie van 8721,3 mol
per hectare per jaar.
De Werkgroep (appellante sub 1) kan zich met het
bestreden besluit niet verenigen en heeft aangevoerd
dat ten onrechte vergunning is verleend voor een bepaalde
hoeveelheid depositie zonder dat in de vergunning
is vastgelegd welke soort en welk aantal dieren
mag worden gehouden en met welk stalsysteem. Hierbij
betrekt appellante voorts de omstandigheid dat in
de vergunningverlening in het kader van de Wet milieubeheer
ook wordt gerekend met aantal en soort dieren.
Ten aanzien van appellantes grief heeft verweerder
zich op het standpunt gesteld dat voor de bescherming
van de belangen die de Natuurbeschermingswet beoogt
te dienen, slechts de depositie van belang is, aangezien
alleen daarvan schadelijke werking voor het beschermd
natuurmonument uitgaat. Door wat voor soort
dieren de ammoniak wordt uitgestoten of welk stalsysteem
de vergunninghouder gebruikt, doet er niet
toe, aldus verweerder. Het is aan de vergunninghouder
om zijn veehouderij zodanig in te richten of het aantal
dieren zodanig te beperken dat de vergunde waarde
niet wordt overschreden.
Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen in haar
uitspraak van 20 juli 2000, nr. E01.99.0111 (Agrarisch
Recht 2000, 12, nr. 5044), in het bijzonder
rechtsoverweging 2.10, en zoals zij heeft bevestigd in
onder andere haar uitspraak van 27 februari 2002, nr.
200103080/1, komt dit standpunt van verweerder
haar niet onjuist of onredelijk voor. In hetgeen de Werkgroep
thans heeft aangevoerd, ziet de Afdeling geen
aanleiding om tot een ander oordeel te komen.
De vraag hoe na het vervallen van de Interimwet
ammoniak en veehouderij de depositiewaarden moeten
worden berekend, heeft betrekking op de handhaving
van de vergunning en kan in dit geschil niet aan de
orde komen.
Deze grief van appellante treft derhalve geen doel.
De Werkgroep voert voorts aan dat de vergunning
geweigerd had moeten worden vanwege ontoelaatbare
schade aan het natuurmonument. Zij stelt dat, gelet op
de hoge mate van schadelijkheid van de vergunde depositie,
verweerder ten onrechte niet de individuele beoordeling
heeft verricht die is beschreven in het in het
bestreden besluit genoemde beleidskader. Wat betreft
de door verweerder gemaakte belangenafweging meent
appellante dat verweerder ten onrechte het voortbestaan
van het bedrijf en financiële argumenten doorslaggevend
heeft geacht. Verweerder had volgens appellante
aan deze belangen tegemoet kunnen komen
door de weigering van de vergunning vergezeld te doen
gaan van een schadevergoeding op grond van artikel
18 van de Natuurbeschermingswet.
Verweerder erkent de schadelijkheid van de vergunde
activiteiten. Bij de belangenafweging heeft hij echter
zwaarder gewicht toegekend aan de bedrijfsbelangen
omdat weigering van de vergunning zou leiden tot
beëindiging van het bedrijf, terwijl anderzijds het voorschrijven
van emissieverlagende voorzieningen eveneens
een aanzienlijke financiële last zou meebrengen.
Voorts heeft verweerder in aanmerking genomen dat
het bedrijf van V. reeds vanaf de jaren zestig bestaat en
in 1972 een oprichtingsvergunning op grond van de
Hinderwet heeft ontvangen.
Blijkens de stukken past verweerder bij de beoordeling
van aanvragen om vergunning op grond van artikel
12 van de Nbw voor het exploiteren van veehouderijen
in de nabijheid van natuurmonumenten het volgende
beleidskader toe.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

14 Milieu
In beginsel mag de toegestane ammoniakdepositie niet
meer bedragen dan de zogeheten natuurlijke achtergronddepositie.
Hiervoor wordt aangesloten bij de Interimwet
ammoniak en veehouderij (Interimwet). In artikel
4 van deze wet is voor de depositie een
grenswaarde gesteld van ten hoogste 15 mol potentieel
zuur per hectare per jaar. Voor bestaande situaties
geldt, evenals bij de Interimwet, in het kader van de
Nbw tijdelijk het stand still-beginsel. Dit beginsel
houdt in dat de ammoniakdepositie in de nieuwe, gewenste
situatie niet hoger mag zijn dan in de oude situatie.
De bepalende datum is daarbij die van de aanwijzing
van het desbetreffende gebied als
natuurmonument. Uitgangspunt voor de beoordeling
van de vergunningaanvraag zal zijn: geen toeneming
van de individuele depositie van een veehouderij. Aan
bestaande bedrijven waarvoor een milieuvergunning is
verleend, zal – tijdelijk – in beginsel ook een vergunning
krachtens de Nbw kunnen worden verleend, tenzij
de ammoniakdepositie meer bedraagt dan 600 mol
potentieel zuur per hectare per jaar.
In een aantal gevallen zal een individuele beoordeling
plaats moeten blijven vinden om invulling te kunnen
geven aan het bijzondere beschermingsniveau
van de aangewezen beschermde natuurmonumenten
of staatsnatuurmonumenten. Hiervoor is aanleiding
indien de door het bedrijf veroorzaakte ammoniakdepositie
groter is dan 600 mol potentieel zuur per hectare
per jaar. De beoordeling van de vergunningaanvraag
op grond van de Nbw zal dan plaatsvinden aan
de hand van (1) de ter plaatse aanwezige achtergronddepositie,
(2) de hoogte van de individuele depositie
van het bedrijf en (3) de aanwezige en te beschermen
natuurwetenschappelijke waarden in het
aangewezen gebied.
Verweerder stelt toepassing te hebben gegeven
aan het stand still-beginsel door, gelet op de aanwijzing
als beschermd natuurmonument op 11 december
1980, vergunning te verlenen voor een depositie
berekend aan de hand van gegevens die zijn ontleend
aan de landbouwtelling in 1980. Deze depositie bedraagt
8721,3 mol per hectare per jaar.
Nu de veroorzaakte ammoniakdepositie groter is
dan 600 mol potentieel zuur per hectare per jaar,
diende verweerder naar het oordeel van de Afdeling
op grond van zijn eigen beleid de vergunningaanvraag
niet te beoordelen aan de hand van het stand still-beginsel,
maar aan de hand van de ter plaatse aanwezige
achtergronddepositie, de hoogte van de individuele
depositie van het bedrijf en de te beschermen natuurwetenschappelijke
waarden in het aangewezen gebied.
Uit het bestreden besluit noch uit de stukken en
het verhandelde ter zitting blijkt dat verweerder deze
individuele beoordeling heeft uitgevoerd. Gelet op de
grens waarboven de individuele beoordeling moet worden
gemaakt, kan echter een motivering waarin de beoordeling
aan de hand van de ter plaatse aanwezige
achtergronddepositie, de hoogte van de individuele depositie
van het bedrijf en de te beschermen waarden in
het beschermde natuurgebied de Deurnese Peel tot uitdrukking
komt, niet worden gemist. Dit gemis klemt in
het onderhavige geval temeer nu er een aanzienlijk verschil
bestaat tussen de vergunde depositie en de grens
waarboven de individuele beoordeling moet worden gemaakt.
Het beroep van de Werkgroep is gegrond, zodat het
bestreden besluit wegens strijd met artikel 3:46 van de
Algemene wet bestuursrecht dient te worden vernietigd.
03-02
Vz. ABRS 11 december 2002, nr. 200205730/1
(Woerden)
Casus
Lasten onder dwangsom wegens overtreden beperkingen
en voorschriften vergunning. Vast staat dat
in de inrichting illegaal vleesvarkens zijn gehouden
en dat in strijd met voorschrift A8 van de vergunning
meer dan 25 stuks jongvee in de inrichting
aanwezig waren (lasten 1 en 3). Verzoekster betwist
niet de bevoegdheid maar uitsluitend de redelijkheid
van deze lasten. Ten aanzien van de
lasten onder 2 en 4 die betrekking hebben op het
houden van melkrundvee en andere dieren, wordt
de bevoegdheid door verzoekster betwist.
Rechtsvragen
1. Bestond er aanleiding voor de lasten onder 2
en 4?
2. Was er reëel zicht op legalisatie van de overtreding(en)
op korte termijn?
3. Is de hoogte van de dwangsommen disproportioneel?
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
15
Uitspraak
ad 1. De Voorzitter overweegt dat de lasten 2 en 4
zijn gebaseerd op mogelijke toekomstige
overtredingen van voorschrift A8 zodat deze
lasten moeten worden aangemerkt als preventieve
lasten. Nu niet is gebleken dat verweerders
er in redelijkheid van mochten uitgaan
dat zonder deze lasten verzoekster de
bewuste overtredingen zal begaan, dienen
deze lasten te worden geschorst.
ad 2. Ten aanzien van de lasten onder 1 en 3
staat vast dat het houden van vleesvarkens
uit oogpunt van stankhinder niet vergunbaar
is en voor wat betreft het houden van meer
jongvee geen reëel zicht is op legalisatie van
deze overtreding op korte termijn. Mitsdien
hebben verweerders in redelijkheid kunnen
overgaan tot het opleggen van de lasten
onder 1 en 3.
ad 3. Het bedrag van last 1 dat neerkomt op een
tienvoud van het te verwachten economisch
voordeel komt de Voorzitter onevenredig
hoog voor. Mitsdien is er aanleiding om dit
bedrag te matigen. Tevens acht de Voorzitter
het bedrag van last 3 disproportioneel hoog.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
Bij besluit van 16 juli 2002 hebben burgemeester en
wethouders van Woerden (verweerders) verzoekster
lasten onder dwangsom als bedoeld in artikel 5:32,
eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht opgelegd
van:
1. Euro 8.480,00 per geconstateerde overtreding (gerekend
in een tijdsperiode van drie kalenderweken
of gedeelte daarvan) dat in strijd met artikel 8.1,
eerste lid, onder c, van de Wet milieubeheer mestof
vleesvarkens in de inrichting worden gehouden,
met een maximum van Euro 84.800,00;
2. Euro 2.077,00 per geconstateerde overtreding (gerekend
in een tijdsperiode van drie kalenderweken
of gedeelte daarvan) dat in de inrichting meer melkrundvee
wordt gehouden dan het aantal dat is genoemd
in voorschrift A.8 van de door verweerders
op 24 november 1987 krachtens de Hinderwet verleende
vergunning, met een maximum van Euro
20.770,00;
3. Euro 500,00 per geconstateerde overtreding (gerekend
in een tijdsperiode van drie kalenderweken of
gedeelte daarvan) dat meer jongvee in de inrichting
wordt gehouden dan het aantal dat is genoemd in
voorschrift A.8 van de vigerende vergunning van
1987, met een maximum van Euro 5.000,00;
4. Euro 150,00 per geconstateerde overtreding (gerekend
in een tijdsperiode van drie kalenderweken of
gedeelte daarvan) dat andere diersoorten in de inrichting
aanwezig zijn dan die welke conform de
vergunning van 1987 zijn toegestaan, met een
maximum van Euro 1.500,00.
Voor de lasten geldt een begunstigingstermijn van vier
maanden.
Overwegingen
Onbestreden staat vast dat in strijd met artikel 8.1,
eerste lid, onder c, van de Wet milieubeheer vleesvarkens
in de inrichting zijn gehouden. Voorts staat vast
dat in strijd met voorschrift A.8 van de vergunning van
1987 meer dan 25 stuks jongvee in de inrichting aanwezig
waren. Verweerders waren derhalve in zoverre
gerechtigd om van hun bevoegdheid om handhavingsmaatregelen
te nemen gebruik te maken.
Verzoekster betoogt dat verweerders niet bevoegd
waren tot het opleggen van de lasten onder dwangsom
ten aanzien van het melkrundvee en de andere diersoorten
(de lasten 2 en 4). Zij voert hierbij aan dat er
ten tijde van de milieucontrole op 9 april 2002 niet
meer melkrundvee in de inrichting aanwezig was dan
volgens voorschrift A.8 van de vergunning van 1987 is
toegestaan. Voorts werden er ten tijde van de milieucontrole
geen andere dieren, behoudens de vleesvarkens,
in de inrichting gehouden. Ook staat, zo meent
verzoekster, op geen enkele wijze vast dat er in de toekomst
meer melkrundvee dan wel andere diersoorten
in de inrichting aanwezig zullen zijn.
De Voorzitter overweegt dat verweerders de lasten 2 en
4 hebben gebaseerd op mogelijke toekomstige overtredingen
van voorschrift A.8 van de vigerende vergunning.
Deze lasten moeten derhalve worden aangemerkt
als preventieve lasten. Voor de beantwoording van de
vraag of verweerders in deze gevallen gerechtigd waren
tot oplegging van de lasten acht de Voorzitter van belang
of verweerders er in redelijkheid van mochten uitgaan
dat zonder dergelijke lasten verzoekster de bewuste
overtredingen zal begaan. Uit de stukken en het
verhandelde ter zitting is niet gebleken dat verzoekster
in het verleden voormeld voorschrift A.8 heeft overtre-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

16 Milieu
den door het houden van meer melkrundvee of andere,
dan de in dit voorschrift genoemde, dieren. Ter zitting
heeft verzoekster betoogd dat zij ook niet voornemens
is in de toekomst meer melkrundvee of andere dieren
in de inrichting te houden. De Voorzitter ziet ook overigens
geen aanknopingspunten dat hier sprake van zal
zijn. Onder deze omstandigheden is de Voorzitter van
oordeel dat verweerders zich ten onrechte op het
standpunt hebben gesteld dat gevreesd moet worden
dat verzoekster zal overgaan tot het houden van meer
stuks melkrundvee of andere diersoorten dan op grond
van voorschrift A.8 van de vigerende vergunning is toegestaan,
zodat zij naar het oordeel van de Voorzitter
niet gerechtigd waren tot het opleggen van de lasten 2
en 4.
Vervolgens dient de vraag te worden beantwoord of
verweerders ten aanzien van de lasten 1 en 3 ook in redelijkheid
hebben kunnen besluiten tot handhaving.
Verzoekster is ten aanzien van last 1 van mening
dat verweerders het vertrouwen hebben gewekt niet
handhavend te zullen optreden, nu de vleesvarkens
reeds jarenlang in de inrichting worden gehouden. Zij
voert hierbij aan dat verweerders na het verbeuren van
het maximumbedrag van de reeds eerder bij besluit
van 12 februari 1997 aan haar opgelegde last onder
dwangsom niet terstond verdere stappen tot handhaving
van de illegale situatie hebben ondernomen. Verzoekster
wijst er voorts op dat zij met verweerders in
onderhandeling is over het oprichten van een varkenshouderij
op een andere plek, zodat de vleesvarkens
kunnen worden verplaatst naar deze nieuwe plek. Ten
slotte geeft zij te kennen op korte termijn een aanvraag
om een veranderingsvergunning te zullen indienen teneinde
meer stuks jongvee in de inrichting te kunnen
houden.
Verweerders voeren aan dat zij tegen het houden van
vleesvarkens in de inrichting reeds bij besluit van 12
februari 1997 handhavend zijn opgetreden. Dit besluit
heeft echter niet geleid tot beëindiging van de overtreding.
Verweerders betogen dat zij als gevolg van herhaalde
verzoeken van verzoekster onderzoek hebben
verricht naar het houden van vleesvarkens op een andere
plek. Dat zij zich tegenover verzoekster welwillend
hebben opgesteld, betekent naar de mening van verweerders
niet dat zij daarbij de indruk hebben gewekt
dat het houden van vleesvarkens in de inrichting, tijdelijk
dan wel structureel, is toegestaan.
De Voorzitter overweegt allereerst, mede gelet op hetgeen
verweerders hebben betoogd, dat verzoekster aan
het niet aanstonds handhavend optreden door verweerders
tegen het houden van de vleesvarkens niet
het gerechtvaardigd vertrouwen kon ontlenen dat verweerders
niet alsnog tot handhaving van de overtreding
zouden overgaan.
Onbestreden staat vast dat het houden van vleesvarkens
aan de ... te Zegveld gezien het gehanteerde
toetsingskader uit het oogpunt van stankhinder niet
vergunbaar is. Een mogelijke oplossing van de situatie
in de vorm van een verplaatsing van het (illegale) varkenshouderijgedeelte
naar een andere plek, wat er ook
zij van de bereidheid van verzoekster dan wel verweerders
hieraan mee te werken, ligt thans niet in het vooruitzicht.
Ter zitting is voorts gebleken dat verzoekster
ten behoeve van het houden van meer stuks jongvee
dan waarvoor vergunning is verleend nog geen aanvraag
om een veranderingsvergunning heeft ingediend.
Gelet op het vorenstaande bestaat er naar het oordeel
van de Voorzitter geen reëel zicht op legalisatie van
deze overtredingen op korte termijn.
Het voorgaande mede in aanmerking genomen ziet
de Voorzitter geen grond voor het oordeel dat verweerders
bij afweging van de betrokken belangen aan het
bedrijfsbelang van verzoekster niet een geringer gewicht
mocht toekennen dan aan het belang van handhaving
bij of krachtens de Wet milieubeheer gestelde regels,
en daarom evenmin voor het oordeel dat zij niet in
redelijkheid hebben kunnen overgaan tot het opleggen
van de lasten 1 en 3 onder dwangsom. Hetgeen verzoekster
overigens heeft aangevoerd, doet hieraan niet af.
Wat de bezwaren van verzoekster ten aanzien van
de begunstigingstermijn betreft overweegt de Voorzitter
dat verweerders de termijn van vier maanden voor het
ongedaan maken van de overtreding in redelijkheid
hebben kunnen vaststellen aangezien deze termijn voldoende
moet worden geacht om aan de opgelegde
lasten te kunnen voldoen.
Verzoekster kan zich niet verenigen met de hoogte
van de dwangsommen. Zij acht de verhoging van het
dwangsombedrag van last 1 ten opzichte van de eerder,
bij besluit van 12 februari 1997, opgelegde last
onder dwangsom (waarbij een dwangsom is opgelegd
van ƒ 1.000,00/euro 453,78 per overtreding per
week dat vleesvarkens in de inrichting worden gehouden,
met een maximumbedrag van ƒ 10.000,00/euro
4.537,80) disproportioneel.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
17
Verweerders achten de verhoging van het dwangsombedrag
noodzakelijk aangezien de vorige dwangsom
voor verzoekster kennelijk een onvoldoende prikkel tot
naleving betekende.
De Voorzitter overweegt dat het opleggen van een
last onder dwangsom ten doel heeft de overtreder te
bewegen tot naleving van de voor haar geldende regels.
Om dit doel te bereiken kan voor het bepalen van de
hoogte van het bedrag rekening worden gehouden met
het financiële voordeel dat de overtreder kan verwachten
bij het niet naleven van de geldende regels. Blijkens
de overgelegde stukken en het verhandelde ter zitting
hebben verweerders de hoogte van de dwangsom
(last 1) gebaseerd op het geschatte aantal varkens dat
gemiddeld in de inrichting aanwezig zal zijn, te weten
circa 300 vleesvarkens, vermenigvuldigd met het gemiddelde
saldobedrag per vleesvarken per jaar, overeenkomend
met een bedrag van Euro 49,00 (in totaal
derhalve Euro 14.700,00). Op basis van deze gegevens
hebben verweerders, uitgaande van een periode
van 30 weken per jaar dat sprake is of kan zijn van een
overtreding, het te verwachten economische voordeel
berekend (14.700,00 : 52 X 30 = Euro 8.480,00).
Hieruit volgt dat het financiële voordeel over een periode
van 3 weken Euro 848,00 bedraagt. De door verweerders
opgelegde last onder dwangsom bedraagt
Euro 8.480,00 per periode van 3 weken dat in de inrichting
varkens worden gehouden. Het bedrag per periode
van 3 weken, een tienvoud van het te verwachten
financiële voordeel, komt de Voorzitter onevenredig
hoog voor. Naar het oordeel van de Voorzitter staat de
hoogte van de dwangsom dan ook niet in een juiste
verhouding tot de zwaarte van het geschonden belang
en de beoogde werking van de dwangsomoplegging.
De omstandigheid dat de op 12 februari 1997 door
verweerders opgelegde last onder dwangsom niet heeft
geleid tot beëindiging van het zonder vergunning houden
van vleesvarkens, maakt dit niet anders.
Verweerders hebben ook ten aanzien van last 3 niet
aannemelijk gemaakt dat het vastgestelde bedrag van
de dwangsom in redelijke verhouding staat tot de
zwaarte van de overtreding.
Gelet op het vorenstaande ziet de Voorzitter aanleiding
de hierna te melden voorlopige voorzieningen te
treffen.
Verweerders dienen op na te melden wijze in de
proceskosten te worden veroordeeld.
3. Beslissing
De Voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State:
schorst bij wijze van voorlopige voorziening het besluit
van burgemeester en wethouders van Woerden van 16
juli 2002 voorzover het de lasten onder dwangsom
onder 2 en 4 betreft;
treft een voorlopige voorziening ten aanzien van de
lasten onder dwangsom onder 1 en 3 en bepaalt dat
het bedrag van de dwangsom voor de overtreding dat
in strijd met artikel 8.1, eerste lid, onder c, van de Wet
milieubeheer mest- of vleesvarkens in de inrichting
worden gehouden, wordt gesteld op Euro 4.240,00
per geconstateerde overtreding (gerekend in een tijdsperiode
van drie kalenderweken of gedeelte daarvan),
met een maximum van Euro 42.400,00 en treft voorts
de voorlopige voorziening dat het bedrag van de
dwangsom voor de overtreding dat meer jongvee in de
inrichting wordt gehouden dan het aantal dat is genoemd
in voorschrift A.8 van voornoemde vergunning
van 1987, wordt gesteld op Euro 250,00 per geconstateerde
overtreding (gerekend in een tijdsperiode van
drie kalenderweken of gedeelte daarvan), met een
maximum van Euro 2.500,00.
03-03
ABRS 18 december 2002, nr. 200105747/1 (GS
Limburg)
Casus
Last onder dwangsom wegens het opslaan van
meer hout dan krachtens de vergunning is toegestaan.
Appellante betoogt dat verweerders niet in
redelijkheid hebben kunnen overgaan tot het opleggen
van de last onder dwangsom.
Rechtsvraag
Is het opleggen van de last onder dwangsom redelijk
geweest?
Uitspraak
De Afdeling stelt allereerst vast dat verweerders
gerechtigd waren om gebruik te maken van hun
bevoegdheid om een last onder dwangsom op te
leggen. Ten aanzien van de redelijkheid overweegt
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

18 Milieu
de Afdeling dat ten tijde van het bestreden besluit
door verweerders nog niet in voldoende mate was
nagegaan of de door appellante gewenste uitbreiding
van de opslagcapaciteit voor hout vergunbaar
was. Daarbij betrekt zij het feit dat vóór de datum
van het bestreden besluit door appellante vergunning
is gevraagd voor de uitbreiding. In verband
met deze aanvraag hebben verweerders om aanvullende
gegevens verzocht en daarvoor een termijn
gesteld. De last onder dwangsom is opgelegd
vóórdat deze termijn was verstreken. Strijd met
fair play beginsel.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
Bij besluit van 10 april 2001 hebben gedeputeerde
staten van Limburg (verweerders) aan appellante een
last onder dwangsom opgelegd als bedoeld in artikel
5:32, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht.
De dwangsom is vastgesteld op ƒ 100.000,00 (Euro
45.378,02) per dag dat na vier maanden na verzending
van het besluit in de inrichting meer hout wordt
opgeslagen dan ingevolge de voor deze inrichting
krachtens de Wet milieubeheer verleende vergunning
van 30 september 1997 is toegestaan. Het maximum
waarboven geen dwangsom meer wordt verbeurd is
vastgesteld op ƒ 3.250.000,00 (Euro 1.474.785,70).
Bij besluit van 2 oktober 2001 hebben verweerders
het door appellante hiertegen gemaakte bezwaar ongegrond
verklaard.
Overwegingen
Bij besluit van 30 september 1997 is krachtens de
Wet milieubeheer een vergunning verleend voor het oprichten
en in werking hebben van de onderhavige inrichting.
In de aanvraag van deze vergunning is een
maximale opslagcapaciteit voor hout van 10.000 ton
vermeld. Bij het verlenen van de vergunning is bepaald
dat de aanvraag daarvan deel uitmaakt. Tevens is in
het aan de vergunning verbonden voorschrift 2.1 bepaald,
voorzover hier van belang, dat uitsluitend stoffen
mogen worden geaccepteerd tot een totale capaciteit
van de in de aanvraag vermelde capaciteiten.
Niet in geschil is dat in de inrichting meer dan
10.000 ton hout wordt opgeslagen. Appellante betoogt
echter dat daarmee niet wordt gehandeld in strijd met
vergunningvoorschrift 2.1, omdat dit voorschrift volgens
haar uitsluitend betrekking heeft op de totale opslagcapaciteit
in de inrichting van alle afval- en grondstoffen,
en niet op de (deel)capaciteit voor de opslag
van hout. Dit standpunt deelt de Afdeling niet. Het
voorschrift kan naar haar oordeel niet anders worden
opgevat dan dat alle in de aanvraag gespecificeerde capaciteiten
– waaronder de opslagcapaciteit voor hout –
niet mogen worden overschreden. Afgezien van het
voorgaande maakt de aanvraag deel uit van de vergunning,
zodat ook in zoverre de in de aanvraag opgenomen
maximale opslagcapaciteit van hout in de vergunning
is vastgelegd.
Gezien het vorenstaande hebben verweerders terecht
geconcludeerd dat ingevolge de vergunning de opslag van
meer dan 10.000 ton hout – zoals thans in de inrichting
plaatsvindt – niet is toegestaan. Verweerders waren dan
ook gerechtigd van hun bevoegdheid tot het opleggen van
een last onder dwangsom gebruik te maken.
Appellante betoogt verder dat verweerders niet in redelijkheid
hebben kunnen besluiten haar een last onder
dwangsom op te leggen. Zij stelt dat sprake is van een situatie
waarvoor vergunning kan worden verleend.
Verweerders hebben zich in het bestreden besluit op
het standpunt gesteld dat pas van handhaving kan
worden afgezien indien concreet zicht bestaat op legalisering.
Daarvoor is volgens hen in ieder geval vereist
dat een daartoe strekkend ontwerpbesluit voorligt. Zij
stellen dat op het moment dat het dwangsombesluit
werd genomen er zelfs nog geen aanvraag lag om de vergunning
in de door appellante gewenste zin te wijzigen.
Van een concreet zicht op legalisatie was volgens verweerders
ten tijde van het nemen van het bestreden besluit
dan ook geen sprake.
Uit de stukken blijkt dat appellante op 4 januari
2000 bij verweerders een aanvraag heeft ingediend voor
de door haar gewenste uitbreiding van de opslagcapaciteit
voor hout. Naar aanleiding van deze aanvraag is
door verweerders op 10 mei 2000 een ontwerpbesluit
opgesteld, waaruit blijkt dat verweerders voornemens
waren positief op deze aanvraag te beslissen. Bij besluit
van 20 maart 2001 hebben verweerders de aanvraag
echter toch geweigerd. Bij uitspraak van 12 juli 2001,
nr. 200102246/1 en 200102246/2, heeft de Voorzitter
van de Afdeling dit besluit vernietigd, omdat verweerders
de aanvraag van 4 januari 2000 ten onrechte als een
verzoek om toepassing van artikel 8.24 van de Wet milieubeheer
en niet als een aanvraag om verlening van
een veranderingsvergunning hebben beschouwd. Daarop
hebben verweerders appellante bij brief van 24 september
2001 bericht dat voornoemde aanvraag niet
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
19
voldeed aan de vereisten van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer. Zij hebben appellante
om aanvullende gegevens verzocht en daarvoor een
termijn van twee weken gesteld. Deze termijn liep derhalve
tot 8 oktober 2001.
Gelet op het vorenstaande stelt de Afdeling vast dat
ten tijde van het nemen van het bestreden besluit, d.d.
2 oktober 2001, waarbij het dwangsombesluit van 10
april 2001 is gehandhaafd, reeds een aanvraag (d.d. 4
januari 2000) voor de door haar gewenste uitbreiding
door appellante was ingediend. Verder staat vast dat
verweerders appellante voor deze aanvraag om aanvullende
gegevens hebben verzocht en daarvoor een termijn
hebben gesteld. Ten tijde van het nemen van het
bestreden besluit was deze termijn nog niet verstreken.
In het licht van het vorenstaande overweegt de Afdeling
dat ten tijde van het nemen van het bestreden
besluit door verweerders nog niet in voldoende mate
was nagegaan of de door appellante gewenste uitbreiding
van de opslagcapaciteit voor hout vergunbaar
was, terwijl de termijn waarbinnen de gegevens mochten
worden verwacht die nodig waren om dit te kunnen
beoordelen, nog liep. Door aldus het bestreden besluit
ontijdig te nemen hebben verweerders gehandeld in
strijd met het beginsel van fair play.
Het beroep is gegrond. Het bestreden besluit dient
te worden vernietigd.
03-04
ABRS 24 december 2002, nr. 200005730/1
(Assen)
Casus
Afwijzing verzoek om handhavingsmaatregelen toe
te passen tegen het in werking hebben van een militair
oefenterrein dat zonder vergunning ingevolge
de Wm in werking wordt gehouden. Appellanten
en verweerders verschillen van mening over de
vraag of sprake is van een vergunningplichtige inrichting.
Verweerders menen dat het schieten met
losse flodders niet kan worden aangemerkt als
‘schieten’ als bedoeld in bijlage I, categorie 17 van
het Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer
(Ivb) zodat geen sprake is van vergunningplicht.
Rechtsvraag
Is sprake van een inrichting waarvoor een vergunning
krachtens de Wm is vereist?
Uitspraak
De Afdeling stelt allereerst vast dat sprake is van
een inrichting in de zin van de Wm. Tijdens de oefeningen
wordt gebruik gemaakt van vuurwapens
die van losse flodders zijn voorzien. De Afdeling is,
anders dan verweerder en het ministerie van
VROM, van oordeel dat bij de beantwoording van
de vraag of in het onderhavige geval sprake is van
‘schieten’ in de zin van bijlage I, categorie 17 van
het Ivb, geen doorslaggevende betekenis moet
worden toegekend aan de omstandigheid dat geen
projectiel vrijkomt. Bepalend is dat een patroon
met kruit tot ontploffing wordt gebracht met een
vuurwapen, en dat de aldus veroorzaakte gevolgen
voor het milieu wat betreft aard en omvang grotendeels
overeenkomen met de nadelige gevolgen
voor het milieu vanwege het schieten met zogenaamde
scherpe patronen zodat bijlage I, categorie
17 Ivb van toepassing is. Mitsdien is sprake
van vergunningplicht. Bovendien is miskend dat
de Minister van VROM het bevoegd gezag is.
Wet milieubeheer, artikel 1.1, eerste lid
Wet milieubeheer, artikel 8.2, tweede lid
Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer, bijlage
I, categorie 17
Bij besluit van 17 januari 2000 hebben burgemeester
en wethouders van Assen (verweerders) afwijzend beslist
op een verzoek van appellanten om handhavingsmaatregelen
toe te passen ten aanzien van het oprichten
en in werking hebben door de Minister van
Defensie (hierna: de Minister) van het militair oefenterrein
‘De Haar’ te Assen (hierna: het terrein).
Bij besluit van 30 oktober 2000 hebben verweerders
het hiertegen gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Overwegingen
Het onderhavige oefenterrein is ongeveer 450 hectare
groot en is bestemd voor oefeningen van de nabij gelegerde
luchtmobiele brigade. Op het terrein worden een
oefendorp, bestaande uit een aantal casco-woningen,
en verschillende landschapstypes aangelegd. Gedurende
40 weken per jaar wordt het terrein voor oefeningen
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

20 Milieu
gebruikt, waarbij gedurende 12 weken ook helikopters
worden ingezet.
Volgens appellanten is voor het oefenterrein – anders
dan verweerders stellen – een krachtens de Wet
milieubeheer verleende vergunning vereist. Verweerders
hebben zich derhalve, volgens appellanten, ten
onrechte op het standpunt gesteld dat zij om die reden
niet bevoegd zijn om handhavingsmaatregelen te treffen.
Onder inrichting dient ingevolge artikel 1.1, eerste lid,
van de Wet milieubeheer te worden verstaan: elke door
de mens bedrijfsmatig of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig
was, ondernomen bedrijvigheid die binnen
een zekere begrenzing pleegt te worden verricht.
Ingevolge artikel 1.1, derde lid, van de Wet milieubeheer
worden bij algemene maatregel van bestuur categorieën
van inrichtingen aangewezen die nadelige gevolgen
voor het milieu veroorzaken. Aan deze bepaling
is uitvoering gegeven bij het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer (hierna te noemen: het Besluit).
Ingevolge artikel 2.1, eerste lid, van het Besluit in
samenhang met bijlage I, categorie 17, van het Besluit,
worden als inrichtingen die nadelige gevolgen
voor het milieu kunnen veroorzaken, aangewezen inrichtingen
waar met vuurwapens wordt geschoten of
met ontvlambare of ontplofbare voorwerpen wordt geworpen.
Ingevolge artikel 8.2, tweede lid, van de Wet milieubeheer
in samenhang met artikel 3.2 en bijlage II,
categorie 6, van het Besluit is de Minister van Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
bevoegd te beslissen op een aanvraag om vergunning
voor inrichtingen voor schietkampen, schietranges,
schietgebieden, regionale schietterreinen of rayonschietterreinen,
die in hoofdzaak worden gebruikt
door de Nederlandse of een bondgenootschappelijke
krijgsmacht.
De Afdeling stelt in de eerste plaats vast dat de
door de Minister op het terrein te ontplooien activiteiten
dienen te worden aangemerkt als bedrijfsmatig
ondernomen bedrijvigheid, althans in een omvang
alsof zij bedrijfsmatig zijn, en dat deze plegen te worden
verricht binnen een zekere begrenzing, als bedoeld
in artikel 1.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer.
Uit de stukken en het verhandelde ter zitting
blijkt dat de ligging en omvang van het terrein voldoende
nauwkeurig zijn begrensd. Dat het terrein
wordt doorsneden door openbare wegen en overdag
voor publiek toegankelijk is kan hieraan niet afdoen,
nog daargelaten de omstandigheid dat de Minister het
terrein (gedeeltelijk) gedurende de oefeningen desgewenst
voor derden kan afsluiten. Gelet op het voorgaande
is sprake van een inrichting in de zin van de
Wet milieubeheer.
Tijdens de oefeningen wordt gebruik gemaakt van
vuurwapens die zijn afgesloten met een verwijderbare
dop op de loop van het wapen. Alsdan wordt op het
terrein uitsluitend geoefend met zogenoemde losse
flodders. Deze losse flodders zijn plastic patronen met
kruit die tot ontploffing worden gebracht – waardoor
een knal wordt veroorzaakt – maar die geen projectielen
bevatten. Door een kleine opening in de dop op
het vuurwapen kan de lucht onder hoge druk uit het
wapen ontsnappen. De Afdeling is, anders dan verweerders
en de Minister, van oordeel dat bij de beantwoording
van de vraag of in het onderhavige geval
sprake is van ‘schieten’ als bedoeld in bijlage I, categorie
17, van het Besluit, geen doorslaggevende betekenis
moet worden toegekend aan de omstandigheid
dat geen projectiel vrijkomt. Daarentegen is bepalend
dat een patroon met kruit tot ontploffing wordt gebracht
met een vuurwapen, en dat de aldus veroorzaakte
gevolgen voor het milieu wat betreft de aard
en de omvang grotendeels overeenkomen met de nadelige
gevolgen voor het milieu vanwege het schieten
met zogenoemde scherpe patronen. Gelet hierop is de
Afdeling van oordeel dat in de onderhavige inrichting
wordt geschoten met vuurwapens zodat bijlage I, categorie
17, van het Besluit op de inrichting van toepassing
is. Nu de inrichting uitsluitend of in hoofdzaak
wordt gebruikt door de Nederlandse of een
bondgenootschappelijke krijgsmacht betreft het
voorts een inrichting ten aanzien waarvan op grond
van bijlage II, categorie 6, van het Besluit de Minister
van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
het bevoegd gezag is. Verweerders hebben
het voorgaande in het bestreden besluit miskend. In
zoverre kan dat besluit niet worden gedragen door de
daaraan ten grondslag gelegde motivering en is het in
strijd met artikel 7:12, eerste lid, van de Algemene
wet bestuursrecht.
Het beroep is gegrond. Het bestreden besluit dient
te worden vernietigd. De Afdeling ziet in het vorenoverwogene
aanleiding om op na te melden wijze zelf in de
zaak te voorzien en te bepalen dat deze uitspraak in de
plaats treedt van het vernietigde besluit.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
21
3. Beslissing
verklaart het beroep gegrond;
vernietigt het besluit van burgemeester en wethouders
van Assen van 30 oktober 2000; verklaart het bezwaar
gegrond, herroept het besluit van 17 januari 2000 en
verklaart dat burgemeester en wethouders van Assen
niet bevoegd zijn om op het inleidend verzoekschrift te
beslissen;
bepaalt dat deze uitspraak in de plaats treedt van het
vernietigde besluit;
gelast dat burgemeester en wethouders van Assen het
inleidend verzoekschrift met toepassing van artikel
2:3, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht onverwijld
doorzenden aan de Minister van Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer.
03-05
ABRS 8 januari 2003, nr. 200104941/1 (GS
Friesland)
Casus
Oprichtingsvergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een motorcrosscircuit. Op het circuit
worden zowel trainingen (doorgaans 6 uren per
week) als wedstrijden (maximaal 6 per jaar over 7
dagen) gehouden. Appellanten stellen dat verweerders
er ten onrechte van zijn uitgegaan dat de
wedstrijden niet behoren tot de representatieve
bedrijfssituatie van de inrichting. Omdat deze activiteiten
niet in de beoordeling zijn betrokken, biedt
de vergunning onvoldoende bescherming tegen geluidshinder.
Verweerders stellen dat activiteiten
die vaker voorkomen dan 12 keer per jaar tot de
representatieve bedrijfssituatie moeten worden gerekend.
De inrichting is maximaal 7 dagen per jaar
opengesteld voor wedstrijden. Met verwijzing naar
het besluit tot vaststelling van de hogere grenswaarden
(besluit op basis van het Besluit hogere
grenswaarden industrieterreinen) stellen verweerders
dat ook de minister van mening is dat de wedstrijden
in dit geval geen onderdeel uitmaken van
de representatieve bedrijfssituatie van het motorcrossterrein.
Rechtsvraag
Behoren de wedstrijden tot de representatieve bedrijfssituatie?
Uitspraak
De Afdeling stelt voorop dat de enkele omstandigheid
dat een activiteit minder dan 12 keer per jaar
voorkomt, niet zonder meer betekent dat die activiteit
niet behoort tot de representatieve bedrijfssituatie.
Omdat meer dan drie weekenden per jaar
wedstrijden worden gehouden, is het terrein in die
weken meer dan 8 uur per week opengesteld.
Daardoor is sprake van een inrichting die in belangrijke
mate geluidshinder kan veroorzaken
waardoor het terrein dient te zijn voorzien van een
geluidszone als bedoeld in artikel 41 Wet geluidhinder.
Zonder de wedstrijden zou de inrichting
niet onder categorie 19.2 van bijlage I van het Inrichtingen-
en vergunningenbesluit milieubeheer
vallen. De wetgever heeft in een situatie als hier in
geding de wedstrijden bepalend geacht voor het
toedelen van de bevoegdheid tot vergunningverlening
aan gedeputeerde staten en voor de verplichting
een geluidszone vast te stellen. Dat impliceert
dat deze wedstrijden volgens de wetgever behoren
tot de representatieve bedrijfssituatie en dat het
milieu dient te worden beschermd tegen de gevolgen
van met name deze wedstrijden. De opvatting
van de minister waarnaar verweerders verwijzen,
is in strijd met de bedoeling van de wetgever.
Wet milieubeheer, artikel 8.8, derde lid, aanhef
en onder a
Wet geluidhinder, artikel 41
Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer,
bijlage I, categorie 19.2 en 19.3
Bij besluit van 22 augustus 2001 hebben gedeputeerde
staten van Friesland (verweerders) krachtens de
Wet milieubeheer aan Motorclub Ooststellingwerf een
vergunning verleend voor het oprichten en in werking
hebben van een motorcrosscircuit aan de Prikkedam 0
(ongenummerd) te Makkinga.
Overwegingen
Appellanten hebben aangevoerd dat verweerders er ten
onrechte van zijn uitgegaan dat de wedstrijden op het
circuit niet behoren tot de representatieve bedrijfssituatie
van de inrichting. Hierdoor bieden de vergunning-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

22 Milieu
voorschriften onvoldoende bescherming tegen de door
die wedstrijden veroorzaakte geluidhinder.
Verweerders hebben zich op het standpunt gesteld dat
tot de representatieve bedrijfssituatie moeten worden
gerekend die activiteiten binnen de inrichting die vaker
voorkomen dan twaalf keer per jaar. Omdat de inrichting
gedurende maximaal 7 dagen per jaar is opengesteld
voor wedstrijden, maken de wedstrijden volgens
verweerders geen deel uit van de representatieve bedrijfssituatie
en geldt hiervoor niet de gangbare normstelling.
Zij hebben verwezen naar het besluit tot vaststelling
van de MTG-waarden, waaruit blijkt dat ook de
minister van mening is dat de wedstrijden in dit geval
geen onderdeel uitmaken van de representatieve bedrijfssituatie
van het motorcrossterrein.
Ingevolge artikel 8.2, tweede lid, van de Wet milieubeheer,
voorzover hier van belang, kan bij algemene
maatregel van bestuur worden bepaald dat ten aanzien
van daarbij aangewezen categorieën van inrichtingen
gedeputeerde staten van de provincie waarin de inrichting
geheel of in hoofdzaak is gelegen bevoegd zijn te
beslissen op de aanvraag om een vergunning. Een zodanige
maatregel wordt slechts vastgesteld met betrekking
tot categorieën van inrichtingen ten aanzien waarvan
dat geboden is gezien de aard en de omvang van
de gevolgen die inrichtingen voor het milieu kunnen
veroorzaken, dan wel met het oog op de doelmatige bescherming
van het milieu of met betrekking tot categorieën
van gevallen waarin dat geboden is met het oog
op het algemeen belang.
Ingevolge artikel 2.4 van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer worden als categorieën
van inrichtingen als bedoeld in artikel 41 van de Wet
geluidhinder, die in belangrijke mate geluidhinder kunnen
veroorzaken, aangewezen de categorieën van inrichtingen
die zijn genoemd in bijlage I, onder – onder
meer – 19.2.
Onder 19.2 van bijlage I van het Inrichtingen- en
vergunningenbesluit milieubeheer is bepaald dat gedeputeerde
staten het bevoegd gezag zijn ten aanzien van
inrichtingen, behorende tot categorie 19.1, onder g,
2 0 , voorzover het betreft terreinen, geen openbare weg
zijnde, die bestemd of ingericht zijn voor het in wedstrijdverband,
ter voorbereiding van wedstrijden of voor
recreatieve doeleinden rijden met gemotoriseerde voertuigen,
en die daartoe acht uren per week of meer
opengesteld zijn.
Onder 19.3 van genoemde bijlage is bepaald dat voor
de toepassing van onderdeel 19.2 buiten beschouwing
blijven terreinen die langer zijn opengesteld, indien dit
een gevolg is van ruimere openingstijden gedurende
ten hoogste drie weekeinden per kalenderjaar, met het
oog op het houden van wedstrijden op die terreinen of
het voorbereiden van zodanige wedstrijden.
Blijkens de stukken wordt op motorcrossterrein Prikkedam
doorgaans gedurende zes uren per week, op zondag
en woensdag, getraind. Per jaar vinden maximaal zes
wedstrijden plaats op zondag of op zaterdag en zondag,
gedurende in totaal zeven dagen. De periode tussen de
wedstrijden beslaat minimaal drie weekenden.
Hieruit volgt dat verweerders, en niet burgemeester
en wethouders, bevoegd zijn op de vergunningaanvraag
te beslissen, omdat meer dan drie weekenden
per jaar wedstrijden worden gehouden, waardoor het
terrein in die weken meer dan acht uur is opengesteld.
Om diezelfde reden is het motorcrossterrein een inrichting
die in belangrijke mate geluidhinder kan veroorzaken
als bedoeld in artikel 41 van de Wet geluidhinder
en dient het te zijn voorzien van een geluidszone.
De Afdeling stelt voorop dat, anders dan verweerders
kennelijk menen, de enkele omstandigheid dat
een activiteit minder dan 12 maal per jaar voorkomt,
niet zonder meer betekent dat die activiteit niet behoort
tot de representatieve bedrijfssituatie van een inrichting.
Activiteiten die minder vaak voorkomen kunnen in
bepaalde gevallen op grond van hun aard toch deel uitmaken
van de representatieve bedrijfssituatie.
De Afdeling overweegt dat indien bepaalde bedrijfssituaties
in de considerans van een besluit tot vaststelling
van MTG-waarden zijn aangemerkt als incidenteel,
in die zin dat zij niet behoren tot de representatieve bedrijfssituatie
van een inrichting, het bevoegde gezag
dat oordeel in het algemeen kan overnemen bij de beslissing
op een aanvraag om vergunning voor de betrokken
inrichting. In dit geval echter is de Afdeling van
oordeel dat de minister niet kon worden gevolgd in zijn
in de considerans van het besluit tot vaststelling van de
MTG-waarden vermelde opvatting dat de wedstrijden
geen deel uitmaken van de representatieve bedrijfssituatie
van motorcrossterrein Prikkedam. Zonder de wedstrijden
zou de inrichting niet onder categorie 19.2 van
bijlage I van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer vallen. De wetgever heeft in een situatie
als deze, waarin het motorcrossterrein minder dan acht
uren per week is opengesteld voor recreatieve doeleinden,
de wedstrijden, die gedurende meer dan drie
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
23
weekenden per jaar plaatsvinden, bepalend geacht
voor het toedelen van de bevoegdheid om op de vergunningaanvraag
te beslissen aan gedeputeerde staten
en voor de verplichting een geluidszone vast te stellen.
Daaruit moet worden afgeleid dat deze wedstrijden volgens
de wetgever behoren tot de representatieve bedrijfssituatie
van de onderhavige inrichting en dat het
milieu dient te worden beschermd tegen de gevolgen
van met name deze wedstrijden. De opvatting van de
minister is in strijd met de bedoeling van de wetgever.
Verweerders hebben de wedstrijden dan ook ten onrechte
aangemerkt als incidentele activiteiten die geen
deel uitmaken van de representatieve bedrijfssituatie
van de inrichting.
03-06
ABRS 15 januari 2003, nr. 200200707/1 (Rucphen)
Casus
Revisievergunning krachtens de Wm voor een inrichting
voor het bewerken van metalen met behulp
van explosieven. Appellanten menen dat op
het punt van risico en geluid de loods van één van
hen ten onrechte niet is aangemerkt als gevoelig
object. Deze loods wordt als werkplaats gebruikt.
Rechtsvraag
Is de loods aan te merken als gevoelig object?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat een bedrijfsloods een
zekere bescherming tegen onaanvaardbare geluidshinder
behoeft, indien daarin gedurende een
langere periode van de dag personen verblijven die
een zekere bescherming tegen onaanvaardbare geluidshinder
behoeven. Dat betekent overigens niet
dat deze personen dezelfde bescherming dienen te
krijgen als in het geval van een woning.
Wet milieubeheer, artikelen 8.10 en 8.11
Bij besluit van 18 december 2001 hebben burgemeester
en wethouders van Rucphen (verweerders) krachtens de
Wet milieubeheer aan de besloten vennootschap met beperkte
aansprakelijkheid ‘Shockwave Metalworking Technologies
B.V.’ een revisievergunning als geregeld in artikel
8.4, eerste lid, van deze wet verleend voor een inrichting
voor het bewerken van metalen met behulp van explosieven,
te weten ‘explosief-lassen’ (plateren), ‘explosief-vormen’
en ‘explosief-snijden’, alsmede de handel en opslag
van springstoffen en ontstekers.
Appellanten stellen dat verweerders bij de beoordeling
van de aanvraag op het punt van risico en geluid
de loods van de appellant Van Z. ten onrechte niet hebben
aangemerkt als een gevoelig object. Volgens hen
wordt deze loods vele uren per jaar als werkplaats gebruikt.
Verweerders stellen met betrekking tot de risico-analyse
dat de loods buiten de individueel risico contour van
10-6 is gelegen, waarbuiten alle functies zijn toegestaan.
Voorts stellen zij zich op het standpunt dat bedrijfsgebouwen
geen geluidgevoelige bestemmingen
zijn en daarom niet voor bescherming in aanmerking
komen.
Uit de stukken, waaronder de kaart van adviesbureau
Wematech B.V. van 9 maart 2001, waarop de individuele
risicocontouren zijn ingetekend, blijkt dat de
betreffende loods buiten de individuele risicocontour
van 10-6 is gelegen. Bij het nemen van het bestreden
besluit hadden verweerders de beschikking over deze
kaart, zodat niet met vrucht kan worden gesteld dat zij
de betreffende loods niet als een risicogevoelig object
hebben beschouwd. Uit hun reactie in het verweerschrift
blijkt evenmin dat verweerders de loods niet als
risicogevoelig object hebben beschouwd. Het beroep
treft in zoverre geen doel.
Blijkens de stukken en het verhandelde ter zitting
hebben verweerders bij de beoordeling van de aanvraag
op het punt van geluid de loods van appellant
Van Z. niet aangemerkt als een geluidgevoelig object.
De Afdeling merkt op dat een bij een bedrijf behorende
loods in zijn algemeenheid niet als geluidgevoelige bestemming
is aan te merken. Dit is slechts anders, indien
vast staat dat in een dergelijke loods gedurende
een langere periode van de dag personen verblijven,
die een zekere bescherming tegen onaanvaardbare geluidhinder
behoeven. Ter zitting is onweersproken door
appellant Van Z. gesteld dat in de onderhavige loods
boomkwekerijproducten worden verwerkt. Volgens
hem zijn in ieder geval gedurende drie maanden, afhankelijk
van het seizoen, meerdere mensen iedere dag
van ’s ochtends tot ’s avonds werkzaam in deze loods.
Onder deze omstandigheden kan naar het oordeel van
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

24 Milieu
de Afdeling niet met vrucht worden gesteld dat de
loods van appellant Van Z. geen geluidgevoelig object
is. Verweerders hebben in zoverre in strijd met artikel
3:2 van de Algemene wet bestuursrecht bij de voorbereiding
van het bestreden besluit niet de nodige kennis
vergaard omtrent de relevante feiten. Het beroep treft
in zoverre doel.
Het vorenstaande brengt naar het oordeel van de
Afdeling overigens niet automatisch met zich, dat in
een dergelijke loods verblijvende personen dezelfde bescherming
dienen te krijgen als in het geval het een
woning of een andere geluidgevoelige bestemming betreft.
In het thans voorliggende geval dienen verweerders
dan ook te bezien of, en zo ja in welke mate, de in
de onderhavige loods verblijvende personen bescherming
tegen geluidhinder behoeven.
03-07
ABRS 22 januari 2003, nr. 200203667/1 (Staatssecretaris
LNV)
Casus
Vergunning ingevolge de Natuurbeschermingswet
(Nbw) voor het houden van 40.000 slachtkuikens
in een traditioneel stalsysteem. De gevraagde vergunning
is geweigerd voor 60.000 slachtkuikens.
Het bedrijf bevindt zich nabij het natuurgebied ‘De
Groote Peel’. Het bedrijf is een lang bestaand bedrijf
met een hinderwetvergunning uit 1969 voor
40.000 slachtkuikens. De ammoniakdepositierechten
voor deze kuikens bedragen 2380
mol/ha/j. Ten tijde van de aanwijzing van het natuurmonument
in 1990 werden (illegaal) 100.000
slachtkuikens gehouden met een depositie van
5950 mol. In 1994 is een vergunning ingevolge de
Nbw verleend voor 100.000 slachtkuikens in een
Groen Labelsysteem met een depositie van 595
mol. In de praktijk bleek dit systeem niet uitvoerbaar.
Appellante is van mening dat verweerder de
bestaande rechten voor de ammoniakdepositie dienen
te baseren op de vergunning krachtens de
Nbw uit 1994 (595 mol) en niet op de feitelijke situatie
ten tijde van de aanwijzing van ‘De Groote
Peel’ als natuurmonument.
Rechtsvraag
Welke depositierechten dienen uitgangspunt te
zijn voor de beoordeling van de vergunningaanvraag?
Uitspraak
De Afdeling acht het toegepaste beleidskader
(weergegeven onder uitspraak 03-01) niet onredelijk.
Nu het Groen Label systeem niet toepasbaar is
gebleken, heeft vergunninghouder in redelijkheid
kunnen oordelen dat niet uitgegaan diende te worden
van de in 1994 vergunde situatie. Met verwijzing
naar haar uitspraak van 20 juli 2000 oordeelt
de Afdeling dat de feitelijke depositie ten tijde van
het voornemen tot aanwijzing van het natuurmonument
als uitgangspunt dient te worden genomen
bij de beoordeling van de vergunningaanvraag.
Deze depositie bedroeg 5950 mol. Gelet op de uit
artikel 6, tweede lid van de Habitatrichtlijn voortvloeiende
verplichting om passende maatregelen
te treffen om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van
de habitats niet verslechtert, heeft verweerder het
niet juist geacht terug te gaan naar de situatie ten
tijde van de aanwijzing van het natuurmonument.
Hij heeft de aanvraag deels geweigerd. Weliswaar
is de vergunde depositie (2380 mol) aanmerkelijk
groter dan de 600 mol waarboven volgens het beleidskader
van verweerder een individuele beoordeling
moet plaatsvinden, echter ten opzichte van
de feitelijke situatie ten tijde van de peildatum is
sprake van een aanzienlijke vermindering van de
ammoniakdepositie. Bij afweging van de betrokken
belangen heeft verweerder in redelijkheid vergunning
kunnen verlenen voor het houden van
40.000 slachtkuikens.
Natuurbeschermingswet, artikel 12
EG-richtlijn 92/43 (Habitat), artikel 6, tweede
lid
Bij besluit van 16 november 2001 heeft de Staatssecretaris
van LNV (verweerder) een vergunning als bedoeld
in artikel 12 van de Natuurbeschermingswet verleend
voor het houden van 40.000 slachtkuikens in een traditioneel
stalsysteem. Tegen dit besluit hebben appellante
en L. (hierna: vergunningaanvrager) bezwaar gemaakt.
Bij besluit van 28 mei 2002 heeft verweerder de bezwaren
van appellante ongegrond verklaard en de bezwaren
van vergunningaanvrager niet-ontvankelijk verklaard.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
25
Overwegingen
In artikel 21, eerste lid, van de Natuurbeschermingswet
is bepaald dat een natuurmonument dat eigendom
is van de Staat, kan worden aangewezen als staatsnatuurmonument.
Ingevolge artikel 21, derde lid, van deze wet is het
beheer van een staatsnatuurmonument gericht op het
behoud of herstel van het natuurschoon of van de natuurwetenschappelijke
betekenis.
Ingevolge artikel 12, eerste lid, van deze wet is het
verboden zonder vergunning van de Minister van Landbouw,
Visserij en Natuurbeheer of in strijd met bij zodanige
vergunning gestelde voorwaarden handelingen
te verrichten, te doen verrichten of te gedogen, die
schadelijk zijn voor het natuurschoon of voor de natuurwetenschappelijke
betekenis van een beschermd
natuurmonument of die een beschermd natuurmonument
ontsieren.
Ingevolge artikel 12, tweede lid, van deze wet worden
als schadelijk voor het natuurschoon of voor de natuurwetenschappelijke
betekenis van een beschermd
natuurmonument in ieder geval aangemerkt handelingen,
die de in de beschikking tot aanwijzing genoemde
wezenlijke kenmerken van een beschermd natuurmonument
aantasten.
Hoewel de Natuurbeschermingswet daartoe niet
expliciet de mogelijkheid biedt, kan volgens vaste jurisprudentie,
mede gezien het derde lid van artikel 21, de
minister ook voor staatsnatuurmonumenten een vergunning
als bedoeld in artikel 12 verlenen of weigeren.
Verweerder heeft in zijn bestreden besluit de bezwaren
van appellante tegen het verlenen van de vergunning
ongegrond verklaard.
Appellante kan zich hiermee niet verenigen. Zij is
van mening dat verweerder had dienen uit te gaan van
de in 1994 aan vergunningaanvrager verleende vergunning
en niet van de feitelijke situatie ten tijde van
de aanwijzing van ‘De Groote Peel’ als natuurmonument.
De nu verleende vergunning veroorzaakt een toename
van de depositie hetgeen volgens haar in strijd is
met artikel 12 van de Natuurbeschermingswet. Appellante
acht de vergunningverlening tevens in strijd met
artikel 6 van de richtlijn 92/43/EEG van de Raad van
de Europese Gemeenschappen van 21 mei 1992 inzake
de instandhouding van de natuurlijke habitats en de
wilde flora en fauna (Pb L 206; hierna: Habitatrichtlijn).
Voorts is zij van mening dat een toename van de depositie
had kunnen worden voorkomen door emissiearme
stalsystemen en de verlegging van het emissiepunt.
Bij besluit van verweerder van 13 november 1990 is
het gebied ‘De Groote Peel’ aangewezen als staatsnatuurmonument.
Bij de beoordeling van aanvragen om vergunningen
op grond van artikel 12 van de Natuurbeschermingswet
tot het exploiteren van veehouderijen in de nabijheid
van natuurmonumenten heeft verweerder als
uitgangspunt genomen dat de toegestane ammoniakdepositie
in beginsel niet meer mag bedragen dan de
zogeheten natuurlijke achtergronddepositie. Hiervoor
wordt aangesloten bij de Interimwet ammoniak en veehouderij
van 9 juni 1994 (hierna: de Interimwet). In
artikel 4 van de Interimwet is voor de depositie een
grenswaarde gesteld van ten hoogste 15 mol potentieel
zuur per hectare per jaar.
Voor bestaande situaties geldt, evenals bij de Interimwet,
in het kader van de Natuurbeschermingswet
tijdelijk het stand still-beginsel. Dit beginsel houdt in
dat de ammoniakdepositie in de nieuwe, gewenste situatie
niet hoger mag zijn dan in de oude situatie. De
beslissende datum is daarbij die van de aanwijzing van
het desbetreffende gebied als natuurmonument. Uitgangspunt
voor de beoordeling van de vergunningaanvraag
zal zijn: geen toeneming van de individuele depositie
van een veehouderij. Aan bestaande bedrijven
waarvoor een milieuvergunning is verleend, zal – tijdelijk
– in beginsel ook een vergunning krachtens de Natuurbeschermingswet
kunnen worden verleend, tenzij
de ammoniakdepositie meer bedraagt dan 600 mol
potentieel zuur per hectare per jaar.
In een aantal gevallen zal een individuele beoordeling
plaats moeten vinden om invulling te kunnen
geven aan het bijzondere beschermingsniveau voor de
aangewezen beschermde natuurmonumenten of
staatsnatuurmonumenten. Hiervoor is aanleiding indien
de door het bedrijf veroorzaakte ammoniakdepositie
groter is dan 600 mol potentieel zuur per hectare
per jaar. Deze waarde sluit aan bij de in het Tweede
Nationaal Milieubeleidsplan aangegeven richtwaarde
voor de ammoniakdepositie in het jaar 2010. De beoordeling
van de vergunningaanvraag op grond van de
Natuurbeschermingswet zal dan plaatsvinden aan de
hand van de ter plaatse aanwezige achtergronddepositie,
de hoogte van de individuele depositie van het bedrijf
en de aanwezige en te beschermen natuurwetenschappelijke
waarden in het aangewezen gebied.
Onder meer is dit beleid weergegeven in de Memorie
van Antwoord aan de Eerste Kamer der Staten-Generaal,
behorende bij het voorstel van de Interimwet
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

26 Milieu
(EK, vergaderjaar 1993-1994, 23 221, nr. 200b). De
Afdeling acht dit beleid niet kennelijk onredelijk.
Vergunningaanvrager oefent vanaf 1969 een pluimveehouderijbedrijf
uit op 50 meter, gemeten vanuit het
middelpunt van het bedrijf, van de grens van het
staatsnatuurmonument ‘De Groote Peel’. Op grond van
de Hinderwet is op 19 juni 1969 een vergunning verleend
voor een bedrijf met 40.000 slachtkuikens en
100 vleesvarkens. De rechten voor het houden van de
vleesvarkens zijn na drie jaar vervallen. Met betrekking
tot de slachtkuikens was sprake van een toegestane
ammoniakemissie van 2.000 kg per jaar hetgeen, uitgaande
van het middelpunt van het bedrijf, neerkomt
op een depositie van 2.380 mol potentieel zuur per
hectare per jaar. Ten tijde van de aanwijzing van het
natuurmonument was het bedrijf illegaal uitgebreid tot
100.000 slachtkuikens met een ammoniakemissie van
5.000 kg hetgeen, uitgaande van het middelpunt van
het bedrijf, neerkomt op een depositie van 5.950 mol
potentieel zuur per hectare per jaar. In 1994 is vergunningaanvrager
een vergunning als bedoeld in artikel 12
van de Natuurbeschermingswet verleend voor het houden
van 100.000 slachtkuikens in een Groen Labelsysteem
met zwevende vloer en strooiseldroging met
een depositie van 595 mol potentieel zuur per hectare
per jaar. Daar het voorgeschreven Groen Labelsysteem
in de praktijk niet uitvoerbaar bleek, heeft vergunningaanvrager
bij brief van 31 augustus 2001 een aanvraag
ingediend voor een vergunning als bedoeld in artikel
12 van de Natuurbeschermingswet voor het
houden van 100.000 slachtkuikens in een traditioneel
stalsysteem. De hierbij behorende ammoniakdepositie
bedraagt 5.000 kg per jaar, hetgeen, uitgaande van het
middelpunt van het bedrijf, neerkomt op een depositie
van 5.950 mol potentieel zuur per hectare per jaar. De
aanvraag is ingewilligd voor 40.000 slachtkuikens.
Voorzover appellante meent dat verweerders bij
hun beoordeling hadden dienen uit te gaan van de vergunning
die in 1994 aan vergunningaanvrager is verleend,
overweegt de Afdeling dat niet in geschil is dat
het Groen Labelsysteem waarvan de vergunning uitging
niet toepasbaar is gebleken. Gelet hierop heeft
verweerder zich in redelijkheid op het standpunt kunnen
stellen dat niet uitgegaan diende te worden van de
door die vergunning toegestane situatie maar dat sprake
was van een situatie die een nieuwe beoordeling behoefde.
Onder verwijzing naar de uitspraak van de Afdeling
van 20 juli 2000 (E01.99.0111; Tijdschrift voor Agrarisch
Recht 2000/12), heeft verweerder in redelijkheid
het standpunt kunnen innemen dat de feitelijke depositie
van ammoniak op het natuurmonument op het moment
van het voornemen tot aanwijzing als uitgangspunt
dient te worden genomen bij de beoordeling van
de vergunningaanvraag. In dit geval heeft verweerder,
gelet op de verplichting voortvloeiende uit artikel 6,
tweede lid, van de Habitatrichtlijn passende maatregelen
te treffen om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van
de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in de
speciale beschermingszones niet verslechtert, het niet
juist geacht terug te gaan naar de situatie ten tijde van
de aanwijzing. Hij heeft de aanvraag deels geweigerd.
Verweerder heeft voorts terecht bij zijn beoordeling van
de vergunningaanvraag op grond van het door hem gevoerde
beleid rekening gehouden niet alleen met de te
beschermen belangen van het natuurmonument maar
ook met de belangen van Van Lith bij de voortzetting
van zijn bedrijf. Gelet hierop heeft verweerder bij afweging
van alle betrokken belangen in redelijkheid een
vergunning kunnen verlenen voor het houden van
40.000 slachtkuikens. Weliswaar is de vergunde depositie
aanmerkelijk groter dan 600 mol potentieel zuur
per hectare per jaar, echter ten opzichte van de feitelijke
situatie ten tijde van de peildatum is sprake van een aanzienlijke
vermindering van de ammoniakdepositie.
Wat betreft de stelling van appellante dat de vergunningverlening
in strijd is met artikel 6 van de Habitatrichtlijn
overweegt de Afdeling dat appellante haar
beroep op dit punt op geen enkele wijze heeft onderbouwd.
Ten aanzien van het betoog van appellante dat een
toename van de depositie had kunnen worden voorkomen
door emissie-arme stalsystemen en de verlegging
van het emissiepunt, heeft verweerder zich op het
standpunt gesteld dat hij dient te volstaan met een depositie
te vergunnen, waarna het aan de vergunninghouder
is te bepalen hoe hij zijn bedrijf inricht teneinde
aan de voorschriften te voldoen. Door het voorschrijven
van bijvoorbeeld een bepaald (ander) stalsysteem zou
de grondslag van de aanvraag worden verlaten hetgeen
in strijd is met het wettelijk systeem, aldus verweerder.
De Afdeling acht dit standpunt juist.
Gezien het hiervoor overwogene, ziet de Afdeling in
hetgeen appellante heeft aangevoerd geen aanleiding
voor het oordeel dat het bestreden besluit is voorbereid
of genomen in strijd met een geschreven of ongeschreven
rechtsregel, dan wel met enig algemeen rechtsbeginsel.
Het beroep is ongegrond.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
27
Naschrift
In haar uitspraak van 19 maart 2003 nr.
200202380/1 neemt de Afdeling een soortgelijke beslissing.
Ten tijde van de aanwijzing van het natuurmonument
(‘Het Boddenbroek’) in februari 1991 bedroeg
de depositie 24433 mol. De minister van LNV heeft
vergunning verleend voor een depositie van 21326 mol
onder de voorwaarde dat het bedrijf de ammoniakdepositie
uiterlijk 3 jaar na het van kracht worden van de
vergunning terugbrengt tot maximaal 8829 mol. De
vergunde depositie is met 3107 mol teruggebracht ten
opzichte van de depositie ten tijde van de aanwijzing.
Voorts constateert de Afdeling dat de natuurwaarden in
het desbetreffende gebied als gevolg van het herstelbeheer
de afgelopen 10 jaar zijn vooruitgegaan. Onder
die omstandigheden acht zij het redelijk dat verweerder
aan de belangen van vergunningaanvrager een groter
gewicht heeft kunnen toekennen.
Het is de vraag of en zo ja, in hoeverre deze uitspraken
van 22 januari en 19 maart 2003 aansluiten bij de
uitspraak van 11 december 2002. In de uitspraak van
11 december 2002 (Nieuwsbrief 03-01) overweegt de
Afdeling dat verweerder conform zijn eigen beleid bij
een depositie die groter is dan 600 mol een ‘individuele
beoordeling’ moet maken. Deze beoordeling vindt
plaats aan de hand van de volgende criteria: (1) de ter
plaatse aanwezige achtergronddepositie, (2) de hoogte
van de individuele depositie van het bedrijf en (3) de
aanwezige en te beschermen natuurwetenschappelijke
waarden in het natuurmonument. Omdat verweerder
vervolgens verzuimt dit beleid toe te passen, wordt zijn
besluit vernietigd. Verweerder heeft in de optiek van de
Afdeling dus niet consistent gehandeld. Een belangenafweging
komt in deze uitspraak niet aan de orde en is
overigens ook geen element van de genoemde drie criteria.
Met name in de uitspraken van 22 januari en 19
maart wordt uitdrukkelijk vermeld dat de Afdeling dit
beleid niet onredelijk acht. In de onderhavige uitspraak
van 22 januari 2003 wordt echter niet meer (expliciet)
gesproken over deze ‘individuele beoordeling’, maar
lijkt slechts van belang dat de Afdeling het resultaat
van de belangenafweging die heeft plaatsgevonden, redelijk
acht. De uitspraak van 19 maart 2003 refereert
wel weer expliciet aan de ‘individuele beoordeling’ die
volgens het beleidskader van verweerder dient plaats
te vinden, maar de uitkomst is wederom het resultaat
van een belangenafweging. Onder de genoemde drie
criteria van de ‘individuele beoordeling’ valt niet het bedrijfsbelang
als onderdeel van deze belangenafweging.
Het is dan ook opmerkelijk dat dit bedrijfsbelang desondanks
toch wordt meegewogen door de minister van
LNV bij situaties waarbij de depositie (aanzienlijk)
meer dan 600 mol bedraagt. Het lijkt er op dat hij
daarmee zijn beleidskader niet consistent toepast en
om die reden zouden (ook) de besluiten van januari en
maart voor vernietiging in aanmerking moeten komen.
Nu dit niet is gebeurd, blijft er onduidelijkheid bestaan
over de wijze waarop de criteria voor ‘individuele beoordeling’
dienen te worden ingevuld.
03-08
ABRS 29 januari 2003, nr. 200200255/2 (GS
Zeeland)
Casus
Tijdelijke veranderingsvergunning krachtens de
Wm voor het produceren van de stof FR-720. Omtrent
deze stof heeft de Minister van VROM ten
tijde van het besluit het voornemen geuit om
– vanwege het gegronde vermoeden dat deze stof
zeer schadelijk is voor mens en milieu en vanwege
het feit dat er nog onvoldoende informatie bestaat
over de (potentiële) milieubelasting van de productie
ervan – de vervaardiging, invoer, het voorhanden
hebben enzovoort op grond van artikel 31 Wet
milieugevaarlijke stoffen te verbieden. Ruim 3
maanden na het besluit heeft de minister dit voornemen
geconcretiseerd. Appellanten menen dat
een verkeerde toepassing is gegeven aan artikel
8.17 Wm omdat dit artikel niet bedoeld is om een
vergunning te verlenen in het geval de effecten van
het in het milieu terechtkomen van een stof niet
bekend zijn en dit op voorhand zo gevaarlijk moet
worden geacht dat zij algeheel moet worden verboden.
Rechtsvraag
Is onder deze omstandigheden het verlenen van
een tijdelijke vergunning gerechtvaardigd?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat – gelet op de memorie
van antwoord bij artikel 8.17 Wm – bij toepassing
van dit artikel het vooral dient te gaan om proces-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

28 Milieu
sen of installaties waarmee nog onvoldoende praktijkervaring
is opgedaan om al tot een volledig afgerond
c.q. passend voorschriftenpakket te kunnen
komen. Na afloop van de experimentele fase
moet dan worden bezien of het proces of de installatie
in bedrijf kan blijven, dan wel de voorschriften
of beperkingen dienen te worden gewijzigd. In
het onderhavige geval is echter sprake van een gebrek
aan informatie over de exacte eigenschappen
van een nieuwe stof, waarvan het ernstige vermoeden
bestaat dat deze zeer nadelige gevolgen voor
het milieu heeft. Verweerders hebben gesteld dat
zij met het verlenen van de tijdelijke vergunning
hebben beoogd om een beter inzicht te verkrijgen
in de milieugevolgen. De Afdeling is echter van
oordeel dat geen sprake is van een situatie waarin
een tijdelijke vergunning kan worden verleend in
verband met het ontwikkelen van een beter inzicht
in de gevolgen van de inrichting voor het milieu.
Voorts is nader onderzoek voorafgaand aan het besluit
achterwege gelaten.
Wet milieubeheer, artikel 8.17
Bij besluit van 20 november 2001 heeft het college
van gedeputeerde staten van Zuid-Holland (verweerder)
krachtens de Wet milieubeheer aan de besloten
vennootschap met beperkte aansprakelijkheid ‘Broomchemie
B.V.’ tot en met 31 december 2003 een veranderingsvergunning
verleend voor het produceren van
de stof FR-720 in haar inrichting.
Overwegingen
Centraal in het beroep van appellanten sub 1 en 2
(beide milieuverenigingen) staat de stelling dat de bij
het bestreden besluit vergunde productie van de stof
FR-720 tot gevolg heeft dat schade aan het milieu
wordt toegebracht en dat verweerder als gevolg van het
ontbreken van voldoende informatie over de exacte eigenschappen
van de stof FR-720 en de risico’s en gevolgen
van deze stof voor het milieu, de gevraagde vergunning
niet met toepassing van artikel 8.17 van de
Wet milieubeheer had mogen verlenen. In dit verband
hebben appellanten onder meer gewezen op het ten
tijde van het bestreden besluit bestaande voornemen
van de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening
en Milieubeheer (hierna: de Minister) om een
besluit te nemen ingevolge artikel 31 van de Wet milieugevaarlijke
stoffen, inhoudende een verbod op het
vervaardigen of, al dan niet verwerkt in een preparaat
of product, in Nederland invoeren, toepassen of in handelsvoorraden
voorhanden hebben van de stof FR-720,
omdat op dat moment volgens de Minister een gegrond
vermoeden bestond dat deze stof zeer schadelijk is
voor mens en milieu en onvoldoende informatie bekend
was met betrekking tot de (potentiële) milieubelasting
van de productie van de stof FR-720. Appellanten stellen
dat verweerder een verkeerde toepassing heeft gegeven
aan artikel 8.17 van de Wet milieubeheer omdat
dit artikel niet bedoeld is om een vergunning te verlenen
in het geval de effecten van het in het milieu terechtkomen
van een stof niet bekend zijn en dit op
voorhand zo gevaarlijk moet worden geacht dat zij algeheel
moet worden verboden.
Blijkens de stukken en het verhandelde ter zitting is
FR-720 een broomhoudende stof die behoort tot de
groep van persistente (moeilijk afbreekbare), bioaccumulerende
(zich in het milieu ophopende) en toxische
stoffen. Bij brieven van 24 augustus en 19 oktober
2001 heeft de regionaal Inspecteur Milieuhygiëne
Zuid-West mede onder verwijzing naar het hiervoor genoemde
voornemen van de Minister aan verweerder
geadviseerd om de aangevraagde vergunning te weigeren.
Verweerder wijst erop dat mede naar aanleiding
van dit voornemen de aanvrager heeft meegedeeld dat
er een testprogramma zal worden uitgevoerd dat uit
twee fasen zal bestaan. Dit testprogramma wordt uitgevoerd
in onafhankelijke laboratoria en vormt geen
proefproductie. Verder stelt verweerder dat een nadrukkelijk
onderscheid valt te maken tussen vergunningverlening
in het kader van de Wet milieubeheer en het instrument
van de Wet milieugevaarlijke stoffen.
Verweerder erkent dat de exacte eigenschappen van de
stof FR-720 en de risico’s voor het milieu onduidelijk
zijn. Teneinde hierin een beter inzicht te verkrijgen
heeft hij met toepassing van artikel 8.17, eerste lid,
aanhef en onder d, een tijdelijke vergunning verleend
en onderzoeks- en rapportageverplichtingen voorgeschreven.
Met name omdat door het treffen van maatregelen
de emissie van de stof FR-720 naar de lucht
beperkt zal kunnen blijven tot maximaal 1 kilogram per
jaar ziet verweerder geen grond om de vergunning te
weigeren.
Ingevolge artikel 8.17, eerste lid, aanhef en onder
d, van de Wet milieubeheer kan in een vergunning worden
bepaald dat zij slechts geldt voor een daarbij vast
te stellen termijn van ten hoogste vijf jaar, indien dat
nodig is in verband met het ontwikkelen van een beter
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
29
inzicht in de gevolgen van de inrichting voor het milieu.
De Afdeling overweegt dat, zoals in de memorie van
antwoord bij artikel 8.17 van de Wet milieubeheer (Kamerstukken
II, 1989-1990, 21 087, nr. 6, p. 66) is
gesteld, het in de gevallen als bedoeld onder c en d van
het eerste lid van dit artikel vooral dient te gaan om
processen of installaties, waarmee nog onvoldoende
praktijkervaring is opgedaan om al tot een volledig afgerond
c.q. passend voorschriftenpakket te kunnen
komen. Dan moet na afloop van de experimentele fase
worden bezien of het proces of de installatie in bedrijf
kan blijven, dan wel of de voorschriften of beperkingen
moeten worden gewijzigd.
In het onderhavige geval is sprake van een gebrek
aan informatie over de exacte eigenschappen van een
nieuwe in een inrichting te produceren, en via emissie
naar de lucht in het milieu terechtkomende stof, waarvan
het ernstige vermoeden bestaat dat deze zeer nadelige
gevolgen voor het milieu heeft. Bij besluit van 1
maart 2002, Regeling FR-720 WMS, in werking getreden
op 7 maart 2002, heeft de Minister ter uitvoering
van zijn eerder bekendgemaakte en vóór het nemen
van zijn besluit aan verweerder bekende voornemen
verboden om de stof FR-720 te vervaardigen of, al dan
niet verwerkt in een preparaat of product, in Nederland
in te voeren, toe te passen of in handelsvoorraden voorhanden
te hebben onder meer omdat er een ernstig en
onderbouwd vermoeden bestaat van gevaren van de
stof FR-720 voor mens en milieu. Gelet op het voornemen
hiertoe heeft de regionaal Inspecteur Milieuhygiëne
Zuid-West in zijn hiervoor genoemde brieven geadviseerd
om de gevraagde vergunning niet te verlenen.
Voorts blijkt uit het deskundigenbericht dat het op
grond van vergelijking met de stof TBBPA (tetrabroombisfenol
A) verdedigbaar is om de stof FR-720 (tetrabroombisfenol
A bis), tot uit onderzoeken naar onder
meer de chronische effecten van deze stof het tegendeel
mocht blijken, als een potentiële schadelijke stof
te beschouwen. Vanwege de onzekerheid over de exacte
eigenschappen van de stof FR-720 heeft verweerder
gemeend met toepassing van onderdeel d van artikel
8.17, eerste lid, voornoemd, een vergunning te kunnen
verlenen tot en met 31 december 2003. De Afdeling is
echter gelet op de hiervoor gegeven omstandigheden
en mede gelet op de parlementaire stukken die betrekking
hebben op artikel 8.17 van de Wet milieubeheer
van oordeel dat geen sprake is van een situatie waarin
een tijdelijke vergunning kan worden verleend in verband
met het ontwikkelen van een beter inzicht in de
gevolgen van de inrichting voor het milieu. Nu nader
onderzoek voorafgaande aan het bestreden besluit
achterwege is gelaten, is het besluit tevens genomen in
strijd met artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht,
dat vereist dat een besluit zorgvuldig wordt voorbereid.
Het vorenstaande geldt eveneens voor het met
het bestreden besluit samenhangende besluit van de
Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat van 30 november
2001, waarbij een tijdelijke vergunning krachtens
de Wet verontreiniging oppervlaktewateren is verleend,
welk besluit bij uitspraak van heden, no.
20020259/2, door de Afdeling is vernietigd. De Afdeling
ziet in het vorenstaande aanleiding om het gehele
besluit te vernietigen en een beoordeling van de overige
bezwaren van appellanten achterwege te laten.
03-09
ABRS 29 januari 2003, nr. 200201530/1 (GS
Overijssel)
Casus
Oprichtingsvergunning krachtens de Wm voor een
manege, paardenpension en handelstal voor
paarden. De procedure is door verweerders overgenomen
van burgemeester en wethouders van Almelo
omdat de destijds door dit college voor de inrichting
afgegeven vergunning in beroep is
vernietigd door de Afdeling bestuursrechtspraak
vanwege onbevoegdheid om te besluiten. Door het
gebruik van meer dan 50 m 3 tapijtsnippers in de
paardenbak is namelijk sprake van verwijdering
van afvalstoffen in welk geval gedeputeerde staten
het bevoegd gezag zijn. Appellanten vrezen voor
bodemverontreiniging omdat tapijtsnippers als gevaarlijke
afvalstof zijn aan te merken en zij stellen
voorts dat van het ontwerp van het besluit ten onrechte
geen mededeling is gedaan door kennisgeving
in de Staatscourant.
Rechtsvragen
1. Hadden verweerders de procedure moeten
voortzetten door middel van het nemen van een
ontwerp-besluit?
2. Leidt het gebruik van tapijtsnippers tot bodemen
grondwaterverontreiniging?
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

30 Milieu
Uitspraak
ad 1. Verweerders hebben de door B & W gevolgde
procedure voortgezet vanaf het moment
dat moest worden beslist op de bedenkingen
die (destijds) waren ingebracht naar aanleiding
van het ontwerp-besluit van B & W van
Almelo. Verweerders hebben deze bedenkingen
bij hun besluitvorming betrokken maar
zelf geen ontwerp-besluit genomen. Op de
aan een vernietigd besluit ten grondslag liggende
bestuurlijke procedure kan bij het opnieuw
voorzien worden teruggevallen, tenzij
herstel van de gebreken noopt tot het opnieuw
doorlopen van de procedure of tot
aanvulling van die procedure. De reden voor
vernietiging van het besluit van B & W van
Almelo is gelegen in een bevoegdheidsgebrek.
Het systeem van de Awb en Wm brengen
in een dergelijk geval met zich dat de
eerste procedure niet mede ten grondslag
kan worden gelegd aan het hernieuwde besluit,
maar dat bij de voorbereiding van dit
nieuwe besluit opnieuw toepassing moet
worden gegeven aan de paragrafen 3.5.2
t/m 3.5.5 van de Awb. Nu verweerders naar
aanleiding van de uitspraak van de Afdeling
een nieuw besluit hebben genomen zonder
daaraan voorafgaand een ontwerp-besluit
op te stellen en ter inzage te leggen, is gehandeld
in strijd met het systeem van de
wet.
ad 2. Met verwijzing naar het deskundigenbericht
van de StAB meent de Afdeling dat verweerders
zich in redelijkheid op het standpunt
hebben kunnen stellen dat het toepassen
van tapijtsnippers in de paardenbak, gelet
op de constructie ervan, niet leidt tot zodanige
bodem- en grondwaterverontreiniging
dat de vergunning om die reden geweigerd
had moeten worden dan wel nadere voorschriften
aan de vergunning hadden moeten
worden verbonden.
Wet milieubeheer, artikelen 8.10 en 8.11
Algemene wet bestuursrecht, paragrafen 3.5.2
t/m 3.5.5
Bij besluit van 18 december 2001 heeft het college
van gedeputeerde staten van Overijssel (verweerder)
krachtens de Wet milieubeheer – voorzover hier van
belang – vergunning verleend voor het oprichten en in
werking hebben van een manege, paardenpension en
handelstal voor paarden.
Overwegingen
Op 24 februari 1999 is bij het college van burgemeester
en wethouders van Almelo (hierna: het college)
een aanvraag om een oprichtingsvergunning ingediend
voor een, feitelijk reeds bestaande,
paardenhouderij. Het college heeft bij besluit van 3
augustus 1999 krachtens de Wet milieubeheer vergunning
verleend voor 13 volwassen paarden, 1
paard in opfok en 14 volwassen pony’s. De Afdeling
heeft dit besluit bij uitspraak van 14 mei 2001, nummer
199902343/1, vernietigd vanwege een bevoegdheidsgebrek.
De Afdeling oordeelde dat de tapijtsnippers
die de bodem van de paardrijbak
bedekken, moeten worden beschouwd als afvalstof
en dat, nu meer dan 50 m 3 tapijtsnippers in de
paardrijbak als bodembedekker is toegepast, niet het
college, maar verweerder het bevoegd gezag is om te
beslissen op de aanvraag. Naar aanleiding van deze
uitspraak heeft verweerder vervolgens de behandeling
van de aanvraag overgenomen en heeft hij bij het
thans bestreden besluit – onder het stellen van een
aantal nieuwe voorschriften – opnieuw vergunning
verleend.
Appellanten stellen in hun beroepschrift allereerst
dat moet worden gevreesd voor bodemvervuiling als
gevolg van het uitlogen van de als bodembedekker dienende
tapijtsnippers, door deze buiten, zonder enige
bodembeschermende voorzieningen toe te passen. In
verband hiermee voeren zij aan dat de tapijtsnippers
moeten worden aangemerkt als gevaarlijke afvalstof en
dat niet is aangetoond dat het op de bodem brengen
van tapijtsnippers milieuhygiënisch gezien verantwoord
is.
Verweerder heeft met betrekking tot het gebruik van
tapijtsnippers voorschriften in de vergunning opgenomen,
waarin onder meer is bepaald dat onder de tapijtsnippers
worteldoek moet worden toegepast. Hij
acht het voorschrijven van verdergaande maatregelen
ter voorkoming van bodemvervuiling niet nodig, nu
aan de toepassing van tapijtsnippers als bodembedekkingsmateriaal
in manegebakken naar zijn mening
geen milieuhygiënische bezwaren zijn verbonden. Hij
verwijst in dit verband naar een rapport van het Rijks-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
31
instituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne
(hierna: RIVM) van december 1994.
Niet in geschil is, en ook de Afdeling gaat daar
– mede gelet op het deskundigenbericht van de StAB –
van uit, dat ten tijde van het nemen van het bestreden
besluit de tapijtsnippers gezien het gehalte aan antimoonverbindingen
op grond van het Besluit aanwijzing
gevaarlijke afvalstoffen als gevaarlijk afval moesten
worden beschouwd.
In het RIVM-rapport, waarop verweerder zich bij de
beoordeling van het aspect bodemvervuiling onder
meer heeft gebaseerd, zijn de resultaten neergelegd
van een onderzoek dat is uitgevoerd bij versnipperde,
uit polyester samengestelde, autobekledingsmaterialen
voor het ophogen/opvullen van maneges. Het RIVM
heeft met name de gehaltes antimoontrioxide, welke
stof als brandvertrager en als katalysator bij het maken
van polyester wordt gebruikt, onderzocht. Uit het
onderzoek is gebleken dat bij gebruik van de tapijtsnippers
nauwelijks uitloging van antimoon naar de bodem
plaatsvindt. De Afdeling ziet geen reden om aan te
nemen dat de onderzoeksresultaten onjuist of onvolledig
zijn. Voorts valt niet in te zien waarom verweerder,
nu in de inrichting soortgelijk materiaal wordt toegepast
als betrokken in het RIVM-onderzoek, nader
onderzoek naar de uitloogbaarheid van antimoon dan
wel andere schadelijke stoffen naar de bodem en het
grondwater, zoals appellanten verlangen, had moeten
verrichten. Daarbij neemt de Afdeling in aanmerking
het deskundigenbericht van de StAB, waarin is vermeld
dat als antimoon uitloogt, als gevolg van hemelwater
en paardenurine, het om verwaarloosbare hoeveelheden
gaat, die door het grondwater onmiddellijk
worden verdund en verspreid. Bovendien zal – zo blijkt
uit het deskundigenbericht – eventueel verontreinigd
hemelwater als gevolg van uitloging van antimoon dan
wel van zware metalen grotendeels via de drains onder
de paardenbak, die in staat zijn het inzijgend hemelwater
af te vangen, worden afgevoerd naar putten en vervolgens
op het riool worden geloosd, zodat eventuele
verontreiniging van de bodem en het grondwater tot
een (verwaarloosbaar) minimum zal worden beperkt.
Gelet op deze bevindingen van de StAB, waarvan
niet is gebleken dat ze onjuist zijn, heeft verweerder in
redelijkheid het standpunt kunnen innemen dat het
toepassen van tapijtsnippers in de paardenbak, gelet
op de constructie ervan, niet leidt tot zodanige bodemen
grondwaterverontreiniging dat de vergunning om die
reden geweigerd had moeten worden dan wel dat nadere
voorschriften aan de vergunning hadden moeten
worden verbonden. Daarbij merkt de Afdeling nog op
dat verweerder in 2001 onderzoek heeft laten verrichten
naar de grond onder de snipperbak. Uit dit onderzoek
van ACMAA B.V. blijkt dat de grond waarop de tapijtsnippers
zijn aangebracht, niet verontreinigd is.
Appellanten stellen verder in hun beroepschrift dat van
het ontwerp van het besluit ten onrechte geen mededeling
is gedaan door kennisgeving in de Staatscourant.
Bij uitspraak van 14 mei 2001, nummer
199902343/1, heeft de Afdeling – zoals onder 2.1
reeds vermeld – het besluit van het college van 3 augustus
1999 vernietigd, omdat niet het college maar
verweerder het bevoegd gezag was om een beslissing
op de aanvraag te nemen. De verplichting om opnieuw
in de zaak te voorzien naar aanleiding van de in deze
uitspraak vervatte vernietiging berustte derhalve bij
verweerder. Uit de stukken blijkt dat verweerder de
door het college gevolgde procedure, zoals geregeld in
de paragrafen 3.5.2 tot en met 3.5.5 van de Algemene
wet bestuursrecht, heeft voortgezet vanaf het moment
dat moest worden beslist op de bedenkingen die waren
ingebracht naar aanleiding van het ontwerp-besluit,
opgesteld door het college. Verweerder heeft deze bedenkingen
bij zijn besluitvorming betrokken, maar
heeft – zo heeft hij ter zitting bevestigd – zelf geen ontwerpbesluit
genomen.
Op de aan een vernietigd besluit ten grondslag liggende
bestuurlijke procedure kan bij het opnieuw voorzien
door het bestuur worden teruggevallen, tenzij herstel
van de gebreken noopt tot het opnieuw doorlopen
van de procedure of tot aanvulling van die procedure.
De reden voor vernietiging van het besluit van 3 augustus
1999 is gelegen in het feit dat dit besluit door
het college onbevoegd is genomen, nu de inrichting
valt onder categorie 28.6, onder b, van bijlage I behorende
bij het Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer.
Het systeem van de Wet milieubeheer en
de Algemene wet bestuursrecht brengt in een dergelijk
geval met zich dat de eerste procedure niet mede ten
grondslag kan worden gelegd aan het hernieuwde besluit,
maar dat bij de voorbereiding van dit besluit opnieuw
toepassing moet worden gegeven aan de paragrafen
3.5.2 tot en met 3.5.5 van de Algemene wet
bestuursrecht. Nu verweerder naar aanleiding van de
uitspraak van de Afdeling een nieuw besluit op de aanvraag
heeft genomen, zonder dat hij daaraan voorafgaand
een ontwerpbesluit heeft opgesteld en ter inzage
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

34 Milieu
2001, nummer 199903825/2. Volgens appellanten
sub 1 betekent dit dat ten tijde van het nemen van het
bestreden besluit geen vigerend ruimtelijk plan voorhanden
was dat als eerste voorzag in de oprichting van
het windturbinepark en waarvoor een milieu-effectrapport
(MER) is opgesteld.
Appellanten sub 2 stellen dat het MER ‘Streekplanuitwerking
windmolenlocaties provincie Flevoland’ van
27 september 1995 niet representatief is, omdat daarin
de gevolgen van een opstelling van twee rijen met
16 turbines zijn onderzocht, in plaats van de vergunde
enkele rij met 17 turbines. Zij betogen dat het MER ten
onrechte niet alle informatie bevat die noodzakelijk is
voor de beslissing op de aanvraag om een vergunning
krachtens de Wet milieubeheer. Zij vinden dat verweerder
vergunninghoudster had moeten verplichten tot het
opstellen van een afzonderlijk MER.
Verweerder stelt zich op het standpunt dat geen beoordeling
behoefde te worden uitgevoerd of voor de voorgenomen
activiteit een MER moest worden opgesteld.
In dit verband voert hij aan dat in het MER ‘Streekplanuitwerking
windmolenlocaties provincie Flevoland’ de
onderhavige locatie reeds is beoordeeld op mogelijke
milieueffecten ten gevolge van de realisering van een
windturbinepark. Volgens hem voorziet de streekplanuitwerking
als eerste in de mogelijke oprichting daarvan.
Ter zitting heeft verweerder er blijk van gegeven
dat hij de omstandigheid dat de streekplanuitwerking
zou zijn ingetrokken niet heeft betrokken bij zijn beslissing
om geen MER-beoordeling te verrichten.
Ingevolge artikel 7.4, eerste lid, van de Wet milieubeheer
worden bij algemene maatregel van bestuur de
activiteiten aangewezen ten aanzien van elk waarvan
het bevoegd gezag krachtens de artikelen 7.8b en 7.8d
moet bepalen of voor de desbetreffende activiteit, vanwege
de bijzondere omstandigheden waaronder zij
wordt ondernomen, een milieu-effectrapport moet worden
gemaakt.
In categorie 22.2 van onderdeel D van de bijlage,
behorende bij het Besluit milieu-effectrapportage
1994 wordt als MER-beoordelingsplichtige activiteit,
bedoeld in artikel 7.4, eerste lid, aangewezen: de oprichting,
wijziging of uitbreiding van één of meer met
elkaar samenhangende installaties voor het opwekken
van elektriciteit door middel van windenergie, in gevallen
waarin de activiteit betrekking heeft op een gezamenlijk
vermogen van 10 megawatt (elektrisch) per
jaar of meer, of 10 molens of meer. Als besluiten ten
aanzien waarvan de MER-beoordelingsplicht geldt,
worden in categorie 22.2 aangewezen: de vaststelling
van een ruimtelijk plan dat als eerste in de mogelijke
oprichting, wijziging of uitbreiding voorziet, dan wel,
bij het ontbreken daarvan, de besluiten waarop afdeling
3.5 van de Algemene wet bestuursrecht en afdeling
13.2 van de Wet milieubeheer van toepassing zijn.
Ingevolge artikel 7.8a, eerste lid, van de Wet milieubeheer
moet degene die een activiteit onderneemt
waarvoor een m.e.r.-beoordelingsplicht geldt, en die
voornemens is een verzoek in te dienen tot het nemen
van een besluit ten aanzien waarvan een m.e.r.-beoordelingsplicht
geldt, dat voornemen schriftelijk mededelen
aan het bevoegd gezag.
Ingevolge artikel 7.28, tweede lid, van de Wet milieubeheer
moet het bevoegd gezag de aanvraag buiten
behandeling laten indien een besluit als bedoeld in artikel
7.8a krachtens wettelijk voorschrift op aanvraag
wordt genomen en
a. bij het indienen van de aanvraag geen afschrift is
gevoegd van de beslissing krachtens artikel 7.8b,
eerste lid, inhoudende dat geen milieu-effectrapport
behoeft te worden gemaakt, of
b. bij het indienen van de aanvraag geen milieu-effectrapport
is overgelegd.
Niet in geschil is dat de onderhavige activiteit betrekking
heeft op de oprichting van met elkaar samenhangende
installaties voor het opwekken van elektriciteit
door middel van windenergie met een gezamenlijk vermogen
van 10 megawatt (elektrisch) per jaar of meer,
en tevens bestaande uit 10 molens of meer, waarvoor
een MER-beoordelingsplicht geldt in de zin van artikel
7.4 van de Wet milieubeheer.
De Afdeling stelt voorop dat moet worden onderzocht
of de streekplanuitwerking kon worden aangemerkt
als ruimtelijk plan dat als eerste voorziet in de
activiteit als bedoeld in categorie 22.2 van bijlage D
van het Besluit milieu-effectrapportage 1994. Daarvoor
is het volgende van belang.
De Afdeling heeft zich in haar uitspraak – die een
streekplan betrof – van 10 maart 1998, nummer
E01.96.0014 (BR 1998, p. 929 en Gst. 1999, 7110,
7) gebogen over de vraag welk ruimtelijk plan moest
worden aangemerkt als eerste ruimtelijk plan dat voorziet
in de activiteit, in dat geval de mogelijkheid van
woningbouw, in de zin van het Besluit milieu-effectrapportage
1994. Zij heeft daarbij bepalend geacht dat
het van belang zijnde onderdeel van het streekplan een
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

36 Milieu
aan de milieu-inspectie. In plaats daarvan zou een
maandelijkse lijst zijn toegezonden waarmee verweerder
beoogt de milieu-inspectie op de hoogte te
houden van genomen ontwerp-besluiten over inrichtingen.
Met het systeem van ‘maandelijkse
lijsten’ wordt niet gegarandeerd dat de inspectie
de gelegenheid krijgt om tijdig advies uit te brengen.
Door het hanteren van dit systeem is gehandeld
in strijd met de wet.
Wet milieubeheer, artikel 8.7, lid 1, onder a
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 3:21 en
3:23
Bij besluit van 4 december 2001 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Nijmegen (verweerder)
krachtens de Wet milieubeheer aan de besloten
vennootschap met beperkte aansprakelijkheid ‘Container
Terminal Nijmegen b.v.’ een revisievergunning als
geregeld in artikel 8.4, eerste lid, van deze wet verleend
voor een containerterminal.
Overwegingen
Appellante stelt dat een aantal stukken ten onrechte
niet ter inzage is gelegd met het ontwerp van het bestreden
besluit. Het betreft een overzicht van niet ter
inzage gelegde stukken, de ‘Verkeersstudie Noordhavenkanaal’,
het rapport ‘Route voor ontsluiting van
EPON-terrein’, de ‘Leidraad vergunningverlening voor
de opslag van verpakte gevaarlijke stoffen bij stuwadoorsbedrijven’
en het advies van de brandweer. Voorts
zou de Inspecteur Milieuhygiëne geen kopie van het
ontwerp van het besluit hebben ontvangen.
Ingevolge artikel 3:21, eerste lid, van de Awb worden
met het ontwerp van het besluit ter inzage gelegd:
a. een exemplaar van de aanvraag met de daarbij behorende
stukken;
b. indien vooroverleg over de aanvraag heeft plaatsgehad,
een verslag daarvan;
c. de rapporten en adviezen die in verband met het
ontwerp zijn uitgebracht, voorzover deze redelijkerwijs
nodig kunnen zijn voor een beoordeling van het
ontwerp;
d. een overzicht van de niet ter inzage gelegde rapporten
en adviezen en, voorzover redelijkerwijs nodig
voor een beoordeling van het ontwerp, van de eerder
genomen, nog van kracht zijnde besluiten die hetzelf
de onderwerp betreffen, waarbij vermeld wordt waar
en wanneer deze stukken kunnen worden ingezien.
Ingevolge artikel 8.7, eerste lid, onder a, van de Wet
milieubeheer stelt het bevoegd gezag de inspecteur in
de gelegenheid hem advies uit te brengen over het ontwerp
van de beschikking op de aanvraag om een vergunning.
Ingevolge artikel 3:23, eerste lid, van de Awb zenden
de adviserende bestuursorganen hun advies aan
het bestuursorgaan binnen vier weken na de dag waarop
het ontwerp ter inzage is gelegd.
Met betrekking tot de ‘Verkeersstudie Noordhavenkanaal’
en het rapport ‘Route voor ontsluiting van
EPON-terrein’ stelt verweerder dat dit documenten zijn
die niet specifiek voor de onderhavige vergunningaanvraag
maar vanuit een andere achtergrond zijn opgesteld.
Zij hebben een breder karakter dan de effecten
die door de inrichting van vergunninghoudster worden
veroorzaakt. De landelijke ‘Leidraad vergunningverlening
voor de opslag van verpakte gevaarlijke stoffen bij
stuwadoorsbedrijven’ mag volgens verweerder dermate
algemeen bekend en verkrijgbaar worden verondersteld
dat terinzagelegging niet vereist is. Ten aanzien van het
advies van de Regionale brandweer Nijmegen en Omstreken
stelt verweerder dat dit niet ter inzage is gelegd,
nu de voorschriften die worden geadviseerd ter
voorkoming van nadelige gevolgen voor het milieu in de
beschikking zijn opgenomen. De beoordeling van het
ontwerp is volgens hen daarom goed mogelijk zonder
terinzagelegging van het advies.
De Afdeling overweegt dat uit de stukken en het
verhandelde ter zitting is gebleken dat de ‘Verkeersstudie
Noordhavenkanaal’, het rapport ‘Route voor ontsluiting
van EPON-terrein’ en de ‘Leidraad vergunningverlening
voor de opslag van verpakte gevaarlijke
stoffen bij stuwadoorsbedrijven’ geen rapporten en adviezen
betreffen die zijn uitgebracht in verband met het
ontwerp. Gelet op artikel 3:21, eerste lid, van de Awb
waren verweerders derhalve niet gehouden deze stukken
met het ontwerp ter inzage te leggen en hoefden zij
die evenmin te plaatsen op een met het ontwerp ter inzage
te leggen overzicht van niet ter inzage gelegde
rapporten en adviezen.
Met betrekking tot het advies van de Regionale
brandweer Nijmegen en omstreken overweegt de Afdeling
dat dit advies in verband met het ontwerp is uitgebracht.
De enkele omstandigheid dat verweerder de in
dit advies aanbevolen voorschriften in het ontwerp van
het besluit hebben opgenomen, brengt niet met zich dat
dit advies niet langer een advies is dat redelijkerwijs
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
37
nodig kan zijn voor de beoordeling van het ontwerp. Immers,
zonder het genoemde advies ter inzage te leggen is
voor derden onduidelijk welke voorschriften nu door de
brandweer zijn geadviseerd zijn en welke niet. Evenmin
is duidelijk of de brandweer naast de genoemde voorschriften
verder nog iets heeft geadviseerd en zo ja, wat
dat is. Nu verweerder dit advies niet met het ontwerp
van het besluit ter inzage heeft gelegd, is het bestreden
besluit in zoverre derhalve genomen in strijd met artikel
3:21, eerste lid, aanhef en onder c, van de Awb.
Met betrekking tot de vraag of de Regionale Inspecteur
Milieuhygiëne (verder te noemen: de Inspecteur)
een kopie van het ontwerp van het besluit heeft ontvangen,
overweegt de Afdeling het volgende. Bij de
stukken bevindt zich een brief van verweerder van 22
augustus 2001, waarin de geadresseerde wordt medegedeeld
dat bijgaand een afschrift van het ontwerp van
het besluit wordt toegezonden. Voorts wordt de geadresseerde
in die brief in de gelegenheid gesteld adviezen
of bedenkingen in te dienen naar aanleiding van
het ontwerp. Op de verzendlijst bij deze brief komt de
Inspecteur evenwel niet voor. Ter zitting heeft verweerder
bevestigd dat het ontwerp van het besluit niet is
toegestuurd aan de Inspecteur. Daarentegen worden
volgens verweerder, conform een door de Inspectie Milieuhygiëne
onder bevoegde gezagsorganen verspreid
verzoek, maandelijks lijsten verzonden waarop is vermeld
ten aanzien van welke inrichtingen een (ontwerp-)
besluit is genomen. Op deze lijsten wordt de naam van
de betreffende inrichting en de datum van de aanvraag
vermeld. Ook in dit geval zou de Inspecteur via een
dergelijke maandelijkse lijst door verweerder attent zijn
gemaakt op het ontwerp van het besluit. Ter zitting
heeft verweerder desgevraagd niet kunnen aangeven
op welke datum deze maandelijkse lijst aan de Inspecteur
is verzonden.
De Afdeling overweegt dat artikel 3:23, eerste lid,
van de Awb met zich brengt dat de Inspecteur in de gelegenheid
moet worden gesteld om zijn advies over het
ontwerp van het besluit uit te brengen binnen vier
weken na de dag waarop dat ontwerp ter inzage is gelegd.
Met de hiervoor omschreven praktijk van de
maandelijkse lijsten is evenwel niet gegarandeerd dat
de Inspecteur op een dusdanig tijdstip op de hoogte
wordt gebracht van het bestaan van het ontwerp van
het besluit, dat hij nog in de gelegenheid is binnen de
genoemde termijn van vier weken een advies uit te
brengen over het ontwerp van het besluit. Doordat de
lijsten maandelijks worden verstuurd, is het zelfs niet
uitgesloten dat de Inspecteur eerst nadat de termijn
van artikel 3:23, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht
is verstreken, op de hoogte raakt van het
bestaan van het ontwerp. Hierdoor wordt de mogelijkheid
om tijdig over het ontwerp te adviseren illusoir.
Gelet op het vorenstaande is de Afdeling van oordeel
dat de praktijk van de maandelijkse verzending van
lijsten zoals boven omschreven in strijd is met artikel
8.7, eerste lid, onder a, van de Wet milieubeheer. Nu
verweerder de Inspecteur in dit geval met een dergelijke
lijst op de hoogte heeft gesteld van het bestaan
van het ontwerp van het besluit, moet worden geoordeeld
dat verweerder in strijd met voornoemd artikellid
heeft gehandeld.
Aangezien niet valt uit te sluiten dat belanghebbenden
door bovengenoemde schendingen van artikel
3:21, eerste lid, aanhef en onder c, van de Awb en artikel
8.7, eerste lid, onder a, van de Wet milieubeheer
zijn benadeeld, ziet de Afdeling geen aanleiding het bestreden
besluit met toepassing van artikel 6:22 van de
Algemene wet bestuursrecht in stand te laten.
Nu het bestreden besluit vanwege het vorenstaande
reeds in zijn geheel voor vernietiging in aanmerking
komt, ziet de Afdeling geen aanleiding de overige beroepsgronden
te bespreken.
03-13
ABRS 19 februari 2003, nr. 200002139/2 (Minister
VROM)
Casus
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een schietterrein van defensie. Appellanten
vrezen geluidshinder en voeren in dit verband aan
dat ten onrechte alleen een maximum is gesteld
aan het aantal te lossen schoten per jaar. Verweerder
heeft ter beoordeling van militair schietlawaai
een door hem ontwikkeld beleidsstandpunt gehanteerd,
hetwelk is vastgelegd in een notitie van 17
oktober 2002. In dit beleidsstandpunt wordt voor
wat betreft de beoordeling van militair schietlawaai
aangesloten bij de beoordelingssystematiek
van wegverkeerslawaai dat als even hinderlijk
wordt ervaren. Aangezien de berekening van de
equivalente geluidsbelasting (Leq) vanwege weg-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

38 Milieu
verkeerslawaai is gebaseerd op de berekening van
de jaargemiddelde geluidsbelasting is ook in het
beleidsstandpunt voor het schietlawaai voor dit
uitgangspunt gekozen.
Rechtsvraag
Is het beleidsstandpunt van verweerder in strijd
met het recht?
Uitspraak
De beoordelingsmaat heeft (uitsluitend) betrekking
op de jaargemiddelde geluidsbelasting. Aan een
waarde die een (jaar)gemiddelde weergeeft is inherent
dat de op een bepaalde dag werkelijk optredende
geluidsbelasting naar boven of beneden kan afwijken
van dat gemiddelde. Indien deze afwijkingen
noch in de aanvraag noch in de vergunning zijn beperkt,
bijvoorbeeld door het limiteren van het aantal
schoten per dag, kan niet worden uitgesloten dat op
een bepaalde dag een veel hogere geluidsbelasting
optreedt dan de jaargemiddelde geluidsbelasting.
De gehanteerde beoordelingsmaat geeft daarom
geen volledig beeld van de geluidshinder ten gevolge
van schietlawaai. Nu een norm ontbreekt voor de
geluidsbelasting per dag kan het beleidsstandpunt
in redelijkheid niet toereikend worden geacht.
Wet milieubeheer, artikel 8.11, derde lid
Bij besluit van 8 maart 2000 heeft de Minister van
VROM (verweerder) krachtens de Wet milieubeheer
aan de Minister van Defensie (hierna: vergunninghouder)
een revisievergunning als geregeld in artikel 8.4,
eerste lid, van deze wet verleend voor het schietterrein
Witten, kadastraal bekend gemeente Assen.
Overwegingen
Appellanten sub 1, 2 en 3 vrezen in de eerste plaats
geluidhinder als gevolg van het gebruik van de schietbanen.
Kort weergegeven voeren zij in dit verband
onder meer aan dat ten onrechte alleen een maximum
is gesteld aan het aantal te lossen schoten per jaar; volgens
hen had ook aan het aantal schoten per dag een
maximum moeten worden gesteld. Verder stellen appellanten
dat aan de vergunning geluidgrenswaarden
als doelvoorschriften hadden moeten worden verbonden
en twijfelen appellanten sub 1 aan de juistheid van
de rekenmethodes die ten grondslag liggen aan het ter
zake uitgebrachte geluidrapport.
Ingevolge verklaring 5.1 van de aanvraag, die blijkens
het bestreden besluit onderdeel uitmaakt van de vergunning,
worden – kort weergegeven – binnen acht
maanden na het onherroepelijk worden van het bestreden
besluit de in het bij de aanvraag gevoegde geluidrapport
van 28 juli 1994 beschreven geluidreducerende
maatregelen aan de schietbanen getroffen. Blijkens
dit geluidrapport leiden deze maatregelen ter hoogte
van de dichtstbijgelegen woningen van derden tot een
geluidniveau van het level rating sound (Lr) van maximaal
55 dB(A) gedurende de dagperiode en maximaal
50 dB(A) gedurende de avondperiode.
Ingevolge vergunningvoorschrift 7 mogen in de inrichting
per kalenderjaar per type wapen gedurende de
dag- casu quo de avondperiode niet meer schoten worden
gelost dan in dit voorschrift aangegeven.
Ter gelegenheid van het horen voor het geven van
inlichtingen is gebleken dat verweerder voor de beoordeling
van militair schietlawaai in een bestendige bestuurspraktijk
een door hem ontwikkeld beleidsstandpunt
hanteert, dat door hem recent is neergelegd in
een notitie van 17 oktober 2002 (hierna: het beleidsstandpunt).
In paragraaf 5.1 van het beleidsstandpunt wordt
gesteld dat bij de opzet van de beoordelingssystematiek
voor militair schietlawaai is gekozen voor het uitdrukken
van deze geluidbelasting als een functie van
wegverkeerslawaai dat als even hinderlijk wordt ervaren,
omdat van deze laatste vorm van geluid reeds veel
informatie bekend is over de dosis-effectrelaties. Aangezien
de berekening van de equivalente geluidbelasting
(Leq) vanwege wegverkeerslawaai is gebaseerd
op de berekening van de jaargemiddelde geluidbelasting,
is in het beleidsstandpunt ook voor het schietlawaai
de jaargemiddelde geluidbelasting als uitgangspunt
genomen voor de beoordeling van de optredende
geluidhinder. Voorts is volgens verweerder de periode
van een jaar geschikt om de gedurende een langere periode
vanwege schietlawaai ondervonden hinder te
kunnen beoordelen. Volgens het beleidsstandpunt
wordt het geluidniveau vanwege militair schietlawaai
(in de dagperiode) op adequate wijze uitgedrukt door
middel van de formule: Lr = Lknal + 10lg (N) – 66,1 –
D + C, waarbij N staat voor het aantal schoten dat per
jaar wordt afgevuurd (gegeven het gebruik van een bepaald
type wapen, is dit de enige variabele factor bij de
bepaling van het geluidniveau); de factoren D en C staan
voor respectievelijk de dempings- en de correctiefactoren.
Dat de aldus bepaalde waarde van de jaarge-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
39
middelde geluidbelasting vanwege schietlawaai qua
dosis-effectrelaties getalsmatig kan worden vergeleken
met de Leq-waarde vanwege wegverkeerslawaai, blijkt
volgens verweerder uit onderzoek dat is verricht door
het Instituut voor Zintuigfysiologie TNO en door TNO
Technische Menskunde, welk onderzoek een vervolg is
op het onderzoek dat ten grondslag heeft gelegen aan
het rapport van de Interdepartementale Commissie Geluidhinder
BG-HR-10-01 uit 1979. De resultaten van
dit vervolgonderzoek zijn neergelegd in onder meer de
rapporten IZF 1985-24, IZF 1992 A-13 en TM-98-
A050 (hierna: de TNO-rapporten).
Ook voor de beoordeling van de aanvaardbaarheid
van een bepaalde waarde van het Lr wordt in het beleidsstandpunt
aansluiting gezocht bij het wegverkeerslawaai.
Ter motivering hiervan wordt in paragraaf
6.2 van het beleidsstandpunt gesteld dat, nu de dosiseffectrelaties
van de geluidbelasting vanwege militair
schietlawaai en wegverkeerslawaai getalsmatig kunnen
worden vergeleken, het voor de hand ligt om voor
dezelfde normstellingssystematiek te kiezen. Op grond
van deze overweging is in het beleidsstandpunt aangesloten
bij de systematiek voor de beoordeling van geluidhinder
in zones langs wegen, zoals die is geregeld
in de Wet geluidhinder. Dit heeft geleid tot het in hoofdstuk
7 van het beleidsstandpunt neergelegde beoordelingskader
voor het Lr:
– 50 dB(A) als basisbeschermingsniveau voor nieuwe
situaties en als streefwaarde voor bestaande situaties;
– 55 dB(A) als richtwaarde voor het maximaal toelaatbare
Lr voor bestaande situaties en voor bijzondere
nieuwe situaties;
– 60 dB(A) als richtwaarde voor het maximaal toelaatbare
Lr voor bijzondere bestaande situaties, en
– 70 dB(A) als waarde die in geen geval mag worden
overschreden.
Met betrekking tot de vraag of de in het beleidsstandpunt
gehanteerde beoordelingsmaat Lr de geluidhinder
vanwege militair schietlawaai adequaat uitdrukt, overweegt
de Afdeling als volgt.
De beoordelingsmaat heeft (uitsluitend) betrekking
op de jaargemiddelde geluidbelasting. De Afdeling acht
op zichzelf voldoende aannemelijk dat deze belasting
juist wordt berekend en dat de waarde van Lr – als
jaargemiddelde – qua dosis-effectrelatie getalsmatig
kan worden vergeleken met de getalswaarde van het
Leq van wegverkeerslawaai. In zoverre bestaat geen
aanleiding voor het oordeel dat verweerder op dit punt
niet van de juistheid van de TNO-rapporten heeft kunnen
uitgaan.
Vervolgens rijst evenwel de vraag of het aldus bepaalde
Lr een volledig beeld geeft van de door het
schieten veroorzaakte geluidhinder. Aan een waarde
die een (jaar)gemiddelde weergeeft is inherent dat de
op een bepaalde dag werkelijk optredende geluidbelasting
naar boven of beneden kan afwijken van dat gemiddelde.
Indien deze afwijkingen noch in de aanvraag
noch in de vergunning zijn beperkt, bijvoorbeeld door
het limiteren van het aantal schoten per dag, kan niet
worden uitgesloten dat – mede vanwege de eigen aard
van schietlawaai, dat grote variaties in het geluidniveau
kent – op een bepaalde dag een veel hogere geluidbelasting
optreedt dan de jaargemiddelde geluidbelasting.
Naar het oordeel van de Afdeling is niet
aannemelijk dat deze op een bepaalde dag werkelijk
optredende geluidbelasting niet afzonderlijk van belang
is voor de hinderbeleving ten gevolge van het schietlawaai.
Evenmin is aannemelijk geworden dat deze hinderbeleving
reeds zou zijn verdisconteerd in de gemiddelde
jaarmaat van het schietlawaai. Daarom moet
worden geoordeeld dat de gehanteerde beoordelingsmaat
Lr geen volledig beeld geeft van de geluidhinder
ten gevolge van schietlawaai. Het bepalen van de jaargemiddelde
geluidbelasting van het schieten is daarom
naar het oordeel van de Afdeling niet voldoende om te
kunnen oordelen dat de nadelige gevolgen voor het milieu
die de inrichting kan veroorzaken zijn betrokken bij
de beoordeling van de aanvraag; voorzover de daadwerkelijk
optredende geluidbelasting van het schieten
uitstijgt boven dit gemiddelde, dient ook die geluidbelasting
te worden beoordeeld. Nu in het beleidsstandpunt
is miskend dat voor een goede beoordeling van de
nadelige gevolgen voor het milieu niet kan worden volstaan
met de beoordeling van de jaargemiddelde geluidbelasting
van het schieten alleen, is het beleidsstandpunt
in zoverre niet in overeenstemming met
artikel 8.8, eerste lid, aanhef en onder b, van de Wet
milieubeheer.
Met betrekking tot de vraag of de in het beleidsstandpunt
gehanteerde normering in overeenstemming
is met artikel 8.11, derde lid, van de Wet milieubeheer,
overweegt de Afdeling als volgt.
Met betrekking tot de geluidbelasting op dagbasis
overweegt de Afdeling dat de beoordelingssystematiek
is gebaseerd op de jaargemiddelde geluidbelasting en
in zoverre niet kan worden gehanteerd bij de beoorde-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

40 Milieu
ling van de op een dag werkelijk optredende geluidbelasting.
Nu een norm ontbreekt voor de geluidbelasting
per dag, kan het beleidsstandpunt in redelijkheid niet
toereikend worden geacht. In zoverre is het beleidsstandpunt
dan ook niet in overeenstemming met artikel
8.11, derde lid, van de Wet milieubeheer.
Dit zo zijnde laat de Afdeling ten aanzien van de
normering waaraan de jaargemiddelde belasting wordt
getoetst overigens in het midden of, zoals in het beleidsstandpunt
wordt vermeld, het toetsingskader van
de Wet milieubeheer kan worden vervangen door de
toetsingssystematiek van de Wet geluidhinder. Anders
dan de Wet milieubeheer gaat deze systematiek uit van
wettelijke normen voor de aanvaardbare geachte geluidbelasting
als gevolg van, bijvoorbeeld, wegen,
waarbij al naar gelang de situatie differentiaties zijn
aangebracht en waarbij is voorzien in het van overheidswege
treffen van geluidwerende maatregelen.
Het bestreden besluit is gebaseerd op het beleidsstandpunt.
Daarbij is de op een dag werkelijk optredende,
boven het jaargemiddelde uitstijgende, geluidbelasting
vanwege het schietlawaai niet bepaald en
niet getoetst. In het bestreden besluit is deze geluidbelasting
ook niet aanvullend bepaald en beoordeeld. Het
bestreden besluit is hierom in strijd met artikel 3:2 van
de Algemene wet bestuursrecht en de artikelen 8.8,
eerste lid, aanhef en onder b, en 8.11, derde lid, van
de Wet milieubeheer.
Gelet op het voorgaande zijn de beroepen, voorzover
ontvankelijk, gegrond. Het bestreden besluit dient
te worden vernietigd.
De Afdeling vindt het aannemelijk dat ook de op zo’n
dag optredende hogere geluidsbelasting van belang is
voor de hinderbeleving van het schietlawaai. De Afdeling
oordeelt dan ook dat de gehanteerde beoordelingsmaat
geen volledig beeld geeft van de geluidshinder.
De Afdeling is van oordeel dat, omdat er een norm ontbreekt
voor de geluidsbelasting per dag, het beleidsstandpunt
niet toereikend is en niet in overeenstemming
is met art. 8.11, derde lid van de Wm.
Dit kan gevolgen hebben voor de nog in te voeren
beoordelingsmaat Lden. Ook deze maat is gebaseerd
op een jaargemiddelde en spreekt zich niet uit over de
geluidsbelasting per dag. Indien de door de Afdeling ingezette
lijn ook geldt voor het Lden, dan dient het bevoegde
gezag zich ook uit te spreken over de te verwachte
hinder op die dagen dat de geluidsbelasting
hoger zal zijn dan het jaargemiddelde.
De Afdeling spreekt zich in de overwegingen niet expliciet
uit over het door haar opgeworpen punt of met het
beleidsstandpunt het toetsingskader van de Wm vervangen
kan worden door de toetsingssystematiek van
de Wgh (‘laat de Afdeling ... in het midden’ ...). Een
aspect dat daarbij een rol speelt, is dat bij een aanvaardbaar
geachte geluidsbelasting voor wegverkeer
door de overheid kan worden voorzien in geluidwerende
en/of -isolerende maatregelen. Dit is in het kader
van vergunningverlening Wm niet mogelijk.
Gerhard Nijhoff
Naschrift
De Minister van VROM heeft bij de beoordeling van het
militair schietlawaai een beleidsstandpunt opgesteld
(oktober 2002). Aan dit standpunt heeft onderzoek
van met name TNO ten grondslag gelegen.
Ik noem een tweetal opmerkelijke aspecten.
Allereerst is er bij de beoordelingssystematiek voor
gekozen om de geluidbelasting van schietlawaai uit te
drukken als functie van de geluidbelasting van ‘even
hinderlijk wegverkeerslawaai’. Daarnaast is gekozen
voor een beoordeling op basis van een jaarwerkdaggemiddelde
geluidbelasting.
Over dit laatste werpt de Afdeling de vraag op of dit
wel een volledig beeld geeft van de mogelijke hinder
van schietlawaai. Inherent aan de methodiek is namelijk
dat op bepaalde dagen de werkelijke geluidsbelasting
hoger kan zijn dan de jaargemiddelde waarde.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

03-14
ABRS 12 maart 2003, nr. 200204044/1 (Zeewolde)
Casus
Oprichtingsvergunning krachtens de Wm voor een
vleeskuikenhouderij. Eén der appellanten voert
aan dat het besluit in strijd is met de Vogelrichtlijn.
Verweerder stelt dat appellant op dit punt
niet-ontvankelijk zou moeten worden verklaard
omdat hij het punt niet in zijn bedenkingen tegen
het ontwerp-besluit heeft aangevoerd.
Rechtsvragen
1. Is appellant ontvankelijk op dit punt?
2. Is er sprake van strijd met de Vogelrichtlijn?
Uitspraak
ad 1. De Afdeling is van oordeel dat het beroep op
dit punt toch ontvankelijk moet worden geacht
nu het betreft de mogelijke strijd met
een bepaling van Europees recht, die rechtstreeks
kan werken.
ad 2. De dichtst bij de inrichting gelegen speciale
beschermingszone in de zin van de Vogelrichtlijn
is de Oostvaardersplassen die op
een afstand van circa 3400 meter liggen.
Mede gezien de aard, omvang en ligging van
de inrichting is niet aannemelijk gemaakt
noch anderszins gebleken dat vergunningverlening
significant nadelige gevolgen op
de Oostvaardersplassen heeft.
EG-richtlijn 79/409 (Vogelrichtlijn), artikel 4
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn), artikel 6,
tweede lid
Wet milieubeheer, artikel 20.6, tweede lid
Bij besluit van 20 juni 2002 heeft het college van burgemeester
en wethouders van Zeewolde (verweerder)
krachtens de Wet milieubeheer een vergunning verleend
voor het oprichten en in werking hebben van een
vleeskuikenhouderij.
Overwegingen
Verweerder heeft zich erop beroepen dat appellant sub
2 de strijd met de richtlijn 79/409/EEG van de Raad
Milieu
41
van de Europese Gemeenschappen van 2 april 1979
inzake het behoud van de vogelstand (Pb L 103; hierna:
de Vogelrichtlijn) niet in zijn bedenkingen tegen het
ontwerp-besluit heeft aangevoerd en in zoverre nietontvankelijk
zou moeten verklaard.
De Afdeling constateert dat appellant sub 2 deze
beroepsgrond niet in zijn bedenkingen heeft aangevoerd.
Zij is echter van oordeel dat het beroep op dit
punt toch ontvankelijk moet worden geacht nu het betreft
de mogelijke strijd met een bepaling van Europees
recht, die rechtstreeks kan werken.
Sinds 1979 zijn de Oostvaardersplassen aangewezen
als speciale beschermingszone in de zin van artikel
4, eerste lid, van de Vogelrichtlijn.
Ingevolge artikel 7 van de richtlijn 92/43/ EEG van
de Raad van de Europese Gemeenschappen van 21
mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke
habitats en de wilde flora en fauna (Pb L 206; hierna
te noemen: de Habitatrichtlijn) komen de uit artikel 6,
tweede, derde en vierde lid, voortvloeiende verplichtingen
in de plaats van de verplichtingen die voortvloeien
uit artikel 4, vierde lid, eerste zin, van de Vogelrichtlijn,
voor wat betreft de speciale beschermingszones die
overeenkomstig artikel 4, eerste lid, van die richtlijn
zijn aangewezen of bij analogie overeenkomstig artikel
4, tweede lid, van die richtlijn zijn erkend, zulks vanaf
de datum van toepassing van de onderhavige richtlijn,
dan wel vanaf de datum van de aanwijzing of erkenning
door een Lid-Staat overeenkomstig de Vogelrichtlijn,
indien deze datum later valt.
Artikel 6, tweede lid, van de Habitatrichtlijn bepaalt
dat de Lid-Staten passende maatregelen treffen om ervoor
te zorgen dat de kwaliteit van de natuurlijke habitats
en de habitats van soorten in de speciale beschermingszones
niet verslechtert en er geen storende
factoren optreden voor de soorten waarvoor de zones
zijn aangewezen voorzover die factoren, gelet op de
doelstellingen van de richtlijn, een significant effect
zouden kunnen hebben.
Bij het bestreden besluit is vergunning verleend
voor het houden van 200.000 vleeskuikens.
De Afdeling stelt op grond van de stukken en het
verhandelde ter zitting vast dat de Oostvaardersplassen
de dichtst bij de inrichting gelegen speciale beschermingszone
in de zin van de Vogelrichtlijn is en dat de
afstand van de inrichting tot deze zone ongeveer 3400
meter bedraagt. Appellant sub 2 heeft, mede gezien de
aard, omvang en de ligging van de inrichting, niet aannemelijk
gemaakt noch is anderszins gebleken dat ver-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

42 Milieu
gunningverlening significant nadelige effecten op de
Oostvaardersplassen heeft. Gelet hierop heeft verweerder
zich naar het oordeel van de Afdeling, nog afgezien
van de vraag of het hier een bepaling betreft waarop appellant
sub 2 zich rechtstreeks kan beroepen, op goede
gronden op het standpunt gesteld dat de Habitatrichtlijn
niet aan vergunningverlening in de weg staat.
03-15
ABRS 12 maart 2003, nr. 200204607/1 (Veghel)
Casus
Melding van het in gebruik hebben van een open
mestbassin. Verweerder heeft de melding niet geaccepteerd
omdat zij van mening is dat door de
uitbreiding van de veehouderij met een mestbassin
sprake zal zijn van een andere inrichting dan waarvoor
indertijd vergunning is verleend. Appellant
stelt dat deze weigeringsgrond niet naar voren is
gebracht in het primaire besluit. Voorts is hij van
mening dat de aard van de inrichting niet wijzigt.
Rechtsvragen
1. Kan de weigeringsgrond in het secondaire besluit
een andere zijn dan die in het primaire besluit?
2. Is sprake van een andere inrichting zodat niet
kon worden gemeld?
Uitspraak
ad 1. Artikel 7:11 Awb staat er niet aan in de weg
dat weigering op een andere grond berust
dan die waarop het primaire besluit steunt.
De procedure van artikel 7:11 Awb is een
procedure die is bestemd voor volledige heroverweging
waarbij verweerder niet gebonden
is aan argumenten of omstandigheden
die in het bezwaarschrift aan de orde zijn
gesteld.
ad 2. De uitbreiding van de inrichting met een
open mestbassin is niet zodanig ingrijpend
dat hierdoor een andere inrichting ontstaat
dan waarvoor destijds vergunning is verleend.
Vernietiging besluit wegens motiveringsgebrek.
Wet milieubeheer, artikel 8.19, tweede lid
Algemene wet bestuursrecht, artikel 7:11
Bij besluit van 5 februari 2002 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Veghel (verweerder)
de melding van appellant, als bedoeld in artikel 8.19,
tweede lid, van de Wet milieubeheer, inhoudende het
in gebruik hebben van een open mestbassin op zijn inrichting
totdat een andere mestopslag is gerealiseerd,
niet geaccepteerd.
Bij besluit van 9 juli 2002 heeft verweerder het
hiertegen gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Overwegingen
Bij besluit van 20 november 2001 heeft verweerder
aan appellant krachtens de Wet milieubeheer een revisievergunning
als geregeld in artikel 8.4, eerste lid, van
deze wet verleend voor een fokzeugenhouderij. In dit
besluit is tevens de opslag van mest afkomstig van de
in de inrichting aanwezige fokzeugen in een, nog op te
richten, gesloten mestsilo vergund. De nu door appellant
gedane melding betreft een uitbreiding van de inrichting
met een open mestbassin die zal worden gebruikt
als extra opslagcapaciteit voor een (andere)
varkenshouderij van appellant op het perceel ... .
Verweerder heeft bij het bestreden besluit zijn besluit
van 5 februari 2002 om de door appellant gedane melding
niet te accepteren gehandhaafd. Aan het bestreden
besluit ligt ten grondslag de overweging van verweerder
dat met de realisering van de door appellant gedane melding
een andere inrichting zal ontstaan dan waarvoor op
20 november 2001 vergunning is verleend. Verweerder
is van mening dat in plaats van een veehouderij sprake
zal zijn van een mestverwerkingsinrichting. Volgens verweerder
is dit in strijd met artikel 8.19, tweede lid, aanhef
en onder a, van de Wet milieubeheer.
Appellant betoogt dat de in het bestreden besluit
opgenomen grond om de melding niet te accepteren
niet als weigeringsgrond in het besluit van 5 februari
2002 naar voren is gebracht en dat verweerder in dit
besluit niet inhoudelijk op de door hem ingediende bezwaren
is ingegaan, zodat het bestreden besluit in
strijd met artikel 7:11, eerste lid, van de Algemene wet
bestuursrecht is genomen. Hij is voorts van mening dat
verweerder zich in het bestreden besluit ten onrechte
op het standpunt heeft gesteld dat de door hem gedane
melding niet kan worden geaccepteerd nu ook na de
gemelde verandering de inrichting nog steeds zal zien
op een fokzeugenbedrijf.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
43
Met betrekking tot het betoog van appellant inzake artikel
7:11, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht,
overweegt de Afdeling als volgt.
Ingevolge artikel 7:11, eerste lid, van de Algemene
wet bestuursrecht vindt, indien het bezwaar ontvankelijk
is, op grondslag daarvan een heroverweging van
het bestreden besluit plaats.
De Afdeling is van oordeel dat voornoemd artikel
niet in de weg staat aan handhaving van een weigering
op een andere grond dan die waarop het in bezwaar
bestreden besluit steunt. Dit oordeel vindt bevestiging
in de geschiedenis van de totstandkoming van de Algemene
wet bestuursrecht waaruit blijkt dat de bezwaarprocedure
is bedoeld voor een volledige heroverweging
die niet gebonden is aan argumenten of omstandigheden
die in het bezwaarschrift aan de orde zijn gesteld.
Dit beroepsonderdeel treft derhalve geen doel.
Voorzover appellant heeft aangevoerd dat door de
melding geen sprake kan zijn van het ontstaan van een
andere inrichting, overweegt de Afdeling het volgende.
Ingevolge artikel 8.1 van de Wet milieubeheer is
het verboden zonder daartoe verleende vergunning een
inrichting:
a. op te richten;
b. te veranderen of de werking daarvan te veranderen;
c. in werking te hebben.
Ingevolge artikel 8.19, tweede lid, van de Wet milieubeheer
geldt een voor de inrichting verleende vergunning
tevens voor veranderingen van de inrichting of van
de werking daarvan die niet in overeenstemming zijn
met de voor de inrichting verleende vergunning of de
daaraan verbonden beperkingen en voorschriften,
maar die niet leiden tot andere of grotere nadelige gevolgen
voor het milieu dan die de inrichting ingevolge de
vergunning en de daaraan verbonden beperkingen en
voorschriften mag veroorzaken, onder voorwaarde dat:
a. deze veranderingen niet leiden tot een andere inrichting
dan waarvoor vergunning is verleend;
b. het voornemen tot het uitvoeren van de verandering
door de vergunninghouder schriftelijk overeenkomstig
de krachtens het zevende lid, onder a, gestelde
regels aan het bevoegd gezag is gemeld, en
c. het bevoegd gezag aan de vergunninghouder
schriftelijk heeft verklaard dat de voorgenomen
verandering voldoet aan de aanhef en onderdeel a
en de verandering naar zijn oordeel geen aanleiding
geeft tot toepassing van de artikelen 8.22,
8.23 of 8.25.
De Afdeling stelt vast dat de op 20 november 2001
verleende vergunning ziet op het houden van 130
kraamzeugen, 450 guste en dragende zeugen, 2.000
gespeende biggen, 36 opfokzeugen en 2 beren. Binnen
de inrichting is tevens een mestsilo voorzien met een
inhoud van 1.600 m 3 waarop het Besluit mestbassins
milieubeheer van toepassing is. De gedane melding
heeft geen betrekking op een verandering van het te
houden veebestand of de voornoemde mestsilo. De uitbreiding
van de inrichting met een open mestbassin,
waarin mest afkomstig van de inrichting gelegen aan
de ... wordt opgeslagen, is volgens de Afdeling niet zodanig
ingrijpend dat hierdoor een andere inrichting ontstaat
dan waarvoor bij besluit van 20 november 2001
vergunning is verleend. Blijkens de stukken en het verhandelde
ter zitting komt er geen verandering in de bestaande,
reeds vergunde, veehouderijactiviteiten.
Voorts zal geen sprake zijn van een mestverwerkingsinrichting
in de door verweerder gestelde zin, nu niet gebleken
is dat mest afkomstig van andere inrichtingen
dan die van appellant in het open mestbassin wordt
opgeslagen. Nu verweerder bij het bestreden besluit de
weigering om de door appellant gedane melding te accepteren
slechts heeft gemotiveerd met de stelling dat
de door appellant gemelde verandering zal leiden tot
een andere inrichting dan waarvoor vergunning is verleend,
is het bestreden besluit reeds hierom in strijd
met artikel 3:46 van de Algemene wet bestuursrecht
onvoldoende deugdelijk gemotiveerd.
Het beroep is gegrond. Het bestreden besluit dient
te worden vernietigd.
Naschrift
In deze kwestie was door verweerder tevens een
dwangsom opgelegd aan appellant wegens het zonder
vergunning in werking hebben van het mestbassin. Ook
in dit geschil heeft appellant zich in beroep op het
standpunt gesteld dat het mestbassin door middel van
een melding kan worden gelegaliseerd. Bij uitspraak
van 12 maart 2003 nr. 200203140/1 wordt het beroep
tegen de dwangsom door de Afdeling ongegrond
verklaard. De Afdeling overweegt daarbij dat legalisatie
door middel van een melding niet mogelijk is omdat
het mestbassin leidt tot een toename van de stankhinder
ten opzichte van de vergunde situatie. Hiermee is
tegelijk duidelijk welke motivering verweerder had
moeten gebruiken in het onderhavige geschil nr.
200204607/1.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

44 Milieu
03-16
ABRS 19 maart 2003, nr. 200201929/1 (Staatssecretaris
LNV)
Casus
Besluit tot aanwijzing van de Boezems Kinderdijk
tot speciale beschermingszone (SBZ) in de zin van
de Vogelrichtlijn. Appellanten hebben bezwaren
aangevoerd tegen de aanwijzing van het gebied als
SBZ, onder meer betreffende de gehanteerde selectie-
en begrenzingcriteria en de rechtsgevolgen
van het besluit. Verder vinden appellanten dat
agrarische en recreatieve belangen ten onrechte
niet zijn meegewogen bij de aanwijzing als SBZ en
dat sprake is van inbreuk op eigendomsrecht.
Rechtsvragen
1. Is verweerder op grond van juiste criteria gekomen
tot zijn aanwijzingsbesluit?
2. In hoeverre dienen andere belangen bij een
aanwijzingsbesluit te worden betrokken?
3. Is sprake van inbreuk op eigendom?
Uitspraak
ad 1. De Afdeling stelt voorop dat bij de selectie
van gebieden die mogelijk in aanmerking
komen voor aanwijzing als SBZ op grond
van de Vogelrichtlijn slechts ornithologische
criteria mogen worden gehanteerd. Voorts
acht de Afdeling het niet onredelijk dat verweerder
bij het opstellen van selectiecriteria
om te komen tot aanwijzing van SBZ’s zich
heeft gebaseerd op de IBA 1989 (‘Inventory
of Important Bird Areas in the European
Community’) en de actualisatie daarvan
voor Nederland, welke is neergelegd in de
IBA 1994. Het Hof van Justitie EG heeft immers
ten aanzien van dit document geoordeeld
dat dit het enige document is met wetenschappelijk
bewijsmateriaal aan de hand
waarvan kan worden beoordeeld in hoeverre
Nederland zijn aanwijzingsverplichting van
vogelgebieden was nagekomen. Ook het
extra beoordelingscriterium van verweerder
(het zogeheten 100-hectare criterium) en de
begrenzingscriteria acht de Afdeling niet onredelijk
c.q. niet onjuist.
ad 2. De Lidstaten zijn verplicht alle gebieden die
volgens ornithologische criteria het meest
geschikt lijken voor de instandhouding van
de betrokken vogelsoorten, als SBZ aan te
wijzen. Slechts op grond van ornithologische
criteria kan worden beoordeeld of een
gebied als SBZ moet worden aangewezen.
Niet alleen de aangevoerde agrarische en recreatieve
belangen, maar ook meer in algemene
zin economische belangen, kunnen
naar het oordeel van de Afdeling niet leiden
tot het oordeel dat een gebied, dat op grond
van ornithologische criteria behoort te worden
aangewezen als SBZ, slechts ten dele of
niet moet worden aangewezen. Het standpunt
van verweerder dat het aannemelijk is
dat de normale bedrijfsactiviteiten die vóór
de aanwijzing als SBZ reeds in het betrokken
gebied plaatsvonden kunnen worden
voortgezet omdat deze activiteiten immers
niet in de weg hebben gestaan aan het vóórkomen
van vogelkundige waarden, acht de
Afdeling in beginsel niet onredelijk. Dat
neemt echter niet weg dat uitbreiding of intensivering
van bedrijfsactiviteiten slechts
kan worden toegestaan indien hiermee de
vogelkundige waarden in het gebied geen
schade wordt toegebracht.
ad 3. In artikel 1 EVRM is bepaald dat ‘Iedere natuurlijke
of rechtspersoon het recht heeft op
ongestoorde genot van zijn eigendom. Aan
niemand zal zijn eigendom worden ontnomen
behalve in het algemeen belang en
onder de voorwaarden voorzien in de wet en
de algemene beginselen van internationaal
recht’. Deze bepaling tast op geen enkele
wijze het recht aan, dat een Staat heeft om
die wetten toe te passen, die hij noodzakelijk
oordeelt om het gebruik van eigendom te
reguleren in overeenstemming met het algemeen
belang. In dit verband overweegt de
Afdeling dat het niet gaat om ontneming van
eigendom, maar om een regeling van gebruik
in het algemeen belang.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

46 Milieu
In artikel 6, vierde lid, is onder meer bepaald dat indien
een plan of project, ondanks negatieve conclusies
van de beoordeling van de gevolgen voor het gebied, bij
ontstentenis van alternatieve oplossingen, om dwingende
redenen van groot openbaar belang, met inbegrip
van redenen van sociale of economische aard,
toch moet worden gerealiseerd, de Lidstaat alle nodige
compenserende maatregelen neemt om te waarborgen
dat de algehele samenhang van Natura 2000 bewaard
blijft.
Ingevolge artikel 7 komen de uit artikel 6, tweede,
derde en vierde lid, voortvloeiende verplichtingen in
de plaats van de verplichtingen die voortvloeien uit
artikel 4, vierde lid, eerste zin, van de Vogelrichtlijn,
voor wat betreft de speciale beschermingszones die
overeenkomstig artikel 4, eerste lid, van die richtlijn
zijn aangewezen of bij analogie overeenkomstig artikel
4, tweede lid, van die richtlijn zijn erkend, zulks
vanaf de datum van toepassing van de onderhavige
richtlijn, dan wel vanaf de datum van de aanwijzing
of erkenning door een Lid-Staat overeenkomstig de
Vogelrichtlijn, indien deze datum later valt.
Ingevolge artikel 27, eerste lid, van de Natuurbeschermingswet
1998 wijst de Minister van Landbouw,
Natuurbeheer en Visserij gebieden aan ter uitvoering
van verdragen of andere internationale
verplichtingen met betrekking tot natuur- en landschapsbehoud,
voorzover die verdragen of verplichtingen
zulks met zich brengen. Ingevolge het tweede
lid van dat artikel gaat een besluit als bedoeld in het
eerste lid vergezeld van een kaart, waarop de begrenzing
van het gebied nauwkeurig wordt aangegeven
alsmede van een toelichting.
Gebiedsbeschrijving Boezems Kinderdijk
Het gebied Boezems Kinderdijk ligt in de provincie
Zuid-Holland en behoort tot het grondgebied van de
gemeenten Alblasserdam en Nieuw-Lekkerland. Het
gebied bestaat uit riet- en zeggemoerassen, struweel,
griend, boezemwateren en boezemkaden en beslaat
een oppervlakte van ongeveer 340 hectare. Hiervan is
175 hectare aangewezen als beschermd natuurmonument.
Het gebied, gedeeltelijk in eigendom en beheer
van het Hoogheemraadschap voor de Alblasserwaard
en de Vijfheerenlanden en van Staatsbosbeheer, omvat
de hoge boezems van de Nederwaard, de Overwaard
en Nieuw-Lekkerland alsmede de aangrenzende delen
van enkele boezemkanalen en polders.
Algemene bezwaren tegen de aanwijzing
Appellanten hebben in beroep algemene bezwaren
aangevoerd tegen de aanwijzing van het gebied als
SBZ, onder meer betreffende de gehanteerde selectieen
begrenzingencriteria, de rechtsgevolgen van het
aanwijzingsbesluit en het ontbreken van een nadeelcompensatieregeling.
Bij uitspraak van heden, nr. 200201933/1, heeft
de Afdeling uitspraak gedaan inzake het beroep van de
KNJV en anderen en de Gors- en Ambachtsheerlijkheid
van Zuid-Beijerland tegen de aanwijzing van het Haringvliet
als speciale beschermingszone in de zin van
artikel 4, eerste en tweede lid, van de Vogelrichtlijn.
Hierbij is de Afdeling ingegaan op diverse beroepsgronden
tegen het aanwijzingsbesluit in het algemeen.
Onder de in die procedure aangevoerde beroepsgronden
zijn naar het oordeel van de Afdeling tevens de in
de voorliggende procedure aangevoerde algemene bezwaren
van appellanten tegen het aanwijzingsbesluit te
vatten. Daarom zal de Afdeling in het navolgende weergeven
hetgeen ze in de genoemde uitspraak van heden
onder het kopje ‘Algemene bezwaren tegen de aanwijzing’
heeft overwogen (overwegingen 2.4 tot en met
2.8.2 in die uitspraak):
‘Algemene bezwaren tegen de aanwijzing’
Appellanten sub 1 en sub 2 kunnen zich niet verenigen
met de in het algemeen bij de aanwijzingsbesluiten gehanteerde
selectie- en begrenzingencriteria. In dat
kader voeren zij diverse beroepsgronden aan.
De speciale beschermingszones zijn geselecteerd
op basis van ornithologische (vogelkundige) criteria.
Een gebied wordt in het kader van de Vogelrichtlijn als
speciale beschermingszone (hierna: SBZ) geselecteerd,
indien het gebied aan een aantal criteria voldoet.
Nadat een gebied is geselecteerd, worden de grenzen
daarvan bepaald. Bij de aanwijzing van gebieden als
SBZ zijn de volgende selectiecriteria gehanteerd:
1. In Bijlage I van de Vogelrichtlijn worden vogelsoorten
genoemd die bijzonder beschermingswaardig
zijn (hierna: Bijlage I-soorten). De lijst is voor het
laatst aangepast in 1997, en telt thans 181 soorten,
waarvan er 44 voor Nederland van belang zijn.
Van de gebieden waar een Bijlage I-soort volgens
officiële vogeltellingen voorkomt, zijn de vijf gebieden
geselecteerd met de hoogste aantallen van die
soort, tenzij in het desbetreffende gebied minder
dan twee broedparen of vijf exemplaren van die
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
47
soort voorkomen. Gebieden die behoren tot de vijf
belangrijkste gebieden voor die soort zijn bij de
aanwijzingen als SBZ betrokken.
2. Tevens komt een gebied voor aanwijzing in aanmerking
indien geregeld minstens 1% van een biogeografische
populatie van een soort of ondersoort van
een (trekkende) watervogel in het gebied broedt,
ruit, foerageert en/of rust. Dit ziet zowel op trekkende
watervogels die op Bijlage I van de Vogelrichtlijn
worden genoemd als op trekkende watervogels die
niet op Bijlage I voorkomen.
3. Voor geselecteerde gebieden geldt als beperkende
voorwaarde dat het desbetreffende gebied alleen
als SBZ wordt aangewezen indien ten minste 100
hectare met een formele natuurstatus deel uitmaakt
van het gebied, voorzover het geen aanwijzingen
voor water betreft. Hiermee wordt beoogd alleen de
meest geschikte vogelgebieden met enige omvang
aan te wijzen.
De grenzen van een SBZ worden vastgesteld op basis
van het gebruik dat de aanwezige Bijlage I-soorten,
trekkende watervogels en/of overige trekkende vogels
van het desbetreffende gebied maken, waarbij wordt
uitgegaan van landschapsecologische eenheden en de
biotoopeisen van de desbetreffende vogelsoorten. Bij
de begrenzing wordt voorts ook rekening gehouden met
het voorkomen van niet-kwalificerende maar wel in behoorlijke
aantallen voorkomende andere Bijlage I-soorten,
trekkende watervogels en overige trekvogels.
Hierbij zijn voorts de volgende beperkingen gehanteerd.
– Voor vogelsoorten die voorkomen op Bijlage I geldt
dat geregeld ten minste 1% van de Nederlandse
broedpopulatie in het gebied aanwezig moet zijn;
– Voor trekkende watervogels geldt dat geregeld tenminste
0,1% van de biogeografische populatie in
het gebied aanwezig moet zijn;
– Voor overige trekvogels geldt dat geregeld ten minste
1% van de Nederlandse broedpopulatie in een
gebied aanwezig is en dat deze vogels voorkomen
op de Nederlandse Rode Lijst van bedreigde vogelsoorten.
Deze lijst betreft 14 soorten die geconcentreerd
in het totaal van de aangewezen en nog aan
te wijzen speciale beschermingszones voorkomen.
Ten aanzien van de selectiecriteria verwijst verweerder
primair naar hetgeen hieromtrent is opgenomen in de
aanwijzingsbesluiten, het bestreden besluit en in de
Nota van Antwoord Vogelrichtlijn, deel 1, Algemeen,
en bijlage 1 daarbij. Hij neemt het standpunt in, dat de
Vogelrichtlijn door de Lidstaten dient te worden uitgevoerd,
waarbij deze een zekere mate van beoordelingsvrijheid
hebben. Het vaststellen van de selectiecriteria
is aan de Lidstaten zelf voorbehouden. Aan de hand
van deze criteria heeft de selectie van de aan te wijzen
gebieden plaatsgevonden. De onderbouwing van de
criteria is adequaat en wetenschappelijk verantwoord,
aldus verweerder. Hij stelt met de toepassing van de
hiervoor beschreven criteria op een juiste wijze te hebben
voldaan aan de eisen die de Vogelrichtlijn stelt. In
dit verband wijst hij voorts op de jurisprudentie van het
Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen
(hierna: het Hof) en de omstandigheid dat de Tweede
Kamer met deze wijze van uitvoering van de verplichtingen
ingevolge de Vogelrichtlijn heeft ingestemd en
dat de Europese Commissie de gehanteerde selectiecriteria
heeft onderschreven.
De Afdeling stelt voorop dat, gelet op artikel 4 van
de Vogelrichtlijn, bij de selectie van gebieden die mogelijk
in aanmerking komen voor aanwijzing als SBZ op
grond van de Vogelrichtlijn slechts ornithologische criteria
mogen worden gehanteerd. Hierbij verwijst de Afdeling
onder meer naar de arresten van het Hof in de Lappel
Bank-zaak (HvJEG 11 juli 1996, zaak C 44/95, M
en R 1996/115) en de Santona-zaak (HvJEG 2 augustus
1993, zaak C 335/90, Jur. 1993, p. I-4221).
Het criterium van de belangrijkste vijf gebieden voor
Bijlage I-soorten en het zogenoemde 1%-criterium ten
aanzien van trekkende watervogels zijn blijkens de
stukken ontleend aan de studie: ‘Inventory of Important
Bird Areas in the European Community’ (hierna:
IBA 1989), die in opdracht van de Europese Commissie
is verricht door de International Council for Bird
Preservation (ICBP). Het Hof heeft in zijn arrest van 19
mei 1998 in de zaak C-3/96 (Commissie van de Europese
Gemeenschappen tegen het Koninkrijk der Nederlanden)
overwogen dat de IBA-lijst uit 1989 een inventarisatie
is van de gebieden die van groot belang zijn
voor het behoud van de vogelstand in de Gemeenschap,
opgesteld in opdracht van het betrokken directoraat-generaal
van de Commissie door de Eurogroup
for the Conservation of Birds and Habitats in samenwerking
met de International Council of Bird Preservation
en deskundigen van de Commissie. Voorts over-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

48 Milieu
woog het Hof, dat de IBA 1989 het enige document
blijkt te zijn met wetenschappelijk bewijsmateriaal,
aan de hand waarvan kan worden beoordeeld of
Nederland zijn verplichting is nagekomen de naar aantal
en oppervlakte voor de instandhouding van de beschermde
soorten meest geschikte gebieden als SBZ
aan te wijzen. Derhalve kon deze lijst, hoewel voor de
betrokken lidstaten niet verbindend, gelet op de erkende
wetenschappelijke waarde ervan, door het Hof worden
gebruikt als maatstaf om te beoordelen in hoeverre
Nederland zijn aanwijzingsverplichting was nagekomen.
De IBA-lijst uit 1994 is een actualisatie van de lijst
uit 1989. In de procedure voor het Hof kon deze lijst
niet aan de orde komen. Wel overwoog het Hof dat de
IBA-lijst uit 1994 de gebieden in Nederland opsomt die
volgens de door de Commissie aanvaarde wetenschappelijke
criteria als SBZ moeten worden aangewezen.
Gelet op het vorenstaande acht de Afdeling de handelwijze
van verweerder, waarbij deze zich bij het
opstellen van de selectiecriteria om te komen tot de
aanwijzing van speciale beschermingszones heeft gebaseerd
op de IBA 1989, en de actualisatie daarvan
voor Nederland, welke is neergelegd in de IBA 1994,
niet onredelijk.
Blijkens de stukken gaat het bij het criterium van de
vijf belangrijkste gebieden voor de Bijlage I-soorten om
een selectie van vijf gebieden met de grootste gemiddelde
aantallen op grond van een vergelijking van
alle aantallen van een bepaalde soort over alle potentiele
gebieden in Nederland. Aan deze gebieden is voor
de desbetreffende soort een score van 1 (beste gebied)
tot 5 toegekend. Dit is afzonderlijk gedaan voor de aantallen
broedparen, de aantallen overwinterende vogels
en voor de seizoensmaxima.
Hoewel de stukken naar de mening van appellanten
aanleiding geven voor onduidelijkheid, is naar het oordeel
van de Afdeling voldoende duidelijk dat de ondergrens
die in het kader van dit criterium wordt gehanteerd
ziet op een minimum van twee broedparen of vijf
individuen.
Voor het 1%-criterium is aansluiting gezocht bij de
criteria die worden gehanteerd bij aanwijzing van gebieden
voor opname in de lijst van watergebieden van
internationale betekenis ingevolge de Wetlands-Conventie.
De basis voor de beschrijving van het 1%-criterium
is artikel 4, tweede lid, van de Vogelrichtlijn. Het
gaat bij dit criterium om (niet in Bijlage I van de Vogelrichtlijn
opgenomen) trekvogels.
De Lidstaten besteden voorts bijzondere aandacht aan
de bescherming van watergebieden, in het bijzonder
aan de watergebieden van internationale betekenis in
verband met de bescherming van trekkende watervogels.
De Afdeling ziet geen aanleiding het begrip ‘geregeld
minstens 1%’ onvoldoende duidelijk te achten.
Hierbij dient het gemiddeld seizoensmaximum berekend
over ten minste drie jaren minstens de desbetreffende
drempelwaarde te bedragen. Tevens is het mogelijk
dat de drempelwaarde in minstens twee van de drie
jaren wordt gehaald. In het laatste geval wordt een minimum
van vijf telseizoenen gehanteerd en is bij de beschikbaarheid
van voldoende telgegevens uitgegaan
van zes seizoenen.
Het zogenoemde 100-hectare criterium is als extra
beoordelingscriterium voor de selectie van de gebieden
gehanteerd. Dit criterium speelt alleen een rol bij zogenoemde
terrestrische gebieden. Op grond van de voorgaande
twee selectiecriteria kunnen gebieden zich
kwalificeren voor de aanwijzing als SBZ. Gebieden die
zich op grond van het eerste of tweede criterium kwalificeren
voor de aanwijzing als SBZ dienen in beginsel
dan ook als zodanig te worden aangewezen. Ornithologische
criteria zijn immers bepalend. In beginsel gekwalificeerde
terrestrische gebieden dienen evenwel, in
verband met het derde criterium, minstens 100 hectare
met een formele natuurstatus te beslaan. Formele
natuurstatus wordt in dit verband gedefinieerd als: terreinen
die de status van beschermd natuurmonument
of staatsnatuurmonument onder de Natuurbeschermingswet
hebben, alsmede terreinen in eigendom en
beheer van Staatsbosbeheer of van de organisaties die
vallen onder de Regeling subsidies particuliere terreinbeherende
organisaties. Op deze manier kunnen volgens
verweerder gebieden buiten de aanwijzing worden
gehouden die niet ‘het meest geschikt zijn’ zoals
zanddepots, tijdelijke bouwlocaties en verkeersknooppunten.
Met dit criterium wordt blijkens de stukken beoogd gebieden
van aanwijzing uit te sluiten, waarvan de instandhouding,
ondanks het voorkomen van te beschermen
vogelsoorten, zeker niet kan worden gegarandeerd.
De Afdeling stelt vast dat in dit verband wordt beoogd
aan te sluiten bij het begrip ‘naar oppervlakte de
meest geschikte gebieden’ dat in artikel 4 van de Vogelrichtlijn
wordt gehanteerd in verband met de aanwijzing
van een SBZ. Gelet op het vorenstaande en hetgeen
hieromtrent ter zitting is gesteld, acht de Afdeling
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
49
de door verweerder gekozen methode, waarbij een
derde criterium is vastgesteld voor de selectie van gebieden
die moeten worden aangewezen als SBZ, ter
nadere operationalisering van het bepaalde in artikel 4
van de Vogelrichtlijn, niet onredelijk.
Met betrekking tot de begrenzingencriteria stelt de
Afdeling vast dat de grenzen van een SBZ primair worden
bepaald door het gebruik dat de aanwezige Bijlage
I-soorten, en/of trekkende watervogels, en/of overige
trekkende vogels van de desbetreffende SBZ maken.
Hierbij zijn landschapsecologische eenheden en biotoopeisen
van de desbetreffende vogelsoorten betrokken.
Voorts gelden de hiervoor reeds genoemde procentuele
beperkingen. In dit verband kunnen derhalve
bij de begrenzing van een SBZ tevens vogelsoorten een
rol spelen die niet bepalend zijn geweest voor selectie
van de desbetreffende SBZ. Op grond van ornithologische
criteria en daarmee direct en noodzakelijkerwijs
samenhangende landschapsecologische overwegingen
zijn de geselecteerde gebieden begrensd en heeft zogenoemde
exclavering (uitsluiting) plaatsgevonden. In
hetgeen appellanten hebben aangevoerd ziet de Afdeling
geen aanleiding om de methode van begrenzing
onredelijk of anderszins onjuist te achten.
De ontwerp-aanwijzingsbesluiten zijn gebaseerd op
het rapport Belangrijke Vogelgebieden in Nederland
1994 (Vogelbescherming Nederland), waarin terreinen
zijn geselecteerd en beschreven. Om de juistheid en
volledigheid van de in dit rapport opgenomen selectie
van gebieden te verifiëren, is in juli 1998 de zogenoemde
Commissie Vogelrichtlijn, een commissie van
deskundigen op het gebied van belangrijke vogelgebieden,
onder voorzitterschap van dr. A.B.J.Sepers, ingesteld.
Deze commissie heeft in september 1998 onder
meer advies uitgebracht over de gehanteerde criteria
en de daaruit volgende selectie van gebieden. De Commissie
Vogelrichtlijn heeft het criterium van de belangrijkste
vijf gebieden en het 1%-criterium onderschreven
en heeft in zijn algemeenheid geconcludeerd dat bij de
selectie en begrenzing van gebieden de criteria juist
zijn toegepast en dat de op dat moment beschikbare
telgegevens adequaat zijn gebruikt. Zij heeft de selectie
van de belangrijke vogelgebieden onderschreven.
De definitieve aanwijzingsbesluiten zijn gebaseerd
op geactualiseerde telgegevens die zijn verwerkt in het
rapport ‘Belangrijke vogelgebieden in Nederland 1993-
1997’ (Sovon 2000).
De stelling van appellanten dat de Commissie Vogelrichtlijn
hetzij niet onafhankelijk, hetzij niet deskundig is,
is naar het oordeel van de Afdeling onvoldoende onderbouwd
en ook anderszins niet aannemelijk gemaakt.
Voorts is de cijfermatige onderbouwing van de selectie
en begrenzing van gebieden volgens appellanten
onvoldoende. In dit verband heeft verweerder gesteld
dat de gegevens die zijn gebruikt bij het opstellen van
de ontwerpbesluiten, afkomstig zijn uit het zogenoemde
Basisdossier. Blijkens de stukken zijn de telgegevens
verzameld door deskundige vrijwilligers van
SOVON Vogelonderzoek Nederland (hierna: Sovon),
professionele vogeltellers van het Rijksinstituut voor
Zuivering van Afvalwater (RIZA), het Rijksinstituut Kust
en Zee (RIKZ), provincies en terreinbeherende organisaties
als Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en de
provinciale landschappen. Uit de stukken is gebleken
dat voor het tellen methodes bestaan die zijn vastgelegd
en gepubliceerd in handleidingen. Voorts worden
in opdracht van het Expertise Centrum LNV (voorheen
IKC-Natuurbeheer) door het Sovon de tellingen gecoördineerd
en de telgegegevens gecontroleerd. Het Sovon
heeft meerjarencontracten met het Ministerie van
Landbouw, Natuurbeheer en Visserij, het Centraal Bureau
voor de Statistiek en Rijkswaterstaat voor het uitvoeren
van vogeltellingen. In dat verband is de Afdeling
voorts gebleken dat deze tellingen reeds sinds jaren de
basis vormen voor beleids- en beheersbeslissingen
door genoemde overheden en organisaties.
De Commissie Vogelrichtlijn heeft aan verweerder
onder meer geadviseerd over de kwaliteit van de bij de
selectie gebruikte vogeltelgegevens. Zij is van oordeel
dat de lopende vogeltelprojecten veel gegevens opleveren
van een goede kwaliteit. Ten aanzien van enkele
onvolkomenheden is de Commissie Vogelrichtlijn van
mening dat een betere informatievoorziening niet zal
leiden tot een wezenlijk andere selectie van gebieden.
Voorzover appellanten hebben aangevoerd dat er
sprake zou zijn van dubbeltellingen, is van de zijde van
verweerder ter zitting uiteengezet dat hierbij van belang
is dat vogels in verschillende gebieden verblijven
al naar gelang ze bijvoorbeeld broeden, ruien, rusten,
foerageren en overwinteren. Als voorbeeld wordt gewezen
op het 1%-criterium. Hierbij gaat het er om, dat
geregeld minstens 1% van de populatie in een gebied
verblijft. Gezien het vorenstaande is het echter juist
heel goed mogelijk, dat (een deel van) dezelfde populatie
van een soort op verschillende momenten wordt
aangetroffen in verschillende gebieden. Als vogels van
een bepaalde soort in een bepaald gebied worden aangetroffen
dienen ze dan ook altijd te worden meegeteld,
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

50 Milieu
ook al worden de desbetreffende vogels tevens in een
ander gebied geteld. De Afdeling acht het standpunt
van verweerder niet onredelijk. Hierbij dient in aanmerking
te worden genomen dat één en ander in overeenstemming
is met het bepaalde in artikel 4 van de Vogelrichtlijn.
Gelet op het vorenstaande en gelet op hetgeen op
dit punt overigens is aangevoerd, overweegt de Afdeling
dat appellanten niet aannemelijk hebben gemaakt
dat de verschillen in de tellingen zodanig zijn dat verweerder
zich bij de selectie en begrenzing van de SBZ
niet op de gebruikte vogeltelgegevens mocht baseren.
Gelet hierop ziet de Afdeling geen aanleiding om de cijfermatige
onderbouwing van de aanwijzingsbeslissingen
ondeugdelijk te achten.
Al het vorenoverwogene in aanmerking genomen is
de Afdeling van oordeel dat verweerder zich in redelijkheid
op het standpunt heeft kunnen stellen dat hij bij
de aanwijzing van het gebied Boezems Kinderdijk als
SBZ ter uitvoering van het bepaalde in de Vogelrichtlijn
de juiste selectie- en begrenzingscriteria heeft gehanteerd.
In hetgeen appellanten overigens op dit punt
hebben aangevoerd, ziet de Afdeling geen aanleiding
voor een ander oordeel. De beroepen zijn in zoverre ongegrond.
Appellanten stellen dat het aanwijzingsbesluit in
strijd is met artikel 27 van de Natuurbeschermingswet
1998, nu niet is aangegeven op welke wijze de instandhouding
van het gebied wordt verwezenlijkt. In
dit verband hebben appellanten aangevoerd dat niet
duidelijk is wat de rechtsgevolgen zijn van de aanwijzing
als SBZ, hetgeen in strijd is met het rechtszekerheidsbeginsel.
Verweerder stelt zich op het standpunt dat invulling
wordt gegeven aan de verplichting tot instandhouding
van de SBZ door de wijze waarop de Nederlandse overheid
omgaat met de belangen van vogels in de ruimtelijke
ordening op rijks-, provinciaal en gemeentelijk niveau.
Gelet hierop is verweerder van mening dat voldoende
inzichtelijk is op welke wijze de instandhouding van
het gebied wordt verwezenlijkt en dat wordt voldaan
aan het bepaalde in artikel 27, tweede lid, van de Natuurbeschermingswet
1998.
De Afdeling overweegt dienaangaande, dat artikel
27, tweede lid, van de Natuurbeschermingswet 1998
slechts de verplichting inhoudt in de toelichting bij het
aanwijzingsbesluit te vermelden hoe de instandhouding
van het gebied wordt verwezenlijkt. Aan die verplichting
heeft verweerder voldaan door in dit verband
in paragraaf 5 van de nota van toelichting onder meer
te verwijzen naar de Ecologische hoofdstructuur, de beschermde
of staatsnatuurmonumenten en de streek- en
bestemmingsplannen. Voorts biedt de toetsing van activiteiten
aan artikel 6 van de Habitatrichtlijn over de
band van de bestaande wetgeving en het beleid garanties
voor de instandhouding van de kwaliteit van de
leefgebieden (paragraaf 7 van de nota van toelichting).
De omstandigheid dat de directe rechtsgevolgen van de
aanwijzingen voor wat betreft het nationale recht niet
zonder meer duidelijk zijn, doet er niet aan af dat verweerder
aan zijn verplichting van artikel 27, tweede
lid, van de Natuurbeschermingswet 1998 heeft voldaan.
Voor de stelling van appellanten, dat bij het aanwijzingsbesluit
specifieke beheersmaatregelen ten aanzien
van de in het desbetreffende gebied te beschermen
soorten moeten worden aangegeven, ziet de Afdeling
geen grond.
Voorts hebben appellanten aangevoerd dat de
noodzaak van een verbod op de jacht in de aangewezen
gebieden niet is aangetoond. Uitoefening van de
jacht is volgens hen niet in strijd met de doelstelling
van de Vogelrichtlijn. Zij betogen dat hun stelling wordt
bevestigd door de uitkomsten van het onderzoek uitgevoerd
door het Van Hall Instituut/Oranjewoud: ‘Vogelrichtlijngebieden
in onbalans’ van januari 2000.
Ten tijde van het nemen van het bestreden besluit
gold het rechtsregime van de Jachtwet, dat zich niet
verzet tegen de uitoefening van de jacht in een SBZ. Ingevolge
artikel 46, derde lid, onder b en c, van de
Flora- en faunawet is de jacht in een als SBZ aangewezen
gebied verboden. Nu de Flora- en faunawet echter
eerst na het nemen van het bestreden besluit, namelijk
op 1 april 2002 inwerking is getreden, behoeft thans
niet verder te worden ingegaan op de stelling van appellanten,
en het onderzoek van het Van Hall Instituut/Oranjewoud
in het bijzonder.
Appellante sub 2 heeft nog aangevoerd dat agrarische
en recreatieve belangen ten onrechte niet zijn
meegewogen bij de aanwijzing als SBZ.
Verweerder heeft zich, onder meer in zijn verweerschrift
op het standpunt gesteld dat het bepaalde in de
Vogelrichtlijn geen ruimte biedt om met een mogelijke
uitbreiding van een jachthaven of een recreatieterrein
rekening te houden. Dit geldt evenzeer voor de belangen
van agrariërs. De vraag naar de afweging van dergelijke
belangen komt pas aan de orde bij concrete besluitvorming
over een voorgenomen activiteit.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu
51
In dit verband overweegt de Afdeling dat het Hof in zijn
voornoemde arrest van 19 mei 1998 heeft overwogen
dat artikel 4, eerste lid, van de Vogelrichtlijn de Lidstaten
de verplichting oplegt, de naar aantal en oppervlakte
voor de instandhouding van de in bijlage I genoemde
soorten meest geschikte gebieden als SBZ aan te wijzen,
waaraan zij zich niet kunnen onttrekken door andere
speciale beschermingsmaatregelen te treffen. Uit
deze bepaling volgt immers, dat zodra vogels van de
aangegeven soorten op het grondgebied van een Lidstaat
voorkomen, deze staat daarvoor met name speciale
beschermingszones moet aanwijzen. Bij de keuze
en afbakening van een SBZ mag geen rekening worden
gehouden met de in artikel 2 van de Vogelrichtlijn genoemde
economische eisen. Voorts beschikken de Lidstaten
ten aanzien van de keuze en afbakening van een
SBZ weliswaar over een zekere beoordelingsmarge,
doch zoals reeds overwogen gelden voor de aanwijzing
van die zones bepaalde in de Vogelrichtlijn aangegeven
ornithologische criteria. Dit betekent dat de beoordelingsmarge
van de Lidstaten bij de keuze van de meest
geschikte gebieden om als SBZ te worden aangewezen,
geen betrekking heeft op de vraag, in hoeverre het
opportuun is de gebieden die volgens ornithologische
criteria het meest geschikt lijken, als SBZ aan te wijzen,
doch enkel op de toepassing van deze criteria om
te bepalen welke gebieden het meest geschikt zijn voor
de instandhouding van de in bijlage I bij de Vogelrichtlijn
genoemde soorten.
De Lidstaten zijn derhalve verplicht, alle gebieden
die volgens ornithologische criteria het meest geschikt
lijken voor de instandhouding van de betrokken soorten,
als SBZ aan te wijzen.
Gelet op het vorenstaande overweegt de Afdeling
dat niet-ornithologische belangen terecht geen deel
hebben uitgemaakt van het kader waarin verweerder
de mogelijke aanwijzingen als SBZ heeft beoordeeld.
Slechts op grond van ornithologische criteria kan worden
beoordeeld of een gebied als SBZ moet worden
aangewezen. Niet alleen de aangevoerde agrarische en
recreatieve belangen, maar ook meer in algemene zin
economische belangen, kunnen naar het oordeel van
de Afdeling niet leiden tot het oordeel dat een gebied,
dat op grond van ornithologische criteria behoort te
worden aangewezen als SBZ, slechts ten dele of niet
moet worden aangewezen.
Het standpunt van verweerder, dat het aannemelijk
is dat de normale bedrijfsactiviteiten die voor de aanwijzing
als SBZ reeds in het betrokken gebied plaatsvonden
kunnen worden voortgezet omdat deze activiteiten
immers niet in de weg hebben gestaan aan het
vóórkomen van vogelkundige waarden, acht de Afdeling
in dit verband in beginsel niet onredelijk. Dit neemt
echter niet weg dat uitbreiding of intensivering van bedrijfsactiviteiten
slechts kan worden toegestaan indien
hiermee de vogelkundige waarden in het gebied geen
schade wordt toegebracht. Eén en ander staat thans
echter niet ter beoordeling. Het beroep is op dit punt
derhalve ongegrond.
Appellanten stellen voorts dat zij schade zullen lijden
ten gevolge van het aanwijzingsbesluit. Dit aanwijzingsbesluit
is onrechtmatig, nu niet is voorzien in het
aanbieden van toereikende nadeelcompensatie.
Verweerder heeft zich op het standpunt gesteld dat uit
de aanwijzing van een gebied als SBZ niet zodanige algemene
beperkingen voortvloeien dat een regeling ter
zake van schadevergoeding of nadeelcompensatie
noodzakelijk is en dat het ontbreken daarvan de aanwijzingen
onrechtmatig maken. Voorts is hem niet gebleken
dat sprake zou kunnen zijn van onevenredige
schade in verhouding tot het belang van een adequate
bescherming van vogels krachtens de Vogelrichtlijn.
Voorts stelt verweerder dat appellanten zich in geval
van schade tot verweerder kunnen wenden met een
verzoek om toekenning van vergoeding van die schade.
Een beslissing op een dergelijk verzoek is een zuiver
schadebesluit waartegen rechtsbeschermingsmogelijkheden
openstaan.
Appellanten voeren aan schade te zullen lijden als
gevolg van de aanwijzingsbesluiten in het algemeen en
meer in het bijzonder als gevolg van het jachtverbod
zoals opgenomen in artikel 46 van de Flora- en faunawet.
Wat betreft de schade als gevolg van het jachtverbod
overweegt de Afdeling, onder verwijzing naar overweging
2.6.1, dat die door appellanten gestelde schade
niet het gevolg is van de aanwijzing zelf maar het
gevolg is van het van kracht worden van het verbod
neergelegd in artikel 46 van de Flora- en faunawet. De
vraag of de wetgever dat verbod kon geven zonder te
voorzien in een regeling voor nadeelcompensatie is in
dit geding niet aan de orde.
Voor wat betreft de overige schade die appellanten
beweerdelijk lijden als gevolg van het aanwijzingsbesluit,
overweegt de Afdeling dat – wat daar ook van zij
– niet van zodanige schade is gebleken dat verweerder
het aanwijzingsbesluit niet had mogen nemen zonder
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

52 Milieu
toekenning van een schadevergoeding of nadeelcompensatie.
In dat verband merkt de Afdeling op dat alleen
in algemene zin is gesteld dat schade wordt geleden,
zonder dat deze stelling vergezeld gaat van enige
nadere concretisering of specificatie. Daarbij is voorts
van belang dat bestaand gebruik in beginsel kan worden
voortgezet en dat van eventuele beperkingen die
schade zouden kunnen veroorzaken thans geen sprake
is. Dergelijke beperkingen zouden het gevolg kunnen
zijn van andere besluiten waarbij alsdan de vraag of
recht bestaat op schadevergoeding of nadeelcompensatie
aan de orde kan komen.
Voorzover appellanten nog een beroep doen op artikel
1 van het Eerste Protocol bij het Europees Verdrag
voor de Rechten van de Mens (hierna: Eerste Protocol
EVRM) overweegt de Afdeling nog het volgende.
In artikel 1 van het Eerste Protocol EVRM is het volgende
bepaald:
‘Iedere natuurlijke of rechtspersoon heeft het recht op
het ongestoorde genot van zijn eigendom. Aan niemand
zal zijn eigendom worden ontnomen behalve in
het algemeen belang en onder de voorwaarden voorzien
in de wet en de algemene beginselen van internationaal
recht. De voorgaande bepalingen tasten
echter op geen enkele wijze het recht aan, dat een
Staat heeft om die wetten toe te passen, die hij noodzakelijk
oordeelt om het gebruik van eigendom te reguleren
in overeenstemming met het algemeen belang
of om de betaling van belastingen of andere
heffingen of boeten te verzekeren’.
In dit verband overweegt de Afdeling, dat het bij de
aanwijzingsbesluiten op grond van artikel 27 van de
Natuurbeschermingswet 1998 niet gaat om ontneming
van eigendom, maar om een regeling van gebruik in
het algemeen belang als in artikel 1 van het Eerste Protocol
EVRM bedoeld. Voorts is er geen reden om aan te
nemen dat het daarbij gaat om een individuele en buitensporige
last voor de eigenaar of gebruiker, die verweerder
op voorhand zou verplichten tot het aanbieden
van schadevergoeding of nadeelcompensatie teneinde
een onevenredig zware last voor de eigenaar of gebruiker
te voorkomen.
Gelet op het vorenstaande zijn de beroepen op dit
punt ongegrond.
03-17
Vz. ABRS 20 maart 2003, nr. 200300988/1 (Wijdemeren)
Casus
Lasten onder dwangsom wegens het overtreden
van de considerans van de vergunning, (o.a) het
bepaalde in het milieujaarverslag en de vergunningsvoorschriften.
Verzoekster stelt dat uit het
betreden besluit niet blijkt welke voorschriften zijn
overtreden.
Rechtsvraag
Biedt de vergunning voldoende grondslag voor de
gestelde overtredingen?
Uitspraak
De Voorzitter stelt voorop dat uit de opgelegde last
ondubbelzinnig moet blijken welke aan de vergunning
verbonden voorschriften worden overtreden
en welke maatregelen moeten worden getroffen
om deze overtredingen ongedaan te maken. Voorzover
de overtreding is ontleend aan onderdelen
van de considerans overweegt de Vz dat overwegingen
van een besluit op zichzelf in beginsel geen
rechtsgevolgen in het leven roepen. De considerans
biedt derhalve onvoldoende grondslag om de
gestelde overtredingen aan te nemen. Het milieujaarverslag
maakt geen onderdeel uit van de vergunning
en is dus evenmin een juiste wettelijke
grondslag. Wat betreft de vergunningvoorschriften
is de Vz van oordeel dat de opgelegde last niet zonder
meer is te ontlenen aan de genoemde voorschriften.
Deze voorschriften houden niet zonder
meer de verplichtingen in welke verweerder in de
last heeft omschreven. Volgt schorsing van het bestreden
besluit.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
Bij besluit van 4 februari 2003 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Wijdemeren (verweerder)
bepaald dat verzoekster de navolgende
dwangsommen verbeurt per week dat zij bij het in
werking hebben van de inrichting de hierna te noemen
bepalingen van de aan verzoekster op 9 au-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

54 Milieu
De Voorzitter overweegt dat de opgelegde last niet zonder
meer te ontlenen is aan de voorschriften A4 en A5.
Deze voorschriften houden naar het oordeel van de
Voorzitter niet zonder meer de verplichtingen in welke
verweerder in de last heeft omschreven. Gelet hierop
valt niet in te zien dat deze voorschriften voldoende
grondslag bieden voor de opgelegde last.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Korte samenvatting van overige
Milieu kort
uitspraken 55
K1
ABRS 20 november 2002, nr. 200103586/1 (GS
Limburg)
Wet milieubeheer, artikelen 8.10 en 8.11
Circulaire Natte Grindwinningen niet van toepassing
op ruiming van depot.
Veranderingsvergunning krachtens de Wm voor inrichting
bestemd voor de winning van grind. Appellanten
hebben geluidshinder als bezwaar aangevoerd. De
destijds verleende vergunningaanvraag is beoordeeld
aan de hand van de circulaire Natte grindwinningen
van 27 februari 1992. Op grond van deze circulaire
kunnen tijdelijk hogere geluidsgrenswaarden worden
toegestaan voor het equivalente geluidsniveau wegens
het tijdelijke karakter van een grindwinning. De Afdeling
overweegt dat de gestelde geluidsgrenswaarden
betrekking hebben op zowel het grindwinproces als de
aanleg en ruiming van het depot. Laatstgenoemde activiteiten
kunnen niet worden aangemerkt als grindwinning
in de zin van de circulaire. In de vergunning is
verder niets bepaald omtrent de duur van de ruiming
van het depot. Onvoldoende motivering waarom bij de
beoordeling van de geluidsbelasting vanwege het ruimen
van het depot onverkort kon worden aangesloten
bij de circulaire Natte grindwinningen. Volgt vernietiging
van het bestreden besluit.
Naschrift
Deze uitspraak verschaft inzicht in de interpretatie en
reikwijdte van de Circulaire Natte grindwinningen uit
1992. Deze circulaire is destijds uitgebracht als aanvulling
op de circulaire industrielawaai uit 1979 en is
speciaal bedoeld voor grindwinningen die niet aan de
eisen uit de laatstgenoemde circulaire kunnen voldoen.
De zogenaamde ‘dubbele tijdelijkheid’ (grindwerktuigen
verplaatsen zich binnen het concessiegebied en
een ontgronding is altijd beperkt in de tijd) is als argument
gebruikt om hogere geluidsniveaus te vergunnen.
In de loop der jaren is de toepassing van de circulaire
verruimd tot industriezandwinningen waarbij soortgelijke
apparatuur wordt ingezet en waarbij sprake is van
dubbele tijdelijkheid. In de tot nu toe gevormde jurisprudentie
is altijd als voorwaarde voor de verruimde
toepassing gesteld dat er een deugdelijke motivering
aan het besluit ten grondslag moet liggen. Vergunningverlenende
instanties hebben in de loop der jaren de
circulaire ook verruimd tot depotvorming. Bij depotvorming
ligt een winwerktuig gedurende een langere
tijd op dezelfde plaats en hierdoor worden steeds dezelfde
woningen aan geluidbelasting blootgesteld. In
deze uitspraak wordt aangegeven dat depotvorming
en ruiming niet vallen binnen de reikwijdte van de
circulaire waardoor niet zonder meer kan worden
aangesloten bij de beoordelingssystematiek uit de
circulaire. Hoewel niet expliciet vermeld betekent dit
in beginsel dat de beoordeling op grond van de Handreiking
industrielawaai en vergunningverlening 1998
moet plaatsvinden. (Zie ook de uitspraak van 1 juni
2001, nr. E03.98.1558, K54 in StAB-nieuwsbrief
3-2001). De onderhavige uitspraak bevat nog een
vermeldingswaardig aspect. Voorafgaand aan de vergunningverlening
dient – ondanks het feit dat hiervoor
nog geen algemeen aanvaarde normstelling bestaat
– onderzoek plaats te vinden naar laagfrequent
geluid.
Tjeerd van der Meulen
K2
ABRS 11 december 2002, nr. 200003826/1
(minister VROM)
Wet geluidhinder, artikelen 71 en 72
Bij opstellen saneringsprogramma Wet geluidhinder
kan geluidsbelasting vanwege toekomstige ontwikkelingen
op industrieterrein geen rol spelen.
Besluit tot vaststelling hogere geluidsgrenswaarden
vanwege de industrieterreinen ‘Europoort’. Door appellanten
is aangevoerd dat de bestreden hogere
grenswaarden onvoldoende ruimte laten voor de
vestiging van nieuwe bedrijven op de braakliggende
gedeelten van de industrieterreinen. De Afdeling
overweegt dat uit artikel 71 Wgh volgt dat in een saneringsprogramma
maatregelen worden opgenomen
om de bestaande geluidsbelasting te beperken tot 55
dB(A). Mitsdien kan de geluidsbelasting vanwege
mogelijk in de toekomst te vestigen bedrijven bij het
opstellen van het saneringsprogramma geen rol spelen.
Het bestreden besluit kon wat de toekomstige
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

56
Milieu kort
ontwikkelingen betreft dan ook niet worden gebaseerd
op het saneringsprogramma. Gelet op het
systeem van de Wgh kunnen toekomstige ontwikkelingen
in beginsel geen grond zijn voor het vaststellen van
hogere grenswaarden dan zou voortvloeien uit de in
het saneringsprogramma voorgestelde maatregelen.
Het braak liggen van delen van een gezoneerd industrieterrein
is geen bijzondere situatie op grond
waarvan een dergelijke hogere waarde kan worden
vastgesteld.
NB: Evenzo ABRS 11 december 2002, nr.
200202551/1.
K3
ABRS 11 december 2002, nr. 200202575/1
(Ooststellingwerf)
Algemene wet bestuursrecht, paragraaf 3.5
Wijziging aanvraag alleen toelaatbaar indien derden
niet zijn benadeeld.
Oprichtingsvergunning ingevolge de Wm voor een
zorgboerderij. Hangende de procedure is de aanvraag
gewijzigd. De Afdeling overweegt dat de wijziging
strekt tot het vergroten van de afstand tussen het dierenverblijf
en de dichtstbijzijnde woning. In beginsel
moet op de aanvraag worden beslist zoals deze is ingediend
en bekendgemaakt. Na het ter inzage leggen
van aanvraag en ontwerp-besluit is het behoudens
uitzonderingen niet meer mogelijk om de aanvraag
nog te wijzigen en aan te vullen. Uitzonderingen zijn
alleen toelaatbaar indien vast staat dat geen derden
zijn benadeeld. In het onderhavige geval is daarvan
sprake nu de wijziging uitsluitend positieve gevolgen
voor het milieu heeft.
K4
ABRS 18 december 2002, nr. 200105638/1 (Sint
Anthonis)
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:2
Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer, categorie
28.4, aanhef en onder a, sub 2 en sub 6 van
Bijlage I
Aanvraag bevat onvoldoende informatie om te kunnen
beoordelen wie het bevoegd gezag is.
Revisievergunning krachtens de Wm voor een loon- en
mestdistributiebedrijf. De vergunning is verleend door
burgemeester en wethouders. In de inrichting wordt
zowel zuiveringsslib als champost opgeslagen. Omdat
de aanvraag te weinig informatie bevat over de hoeveelheid
zuiveringsslib en de samenstelling en herkomst
van de champost is niet uit te sluiten dat sprake
is van opslag van afvalstoffen waarvoor gedeputeerde
staten het bevoegd gezag zijn. Door niettemin inhoudelijk
te beslissen op de aanvraag is gehandeld in strijd
met artikel 3:2 Awb.
K5
ABRS 24 december 2002, nr. 200200493/1 (GS
Noord-Brabant)
Wet milieubeheer, artikelen 15.20 en 15.21
Aanwijzing gebied tot stiltegebied is geen besluit dat
voor schadevergoeding in aanmerking komt.
Afwijzing verzoek om schadevergoeding. Appellante
stelt de schade te hebben geleden ten gevolge van de
aanwijzing in de provinciale milieuverordening (PMV)
van een gebied als stiltegebied. De Afdeling overweegt
dat eerst indien sprake is van het van toepassing worden
van concrete, beperkende bepalingen van de PMV
eventuele schade voor vergoeding in aanmerking kan
komen. De enkele aanwijzing van een stiltegebied kan
niet worden aangemerkt als een zodanige bepaling.
Volgt ongegrond verklaring van het beroep.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu kort
57
K6
ABRS 24 december 2002, nr. 200202700/1 (Hardenberg)
K8
ABRS 22 januari 2003, nr. 200201606/1 (Rijswijk)
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
Wet milieubeheer, artikel 8.1
Wet milieubeheer, artikelen 8.10 en 8.11
Vuurwerkbesluit, artikel 1.1.1
Geen reden voor een preventieve last onder dwangsom.
Last onder dwangsom vanwege de verwachting dat
appellant meer dieren zal gaan houden dan hobbymatig
is toegestaan. De Afdeling overweegt dat een preventieve
last onder dwangsom slechts kan worden genomen
indien sprake is van klaarblijkelijk gevaar van
een op zeer korte termijn te verwachten overtreding
van een concreet bij of krachtens de wet gesteld voorschrift
waardoor ernstige schade zal ontstaan, en die
overtreding in het besluit kan worden omschreven met
die mate van duidelijkheid die uit oogpunt van rechtszekerheid
ten aanzien van handhavingsbeschikkingen
is vereist. In het onderhavige geval is daarvan niet gebleken.
K7
Vz. ABRS 17 januari 2003, nr. 200204940/2 (GS
Noord-Brabant)
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:21
Geluidsberekeningen ten onrechte niet ter inzage gelegd.
Veranderingsvergunning krachtens de Wm voor een
betonwarenfabriek. Verzoekers stellen dat de berekeningen
van het wegverkeerslawaai waarop verweerder
zich heeft gebaseerd bij de beoordeling van de directe
geluidshinder vanwege de inrichting, niet ter inzage
zijn gelegd. De Voorzitter oordeelt dat deze berekeningen
moeten worden aangemerkt als een rapport als
bedoeld in artikel 3:21, eerste lid, onder c van de Awb,
zodat terinzagelegging verplicht was.
Opslag en verkoop van consumentenvuurwerk voldoet
niet aan de eisen van Vuurwerkbesluit.
Oprichtingsvergunning krachtens de Wm voor een garageherstelinrichting
annex opslag en verkoop van
consumentenvuurwerk. Appellante stelt dat de bufferbewaarplaatsen
B en C niet voldoen aan de veiligheidsafstanden
die volgens het ontwerp-Vuurwerkbesluit
moeten worden aangehouden tot (geprojecteerde)
kwetsbare objecten. De Afdeling oordeelt dat het vigerende
bestemmingsplan toelaat dat binnen de gehanteerde
veiligheidsafstand (op grond van het ontwerp-
Vuurwerkbesluit) een kwetsbaar object, te weten een
instelling waar arbeid wordt verricht, wordt geprojecteerd.
Voorts is een woonschip dat binnen de veiligheidsafstand
ligt ten onrechte buiten beschouwing gelaten.
Volgt vernietiging van het bestreden besluit
voorzover daarbij vergunning is verleend voor de opslag
en verkoop van consumentenvuurwerk.
K9
ABRS 22 januari 2003, nr. 200203334/1 (Den
Haag)
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
Samenloop dwangsom met strafrechtelijke vervolging
is niet in strijd met het recht.
Last onder dwangsom wegens overtreding van het Besluit
horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen milieubeheer.
Tevens is een strafrechtelijke procedure gestart.
Appellanten hebben aangevoerd dat verweerder de last
onder dwangsom had moeten intrekken op het moment
dat een strafrechtelijke procedure werd gestart. De Afdeling
overweegt dat verweerder bij het opleggen van bestuursrechtelijke
handhavingsmaatregelen een eigen,
niet van de met strafvervolging en strafoplegging belaste
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

58
Milieu kort
organen afhankelijke verantwoordelijkheid heeft. Voorzover
appellanten stellen dat het una via-beginsel aan
de dwangsom in de weg zou staan, merkt de Afdeling op
dat dit beginsel niet van toepassing is, aangezien een
dwangsom een reparatoire sanctie is en de verbeurte
van de dwangsom kan worden voorkomen door zich
voortaan te houden aan het bij of krachtens de wet bepaalde,
terwijl een strafrechtelijke procedure kan leiden
tot een punitieve sanctie die is bedoeld om leed toe te
brengen na het plegen van een overtreding. Het beroep
wordt ongegrond verklaard.
K10
ABRS 29 januari 2003, nr. 200200019/1 (Bergschenhoek)
Wet milieubeheer, artikel 1.1, eerste en vierde
lid
Onderdelen en winkels van bedrijfsgebouw vormen
niet één inrichting in de zin van de Wm.
Oprichtingsvergunning krachtens de Wm voor de algemene
voorzieningen en installaties ten behoeve
van een winkelcentrum, waaronder een parkeergarage
en een expeditieruimte. Appellanten betogen dat
ten onrechte geen rekening is gehouden met de milieubelasting
die de winkels in het winkelcentrum afzonderlijk
zullen veroorzaken. De Afdeling oordeelt
dat bindingen bestaan tussen de winkels en de vergunde
onderdelen van het bedrijfsgebouw maar dat
deze bindingen van onvoldoende betekenis zijn om te
concluderen dat sprake is van één inrichting. Met betrekking
tot de organisatorische binding overweegt de
Afdeling dat vergunninghouder geen reële zeggenschap
heeft over de wijze van exploitatie van de afzonderlijke
winkels.
K11
ABRS 29 januari 2003, nr. 200202924/1 (Voerendaal)
Wet milieubeheer, artikel 1.1, eerste en vierde
lid
In dit geval is sprake van het bedrijfsmatig houden van
paarden.
Besluit tot toepassing van bestuursdwang wegens het
bedrijfsmatig houden van paarden zonder daartoe strekkende
vergunning. Appellant stelt dat de paarden hobbymatig
en zonder winstoogmerk worden gehouden. De
Afdeling stelt vast dat appellant 5 paarden houdt in 7
boxen welke hij gebruikt bij de handel in paardenbenodigdheden.
Gezien de omvang en de huisvesting van het
veebestand alsmede de omstandigheid dat de paarden
en paardenboxen worden gebruikt bij de handel in
paardenbenodigdheden, is de Afdeling van oordeel dat
sprake is van een bedrijfsmatig ondernomen bedrijvigheid
als bedoeld in artikel 1.1, vierde lid van de Wm.
K12
ABRS 5 februari 2003, nr. 200201825/1 (Amsterdam)
Wet bodembescherming, artikelen 38 en 39
Bodemsanering dient in beginsel te zijn gericht op de
herstelvariant.
Besluit tot instemming met een saneringsplan bodemverontreiniging.
In deze uitspraak herhaalt de Afdeling
zijn meerdere malen ingenomen standpunt dat het stelsel
van de artikelen 38 en 39 er op neerkomt dat de sanering
van bodemverontreiniging in beginsel dient te zijn
gericht op het in artikel 38, eerste lid, van de Wbb omschreven
doel, de zogeheten herstelvariant, tenzij sprake
is van zogeheten locatiespecifieke omstandigheden als
bedoeld in het derde lid. In dat geval mag ook worden
volstaan met het nemen van maatregelen die leiden tot
het isoleren en het beheersen van de verontreiniging alsmede
tot het controleren van de effecten van het isoleren
en het beheersen, de zogeheten IBC-variant.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu kort
59
K13
ABRS 12 februari 2003, nr. 200104929/1 (GS
Zuid-Holland)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, vierde lid
Naast concentratie-eisen in BEES-A mogen in de vergunning
emissieplafonds worden opgenomen voor
SO2 en NOx, nu deze plafonds niet afwijken van de in
BEES-A genoemde regels maar daarop een aanvulling
geven.
Revisievergunning krachtens de Wm voor een olieraffinaderij.
Appellante-vergunningaanvraagster betoogt
dat in de aan de vergunning verbonden voorschriften
ten onrechte emissieplafonds zijn opgenomen voor
SO2 en NOx. De emissies van deze stoffen worden gereguleerd
door het rechtstreeks werkende Besluit emissie-eisen
stookinstallaties milieubeheer A (BEES-A)
zodat verweerder niet bevoegd is om nadere regels te
stellen. Verweerder stelt dat de emissiebeperkingen in
de vergunning nodig zijn om de lokale effecten van
luchtverontreiniging te reduceren. De Afdeling overweegt
dat het BEES-A uitsluitend een algemeen milieubelang
dient (terugdringen verzuring) en geen regels
stelt om de hinder op leefniveau te voorkomen dan wel
zoveel mogelijk te beperken. Gelet op het voorgaande is
de Afdeling van oordeel dat verweerder bevoegd was om
de emissiebeperkingen aan de vergunning te verbinden.
Nu deze voorschriften niet afwijken van de in het BEES-
A gestelde regels, maar daarop een aanvulling geven, is
artikel 8.11, vierde lid Wm in dit geval niet van toepassing.
Nu verder aannemelijk is geworden dat lokale effecten
kunnen optreden, is er geen reden voor het oordeel
dat verweerder de desbetreffende voorschriften niet
aan de vergunning had mogen verbinden.
K14
ABRS 12 februari 2003, nr. 200201436/1 (Nijefurd)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, derde lid
Algemene wet bestuursrecht, artikel 8:72, vierde
lid
Voorschrift dat geen geurhinder mag optreden in
strijd met de rechtszekerheid; de Afdeling voorziet
zelf in de zaak door alsnog een geurnorm aan de vergunning
te verbinden.
Oprichtingsvergunning krachtens de Wm voor een
mestverwerkingsinrichting. Een der appellanten voert
aan dat voorschrift 12 van de vergunning onvoldoende
rechtszekerheid biedt en onvoldoende handhaafbaar
is. Het voorschrift schrijft voor dat de inrichting zodanig
in werking moet zijn dat er geen geurhinder in de
omgeving optreedt. Doordat uit het voorschrift niet
blijkt wanneer naar het oordeel van verweerders sprake
is van stankhinder, is de Afdeling van oordeel dat er
strijd is met het rechtszekerheidsbeginsel. De door
partijen voorgestelde norm van 1 geureenheid per kubieke
meter als 98-percentiel ter plaatse van geurgevoelige
objecten is een bij mestverwerkende bedrijven
veelvuldig toegepaste norm die een goede bescherming
tegen geurhinder biedt. De Afdeling voorziet zelf
in de zaak door deze norm alsnog als voorschrift aan
de vergunning te verbinden.
K15
ABRS 12 februari 2003, nr. 200202008/1 (GS
Flevoland)
Wet geluidhinder, artikelen 47 en 59
Geluidszone van rechtswege valt in dit geval samen
met de grens van het industrieterrein.
Besluit tot vaststelling van hogere grenswaarden bij
woningen vanwege geluidsbelasting van een industrieterrein.
Op het industrieterrein ligt een betonmortelcentrale.
Rond het industrieterrein is met ingang van 1
juli 1993 op grond van artikel 59 Wgh een zone van
rechtswege ontstaan. Verweerder heeft de hogere
grenswaarden gebaseerd op de in 1998 aan de betonmortelcentrale
verleende vergunning ingevolge de
Wm. Gebleken is echter dat deze inrichting op 1 juli
1993 niet in werking was zodat op deze peildatum
(voor het ontstaan van de zone van rechtswege) de geluidsbelasting
vanwege de centrale nihil was. Gelet op
artikel 59 lid 2 Wgh en de hieraan in de circulaire ‘Toepassing
artikel 59 Wgh’ van 4 januari 1993 van het
ministerie van VROM gegeven uitleg valt de geluidszo-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

60
Milieu kort
ne in een dergelijk geval samen met de grens van het
desbetreffende industrieterrein. Handelswijze van verweerder
strijdig met artikel 59 Wgh. Volgt vernietiging
van het bestreden besluit.
K16
ABRS 26 februari 2003, nr. 200204717/1 (Diemen)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, derde lid
Vervoersplan bij voorschrift verlangd; voorschriften
ter bevordering van gebruik fiets en openbaar vervoer
kunnen in kader Wm niet worden verlangd.
Oprichtingsvergunning ingevolge de Wm voor een bioscoopcomplex.
Appellante betoogt dat in de geluidsoverlast
vanwege parkeer- en verkeersbewegingen van
en naar de inrichting niet kan worden beoordeeld vanwege
het ontbreken van een vervoersplan in de vergunningaanvraag.
De Afdeling stelt vast dat bij voorschrift
is verlangd dat binnen 3 maanden na het in gebruik
nemen van de inrichting een vervoersplan ter beoordeling
aan verweerder dient te worden gezonden. Zonder
een door verweerder goedgekeurd vervoersplan mag
de inrichting niet in werking zijn. Gelet op dit voorschrift
en de uitgebreide informatie in de aanvraag
over de akoestische belasting van parkeer- en verkeerbewegingen,
is de Afdeling van oordeel dat dit aspect
voldoende kan worden beoordeeld.
K17
ABRS 5 maart 2003, nr. 200106102/1 (GS Gelderland)
Besluit luchtemissies afvalverbranding, voorschrift
1, aanhef en onder d
Wet milieubeheer, artikel 8.11
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:2
Niet onderzocht is of Besluit luchtemissies afvalverbranding
(Bla) van toepassing is en of door het hanteren
van uitsluitend de Bla-eisen de nadelige gevolgen
voor het milieu in voldoende mate worden beperkt.
Oprichtingsvergunning krachtens de Wm voor een verbrandingsinstallatie
voor pluimveemest annex energiecentrale.
Appellanten stellen dat de bij voorschrift gestelde
emissiegrenswaarden voor schadelijke stoffen te
hoog zijn. Verweerder stelt dat de emissiegrenswaarden
zijn gebaseerd op de bijzondere regeling voor
mestverwerkende bedrijven in de Nederlandse Emissie
Richtlijnen (NER) en voorzover deze regeling daarnaar
verwijst op emissie-eisen die zijn gesteld in het Besluit
luchtemissies afvalverbranding (BLA). De Afdeling
constateert dat in de bijzondere regeling wordt aanbevolen
de emissie-eisen van het BLA te hanteren voor
inrichtingen waar mest of fracties daarvan worden
verbrand in een daartoe geëigende installatie (hierna:
mestverbrandingsinstallaties). Het BLA bevat eisen
voor inrichtingen die in hoofdzaak zijn bestemd voor
het verbranden van huishoudelijke afvalstoffen of van
afvalstoffen afkomstig van bedrijven, die tezamen
met huishoudelijke afvalstoffen worden verbrand.
De Afdeling overweegt voorts dat in de nota van
toelichting bij het BLA is gesteld dat de emissies van
PCDD’s, PCDF’s en diverse zware metalen, zoals
cadmium, kwik en lood, in de directe omgeving van
de inrichting een belangrijke bijdrage leveren aan de
achtergrondconcentraties van deze stoffen in de lucht
en – ten gevolge van droge en natte deposities – aan
de accumulatie hiervan in de bodem. In voorschrift
1, aanhef en onder d, van Bijlage A van het BLA,
voorzover hier van belang, is bepaald dat de inrichting
dient te worden voorzien van een schoorsteen,
die zo hoog is dat een voldoende verspreiding van de
uitworp met de rookgassen gewaarborgd is. De Afdeling
leidt hieruit af dat het BLA als geheel mede ziet
op de bescherming van het milieu op leefniveau in de
directe omgeving van inrichtingen als bedoeld in het
BLA.
Niet is gebleken dat in het kader van de totstandkoming
van voornoemde bijzondere regeling is beoordeeld
of het BLA zich leent voor overeenkomstige
toepassing op mestverbrandingsinstallaties, en, indien
dit het geval is, of het hanteren van uitsluitend
de in het BLA gestelde emissie-eisen leidt tot voldoende
beperking van de nadelige gevolgen voor het
milieu in de directe omgeving van de inrichting. Hierdoor
is onvoldoende duidelijk of met de verwijzing in
de bijzondere regeling naar de emissie-eisen uit het
BLA de gevolgen voor het milieu, waaronder die in de
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieu kort
61
directe omgeving van de inrichting, ten gevolge van
de uitstoot van schadelijke stoffen door mestverbrandingsinstallaties
voldoende worden beperkt.
Nu verweerder voornoemde bijzondere regeling tot
uitgangspunt heeft genomen en niet afdoende heeft
onderzocht of en in hoeverre aanvullende maatregelen
dienden te worden getroffen ter bescherming van het
milieu, waaronder de directe omgeving van de inrichting,
is het bestreden besluit op dit punt in strijd met
artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht tot
stand gekomen.
K18
ABRS 5 maart 2003, nr. 200204187/1 (GS Gelderland)
Wet milieubeheer, artikel 8.1
Vernietiging oprichtingsvergunning leidt tot vernietiging
veranderingsvergunning.
Veranderingsvergunning krachtens de Wm voor een
pluimveemestverbrandingsinstallatie. De Afdeling stelt
vast dat de veranderingsvergunning onlosmakelijk is
verbonden met de oprichtingsvergunning. Nu deze oprichtingsvergunning
is vernietigd, is aan het besluit tot
het verlenen van de veranderingsvergunning met terugwerkende
kracht de grondslag komen te ontvallen.
Volgt vernietiging van het bestreden besluit.
spoorsysteem. Het terugdringen van de geluidsbelasting
van deze inrichting vergt een forse investering
die zij – door het ontbreken van financiële middelen –
niet kan opbrengen. Daardoor is zij genoodzaakt om
een vergunning aan te vragen zonder daarbij maatregelen
te treffen om de hoge geluidsbelasting vanwege
de activiteiten op het emplacement terug te dringen en
zonder te kunnen aangeven wanneer zij wel over financiële
middelen beschikt om deze maatregelen te treffen.
De Afdeling overweegt dat in de nachtperiode
sprake is van een forse overschrijding (ca 25 dB) van
het referentieniveau van het omgevingsgeluid bij een
groot aantal woningen in de omgeving. Gelet op de
door appellante geschetste financiële omstandigheden
is onvoldoende zeker of en op welke termijn de geluidshinder
kan worden voorkomen dan wel in voldoende
mate kan worden beperkt. Nu niet aannemelijk
is geworden dat verweerder binnen de grondslag
van de vergunningaanvraag toereikende voorschriften
had kunnen stellen of de hinder had kunnen beperken
door de vergunning partieel te weigeren, heeft zij in redelijkheid
kunnen stellen dat vergunningverlening zich
niet verdraagt met het belang van de bescherming van
het milieu.
K20
Vz. ABRS 14 maart 2003, nr. 200300939/2 (Sas
van Gent, thans Terneuzen)
K19
ABRS 12 maart 2003, nr. 200202309/1 (GS
Utrecht)
Wet milieubeheer, artikelen 8.10 en 8.11
Vergunning voor spoorwegemplacement terecht geweigerd.
Weigering aangevraagde revisievergunning krachtens
de Wm voor een spoorwegemplacement. Appellante
stelt dat het belang van spoorwegemplacement
Utrecht evident is voor het goed functioneren van het
Besluit geluidhinder spoorwegen
Doorgaande treinen die zijn opgenomen in een
dienstregeling vallen onder het Besluit geluidhinder
spoorwegen.
Oprichtingsvergunning krachtens de Wm voor een
spoorwegemplacement. Verzoekster-aanvraagster om
vergunning stelt dat verweerder ten onrechte de geluidsemissie
van doorgaande treinen aan de inrichting
toerekent. Met verwijzing naar de uitspraak van de Afdeling
van 23 mei 2000, nr. E03.97.0598 oordeelt de
Voorzitter dat voor de beantwoording van de vraag of
de geluidsbelasting van treinverkeer moet worden beoordeeld
aan de hand van het Besluit geluidhinder
spoorwegen (Bgs) dan wel aan de inrichting moet worden
toegerekend, bepalend is of de treinen rijden onder
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

62
Milieu kort
een treinnummer en de treinbewegingen zijn opgenomen
in een dienstregeling. Indien dit het geval is, dient
de geluidsbelasting te worden beoordeeld aan de hand
van het Bgs.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Ruimtelijke ordening 63
03-18
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 11 december 2002, nr.
200105633/1, inzake een door burgemeester en
wethouders van Vlissingen verleende bouwvergunning.
Aan een vernietiging van een goedkeuringsbesluit
kan geen terugwerkende kracht worden toegekend.
Derhalve vormt in de periode tussen de inwerkingtreding
van het nieuwe bestemmingsplan
en de vernietiging van de goedkeuring daarvan in
beginsel het nieuwe plan het toetsingskader voor
de bouwvergunningaanvraag. Indien evenwel een
belanghebbende tegelijk met de indiening van een
bezwaarschrift tegen de bouwvergunning een verzoek
om schorsing van de goedkeuring van het
nieuwe bestemmingsplan indient, ligt het in de
rede dat burgemeester en wethouders niet op het
bezwaar beslissen alvorens de Voorzitter zich over
de gevraagde schorsing heeft uitgesproken. Het
peilmoment voor het toepasselijke recht kan alsdan
niet worden gelegd op een vroeger tijdstip dan
dat waarop omtrent de schorsing is beslist. In casu
was het ingediende verzoek om schorsing afgewezen.
Voor burgemeester en wethouders bestond er
daarom geen reden om niet aan het nieuwe bestemmingsplan
te toetsen.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 28,
achtste lid (oud)
1. Procesverloop
Bij besluit van 9 december 1999 hebben appellanten
(hierna: burgemeester en wethouders) aan Kruisveste
Management B.V. bouwvergunning verleend voor
het verbouwen en vergroten van hotel Brittania op het
perceel kadastraal bekend gemeente Vlissingen, A
02940, plaatselijk bekend Boulevard Evertsen 244.
Bij besluit, verzonden op 2 november 2000, hebben
burgemeester en wethouders de daartegen door (A) en
anderen gemaakte bezwaren ongegrond verklaard. (...)
Bij uitspraak van 9 oktober 2001, verzonden op
die dag, heeft de arrondissementsrechtbank te Middelburg
(hierna: de rechtbank) de daartegen door (A)
e.a. ingestelde beroepen gegrond verklaard en de bestreden
beslissing op bezwaar vernietigd. (...)
Tegen deze uitspraak hebben burgemeester en wethouders
bij brief van 13 november 2001, bij de
Raad van State ingekomen op 14 november 2001,
hoger beroep ingesteld. (...)
2.1. Burgemeester en wethouders betogen allereerst
dat de rechtbank heeft miskend dat de beslissing op
bezwaar reeds op 4 april 2000 is genomen, en niet,
zoals de rechtbank heeft overwogen, op 1 november
2000.
2.2. Dit betoog slaagt. Uit de tot de stukken behorende
besluitenlijst van de vergadering van het college van
burgemeester en wethouders van 4 april 2000 blijkt
dat er op die datum, mede aan de hand van het advies
van de commissie bezwaar- en beroepschriften van 23
maart 2000, is besloten op de ingediende bezwaarschriften.
Eerst bij brief van 1 november 2000, verzonden
op 2 november 2000, is door burgemeester
en wethouders aan de bezwaarmakers medegedeeld
dat zij hebben besloten tot ongegrondverklaring van de
tegen de verleende bouwvergunning ingediende bezwaren.
Ter verklaring van dit tijdsverloop hebben burgemeester
en wethouders aangegeven dat naar aanleiding
van de uitspraak van de president van de
rechtbank te Middelburg van 25 april 2000, waarbij
bij wijze van voorlopige voorziening de op 9 december
1999 verleende bouwvergunning was geschorst, er
nader beraad heeft plaatsgevonden over de (financiële)
positie van de vergunninghouder. Het (bestaande)
hotel was voorafgaand aan de beoogde bouwactiviteiten
reeds gesloten en ontmanteld. Als gevolg van de
schorsing konden de bouwactiviteiten echter geen
doorgang (meer) vinden. Dit moest, aldus burgemeester
en wethouders, noodzakelijkerwijs leiden tot
financiële problemen bij de exploitant, hetgeen wellicht
intrekking of wijziging van de bouwvergunning tot
gevolg kon hebben. Om onnodige beroepsprocedures
te voorkomen, is de bekendmaking van het besluit van
4 april 2000 uitgesteld. Eind oktober 2000 werd
pas duidelijk dat het bouwplan ongewijzigd zou kunnen
worden gerealiseerd. Vervolgens is de brief van 1
november 2000 uitgegaan. Burgemeester en wethouders
stellen dat er in de periode tussen de genoemde
schorsingsuitspraak van de president en de brief van 1
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

64
Ruimtelijke ordening
november 2000 geen heroverweging heeft plaatsgehad
met betrekking tot de inhoud van de beslissing op
de bezwaarschriften. Gelet op hetgeen burgemeester en
wethouders hebben aangevoerd, en in aanmerking genomen
dat ná 4 april 2000 in het college geen besluitvorming
meer heeft plaatsgevonden over de ingediende
bezwaren, is de Afdeling van oordeel dat de
brief van 1 november 2000 moet worden aangemerkt
als de bekendmaking van het collegebesluit van 4 april
2000. Dat in de tussenliggende periode (door ambtenaren)
namens het gemeentebestuur (schriftelijke) informatie
is verstrekt, waaruit zou kunnen worden afgeleid
dat er wel degelijk een inhoudelijke heroverweging
heeft plaatsgehad – met name de brief van 11 mei
2000 is voor meer dan één uitleg vatbaar – acht de Afdeling
niet doorslaggevend, nu voldoende is komen vast
te staan dat van een inhoudelijke heroverweging door
burgemeester en wethouders geen sprake is geweest.
2.3. Evenzeer slaagt het betoog van burgemeester en
wethouders dat de rechtbank ten onrechte heeft geoordeeld
dat zij het bouwplan niet hadden mogen toetsen
aan het bestemmingsplan ‘Boulevard 8 e herziening’.
De Afdeling overweegt daartoe als volgt.
2.3.1. Bij het verlenen en handhaven van de in geding
zijnde bouwvergunning hebben burgemeester en wethouders
het bouwplan getoetst aan het op 26 maart
1998 door de gemeenteraad van Vlissingen vastgestelde
bestemmingsplan ‘Boulevard, 8 e herziening’.
Gedeputeerde staten van Zeeland (hierna: gedeputeerde
staten) hebben bij besluit van 20 oktober 1998
beslist over de goedkeuring van dit bestemmingsplan.
Bij uitspraak van 16 juli 1999 heeft de Voorzitter
van de Afdeling een verzoek om schorsing van het
goedkeuringsbesluit afgewezen. Daarmee is het bestemmingsplan
op de voet van artikel 28, achtste lid,
van de Wet op de Ruimtelijke Ordening, zoals dat artikel
luidde tot 3 april 2000, in werking getreden. Bij
uitspraak van 7 november 2000, inzake nr. E01.99.
0017, heeft de Afdeling het goedkeuringsbesluit van
gedeputeerde staten vernietigd.
2.3.2. De Afdeling heeft in haar uitspraak van 21 december
1999, inzake nr. H01.99.0245 (onder meer
gepubliceerd in BR 2000, p. 491 en NJB 2000, p.
162), overwogen dat aan een vernietiging door de Afdeling
van een goedkeuringsbesluit geen terugwerkende
kracht kan worden toegekend. Daaruit vloeit voort –
aldus de Afdeling – dat in de periode tussen de inwerkingtreding
van het nieuwe bestemmingsplan en de
vernietiging van de goedkeuring daarvan in beginsel het
nieuwe plan het toetsingskader vormt voor de beslissing
omtrent het verlenen van bouwvergunning. Indien
evenwel een belanghebbende tegelijk met de indiening
van een bezwaarschrift tegen de bouwvergunning een
verzoek om schorsing van de goedkeuring van het nieuwe
bestemmingsplan indient bij de Voorzitter van de
Afdeling, ligt het in de rede dat burgemeester en wethouders
niet op het bezwaar beslissen alvorens de
Voorzitter zich over de gevraagde schorsing heeft uitgesproken.
Het peilmoment voor het toepasselijke recht
kan alsdan niet worden gelegd op een vroeger tijdstip
dan dat waarop de Voorzitter omtrent de schorsing van
het goedkeuringsbesluit heeft beslist.
In het onderhavige geval zijn zowel het primaire besluit
als de beslissing op bezwaar genomen na de inwerkingtreding
van het nieuwe bestemmingsplan. Bij
uitspraak van 16 juli 1999 heeft de Voorzitter van de
Afdeling een verzoek om schorsing van het goedkeuringsbesluit
afgewezen en nadien is er niet (opnieuw)
om schorsing van het goedkeuringsbesluit verzocht.
Voor aanhouding van de beslissing op bezwaar bestond
dan ook geen aanleiding. Burgemeester en wethouders
hebben bij die beslissing terecht het nieuwe
bestemmingsplan als toetsingskader gehanteerd. De
Afdeling ziet geen aanleiding om in dit geval tot een
andersluidend oordeel te komen.
2.4. Uit het vorenstaande volgt dat burgemeester en
wethouders het bouwplan terecht hebben getoetst aan
het bestemmingsplan ‘Boulevard 8 e herziening’. De
rechtbank heeft dit miskend.
2.5. Het hoger beroep is gegrond. (...)
Noot: De uitspraak van de rechtbank Middelburg is opgenomen
in Nieuwsbrief StAB 2002/1, nr. 01-121.
03-19
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 18 december 2002, nr.
200101012/1, inzake het streekplan ‘Windstreek
2000’ van de provincie Friesland.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Ruimtelijke ordening
65
Nu het ontwerp van het streekplan ter inzage is gelegd
voor inwerkingtreding van de gewijzigde
WRO, maar het besluit tot vaststelling daarna is
bekend gemaakt, is de gewijzigde wet niet van betekenis
voor de beoordeling van het geschil, maar
wel voor de mogelijkheid van het maken van bezwaar
en het instellen van beroep.
Wet tot wijziging van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening, artikel VI
2.1. Op 3 april 2000 zijn in werking getreden de Wet
tot wijziging van de Wet op de Ruimtelijke Ordening
van 1 juli 1999 (Stb. 302) en het Besluit tot wijziging
van het Besluit op de ruimtelijke ordening 1985
van 15 oktober 1999 (Stb. 447).
Uit artikel VI, tweede lid, van genoemde wet volgt
dat dit geschil, nu het ontwerp van het plan ter inzage
is gelegd vóór 3 april 2000, moet worden beoordeeld
aan de hand van het vóór die datum geldende recht.
Uit artikel VI, derde lid, van genoemde wet volgt
dat dit geschil, nu het besluit tot vaststelling van het
plan is bekend gemaakt na 3 april 2000, wat betreft
de mogelijkheid van het maken van bezwaar en het instellen
van beroep moet worden beoordeeld aan de
hand van het vanaf die datum geldende recht.
03-20
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 18 december 2002, nr.
200102856/1, inzake het stadsvernieuwingsplan
‘IJlst-kom’ van de gemeente Wymbritseradiel.
Het stadsvernieuwingsplan is gebaseerd op artikel
31 van de Wet op de stads- en dorpsvernieuwing.
Deze wet noch een andere wet kent een
uitdrukkelijke bepaling waarin is opgenomen dat
de Afdeling bevoegd is in eerste en enige aanleg te
oordelen over een dergelijk besluit. Hierbij is van
belang dat evengenoemd wetsartikel niet van overeenkomstige
toepassing verklaart hoofdstuk IXA
van de Wet op de Ruimtelijke Ordening, waarin
beroep bij de Afdeling tegen de goedkeuringsbeslissing
omtrent een bestemmingsplan mogelijk is
gemaakt.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 6:15, eerste
lid, en artikelen 8:1 en 8:6
Wet op de Ruimtelijke Ordening, hoofdstuk IXA
Wet op de stads- en dorpsvernieuwing, artikel
31
2.1. Ingevolge artikel 8:1 van de Algemene wet bestuursrecht
(verder: de Awb) kan een belanghebbende
tegen een besluit beroep instellen bij de rechtbank.
Geen beroep kan worden ingesteld tegen een besluit
waartegen beroep bij een andere administratieve rechter
kan of kon worden ingesteld, aldus artikel 8:6 van
de Awb. Bij een andere administratieve rechter kan
slechts beroep worden ingesteld indien daarvoor een
uitdrukkelijke wettelijke basis bestaat.
2.2. Vaststaat dat het hier bestreden besluit is gebaseerd
op artikel 31 van de Wet op de stads- en
dorpsvernieuwing. Deze wet noch een andere wet kent
een uitdrukkelijke bepaling waarin is opgenomen dat
de Afdeling bevoegd is in eerste en enige aanleg te oordelen
over een dergelijk besluit. Hierbij is van belang
dat evengenoemd wetsartikel niet van overeenkomstige
toepassing verklaart hoofdstuk IXA van de Wet op
de Ruimtelijke Ordening waarin beroep bij de Afdeling
tegen de goedkeuringsbeslissing omtrent een bestemmingsplan
mogelijk is gemaakt.
2.3. Gelet op het voorgaande is de Afdeling van oordeel
dat in dit geval geen aanleiding bestaat van de
hoofdregel af te wijken dat in eerste instantie beroep
bij de rechtbank dient te worden ingesteld. Derhalve is
zij onbevoegd van de beroepen kennis te nemen. De
beroepschriften zullen met toepassing van artikel
6:15, eerste lid, van de Awb worden doorgezonden
naar de rechtbank te Leeuwarden.
Noot: De Wet op de Ruimtelijke Ordening zoals die
luidde tot 3 april 2000 regelde in hoofdstuk IV, artikel
28, lid 7, het beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State tegen een besluit
omtrent goedkeuring van een bestemmingsplan. Ingevolge
artikel 31 van de Wet op de stads- en dorpsvernieuwing
wordt een stadsvernieuwingsplan voor de
toepassing van deze en andere wetten gelijkgesteld
met een bestemmingsplan. Verder is bepaald dat de
hoofdstukken IV, V, VII en VIII van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening van overeenkomstige toepassing zijn.
In de op 3 april 2000 in werking getreden wijziging
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

66
Ruimtelijke ordening
van de Wet op de Ruimtelijke Ordening zijn de bezwaar-
en beroepsmogelijkheden samengebracht in
hoofdstuk IXA. De voorheen in artikel 28, lid 7, opgenomen
beroepsmogelijkheid is daardoor komen te vervallen.
Artikel 31 van de Wet op de stads- en dorpsvernieuwing
is niet gewijzigd. Aangezien dat artikel niet
verwijst naar hoofdstuk IXA van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening is niet meer bij wet geregeld dat tegen
de goedkeuring van een stadsvernieuwingsplan beroep
in eerste en enige instantie openstaat bij de Afdeling
bestuursrechtspraak van de Raad van State. Derhalve
is de in de Algemene wet bestuursrecht voorgeschreven
regeling voor bezwaar en beroep van toepassing,
en kan na het volgen van de bezwaarprocedure beroep
ingesteld worden bij de rechtbank.
Inmiddels is een wetsvoorstel in procedure waarin
(onder meer) deze omissie wordt hersteld (Wetsvoorstel
Kleine wijzigingen en reparaties in diverse
wetten op het terrein van volkshuisvesting, ruimtelijke
ordening en milieubeheer (nr. 28651)).
03-21
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 18 december 2002, nr.
200104058/1, inzake het bestemmingsplan ‘Golfbaan
Backerbosch’ van de gemeente Margraten.
Het bestemmingsplan voorziet niet in de exploitatie
van de das, en er bestaat geen rechtstreeks
verband tussen de (verwezenlijking van) het plan
en het bij toeval vangen of doden van hamsters,
zodat het Verdrag van Bern respectievelijk de Habitatrichtlijn
niet van toepassing is.
Besluit beschermde inheemse dier- en plantensoorten,
artikel 1, aanhef en onder a
Habitatrichtlijn, artikel 12, vierde lid
Natuurbeschermingswet, artikel 22, aanhef en
onder b, en artikel 25, eerste lid
Verdrag van Bern, artikel 7, eerste en tweede lid
2.2. Het plan voorziet in de aanleg van een golfbaan
op de Keerberg ten westen van de kern Cadier en
Keer.
Bij het bestreden besluit hebben verweerders het
plan, voorzover hier van belang, goedgekeurd.
2.3. Appellanten stellen dat verweerders ten onrechte
het plan hebben goedgekeurd. Zij betogen dat het plan
leidt tot het verlies van een belangrijk deel van het natuurlijke
verspreidingsgebied, althans van een belangrijke
verbindingszone, van de hamster. Appellanten
verwachten voorts dat een belangrijke migratieroute
voor overige dieren, waaronder de das, verloren zal
gaan. Dit vinden zij onaanvaardbaar. Appellanten betogen
dat het bestreden besluit hierdoor in strijd is met
het Verdrag inzake het behoud van wilde dieren en
planten en hun natuurlijk leefmilieu in Europa van 19
september 1979 (hierna: het Verdrag van Bern), de
Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21 mei 1992
inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats
en de wilde flora en fauna (hierna: de Habitatrichtlijn)
en de Natuurbeschermingswet (hierna: de Nb-wet).
(...)
2.4. Verweerders hebben zich op het standpunt gesteld
dat de voorziene herinrichting van het plangebied
kan bijdragen aan een betere migratie van velerlei diersoorten.
Voorts zijn verweerders van mening dat de
golfbaan een verbetering meebrengt in vergelijking met
de huidige toestand waarin intensief landbouwbeheer
plaatsvindt. Wat betreft de das hebben verweerders
gesteld dat rondom de dassenburcht een behoorlijk
grote onbetreden ruimte is gecreëerd waardoor de rust
voldoende kan worden gewaarborgd. De aanleg zal in
de winterperiode plaatsvinden. Na zonsondergang zal
van de golfbaan geen gebruik worden gemaakt. Aangaande
de hamsters stellen verweerders dat deze in
het plangebied niet gesignaleerd zijn. De noordwestelijke
rand van het plangebied zou deel kunnen gaan
uitmaken van een verbindingszone tussen de kernleefgebieden
van Heer en Amby. Hiertoe voorziet het plan
in de aanleg van permanente hamsterakkers. Voorts
hebben de provincie Limburg en de Stichting Openbare
Golf Backerbosch specifieke inrichtings- en beheersmaatregelen
vastgelegd in de ‘Overeenkomst versterking
natuurwaarden Backerbosch’.
2.6. Als onomstreden staat vast dat in het plangebied
een bewoonde dassenburcht met twee bijburchten ligt.
De das is krachtens artikel 22, aanhef en onder b,
van de Nb-wet, gelezen in samenhang met artikel 1,
aanhef en onder a, van het Besluit beschermde inheemse
dier- en plantensoorten aangewezen als beschermde
diersoort.
De das staat niet vermeld op bijlage IV, onder a),
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Ruimtelijke ordening
67
van de Habitatrichtlijn. Ingevolge artikel 24, derde lid,
van de Nb-wet, voorzover hier van belang, is het verboden
zonder noodzaak een dier, behorend tot een beschermde
diersoort, te verontrusten of zijn nest, hol of
voortplantings- of rustplaats te verstoren dan wel te
beschadigen of te vernielen.
Ingevolge artikel 25, eerste lid, van de Nb-wet,
voorzover hier van belang, kan door of vanwege de Minister
van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk
(thans Landbouw, Natuurbeheer en Visserij) hiervan
ontheffing worden verleend.
2.6.1. Gelet op de stukken, waaronder het MER dat
voor het plan is opgesteld, en het verhandelde ter zitting
is de Afdeling van oordeel dat verweerders zich in
redelijkheid op het standpunt hebben kunnen stellen
dat de maatregelen en voorzieningen zoals onder 2.4
vermeld, en de inrichtings- en beheersmaatregelen van
de ‘Overeenkomst versterking natuurwaarden Backerbosch’
voldoende waarborgen dat de toestand van de
das in dit gebied in vergelijking met de huidige situatie
niet zal verslechteren.
Overigens heeft de Staatssecretaris van Landbouw,
Natuurbeheer en Visserij bij beschikking van 25 november
2001 ten aanzien van de das een ontheffing
van het bij artikel 24 van de Nb-wet bepaalde verleend.
2.6.2. Ten aanzien van het beroep dat appellanten op
het Verdrag van Bern doen ten behoeve van de das,
overweegt de Afdeling dat het Verdrag niet voorziet in
bescherming van de leefgebieden van de das.
Wat betreft de soortenbescherming overweegt de
Afdeling dat de das is vermeld in bijlage III van het Verdrag
van Bern.
Ingevolge artikel 7, eerste lid, van het Verdrag zijn
de Verdragsluitende Partijen verplicht passende en
noodzakelijke maatregelen ter bescherming van onder
meer de das te nemen.
Ingevolge het tweede lid van artikel 7, voorzover
hier van belang, worden voor iedere exploitatie van de
in het wild voorkomende diersoorten, genoemd in bijlage
III, voorschriften vastgesteld ten einde deze populaties
niet in gevaar te brengen.
Ingevolge het derde lid van artikel 7 omvatten deze
maatregelen met name:
a. het instellen van gesloten seizoenen en/of het treffen
van andere maatregelen waarbij de exploitatie
wordt geregeld;
b. het instellen van een tijdelijk of plaatselijk verbod
van exploitatie, indien daartoe aanleiding bestaat,
ten einde de bestaande populaties in staat te stellen
weer op peil te komen;
c. het uitvaardigen van voorschriften, indien daartoe
aanleiding bestaat, voor het verkopen, het houden,
of vervoeren met het oog op verkoop, of het ten verkoop
aanbieden van wilde dieren, hetzij levend hetzij
dood.
De Afdeling is van oordeel dat, nu het plan niet voorziet
in enigerlei vorm van exploitatie van de das, artikel
7 van het Verdrag van Bern, gelet op het samenstel
van de artikelleden van die bepaling, hoe dan ook niet
van toepassing is op het onderhavige geval.
Gelet op het vorenoverwogene kan het beroep van
appellanten op het Verdrag van Bern niet slagen.
2.7. Voorzover het beroep betrekking heeft op de hamster
overweegt de Afdeling het volgende.
In hun beroepschrift en ter zitting hebben appellanten
aangevoerd dat het plan in strijd met artikel 12,
vierde lid, van de Habitatrichtlijn, is vastgesteld en dat
verweerders het plan daarom ten onrechte hebben
goedgekeurd.
Ingevolge artikel 12, vierde lid, van de Habitatrichtlijn
stellen de Lid-Staten een systeem in van toezicht
op het bij toeval vangen en doden van de diersoorten,
genoemd in bijlage IV, letter a). In het licht
van de verkregen gegevens verrichten de Lid-Staten de
verdere onderzoekswerkzaamheden of treffen zij de instandhoudingsmaatregelen
die nodig zijn om te verzekeren
dat het bij toeval vangen en doden geen significante
negatieve weerslag geeft op de betrokken
soorten.
De hamster (cricetus cricetus) wordt op de in bijlage
IV onder a) opgenomen lijst vermeld.
Anders dan appellanten menen, bestaat er geen
rechtstreeks verband tussen het plan en de verwezenlijking
daarvan en het bij toeval vangen en doden van
hamsters. Naar het oordeel van de Afdeling mist artikel
12, vierde lid, van de Habitatrichtlijn reeds daarom
toepassing op dit geval.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

68
Ruimtelijke ordening
03-22
Bij brief van 5 augustus 2002 heeft verweerder een
verweerschrift ingediend.
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 18 december 2002, nr.
200202086/1, inzake de intrekking van het vervangingsbesluit
van de Minister van VROM omtrent
goedkeuring van het bestemmingsplan ‘Bedrijventerrein
De Poort (2e herziening)’ van de
gemeente Reimerswaal.
Het systeem van de Wet op de Ruimtelijke Ordening
verzet zich ertegen dat de Minister van
VROM, nadat hij een goedkeuringsbesluit (gedeeltelijk)
heeft vervangen, dit vervangingsbesluit
weer intrekt. Hierbij neemt de Afdeling in aanmerking
dat de minister, voorzover hij het goedkeuringsbesluit
heeft vervangen, in de plaats treedt
van gedeputeerde staten. Laatstgenoemd bestuursorgaan
staat het niet vrij om een besluit omtrent
goedkeuring in te trekken. Dit dient eveneens
te gelden voor een besluit omtrent onthouding van
goedkeuring. Het (positieve of negatieve) goedkeuringsbesluit
markeert een nieuwe fase in de bestemmingsplanprocedure.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 6:19 en artikel
10:31, tweede lid
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 29
1. Procesverloop
Bij besluit van 27 maart 2001 heeft de gemeenteraad
van Reimerswaal, op voorstel van burgemeester en
wethouders van dezelfde datum, het bestemmingsplan
‘Bedrijventerrein De Poort (2 e herziening)’ vastgesteld.
(...)
Gedeputeerde staten ven Zeeland hebben bij hun
besluit van 6 november 2001, kenmerk 0110131/
602/25, beslist over de goedkeuring van het bestemmingsplan.
(...)
Bij besluit van 22 februari 2002, kenmerk VI/SIG-
300, heeft verweerder het besluit van gedeputeerde
staten gedeeltelijk vervangen. (...)
Tegen dit besluit hebben appellanten (...) beroep ingesteld.
(...)
Bij besluit van 14 november 2002, kenmerk VI/ZW-
4907/TS, heeft verweerder zijn besluit van 2 (lees:
22) februari 2002 ingetrokken. (...)
2. Overwegingen
2.1. Het plan voorziet in de uitbreiding van het circa
10 hectare grote bedrijventerrein ‘De Poort’ bij de kern
Rilland met 5,5 hectare bruto. (...) Gedeputeerde staten
hebben het plan goedgekeurd.
2.3. Verweerder heeft bij zijn besluit van 22 februari
2002 gedeeltelijk goedkeuring aan het plan onthouden
vanwege kennelijke strijd met het bundelingsbeleid
van verstedelijking en het restrictieve beleid ten aanzien
van de open ruimten zoals verwoord in de Planologische
Kernbeslissing Nationaal Ruimtelijk Beleid en
de doorvertaling daarvan in het streekplan Zeeland
1997.
2.3. Ingevolge artikel 29, eerste lid, van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening (hierna: de WRO) kan de Minister
van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer binnen vier weken na bekendmaking van
het besluit omtrent goedkeuring van het bestemmingsplan
aan gedeputeerde staten schriftelijk mededelen
dat hij overweegt dat besluit voorzover in kennelijke
strijd met het nationaal ruimtelijk beleid te vervangen
door een eigen besluit.
Ingevolge het zesde lid van dit artikel beslist de Minister
binnen twaalf weken na dagtekening van de
mededeling als bedoeld in het eerste lid omtrent de
vervanging van het besluit van gedeputeerde staten.
In de wetsgeschiedenis wordt op meer plaatsen benadrukt
dat de vervangingsbevoegdheid een zwaar
middel is, dat slechts in uitzonderlijke situaties dient te
worden toegepast. De beslissing van gedeputeerde staten
moet een flagrante doorkruising van het nationaal
ruimtelijk beleid betekenen, die de Minister niet voor
zijn verantwoordelijkheid kan nemen.
2.4. Bij besluit van 14 november 2002, kenmerk
VI/ZW-4907/TS, heeft verweerder zijn besluit van 22
februari 2002 ingetrokken.
(...)
De beroepen worden, met toepassing van artikel
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Ruimtelijke ordening
69
6:19 van de Algemene wet bestuursrecht, mede geacht
te zijn gericht tegen het besluit van verweerder
van 14 november 2002.
2.5. De Afdeling dient allereerst de vraag te beantwoorden
of verweerder bevoegd is het vervangingsbesluit
van 22 februari 2002 in te trekken.
Artikel 29 van de WRO voorziet niet uitdrukkelijk in
de mogelijkheid tot intrekking van een (gedeeltelijk)
vervangingsbesluit.
Naar het oordeel van de Afdeling verzet het
systeem van de wet zich er echter tegen dat verweerder,
nadat hij een goedkeuringsbesluit (gedeeltelijk)
heeft vervangen, dit vervangingsbesluit weer intrekt.
Hierbij neemt de Afdeling in aanmerking dat verweerder,
voorzover hij het goedkeuringsbesluit heeft
vervangen, in de plaats treedt van het bestuursorgaan
dat beslist omtrent de goedkeuring. Laatstgenoemd
bestuursorgaan staat het, gelet op artikel 10:31, tweede
lid, van de Algemene wet bestuursrecht, niet vrij
om een besluit omtrent goedkeuring in te trekken. Dit
dient eveneens te gelden voor een besluit omtrent onthouding
van goedkeuring. Het (positieve of negatieve)
goedkeuringsbesluit markeert een nieuwe fase in de
bestemmingsplanprocedure, afhankelijk van goedkeuring
van het plan of onthouding daarvan aan het gehele
of een deel van het plan. Zo wijst de Afdeling op de
in artikel 30, eerste lid, van de WRO, neergelegde verplichting
voor de gemeenteraad om binnen de in dit artikel
vastgestelde termijn een nieuw plan vast te stellen,
waarbij het besluit van gedeputeerde staten dan
wel van de Minister in acht wordt genomen.
2.6. Uit het vorenstaande volgt dat verweerder een onjuiste
toepassing heeft gegeven aan artikel 29 WRO.
De beroepen zijn gegrond.
Het besluit van 14 november 2002 dient wegens
strijd met artikel 29 WRO te worden vernietigd.
03-23
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 18 december 2002, nr.
200203573/1, inzake het bestemmingsplan ‘Herziening
buitengebied, Vorstenbosscheweg 6’ van
de gemeente Veghel.
In het streekplan is aangegeven dat gedeputeerde
staten het streekplanbeleid inzake de ‘Ruimte voor
ruimte-regeling’ nader kunnen invullen en verduidelijken.
Het door verweerders gehanteerde beleid
vormt geen beleid in de zin van de artikelen 4:81
tot en met 4:84 van de Algemene wet bestuursrecht.
Met hun beleidsbrief hebben gedeputeerde
staten een nadere invulling gegeven aan de voorwaarde
zoals neergelegd in het streekplan dat milieuwinst
dient te worden behaald. Gezien de aard
van de brief is deze met toezending aan alle
binnen de provincie Noord-Brabant gelegen gemeenten
genoegzaam bekend gemaakt. In casu
werd echter ten onrechte getoetst aan een niet
eerder kenbaar gemaakte drempelwaarde voor de
milieuwinst.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 4:81 tot
en met 4:84
2.1. Het plan vormt een gedeeltelijke herziening van
het bestemmingsplan ‘Buitengebied’ en voorziet in de
bouw van een tweede woning op de gronden van een
voormalig agrarisch bedrijf. Het plan is gebaseerd op
de ‘Ruimte voor ruimte-regeling’. Verweerders hebben
bij hun bestreden besluit aan het plan goedkeuring
onthouden.
2.3. Appellant stelt dat verweerders ten onrechte
goedkeuring aan het plan hebben onthouden. Hij voert
daartoe aan dat het plan aan alle voorwaarden voldoet
die het streekplan stelt voor toepassing van de ‘Ruimte
voor ruimte-regeling’. Deze regeling is in het streekplan
uitputtend neergelegd en kan derhalve, aldus appellant,
niet worden aangevuld, dan wel gewijzigd in de
vorm van een door verweerders aan de gemeenten gezonden
brief. Bovendien kan een dergelijke brief geen
beleid vormen nu de regels niet overeenkomstig de artikelen
4:81 tot en met 4:84 van de Algemene wet bestuursrecht
zijn bekendgemaakt.
Verweerders miskennen, volgens appellant, dat
met de verwezenlijking van het plan een aanzienlijke
milieuwinst wordt behaald, ook al wordt geen 3500
kilogram aan mestproductie- en/of varkensrechten,
dan wel vergelijkbare rechten ingeleverd.
2.3.1. Verweerders hebben zich op het standpunt gesteld
dat als voorwaarde voor toepassing van het
‘Ruimte voor ruimte-beleid’ geldt dat een substantiële
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

70
Ruimtelijke ordening
milieuwinst met het plan wordt behaald en dat daartoe
de milieurechten moeten zijn ingeleverd. Nu niet van
een doorhaling van genoemde rechten en het behalen
van een dergelijke milieuwinst is gebleken, is niet aan
bovengenoemde voorwaarde voldaan. Derhalve kan
geen toepassing worden gegeven aan het ‘Ruimte voor
ruimte-beleid’.
Uit de tekst van het streekplan, noch uit de beleidsbrief,
blijkt echter niet dat verweerders een vaststaande
minimumgrens hanteren. Nu verweerders pas in
hun bestreden besluit deze norm hebben geformuleerd,
was de drempelwaarde ten tijde van het inleveren
van de milieurechten door appellant niet kenbaar.
2.3.2. Het voormalige agrarische bedrijf van appellant
is gelegen ten noorden van Veghel en bestaat onder
meer uit een bedrijfswoning, een klein bijgebouw alsmede
varkensstallen. In het plan is de nieuw te bouwen
woning direct gelegen naast de reeds bestaande
(bedrijfs)woning.
Het streekplan ‘Brabant in balans’ (hierna: het
streekplan), vastgesteld op 22 februari 2002, voorziet
in een zogenoemde ‘Ruimte voor ruimte-regeling’.
Deze regeling houdt in dat de ruimtelijke kwaliteit
wordt verbeterd door de bouw van kwalitatief hoogwaardige
woningen toe te staan op passende locaties
in ruil voor de sloop van bestaande agrarische bedrijfsgebouwen
die in gebruik zijn of waren voor de intensieve
veehouderij. Het in dit streekplan neergelegde beleid
wijkt inhoudelijk niet af van het beleid zoals dit
was verwoord in de partiële herziening van 13 oktober
2000 van het voorgaande streekplan.
Ten aanzien van het bezwaar van appellant dat het
streekplan uitputtend is, overweegt de Afdeling dat gedeputeerde
staten op grond van punt 14 van paragraaf
3.6.2 van het streekplan de in het streekplan gestelde
voorwaarden voor de ‘Ruimte voor ruimte-regeling’ in
een beleidsbrief nader kunnen invullen en verduidelijken.
Derhalve is de Afdeling van oordeel dat het streekplan
op dit punt niet beoogt volledig te zijn. Ten aanzien
van het bezwaar van appellant dat geen
bekendmaking van de beleidsregels heeft plaatsgevonden
en de brief van 26 juni 2001 van verweerders aan
de gemeentebesturen derhalve geen beleid vormt,
overweegt de Afdeling als volgt. Het door verweerders
gehanteerde beleid vormt en beoogt geen beleid te zijn
in de zin van de artikelen 4:81 tot en met 4:84 van de
Algemene wet bestuursrecht. Met de brief van 26 juni
2001 hebben verweerders een nadere invulling gegeven
aan de voorwaarde zoals neergelegd in het streekplan
dat milieuwinst dient te worden behaald. Gezien
deze aard van de brief is de Afdeling van oordeel dat
deze met toezending aan alle binnen de provincie
Noord-Brabant gelegen gemeenten genoegzaam bekend
is gemaakt.
Op grond van punt 11 van de in het streekplan opgenomen
voorwaarden voor toepassing van de ‘Ruimte
voor ruimte-regeling’ wordt vereist dat moet zijn zeker
gesteld dat de verwezenlijking van de woning samenhangt
met de inlevering van de milieurechten van de
agrarische activiteit ter plaatse. Tevens moet worden
aangetoond dat milieuwinst op de desbetreffende locatie
is bereikt. Uit de beleidsbrief blijkt dat, om in aanmerking
te komen voor de ‘Ruimte voor ruimte-regeling’,
met het plan een substantiële milieuwinst moet
worden behaald en dat deze milieuwinst ook gekwantificeerd
dient te worden. Dit beleid acht de Afdeling in
het algemeen niet onredelijk.
Blijkens de stukken en het verhandelde ter zitting
heeft appellant door afroming 2500 kilo milieurechten
ingeleverd. In hun bestreden besluit hebben verweerders
echter vermeld dat zij bij het beoordelen van de
vraag of sprake is van een substantiële milieuwinst in
de praktijk de grens van 3500 kilo mestproductieen/of
varkensrechten, dan wel vergelijkbare rechten
hanteren. Uit de tekst van het streekplan, noch uit de
beleidsbrief van 26 juni 2001, blijkt echter dat verweerders
deze minimumgrens hanteren. Nu verweerders
pas in hun bestreden besluit deze norm hebben
geformuleerd, was de drempelwaarde van 3500 kilo
milieurechten ten tijde van het inleveren van de milieurechten
door appellant niet kenbaar.
2.3.3. Uit het voorgaande volgt dat het bestreden besluit
is genomen in strijd met het rechtszekerheidsbeginsel.
Het beroep is gegrond, zodat het bestreden besluit
dient te worden vernietigd. (...)
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

03-24
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 24 december 2002. nr.
200005860/1, inzake het bestemmingsplan ‘Koepelbesluit’
van de gemeente Haarlemmermeer.
Indien de gemeenteraad niet voldoet aan zijn
verplichting om binnen een jaar na dagtekening
van het aanwijzingsbesluit een bestemmingsplan
vast te stellen of te herzien en dat in overeenstemming
te brengen met het aanwijzingsbesluit, kunnen
de Minister van VROM onderscheidenlijk gedeputeerde
staten binnen een jaar na afloop van
deze termijn tot vaststelling of herziening overgaan.
Doen zij dat niet binnen genoemde termijn,
dan vervalt de aanwijzing.
In casu is de gemeenteraad eraan voorbijgegaan
dat het aanwijzingsbesluit, voorzover het betreft
de definitieve Ke-geluidszone en de definitieve
Laeq-geluidszone, was vervallen en het
bestemmingsplan daarop niet kon worden gebaseerd.
Onder deze omstandigheden hadden verweerders
dienen aan te geven waarom het onderhavige
bestemmingsplan niet in strijd is met een
goede ruimtelijke ordening en het recht.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:46
Luchtvaartwet, artikelen 26 en 30
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 37, zevende
lid, en artikel 38, tweede en zesde lid
2.2. Het bestemmingsplan voorziet in een partiële herziening
van een groot aantal bestemmingsplannen van
de gemeente Haarlemmermeer. Met het plan wordt beoogd
de gevolgen van de aanleg van de vijfde baan op
Schiphol op het gebied van geluid te regelen.
2.4. Appellanten hebben onder meer aangevoerd dat
verweerders ten onrechte goedkeuring hebben verleend
aan het bestemmingsplan, nu omtrent de wijze
van geluidszonering en de gevolgen daarvan veel onduidelijkheden
bestaan.
Ruimtelijke ordening
71
2.4.1. Blijkens de plantoelichting is het bestemmingsplan
vastgesteld om te voldoen aan het door de Minister
van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer (hierna: de Minister van VROM) in overeenstemming
met de Minister van Verkeer en Waterstaat
op 23 oktober 1996 op grond van artikel 26
van de Luchtvaartwet (hierna: LVW) in samenhang
met artikel 37 van de WRO genomen aanwijzingsbesluit.
In artikel 2, eerste lid, van dit besluit is bepaald dat
de gemeenteraden overeenkomstig het hieromtrent bepaalde
in artikel 37, zevende lid, van de WRO verplicht
zijn binnen een jaar na dagtekening van het besluit
bestemmingsplannen vast te stellen of te herzien
voor de gronden, gelegen binnen de op de kaarten E1,
E2, E3 en E4 weergegeven geluidszones, zoals opgenomen
in bijlage E (eveneens behorende bij het aanwijzingsbesluit
ex artikel 27 jo. artikel 24 van de
LVW):
E1: de definitieve Ke-geluidszone;
E3: de tijdelijke Ke-geluidszone;
E4: de tijdelijke LAeq-nachtzone;
E2: de definitieve LAeq-nachtzone.
In artikel 2, derde lid, van het besluit is bepaald dat de
geluidsbelastinglijnen (contouren), die blijkens de in
de bijlage E opgenomen kaarten de plangebieden
doorlopen, bij de vaststelling of herziening van de bestemmingsplannen
op de bestemmingsplankaarten
dienen te worden aangegeven en dat de inhoud van
het besluit in acht dient te worden genomen bij het
vaststellen van de bestemmingsregelingen.
2.4.2. Ingevolge artikel 37, zevende lid, van de WRO,
voorzover van belang, is de gemeenteraad verplicht
binnen een jaar na dagtekening van het aanwijzingsbesluit,
een bestemmingsplan vast te stellen of te herzien
en dat in overeenstemming te brengen met de aanwijzingen.
Ingevolge artikel 38, tweede lid, van de WRO, kunnen
de Minister van VROM onderscheidenlijk gedeputeerde
staten, voorzover van belang, indien de gemeenteraad
niet aan deze verplichting voldoet, binnen
een jaar na afloop van deze termijn op kosten van de
gemeente tot vaststelling of herziening overgaan.
Ingevolge het zesde lid van dit artikel vervalt de
desbetreffende aanwijzing, indien door de Minister van
VROM of gedeputeerde staten niet binnen het jaar bedoeld
in het tweede lid het bestemmingsplan is vastgesteld
of herzien.
De gemeenteraad heeft, voorzover het betreft de
definitieve Ke-geluidszone en de definitieve LAeq-geluidszone
eerst op 24 februari 2000 een bestemmingsplan
vastgesteld, derhalve ruim na afloop van de
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

72
Ruimtelijke ordening
vorenbedoelde termijnen. Gelet hierop was het aanwijzingsbesluit
van 23 oktober 1996, voorzover het betreft
de definitieve Ke-geluidszone en de definitieve
Laeq-geluidszone, ten tijde van de vaststelling van het
bestemmingsplan vervallen.
2.4.3. Ter zitting is desgevraagd door verweerders en
de gemeenteraad bevestigd dat het bestemmingsplan
is gebaseerd op de vervallen aanwijzing. Voorts is desgevraagd
verklaard door de vertegenwoordiger van de
gemeenteraad dat het bestemmingsplan niet zou zijn
vastgesteld indien de desbetreffende aanwijzing er niet
aan ten grondslag lag. Dit mede vanwege de onduidelijkheden
die bestaan rondom de geluidszonering.
De gemeenteraad is eraan voorbijgegaan dat het
aanwijzingsbesluit, voorzover het betreft de definitieve
Ke-geluidszone en de definitieve Laeq-geluidszone,
was vervallen en het bestemmingsplan daarop niet
kon worden gebaseerd.
Onder deze omstandigheden hadden verweerders
dienen aan te geven waarom het onderhavige bestemmingsplan
niet in strijd is met een goede ruimtelijke ordening
en het recht. Nu verweerders dit hebben nagelaten
is het goedkeuringsbesluit niet draagkrachtig
gemotiveerd. Tevens hebben verweerders miskend dat
bij de beoordeling van de bedenkingen geen beroep op
artikel 30 van de LVW kon worden gedaan.
2.4.4. De beroepen zijn gegrond, zodat het bestreden
besluit wegens strijd met artikel 3:46 van de Algemene
wet bestuursrecht dient te worden vernietigd.
03-25
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 24 december 2002, nr.
200101743/1, inzake het Provinciaal Omgevingsplan
Groningen van de provincie Groningen.
Uit de ontstaansgeschiedenis van artikel 1 van
de WRO blijkt dat de wetgever de bevoegdheid om
te beslissen welke beleidsuitspraken als een concrete
beleidsbeslissing moeten worden gezien, bewust
uitsluitend heeft willen toekennen aan het
bestuursorgaan dat het plan vaststelt. Daarmee
werd beoogd te voorkomen dat een rechter in beroep
aan beleidsuitspraken de status van ‘concrete
beleidsbeslissing’ zou kunnen toekennen, waar het
vaststellend bestuursorgaan niet voor die status
heeft gekozen. De beroepsmogelijkheid is uitdrukkelijk
beperkt tot de als zodanig aangegeven concrete
beleidsbeslissingen. Alle overige onderdelen
van een streekplan zijn op de negatieve lijst geplaatst
en daarmee van de mogelijkheid tot het instellen
van beroep uitgesloten.
Voorzover ingevolge artikel 6:2 van de Awb de
schriftelijke weigering om een besluit te nemen
voor de toepassing van wettelijke voorschriften
over bezwaar en beroep met een besluit wordt gelijkgesteld,
mist dit artikel ten aanzien van de weigering
om een concrete beleidsbeslissing te
nemen, toepassing.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 6:2
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985, artikel
7, derde lid
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikelen 1,
44, eerste lid, 54, tweede lid, aanhef en onder
a, en 56, eerste lid
2.1.1. Ingevolge artikel 4a, eerste lid, van de Wet op
de Ruimtelijke Ordening (verder te noemen: WRO),
voorzover hier van belang, kunnen provinciale staten
voor één of meer gedeelten of voor het gehele gebied
der provincie een streekplan vaststellen, waarin de toekomstige
ontwikkeling van het in het plan begrepen
gebied in hoofdlijnen wordt aangegeven, alsmede een
vastgesteld streekplan herzien.
Ingevolge artikel 54, tweede lid, aanhef en onder a,
voorzover hier van belang, gelezen in samenhang met
artikel 56, eerste lid, van de WRO kan door eenieder
beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de
Raad van State worden ingesteld tegen een concrete
beleidsbeslissing, een herziening of een intrekking
daarvan, opgenomen in een streekplan.
Ingevolge artikel 1 van de WRO wordt onder een
concrete beleidsbeslissing verstaan een als zodanig
door het bestuursorgaan aangegeven besluit in een
planologische kernbeslissing, een streekplan of een regionaal
structuurplan.
Ingevolge artikel 7, derde lid, van het Besluit op de
ruimtelijke ordening 1985 wordt in een streekplan een
concrete beleidsbeslissing als zodanig in de tekst of op
de kaart benoemd en herkenbaar aangegeven.
2.1.2. Uit deze bepalingen volgt dat de Afdeling met
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Ruimtelijke ordening
73
betrekking tot een vastgesteld of herzien streekplan
slechts bevoegd is te oordelen over beroepen die zijn
gericht tegen daarin vervatte concrete beleidsbeslissingen.
Indien een beroep is gericht tegen een niet door
het bestuursorgaan als concrete beleidsbeslissing aangegeven
onderdeel van een streekplan, is het niet gericht
tegen een concrete beleidsbeslissing in de zin van
artikel 1 van de WRO; de Afdeling is onbevoegd van
zo’n beroep kennis te nemen.
2.1.3. Indien een beroep ertoe strekt dat een beleidsuitspraak
van het bestuursorgaan dat een streekplan
kan vaststellen als een concrete beleidsbeslissing in
een streekplan had moeten worden opgenomen, moet
dit beroep worden opgevat als een beroep tegen een
weigering om een concrete beleidsbeslissing te nemen.
De Afdeling overweegt daaromtrent dat uit de ontstaansgeschiedenis
van artikel 1 van de WRO (Kamerstukken
II, 1996/1997, 25 311, nr. 3, p. 13-15
en nr. 6, p. 43-45) blijkt dat de wetgever de bevoegdheid
om te beslissen welke beleidsuitspraken als een
concrete beleidsbeslissing moeten worden gezien, bewust
uitsluitend aan het bestuursorgaan dat het plan
vaststelt, heeft willen toekennen. Daarmee werd beoogd
te voorkomen dat een rechter in beroep aan beleidsuitspraken
de status van ‘concrete beleidsbeslissing’
zou kunnen toekennen, waar het vaststellend
bestuursorgaan niet voor die status heeft gekozen. In
verband hiermee is de beroepsmogelijkheid inzake de
vaststelling of herziening van een streekplan uitdrukkelijk
beperkt tot de in dit plan door het bestuursorgaan
als zodanig aangegeven concrete beleidsbeslissingen.
Alle overige onderdelen van een streekplan zijn op de
bij artikel 8:5 van de Algemene wet bestuursrecht (verder
te noemen: Awb) behorende zogenoemde negatieve
lijst geplaatst en daarmee van de mogelijkheid tot
het instellen van beroep uitgesloten.
Voorzover ingevolge artikel 6:2 van de Awb de
schriftelijke weigering om een besluit te nemen voor de
toepassing van wettelijke voorschriften over bezwaar
en beroep met een besluit wordt gelijkgesteld, overweegt
de Afdeling dat dit artikel ten aanzien van de
weigering om een concrete beleidsbeslissing te nemen,
toepassing mist. Toepassing van artikel 6:2, aanhef en
onder a, van de Awb, stuit af op de hiervoor gebleken
bedoeling van de wetgever bij de totstandkoming van
de artikelen 1 en 54, tweede lid, aanhef en onder a,
van de WRO. Dit betekent dat de uitzondering van de
concrete beleidsbeslissing in de negatieve lijst beperkt
dient te worden opgevat. Deze uitzondering heeft geen
betrekking op de weigering een concrete beleidsbeslissing
te nemen. Indien derhalve een beroep is gericht
tegen een weigering om een concrete beleidsbeslissing
te nemen, is de Afdeling onbevoegd van zo’n beroep
kennis te nemen.
03-26
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 5 februari 2003, nr.
200105931/1, inzake het ‘Provinciaal Omgevingsplan
Limburg’ van de provincie Limburg.
Ingevolge artikel 24 van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening kunnen geen zienswijzen tegen het
ontwerp-bestemmingsplan worden ingediend, voorzover
het ontwerp van een bestemmingsplan zijn
grondslag vindt in een concrete beleidsbeslissing.
Dit stelsel van rechtsbescherming brengt mee, dat
een concrete beleidsbeslissing waarvan de bestemmingsplanwetgever
niet mag afwijken op dezelfde
wijze gemotiveerd moet worden als een bestemmingsplan.
In de in geding zijnde concrete beleidsbeslissing
is een definitieve planologische keuze vervat
inzake de projectvestigingslocaties voor glastuinbouw,
die bij de vaststelling van het bestemmingsplan
in acht genomen dient te worden. Daarom
dient juist op dit punt in het proces van de planologische
besluitvorming blijk te worden gegeven van
een zorgvuldig onderzoek naar de gevolgen voor
het gebied en de betrokken belangen. Verweerders
hebben ten onrechte een zodanig onderzoek, op
basis waarvan een belangenafweging dient plaats
te vinden, doorgeschoven naar de bestemmingsplanprocedure.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:2
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 4a, eerste
lid, en artikel 24
2.13.1. De Afdeling stelt voorop dat omtrent de toekomstige
bestemming van een bepaald gebied door de
rijksoverheid, de provinciale overheden of door regionale
openbare lichamen concrete beleidsbeslissingen
kunnen worden genomen, die bij de vaststelling van
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

74
Ruimtelijke ordening
het bestemmingsplan in acht genomen dienen te worden.
Ingevolge artikel 24 van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening kunnen geen zienswijzen tegen het ontwerpbestemmingsplan
worden ingediend, voorzover het
ontwerp van een bestemmingsplan zijn grondslag
vindt in een concrete beleidsbeslissing.
Voor streekplannen is in artikel 4a, eerste lid, van
de Wet op de Ruimtelijke Ordening bepaald dat een
concrete beleidsbeslissing bij de vaststelling van de
daar genoemde regionale en gemeentelijke plannen,
waaronder een bestemmingsplan, in acht dient te worden
genomen. Het vorenstaande stelsel van besluitvorming
en rechtsbescherming brengt mee, dat indien in
een concrete beleidsbeslissing een definitieve planologische
keuze met betrekking tot de bestemming van
een gebied is neergelegd, ook het onderzoek dat aan
die beslissing is voorafgegaan dienovereenkomstig volledig
dient te zijn en gemotiveerd inzicht dient te bieden
in de mogelijkheden tot realisering van de bestemming.
Zo dient een concrete beleidsbeslissing waarvan
de bestemmingsplanwetgever op grond van de wet
niet mag afwijken op dezelfde wijze gemotiveerd te
worden als een bestemmingsplan. Bij de vaststelling
van de concrete beleidsbeslissing dient in zoverre dan
ook een volledige beoordeling te worden verricht, dat
duidelijk is dat er geen ruimtelijke belemmeringen zijn
die in de weg staan aan de nadere invulling van het gebied
door middel van een bestemmingsplan.
2.13.2. Verweerders hebben voor de provincie Limburg
een streekplan (dat deel uitmaakt van het POL)
vastgesteld, waarin de toekomstige ontwikkeling van
het in het plan begrepen gebied in hoofdlijnen wordt
aangegeven. Het in geding zijnde onderdeel van het
streekplan, te weten de aanwijzing van de gebieden
Californië en Siberië als projectvestigingslocaties
glastuinbouw, betreft echter een concrete beleidsbeslissing.
De projectvestigingslocaties voor glastuinbouw
vormen een aanzienlijke ruimtelijke ingreep in
het plangebied, die nauwkeurig en gedetailleerd op de
kaarten is aangeduid. Teneinde niet in strijd te komen
met het in artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht
neergelegde zorgvuldigheidsbeginsel, dient dan
ook duidelijkheid te bestaan over de mogelijkheid de
projectvestigingslocaties voor glastuinbouw met inachtneming
van de aangegeven begrenzingen op een
uit een oogpunt van goede ruimtelijke ordening passende
wijze in een bestemmingsplan vast te leggen.
Immers, de in de concrete beleidsbeslissing neergelegde
definitieve planologische keuze met betrekking tot
de functie projectvestiging glastuinbouw voor de desbetreffende
gebieden en de concrete begrenzing daarvan
dient bij de vaststelling van het bestemmingsplan
in acht te worden genomen en daartegen kan in een
bestemmingsplanprocedure niet meer worden opgekomen.
Mitsdien kan bij de vaststelling van de onderhavige
concrete beleidsbeslissing niet worden volstaan
met een beoordeling van de vraag of bij de uitwerking
op bestemmingsplanniveau er een redelijke verwachting
is dat aan alle wettelijke eisen kan worden voldaan,
maar dient vast te staan dat bestemmingen die
betrekking hebben op de ontwikkeling van de projectvestigingslocaties
voor glastuinbouw verwezenlijkt
kunnen worden.
2.13.3. De Afdeling stelt vast dat de concrete beleidsbeslissing
is gericht op de begrenzing van de genoemde
projectvestigingsgebieden en op de functie glastuinbouw.
Zoals in overweging 2.11.2 weergegeven,
hebben verweerders de begrenzing uitgebreid beschreven.
Zij hebben zich echter niet uitgesproken over de
gevolgen van de concrete beleidsbeslissing voor de
desbetreffende gebieden, met name gelet op de daarin
(deels) gelegen (agrarische) bedrijven. De begrenzing
van de projectvestigingslocaties en de toekenning van
de functie glastuinbouw, waarbij voorts ecologische
verbindingszones en groenafschermingen zijn voorzien,
kunnen echter grote gevolgen hebben voor de betrokken
bedrijven. Van enig onderzoek in dat verband,
of van een afweging van de belangen van de betrokken
bedrijven, is niet gebleken. Uit de stukken en het
onderzoek ter zitting is gebleken dat verweerders zich
op het standpunt hebben gesteld dat de in de vigerende
bestemmingsplannen opgenomen rechten niet worden
aangetast. Anderzijds erkenden verweerders ter
zitting dat de ontwikkeling van de projectvestigingen
zeker effecten zal hebben op de mogelijkheden van de
thans in de desbetreffende gebieden aanwezige bedrijven.
In het kader van een op te stellen bestemmingsplan
of inrichtingsplan zullen mogelijke gevolgen voor
de betrokken bedrijven moeten worden bezien.
Naar het oordeel van de Afdeling miskennen verweerders
hiermee evenwel de plaats en de functie van
een concrete beleidsbeslissing in het stelsel van de
Wet op de Ruimtelijke Ordening. In de in geding zijnde
concrete beleidsbeslissing is een definitieve planologische
keuze vervat met betrekking tot de functie van de
betrokken gebieden als projectvestigingslocaties voor
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Ruimtelijke ordening
75
glastuinbouw en de begrenzing daarvan, die bovendien
bij de vaststelling van het bestemmingsplan in
acht genomen dient te worden. Mitsdien dient juist op
dit punt in het proces van de planologische besluitvorming
blijk te worden gegeven van een zorgvuldig
onderzoek naar de gevolgen voor het betrokken gebied
en dienen in het voorliggende geval de belangen van
zowel de betrokken agrarische als niet-agrarische bedrijven
in de besluitvorming te worden betrokken. Verweerders
hebben ten onrechte een zodanig onderzoek,
op basis waarvan een belangenafweging dient plaats
te vinden, doorgeschoven naar de bestemmingsplanprocedure.
03-27
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 5 februari 2003, nr.
200200837/1, inzake het bestemmingsplan ‘Betuweroute,
gemeente Geldermalsen’ van de gemeente
Geldermalsen.
Het bestaan van een onherroepelijke vergunning
op grond van de Wet beheer rijkswaterstaatwerken
voor de opheffing van de toe- en afrit naar
de rijksweg brengt niet reeds mee dat de gemeenteraad
de opheffing van de zuidelijke toe- en afrit
planologisch zonder meer had vast te leggen. Voor
een zodanig verband tussen deze vergunning en de
inhoud van het bestemmingsplan bestaat geen
wettelijke grond.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 3:2 en
3:46
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 28,
tweede lid
2.2. Het plan voorziet in een juridisch-planologische
regeling voor de aanleg van de Betuweroute binnen de
gemeente Geldermalsen.
Bij het bestreden besluit heeft verweerder het plan
goedgekeurd.
2.3. Appellanten zijn eigenaar onderscheidenlijk personeelsleden
van het café-restaurant annex zalencentrum
‘Den Tol’ te Meteren. Zij stellen dat verweerder
het plan ten onrechte heeft goedgekeurd voorzover dat
voorziet in de opheffing van de zuidelijke op- en afritten
van de A15 ter hoogte van Meteren. Naar hun mening
zal deze opheffing voor hen een zeer grote financiele
schade tot gevolg hebben, alsmede een aanzienlijk
verlies van arbeidsplaatsen.
2.4. De gemeenteraad heeft zich op het standpunt gesteld
dat de opheffing van de zuidelijke op- en afritten
in overeenstemming is met een regionaal convenant
dat is gesloten tussen Rijkswaterstaat, de projectorganisatie
Betuweroute en de gemeenten Geldermalsen,
Neerrijnen, Buren en Tiel. Daarnaast is bij de voorbereiding
van het Tracébesluit voor de Betuweroute
voortdurend gesteld dat de volledige aansluiting wordt
opgeheven, aldus de gemeenteraad.
Voorts wijst de gemeenteraad op verkeerskundige
redenen voor volledige opheffing van de aansluiting.
(...)
2.5. Verweerder heeft geen reden gezien het plan in
strijd met een goede ruimtelijke ordening te achten en
heeft het goedgekeurd. Hij heeft bij zijn toetsing in
aanmerking genomen dat de Minister van Verkeer en
Waterstaat op 5 september 2000 een reeds onherroepelijk
geworden vergunning heeft verleend op grond
van de Wet beheer rijkswaterstaatswerken voor het
verwijderen van de toe- en afritten van de wegaansluiting
‘Meteren’ en het hierna ter plaatse herinrichten
van de berm. Volgens verweerder was de opheffing van
de zuidelijke toe- en afrit een voldongen feit en heeft
de gemeenteraad dit gegeven slechts planologisch
vastgelegd.
2.6. Anders dan verweerder meent, brengt het onherroepelijk
worden van de vergunning van 5 september
2000 op grond van de Wet beheer rijkswaterstaatswerken
niet reeds mee dat de gemeenteraad de opheffing
van de zuidelijke toe- en afrit planologisch zonder
meer had vast te leggen. Voor een zodanig verband
tussen deze vergunning en de inhoud van het bestemmingsplan
bestaat geen wettelijke grond. In zoverre
heeft verweerder een ondeugdelijke motivering aan het
bestreden besluit ten grondslag gelegd.
Voorts overweegt de Afdeling dat verweerder, gelet
op het onder 2.1 vermelde toetsingskader, dient te beoordelen
of het plan niet in strijd is met een goede
ruimtelijke ordening. Bij deze beoordeling dienen in dit
geval onder meer het bedrijfsbelang en het belang van
de werkgelegenheid van appellanten te worden betrok-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

76
Ruimtelijke ordening
ken. Nu verweerder bij het bestreden besluit zonder
nadere afweging aan de vergunning op grond van de
Wet beheer rijkswaterstaatswerken doorslaggevende
betekenis heeft toegekend, heeft hij naar het oordeel
van de Afdeling een te beperkte toetsing verricht. In zoverre
heeft verweerder het bestreden besluit niet met
de vereiste zorgvuldigheid voorbereid.
2.7. Gelet op het voorgaande is het beroep gegrond en
dient het bestreden besluit voorzover verweerder daarbij
goedkeuring heeft verleend aan het plandeel met de
bestemming ‘Agrarische doeleinden - A’, (...), te worden
vernietigd wegens strijd met artikel 3:2 en artikel
3:46 van de Algemene wet bestuursrecht. (...)
03-28
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 12 februari 2003, nr.
200105241/1, inzake het bestemmingsplan ‘De
Borkeld, herziening 1990, partiële herziening
1999’ van de gemeente Holten (thans: Rijssen).
Artikel 6, eerste lid, van het EVRM bevat geen
voorschriften over de bevoegdheid van de door een
staat ingestelde gerechten, maar is erop gericht te
verzekeren dat iedere burger in die staat de in de
genoemde bepaling omschreven mogelijkheid
heeft een geschil omtrent de vaststelling van burgerlijke
rechten en verplichtingen voor te leggen
aan een onafhankelijke en onpartijdige rechter.
Aangezien artikel 6 EVRM niet ziet op de attributie
van rechterlijke bevoegdheid, maar op de eisen
waaraan de gerechten van een Verdragsstaat moeten
voldoen, kan deze bepaling geen afbreuk doen
aan de bevoegdheid die de wet aan de Afdeling
heeft toegekend ten aanzien van het beroep tegen
een besluit omtrent goedkeuring van een bestemmingsplan
of van de herziening of intrekking daarvan.
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens
en de fundamentele vrijheden, artikel 6, eerste
lid
Wet op de Raad van State, artikel 26
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 54,
tweede lid, aanhef en onder d
2.1. Appellanten stellen zich op het standpunt dat de
bevoegdheid van de Afdeling om te oordelen over geschillen
als het onderhavige, in strijd is met de artikelen
6 en 13 van het Europees Verdrag voor de Rechten
van de Mens en de fundamentele vrijheden (hierna:
het EVRM). Zij zijn van mening dat de onafhankelijkheid
en onpartijdigheid van de Afdeling niet zijn gegarandeerd
en dat daarom de Afdeling zichzelf onbevoegd
dient te verklaren om te oordelen over dit
geschil.
2.1.1. Ingevolge artikel 6, eerste lid, van het EVRM,
voorzover hier van belang, heeft een ieder bij het vaststellen
van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen
recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn
zaak door een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat
bij de wet is ingesteld. Het is onbetwist dat deze bepaling
rechtstreekse werking heeft in de Nederlandse
rechtsorde. De Afdeling is voorts van oordeel dat het
beroep van appellanten ten minste voor een deel betrekking
heeft op de vaststelling van burgerlijke rechten
en verplichtingen. In zoverre kunnen appellanten in
beginsel een beroep doen op de genoemde bepaling.
Artikel 6, eerste lid, van het EVRM bevat geen
voorschriften over de bevoegdheid van de door een
staat ingestelde gerechten, maar is erop gericht te verzekeren
dat iedere burger in die staat de in de genoemde
bepaling omschreven mogelijkheid heeft een geschil
omtrent de vaststelling van burgerlijke rechten en
verplichtingen voor te leggen aan een onafhankelijke
en onpartijdige rechter. De met deze aanspraak op
rechtsbescherming overeenkomende verplichting rust
op de desbetreffende staat, die ervoor heeft te zorgen
dat de door hem ingestelde gerechten waaraan (onder
meer) de bevoegdheid is toegekend tot de behandeling
van geschillen waarop artikel 6, eerste lid, ziet, voldoen
aan de eisen van deze bepaling.
2.1.2. In artikel 26 van de Wet op de Raad van State
is bepaald dat de Afdeling is belast met de behandeling
van de bij de wet aan haar opgedragen geschillen.
Ingevolge artikel 54, tweede lid, aanhef en onder d,
van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (hierna te noemen:
WRO) kan bij de Afdeling beroep worden ingesteld
tegen een besluit omtrent goedkeuring van een
bestemmingsplan of van de herziening of intrekking
daarvan.
Gezien deze bepalingen is aan de Afdeling de taak
opgedragen en is de daarbij behorende bevoegdheid
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Ruimtelijke ordening
77
toegekend om te beslissen op beroepen tegen besluiten
als het onderhavige.
De grief dat de bevoegdheid om te beslissen op een
beroep als het onderhavige, gelet op artikel 6, eerste
lid, van het EVRM, niet aan de Afdeling had mogen
worden opgedragen, faalt, aangezien de genoemde bepaling,
zoals hiervoor reeds aangegeven, niet ziet op
de attributie van rechterlijke bevoegdheid, maar op de
eisen waaraan de gerechten van een Verdragsstaat
moeten voldoen. Artikel 6, eerste lid, van het EVRM
kan dan ook geen afbreuk doen aan de bevoegdheid
die de wet aan de Afdeling heeft toegekend.
De Afdeling merkt nog op dat appellanten, ingevolge
artikel 8:15 van de Algemene wet bestuursrecht,
tot en met de behandeling van hun beroep ter zitting
de mogelijkheid hebben gehad één of meer leden van
de Afdeling die zijn aangewezen voor de behandeling
van hun beroep, te wraken op grond van feiten of omstandigheden
waardoor de rechterlijke onpartijdigheid
schade zou kunnen lijden. Van die mogelijkheid hebben
zij geen gebruik gemaakt.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 7:12
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 19
2.1. Het bouwplan voorziet in een uitbreiding van de
bedrijfsruimte met 835 m 2 , aansluitend op de bestaande
bedrijfsruimte.
2.2. Ingevolge het ter plaatse geldende bestemmingsplan
rust op de gronden waarop het bouwplan is geprojecteerd
enerzijds de bestemming ‘Bedrijfsdoeleinden
(B)’ met de subbestemming ‘BIIsl (slachterij)’ en
anderzijds de bestemming ‘Agrarische doeleinden (A)’.
Voor het gedeelte van het perceel met de bestemming
‘Bedrijfsdoeleinden (B)’ geldt ingevolge artikel 13,
vierde lid, aanhef en onder b, van de planvoorschriften
een bebouwingspercentage van maximaal 71.
2.3. Niet in geschil is dat ten tijde van het nemen van
de beslissing op bezwaar aan de wettelijke vereisten
voor het toepassen van de zogeheten anticipatieprocedure
was voldaan.
2.1.3. Gezien het voorgaande ziet de Afdeling geen
aanleiding zich onbevoegd te achten voor de behandeling
van dit beroep wegens strijd met artikel 6 van het
EVRM. In verband hiermee behoeft het beroep op artikel
13 van het EVRM geen bespreking.
03-29
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 12 februari 2003, nr.
200204123/1, inzake een vrijstelling ex artikel 19
WRO, gemeente Zevenhuizen-Moerkapelle.
Door het verlenen van de vrijstelling voor de gewijzigde
situering van het bouwblok die de beoogde
uitbreiding mogelijk maakt, zijn geenszins de in
het bestemmingsplan voorgeschreven bouwmogelijkheden
vervallen. Derhalve is sprake van een
uitbreiding van de toegestane bebouwingsoppervlakte.
Verder kan niet door middel van een aan de
vrijstelling of bouwvergunning te verbinden voorwaarde
het reeds ingevolge het bestemmingsplan
toegestane maximale bebouwingspercentage worden
teruggebracht.
2.4. Appellante betoogt dat de rechtbank ten onrechte
heeft geoordeeld dat er geen grond is voor het oordeel
dat burgemeester en wethouders bij de afweging van
de betrokken belangen niet in redelijkheid van de bevoegdheid
om vrijstelling te verlenen gebruik hebben
kunnen maken.
2.6. Het college hanteert, zoals desgevraagd ter zitting
is medegedeeld, het beleidsuitgangspunt dat in het algemeen
geen vrijstelling wordt verleend ten behoeve
van de vestiging van niet-agrarische bedrijven op agrarische
bestemmingen. Voorzover dergelijke bedrijven
reeds legaal zijn gevestigd in het buitengebied hanteert
het college het beleidsuitgangspunt dat uitbreiding
met een percentage van 10 à 15 is toegestaan.
In afwijking van dit beleid heeft het college in dit
geval toch vrijstelling verleend, waarbij mede bepalend
is geweest dat de totale oppervlakte van de beoogde
uitbreiding op de beide bestemmingen blijft onder de
reeds ingevolge het bestemmingsplan op de bestemming
bedrijfsdoeleinden toegestane percentage van
71. Het college heeft slechts een wijziging van de situering
van het bouwblok willen toestaan, opdat de beoogde
uitbreiding zou kunnen worden gerealiseerd.
2.7. Hoewel de Afdeling met de rechtbank van oordeel
is dat in dit geval, gelet op de dreigende sluiting van
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

78
Ruimtelijke ordening
het bedrijf in verband met het niet meer kunnen voldoen
aan bepaalde wettelijke milieueisen, sprake is
van voldoende urgentie bij de uitvoering van het bouwplan,
heeft de rechtbank miskend dat in dit geval niet
kon worden volstaan met het ten behoeve van het
bouwplan nemen van een voorbereidingsbesluit en het
daartoe verlenen van een verklaring van geen bezwaar
als bedoeld in artikel 19 van de WRO.
Datgene wat het college, in aansluiting op het door
hem gevoerde beleid, heeft willen toestaan, namelijk
het draaien van het bouwblok met het daaraan verbonden
uitbreidingspercentage van 71, kan alleen worden
bereikt door het in procedure brengen van een daartoe
strekkend ontwerpbestemmingsplan. De bouwmogelijkheden
op de gronden met de bestemming ‘Bedrijfsdoeleinden’
met de subbestemming ‘BIIsl’ zijn door het
verlenen van de vrijstelling immers niet vervallen. Anders
dan de rechtbank heeft geoordeeld is derhalve
sprake van een uitbreiding van de toegestane bebouwingsoppervlakte.
2.8. Verder kan, zoals de rechtbank terecht heeft geoordeeld,
niet door middel van een aan de vrijstelling
of bouwvergunning te verbinden voorwaarde het maximale
bebouwingspercentage worden teruggebracht tot
51. Deze zou immers strekken tot een wijziging van de
bebouwingsvoorschriften voor de gronden met de bestemming
‘Bedrijfsdoeleinden’ en de subbestemming
‘BIIsl’ zonder dat daarvoor de vereiste procedure voor
het wijzigen van het bestemmingsplan zou worden gevolgd.
2.9. Uit het vorenstaande volgt dat de beslissing op
bezwaar is genomen in strijd met artikel 7:12 van de
Awb. De rechtbank heeft dit miskend.
03-30
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 19 februari 2003, nr.
200106035/1, inzake de weigering vrijstelling te
verlenen voor het permanent bewonen van een recreatiewoning,
gemeente Harderwijk.
Het vigerende bestemmingsplan is partieel herzien,
onder meer voor een terrein voor zomerhuisjes.
De herziening heeft niet geleid tot een wijziging
van de bestemming van het perceel, maar
voorziet wel in een verruiming van de bouwmogelijkheden,
alsmede in een op de bestemming toegespitst
gebruiksverbod. Vast staat dat de permanente
bewoning van de recreatiewoning is
aangevangen na vaststelling van het bestemmingsplan,
maar voor vaststelling van de herziening.
Deze bewoning was zowel voor als na de herziening
van het bestemmingsplan in strijd met de ongewijzigd
gebleven bestemming. Ook het in het
oorspronkelijke bestemmingsplan neergelegde overgangsrecht
is niet gewijzigd. Onder deze omstandigheden,
en de Afdeling wijkt daarmee af van haar
oordeel in een eerdere uitspraak, is voor toepassing
van het overgangsrecht nog steeds de datum van
het van kracht worden van het oorspronkelijke bestemmingsplan
beslissend.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 15
2.1. Ingevolge het ter plaatse van kracht zijnde bestemmingsplan
‘Strokel 1973’ rust op het perceel
waarop de recreatiewoning staat (hierna: het perceel)
de bestemming ‘Terrein voor zomerhuisjes’.
Ingevolge artikel 14, eerste lid, van de planvoorschriften,
voorzover thans van belang, zijn de op de
kaart als zodanig aangewezen gronden bestemd voor
de exploitatie van een recreatiebedrijf, waar personen
die elders hun vaste verblijfplaats hebben, recreatief
verblijf kunnen houden in zomerhuisjes.
Ingevolge het tweede lid, en onder i, van artikel 14,
voorzover thans van belang, is het verboden een recreatiewoonverblijf
anders dan voor recreatieve doeleinden
te gebruiken.
Ingevolge artikel 20, eerste lid, is het verboden om
gronden en opstallen te gebruiken, in gebruik te geven
of te laten gebruiken op een wijze of voor doeleinden,
welke strijdig zijn met de uit het bestemmingsplan
voortvloeiende bestemming van die gronden en opstallen.
Ingevolge het tweede lid van artikel 20 is het eerste
lid niet van toepassing op het gebruik dat bestond ten
tijde van het van kracht worden van deze voorschriften,
zo lang in de aard van dat gebruik geen wijziging
wordt gebracht.
Ingevolge het derde lid van artikel 20 kunnen burgemeester
en wethouders vrijstelling verlenen van het
gebruiksverbod, indien strikte toepassing van die bepaling
zou leiden tot een beperking van het meest
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Ruimtelijke ordening
79
doelmatige gebruik, die niet door dringende redenen
wordt gerechtvaardigd.
2.2. Vast staat dat de raad van de gemeente Harderwijk
bij besluit van 18 april 1996 een gedeeltelijke
herziening van het bestemmingsplan heeft vastgesteld,
welke, voorzover thans van belang, op 7 augustus
1996 door het college van gedeputeerde staten
van Gelderland is goedgekeurd. De herziening
heeft niet geleid tot een wijziging van de bestemming
die op het perceel rust. Artikel 14, eerste lid, is niet
gewijzigd. Bij de herziening is in het tweede lid van dat
artikel wel voorzien in een verruiming van de bouwmogelijkheden
van recreatiewoningen en zomerhuisjes,
alsmede in een op de bestemming toegespitst gebruiksverbod.
2.3. Appellante betoogt (...) dat de rechtbank heeft
miskend dat de permanente bewoning van de recreatiewoning
door het in artikel 20, tweede lid, van de
planvoorschriften neergelegde overgangsrecht wordt
beschermd. Ze heeft daartoe verwezen naar de uitspraak
van de Afdeling van 28 november 2001, nr.
20005421/1.
2.4. Dit betoog slaagt niet. Vast staat dat de recreatiewoning
sinds 1988 permanent wordt bewoond en dat
dit zowel voor als na de herziening van het bestemmingsplan
in strijd was met de ongewijzigd gebleven
bestemming ‘Terrein voor zomerhuisjes’. Ook het in artikel
20, tweede lid, van de planvoorschriften, neergelegde
overgangsrecht is niet gewijzigd. Onder deze omstandigheden,
en de Afdeling wijkt daarmee af van
haar oordeel in de door appellante genoemde uitspraak,
is voor toepassing van het overgangsrecht nog
steeds de datum van het van kracht worden van het
bestemmingsplan ‘Strokel 1973’ vóór de herziening
beslissend. Het college heeft het overgangsrecht dan
ook terecht bij de beoordeling van het gebruik dat van
het perceel en de daarop gebouwde recreatiewoning
wordt gemaakt niet van toepassing geacht.
Noot: In de hiervoor genoemde uitspraak
200005421/1 is het volgende uitgesproken: ‘De president
is er ten onrechte van uitgegaan dat voor de toepasselijkheid
van het overgangsrecht de datum van 16
mei 1994, waarop het bestemmingsplan ‘Buitengebied’
van kracht is geworden, beslissend is.
De president heeft daarmee miskend dat de raad
van de gemeente Nunspeet, ter voldoening aan de verplichting
van artikel 30 van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening, bij besluit van 25 september 1997 een herziening
van dit bestemmingsplan heeft vastgesteld,
welke op 23 juli 1998 van kracht is geworden. Weliswaar
bracht het besluit van 25 september 1997 geen
wijziging in de bestemming van het betrokken perceel
– gedeputeerde staten hebben aan de daarop betrekking
hebbende bepaling geen goedkeuring onthouden –
doch dit besluit voorzag wel in een wijziging van en
aanvulling op de onder meer met betrekking tot deze
bestemming geldende voorschriften. Aangezien de
voorschriften een onlosmakelijk onderdeel vormen van
een bestemmingsplan, dienen deze veranderingen te
worden aangemerkt als een herziening van het plan,
welke mede op het onderhavige perceel betrekking
heeft. Derhalve moet voor de toepassing van het overgangsrecht
ten aanzien van het gebruik de datum van
het van kracht worden van het bestemmingsplan ‘Buitengebied,
herziening 1996’, 23 juli 1998, als beslissend
worden aangemerkt.’ (r.o. 2.6.1)
03-31
Uitspraak van de Voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 21
februari 2003, nr. 200205582/2, inzake de
streekplanherziening ‘Westerschelde Container
Terminal’ van de provincie Zeeland.
De streekplanherziening voorziet in een concrete
beleidsbeslissing (c.b.b.) om de aanleg van een
containerterminal (de WCT) mogelijk te maken. De
procedures voor de eveneens benodigde bestemmingsplanherzieningen
voor de WCT verlopen gecoördineerd
met de streekplanherziening. In het
kader van de streekplanherziening is aangegeven
dat er geen mogelijkheid bestaat tot het indienen
van zienswijzen tegen deze bestemmingsplannen.
Indien personen of instellingen bezwaar hebben
tegen de realisering van de WCT, maar hebben afgezien
van het indienen van zienswijzen en bedenkingen
in het kader van de bestemmingsplanprocedures
kunnen zij niet opkomen tegen de besluiten
tot goedkeuring van de bestemmingsplannen, die
dan ook na goedkeuring in werking treden en onherroepelijk
worden, op grond waarvan de WCT
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

80
Ruimtelijke ordening
kan worden aangelegd. Dit gevolg is niet aanvaardbaar
indien, na de goedkeuring van de bestemmingsplannen,
in de inmiddels aangespannen
hoofdzaak de c.b.b. nog geheel of ten dele wordt
vernietigd. In de wet is niet voorzien dat de goedkeuring
van de bestemmingsplannen van rechtswege
vernietigd wordt, indien de c.b.b. die de
grondslag vormt voor die bestemmingsplannen
wordt vernietigd. In casu is het aannemelijk dat
geen sprake is van zienswijzen of bedenkingen
tegen de bestemmingsplannen. Onder deze omstandigheden
acht de Voorzitter het noodzakelijk
de c.b.b. in de streekplanherziening te schorsen.
Habitatrichtlijn, artikel 6, vierde lid
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikelen 4a,
eerste lid, 23, eerste lid, 24, 27, eerste en
tweede lid, 54, tweede lid, onder d, en 56,
tweede lid
2.1. Het oordeel van de Voorzitter heeft een voorlopig
karakter en is niet bindend in de bodemprocedure.
2.2. De streekplanherziening herziet het Streekplan
Zeeland voor het gebied rondom de haven Vlissingen-
Oost. Doel van het plan is de aanleg van een containerkade
en binnenhaven mogelijk te maken op de oever
van de Westerschelde, naast de bestaande haven.
Het gebied benodigd voor de aanleg van deze zogenoemde
Westerschelde Containerterminal (hierna:
WCT) is ongeveer 180 hectare groot, waarvan 141,72
hectare een natuurgebied betreft. Dit natuurgebied,
bestaande uit duinen, strand, slikken en (on)diep
water, is onder meer aangemeld als beschermd gebied
op grond van de Habitatrichtlijn en aangewezen als
speciale beschermingszone op grond van de Vogelrichtlijn.
De streekplanherziening wijzigt de geldende functie
‘ecologische ontwikkeling richtinggevend’ voor het gebied
in ‘zeehaventerrein’.
De aanleg van de WCT is in de streekplanherziening
aangemerkt als een concrete beleidsbeslissing in
de zin van artikel 4a, eerste lid van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening.
2.3. (...) De overige verzoekers stellen alle dat verweerders
de concrete beleidsbeslissing ten onrechte
hebben genomen, aangezien het natuurgebied waarop
de WCT is voorzien, waaronder het fossielenstrand ‘De
Kaloot’, behouden zou moeten blijven. Zij betogen met
name dat de aanleg van de WCT in dit gebied in strijd
is met artikel 6, vierde lid, van de Habitatrichtlijn.
Verzoekers stellen dat de concrete beleidsbeslissing
in de streekplanherziening niet in stand kan blijven. Zij
vrezen onomkeerbare gevolgen indien de concrete beleidsbeslissing
in werking treedt en vragen daarom
schorsing van het bestreden besluit op dit onderdeel.
2.4. De Voorzitter stelt vast dat de streekplanherziening
voorziet in een project waarmee voor vele partijen
grote belangen zijn gemoeid. In de hoofdzaak zijn bijna
twintig appellanten opgekomen, die op grond van een
veelheid van argumenten hebben gesteld dat de concrete
beleidsbeslissing door verweerders ten onrechte
is genomen. Deze omvang en de aard van de zaak
brengen mee dat omvangrijk onderzoek nodig is voor
een inhoudelijke beoordeling, waartoe deze procedure
zich niet leent. De Voorzitter ziet dan ook geheel af van
een inhoudelijke behandeling van de bezwaren van
verzoekers vooruitlopend op de behandeling in de
hoofdzaak en zal in het navolgende geen voorlopig
rechtmatigheidsoordeel over de concrete beleidsbeslissing
geven. Hij zal enkel bezien of het bestreden besluit
op dit onderdeel, in afwachting van een uitspraak
in de hoofdzaak, bij wijze van ordemaatregel dient te
worden geschorst. Hij betrekt hierbij met name de
vraag of de inwerkingtreding van de concrete beleidsbeslissing
kan leiden tot onomkeerbare gevolgen, in
feitelijke dan wel in juridische zin.
2.5. Ter zitting heeft de Voorzitter onderzocht of vergunningen
voor de aanleg van de WCT moeten worden
verleend, die afhankelijk zijn van het van kracht zijn
van de concrete beleidsbeslissing. Van de zijde van
verzoekers, noch van de zijde van verweerders is aannemelijk
gemaakt dat zodanige vergunningen nodig
zijn. De ter sprake gebrachte vergunningen zoals de
bouw- en aanlegvergunningen, kunnen alleen op grond
van een van kracht zijnd bestemmingsplan worden
verleend.
Kap- en dergelijke vergunningen zijn evenmin afhankelijk
van de voorliggende concrete beleidsbeslissing.
Op grond hiervan ziet de Voorzitter geen reden
om aan te nemen dat de inwerkingtreding van de concrete
beleidsbeslissing de verlening mogelijk zou
maken van vergunningen, die tot onomkeerbare gevolgen
zouden kunnen leiden. In dit opzicht bestaat naar
het oordeel van de Voorzitter geen aanleiding voor
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Ruimtelijke ordening
81
schorsing van de concrete beleidsbeslissing.
Tevens is ter zitting aannemelijk geworden dat niet
eerder dan januari 2004 zal worden begonnen met de
werkzaamheden voor de aanleg van de WCT. Tot die
tijd, zo is door Hesse-Noord Natie N.V. en Zeeland Seaports
verklaard, zullen enkel ondersteunende voorzieningen
in het bestaande havengebied worden aangelegd.
Ook in dit opzicht bestaat naar het oordeel van
de Voorzitter geen aanleiding voor schorsing van de
concrete beleidsbeslissing.
2.6. Voor de aanleg van de WCT is een herziening van
de in het gebied geldende bestemmingsplannen noodzakelijk.
Het betreft de bestemmingsplannen ‘Industrieterrein
Vlissingen-Oost’ van de gemeente Vlissingen
en ‘Zeehaven- en Industrieterrein Sloe 1994’ van
de gemeente Borsele. Verweerders en de betrokken gemeenten
hebben er belang aan gehecht de procedures
voor de streekplanherziening enerzijds en de bestemmingsplanherzieningen
anderzijds, gecoördineerd te
laten verlopen.
Op pagina 28 van de streekplanherziening is over
de rechtsbescherming onder meer gesteld:
‘Met de vaststelling van een concrete beleidsbeslissing
wordt beoogd een voor bedenkingen en beroep
vatbare beslissing te nemen, die op grond van artikel
24 van de Wet op de ruimtelijke ordening, in de plaats
treedt van de rechtsbescherming die in het kader van
een bestemmingsplanprocedure wordt geboden.’
Op pagina 7 van de Beantwoording bedenkingen
omtrent aangevulde ontwerpherziening streekplan
Zeeland (hierna: de Beantwoording bedenkingen) is
over de procedure opgenomen:
‘De keuze voor een concrete beleidsbeslissing betekent
dat er geen mogelijkheid bestaat tot het indienen
van zienswijzen tegen de bestemmingsplannen van de
gemeenten Borsele en Vlissingen waarin de aanleg van
de WCT juridisch-planologisch geregeld wordt.’
De ontwerpbestemmingsplannen zijn na de vaststelling
van de streekplanherziening, op 31 oktober
2002, ter inzage gelegd. De vastgestelde bestemmingsplannen
liggen thans, zo is ter zitting gebleken,
ter goedkeuring bij het college van gedeputeerde staten
van Zeeland.
Verweerders hebben ter zitting verklaard dat het
college van gedeputeerde staten de bestemmingsplannen
op korte termijn zal goedkeuren.
Zij hebben er voorts op gewezen dat schorsing van
het voorliggende besluit tot gevolg zal hebben dat het
college van gedeputeerde staten aan de beide bestemmingsplannen,
die hun grondslag vinden in de streekplanherziening,
goedkeuring zal moeten onthouden.
Verweerders vrezen dat de aanleg van de WCT hierdoor
ernstig vertraagd zal worden.
2.6.1. De Voorzitter is van oordeel dat door het gelijktijdig
voeren van de procedures tot herziening van de bestemmingsplannen
en tot herziening van het streekplan
met daarin een concrete beleidsbeslissing, een cruciaal
verlies aan rechtsbescherming zou kunnen optreden.
Hij wijst er hierbij op dat, ingevolge de artikelen
54, tweede lid, onder d, en 56, tweede lid, gelezen in
samenhang met de artikelen 23, eerste lid, en 27, eerste
en tweede lid, van de Wet op de Ruimtelijke Ordening,
tegen de besluiten tot goedkeuring van bestemmingsplannen
slechts beroep kan worden ingesteld
door degenen die tijdig zienswijzen en bedenkingen
tegen deze plannen hebben ingebracht bij de gemeenteraad
respectievelijk het college van gedeputeerde
staten. Indien personen of instellingen bezwaar hebben
tegen de realisering van de WCT, maar hebben afgezien
van het indienen van zienswijzen en bedenkingen
in het kader van de bestemmingsplanprocedures,
omdat zij zich hebben laten leiden door de hiervoor aangehaalde
passages uit de streekplanherziening of de Beantwoording
bedenkingen dan wel door artikel 24 van
de Wet op de Ruimtelijke Ordening dat bepaalt dat
tegen bestemmingsplannen, voorzover de ontwerpen
van deze plannen hun grondslag vinden in een concrete
beleidsbeslissing, geen zienswijzen en bedenkingen
kunnen worden ingediend, kunnen deze personen of instellingen
niet opkomen tegen de besluiten tot goedkeuring
van de bestemmingsplannen van de gemeenten
Vlissingen of Borsele. Deze bestemmingsplannen treden
na goedkeuring in werking en worden onherroepelijk, op
grond waarvan de WCT kan worden aangelegd.
Dit gevolg is niet aanvaardbaar indien, na de goedkeuring
van de bestemmingsplannen, in de inmiddels
aangespannen hoofdzaak de concrete beleidsbeslissing
nog geheel of ten dele wordt vernietigd. Anders
zou de rechterlijke beslissing voor de realisering van de
WCT geen betekenis meer hebben, aangezien de realisering
al op grond van de bestemmingsplannen mogelijk
geworden is. In de wet is niet voorzien dat de goedkeuring
van de bestemmingsplannen van rechtswege
vernietigd wordt, indien de concrete beleidsbeslissing
die de grondslag vormt voor die bestemmingsplannen
wordt vernietigd.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

82
Ruimtelijke ordening
Gelet op hetgeen ter zitting hierover is komen vast te
staan, acht de Voorzitter het aannemelijk dat tegen de
bestemmingsplannen geen bedenkingen zijn of zullen
worden ingediend. Gelet op de termijn van twaalf
weken waarbinnen alsdan de besluiten omtrent de
goedkeuring bekend moeten worden gemaakt en het
tijdstip waarop de zitting in de hoofdzaak, die naar verwachting
van de Voorzitter eind april 2003/begin mei
2003 geagendeerd zal worden, gehouden kan worden,
zullen de besluiten omtrent de goedkeuring genomen
worden, voordat de Afdeling uitspraak in hoofdzaak
heeft kunnen doen. Onder deze omstandigheden acht
de Voorzitter het noodzakelijk de concrete beleidsbeslissing
in de streekplanherziening te schorsen.
2.6.2. De Voorzitter onderkent dat dit tot gevolg heeft
dat het college van gedeputeerde staten goedkeuring
aan de eerder genoemde bestemmingsplannen gaat
onthouden. De Voorzitter is echter van oordeel dat dit
geen bijzondere vertraging met zich behoeft te brengen.
De onthouding van goedkeuring kan beperkt blijven
tot die plandelen en die planvoorschriften, die hun
grondslag vinden in de concrete beleidsbeslissing. Op
de te verwachten beroepen van de gemeenten Vlissingen
en Borsele tegen deze onthouding van goedkeuring
kan in dat geval, na uitspraak in hoofdzaak over de
concrete beleidsbeslissing, op korte termijn door de Afdeling
worden beslist.
Indien de Afdeling in de hoofdzaak de beroepen
tegen de concrete beleidsbeslissing geheel of ten dele
gegrond verklaart, verwacht de Voorzitter dat de beroepen
tegen de onthouding van goedkeuring van de beide
bestemmingsplannen door de Afdeling ongegrond zullen
worden verklaard. De bestemmingsplannen delen alsdan
het lot van de concrete beleidsbeslissing.
Indien de Afdeling in de hoofdzaak de beroepen
tegen de concrete beleidsbeslissing ongegrond verklaart,
zouden de beroepen tegen de onthouding van
goedkeuring van de beide bestemmingsplannen door
de Afdeling gegrond moeten kunnen worden verklaard.
Teneinde dit mogelijk te maken, treft de Voorzitter tevens
de voorlopige voorziening dat ingeval de Afdeling
de beroepen tegen de concrete beleidsbeslissing ongegrond
verklaart, de schorsing van de concrete beleidsbeslissing
moet worden geacht te zijn opgeheven op de
dag voor die waarop de besluiten tot onthouding van
goedkeuring door het college van gedeputeerde staten
van Zeeland zijn genomen.
2.7. Gelet op het voorgaande wijst de Voorzitter de
verzoeken toe.
03-32
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 26 februari 2003, nr.
200204366/1, inzake het bestemmingsplan
‘Krommenie-Zuid’ van de gemeente Zaanstad.
Door de gekozen systematiek van het bebouwingspercentage
per bestemmingsvlak dat percelen
van meerdere eigenaren omvat, kan een beperking
van bouwmogelijkheden voor de
onderscheiden eigenaren ontstaan. Tijdens de
looptijd van het plan kunnen daardoor de bouwmogelijkheden
van appellanten afnemen zonder dat
zij hier enige invloed op kunnen uitoefenen. Doordat
ook anderen binnen het bestemmingsvlak bebouwing
kunnen realiseren neemt het bouwpercentage
voor appellanten af en dit leidt, volgens
verweerder, tot rechtsongelijkheid.
2.1. Het plan voorziet in een planologisch en juridisch
kader voor het behoud en de versterking van de woonfunctie
in Krommenie-Zuid. Het plan regelt de actualisering
van het woongebied tussen de Heiligeweg, de
Rosariumlaan, de Durgsloot/Molsloot en de Provinciale
weg waarvoor thans verschillende plannen gelden.
2.3. Appellanten voeren in beroep aan dat verweerder
ten onrechte gedeeltelijk goedkeuring aan het plan
heeft verleend. Zij stellen dat ten onrechte goedkeuring
is onthouden aan de aanduiding ‘bebouwingspercentage
50%’ dat betrekking heeft op het plandeel met de
bestemming ‘Centrumvoorzieningen’, begrensd door
de Heiligeweg/hoek Weverstraat, Durgsloot en Badhuislaan,
dat voorziet in een bebouwingspercentage
van 50%. Appellanten wensen in ieder geval een bebouwingspercentage
van 100% op hun percelen te
handhaven. Gelet hierop verstaat de Afdeling dat het
beroep mede is gericht tegen de goedkeuring van het
plandeel, nu hetgeen appellanten voorstaan alleen is
te bereiken indien ook goedkeuring wordt onthouden
aan dat plandeel. (...)
2.4. De gemeenteraad stelt zich op het standpunt dat
met het voorliggende plan het bebouwingspercentage
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

voldoende wordt verruimd. Hij ziet voorts geen aanleiding
het bebouwingspercentage (...) aan te passen.
Ruimtelijke ordening
03-33
83
2.5. Verweerder heeft het plan gedeeltelijk goedgekeurd.
Bij het bestreden besluit heeft verweerder goedkeuring
onthouden aan het bebouwingspercentage van
50% dat is toegekend aan het onder overweging 2.3
omschreven plandeel in zijn geheel. Door de gekozen
systematiek van het bebouwingspercentage per bestemmingsvlak
in combinatie met de bestemming
‘Centrumvoorzieningen’ kan aldus een beperking van
bouwmogelijkheden voor de onderscheiden eigenaren
ontstaan. Tijdens de looptijd van het plan kunnen
daardoor de bouwmogelijkheden van appellanten afnemen
zonder dat zij hier enige invloed op kunnen uitoefenen.
Doordat ook anderen binnen het bestemmingsvlak
bebouwing kunnen realiseren neemt het
bouwpercentage voor appellanten af en dit leidt, volgens
verweerder, tot rechtsongelijkheid. (...)
Uitspraak van de rechtbank Arnhem van 11 maart
2003, nrs. 01/356 WRO19 en 01/631 WRO19,
inzake o.a. een voorbereidingsbesluit van de gemeente
Overbetuwe.
Het in het voorbereidingsbesluit opgenomen
aanlegvergunningenstelsel bevat voorschriften die
een zelfstandige normstelling inhouden en zich
lenen voor herhaalde toepassing. Derhalve dienen
deze voorschriften te worden aangemerkt als algemeen
verbindende voorschriften, waartegen geen
bezwaar kan worden gemaakt.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 7:2, eerste
lid en artikel 8:2, aanhef en onder a
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikelen 14 en
21, eerste en derde lid
2.6. Uit het verweerschrift en het verhandelde ter zitting
is gebleken dat verweerder, anders dan hij in zijn
besluit heeft aangegeven, naast de onthouding van
goedkeuring aan het bebouwingspercentage ook goedkeuring
had willen onthouden aan het plandeel met de
bestemming ‘Centrumvoorzieningen’. Verweerder heeft
toegelicht dat in het kader van een plan ingevolge artikel
30 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening alsdan
zou dienen te worden bezien welk bebouwingspercentage
of -percentages per perceel van belang zijn indien
behoefte bestaat aan een differentiatie. Door alleen
goedkeuring te onthouden aan het bebouwingspercentage
zou het gehele bouwvlak kunnen worden volgebouwd,
hetgeen, zoals uit de overwegingen van het besluit
blijkt, niet de bedoeling was.
De Afdeling is van oordeel dat verweerder terecht
heeft geconstateerd dat onduidelijkheden kunnen ontstaan
over de bebouwingsmogelijkheden van de in geding
zijnde gronden. Mitsdien bestaat er aanleiding
verweerder in zijn opvatting dat ook aan de bestemming
‘Centrumdoeleinden’ goedkeuring had moeten
worden onthouden, te volgen zodat dit deel van het beroep
gegrond is en het bestreden besluit op de hierna
aangegeven wijze dient te worden vernietigd. De Afdeling
zal op de hierna te vermelden wijze in de zaak
voorzien en bepalen dat deze uitspraak in zoverre in de
plaats treedt van het vernietigde besluit.
(...)
2. Procesverloop
Bij besluit van 27 juni 2000 heeft de raad van de voormalige
gemeente (...), de rechtsvoorganger van verweerder
2, verklaard dat een herziening van een bestemmingsplan
wordt voorbereid voor de Betuweroute,
en wel voor het gebied zoals dat met een gele omlijning
is aangegeven op de bij dit besluit behorende en
als zodanig gewaarmerkte tekening nr. 99.143 (voorbereidingsbesluit).
In dit besluit is een aanlegvergunningstelsel
opgenomen.
(...)
3. Overwegingen
(...)
Ingevolge artikel 14 van de WRO kan bij een bestemmingsplan
worden bepaald, dat het verboden is
binnen een bij het plan aan te geven gebied bepaalde
werken, geen bouwwerken zijnde, of werkzaamheden
uit te voeren zonder of in afwijking van een schriftelijke
vergunning van burgemeester en wethouders (aanlegvergunning),
voorzover zulks noodzakelijk is:
a. om te voorkomen, dat een terrein minder geschikt
wordt voor de verwerkelijking van de daaraan bij
het plan gegeven bestemming;
b. ter handhaving en ter bescherming van een verwerkelijkte
bestemming als bedoeld onder a.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

84
Ruimtelijke ordening
Ingevolge artikel 21, eerste lid, van de WRO, voorzover
hier van belang, kan de gemeenteraad verklaren dat
een bestemmingsplan wordt voorbereid (voorbereidingsbesluit).
Ingevolge het derde lid van dit artikel kunnen bij
een voorbereidingsbesluit voorschriften als bedoeld in
artikel 14 worden gegeven voorzover zulks noodzakelijk
is om te voorkomen, dat een terrein minder geschikt
wordt voor de verwerkelijking van een daaraan
bij het plan te geven bestemming.
Blijkens de gedingstukken en het verhandelde ter zitting
richten de bezwaren van eiseres zich niet tegen
het voorbereidingsbesluit als zodanig, maar uitsluitend
tegen de voorschriften die door verweerder 2 ingevolge
artikel 21, derde lid, van de WRO bij het besluit van
27 juni 2000 zijn vastgesteld.
Gelet op de inhoud van deze voorschriften is de rechtbank
van oordeel dat deze een zelfstandige normstelling
inhouden en zich lenen voor herhaalde toepassing.
Derhalve dienen deze voorschriften te worden aangemerkt
als algemeen verbindende voorschriften.
Dit zou anders kunnen zijn indien het besluit van 27
juni 2000 zich richt tot slechts één of enkele belanghebbenden.
De rechtbank is van oordeel dat zulks niet
het geval is en overweegt daartoe het volgende.
Gesteld noch gebleken is dat eiseres de gronden waarop
die wegen gelegen zijn in eigendom heeft verworven
of zal verwerven en zulks is ook niet aannemelijk.
Gelet op een en ander kan niet gezegd worden dat
het besluit van 27 juni 2000 zich richt tot slechts één
of enkele belanghebbenden, zodat er geen reden is om
de voorschriften ex artikel 21, derde lid, van de WRO
niet aan te merken als algemeen verbindende voorschriften.
Ingevolge artikel 8:2, aanhef en onder a, in samenhang
met artikel 7:2, eerste lid, van de Awb kan geen
bezwaar worden gemaakt tegen een besluit, inhoudende
een algemeen verbindend voorschrift. Verweerder
had het bezwaar tegen het besluit van 27 juni 2000,
welk bezwaar slechts was gericht tegen de voorschriften
ex artikel 21, derde lid, van de WRO, derhalve
niet-ontvankelijk moeten verklaren.
Het beroep tegen besluit 2 is gegrond en besluit 2
komt voor vernietiging in aanmerking. De rechtbank
ziet aanleiding om zelf in de zaak te voorzien door het
bezwaar tegen het besluit van 27 juni 2000 alsnog
niet-ontvankelijk te verklaren.
Uit de bij het besluit van 27 juni 2000 behorende
kaart blijkt dat dit besluit betrekking heeft op een gebied
met een lengte van ongeveer 6 kilometer en een
breedte variërend van 0,4 kilometer tot 1,3 kilometer,
bestaande uit tientallen kadastrale percelen. Binnen
dit gebied zijn delen van de snelwegen A15 en A52 en
andere wegen gelegen. De vertegenwoordiger van verweerder
2 heeft ter zitting gesteld dat ten tijde van het
besluit van 27 juni 2000 lang niet alle gronden voor
de aanleg van de Betuweroute in bezit van eiseres
waren. De vertegenwoordiger (...) heeft namens eiseres
gesteld dat op dat moment al een behoorlijk deel
van de gronden in het bezit van eiseres was. Wat er
ook zij van dit verschil van inzicht tussen partijen, het
is voldoende duidelijk geworden dat ten tijde van het
besluit van 27 juni 2000 in ieder geval een substantieel
deel van de gronden nog niet in het bezit van eiseres
was. Bovendien zijn binnen het gebied waarop het
besluit van 27 juni 2000 betrekking heeft delen van
de snelwegen A15 en A52 en andere wegen gelegen.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Planschadevergoeding
Planschadevergoeding
85
85
03-34
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 15 januari 2003,
nr. 200200342/1, inzake een verzoek om
planschadevergoeding, gemeente Tynaarlo.
Sedert 1 januari 1994 is van schorsende
werking van beroep tegen het besluit omtrent
goedkeuring van een bestemmingsplan geen
sprake meer. Daardoor zijn de datum van het van
kracht worden en die van het in rechte
onaantastbaar worden van planonderdelen niet
dezelfde. Sinds enige tijd wordt de Afdeling
geconfronteerd met beroepen tegen weigering van
schadevergoeding op grond van artikel 49 van de
WRO, waarbij het beweerdelijk
schadeveroorzakende besluit rechtskracht heeft,
doch (nog) niet in rechte onaantastbaar is.
Aangezien een dergelijk besluit in bedoelde
periode schade kan hebben veroorzaakt die
redelijkerwijs niet of niet geheel ten laste van de
belanghebbende behoort te blijven, is de Afdeling
thans – anders dan voorheen – van oordeel, dat
die schade voor vergoeding in aanmerking kan
komen op de voet van artikel 49 WRO, indien het
schadeveroorzakende besluit nadien alsnog
onherroepelijk wordt. In dat geval is niet de datum
van onherroepelijk worden, maar de datum
waarop het beweerdelijk schadeveroorzakende
besluit rechtskracht krijgt beslissend voor het
antwoord op de vraag of tengevolge van het
nieuwe planologische regime schade is geleden.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 28, zevende
lid, en artikel 49
2.2. Appellant heeft verzocht om vergoeding van schade
in de vorm van waardevermindering van zijn woonboerderij
aan de (A) ten gevolge van de bepalingen van
het door de raad van (destijds) de gemeente Zuidlaren
bij besluit van 24 juni 1997 vastgestelde bestemmingsplan
‘Bedrijventerrein De Groeve’.
2.3. De raad van Tynaarlo heeft op dit verzoek afwijzend
beslist, welke beslissing hij ook na bezwaar van
appellant heeft gehandhaafd. De raad heeft daartoe
– kort samengevat – overwogen dat appellant zijn woning
heeft verkocht en dat de transportakte met betrekking
tot die woning is gepasseerd op 22 januari
1999, derhalve voordat het bestemmingsplan bij uitspraak
van de Afdeling van 2 december 1999 onherroepelijk
is geworden.
2.4. De rechtbank heeft – onder verwijzing naar de
vaste jurisprudentie van de Afdeling met betrekking tot
de peildatum – geoordeeld dat de raad de afwijzing
van het verzoek om schadevergoeding op goede gronden
heeft gehandhaafd.
2.5. Vaste jurisprudentie van de Afdeling is dat artikel
49 van de WRO uitsluitend een grondslag voor schadevergoeding
ten gevolge van onder meer de bepalingen
van een bestemmingsplan of een besluit tot het
verlenen van vrijstelling van de voorschriften van zodanig
plan biedt, voorzover en nadat dit plan of dat besluit
in rechte onaantastbaar is geworden. Deze jurisprudentie
is ontstaan onder de vigeur van de wettelijke
bepalingen zoals die vóór 1 juli 1986 golden ten aanzien
van bestemmingsplannen. Vóór 1 juli 1986 was
de datum van van kracht worden en onherroepelijk
worden van een bestemmingsplan ingevolge de toen
geldende wettelijke bepalingen dezelfde. Na 1 juli
1986 en tot 1 januari 1994 was volgens de in die periode
van kracht zijnde bepalingen van de WRO, de
datum van van kracht worden en onherroepelijk worden
van planonderdelen als gevolg van de – in de regel –
schorsende werking van beroep vaak dezelfde.
Sedert 1 januari 1994 is van schorsende werking
van beroep tegen het besluit omtrent goedkeuring van
een bestemmingsplan geen sprake meer en zijn, gelet
op het bepaalde in artikel 28 van de WRO, de datum
van van kracht worden en die van het in rechte onaantastbaar
worden van planonderdelen niet dezelfde. Dit
is slechts anders indien tijdens de beroepstermijn een
verzoek om voorlopige voorziening is ingediend en dat
verzoek is ingewilligd. Ook voor een besluit omtrent
vrijstelling als bedoeld in artikel 49 WRO geldt dat de
datum waarop het besluit rechtskracht krijgt, niet
overeenkomt met de datum waarop het besluit onaantastbaar
wordt. Indien tegen bedoelde besluiten beroep
wordt ingesteld, kan tussen genoemde data een
aanzienlijke periode zijn gelegen.
Sinds enige tijd wordt de Afdeling geconfronteerd
met beroepen tegen weigering van schadevergoeding
op grond van artikel 49 van de WRO, waarbij het be-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

86
Planschadevergoeding
weerdelijk schadeveroorzakende besluit rechtskracht
heeft, doch (nog) niet in rechte onaantastbaar is. Aangezien
een dergelijk besluit in bedoelde periode schade
kan hebben veroorzaakt die redelijkerwijs niet of niet
geheel ten laste van de belanghebbende behoort te
blijven, is de Afdeling thans – anders dan voorheen –
van oordeel, dat die schade voor vergoeding in aanmerking
kan komen op de voet van artikel 49 WRO, indien
het schadeveroorzakende besluit nadien alsnog
onherroepelijk wordt. In dat geval is niet de datum van
onherroepelijk worden, maar de datum waarop het beweerdelijk
schadeveroorzakende besluit rechtskracht
krijgt beslissend voor het antwoord op de vraag of tengevolge
van het nieuwe planologische regime schade
is geleden.
2.6. Hoewel, zoals hiervoor is overwogen, schade kan
zijn veroorzaakt door een besluit dat nog niet onherroepelijk
is, is de datum van onherroepelijk worden van
dat besluit voor de besluitvorming niet zonder betekenis.
Tot dat moment bestaat immers de mogelijkheid
van vernietiging van (de rechtsgevolgen van) genoemd
besluit, in welk geval de gestelde schade niet op de
voet van artikel 49 WRO voor vergoeding in aanmerking
kan komen.
Hieruit volgt dat op een verzoek om schadevergoeding
ex artikel 49 WRO eerst inhoudelijk kan worden
beslist na de datum van onherroepelijk worden van het
schadeveroorzakende besluit. Een dergelijk verzoek
dient derhalve na laatstgenoemde datum te worden ingediend.
De raad kan een voordien ingediend verzoek
aanhouden, dan wel – als prematuur gedaan – afwijzen.
Een dergelijke afwijzende beslissing staat niet in
de weg aan toepassing van artikel 49 WRO nadat het
beweerdelijk schadeveroorzakende besluit onherroepelijk
is geworden.
Ten aanzien van aangehouden verzoeken met betrekking
tot schade beweerdelijk veroorzaakt door de
bepalingen van een bestemmingsplan geldt dat de
(wettelijke) beslistermijn een aanvang neemt op de
dag waarop het besluit van gedeputeerde staten inzake
goedkeuring in werking treedt (artikel 28, zevende lid,
WRO). Ten aanzien van aangehouden verzoeken met
betrekking tot schade beweerdelijk veroorzaakt door
een besluit omtrent vrijstelling vangt die termijn aan op
de dag waarop de bezwaar- of beroepstermijn ongebruikt
is verstreken, dan wel – in geval van beroep of
hoger beroep – de dag na die waarop de betreffende
rechterlijke uitspraak bekend is gemaakt.
2.7. In overeenstemming met hetgeen de Afdeling
hiervoor heeft overwogen, is de aanvraag van appellanten
ingediend na de datum waarop het beweerdelijk
schadeveroorzakende besluit onherroepelijk was geworden.
Nu bij de aangevallen uitspraak en de beslissing
op bezwaar is uitgegaan van een andere peildatum
dan die waarop het beweerdelijk schadeveroorzakende
besluit rechtskracht heeft verkregen, is het
hoger beroep gegrond. De aangevallen uitspraak dient
te worden vernietigd. De Afdeling zal het ingestelde
beroep alsnog gegrond verklaren en de bestreden beslissing
op bezwaar vernietigen. De raad dient een
nieuw besluit te nemen met inachtneming van deze
uitspraak.
Noot
Deze uitspraak roept de volgende vragen op:
1. Wordt met de woorden ‘in dat geval’ in r.o. 2.5 gedoeld
op het alsnog onherroepelijk worden van het
besluit, of op een geval als hier aan de orde, waarin
de schade verband houdt met ontwikkelingen die
zich hebben voorgedaan in de periode tussen de inwerkingtreding
van het plan en het onherroepelijk
worden van het besluit?
2. Zal de nieuwe peildatum door de Afdeling ‘ambtshalve’
worden getoetst?
3. Heeft de nieuwe zienswijze van de Afdeling gevolgen
voor de peildatum voor het toekennen van de
wettelijke rente bij toekenning van schadevergoeding
(thans: datum ontvangst verzoek), nu de schade
zich reeds kan voordoen na het van kracht worden
van het nieuwe planologische regime, maar
het planschadeverzoek pas ingediend kan worden
na het onherroepelijk worden daarvan?
4. Hoe verhoudt zich het gestelde in de eerste volzin
in de laatste alinea van r.o. 2.6 met het gestelde in
de tweede alinea? Tussen de datum van inwerkingtreden
en onherroepelijk worden kan immers een
lange periode liggen. Wordt in plaats van in werking
treden niet bedoeld onherroepelijk worden? De
verwijzing naar artikel 28, lid 7, WRO is dan echter
niet te verklaren.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

03-35
Uitspraak van de rechtbank Leeuwarden van 16
januari 2003, nr. 02/24 WET, inzake een verzoek
om planschadevergoeding, gemeente Sneek.
Voordeelsverrekening kan alleen plaatsvinden,
als het voor- en nadeel voor een bepaald perceel
worden veroorzaakt door hetzelfde planologische
regime. In casu is sprake van afzonderlijke
planologische maatregelen met ieder hun eigen
planologische gevolgen. Enerzijds is sprake van de
nadeel brengende vrijstellingsbesluiten ex artikel
19 WRO voor de bouw van een
appartementengebouw en een bankgebouw.
Anderzijds is sprake van het nadien vastgestelde
bestemmingsplan. Zo het nieuwe
bestemmingsplan voor eiser al tot enig voordeel
heeft geleid, is er geen sprake van voordelen en
nadelen die veroorzaakt zijn door hetzelfde
planologische regime, zoals in de jurisprudentie
bedoeld, en die met elkaar kunnen worden
verrekend.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
Bij haar uitspraak van 3 april 2000 heeft de rechtbank
het beroep van eiser gegrond verklaard en verweerders
besluit op bezwaar van 14 juli 1998 – waarbij verweerder,
mede gelet op een advies van 24 september
1997 van de Stichting Adviesbureau Onroerende
Zaken te Rotterdam (SAOZ), eisers bezwaarschrift
tegen verweerders weigering om hem op grond van artikel
49 WRO planschade te vergoeden ongegrond
heeft verklaard – vernietigd. Hiertoe heeft de rechtbank
– onder meer en samengevat – overwogen dat
verweerders standpunt dat de waardevermindering
van eisers woning in het appartementencomplex (A)
wordt gecompenseerd door de waardestijging van die
woning als gevolg van de ontwikkelingen rondom (A)
onvoldoende is gemotiveerd.
Tegen deze uitspraak heeft eiser hoger beroep ingesteld.
Bij uitspraak van 23 februari 2001, nr.
200002343/1/H2, heeft de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State (ABRvS) dit hoger beroep
ongegrond verklaard en de bestreden uitspraak
bevestigd. De ABRvS heeft daarbij onder meer overwogen
dat verweerder alsnog zal moeten aantonen dat de
Planschadevergoeding
87
verrekende voor- en nadelen geacht kunnen worden
voort te vloeien uit hetzelfde planologische regime.
Vervolgens is het volgens de ABRvS aan verweerder
om aannemelijk te maken dat de voor- en nadelen van
het planologisch regime elkaar voldoende compenseren.
Naar aanleiding van de uitspraak van de ABRvS heeft
verweerder bij brief van 8 maart 2001 de SAOZ verzocht
een aanvullend advies uit te brengen. Op 10 mei
2001 heeft de SAOZ verweerder als volgt geadviseerd:
‘(...) dat het beeld dat bestond vanuit het appartement
van de heer (B) door het nieuwe bestemmingsplan
aanzienlijk in positieve zin is gewijzigd. Was er voorheen
planologisch gezien zicht op strakke, rechthoekige
etagewoningen en garages, met aansluitend op het
water een weg met naastliggende parkeerstroken en
water dat door deze invulling niet uitnodigde voor recreatieve
ontwikkelingen in de watersport, thans is
hiervoor in de plaats gekomen een moderne gemêleerde
invulling met bebouwing en aansluitend tegen het
water diverse watersportfaciliteiten. Wij zijn van oordeel
dat dit een duidelijke positieve invloed heeft op de
waarde van het appartement van de heer (B), tot uitdrukking
komend in een waardestijging die naar onze
mening om en nabij de ƒ 20.000 ligt. Dit voordeel is
dermate groot dat het nadeel van de vrijstellingsbesluiten
ex artikel 19 WRO vanwege de hogere en naderbij
gekomen bebouwing (door ons op ƒ 10.000 bepaald)
per saldo ruimschoots wordt weggenomen.
(...) De bouwplannen voor het appartementengebouw
en het bankgebouw pasten volledig in de ontwikkeling
van het gebied zoals opgenomen in het bestemmingsplan
‘Zomerrak’. In uw brief van 22 november 2000
heeft u aangegeven dat u ook alleen bereid was vrijstelling
van de bepalingen van het ‘Saneringsplan Zomerrak’
te verlenen, indien deze aansluiting op het in
ontwikkeling zijnde nieuwe planologische regime zou
bestaan. Nu de ontwikkelingen voortvloeiend uit de
vrijstellingsbesluiten (appartementen- en bankgebouw)
zo nauw verweven zijn met het bestemmingsplan
‘Zomerrak’, zowel in tijd als in situering en vormgeving,
komt het ons voor dat het geheel zou kunnen
worden aangemerkt als één ruimtelijk kader c.q. één
planologisch regime. Daarvan uitgaande is de stellingname
die uw gemeente voorstaat – inhoudende dat het
nadeel uit de vrijstellingsbesluiten gecompenseerd kan
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

88
Planschadevergoeding
worden met het voordeel van de integrale invloed van
het bestemmingsplan ‘Zomerrak’ – in rechte ons inziens
zeer wel bepleitbaar. (...)’
Onder overneming van een advies van de commissie
voor de bezwaar- en beroepschriften van 5 september
2001 heeft verweerder bij het thans bestreden besluit
het bezwaarschrift van eiser ongegrond verklaard en
het primaire besluit gehandhaafd. Zowel de commissie
als verweerder heeft zich hierbij gebaseerd op het aanvullende
SAOZ-advies.
In beroep is namens eiser – onder meer en samengevat –
aangevoerd dat de vrijstellingsbesluiten in december
1994 zijn genomen, terwijl het bestemmingsplan ‘Zomerrak’
eerst in januari 1995 in ontwerp ter visie is gelegd.
Zij behoren derhalve niet tot hetzelfde planologische
regime. Slechts voor- en nadelen uit één planologische
maatregel mogen worden gecompenseerd.
In dit geding moet de rechtbank beoordelen of verweerder
bij het nemen van het bestreden besluit heeft
gehandeld in strijd met enig wettelijk voorschrift, enig
algemeen beginsel van behoorlijk bestuur, dan wel met
enig algemeen rechtsbeginsel. De rechtbank overweegt
daartoe als volgt. (...)
Volgens vaste jurisprudentie van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State (ABRvS) kan een
voordeelsverrekening, zoals verweerder die in het geval
van eiser heeft toegepast, alleen plaatsvinden, als het
voor- en nadeel voor een bepaald perceel worden veroorzaakt
door hetzelfde planologische regime. Dit betekent,
zo leidt de rechtbank af uit de uitspraak van de
ABRvS van 22 juli 1999, gepubliceerd in AB 2000/64
(gemeente Oudewater), dat voordeel en nadeel moeten
worden veroorzaakt door hetzelfde plan. In het geval
van eiser is evenwel sprake van afzonderlijke planologische
maatregelen met ieder hun eigen planologische
gevolgen. Het gaat immers enerzijds om besluiten van
5 en 19 december 1994 – waarbij bouwvergunning is
verleend alsmede vrijstelling op grond van artikel 19
WRO van de bepalingen van het vigerende bestemmingsplan
‘Saneringsplan Zomerrak’ voor de bouw aan
de (C) van een appartementengebouw en een bankgebouw
– en anderzijds om het bestemmingsplan ‘Zomerrak’,
op 13 januari 1995 in ontwerp ter visie gelegd
en op 19 augustus 1996 onherroepelijk geworden.
Voorzover de totstandkoming van het bestemmingsplan
‘Zomerrak’ voor eiser al tot enig voordeel
heeft geleid, is er in het onderhavige geval derhalve
geen sprake van voordelen en nadelen die veroorzaakt
zijn door hetzelfde planologische regime, zoals in de
jurisprudentie bedoeld, en die met elkaar kunnen worden
gecompenseerd.
Ten onrechte heeft verweerder besloten om ten aanzien
van eiser bij de vaststelling van de geleden planschade
tot compensatie over te gaan en om hem op
grond daarvan vergoeding van planschade te weigeren.
Bij het nemen van het bestreden besluit heeft verweerder
dan ook gehandeld in strijd met art. 49 WRO.
Het beroep van eiser zal gegrond worden verklaard en
het bestreden besluit zal wegens strijd met voornoemd
artikel worden vernietigd. Ter voorkoming van nodeloze
vervolgprocedures zal de rechtbank voorts onderzoeken
of er aanleiding is om, onder gebruikmaking
van de haar in artikel 8:72 lid 4 van de Algemene wet
bestuursrecht (Awb) gegeven bevoegdheid, zelf in de
zaak te voorzien. Zij overweegt daartoe als volgt.
In haar uitspraak van 3 april 2000 heeft de rechtbank
al overwogen dat de vaststelling van de waardevermindering
van de woning in het SAOZ-advies van 24 september
1997 op ƒ 10.000 haar niet onredelijk voorkwam.
Nu verweerder voorts het SAOZ-advies van 10
mei 2001 heeft gevolgd, waarin deze waardemindering
onveranderd op ƒ 10.000 wordt gesteld, moet
worden aangenomen dat ook hij van mening is dat de
waardevermindering van de woning ten gevolge van de
vrijstellingsbesluiten van december 1994 – daargelaten
de door hem toegepaste compensatie – ƒ 10.000
bedraagt. De rechtbank ziet dan ook aanleiding om
zelf in de zaak te voorzien door te bepalen dat verweerder
eiser op grond van artikel 49 WRO bij wijze van
schadevergoeding een bedrag van € 4.537,80
(ƒ 10.000) moet toekennen. (...)
03-36
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 22 januari 2003,
nr. 200106372/1, inzake een verzoek om
planschadevergoeding, gemeente Bunnik.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Planschadevergoeding
89
De gemeenteraad heeft het planschadeverzoek
afgewezen vanwege voorzienbaarheid door een
voorbereidingsbesluit. Het daartegen ingestelde
beroep verklaarde de rechtbank gegrond, omdat
het voorbereidingsbesluit een kleiner gebied
besloeg dan het uiteindelijke bestemmingsplan.
De planologische vergelijking tussen het oude en
het nieuwe planologische regime is eerst na de
aangevallen uitspraak uitgevoerd. Met recht heeft
de rechtbank de motivering en de zorgvuldige
voorbereiding van de beslissing op bezwaar
onvoldoende geacht. Met het instellen van hoger
beroep kan dit gebrek niet worden weggenomen.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:2 en artikel
7:12, eerste lid
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
2.3. (A) heeft verzocht om vergoeding van schade als
gevolg van de reconstructie van de rijksweg A12 en de
provinciale weg N229, mogelijk gemaakt door een vrijstellingsbesluit
en het bestemmingsplan ‘A12-N229’,
in de nabijheid van zijn woning te Bunnik. Volgens (A)
is sprake van visuele hinder, geluidsoverlast en luchtverontreiniging.
2.4. De raad heeft zich, op basis van adviezen van de
Stichting Adviesbureau Onroerende Zaken (SAOZ), op
het standpunt gesteld dat weliswaar sprake is van een
planologisch nadeliger situatie en daardoor waardevermindering
van de woning van (A), doch dat deze planschade,
nu de planologische ontwikkelingen voor hem
voorzienbaar zijn geweest, voor zijn rekening dient te
worden gelaten.
2.5. De rechtbank heeft overwogen, samengevat weergegeven,
dat de raad terecht heeft gemeend dat de nadelige
planologische ontwikkelingen op zichzelf voor (A)
voorzienbaar zijn geweest op het moment dat hij zijn
huis kocht, zodat de hieruit voortvloeiende schade redelijkerwijs
voor zijn rekening dient te blijven. Naar
aanleiding van de beroepsgrond van (A) dat hij door
verwijdering van de meidoornhaag – met name in visueel
opzicht – is benadeeld, heeft de rechtbank evenwel
voorts overwogen, samengevat weergegeven, dat nu in
de aan de beslissing op bezwaar ten grondslag liggende
advisering door de SAOZ niet is onderkend dat het gebied
waarop de voorbereidingsbesluiten ten behoeve
van het vrijstellingsbesluit zien, kleiner is dan het plangebied
van het bestemmingsplan ‘A12-N229’ en geen
standpunt is ingenomen ten aanzien van de voorzienbaarheid
van de schade door het wijzigen van de voorheen
bestaande bestemming ‘groenstrook’, de beslissing
op bezwaar om die reden niet in stand kan blijven.
2.7. Het hoger beroep van de raad richt zich uitsluitend
tegen het onderdeel van de aangevallen uitspraak
strekkende tot gegrondverklaring van het beroep van
(A). Daartoe heeft de raad betoogd, samengevat weergegeven,
dat de rechtbank terecht heeft overwogen dat
het gebied van het voorbereidingsbesluit kleiner is dan
dat van het bestemmingsplan ‘A12-N229’ en dat de
wetenschap van de ontwikkeling van het gebied dat
buiten het gebied van het voorbereidingsbesluit valt in
het kader van de voorzienbaarheid niet aan (A) kan
worden tegengeworpen, maar dat hij niettemin geen
recht op planschadevergoeding heeft, omdat een planologische
vergelijking tot de conclusie leidt dat hij
door het bestemmingsplan niet in een nadeliger positie
is gekomen.
2.7.1. Ten aanzien van het betoog van de raad moet
vooreerst worden vastgesteld dat blijkens de stukken
– met betrekking tot het gebied waarvan de voorzienbaarheid
niet aan (A) kan worden tegengeworpen – de
planologische vergelijking tussen het oude planologische
regime ‘De Schoudermantel, Partiële herziening
van het plan in onderdelen 1954’ en het nieuwe bestemmingsplan
‘A12-N229’ eerst na de aangevallen
uitspraak is uitgevoerd. Met recht heeft de rechtbank
de motivering en de zorgvuldige voorbereiding van de
beslissing op bezwaar onvoldoende geacht. Met het instellen
van hoger beroep kan dit gebrek niet worden
weggenomen, aangezien het aan de raad en niet aan
de rechter is de besluitvorming te voltooien. Het betoog
van de raad kan derhalve niet tot vernietiging van
de aangevallen uitspraak leiden. Het hoger beroep van
de raad is ongegrond.
03-37
Uitspraak van de rechtbank Zutphen van 24
januari 2003, nr. 99/431 WET, inzake een
verzoek om planschadevergoeding, gemeente
Zelhem.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

90
Planschadevergoeding
Een planologisch nadeel in de vorm van een
verminderd woongenot kan worden vertaald in een
lagere huurprijs. Het verzoek om planschadevergoeding
van huurder werd dan ook terecht
afgewezen.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
Eiser sub 3 is huurder van de bedrijfswoning aan de
(A). Eiser sub 3 voert aan dat door de uitbreiding van
de vuilstortplaats en de daaruit voortvloeiende
(stank)overlast zijn woongenot is aangetast, waardoor
hij schade lijdt.
Zoals ook de StAB in haar rapport heeft overwogen,
zal een verminderd woongenot in het algemeen moeten
kunnen worden vertaald in een lagere huurprijs.
Gesteld noch gebleken is dat een dergelijke afwenteling
van de schade op de verhuurder in het onderhavige
geval niet mogelijk is. Voorts is het verminderde
woongenot voor wat betreft de woning aan de (A) (volledig)
verdisconteerd in het aan eiseres sub 2 (verhuurder,
red.) toe te kennen schadebedrag. Reeds uit
het vorenstaande volgt dat verweerder zijn afwijzing
van het verzoek om planschadevergoeding van eiser
sub 3 bij het bestreden besluit in stand heeft kunnen
laten. Het beroep van eiser sub 3 is derhalve ongegrond.
03-38
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 19 februari 2003,
nr. 200202248/1, inzake een verzoek om
planschadevergoeding, gemeente Voorhout.
Een redelijk denkend en handelend koper kan
er niet van uitgaan dat een voorontwerp voor een
bestemmingsplan een vaststaande uitwerking van
de toekomstige invulling van een gebied behelst.
De uiteindelijke invulling kan dan nog (sterk)
wijzigen. Derhalve kan daaraan niet een
verwachting worden ontleend omtrent specifieke
elementen, zoals in dit geval de locatie van een
groenstrook.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
2.2. In het hierna volgende wordt voor de beoordeling
van het geschil uitgegaan van de volgende vaststaande
feiten.
Appellanten hebben tussen april 1994 en oktober
1996 ieder een woning gekocht aan de (A) te Voorhout.
Op dat moment gold het sinds september 1980
vigerende bestemmingsplan ‘Landelijk gebied, 1 e herziening’
en was het gebied ten noordoosten van deze
woningen bestemd voor ‘Agrarische doeleinden’. Ten
aanzien van dat gebied zijn in de periode van 1990 tot
en met 1995 diverse voorbereidingsbesluiten genomen
ten behoeve van de bouw van woningen in de
wijk Hoogh Teijlingen.
In april 1992 is de ‘Structuurschets Voorhout
2015’ vastgesteld, waarin het betrokken gebied is
aangegeven als een te ontwikkelen woongebied.
In november 1993 is het voorontwerp-bestemmingsplan
‘Hoogh Teijlingen’ in het kader van een inspraakavond
ter inzage gelegd. In dit voorontwerp was
tussen de woningen van appellanten en de geprojecteerde
nieuwbouwwijk een strook grond van circa 50
m breed bestemd tot ‘uit te werken groengebied’. Het
plan is niet in de als voorontwerp ter inzage gelegde
uitvoering vastgesteld.
In februari 1997 is het nieuwe voorontwerp-bestemmingsplan
‘Hoogh Teijlingen 1997’ ter inzage gelegd,
waaruit bleek dat voornoemde strook was gewijzigd
in ‘uit te werken woongebied’.
Ten behoeve van 531 nieuwe woningen zijn op 12
maart 1996 en 21 oktober 1997 – inmiddels onherroepelijke
– vrijstellingsbesluiten genomen. De
dichtstbijzijnde nieuwe woning bevindt zich op ongeveer
28m van de woningen van appellanten.
2.3. Appellanten hebben verzocht om vergoeding van
de schade in de vorm van waardevermindering van
hun woningen als gevolg van de met evengenoemde
vrijstellingsbesluiten mogelijk gemaakte bouw van de
woonwijk Hoogh Teijlingen. Zij stellen dat de schade
verband houdt met het verlies van de vrije ligging van
de woningen, het vrije uitzicht en privacy alsmede de
karakterwijziging van het gebied, de intensivering van
het leef- en verblijfsklimaat en de toename van verkeers-
en geluidshinder.
2.4. De raad heeft bij het bij de beslissing op bezwaar
gehandhaafde besluit, in navolging van adviezen van de
SAOZ, de verzoeken om schadevergoeding afgewezen.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Planschadevergoeding
91
De raad heeft zich op het standpunt gesteld dat een
vergelijking tussen het planologische regime krachtens
het bestemmingsplan ‘Landelijk gebied, 1 e herziening’
en de planologische situatie nadat daarvan ten behoeve
van de bouw van de woonwijk vrijstellingen waren
verleend, weliswaar heeft uitgewezen dat appellanten
in een planologisch nadeliger positie zijn komen te verkeren
en dat dit in beginsel heeft kunnen leiden tot een
waardevermindering van hun woningen, maar dat die
waardevermindering om reden van voorzienbaarheid
niet voor vergoeding in aanmerking komt. Hieraan
heeft de raad ten grondslag gelegd dat op het moment
dat appellanten hun woningen in eigendom verkregen
reeds diverse voorbereidingsbesluiten voor het nabij
gelegen betrokken gebied waren genomen, het voorontwerp-bestemmingsplan
‘Hoogh Teijlingen’ ter inzage
was gelegd en daarover een inspraakavond had
plaatsgevonden. Voorzover appellanten hebben gesteld
dat zij hun beslissing tot aankoop van hun woningen
mede hebben genomen op grond van de in het
plan tussen die woningen en de in het plan voorziene
nieuwbouw geprojecteerde groenstrook met een breedte
van ongeveer 50m, heeft de raad opgemerkt dat een
voorontwerp geenszins een vaststaande uitwerking van
de toekomstige invulling van het desbetreffende gebied
is. Voorts heeft hij gewezen op de in april 1992 vastgestelde
‘Structuurschets Voorhout 2015’, waarbij
voor het onderhavige gebied is voorzien in een te ontwikkelen
woongebied, hetgeen inhoudt dat bij de invulling
van dit gebied met alle mogelijkheden rekening
diende te worden gehouden, aldus de raad.
2.5. Appellanten delen het standpunt van de SAOZ en
de raad dat een voorontwerp-bestemmingsplan geen
vaststaande uitwerking van de toekomstige invulling
van het gebied is. Zij zijn echter van mening dat de
wijziging van ‘uit te werken groengebied’ naar ‘uit te
werken woongebied’ een zodanige grote planologische
wijziging betreft, dat die ten tijde van de aankoop van
de woningen niet voorzienbaar was. Zij kunnen zich
dan ook niet verenigen met de conclusie van de raad
dat de schade geheel voor hun rekening dient te blijven.
2.6. De rechtbank heeft, samengevat weergegeven,
overwogen dat de groenstrook, die oorspronkelijk tussen
de woningen van appellanten en de nieuwbouwwijk
was geprojecteerd, niet in zijn geheel is vervallen,
maar is verplaatst naar een nabij gelegen locatie, die in
verband met de geluidsnormering niet mocht worden
bebouwd. Volgens de rechtbank was deze afwijking
van het voorontwerp niet van dien aard dat zij niet in
de lijn der verwachting kon liggen. Daarbij is tevens in
aanmerking genomen dat ter zitting van de zijde van
de raad is verklaard, dat het in 1993 ter inzage gelegde
voorontwerp nog niet op technische aspecten als
eisen van geluidnormering was doorgelicht en dat na
de technische doorlichting in 1994 is besloten het ter
inzage gelegde voorontwerp niet verder in procedure te
brengen en een aangepast plan op te stellen. De rechtbank
is tot het oordeel gekomen dat het bestemmingsplan
‘Hoogh Teijlingen 1997’, zoals dat uiteindelijk is
vastgesteld en waarop met de vrijstellingsbesluiten is
geanticipeerd, met de verdeling van het totale aantal
woningen over de beschikbare grond en de daarmee
samenhangende nieuwe locatie van de groenstrook,
niet zodanig van het voorontwerp van november
1993 afwijkt, dat dit niet binnen het normale verwachtingenpatroon
inzake planologische ontwikkelingen
kon vallen.
2.7. Appellanten betogen dat de rechtbank eraan voorbij
is gegaan dat het verplaatsen van de groenstrook
niet een wijziging was binnen een bestemmingsplan,
maar een overheveling van het ene naar het andere
plan, en dat de rechtbank onder meer door plaatsing
van de technische doorlichting van het plan vóór het
niet verder in procedure brengen van het voorontwerp,
van een onjuist feitenkader is uitgegaan.
Zij blijven van mening dat zij alles in het werk hebben
gesteld om zich terdege te informeren en dat het
verplaatsen van de groenstrook vóór de bekendmaking
daarvan in februari 1997 niet voorzienbaar was, zodat
het daaruit voortvloeiende nadeel niet geheel voor hun
rekening dient te blijven.
2.8.1. Niet in geschil is dat appellanten ten gevolge
van deze vrijstellingsbesluiten in een nadeliger positie
zijn komen te verkeren en dat dit heeft geleid tot
waardevermindering van hun woningen. De vraag of
de door hen geleden schade redelijkerwijs (geheel) ten
laste van appellanten dient te blijven, houdt partijen
verdeeld.
2.8.2. Of sprake is van voorzienbaarheid van de schade
op grond waarvan deze redelijkerwijs voor rekening
van appellanten dient te blijven, moet worden beoordeeld
aan de hand van de vraag of er ten tijde van de
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

92
Planschadevergoeding
eigendomsverkrijgingen van appellanten voor een redelijk
denkende en handelende koper aanleiding bestond
om rekening te houden met de kans dat de planologische
situatie voor omwonenden in ongunstige
zin zou veranderen. Deze vraag moet bevestigend worden
beantwoord. Ten tijde van de aankopen van appellanten
waren reeds diverse voorbereidingsbesluiten
voor het nabijgelegen betrokken gebied genomen, was
een structuurschets ten behoeve van de nieuwbouwwijk
vastgesteld en was het voorontwerp-bestemmingsplan
‘Hoogh Teijlingen’ ter inzage gelegd.
Dit voorontwerp behelsde weliswaar nog niet tot in
detail de uiteindelijke vormgeving van het beoogde
woongebied, maar bood wel voldoende inzicht in de
aard en omvang daarvan en de situering van het woongebied
als zodanig ten opzichte van de woningen van
appellanten. Een redelijk denkend en handelend koper
kan er evenwel niet van uitgaan dat een voorontwerp
voor een bestemmingsplan een vaststaande uitwerking
van de toekomstige invulling van een gebied behelst.
De uiteindelijke invulling kan dan nog (sterk) wijzigen.
Derhalve kan daaraan – anders dan appellanten hebben
gedaan – niet een verwachting worden ontleend
omtrent specifieke elementen, zoals in dit geval de locatie
van een groenstrook. Van overheveling van het
ene naar het andere bestemmingsplan is geen sprake.
Dat in de informatiefolder ten behoeve van de in 1993
gehouden inspraakavond afwisselend over ‘bestemmingsplan’
en ‘voorontwerp van het plan’ werd gesproken,
doet aan het voorgaande niet af.
Hoewel derhalve de precieze vormgeving van de
nieuw op te richten woonbebouwing niet vaststond,
moeten appellanten worden geacht ten tijde van de
aankopen van hun woningen het risico van een voor
hen nadelige wijziging van de planologische situatie
als hiervoor omschreven te hebben aanvaard en behoren
de gevolgen daarvan redelijkerwijs geheel voor hun
rekening te blijven. Hetgeen appellanten betogen omtrent
het door de rechtbank gehanteerde feitenkader,
kan gelet op het vorenstaande, niet tot een ander oordeel
leiden.
03-39
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 26 februari 2003,
nr. 200201822/1, inzake een verzoek om
planschadevergoeding, gemeente Nederweert.
Bij een vergelijking van de planologische
regimes in het kader van artikel 49 WRO is niet de
feitelijke situatie van belang, doch dient te worden
uitgegaan van een maximale invulling van beide
planologische regimes. Zakelijke rechten betreffen
niet de planologische, maar de feitelijke situatie.
Ten tijde van de aankoop van het perceel waren op
basis van het zakelijk recht ondergrondse
leidingen aanwezig en was de rijksweg A2 reeds
aangelegd en positief bestemd. Op dat moment
was voorzienbaar, dat de daaruit voortvloeiende
beperkingen van de bebouwingsmogelijkheden,
binnen afzienbare tijd in het bestemmingsplan
zouden worden vastgelegd met het oog op vooral
de belangen van veiligheid, verkeer en milieu.
Onder deze omstandigheden was mogelijke
aanscherping van de planologische eisen te
voorzien.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
2.2. Appellant heeft verzocht om vergoeding van schade
in de vorm van waardevermindering en belemmering
in zijn bedrijfsvoering als gevolg van de rooilijnen
langs de A2 en de leidingenstrook als neergelegd in het
bestemmingsplan ‘Buitengebied’.
2.3. Blijkens de stukken, als toegelicht ter zitting,
heeft appellant op 14 juni 1976 van zijn ouders het
perceel (A), met boerderij en bijbehorende gebouwen,
gekocht. Door de ouders werd tot 13 mei 1996 ten
aanzien van een woondeel van de boerderij het zakelijk
recht van gebruik en bewoning voorbehouden.
Het perceel is sedert 7 januari 1970 belast met
een zakelijk recht als bedoeld in de Belemmeringenwet
Privaatrecht ten behoeve van de N.V. Nederlandse
Gasunie (hierna: de Gasunie), dat dient tot het aanleggen,
gebruiken en in stand houden van twee gasleidingen
met bijbehoren over een lengte van ongeveer 264
m.
Op het moment van aankoop gold het op 21
maart 1962 door de raad vastgestelde en in 1963
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Planschadevergoeding
93
door gedeputeerde staten goedgekeurde ‘Uitbreidingsplan
in hoofdzaken’. Volgens dit plan rustte op alle in
deze zaak van belang zijnde gronden de bestemming
‘Agrarische doeleinden I’.
Op 28 juli 1969 is door gedeputeerde staten het
‘Plan tot partiële herziening van het bestemmingsplan
der gemeente Nederweert’ vastgesteld, dat bij Koninklijk
Besluit van 13 februari 1973, nr. 9 (BR 1973/
318), onherroepelijk is geworden. Daarin was het
tracé van rijksweg 75 (later A2) ingetekend. In de
zones langs de weg mocht generlei bebouwing worden
opgericht binnen een afstand van 100m uit de as van
de weg ter plaatse van de bestemming ‘Agrarisch gebruik
I’. Ten dienste van een bestaand agrarisch bedrijf,
waarvan de bebouwing is gelegen binnen de bebouwingsafstand,
was uitbreiding van de aanwezige
bebouwing, mede in de vorm van het oprichten van
nieuwe bouwwerken, toegestaan.
Op 11 december 1984 is het bestemmingsplan
‘Buitengebied’ vastgesteld. In dit plan, dat op 29 december
1988 bij Koninklijk Besluit rechtskracht heeft
verkregen, zijn op het perceel van appellant naast de
bestemmingen ‘Agrarisch Bouwblok’ en ‘Agrarisch
Kernrandgebied’ de bestemmingen ‘Verkeersdoeleinden’,
‘Leidingenstrook’ en ‘Ondergrondse Leidingen’
komen te rusten.
2.4. De raad heeft bij het bij de beslissing op bezwaar
gehandhaafde besluit het verzoek van appellant, overeenkomstig
het advies van Adviesbureau Van Montfoort
(hierna: Van Montfoort), afgewezen. Daartoe
heeft de raad zich op het standpunt gesteld – samengevat
weergegeven – dat appellant alle omstandigheden
in aanmerking genomen geen schade in de zin van
artikel 49 van de WRO heeft geleden als gevolg van
het bestemmingsplan ‘Buitengebied’. Hieraan is onder
meer ten grondslag gelegd dat de nieuwe regeling weliswaar
ten aanzien van leidingen, bebouwingsvrije afstand
tot de rijksweg en (vooral) begrenzing van het
bouwblok ten opzichte van het vroegere planologische
regime als een verslechtering kan worden gekenmerkt,
doch dat niet kan worden vastgesteld dat daardoor de
waarde die het perceel (A) destijds vertegenwoordigde
(inclusief zowel het zakelijk recht van gebruik en bewoning
als het zakelijk recht ten behoeve van gasleidingen)
merkbaar is afgenomen.
Voorzover dit anders ware, zou voorts voldoende
aanleiding bestaan voor het standpunt dat de schade
vanwege voorzienbare normale maatschappelijke ontwikkelingen
in redelijkheid te eigen laste kan worden
gelaten dan wel vanwege feitelijke waardevermeerdering
van appellants percelen aan de (B)-dijk kan worden
geacht anderszins te zijn vergoed, aldus de raad.
2.5. De rechtbank is tot de conclusie gekomen dat de
raad het verzoek van appellant terecht op evenweergegeven
primaire grond heeft afgewezen.
Daartoe heeft zij, samengevat weergegeven, overwogen
dat ten tijde van de koop van het perceel de bebouwingsmogelijkheden
reeds waren beperkt. Een willekeurige
koper zou zich hebben gerealiseerd dat ingevolge
een zakelijk recht in een strook van 5m aan de
noordoostzijde en 12m ten zuidwesten van de leidingen
niet zonder medewerking van de Gasunie mocht
worden gebouwd. Niet aannemelijk is dat dit zakelijk
recht zou kunnen worden opgeheven. Uitgaande van
een tussenruimte van ongeveer 7,5m had appellant bij
de koop reeds kunnen weten dat een strook grond ter
breedte van ongeveer 25m niet zou kunnen worden
bebouwd. Toen moet redelijkerwijs voorzienbaar zijn
geweest dat een en ander planologisch nog geregeld
zou kunnen worden en dat eventuele hierdoor ontstane
schade voor zijn rekening dient te komen. Daarbij lag
het, gezien de bestaande situatie, weinig voor de hand
om elders dan ter plekke van het inmiddels aangegeven
bouwblok te gaan bouwen.
De rechtbank heeft voorts overwogen dat het redelijkerwijs
maatschappelijk voorzienbaar moet zijn geweest
dat ten aanzien van mogelijke bebouwing langs
de reeds aangelegde rijksweg nog een en ander planologisch
geregeld diende te worden en dat daardoor de
bebouwingsmogelijkheden van het perceel zouden
worden ingeperkt. Eventuele hierdoor ontstane schade
komt dan ook voor rekening van appellant. Daarnaast
is het in het nieuwe bestemmingsplan met betrekking
tot de bebouwingsvrije afstand opgenomen bouwverbod
niet zonder meer van toepassing op bouwwerken
behorende bij bestaande agrarische bedrijven en kunnen
burgemeester en wethouders onder bepaalde
voorwaarden ook nog vrijstelling verlenen. Dit betekent
dat alleen de bouwmogelijkheden in het gebied tussen
de rijksweg en de 12m zone aan de zuidwestzijde van
de gasleidingen feitelijk zouden worden beperkt, terwijl,
nog daargelaten de nabijheid van de (afrit van de)
A2, het bedrijfstechnisch niet voor de hand ligt aldaar
te bouwen.
Ten slotte kan, voorzover er geen sprake is van dubbelbestemming
ter plaatse waar de ondergrondse lei-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

94
Planschadevergoeding
dingen reeds aanwezig zijn, op de leidingenstrook worden
gebouwd en behoort ook ontheffing van de voorschriften
tot de mogelijkheden, aldus de rechtbank.
2.6. In hoger beroep betoogt appellant dat hij door de
bestemmingsplanwijziging in een nadeliger positie is
komen te verkeren, omdat hij daarvóór juridisch en feitelijk
ten aanzien van de ondergrondse leidingen de
mogelijkheid had om met de rechthebbende van het
zakelijk recht een regeling te treffen ter opheffing dan
wel vermindering van de belemmering. Door de wijziging
van de bestemming is hem die mogelijkheid ontnomen.
Dat ten tijde van de bestemmingsplanwijziging
van een zakelijk recht sprake was, is naar zijn mening
in het kader van artikel 49 van de WRO niet relevant.
Voorts betwist hij dat het niet aannemelijk zou zijn dat
het zakelijk recht zou kunnen worden opgeheven.
Volgens appellant heeft de rechtbank verder ten onrechte
aangenomen dat sprake is van maatschappelijke
voorzienbaarheid en is zij, door te overwegen dat
het weinig voor de hand lag om elders dan ter plekke
van het inmiddels aangegeven bouwvlak te gaan bouwen,
ten onrechte op de stoel van de ondernemer gaan
zitten. Dit laatste geldt evenzeer voor de overwegingen
van de rechtbank omtrent de bebouwingsvrije afstand
tot de rijksweg.
Met betrekking tot de overwegingen omtrent de leidingenstrook,
betoogt appellant dat de rechtbank ten
onrechte geheel voorbij is gegaan aan zijn stelling dat
daadwerkelijke verlening van vrijstelling hoogst twijfelachtig
is. Hij heeft er in dit verband tevens op gewezen
dat volgens artikel 54, lid A, van de voorschriften
weliswaar bouwwerken, maar geen gebouwen mogen
worden opgericht.
2.7. Voor de beoordeling van een verzoek om schadevergoeding
op grond van artikel 49 van de WRO dient
te worden bezien of sprake is van een wijziging van het
planologische regime waardoor een belanghebbende
in een nadeliger positie is komen te verkeren, ten gevolge
waarvan hij schade lijdt of zal lijden. Hiertoe dienen
de beweerdelijk schadeveroorzakende planologische
maatregelen te worden vergeleken met het voordien
geldende planologische regime. Daarbij is niet de
feitelijke situatie van belang, doch dient te worden uitgegaan
van een maximale invulling van beide planologische
regimes. Dit uitgangspunt geldt evenzeer voor
de vaststelling van de eventuele waardevermindering.
In dit geval dienen het bestemmingsplan ‘Uitbreidingsplan
in hoofdzaken’ en het ‘Plan tot partiële herziening
van het bestemmingsplan der gemeente
Nederweert’ te worden vergeleken met het bestemmingsplan
‘Buitengebied’. In deze vergelijking is, anders
dan appellant betoogt, door de rechtbank terecht
ook betrokken de vrijstellingsmogelijkheid als neergelegd
in artikel 54 van de planvoorschriften. Niet valt in
te zien dat deze mogelijkheid bij voorbaat illusoir is en
daarom buiten beschouwing moet worden gelaten.
Mede gelet op het advies van Van Montfoort, waarop
de raad zich heeft gebaseerd, is de Afdeling met de
rechtbank van oordeel dat het bestemmingsplan ‘Buitengebied’
ten opzichte van het vroegere planologische
regime als een verslechtering kan worden gekenmerkt.
Anders dan de rechtbank is de Afdeling echter van oordeel
dat door deze verslechtering een waardeverminderend
effect niet valt uit te sluiten. Hierbij is in aanmerking
genomen dat de zakelijke rechten in dit kader
niet de planologische, maar de feitelijke situatie betreffen
en dat blijkens de stukken, als toegelicht ter zitting,
de bebouwingsmogelijkheden ten gevolge van het gewijzigde
planologische regime zijn gereduceerd.
2.7.1. Bij de beoordeling of sprake is van voorzienbaarheid
van de schade op grond waarvan deze redelijkerwijs
voor rekening van appellant dient te blijven,
moet als maatstaf worden gehanteerd de vraag of er
voor een redelijk denkende en handelende koper aanleiding
bestond om rekening te houden met de kans
dat de planologische situatie voor omwonenden in ongunstige
zin zou veranderen.
Ten tijde van de aankoop van het perceel waren op
basis van het zakelijk recht ondergrondse leidingen
aanwezig en was de rijksweg A2 reeds aangelegd en
positief bestemd. Met de rechtbank is de Afdeling van
oordeel dat op dat moment voorzienbaar was, dat de
daaruit voortvloeiende beperkingen van de bebouwingsmogelijkheden,
binnen afzienbare tijd in het bestemmingsplan
zouden worden vastgelegd met het oog
op vooral de belangen van veiligheid, verkeer en milieu.
Onder deze omstandigheden was mogelijke aanscherping
van de planologische eisen te voorzien en
moet appellant worden geacht ten tijde van de aankoop
van het perceel het risico van een voor hem nadelige
wijziging van de planologische situatie te hebben
aanvaard en behoren de gevolgen daarvan redelijkerwijs
geheel voor zijn rekening te blijven. Dit is iets anders
dan het toepassen van een korting vanwege het
toerekenen van een normaal maatschappelijk risico.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Planschadevergoeding
95
De jurisprudentie waaraan appellant in dit verband refereert
betreft andere casusposities, waarin niet van
voorzienbaarheid sprake was, zodat zijn betoog op dit
punt niet kan worden gevolgd.
2.8. Het vorenstaande leidt tot de conclusie dat hetgeen
appellant betoogt geen grond biedt voor het oordeel
dat de rechtbank ten onrechte zijn beroep ongegrond
heeft verklaard en de beslissing op bezwaar in
stand heeft gelaten.
03-40
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 19 maart 2003,
nr. 200202411/1, inzake een verzoek om
planschadevergoeding, gemeente Oud-Beijerland.
Bij de schadeberekening dient te worden
uitgegaan van de maximale invulling van het
nieuwe bestemmingsplan en niet van de feitelijke
situatie ter plaatse. In dit geval is namelijk niet
met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid
uit te sluiten dat verzoeker om schadevergoeding
tengevolge van de maximale benutting van de
mogelijkheden die het nieuwe bestemmingsplan
biedt, meer schade lijdt of zal lijden dan waarvan
is uitgegaan.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
2.2. Voor de beoordeling van een verzoek om schadevergoeding
dient te worden bezien of sprake is van een
wijziging van het planologische regime, waardoor een
belanghebbende in een nadeliger positie is komen te
verkeren, ten gevolge waarvan hij schade lijdt of zal lijden.
Hiertoe dienen de beweerdelijk schadeveroorzakende
maatregelen te worden vergeleken met het voordien
geldende planologische regime. Uitgangspunt bij
de schadeberekening zijn de maximale mogelijkheden
van het oude en nieuwe regime.
2.3. In afwijking van dit uitgangspunt is appellant bij
de schadeberekening niet uitgegaan van de maximale
invulling van het nieuwe bestemmingsplan ‘Sportvoorziening
Langeweg’, maar van de feitelijke situatie ter
plaatse.
2.4. De rechtbank is van oordeel dat appellant ten onrechte
van voornoemd uitgangspunt is afgeweken.
Voorzover voor uitzonderingen al plaats is – appellant
heeft in dit verband gewezen op de uitspraak van de
Afdeling van 27 september 1999, BR 2000, 676 –
dienen deze naar het oordeel van de rechtbank beperkt
te blijven tot die gevallen waarin vast staat dat (verdere)
realisering van (onderdelen van) het bestemmingsplan
feitelijk onmogelijk is of anderszins vast staat dat
deze realisering niet zal plaatsvinden. Dat van een dergelijke
situatie sprake is, is de rechtbank niet gebleken.
Niet alleen zijn nog niet alle bebouwingsmogelijkheden
geheel benut, tevens is, aldus de rechtbank, niet uitgesloten
dat op termijn de reeds aanwezige bebouwing
zal worden uitgebreid of verplaatst naar een locatie op
het sportcomplex die dichterbij het perceel van (A) is
gelegen of anderszins nadeliger is voor hem of zijn
rechtsopvolger.
2.5. Appellant heeft aangevoerd dat het nieuwe sportcomplex
weliswaar nog niet geheel is ingevuld, maar
dat de noord-westhoek daarvan, gelegen voor en nabij
het perceel van (A), wel is ingericht. Daar ligt een singel,
een groenstrook van ongeveer 20 meter breed en
daarachter een 400-meter atletiekbaan. De resterende
bouwmogelijkheid van ongeveer 500 m 2 zal, aldus appellant,
vrijwel zeker worden benut ten behoeve van
het nog niet gerealiseerde deel van het sportcomplex.
Gelet op de gepleegde investeringen bij de terreininrichting
is het volgens appellant irreëel te verwachten
dat de groenstrook voor en nabij het perceel van (A) zal
worden heringericht met bebouwing. Bovendien zou
het bouwen op de strook waar nu de groenvoorziening
is aangelegd, sterk afbreuk doen aan hetgeen in de beschrijving
in hoofdlijnen bij de bestemming ‘sportvoorzieningen’
is gesteld, te weten dat er naar gestreefd
dient te worden de sportvelden zodanig te situeren dat
deze, gelet op de afstand tot de meest nabij gelegen
woonbebouwing en geluidgevoelige bestemmingen,
aanvaardbaar zijn. Ten slotte zijn er over de afschermende
groenvoorziening afspraken gemaakt met de
provincie Zuid-Holland. Aanleg en handhaving van de
afschermende groenvoorzieningen waren, aldus appellant,
belangrijke punten voor gedeputeerde staten om
aan het bestemmingsplan goedkeuring te hechten. Realisering
van de resterende bouwcapaciteit op de
strook voor of in de nabijheid van het perceel van (A) is
volgens appellant dus dermate onwaarschijnlijk dat
daar in de planvergelijking niet van mag worden uitge-
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

96
Planschadevergoeding
gaan. Dit gevoegd bij de door hem aangegeven mogelijkheid
om bij andere invulling van de groenstrook een
aanvullend planschadeverzoek in te dienen, is appellant
van mening dat de rechtbank ten onrechte het beroep
van (A) gegrond heeft verklaard en zijn besluit van
30 oktober 2000 heeft vernietigd.
2.6. In het bestemmingsplan ‘Sportvoorziening Langeweg’
worden de gronden met de bestemming ‘sportvoorzieningen’
aan de zijde van het perceel van (A) begrensd
door een strook met de bestemming ‘water’. Ter
zitting is gebleken dat de groenstrook is gerealiseerd
op grond met de bestemming ‘sportvoorzieningen’. Ingevolge
artikel 3, eerste lid, van de voorschriften behorende
bij dit bestemmingsplan zijn de als zodanig aangewezen
gronden bestemd voor veldsporten, gebouwen
ten dienste van de sportvoorzieningen, gebouwen
ten dienste van onderhoud, andere bouwwerken, parkeervoorzieningen,
toegangs- en ontsluitingswegen en
paden, groenvoorzieningen en water. Ingevolge het
derde lid van dit artikel zijn gebouwen ten behoeve van
veldsporten met een totale oppervlakte van maximaal
3500 m 2 toegelaten, geldt voor de in dit lid bedoelde
gebouwen een goothoogte van maximaal 3.50 m, met
dien verstande dat de goothoogte van de gebouwen
behorende bij de voetbalsport maximaal 7.00 m mag
bedragen, en mogen voorts andere bouwwerken worden
gebouwd, zoals verlichtingsmasten tot een maximum
hoogte van 22.00 m en tribunes tot een maximum
hoogte van 7.00 m. Bouwblokken kent het bestemmingsplan
niet. Op grond van het vorenstaande is
niet met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid
uit te sluiten dat (A) tengevolge van de maximale benutting
van de mogelijkheden die het nieuwe bestemmingsplan
biedt meer schade lijdt of zal lijden dan
waarvan appellant bij het nemen van de beslissing op
bezwaar is uitgegaan. Deze zaak verschilt dan ook wezenlijk
van die waarin de Afdeling uitspraak heeft gedaan
op 27 september 1999, BR 2000, 676. Het oordeel
van de rechtbank dat appellant ten onrechte is
uitgegaan van de feitelijke situatie en niet van de maximale
mogelijkheden van het nieuwe bestemmingsplan
is dan ook juist.
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Doorlopend trefwoordenregister
Doorlopend trefwoordenregister
2000-2003
2000-2003
97
aanduiding 01-82
aanhoudingsplicht 00-57
aanlegvergunning 00-24, 25, 62, 97, 105, 01-88,
92, 124, 02-89, 03-33
aanplakking K37(3/2001)
aanscherping
aanvraag 00-07, 01-04, K4(2/2001), K29,
K57(3/2001), 01-110, 02-54, 58, K3(2/2003),
K4
aanvraag herleven K29(2/2001)
aanvulling aanvraag 01-04, K57(3/2001), 01-110,
02-58, K3(2/2003)
aanwijzing 01-37, 83, 02-35, 03-24
aard van de bebouwing
advies 02-74
advies, afwijken van 01-144
adviesbureau 00-48
adviescommissie 00-110
afbakening wetgeving K33(2/2001), 00-117,
K99(1/2001)
afgraving 02-91, K87(1/2003)
afstandsgrafiek 02-49
afstandsmeting K25(2/2001)
afstandsnorm K43(3/2000), 00-100, 01-14,
K42(3/2000), 02-16, K32(3/2002)
aftrek 01-75, 02-116
afvalpreventie
afvalstof K49(4/2000), K56(4/2000), 00-116,
01-08, 09, 11, 30, 31, 32, K38(3/2001),
K92(1/2002), 02-59, K37(3/2002),
K39(3/2002), K59(4/2002), 03-09, 10
afvalverwijdering K56(4/2000), K70(4/2000),
00-116, 01-08, 09, 11, K39(3/2002)
afvalwater 01-10, 02-130, 136
afweging 00-01, 18, K7(2/2000), 02-115
afwegingskader 01-17, 82
afwijken van bestemmingsplan 02-112
afwijken van rijksbeleid
afwijken van streekplanbeleid 01-46, 61
afwijken van structuurplan 01-118
afwijkingsbevoegdheid 00-23, 100, 108
agrarisch bedrijf 01-15
agrarisch bedrijf, structuur 02-140
agrarisch hulp- en nevenbedrijf 01-61
akoestisch onderzoek K34(3/2000), 00-60, 127,
K46(3/2001), 01-98
akoestisch rapport K34(3/2000), 01-04,
K46(3/2001)
alara K40(3/2000), 00-86, 117, K34(2/2001),
01-72, K70(4/2002), 02-138
algemeen belang 02-96
algemeen verbindend voorschrift 03-33
algemene maatregel van bestuur
algemene titel, verkrijging onder 01-138
alternatief K19(2/2001), 01-18
alternatieve veebezetting
ambtshalve (beoordeling) 00-07, K41(3/2001),
K28(3/2002), 02-137
ammoniakdepositie K8(2/2000), K39(3/2000),
K41, K2(2/2001), 01-76, 79, 02-10, 51, 03-01,
07
ammoniakemissie K8(2/2000), K41(3/2000),
K52(4/2000), K92(1/2001), K2(2/2001), 02-02,
03-01, 07
ammoniak en planten K92(1/2001), K8(2/2001)
ammoniakrechten K21(2/2000), 00-46,
K50(4/2000), K52, 03-01, 07
ammoniakreductie K39(3/2000), 02-02, 01-86
ammoniakreductieplan K39(3/2000), K14(2/2001)
ammoniakschade K8(2/2001), K32(3/2002),
03-01, 07
anderszins verzekerd 00-39
antenne 01-50
anticipatie 02-16, 147
assimilatieverlichting 02-29
autowasserette
autowrakken
bagatelschade
bebouwde kom
bebouwingscontour 00-100, 02-71
bebouwingsgrens
bebouwingspercentage 03-32
bebouwingsplan 01-64
bedenkingen K28(2/2000), 01-33, K51(3/2001)
bedrijfsduurcorrectie 00-52
bedrijfseconomisch belang 00-55, 01-01, 02-138
bedrijfsgrootte 02-140
bedrijfsinterne milieuzorg 00-86, 01-06, 104,
02-126
bedrijfsmatig 00-04, 05, 42, 83, K79(4/2001),
01-101, 02-08, K1(2/2002), K11(2/2003)
bedrijfsmilieuplan 00-86, 01-01
bedrijfspand K43(3/2001)
bedrijfstakstudie 01-39
bedrijfsverzamelgebouw 01-77, K10(2/2003)
bedrijfsvoortzetting 02-82
bedrijfswoning 01-47
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

98
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
bedrijventerrein 00-103, 01-87
bedrijvigheid 00-79
BEES K27(2/2000), K13(2/2003)
begrenzing buitengebied
begrenzing GHS 02-114
begrenzing inrichting K47(3/2000)
begrip inrichting 00-16, 42, 43, 51, K47(3/2000),
00-79, 81, 83, 89, K74(4/2000), K84(1/2001),
K93, K96, K28(2/2001), K42(3/2001), 01-77,
K60(4/2001), K77, K85(1/2002), K86, K93,
02-01, 08, K1(2/2002), K17, K21, 02-47, 94,
97, K65(4/2002), K77(1/2003), K79(1/2003),
03-04, K10(2/2003)
begunstigingstermijn K2(2/2000), K13(2/2001),
K43(3/2002)
behoud exploitatierechten 02-123, 124
bekendmaking 00-11, 15, K60(4/2000),
K21(2/2001), 01-41, K37(3/2001),
K80(4/2001), 02-63, 67, 73, 105, 139
bekendmaking beleid 03-23
bekrachtiging 00-95
belang K83(1/2001), K97, K75(4/2001), 02-05,
03-16
belangenafweging 00-18, K7(2/2000), 00-55,
01-12, 72, 02-31, 134, 03-16
belangen schaden 02-151, 03-16
belangenverstrengeling
belanghebbende 00-54, 70, 71, 85, 01-29,
K61(4/2001), K66, 02-05, 12,105
belangrijke wijziging 02-02, 11, 135
beleid 00-14, K37(3/2000), 00-99, K22(2/2001),
02-118, 03-01, 07, 13, 23
Beleidslijn ruimte voor de rivier 00-66
beleidsvrijheid K22(2/2001), 02-50, 56
beoordelingshoogte K87(1/2001)
beoordelingsmethode 03-13
beoordelingsvrijheid 00-04, 17, 55, K22(2/2001),
02-16, K15(2/2002), 02-50, 56
bepaalbaarheid 02-86, K87(1/2003)
beregeningsinstallatie K28(2/2001)
berekening ammoniakdepositie
beroep in eerste en enige aanleg 01-118
beroepstermijn 02-102
beschermingsobject 00-54, 55, K42(3/2000),
K57(4/2002), 03-06
beschermingszone 01-73, K70(4/2001), K78,
01-114, 02-05, 07, 134
beschrijving in hoofdlijnen 02-32
beslistermijn 00-67, K29(2/2001), 01-46, 02-63
besluit 00-07, 22, 27, 29, 30, 33, K32(3/2000),
00-77, K89(1/2001), K26(2/2001), 01-67,
K88(1/2002), K6(2/2002), 02-35, K29(3/2002),
K30, 02-61, 63, K 49(4/2002), K62(4/2002)
Besluit risico zware ongevallen (BRZO) K73(4/2002)
besmettingsgevaar K68(4/2000), K20(2/2001),
K13(2/2002)
bestaande rechten 00-06, K8(2/2000), K21,
K46(3/2000), 00-120, K34(2/2001), 01-42,
01-108, K19(2/2002), K20, 03-01, 07
bestaand gebruik 01-95, 99
bestaande toestand milieu K55(4/2000)
best beschikbare technieken 01-101, 02-02, 11,
14, 135
best bestaande technieken K19(2/2000), 00-77,
117, 02-138
bestemming, te beschermen 01-124
bestemmingsplan 00-57, K58(4/2000), K78,
K82(1/2001), K52(3/2001), K53, K83(1/2003)
bestemmingsregeling
bestemmingswijziging 00-57
bestrijdingsmiddelen 02-30, 48
bestrijdingsmiddelenwet 00-117
best uitvoerbare technieken 02-48
bestuurlijke afweging K54(3/2001), K27(3/2002),
K 69(4/2002)
bestuurscommissie
bestuursdwang 00-18, K7(2/2000), 00-116,
01-08, K4(2/2001), K10, K32,02-48, 55, 59,
98, 100, K62(4/2002)
bestuursorgaan 00-84, K29(2/2001), 02-99
bestuurspraktijk 00-114, K76(4/2000)
betrokken minister K29(2/2001)
betrouwbaarheid 00-118, K68(4/2001), 02-99
bevoegd K86(1/2001), 01-07, 30, 31, 32,
K41(3/2001), K37(3/2002), K51(4/2002),
03-02, 09
bevoegd gezag K15(2/2000), 00-56, K29(3/2000),
K30, K51(4/2000), 01- 07, K29(2/2001), 01-30,
31, 32, K41(3/2001), 01-105, 106,
K37(3/2002), K51(4/2002), 03-04, 05, 09,
K4(2/2003)
bevoegdheid rechter K86(1/2001), 01-36, 03-20,
28
bewerken 00-81
bewijs(last)
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
99
bezwaar K83(1/2001), 01-33, 116, K94(1/2002),
K97, K16(2/2002), 02-146
bezwaarschrift 01-04, K12(2/2001), 01-116,
K16(2/2002)
biggen
bijzonder beschermingsniveau 01-10, K62(4/2001),
02-09
bijzondere bedrijfsomstandigheden K44(3/2000),
K2(2/2001), K44(3/2001), K62(4/2001),
02-138, K75(1/2003), 03-05
bijzondere gevoeligheid 00-10, K68(4/2000),
K20(2/2001), K72
bijzondere omstandigheid K72(4/2000),
K2(2/2001), K44(3/2001), 01-72, K62(4/2001),
02-09, 49, K34(3/2002), K52(4/2002),
K75(1/2003), 03-05
bioscoop 01-48, K16(2/2003)
bodemcultuur 02-140
bodemgesteldheid 00-31, K65(4/2000), 02-15
bodemonderzoek 00-31, 53, K66(4/2000), 02-17
bodemsanering 00-02, 53, K65(4/2000), 01-05,
K26(2/2001), 01-67, K82(4/2001),
K11(2/2002), K12(2/2003)
bodemverontreiniging 00-31, 53, K38(2/2000),
K65(4/2000), 01-05, K26(2/2001, K82(4/2001),
01-67, K11(2/2002), 02-138, K12(2/2003)
booggeluid
bouwbesluit K82(1/2003)
bouwblok 02-141, 146
bouwhoogte 01-53
bouwmogelijkheden 00-35, 01-66, 129, 03-29
bouwperceel 01-66, 129, 02-17, 18, 21
bouwstoffenbesluit K15
bouwvergunning 01-121, 02-89, 03-18, 29
bouwvergunningplichtig 01-50, 68
bouwverordening 00-75, 111, 01-43
bouwvlak 01-49
bouwvoorschriften 02-14
bouwwerk 02-112
bouwwerkzaamheden K4(2/2000)
branchebepalingen 00-126, 01-60
brandbare vloeistoffen 02-109
brandstoffenverkooppunt 00-126
brandwerende voorzieningen K82(1/2003)
bref 02-135
brochure Veehouderij en Hinderwet 00-10,
K25(2/2000), K42(3/2000), 00-129, 01-90,
K38(3/2002), 02-70
broedvogels 02-92, 134
bufferbeleid 01-86, 02-17
bufferzone 01-94, 124, 02-30
buitenland 00-77, K7(2/2002)
bundelingsbesluit 02-118
burgerlijke rechten 03-28
burgerwoning 00-91, 01-47
calamiteitenbepaling 02-151
capaciteit 00-78, K35(2/2001)
carillon 02-01
causaliteit 00-38, 72, K10(2/2001), 01-113, 141,
02-54, 83
certificering
circulaire indirecte geluidshinder K18(2/2001)
circulaire industrielawaai K44(3/2000)
circulaire Natte Grindwinningen K54(3/2001),
K1(2/2003)
circulaire schadevergoeding 01-03
circulaire schietlawaai 00-17, 03-13
compensatie 00-39, K43(3/2000), 01-25
concentratiebeleid
concrete beleidsbeslissing 00-27, 01-51, 03-25,
26, 31
concurrentie
considerans K17(2/2000), 03-17
constructie inrichting K67(4/2002)
containers 00-81
continuïteit 00-78, K68(4/2001)
continuïteitsbeginsel 00-92
controle K46(3/2001), K84(1/2002), K94,
K42(3/2002), K63(4/2002)
convenant 00-25, 118, K81(1/2001),
K54(4/2002)
converteren 01-33
coördinatie K69(4/2000)
coördinatie Wvo K69(4/2000)
cpr-richtlijn 00-13, K87(1/2003)
cumulatie (geluid)
cumulatie (schade) 01-28
cumulatie(stank) K26(2/2000), K25(2/2001)
definities K87(1/2002), 01-105, 106
delegeren 00-56, K51(4/2000)
delfstoffenwinning 00-123
derden 00-86, K61(4/2000), 02-101, 151
deskundigenbijstand 01-02, K24(2/2001), 02-90
deskundigenverslag 00-28, 41, 98, 137, 01-134
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

100
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
detailhandel 00-126
dictum K17(2/2000)
dienstregeling K9(2/2002), K20(2/2003)
dienstwoning 00-131
diersoort 01-59
dijkversterkingsplan
directe werking 01-123
distributie-planologisch onderzoek
doeleindenomschrijving 02-141, 142
doelmatigheid 00-78, K100(1/2001),
K33(2/2001), K68(4/2001), 01-105,
K15(2/2002)
doelvoorschriften K63(4/2002), 02-126
doorkruising rijksbeleid 00-123, 01-39, 02-118
doorwerking 00-20, 21, 108, 124
dosis-effectrelatie 01-39
dwangsom 00-03, 08, K1(2/2000), K2, 00-42,
51, K82(1/2001), K98, 00-137, 01-10,
K4(2/2001), K13, K30, 01-105, 106, 02-03, 04,
K16(2/2002), K18, 02-43, 53, K45(3/2002),
02-100, K49(4/2002), K50(4/2002),
K56(4/2002), 03-02, 03,17, K6(2/2003), K9
dwangsom aan bevoegd gezag K98(1/2001)
dwarsprofiel 00-101
ecologische waarden 01-40, K70(4/2001), K78,
01-114, 02-09
economische draagkracht K95(1/2001), 02-138
eerste ruimtelijk plan 02-35, 108, 154
effectuering K62(4/2002)
eigendomsrecht 00-116, 03-16
eindonderzoek K66(4/2000)
emissie 02-104, K17(2/2003)
emissie-arm
emissie-eisen K17(2/2003)
emissiefactor K2(2/2001)
emissieplafond K13(2/2003)
emissiepunt 00-21, K58(4/2001)
emissierechten K8(2/2000), K46(3/2000)
emissiewaarden 00-118, K13(2/2003)
energiebesparingsmaatregelen K90(1/2002)
energiebesparingsplan
energieregistratie K11(2/2000)
energieverbruik K11(2/2000), K90(1/2002)
erfafscheiding 02-62
erfdienstbaarheid
etmaalindeling K64(4/2000)
europese richtlijnen 01-123
evenement 01-72, K17(2/2002)
ex nunc-toetsing 00-99, K52(3/2001), 01-86, 91
externe veiligheid K53(4/2000), 01-37
externe werking 00-76, 02-05, 15
faillissement K68(4/2002)
fair play-beginsel 03-03
fasering 01-131
feitelijke situatie 03-39, 40
fictieve weigering 02-85
financiële omstandigheden K95(1/2001), 01-01,
02-138, K19(2/2003)
financiële zekerheid K71(4/2002), K81(1/2003)
folklore 00-17, 02-138
fonds luvo 02-50
formeel gebrek K29(3/2000), K33(3/2000), K48,
K21(2/2001), K23, K31, 01-41, K80(4/2001),
K2(2/2002), 02-139, 03-09, 12
fruitbomen K28(2/2001)
functieverandering K57(4/2000), K63(4/2001)
gaswinning 02-65
gebruiksmogelijkheden 01-23, 119, 137, 02-42
gedachtewisseling
gedogen 00-03, K17(2/2000), 01-21,
K30(3/2002), K44(3/2002)
gegronde vrees 00-118, K68(4/2001), 02-99
geheimhouding K48(3/2001)
geluidgevoelige ruimte 02-144, 03-06
geluidgrenswaarden K10(2/2000), K13, 00-47,
K44(3/2000), 00-103, 104, K34(2/2001),
01-70, 72, K14(2/2002), 02-25, 133,
K75(1/2003)
geluidsbegrenzer 01-71
geluidscontour 01-83
geluidsgevoelig object 03-06
geluidhinder 02-106, 116, 144
geluidsnorm 03-13
geluidsnormen Rijksweg K82(1/2001), 02-133
geluidsoverlast K44(3/2000), 01-07, K9(2/2001),
03-13
geluidsproductie 02-116
geluidsrapport 00-47
geluidsruimte K34(2/2001), 01-70
geluidsscherm
geluidswal 00-01
geluidszone 00-114, K52(3/2001), 01-83, 02-06,
106, K64(4/2002), 03-05, 24, K15(2/2003)
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
101
gemachtigde
gemeentelijke herindeling 02-69
genetisch K3(2/2000), 00-82
gerechtvaardigde verwachting 02-80
geurarme stallen K46(3/2000)
geurbeleid K37(3/2000), 01-39
geurbelevingsonderzoek 00-04, 01-39
geureenheid K76(3/2001)
geuremissie K62(4/2000), K14(2/2003)
geurgevoelig object 01-90, K38(3/2002)
geurhinder 02-115
geurnormen K37(2/2000), K101(1/2001), 01-39,
K65(4/2001), K69, K88(1/2003), K14(2/2003)
geuronderzoek K37(2/2000), K62(4/2000), 01-39,
K65(4/2001), K69
geval van bodemverontreiniging 01-67,
K82(4/2001)
gevalsgrenzen 00-02, 01-67
gevelisolatie
gevelreflectie 00-52, K71(4/2000), K7(2/2001)
gewasbeschermingsmiddelen 02-104
glastuinbouw 02-153
goedkeuring(sbesluit) 00-77, 93, K26(2/2001),
01-104, K47(3/2002), 02-63, 64, 66, 67, 03-22
goedkeuring van rechtswege 01-120
golfbaan 00-66
grensoverschrijdend K23(2/2001), K7(2/2002)
grijze lijst stoffen 02-48
groene hoofdstructuur
groen label-stal 02-02, 11, 14, 03-07
grondgebonden 01-59
grondslag aanvraag 00-12, K6(2/2000), K18,
00-86, 88, K6(2/2001), 01-33, K12(2/2002),
02-54, K25(3/2002), K66(4/2002),
K72(4/2002), K19(2/2003)
grondstof K11(2/2000), 00-88, K49(4/2000),
01-08, 09, 11
grondwateronttrekking K44(3/2001)
grondwet 02-45
GS-besluit
habitatrichtlijn 00-62, 01-73, K78(4/2001),
01-114, 02-07, 09, 44, 46, 94, K55(4/2002),
K61(4/2002), 03-07,16
hamster 01-17
handhaafbaar 00-86, 01-01, K68(4/2001)
handhaving 00-18, K7(2/2000), 00-82,
K17(2/2001), 01-21, 71, 84, 94, 02-01, K3,
02-47, K34(3/2002), K51(4/2002), 03-04
handhavingsverleden 00-18, K68(4/2001), 02-99
Handleiding meten en rekenen industrielawaai
K87(1/2001), K88
handreiking industrielawaai K7(2/2001), 01-115,
K27(3/2002)
heersend verkeersbeeld
helikopterplatform 01-07, 02-96
hergebruik K70(4/2000), 01-08, 09
herhaald en ingelast 01-33, K51(3/2001)
herhuisvesting
hernieuwd schorsingsverzoek
heroverweging besluit 01-04, K12(2/2001),
01-140, K16(2/2002), 03-15
herstel gebrek K33(3/2000), 00-125, 01-04
herstel verzuimen 02-28
hersteltermijn 01-04
herstelvariant 00-122, K11(2/2002), K2(2/2003)
herziene nota stankbeleid
herzieningsplicht 00-69, 91, 105, 03-24
historische verontreiniging K65(4/2000)
hogere grenswaarden 00-60, 85, K51(4/2000),
00-103, 127, 01-18, 75, 02-06, 03-05,
K2(2/2003), K15
hoogbouweffectrapportage 01-16
hoorzitting 00-132, 01-65
horen 00-19, 25, 28, 01-65
huisbrandolie 00-42, 89
huishoudelijk afval(water) 00-81, 01-10
IBC-variant 00-122, K11(2/2002), K12(2/2003)
indirecte hinder K31(3/2000), K53(4/2000),
K18(2/2001), K45(3/2001), K73, 02-101
industrieterrein (gezoneerd) 00-57, 02-06, 106,
117, K15(2/2003)
ingrijpende wijziging 02-107
inkomensschade 00-36, 135, 02-90
inpassing 01-132
inrichting 00-16, 42, 43, 51, K47(3/2000),
00-79, 83, 89, K74(4/2000), 00-116,
K84(1/2001), K28(2/2001), K42(3/2001),
01-77, K60(4/2001), K77, K85(1/2002), K86,
K93, 02-01, 04, 08, K1(2/2002), K17, K21,
K22, K24, 02-47, K43(3/2002), 02-94, 97,
K65(4/2002), K77(1/2003), K79(1/2003),
03-04, K10(2/2003)
inspanningsverplichting 00-45, 50, 01-01
inspraak 00-19, 28, 32, 01-52, 93
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

102
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
instandhoudingstermijn 02-112, 141
instructieregeling
intensieve veehouderij 01-59
intentie, ruimtelijke 02-107
intentieverklaring 01-01
interimbeleid 01-122
interpretatiebevoegdheid 00-109
intrekking goedkeurings- of vervangingsbesluit 03-22
intrekking vergunning 00-18, K46(3/2000), K48,
K52(4/2000), K73(4/2001), 01-107, 109, K75,
02-60, 136
intrekking voorschrift
intrekking zienswijze 02-68
inwerkingtreding 01-68, K10(2/2002), 02-60, 89,
102, 03-19
IPPC-richtlijn 01-79, 02-02, 11, 14,
K28(3/2002), 02-135
jaarvrachten 00-86, K13(2/2003)
justification
Kaderrichtlijn water 00-117
kampeerterrein
kantoren K8(2/2000), K43(3/2001)
kapitalisatiefactor 00-36
kassen 00-59, 02-29
kennelijk ongegrond 00-34
kennelijk onredelijk K1(2/2000)
kennisgeving 00-11, 77, K60(4/2000),
K21(2/2001), K31, 01-41, 02-12, K2(2/2002),
02-33, 59, 139
kerk K42(3/2000), 02-01
keur 00-105
keurstroken
klacht 01-93
klooster 01-58
koeldeksysteem 00-121
kokkels 00-87
koop/ruilovereenkomst 00-39
kosten deskundige bijstand 00-37, 115, 135,
K24(2/2001)
kosten taxatierapport
kostenverhaal 00-51, 115, 01-36, 02-120
kostenverschil 00-122
koude sanering
kwekerijen 02-104
kwiklozing 00-118
laden en lossen K95(1/2002)
lage tonen
landschappelijke waarden 01-80
leefgebied 03-21
legalisatiebeleid 00-14
legalisering 00-14, 111, K17(2/2001), 02-84,
03-02
leges 02-155
lichtuitstraling 02-29
limburgs schieten 00-17
lozing K19(2/2000), 00-86, 117, 118, 121,
01-10, K19(2/2001), K36(3/2001), 01-76,
K96(1/2002), 02-43, 48, 51, 98, 130, 136
lozingsalternatief K19(2/2001), 02-133
lozingsvoorschriften K33(2/2001), 02-133
luchtvaarthinder K83(1/2002)
luchtvaartterrein 01-07, 37, K36(3/2001), K55,
01-83, K83(1/2002), 03-24
maatregelen in bijzondere omstandigheden 01-36
maatschappelijke opvattingen K49(4/2000), 01-11
maatschappelijk risico 02-93
machtigingsgebrek
machtspositie 01-111
mainport-doelstelling 01-37
mandatering 00-67, K12(2/2001)
Mantovanelli-arrest 00-28
Marktmechanisme 00-78
Materiaalkeuze 00-108
maximale invulling 00-35, 03-39, 40
medewerking derden 00-82, 02-101
medische beperkingen K60(4/2002)
meerjarenplan gevaarlijke afvalstoffen K33(2/2001)
meet- en rekenvoorschrift K64(4/2002)
meethoogte K87(1/2001)
meetverplichting K46(3/2001), K84(4/2001),
K42(3/2002)
meetvoorschriften 02-142
meitellingen K50(4/2000)
melding 00-44, K38(3/2000), K32(2/2001),
01-74, 78, K67(4/2001), K43, 02-03, 12,
K4(2/2002), K5, K18, K23, 02-57, 95,
K58(4/2002), 02-131, 03-15
meldingsplicht K38(3/2000), K32(2/2001), 02-03
menselijk stemgeluid 01-38
mestbassins
mestdrooginstallatie
mestopslag 00-24
mestvarkeneenheid K76(4/2001)
milieu-audit
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
103
milieu-beleidsplan 00-30
milieubeschermingsgebied 00-47, 01-10
milieu-effectrapport 02-108, 02-127, 128, 154,
03-11
milieu-effectrapportage K9(2/2000), K47(3/2000),
K61(4/2000), 00-120, 133, 134, 01-35, 48, 57,
K93(1/2002), 02-09, 20, 35, 127, 128, 154,
03-11
milieu-effectbeoordeling 00-120, 01-81, 97,
02-09, 127, 128, 154, 03-11
milieugevolgen 01-37
milieujaarprogramma 00-86, 01-104
milieujaarrapport 01-106
milieuprestatieniveau 01-104
milieutechnische inzichten K91(1/2002),
02-16(2/2002), K48(3/2002), K64(4/2002),
K66(4/2002)
milieuvergunning 01-130, 132
milieuverslaglegging 01-106, 03-17
milieuzonering
milieuzorgprogramma 00-119, 01-06, 104
milieuzorgsysteem 00-86, 119, 01-104, 02-126
militair oefenterrein 00-113, K85(1/2002), 03-04
mobiele telefonie 02-147
mobiliteit K31(3/2000), K73(4/2000)
molenbiotoop 02-27
monopoliepositie 01-111
mondelinge gedachtewisseling
motivering 02-66, 146, 03-36
motivering, kenbare 02-103
motivering, nadere 02-77
motiveringsbeginsel 00-137, 01-22, 03-26
nabijheid K47(3/2000), K93(1/2001),
K42(3/2001), K21(2/2002)
nadeelcompensatie 00-138, 02-93
nadere eis 00-86, 01-38, K40(3/2001), 01-71, 82
naleving voorschriften 00-82, K84(1/2002), K94
natuurbeschermingswet 01-17, K47(3/2001),
01-85, 02-05, 10, 15, 44, 46, K55(4/2002),
K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07
natuurgebied 02-92, 108, K55(4/2002), 02-134,
03-14
natuurmonument 01-85, 02-05, 15, K55(4/2002),
K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 14
natuurverschijnsel 02-50
natuurwetenschappelijke waarden 00-76, 01-40,
K70(4/2001), 01-114, 02-05, 09, 10, 15, 92,
K55(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 14
ne bis in idem 00-08, K9(2/2003)
Nederlandse grootte eenheid 01-15
negatieve lijst 01-84, 03-25
NeR K37(3/2000), 01-39, K49(3/2001),
K17(2/2003)
Nertsen K14(2/2000)
neventak glastuinbouw
neventak intensieve veehouderij
niet-ontvankelijkverklaring K28(2/2000), 01-04,
K48(3/2001), 01-44, 45, 02-12, 56,
K28(3/2002)
nieuw besluit 02-63
nieuw plan 02-107
nieuwvestiging 01-86
Nimby-procedure 02-110
norm K19(2/2002), K13(2/2003)
notificatieplicht 00-116
nulsituatie-onderzoek
nuttige toepassing K49(4/2000), K70, 01-08, 09
oeverschade K67(4/2000), K79(1/2001)
omgevingsplan 00-30
omrekeningsfactor K23(2/2000), K2(2/2001),
K64(4/2001)
omwonenden
omzetten vergunning 01-33
onbevoegd K5(2/2000), 00-56, K29(3/2000),
01-30, K41(3/2002)
ondergeschikte kantoorfunctie
ondertekening, afwisselende 01-45
onderzoek, schriftelijke weerslag 02-103
onderzoeksplicht K24(2/2000), 00-31,
K46(3/2000), K62(4/2000), 01-19,
K44(3/2001), 01-69, K65(4/2001), 02-41, 94,
114, 129, 135, 148
ongewoon voorval 00-80, 02-03
onherroepelijk 01-68, 02-64, 88, 03-34
onmiddellijke nabijheid K93(1/2001), K42(3/2001,
K86(1/2002), K21(2/2002), K79(1/2003)
onpartijdig 02-157, 03-28
onrechtmatig 01-02, 02-90
onrendabele exploitatie
ontgronding K63(4/2000), 02-61, 91,
K54(4/2002)
ontgrondingenwet K58(4/2000), 01-34, 35, K63,
02-91, K54(4/2002)
ontheffing 00-121, 01-72, 91, 02-138,
K75(1/2003)
onthouding van goedkeuring 02-66
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

104
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
ontoelaatbare hinder K46(3/2000), K74(4/2000),
01-42, 107
ontsluiting
onttrekkingsproef 00-02
ontvankelijk bezwaar K94(1/2001), 03-14
ontvankelijkheid 00-11, 15, K28(2/2000), 00-24,
26, K33(3/2000), 00-63, 67, 69, 95, 107, 112,
01-104, K68(4/2001), 02-51, 56, 03-11, 14
ontwerp-besluit K48(3/2000), K80(1/2001),
K57(3/2001), K81(4/2001), K2(2/2002), 02-56,
03-09
onverbindend K100(1/2001), 01-10
onzorgvuldige besluitvorming
openbare weg K18(2/2001)
opheffingsvergunning 03-27
oppervlaktewater K15(2/2001), K19, 01-76,
01-113, K36(3/2000), 02-136
oprichten K4(2/2000), K3(2/2001), K56(3/2001),
02-128
oprichtingsvergunning K3(2/2001), K56(3/2001),
K22(2/2002)
opschortende voorwaarde 02-60
opschortende werking 02-102
opslag 02-47
opslagtanks K77(4/2001)
overcapaciteit 00-78, 01-111
overdragen bevoegdheden 00-56, 103
overgangsrecht 01-21, 25, K66(4/2002),
02-137, 152, 03-30
overheidstaak 02-120
overleg 00-94, 128, 02-119
overwegingen (besluit) K85(1/2001)
paardenfokkerij 01-15
paardenhouderij 01-15
papegaaien K34(3/2000)
parapluvergunning
Parcom afspraken 00-118
parkeergarage K27(2/2001)
parkeernorm 01-16
parkeeroverlast K27(2/2001), K4(2/2002)
partiële herziening 03-30
partijdigheid 00-48, 136, 138
peildatum overgangsrecht 01-135, 02-152, 03-30
peildatum planschade 03-34
permanente bewoning recreatiewoningen 01-21,
135, 03-30
persoonsgebonden
persoonsgebonden overgangsrecht
piekgeluidgrenswaarden K44(3/2000),
K84(1/2001), K14(2/2002)
PKB 02-118
plankaart 00-130
planologisch voordeel 03-35, 37
planologische kernbeslissing 00-87, 01-35, 37, 94,
02-15, 145
planologische medewerking 01-18, 02-113
planologisch oordeel 03-35, 37
planologische status 00-55
planologische verslechtering 02-37, 03-35
planperiode 01-89, 02-22, 36
planschadebasis 00-38, 111, 01-28
planschadekosten 02-120
planschadevergoedingskostenverhaalsovereenkomst
02-120
plantoelichting 02-19, 148
planvergelijking 00-75, 111, 01-142, 02-40
planvoorschriften 00-106, 108, 01-23,
K53(3/2001), 01-100, 02-141
positieve bestemming 01-21
postzegelplan 01-121
prejudiciële vraag K49(4/2000), 01-09, K70,
02-44, K61(4/2002)
preventie
preventieve bestuursdwang 00-18, 03-02,
K6(2/2003)
primaat
primaire beslissing 02-85
privaatrechtelijke afspraken K91(1/2001), 01-54
privé- en familieleven K83(4/2001)
procedure K48(3/2000), K80(1/2001), 01-37, 46,
K81(4/2001), 03-09, 12
procesbelang K5(2/2000), K85(1/2001), 02-53,
131
proceskostenvergoeding 00-47, K45(3/2000),
00-85, 115, 01-02, 02-53
processueel belang 01-20, 27, 02-53, 131
producten 00-88, K31(3/2002), 03-10
productiemethode 02-140
productieprocessen 00-88, 03-10
proefboringen 00-76, K47(3/2001), 02-05, 15
pro forma bedenkingen
pro forma beroep
pro forma zienswijze 01-44
profijtbeginsel 02-120
propaanopslag 00-16
protocol 00-82
provinciaal beleid 01-86, 02-75, 147, 03-23
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
105
provinciale milieuverordening 00-47, 01-10
publicatie-eisen 00-26, 69, 70, 77, 107, 125,
01-13, K80(4/2001), 02-12, K2(2/2002), 02-33,
111
publiekrechtelijke grondslag 02-120
raadsbesluit 01-125
raamvergunning 00-45
raffinaderij K27(2/2000)
rangeersporen
rechtsbescherming 03-26, 31
rechtsbijstand 02-53
rechtsgeldige vergunning 02-105
rechtsgevolgen K25(2/2000), 00-46,
K29(3/2000), K43, K89(1/2001), 03-17
rechtskracht 03-34
rechtsmiddel K83(1/2002)
rechtsongelijkheid 03-32
rechtsoordeel 02-34
rechtstreekse bouwmogelijkheid 00-110
rechtstreekse werking 00-90, K74(4/2001), K78,
01-125, 02-07, 44, 130, 135, 03-14
rechtsvoorganger 02-122
rechtszekerheidsbeginsel K22(2/2000),00-45, 86,
130, K50(3/2001), K71(4/2001), 02-32,
02-126, K78(1/2003), K87(1/2003),
K14(2/2003)
reconstructie 00-60
recreatie 02-70
recreatief medegebruik 02-108
recreatieterrein 00-16
recreatiewoning 00-104, 01-101, 135, 03-30
rectificatie K88(1/2002)
recycling K70(4/2000), 01-08, 09
redelijk denkend en handelend koper
referendum 02-143
referentiemeting
referentieniveau K10(2/2000), K34(2/2001),
K40(3/2001), 01-70, K13, K70(4/2002)
reformatio in peius K5(2/2001), 01-116,
K89(1/2003)
regeringsbeleid
regionaal openbaar lichaam 02-69
regionaal structuurplan 00-27, 01-56, 02-69
rente 00-71, 135, 01-143
representatieve bedrijfssituatie 03-05
restrictief beleid
revisievergunning K22(2/2001), K39(3/2001),
K56, K22(2/2002)
richtlijn 00-113, K37(3/2000), 00-134, 02-129,
130
richtlijnconform 02-44, 130, 135
Richtlijn SBR 02-129
richtlijn Veehouderij en stankhinder 00-14,
K14(2/2000) K25, K63(4/2001), K64,
K91(1/2002), 02-49, K38(3/2002)
rijkswaterstaatwerk 03-27
riolering K6(2/2002)
risico-aanvaarding 01-24, 25, 02-39
ruimte voor ruimte 03-23
ruimtelijk beleid 02-118, 02-145, 150
ruimtelijk motief 02-147
ruimtelijk relevant 00-24, 01-101, 02-29, 75, 76
ruimtelijke intentie 02-107
ruwvoedergewassen 02-149
salderingsplicht 00-46
saldomethode K43(3/2000), K14(2/2001), 01-79,
02-60
saneringsplan 00-02, 53, 122, 01-05,
K26(2/2001), 01-67, 02-06, K11(2/2002),
K2(2/2003)
saneringsplicht
saneringsurgentie 01-05, 67, K11(2/2002)
schadebasis 01-141, 02-90, K81(1/2003)
schadebeoordelingscommissie 00-34, 136, 137,
138, 01-27, 02-157
schadebesluit 00-115, 01-02, 03, K10(2/2001),
01-112, 113, 02-90, 93
schadevergoeding 00-46, 47, K45(3/2000),
00-62, 112, 115, 01-02, 03, K10(2/2001), K27,
K29, 01-112, 113, 02-38, 50, 53, 54, 02-90,
93, K81(1/2003), 03-34, K5(2/2003)
schaduwschade 00-138, 02-125
schending WRO
schepen 02-59
schietterrein 03-13
schijn van partijdigheid 00-48, 136, 138
Schiphol 01-37
schorsende werking 00-87, K61(4/2002)
schorsing 03-18
schorsing opheffen 00-87, K61(4/2002)
schuurkassen 02-153
significante gevolgen 01-73, 79, 81, K59(4/2001),
K78, 01-114, 02- 02, 05, 07, 11, 14, 44, 02-46,
K55(4/2002), K61(4/2002), 03-14
sirenegeluid K9(2/2001)
soepele beoordeling K62(4/2001)
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

106
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
soorten bescherming 03-21
speciale beschermingszone 01-85, 114, 02-05, 07,
134, 03-01, 07, 14, 16
splitsing inrichting
spoorweglawaai K9(2/2002), K40(3/2002),
K19(2/2003), K20
spreiding 00-78
Staat van bedrijfsactiviteiten
stacaravan
stadsproject 02-154
stadsvernieuwingsplan 03-20
stagnatieschade 02-90
stand der techniek 01-69, 75, 02-48
standstill-beginsel 00-77, K44(3/2001), 03-01, 07
stankcirkel 00-129, 01-49, 02-70
stankgevoelige bebouwing 00-129, K43(3/2001),
K57(4/2002)
stankhinder K46(3/2000), 00-74, K101(1/2001),
00-129, 01-42, K45(3/2001), 01-69
stedenbouwkundig concept
steenfabrieken (voormalige)
stiltegebied 00-47, K5(2/2003)
stofverspreiding K49, 02-50
storten 02-127
straffactor 00-114
strafrechtelijke handhaving K9(2/2003)
streefnorm 00-50
streekplan 00-22, 23, 29, 30, 33, 92, 95, 100,
109, 123, 124, 131, 01-46, 89, 122, 02-62, 79,
03-23
streekplanherziening 01-122, 131, 136, 02-20
streekplanuitwerking 00-33, 96, 02-108, 03-11
strijdig gebruik 01-137
structuur agrarisch bedrijf 02-140
structuurbeleid 02-140
structuurplan 00-26, 01-118, 02-69
Structuurschema Groene Ruimte 02-145, 150
Structuurschema Verkeer en Vervoer
struisvogels 00-10
systeem van de wet 02-102
taxatie (methode) 00-73, 74
teeltondersteunende voorzieningen 02-141
teeltondersteuning 00-105
ter inzage leggen K48(3/2000), 01-120, 128,
03-12, K7(2/2003)
terinzagelegging plan 00-107, 01-120, 02-111
termijn 00-40, 01-04, 55, 02-56
termijnbepalingen 02-143
termijnoverschrijding 00-107, 01-04, 46, 55,
02-56, 111
terpostbezorging
terreinafscheiding 02-62
terstond van kracht
terugverdientijd
terugwerkende kracht 01-117, 03-18
tienjarenprogramma afvalstoffen
tijdelijk 00-43, 01-63, 95, K65(4/2001), 02-49,
112, 127, 130, 141, 03-08
tijdelijke vergunning K65(4/2001), 02-49,
K33(3/2002), 02-92, 94, 130, 03-08
tippelzone 00-43, K96(1/2001)
toedeling met gesloten beurzen 02-121
toekomstige invulling 03-38
toekomstige ontwikkelingen K16(2/2000),
K78(4/2000), K90(1/2001), 02-06,
K27(3/2002), K69(4/2002), K2(2/2003)
toetsing 00-93, 105, 01-12
toetsingskader 01-88, 121, 02-62, 137, 03-18
toezegging 00-99
toezending besluit 02-105
toezichthoudend orgaan 02-152
tonaal geluid 00-114
tracébesluit 00-20, 21, 108, 01-18, 128, 02-113
tracékeuze weg 01-18, 02-31
transportleiding 02-109
transportmiddel K74(4/2000)
traumahelikopter 01-107, 02-96
trillinghinder 01-115, 02-129
tuin K11(2/2001)
tweede woning 01-21
uitbreiden verzoek 00-111
uitbreidingsmogelijkheid
uitputtende regeling 02-106, 123
uitreiking 02-105
uitrijden mest K45(3/2001)
uitstel 01-65
uitvoerbaarheid 00-31, 02-17, 22, 02-65, 148
uitvoerverbod afvalstoffen
uitwerkingsplan 00-32, 61, 64, 102, 01-12, 22,
64, 96, 97, 117, 120, 126, 141, 03-38
uitwerkingsregels 01-12
uitzicht 00-01
una via-beginsel 00-08
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
107
vakantiewoning 00-54
van wezenlijk belang zijnde beslissing/beleidsuitspraak
varkensbesluit K20(2/2000)
veebestand
veerpont K74(4/2000)
veevoerleverancier K50(4/2000)
veiligheid 02-77
veiligheidsrisico 01-14
veiligheidszone 02-109
veranderingen K39(3/2001)
veranderingsvergunning K16(2/2001),
K39(3/2001), K18(2/2003)
verbindendheid 02-48
verbrandingsmotor 00-43
verdrag K74(4/2001), 02-150
vergaring informatie door gemeente/GS
vergunning aan meerdere personen
vergunning op hoofdlijnen 00-86, 119, 01-104, 02-
126
vergunningsaanvraag K4(2/2001), K29
vergunningplicht 00-113, 116, K102(1/2001),
01-79, 02-15, 47, 52, K36(3/2002), 02-97,
136, K85(1/2003), 03-04
verkapte weigering K6(2/2000), K20(2/2002)
verkeersbeeld K64(4/2000)
verkeersbewegingen K18(2/2001)
verkeersopstoppingen
verkeersveiligheid K55(3/2001)
verkennend bodemonderzoek
verklaring K88(1/2003)
verklaring geen bezwaar GS
verklaring van geen bedenkingen 01-105
verlening vrijstelling
vermogensschade 00-135
vernietiging 02-152
verrekening 02-37, 03-35
verruimde reikwijdte 00-88
verschoonbaar 00-15, 02-111
verstedelijking 02-145
verstedelijkingscontour 02-71
vertrouwelijke behandeling stukken
vertrouwensbeginsel 02-04, 80
vervaltermijn K59(4/2000), 02-13, 132
vervallen bouwmogelijkheden 01-124
vervallen van rechten K35(3/2000), K59(4/2000),
01-68, K60(4/2001), 01-108, 109,
K89(1/2002), 02-13, 132, 137, K76(1/2003)
vervallen vergunning K21(2/2000), K35(3/2000),
K59(4/2000), 01-68, K60(4/2001), 01-108,
K89(1/2002), 02-13, K35(3/2002), 02-135,
137, K76(1/2003)
vervangingsbesluit 01-94, 02-118, 145, 03-22
vervoer gevaarlijke stoffen K53(4/2000)
vervoersplan K16(2/2203)
verwachting 03-38
verweerschrift K4(2/2000)
verwoesten 01-109, K8(2/2002)
verwijderen van afvalstoffen K56(4/2000), 01-108,
09, 11, K70
verwijderingsstructuur 00-78
verzorgingsstructuur
verzuimen, herstel van 02-28
vestigingsregeling 02-140
visuele hinder 00-01, 74, 01-16, 02-15
vloeistofdicht K94(1/2002)
VNG-brochure Bedrijven en Milieuzonering 01-130
VROM-circulaire 02-109
vogelgebied K55(4/2000), 01-40, 73, 81, 114,
02-05, 07, 46, 92
vogelrichtlijn 00-62, 01-40, 73, 81, K59(4/2001),
K70, K78, 01-114, 02-07, 44, 46, 03-14
vogels houden
volksgezondheid 02-147
volwaardig agr. bedrijf 01-15
voorbereidingsbesluit 00-24, 97, 01-84, 02-73,
122, 03-33, 36
voorbereidingsprocedure 02-36
voordeelsverrekening 03-35
voorgenomen besluit 02-119
voorkeursvolgorde
voorlopige voorziening 00-97
vooroverleg 00-68
voorschriften 00-13, K22(2/2000), K16(2/2001),
K39(3/2001), K50, K71(4/2001), K75,
K26(3/2002), K46
voorschriften veranderingsvergunning K16(2/2001),
K39(3/2001)
voorschriften wijzigen K39(3/2001), 01-69
voor verzuring gevoelig gebied K54(4/2000)
voorwaarden vergunning 03-29
voorzienbaarheid 00-120, 135, 01-26, 138, 02-
39, 82, 86, 121, 122, 124, 03-36
voorzienbare ontwikkelingen 00-120, 03-36
voorzieningen K32(3/2000)
voorzorgsbeginsel 00-49, 50, 77, 87,
K49(4/2000), 00-118, 01-34, 35, 02-15, 02-65
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

108
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2003
108
vormverzuim 00-32, K29(3/2000), K21(2/2001),
K23, K31, K41(3/2001), K80(4/2001),
K2(2/2002), 03-09, 12
vreemde taal 00-09
vrij beroep aan huis
vrijstelling 00-65, 106, 110, 01-57, 62, 142, 02-81,
112, 03-29, 30
vuurwapens 00-113
vuurwerk K77(4/2000), K72(4/2001), 02-16,
K48(3/2002), K8(2/2003)
waardebepalingsmethode 02-38
waardevermindering 01-25, 02-38
waddenzee 00-76, 77, 87, 01-34, 35,
K47(3/2001), 02-07, 15, 65, K55(4/2002),
K61(4/2002)
warmdraaien K36(3/2001)
waterbodem
waterschap 02-27
waterverbruik K11(2/2000)
Wederopbouwwet 00-111, 02-156
wegverkeerslawaai K53(3/2001), 02-116, 150
weigering K25(2/2000), 01-02, 03, 02-60, 85,
02-90, 99, K72(4/2002), 03-30
weiland K84(1/2001), K60(4/2001)
werk K74(4/2002), 02-127
werktijden 00-06
wet milieugevaarlijke stoffen 00-117
wetsafbakening 00-117, K99(1/2001),
K33(2/2001)
wettelijke voorschriften 01-120
wijze van meten 00-65
wijziging aanvraag K57(3/2001), 01-110, 02-58,
K3(2/2003)
wijzigingsbevoegdheid 00-58, 64, 106, 110,
02-78, 86
wijzigingsplan 00-68, 01-93, 97, 133, 02-102,
117
windhinder
windmolen 00-62, K102(1/2001), 02-04
winplaats 02-61
woningbouwcijfers 00-99
woningbouwproject 02-154
woonboot K12(2/2000), 00-55, K97(1/2001),
K8(2/2003)
woon- en leefklimaat 00-59, 100, 104, 01-90,
02-77, 115
woonwagenstandplaatsen
wraking K1(2/2001)
zakelijk recht 03-39
zakelijke inhoud 00-26, 02-33
zandwinning 02-110
zeggenschap K91(1/2001), 01-77, 02-58,
K10(2/2003)
zelfstandig schadebesluit 02-84
zelfverzorging/zelfvoorziening K70(4/2000)
zendinstallatie 01-50, 80
zettingsschade K63(4/2000)
zich ontdoen van K49(4/2000), 01-08, 09, 11, 30,
31, K92(1/2002), 02-59
zienswijze 02-23, 03-26, 31
zienswijze, intrekking 02-68
ZOAB 02-150
zonebesluit 00-38
zonegrenswaarde K52(4/2002), K15(2/2003)
zone van rechtswege K15(2/2003)
zonering 00-57, 103, 114, 01-83, 02-106, 117,
K15(2/2003)
zorgplichtbepaling 00-90, K94(1/2002)
zorgvuldige voorbereiding 01-05, K6(2/2001),
03-36
zuiver schadebesluit 02-125
zwaarwegend maatschappelijk belang
zwarte-lijststof 00-49, 77, 118
zwavelgehalte 01-01
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2003 109
Afvalstoffenverordening Den Bosch
artikelen 2 en 29 K100(1/2001)
Algemene wet bestuursrecht
artikel 1:1 00-84
artikel 1:2 00-54, 85, K61(4/2001), K66, 02-05
artikel 1:3 00-22, 27, 33, K32 (2/2000), 00-77,
84, 96, K89 (1/2001), 00-124, K26(2/2001),
01-51, 67, K88(1/2002), K6(2/2002), 02-31,
34, 35, K29(3/2002), K30, 02-61, 105, 108,
K49(4/2002), K62(4/2002), 03-11
artikel 1:3 lid 4 00-07
artikel 1:5 02-34
artikel 2:1
artikel 2:4
artikel 3:2 00-48, 86, 118, 119, 137, 01-05,
K6(2/2001), 01-40, 01-49, 95, 113, 02-05, 22,
31, 02-80, 114, 126, 129, 135, 151, 157,
03-26, 27, 36, K4(2/2003), K17
artikel 3:4 00-03, K7(2/2000)
artikel 3:11
artikel 3:12 00-26, 01-13, 02-33
artikel 3:14 K80(1/2001)
artikel 3:18 01-04
artikel 3:19 00-11, K48(3/2000), 00-77,
K21(2/2001), 01-41, K81(4/2001), K2(2/2002)
artikel 3:21 K81(4/2001), 03-21, K7(2/2003)
artikel 3:24
artikel 3:25
artikel 3:27
artikel 3:28 K29(2/2001)
artikel 3:40 02-73, 120
artikel 3:41 02-12, 73, 105
artikel 3:42 K80(4/2001), 01-28
artikel 3:45 K60(4/2000)
artikel 3:46 K44(3/2000), 00-120, 01-01, 54, 63,
87, 90, 113, 115, 02-09, 17, 71, 109, 141,
145, 146, 03-01, 24, 27
artikel 3:47 01-87
artikel 3:50 01-144
artikel 4:5 00-09, 01-04, K57(3/2001)
artikel 4:6 02-125
artikel 4:16 00-118
artikel 4:81 03-23
artikel 5:21 00-18, K7(2/2000), 00-51, 01-36,
02-98, 100, K68(4/2002), K80(1/2003)
artikel 5:24 K13(2/2001), K17, 01-36, 02-55
artikel 5:25 01-36
artikel 5:32 00-03, 08, K1(2/2000), K2, 00-113,
K82(1/2001), 01-10, K4(2/2001), K17, K30,
K53(3/2001), 01-105, 116, K94(1/2002),
02-04, K18 (2/2002), K34(3/2002), K45,
020-100, K50(4/2002), K86(1/2003),
K89(1/2003), 03-02, 03, 17, K6(2/2003), K9
artikel 5:34 K2(2/2000)
artikel 6:2 00-67, 01-46, 140, 03-25
artikel 6:3 K61(4/2000)
artikel 6:5 K48(3/2001)
artikel 6:6 K33(3/2000), K48(3/2001), 02-28
artikel 6:7
artikel 6:11
artikel 6:13
artikel 6:15 00-22, 02-34, 03-20
artikel 6:17 02-67
artikel 6:18 02-41
artikel 6:19 02-41, 03-22
artikel 6:20 01-140, 02-85
artikel 6:22 00-32, K29(3/2000), K21(2/2001),
K31
artikel 7:1 02-34, 85, 102
artikel 7:2 01-65, 03-33
artikel 7:9
artikel 7:11 00-137, 01-04, K12(2/2001),
01-116, K16(2/2002), 03-15
artikel 7:12 00-137, 01-58, 03-29, 36
artikel 7:13
artikel 8:1 03-20
artikel 8:2 03-33
artikel 8:5 01-84
artikel 8:6 03-20
artikel 8:15 K1(2/2001)
artikel 8:26 00-115
artikel 8:32
artikel 8:42 K5(2/2000)
artikel 8:47 00-28, 41, 98, 137, 01-134
artikel 8:54
artikel 8:55
artikel 8:69
artikel 8:72 00-67, 137, 01-121
artikel 8:72 lid 3 K25(2/2000), K29(3/2000), K43,
K62(4/2000)
artikel 8:72 lid 4 K29(2/2001), 01-33, 02-24,
K14(2/2003)
artikel 8:72 lid 5 01-46, 02-36
artikel 8:72 lid 7 K98(1/2001), K56(4/2002)
artikel 8:73 00-46, K45(3/2000), 01-02,
K10(2/2001), 02-53, 90
artikel 8:75 00-47, 115, K24(2/2001), 02-53
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

110
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2003
artikel 8:81
artikel 8:86 01-37
artikel 8:88 01-44, 02-28
artikel 10:15 01-105
artikel 10:27 00-93, 01-62, 99, 117, 119, 122,
124, 02-19, 23, 26, 27, 32, 66, 77, 78, 113,
117, 144, 148, 154
artikel 10:29 02-77
artikel 10:30 00-94, 128, 02-119
artikel 10:31 00-67, 01-20, 03-22
Besluit akkerbouwbedrijven milieubeheer
artikel 1 02-52
Besluit beschermde inheemse dier- en plantensoorten
artikel 1 03-21
Besluit bouw- en houtbedrijven milieubeheer
artikel 2 K36(3/2002)
Besluit detailhandel ambachtsbedrijven
artikel 3 K53(4/2002)
bijlage K95(1/2002)
Besluit geluidhinder spoorwegen
artikel 1 K9(2/2002), K20(2/2003)
artikel 21
Besluit genetisch gemod. organismen Wms
artikel 1 K3(2/2000)
artikel 23 K3(2/2000), 00-82
Besluit herstelinrichtingen motorvoertuigen
artikel 2 K84(1/2003)
Besluit horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen
artikel 5 01-38, K40(3/2001), 01-71
artikel 6 K18(2/2002)
artikel 7
Besluit luchtemissies afvalverbranding
voorschrift 1 K17(2/2003)
Besluit milieu-effectrapportage 1994
Onderdeel A, bijlage 00-123
Onderdeel C, bijlage K93(1/2002), 02-108, 127,
128
Onderdeel D 03-11
artikel 2 00-133, 01-48, 02-35, 108, 154
artikel 9 00-133
Besluit opslag - en transportbedrijven milieubeheer
artikel 2 K27(2/2001)
artikel 3 K27(2/2001)
Besluit opslaan in ondergrondse tanks
artikel 1 00-42, 89
artikel 13 lid 4 00-42, 89
artikelen 18 en 19
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985
artikel 2
artikel 7 03-25
artikel 9 00-31, 01-19, 02-17, 148
artikel 12 02-148
artikel 13 00-61
artikel 15 00-101
artikel 19 02-112
Besluit melkrundveehouderijen milieubeheer
artikel 1 K21(2/2000), 01-49
Besluit tankstations milieubeheer
artikel 8 K71(4/2002)
Besluit tuinbouwbedrijven met bedekte teelt
milieubeheer
algemeen 00-59
Besluit verplicht bodemonderzoek bedrijfsterreinen
artikel 4
Bouwstoffenbesluit bodem- en oppervlaktewaterbescherming
artikel 1 K74(4/2002)
artikel 22 K74(4/2002)
Burgerlijk Wetboek
artikel 6:162
EG-richtlijn 75/442
artikel 1 K49(4/2000), K70, 01-08, 09, 11, 30,
31, 32, K38(3/2001), K41, K92(1/2002),
K37(3/2002), K39
artikel 3 K70(4/2000)
artikel 5 01-09
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2003
111
artikel 7 01-09
artikel 11 K39
EG-richtlijn 76/464
artikel 1 lid 2 00-43
artikel 2 00-77, 118
artikel 7 01-76, 02-48, 51
EG-richtlijn 79/409 (Vogelrichtlijn)
artikel 4 01-73, 85, K59(4/2001), K70, K78,
01-114, 02-05, 07, 46, 03-14, 16
EG-richtlijn 80/836
artikel 6
EG-richtlijn 83/189
artikel 1 lid 9 00-116, K46(3/2002)
EG-richtlijn 85/337
artikel 2 en 4 01-81
artikel 5 00-134
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn)
artikelen 2, 3-16 01-17, 73, 85, K74(4/2001),
K78
artikelen 6 en 7 01-114, 02-07, 44, 46, 94,
K55(4/2002), K61(4/2002), 03-07, 14, 16, 31
artikel 12 03-21
EG-richtlijn 96/61
artikel 1 01-79, 02-02, 14
artikelen 2, 3, 9 en 12 02-02, 11, 14, 135
EG-Verdrag
artikel 10 01-73
artikelen 29 en 30 K70(4/2000)
artikelen 34 en 36
artikelen 82 en 86 01-111
artikel 90
artikel 189
artikel 130T
EG-Verordening 259/93 (Evoa)
artikel 1 01-32, 02-59
artikel 2 01-08, 32, 02-59
artikel 4 K70(4/2000), 01-09
artikel 7 01-09, 32
artikel 26 01-08, 02-59
Europees Handvest inzake lokale Autonomie
artikel 4 01-125
Europees Verdrag Rechten v/d Mens
artikel 1 00-116, 01-135, 03-16
artikel 6 02-103, 03-28
artikel 8 00-90, K83(1/2002), 02-45
artikel 13 K83(1/2002)
Gemeentewet
artikel 125 K82(1/2001), K53(3/2001)
artikel 164 00-95
artikel 229 02-155
artikel 242 02-155
Grondwaterwet
artikel 14 K44(3/2001)
Grondwet
artikel 21 00-90, 02-45
Hinderwet
artikel 27
Inrichtingen- en vergunningenbesluit Wm
artikel 5.1 K34(3/2000), 01-04
artikel 5.6
artikel 5.10 01-04
artikelen 5.16 en 5.18
artikel 7.1 K23(2/2001)
bijlage I, categorie 1.1 onder b 00-43, K96(1/2001)
bijlage I, categorie 1.2 onder a 00-43
bijlage I, categorie 3-5 02-47
bijlage I, categorie 5.1
bijlage I, categorie 11.1
bijlage I, categorie 11.3 K35(2/2001)
bijlage I, categorie 13.1 02-47
bijlage I, categorie 14.1 en 14.2
bijlage I, categorie 17 00-113, 03-04
bijlage I, categorie 18 K17(2/2002)
bijlage I, categorie 19 02-01, 03-05
bijlage I, categorie 28.1 00-81
bijlage I, categorie 28.3 onder c 00-116
bijlage I, categorie 28.4 01-11, 30, K41(3/2001),
K4(2/2003)
Instructieregeling lozingsvoorschriften
artikel 2
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

112
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2003
Interimwet ammoniak en veehouderij
artikel 1 K40(3/2000), K2(2/2001)
artikel 2 K8(2/2000)
artikel 3
artikel 5 K8(2/2000), K41(3/2000)
artikel 7 K39(3/2000)
artikel 8 lid 4 K14(2/2001)
Internationaal verdrag inzake economische,
sociale en culturele rechten
artikel 11 01-135
Kernergiewet
artikelen 15 en 15a K29(2/2001)
artikel 29 K29(2/2001)
artikel 30 K29(2/2001)
Lozingenbesluit Wbb
artikel 11 01-10
artikel 24a 00-121
Lozingenbesluit Wvo
artikel 2 02-48
artikel 3
artikel 14 02-48
Luchtvaartbesluit
artikel 6, 7 en 8 01-07
Luchtvaartwet
artikel 14 01-07
artikel 24 00-138
artikel 25 01-83
artikel 25a
artikel 26 03-24
artikel 27 00-138, 01-37
artikel 30 03-24
artikel 31 02-147
artikel 72 K41(3/2002)
artikel 76 01-07
Natuurbeschermingswet
artikel 12 00-76, 87, K47(3/2001), 01-133,
02-05, 10, 15, 21, 02-44, 46, K29(3/2002),
02-65, 93, K55(4/2002), K61(4/2002), 02-134,
03-01, 07
artikel 18 02-93
artikel 21 00-87
artikel 22 03-21
artikel 24 01-17
artikel 25 01-17, 91, 03-21
artikel 27 03-16
Ontgrondingenwet
artikel 3 01-34, 35, 02-91, K87(1/2003)
artikel 10 K58(4/2000), K63, K54 (4/2002)
Provinciale Milieuverordening Noord Brabant
artikel 4.3.1.1 K100(4/2000)
Provinciewet
artikel 74
artikel 102
artikel 107 00-56, K51(4/2000), 01-105
artikel 118 01-10
artikel 122 00-18
artikel 127
artikel 166
Regeling aftrek bij berekening en meting van
geluidbelasting vanwege een weg
artikel 1 02-116
Regeling nadeelcompensatie Rijkswaterstaat
artikel 10 00-138
artikel 23 00-138
Telecommunicatiewet
artikel 3.6 lid 2 K99(1/2001)
artikel 3.11 02-147
Tracéwet
artikel 7 01-128
artikel 13 01-18
artikel 15 01-18
artikel 16 01-128
artikel 17 01-18
artikel 19 00-20, 21, 108
artikel 24 02-113
artikel 25 00-20, 21
Uitvoeringsbesluit Reken- en Meetvoorschrift
Verkeerslawaai
artikel 8 00-127, 01-98
Uitvoeringsbesluit Wvo
artikel 2 lid 2 00-117
artikel 4 01-36
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2003
113
Uitvoeringsregeling Uav
artikel 2 K54(4/2000)
artikel 3 K81(1/2001)
artikel 4
bijlage 4
Universele verklaring van de Rechten v/d Mens
artikel 25 01-135
Verdrag van Bern
artikel 4 02-150
artikel 7 03-21
Vuurwerkbesluit
artikel 1.1.1 K8(2/2003)
Waterschapswet
artikel 16l 01-36
Wet afvalwater
artikel IV lid 2 K86(1/2001)
Wet ammoniak en veehouderij
artikel 10 02-137
Wet bodembescherming
artikel 1 01-67, K82(4/2001)
artikel 13 K94(1/2002), 02-55, 100
artikel 28 01-05
artikel 29 K38(3/2000), 01-05
artikel 37 K38(3/2000), 01-05
artikel 38 00-53, 122 , K11(2/2002),
K12(2/2003)
artikel 39 00-02, 53, 122, K11(2/2002),
K12(2/2003)
artikel 40 01-05
artikel 53
Wet gemeenschappelijke regelingen
artikelen 8 en 10 01-106
Wet geluidhinder
artikel 1 00-54, 02-150
artikel 41, 42 00-57, 02-106, 03-05
artikel 47 00-103, K15(2/2003)
artikel 53 00-57, 114, K52(4/2002)
artikel 59 K15(2/2003)
artikel 61 00-117
artikelen 71 en 72 02-06, K2(2/2003)
artikel 72 lid 2 K2(2/2003)
artikel 74 00-104, 01-98
artikel 76 00-60, 02-25
artikel 77 00-60, K53(3/2001)
artikel 82 00-104
artikel 90 00-85
artikel 99 00-60
artikel 100 00-127
artikel 100a 00-60, 127, 01-75
artikel 102 02-150
artikel 103 01-75, 02-116
artikel 111 00-127
artikel 157
Wet milieubeheer
artikel 1.1 lid 1 00-04, 05, 42, 43, 51, 78, 79,
81, 83, 89, K74(4/2000), 00-116, K84(1/2001),
K91, K93, K96, K102, K45(3/2001), 01-77,
K68(4/2001), K77, K79, K85(1/2002), K86,
K87, K92, 02-01, 08, K1(2/2002), K21, K24,
02-47, K43(3/2002), 02-94, 97, 99,
K59(4/2002), K65(4/2002), K77(1/2003), K79,
K85, 03-04, K10(2/2003), K11
artikel 1.1 lid 2 K11(2/2000), K31(3/2000),
00-88, K28(2/2001)
artikel 1.1 lid 3 en 4 00-05, 16, 42, 43, 51,
K47(3/2000), 00-81, 89, 116, K42(3/2001),
01-77, K60(4/2001), K77, K93(1/2002), 02-01,
08, K24(2/2002), K10(2/2003), K11
artikel 1.1 lid 5
artikel 1.1a
artikel 1.2 00-47, 01-10
artikel 4.22 K6
artikel 7.1 00-134
artikel 7.2 01-57, 97, 01-48, 02-35, 108, 127,
128, 154
artikel 7.4, 7.8b e.v. K61(4/2000), 01-97, 03-11
artikel 7.5 02-20, 35
artikel 7.6
artikel 7.8b 02-09, 03-11
artikel 7.10 K9(2/2000)
artikelen 7.12-7.16 02-20
artikel 7.27 01-97, 02-127, 128
artikel 7.28 02-127, 128
artikel 8.1 00-16, K4(2/2000), 00-79,
K3(2/2001), K16, 01-33, K39(3/2001), K56,
02-04, 14, K3(2/2002), K7, K12, K17, K22,
K34(3/2002)
artikel 8.1 lid 3 02-57, K6(2/2003)
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

114
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2003
artikel 8.2 K15(2/2000), 00-56, K30(3/2000),
K35(2/2001), K41(3/2001), 03-04
artikel 8.3
artikel 8.4 00-06, 120, K3(2/2001), K16, K22,
01-33, 42, K39(3/2001), K56, K64(4/2001),
K19(2/2002), K22, 02-56, K48(3/2002)
artikel 8.5
artikel 8.6 K80(1/2001)
artikel 8.7 K23(2/2001), 03-12
artikel 8.8 K16(2/2000), K55(4/2000), K76, K78,
00-119, K90(1/2001), K52(3/2001),
K90(1/2002), K27(3/2002), K52(4/2002),
K69(4/2002), K75(1/2003), 03-05
artikel 8.9 K20(2/2000), 02-58
artikelen 8.10 en 8.11 K69(4/2002), K72(4/2002),
K73(4/2002)
artikel 8.11 lid 3 00-13, 17, K10(2/2000), K13,
K18, K19, K22, K24, K40(3/2000), 00-86, 117,
K83(1/2001), K87, K95, K101, 01-70,
K69(4/2001), K75, K15(2/2002), K19,
K26(3/2002), K47(3/2002), K64(4/2002),
K66(4/2002), K67(4/2002), K70(4/2002),
02-138, 03-10, 13, K14(2/2003), K16
artikel 8.11 lid 4 K13(2/2003)
artikel 8.12 00-50, K46(3/2001), K42(3/2002),
K63(4/2002)
artikel 8.13 K31(3/2000), 01-06, K84(1/2002)
artikel 8.16 K66(4/2000)
artikel 8.17 K65(4/2001), 02-49, K33(3/2002),
02-94, 130, 03-08
artikel 8.18 K35(3/2000), K59(4/2000), 01-68,
K60(4/2001), 01-108, 02-13, K35(3/2002),
02-132, K76(1/2003)
artikel 8.19 00-44, K43(3/2000), K32(2/2001),
01-74, 78, K67(4/2001), 02-12, K4(2/2002),
K5, K23, 02-57, 95, K58(4/2002), 02-131,
03-15
artikel 8.20
artikel 8.22, 8.23 K46(3/2000), 01-07,
K36(3/2001), 01-69, K25(3/2002)
artikel 8.24 K12(2/2002)
artikel 8.25 00-06, K46(3/2000), K52(4/2000),
01-42, 107, 109, K31(3/2002)
artikel 8.26 K21(2/2000), K10(2/2002)
artikel 8.28 00-10
artikel 8.30
artikel 8.36 K56(4/2000), K33(2/2001)
artikel 8.40 01-71, K84(1/2003)
artikel 8.41
artikel 8.73
artikel 10.1
artikel 10.2 01-31, K38(3/2001), K43(3/2002)
artikel 10.10 K60(4/2002)
artikel 10.26
artikel 10.30 K1(2/2000)
artikel 12.1 01-06
artikel 12.4 01-06
artikel 13.1 K37(3/2001)
artikel 13.4 00-11, K31(2/2001), 01-41,
K37(3/2001), K1(2/2002), 02-139
artikel 13.5
artikel 13.7 00-57
artikel 13.10
artikel 15.20 00-112, 01-03, 02-54, K5(2/2003)
artikel 15.25 02-50
artikel 17.1 en 17.2 00-80, 02-03
artikel 18.2 00-08, K3(2/2002), K51(4/2002)
artikel 18.8 00-51
artikel 18.9 00-03, 08
artikel 18:12 00-18
artikel 18.14 01-112
artikel 19.3
artikel 20.1 00-77, K86(1/2001)
artikel 20.3 K10(2/2002), 02-60
artikel 20.6 00-15, K28(2/2000), K94(1/2001),
K51(3/2001), K28(3/2002), 03-14
artikel 20.8 K17(2/2000), 01-68, 02-89,
K83(1/2003)
artikel 20.13 00-77
artikel 22.1 00-50, 01-07, K33
Wet op de Raad van State
artikel 26 03-28
Wet op de Ruimtelijke Ordening
artikel 1 03-25
artikel 2
artikel 2a 02-145
artikel 2b 01-37
artikel 4
artikel 4a 00-22, 23, 29, 30, 33, 96, 109, 123,
124, 01-46, 61, 86, 102, 02-61, 108, 03-11,
26, 31
artikel 5 01-89
artikel 6 01-136
artikel 6a 00-19, 28, 32
artikel 7 00-26, 01-118
artikel 9
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2003
115
artikel 10 00-62, 108, 110, 126, 129, 131,
01-14, 15, 16, 21, 23, 60, 101, 131, 132,
02-25, 29, 30, 75, 76, 140, 147
artikel 11 00-32, 58, 61, 62, 64, 68, 92, 102,
128, 01-12, 22, 62, 82, 93, 96, 101, 117, 120,
126, 02-78, 86, 102, 117
artikel 13
artikel 14 00-24, 25, 105, 01-92, 124, 02-62,
03-33
artikel 15 00-62, 64, 65, 106, 01-82, 03-30
artikel 17 02-112
artikel 19 01-84, 03-29
artikel 21 00-24, 97, 01-84, 03-33
artikel 23 00-28, 107, 01-45, 02-23, 33, 36,
02-68, 102, 111, 03-31
artikel 24 00-96, 124, 03-26, 31
artikel 25 00-100, K73(4/2001), 02-107
artikel 26 00-125, 02-33
artikel 27 00-25, 59, 69, 132, 01-13, 45, 03-31
artikel 28 00-24, 26, 59, 62, 63, 67, 93, 97, 99,
130, 01-20, 45, 46, 55, 62, 99, 119, 121, 122,
124, 130, 132, 02-18, 19, 23, 27, 63, 64, 66,
70, 77, 102, 104, 115, 141, 144, 145, 147,
149, 154, 03-18, 20, 27, 34
artikel 29 01-94, 02-118, 145, 153, 03-22
artikel 30 00-91, 105
artikel 33 01-131, 02-22, 36, 02-65
artikel 36c 01-51
artikel 36e 00-27, 02-35
artikel 36l 01-56, 02-69
artikel 36m 02-69
artikel 36n 02-69
artikel 37 00-35, 01-18, 83, 02-69, 113, 03-24
artikel 38, 03-24
artikel 40 02-110
artikel 40b
artikel 41 02-110
artikel 44 01-88, 03-25
artikel 49 01-64, 66, 102, 103, 138, 139, 140,
141, 142, 143, 144, 02-37-41, 81-88,
120-125, 155, 157, 03-34-40
artikel 54 03-25, 28, 31
artikel 56 02-36, 03-25
artikel 56b 02-102
hoofdstuk IXA 03-20
Wet op de stads- en dorpsvernieuwing
artikel 31 03-20
Wet op de waterkering
artikel 18
artikel 22
Wet tot wijziging van de WRO
artikel VI
Wet verontreiniging oppervlaktewateren
artikel 1 00-49, K36(3/2000), 00-118,
K15(2/2001), K19, 01-36, 76, K96(1/2002),
02-43, 48, 51, 98, 136
artikel 1 lid 3 00-117
artikel 1 lid 5
artikel 2a 02-48
artikel 7 00-118, K19(2/2001)
artikel 16 K69(4/2000)
artikel 25 K96(1/2002)
Wet 5p
Woningwet
artikel 8 01-43
artikel 9 01-43
artikel 40
artikel 43 01-50,02-61
artikel 44 01-121, 123, 02-24
artikel 45 02-112
artikel 50
artikel 52
NIEUWSBRIEF StAB 2 / 2003

Milieuwetgeving in discussie!
Duurzame
milieuwetgeving
Auteur
G.A. Biezeveld
Prijs € 49,–
inclusief BTW,
exclusief verzend- en
administratiekosten,
ook verkrijgbaar via de boekhandel
ISBN 90-5454-240-3
Met meer dan twintig wetten kent Nederland een
zeer uitgebreide milieuwetgeving. Volgens de
auteur worden de wetgeving en de bijbehorende
bestuurlijke organisatie echter als ingewikkeld,
onoverzichtelijk en versnipperd ervaren.
Uitvoering en handhaving schieten tekort en ondernemingen
klagen over de administratieve lasten.
Bovendien zijn het stelsel van milieuwetten en de
overheidsorganisatie onvoldoende berekend op de
noodzaak van ketenbeheer (stoffen, producten,
afvalstoffen), de toenemende rol van het Europese
milieurecht en het streven naar duurzame
ontwikkeling.
Dit boek levert een bijdrage aan de gedachtevorming
over het opnieuw vormgeven van de milieuwetgeving
en de bestuurlijke organisatie. Aan de
hand van de ontstaansgeschiedenis en structuur
wordt verklaard waarom het stelsel van milieuwetten
onvoldoende doeltreffend, uitvoerbaar en handhaafbaar
is. Tevens wordt geschetst hoe de milieuwetgeving
en de bijbehorende overheidsorganisatie
kunnen worden verbeterd, in het belang van een
duurzame bescherming van mens en milieu.
Bestel nu!
Bel onze klantenservice (0522) 23 75 55 of mail naar info@bju.nl
Boom Juridische uitgevers
Postbus 85576 2508 CG Den Haag tel. (070) 330 70 33 fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl website: www.bju.nl
061-s