Jurisprudentietijdschrift

StAB 1 / 2005
Jurisprudentietijdschrift
op
het gebied van
ruimtelijke ordening,
milieubeheer
en water
12005
Boom Juridische uitgevers

StAB
Jurisprudentietijdschrift op het gebied van
ruimtelijke ordening, milieubeheer en water
Inhoud algemeen
10 Artikel
15 Milieu
43 Milieu kort
52 Ruimtelijke ordening
90 Planschadevergoeding
95 Doorlopend register
Het doorlopend register tevens met
verwijzing naar jurisprudentietijdschrift
(voorheen Nieuwsbrief) StAB 2000, 2001,
2002, 2003, 2004 en 2005.
StAB
Jurisprudentietijdschrift op het gebied van ruimtelijke
ordening, milieubeheer en water. Een uitgave van
Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor
Milieu en Ruimtelijke Ordening.
Zie voor wekelijkse nieuwsberichten en diverse
zoekmogelijkheden binnen het tijdschrift: www.stab.nl
Citeertitel: StAB 2005, nr. …
In 2005 zal StAB verschijnen in de maanden maart,
juni, september en december.
Samenstellers
Milieuwetgeving:
Mr. H.P. Nijhoff (070) 315 01 44
Ruimtelijke Ordening en schadevergoeding:
Mevr. mr. P. van de Graaff (070) 315 01 54
Mr. drs. M. Erkens (070) 315 01 53
Annotaties:
Mevr. mr. A.B. Blomberg, mevr. mr. M.P. Jongma,
mr. A.G.A. Nijmeijer, mr. J. Robbe, (UU) en
medewerkers StAB
Abonnementen
StAB verschijnt 4 keer per jaar en kost
€ 95,– per jaar (inclusief BTW en verzendkosten).
Prijs per los exemplaar € 24,–.
Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan.
Het abonnement kan alleen schriftelijk tot uiterlijk
1 december van het lopende abonnementsjaar worden
opgezegd. Bij niet-tijdige opzegging wordt het
abonnement automatisch voor een jaar verlengd.
Voor abonnementen wende men zich tot
Boom distributiecentrum, Postbus 400, 7940 AK Meppel,
tel. (0522) 23 75 55, fax (0522) 25 38 64,
e-mail bdc@bdc.boom.nl.
ISSN 1573-806X
Uitgever
Boom Juridische uitgevers
Koninginnegracht 135
Postbus 85576
2508 CG Den Haag
tel. (070) 330 70 33, fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl, website www.bju.nl

Inhoud
Milieu
15 05-01
Hoge Raad der Nederlanden 21 september
2004 nr. 00162/04 E (Strafkamer) inzake
artikel 1, derde lid Wet verontreiniging oppervlaktewateren
en artikel 4, eerste lid
Uitvoeringsbesluit artikel 1, derde lid Wet
verontreiniging oppervlaktewateren.
Uitleg van begrippen ‘oppervlaktewater’ en
‘in enig oppervlaktewater brengen’.
17 05-02*
ABRvS 29 september 2004 nr.
200307287/1 inzake artikel 8.1 en artikel
8.11, derde lid Wm (GS Limburg).
Geurvoorschriften in onderliggende vergunning
hebben ook betrekking op een later vergunde
verandering van de inrichting.
19 05-03
Rechtbank Amsterdam 5 oktober 2004 nr.
AWB 04/4113 WET inzake artikel 6, derde
lid, eerste volzin EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn).
Artikel 6, derde lid, eerste volzin van de Habitatrichtlijn
brengt een getrapte toetsing
mee. Het bevoegd gezag heeft niet voldaan
aan de op hem rustende last om aan te
tonen dat wordt voldaan aan de habitatcriteria.
23 05-04
ABRvS 13 oktober 2004 nr. 200400844/1
inzake artikel 4 EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn),
artikel 10 EG-Verdrag en artikel
3:2 Algemene wet bestuursrecht (GS Limburg).
Lidstaten en hun organen dienen zich tot het
moment van vaststelling door de Commissie
van habitatgebieden te onthouden van activiteiten
die de verwezenlijking van het door
de Habitatrichtlijn voorgeschreven resultaat
ernstig in gevaar zouden kunnen brengen.
25 05-05
ABRvS 20 oktober 2004 nr. 200308425/1
inzake artikel 17.2 Wm (GS Zuid-Holland).
Een voorschrift waarin is vastgelegd binnen
welk tijdsbestek een ongewoon voorval moet
worden gemeld, verdraagt zich niet met het
systeem van de Wet milieubeheer.
26 05-06*
ABRvS 27 oktober 2004 nr. 200402378/1
inzake artikel 1.1, eerste lid Wm en
bijlage I, categorie 1.1, onder b Inrichtingen-
en vergunningenbesluit milieubeheer
(Papendrecht).
De term ‘verbrandingsmotoren’ in categorie
1.1, onder b, van bijlage I bij het Ivb ziet uitsluitend
op verbrandingsmotoren van installaties
en dus niet op voertuigen.
29 05-07
ABRvS 10 november 2004 nr.
200304823/1 inzake artikel 9, vierde lid
EG-richtlijn 96/61, artikel 3, eerste en
derde lid Wet ammoniak en veehouderij en
artikel 8.8, eerste lid onder a en c Wm
(Beuningen).
Artikel 3 Wet ammoniak en veehouderij kan
‘IPPC-richtlijnconform’ worden toegepast.
Beoordelingskader van de IPPC-richtlijn is in
onvoldoende mate toegepast door verweerder.
32 05-08
Vz ABRvS 12 november 2004 nr.
200407317/1 en 200407317/2 inzake artikel
8.12 Wm (waterschap Hunze en Aa’s).
Een grotere controlefrequentie kan worden
voorgeschreven, indien een eenmalige meting
niet volstaat om vast te stellen of aan de
normstelling van de vergunning wordt voldaan.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Inhoud
3
34 05-09
ABRvS 24 november 2004 nr.
200403656/1 inzake artikel 8.11, derde
lid Wm (Elburg).
In een vergunning kan niet worden voorgeschreven
dat bezoekers een bepaalde rijroute
moeten volgen.
35 05-10
ABRvS 8 december 2004 nr.
200401808/1 inzake artikel 1.1a Wm en
artikel 13 Wet bodembescherming (Staatssecretaris
VROM).
Zorgplichtbepaling van artikel 1.1a Wet milieubeheer
is een vangnetbepaling die
slechts kan worden ingeroepen bij ernstige
nadelige gevolgen voor het milieu.
37 05-11*
ABRvS 22 december 2004 nr.
200000690/1-A en 200101670/1-A inzake
artikel 12 Natuurbeschermingswet en
artikel 6, derde lid EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn)
(Staatssecretaris LNV).
Voorzorgbeginsel in PKB-Waddenzee niet in
overeenstemming met de uitleg die het Europese
Hof van Justitie aan dit beginsel heeft
gegeven.
40 05-12
Vz ABRvS 22 december 2004 nr.
200408822/1 inzake artikel 4 EG-richtlijn
75/442 (Kaderrichtlijn afvalstoffen) en artikel
4 Verordening 259/93 (EVOA) (Staatssecretaris
VROM).
Voor onderscheid tussen nuttige toepassing
of verwijdering is de eerste handeling die de
afvalstoffen na hun overbrenging moeten
ondergaan, van belang.
Milieu Kort
43 K1
ABRvS 29 september 2004 nr.
200305267/1 inzake artikel 2 Wet ammoniak
en veehouderij (GS Gelderland).
Afdeling acht zich bevoegd om kennis te
nemen van beroepen tegen besluit tot begrenzing
van de ecologische hoofdstructuur.
43 K2
Vz ABRvS 30 september 2004 nr.
200404983/2 inzake artikel 8.40 Wm en
artikel 6 Besluit woon- en verblijfgebouwen
milieubeheer (Winschoten).
Tegen acceptatie melding op grond van artikel
8.40 Wm staat geen beroep open. Voor
de beantwoording van de vraag of de inrichting
valt onder een Besluit als bedoeld in artikel
8.40 Wm is de feitelijke situatie ten
tijde van het bestreden besluit bepalend.
43 K3
Vz ABRvS 30 september 2004 nr.
200406692/1 inzake artikel 8.10 Wm
(Schiedam).
Lager beschermingsniveau voor woningen op
industrieterrein.
43 K4
ABRvS 6 oktober 2004 nr. 200402708/1
inzake EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn)
en EG-richtlijn 79/409 (Vogelrichtlijn) (IJsselstein).
Niet aangevoerde bedenking betreffende
strijdigheid met Vogel- en Habitatrichtlijn
toch beoordelen nu het gaat om mogelijk
rechtstreeks werkende bepalingen van Europees
recht.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

4
Inhoud
44 K5
ABRvS 13 oktober 2004 nr. 200400973/1
inzake artikel 8.4 Wm (Zoetermeer).
Bij splitsing van een bedrijf kan geen sprake
zijn van een dubbele toedeling van bestaande
rechten.
44 K6
ABRvS 13 oktober 2004 nr. 200401717/1
inzake artikel 8.19, tweede lid Wm (GS
Noord-Holland).
Door ontbreken van gegevens bij melding
heeft verweerder niet kunnen oordelen over
de milieugevolgen.
44 K7
ABRvS 13 oktober 2004 nr. 200404257/1
inzake artikel 14b, eerste lid Grondwaterwet,
EG-richtlijn 92/43 en artikel 10 EG-
Verdrag (GS Limburg).
Onderzoek naar de gevolgen voor het habitat
is ten onrechte nagelaten.
45 K8
Vz ABRvS 19 oktober 2004 nr.
200407535/2 inzake artikel 8.10 Wm
(Borsele).
Niet de planologische status maar het feitelijk
gebruik van een woning is bepalend voor
het toe te kennen beschermingsniveau.
45 K9
ABRvS 27 oktober 2004 nr. 200402250/1
inzake artikel 5:32 Awb (GS Zeeland).
Hoogte dwangsom relateren aan financieel
voordeel dat overtreder heeft gehad of kan
verwachten.
45 K10
ABRvS 27 oktober 2004 nr. 200403349/1
inzake artikel 5 Besluit horeca-, sport- en
recreatie-inrichtingen milieubeheer (Nederlek).
Erf bij woning krijgt geen bescherming tegen
lichthinder.
45 K11
ABRvS 27 oktober 2004 nr. 200403478/1
inzake artikel 5:21 en artikel 5:25 Awb, artikel
13 Wbb (Arnhem).
Kosten uitvoeren bestuursdwang zijn in beginsel
voor rekening overtreder; draagkracht
speelt daarbij geen rol.
46 K12
ABRvS 3 november 2004 nr.
200401952/1 inzake artikel 3:24 Awb
(Wijdemeren).
Bedenking is voldoende gemotiveerd als
deze met een concreet hinderaspect is aangeduid.
46 K13
ABRvS 10 november 2004 nr.
200308121/1 inzake artikel 8.10 Wm
(Tiel).
Veiligheidsafstanden CPR 11-3 kunnen ook
worden toegepast op tankwagens met propaan
die gedurende langere tijd worden gestald.
46 K14
ABRvS 10 november 2004 nr.
200401874/1 inzake artikel 4 EG-richtlijn
79/409 (Vogelrichtlijn) (minister LNV).
Begrenzing speciale beschermingszone
wordt uitsluitend bepaald door ornithologische
en daarmee samenhangende criteria.
46 K15
ABRvS 24 november 2004, nr.
200403892/1 inzake artikel 27, eerste lid,
Luchtvaartwet en artikel 3:2 Algemene wet
bestuursrecht (Soest).
Bij de besluitvorming omtrent een verzoek
tot wijziging van de aanwijzing van het militaire
luchtvaartterrein Soesterberg had verweerder
moeten bezien in hoeverre het gebruiksplan
ruimte bood tot inkrimping van
de zone.
StAB 1 / 2005

6
Inhoud
50 K26
ABRvS 22 december 2004 nr.
200308670/1 inzake artikel 24 Grondwaterwet
(GS Flevoland).
Beleidsvrijheid van het bestuursorgaan bij
beantwoording vraag of sprake is van feiten
en omstandigheden die nopen tot het geheel
of gedeeltelijk intrekken van een Grondwaterwetvergunning.
50 K27
ABRvS 22 december 2004 nr.
200400427/1 inzake artikel 8.10 Wm
(Zundert).
De op het ontwerpbesluit milieukwaliteitseisen
externe veiligheid gebaseerde afstandsnorm
voor LPG-activiteiten is niet in strijd
met het recht voor zover het de afleverzuil,
vulpunt en reservoir betreft, maar heeft geen
betrekking op de aan te houden afstand tussen
de opstelplaats van de tankwagen en
woningen. Wijze van meten tussen opstelplaats
LPG-tankwagen en woningen.
51 K28
ABRvS 29 december 2004, nr.
200403311/1 inzake artikel 6, derde lid
Habitatrichtlijn en artikel 3:2 Awb (Hanzelijn).
Bij de beoordeling van de gevolgen van de
geluidsbelasting van de Hanzelijn is gebruikmaken
van de Milieukwaliteitmaat bij de beoordeling
van de verstoring van vogels niet
onredelijk.
Ruimtelijke ordening
52 05-13
ABRvS 29 september 2004, nr.
200308733/1, Haarlem/vrijstelling en
bouwvergunning
Bij de beoordeling van de aanvraag om
bouwvergunning had niet zonder meer
mogen worden vastgehouden aan de juistheid
van de gebruikte, niet van het bestemmingsplan
deel uitmakende digitale kaart.
52 05-14
ABRvS 6 oktober 2004, nr. 200400194/1,
Lingewaard/binnenplanse vrijstelling en
bouwvergunning
Voor toepassing van artikel 8:72, vierde lid,
van de Awb bestond in dit geval geen grond.
54 05-15
ABRvS 13 oktober 2004, nr.
200401490/1, Soest/handhaving
Grasland dat dient voor het verkrijgen van
hooi, moet worden aangemerkt als akkerbouw,
zoals omschreven in de begripsbepalingen
van het bestemmingsplan.
56 05-16
ABRvS 13 oktober 2004, nr.
200402189/1, Velsen/bestemmingsplan
‘Duinwijk’
De Wet op de waterkering staat er niet aan
in de weg dat in een bestemmingsplan wordt
voorzien in regelgeving inzake de beveiliging
tegen overstroming door het buitenwater.
Het bestemmingsplan biedt onvoldoende zekerheid
omtrent de vraag of voor een bouwinitiatief
een bouwvergunning kan worden
verkregen.
Het aanlegvergunningenstelsel, dat uitsluitend
is opgenomen met het oog op belangen
die reeds in de keur van het Hoogheemraadschap
worden beschermd, is in strijd met artikel
14 van de WRO.
StAB 1 / 2005

Inhoud
7
59 05-17*
ABRvS 27 oktober 2004, nr.
200305883/1, Epe/bestemmingsplan
‘Schaveren 2002’
De verleende persoonsgebonden gedoogverklaring
moet worden beschouwd als het wraken
van het met het voorgaande bestemmingsplan
strijdige gebruik voor permanente
bewoning. Deze wraking staat eraan in de
weg dat het gebruik van het pand voor permanente
bewoning door anderen dan door
degene aan wie de gedoogverklaring is verleend,
wordt beschermd door het overgangsrecht
van het voorliggende bestemmingsplan.
In een situatie waarin niet de verwachting is
dat permanente bewoning binnen de planperiode
wordt beëindigd, kan de raad in overweging
nemen het gebruik onder persoonsgebonden
overgangsrecht te brengen.
64 05-18
ABRvS 27 oktober, 200306885/1, Arnhem/bestemmingsplan
‘Buitengebied Arnhem-Noord’
Verweerder heeft zich in redelijkheid op het
standpunt kunnen stellen dat de munitie-opslagplaatsen
niet positief kunnen worden bestemd.
In de planvoorschriften is ten onrechte niet
vastgelegd in welke gevallen en onder welke
voorwaarden van de vrijstellingsbevoegdheden
voor het oprichten van lichtmasten gebruik
kan worden gemaakt. Verweerder had
deze vrijstellingsbevoegdheden daarom niet
mogen goedkeuren.
66 05-19
ABRvS 3 november 2004, nr.
200308644/1, Gelderland/‘Streekplan
Gelderland 1996, partiële herziening inzake
omlegging N831 Hedel (oostelijk deel)’
Verweerders hebben de plaats en de functie
van een concrete beleidsbeslissing in het
stelsel van de WRO miskend.
Ook hebben verweerders miskend dat de
luchtkwaliteitsnormen van het Besluit luchtkwaliteit
zijn gesteld ter bescherming van de
kwaliteit van de buitenlucht van het hele
Nederlandse grondgebied, met uitzondering
van de werkplek. Verder hadden verweerders
niet mogen volstaan met de enkele vaststelling
dat de te verwachten overschrijdingen
van de jaargemiddelde concentratie zwevende
deeltjes (PM10) worden veroorzaakt door
de hoge achtergrondconcentratie PM10.
69 05-20
ABRvS 3 november 2004, nr.
200400165/1, Enschede/bestemmingsplan
‘Herziening 8 van het bestemmingsplan
Buitengebied 1996’
Het als zodanig bestemmen van een woonhuis
in het buitengebied is in dit geval niet in
strijd met een goede ruimtelijke ordening.
70 05-21
ABRvS 3 november 2004, nr.
200402898/1, Boxmeer/bestemmingsplan
‘Boxmeer Buitengebied 1997’
De wijze waarop verweerder aan een plandeel
goedkeuring heeft onthouden, heeft tot
gevolg dat aan dit plandeel enerzijds goedkeuring
is onthouden voorzover het de toepassing
van twee nader genoemde artikelonderdelen
betreft, maar dat dit plandeel
anderzijds is goedgekeurd. Dit is in strijd
met de rechtszekerheid.
70 05-22*
ABRvS 10 november 2004, nr.
200306936/1, Utrecht/bestemmingsplan
‘Voordorp-Voorveldse polder’
In strijd met de rechtszekerheid zijn bouwwerken
die zijn gebouwd in strijd met het
toen geldende plan doch waarvoor wel
bouwvergunning is verleend, en bouwwerken
waarvoor geen bouwvergunning was vereist,
van het overgangsrecht uitgezonderd.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

8
Inhoud
Niet is gemotiveerd welk onderscheid vanuit
ruimtelijk oogpunt bestaat tussen prostitutie
als een aan huis verbonden beroep en andere
vormen van een aan huis verbonden beroep,
respectievelijk prostitutie als beroepsmatige
dienstverlening en andere vormen
van beroepsmatige dienstverlening.
75 05-23
ABRvS 10 november 2004, nr.
200401380/1, Eijsden/handhaving
De rechtbank heeft met juistheid overwogen
dat ten tijde van het nemen van de beslissing
op bezwaar geen concreet uitzicht op
legalisatie bestond.
76 05-24
ABRvS 10 november 2004, nr.
200405438/1, Velsen/bestemmingsplan
‘Eerste partiële herziening bestemmingsplan
Zeehaven IJmuiden’
Aan eigendomsverhoudingen kan betekenis
toekomen indien zij van dusdanige aard zijn
dat daarmee de verwezenlijking van het bestemmingsplan
binnen de planperiode niet
aannemelijk is.
77 05-25
ABRvS 17 november 2004, nr.
200401207/1, Apeldoorn/handhaving
Het voeren van een gedoogbeleid ten aanzien
van met het bestemmingsplan strijdig
gebruik, zonder dat concreet uitzicht op legalisatie
bestaat, verdraagt zich niet met de
WRO.
78 05-26
ABRvS 24 november 2004, nr.
200406595/1, Kessel/wijzigingsplan ‘Wijziging
van het bestemmingsplan ‘Buitengebied’
voor een bouwkavel aan de Roode Eggeweg’
In het besluit tot vaststelling van het wijzigingsplan
is ten onrechte volstaan met de
constatering dat dit plan voldoet aan de bij
het bestemmingsplan gestelde wijzigingsvoorwaarden.
79 05-27
ABRvS 1 december 2004, nr.
200400793/1, Zaanstad/bestemmingsplan
‘Landelijk Gebied Westzaan’
Verweerder mocht aan de omstandigheid dat
de dam met de duiker tot stand is gebracht
in de periode toen er geen aanlegvergunningenstelsel
krachtens een voorbereidingsbesluit
gold, voorbij gaan.
Zolang de bestuursrechter geen uitspraak
heeft gedaan in het geschil inzake de toepassing
van bestuursdwang, mag verweerder
ervan uitgaan dat de dam met duiker in
strijd met het (toen) geldende bestemmingsplan
tot stand is gebracht en wordt gebruikt,
mits de door het college van burgemeester
en wethouders aangevoerde stelling niet
kennelijk onverdedigbaar is.
81 05-28
ABRvS 1 december 2004, nr.
200402094/1, Apeldoorn/bouwvergunning
De rechtbank heeft terecht overwogen dat
ten tijde van het nemen van het besluit in
primo, waarbij bouwvergunning voor de
bouw van recreatiewoningen op een recreatieterrein
werd geweigerd, onvoldoende was
gegarandeerd dat de recreatiewoningen bedrijfsmatig
zouden worden geëxploiteerd.
82 05-29
ABRvS 8 december 2004, nr.
200308003/1, Zuid-Holland/streekplan
‘Zuid-Holland Oost’
Het streekplan is een integrale herziening
van het vorige streekplan en de streekplanherzieningen.
Als gevolg hiervan zijn het vorige
streekplan en de streekplanherzieningen
vervallen en dus ook de daarin opgenomen
besluiten dan wel de concrete beleidsbeslissingen.
Voorzover een besluit uit het vorige
streekplan dan wel een concrete beleidsbeslissing
uit de tweede partiële herziening in
het streekplan is overgenomen, zijn deze
onderdelen als onderdeel van de integrale
herziening bij het bestreden besluit opnieuw
vastgesteld. Indien deze onderdelen door
StAB 1 / 2005

Inhoud
9
verweerders daarbij tevens zijn aangemerkt
als concrete beleidsbeslissing staat hier ingevolge
artikel 54 van de WRO beroep tegen
open.
84 05-30
ABRvS 8 december 2004, nr.
200403244/1, Loppersum/bestemmingsplan
‘Vierde herziening bestemmingsplan
Buitengebied’
In het kader van de vraag of er bijzondere
omstandigheden zijn die afwijking van het in
het Provinciaal Omgevingsplan Groningen
neergelegde beleid ten aanzien van de plaatsing
van windturbines rechtvaardigen, mocht
verweerder betekenis toekennen aan de
lange voorgeschiedenis met betrekking tot de
pogingen om de bouw van de twee gewenste
windturbines mogelijk te maken, de verwachtingen
die hieromtrent mogelijk zijn gewekt
en de inspanningsverplichting die verweerder
op zich heeft genomen om de
planologische voorwaarden te scheppen.
85 05-31
ABRvS 15 december 2004, nr.
200400338/1, Wijdemeren/Wijzigingsplan
‘Dorpscentrum Oud-Loosdrecht’
De WRO staat er niet aan in de weg dat een
planvoorschrift dat voorziet in een vrijstelling,
door middel van een wijzigingsplan kan
worden gewijzigd, mits het bestemmingsplan
in deze wijziging voorziet.
86 05-32
ABRvS 22 december 2004, nr.
200308026/1, Leiden/bouwvergunning
Gedurende de periode dat een bestemmingsplan
in werking is getreden, maar nog niet in
rechte onaantastbaar is geworden, wordt de
uit artikel 50, tweede lid, van de Woningwet
voortvloeiende aanhoudingsplicht vooralsnog
onderdrukt en komt deze verplichting, indien
het besluit tot goedkeuring is vernietigd en
tevens alsnog goedkeuring is onthouden, op
de voet van het derde lid van het genoemde
artikel weer tot gelding.
88 05-33
ABRvS 22 december 2004, nr.
200402064/1, De Marne/‘Partiële herziening
bestemmingsplan Industrieterrein
Noord kern Zoutkamp Telecommunicatie’
Verweerder heeft onvoldoende gemotiveerd
waarom in het bestemmingsplan een bouwregeling
is opgenomen die buiten het bouwvlak
meer bebouwing toestaat dan het bestaande
hekwerk. Ook heeft verweerder
onvoldoende naar voren gebracht welke gevolgen
een schotelpark van een omvang als
door het plan mogelijk wordt gemaakt, heeft
voor de woon- en leefomgeving van appellanten.
Bovendien heeft verweerder onvoldoende
gemotiveerd waarom het schotelpark
geen verhoogd risico heeft ten opzichte van
andere militaire objecten.
Planschadevergoeding
91 05-34
ABRvS 10 november 2004, nr.
200308498/1, Geertruidenberg/verzoek
om planschadevergoeding
De Afdeling kan de keuze van de rechtbank,
die werd geconfronteerd met drie uiteenlopende
adviezen/rapporten, waarin verschillende
uitgangspunten worden gehanteerd,
voor het met het oog op finale geschilbeslechting
zelf benoemen van een deskundige,
in het licht van de omstandigheden, billijken.
05-35
92 ABRvS 17 november 2004, nr.
200402576/1, Papendrecht/verzoek om
planschadevergoeding
Gelet op de niet eensluidende conclusies van
de door de schadebeoordelingscommissie benoemde
deskundige en de door de wederpartij
ingeschakelde deskundige, kon bij de rechtbank
twijfel rijzen over de door eerstgenoemde
deskundige gehanteerde uitgangspunten
en kon de rechtbank om die reden in dit geval
besluiten de StAB om advies te vragen.
StAB 1 / 2005

10
Artikel
Artikel
Het intrekken van bouwvergunningen
Recente ontwikkelingen in de jurisprudentie
1 Inleiding
Een onderwerp dat niet zo heel frequent in de jurisprudentie
centraal staat, betreft de bevoegdheid tot het intrekken
van bouwvergunningen als bedoeld in artikel
59 Woningwet (Ww). Wellicht dat een verklaring daarvoor
is dat deze bevoegdheid in de praktijk niet vaak
wordt gebruikt. Het kan ook zijn dat de toepassing van
de intrekkingsbevoegdheid vrijwel steeds zonder juridische
discussie gepaard gaat. Naar mijn inschatting is
met name eerstgenoemde verklaring reëel, aangezien
in de praktijk regelmatig ongebruikte bouwvergunningen
opduiken die jaren geleden zijn verleend maar die
nimmer zijn ingetrokken. Wat daarvan ook zij, vast
staat dat de afgelopen tijd een aantal interessante uitspraken
is verschenen waarin de intrekkingsbevoegdheid
van artikel 59 Ww aan de orde komt en die voor
de praktijk wetenswaardige elementen bevatten.
In deze bijdrage zal deze jurisprudentie worden belicht
en zal ingegaan worden op de consequenties voor de
praktijk. Daartoe zal in de volgende paragraaf eerst de
juridische context van de intrekkingsbevoegdheid worden
geschetst. Vervolgens zal voor een aantal intrekkingsgronden
van artikel 59 Ww de relevante jurisprudentie
worden beschouwd.
2 Juridische context
In het bestuursrecht gaat het adagium ‘Eens gegeven,
blijft gegeven’ in zijn algemeenheid niet op. Bestuursorganen
kunnen beschikkingen waarbij aanvankelijk
een vergunning is verleend, onder omstandigheden intrekken.
1 Het leerstuk van de intrekking van besluiten
is dus niet typisch voor het publiekrechtelijke bouwrecht.
Ten aanzien van het intrekken van bouwvergunningen
bevat de Ww echter wel een specifieke regeling.
Belangrijkste kenmerk van die regeling is dat het
gaat om een limitatief vormgegeven stelsel. Dat betekent
dat de gronden waarop een bouwvergunning kan
worden ingetrokken, uitputtend in de wet – artikel 59
Ww om precies te zijn – zijn opgesomd. De wetgever
heeft in artikel 59 lid 1 Ww vijf situaties omschreven
waarin de bouwvergunning kan worden ingetrokken.
Buiten deze in de wet genoemde gronden, kan niet tot
het intrekken van een bouwvergunning worden overgegaan.
Alvorens de intrekkingsgronden nader te bezien, is het
goed er op te wijzen dat artikel 59 Ww in alle gevallen
een discretionaire bevoegdheid behelst. Doet zich
één van de genoemde situaties voor, dan kan de
bouwvergunning worden ingetrokken maar verplicht is
de gemeente – om precies te zijn het college van B&W –
daartoe niet. Verder is het zo dat in artikel 59 Ww (lid
1 en lid 2) twee bepalingen zijn opgenomen die specifiek
zien op een tijdelijke bouwvergunning als bedoeld
in artikel 45 Ww. Deze blijven in deze bijdrage, vanwege
hun relatief geringe praktische belang, verder
buiten beschouwing.
De vijf intrekkingsgronden zijn achtereenvolgens: onjuiste
of onvolledige opgave of het niet-tijdig overleggen
van de gegevens als bedoeld in artikel 40a Ww
(de zogenaamde bouwvergunning op hoofdlijnen),
het niet-voldoen aan een aan de bouwvergunning verbonden
voorwaarde, het niet-tijdig beginnen van de
bouwwerkzaamheden, een oponthoud in de werkzaamheden
gedurende een bepaalde periode en tot
slot de intrekking van de bouwvergunning op verzoek
van de vergunninghouder. In deze bijdrage zullen met
name de drie eerstgenoemde intrekkingsgronden aan
de orde komen (deze drie zijn in de praktijk ook het
meest voorkomend).
Ten aanzien van intrekking op verzoek van de vergunninghouder
(artikel 59 lid 1 sub e Ww) zij opgemerkt
dat deze grond bij de inwerkingtreding van de gewijzigde
Ww op 1 januari 2003 aan artikel 59 Ww is
toegevoegd. Mijns inziens is de praktische waarde
van deze intrekkingsgrond echter klein. 2 Immers,
als een vergunninghouder geen gebruik wenst
te maken van een aan hem verleende bouwvergunning,
dan kan hij eenvoudigweg besluiten om stil te
1. Van Wijk/Konijnenbelt & Van Male, Hoofdstukken van bestuursrecht,
twaalfde druk, Den Haag 2002, p. 379.
2. In die zin ook P.J.J. van Buuren, Ch. W. Backes, A.A.J. de Gier,
Hoofdlijnen ruimtelijk bestuursrecht, vierde druk, Deventer 2002,
p. 223.
StAB 1 / 2005

Artikel
11
zitten. 3 Alsdan zal na verloop van tijd vanzelf zijn voldaan
aan het bepaalde in artikel 59 lid 1 sub c Ww
(het niet tijdig starten van de bouw) zodat op díe grond
de bouwvergunning kan worden ingetrokken. Uiteraard
kan een vergunninghouder de gemeente ook verzoeken
om op die grond in te trekken. Daar is mijns inziens
dus geen aparte intrekkingsgrond voor nodig. Niet uit
te sluiten valt dat de wetgever vond dat eerder dan de
in artikel 59 lid 1 sub c Ww genoemde termijn ingetrokken
moet kunnen worden. 4 Die gedachte lijkt mij
alleen zinnig, indien het zo zou zijn dat een reeds verleende
bouwvergunning een beletsel zou kunnen vormen
voor het opnieuw verlenen van een bouwvergunning
voor een ander bouwwerk voor hetzelfde perceel.
In dat geval is denkbaar dat bij vergunninghouder de
behoefte bestaat om de verleende vergunning ‘van
tafel’ te halen. Uit de jurisprudentie is echter bekend
dat een verleende bouwvergunning geenszins een beletsel
behoeft te zijn voor het verlenen van een nieuwe
bouwvergunning voor een ander bouwwerk voor hetzelfde
perceel. 5 Ook dat argument noodzaakt derhalve
niet tot de introductie van artikel 59 lid 1 sub e Ww.
Ook de in artikel 59 lid 1 sub a genoemde intrekkingsgrond,
voor zover daarbij een relatie is gelegd met de
bouwvergunning op hoofdlijnen van artikel 40a Ww, is
per 1 januari 2003 geïntroduceerd (datzelfde geldt
overigens voor artikel 40a Ww als zodanig). Hoewel
het praktische belang van deze intrekkingsgrond mij
aanmerkelijk groter lijkt, is mij (nog) geen jurisprudentie
bekend waarin de toepassing ervan onderwerp van
rechterlijke toetsing is.
Als gezegd zijn er geen gronden waarop een verleende
bouwvergunning kan worden ingetrokken anders dan
de in artikel 59 Ww limitatief opgesomde. Een intrekking
vanwege het enkele feit dat B&W bij de beslissing
op de aanvraag een fout hebben gemaakt, is derhalve
niet mogelijk. 6
Tot slot is wat betreft het juridische kader van belang
dat in de aanhef van artikel 59 Ww expliciet is bepaald
dat de bouwvergunning ook gedeeltelijk kan worden ingetrokken.
Een gedeeltelijke intrekking behoort tot de
mogelijkheden bij alle in artikel 59 lid 1 Ww genoemde
intrekkingsgronden.
3 Intrekking wegens onvolledige of onjuiste
opgave
Het intrekken van de bouwvergunning op deze grond,
is aan de orde indien kan worden gezegd dat de bouwvergunning
is verleend vanwege de onjuiste of onvolledige
opgaaf. Er moet dus sprake zijn van een causaal
verband tussen de onjuiste of gebrekkige gegevens die
in het kader van de aanvraag om bouwvergunning zijn
overgelegd en de door B&W genomen beslissing. Anders
gezegd: aannemelijk moet zijn dat de bouwvergunning
niet zou zijn verleend indien de gegevens wél
juist of volledig waren geweest. 7
Van belang is in dit verband te wijzen op twee uitspraken
die deze intrekkingsbevoegdheid in een wat ruimer
perspectief zetten. Bij onjuiste of onvolledige gegevens
blijkt het namelijk niet alleen te kunnen gaan
om gegevens waarom door B&W in het kader van de
beslissing op de aanvraag om bouwvergunning is verzocht.
Het kan blijkens de uitspraak d.d. 24 december
2003 8 volgens de Afdeling ook gegevens betreffen
waarvan moet worden gezegd dat deze door de aanvrager
van de bouwvergunning ongevraagd aan B&W
hadden moeten worden overgelegd. Is daarvan door
de aanvrager afgezien, dan kan na verlening van de
bouwvergunning deze op grond van artikel 59 lid 1
sub a Ww worden ingetrokken met als motivering dat
de aanvraag onvolledig is geweest. Bij deze uitkomst
kunnen mijns inziens kritische kanttekeningen worden
geplaatst. Te denken valt vooral aan artikel 47 Ww,
waarin het initiatief voor het aanvullen van een onvolledige
bouwaanvraag toch juist door de wetgever bij
B&W is gelegd. De vraag rijst hoe zich daarmee verhoudt
dat de aanvrager onder omstandigheden gehouden
is om ongevraagd gegevens te overleggen. Wat
daarvan ook zij, deze uitspraak is direct van invloed
op de reikwijdte van de intrekkingsgrond van artikel
59 lid 1 sub a Ww. Hoe groter het aantal gevallen
waarin kan worden gezegd dat een aanvraag onvolledig
of onjuist is geweest tengevolge waarvan de bouwvergunning
is verleend, des te groter het aantal gevallen
waarin de bouwvergunning kan worden
ingetrokken.
3. Bedacht dient te worden dat een houder van een bouwvergunning
niet via het toepassen van bestuursdwang of het opleggen van een
dwangsom kan worden verplicht tot het uitvoeren van het bouwwerk
waarvoor hem bouwvergunning is verleend (zie ABRvS 15
september 2004, AB 2004, 456 m.nt. TN).
4. De MvT geeft op dat punt geen uitsluitsel.
5. ABRvS 28 mei 2003, AB 2004, 8 m.nt. dG.
6. In die zin reeds, Vz. ARRS 23 december 1981, BR 1982, p. 405.
7. ABRvS 12 juni 1997, BR 1997, p. 942 en ABRvS 14 maart
2000, AB 2000, 281.
8. Gst. 2004, 7213, 146 m.nt. J.M.H.F. Teunissen, AB 2004, 240
m.nt. TN. In gelijkluidende zin: ABRvS 30 juli 1996,
Gst. 7076, 8.
StAB 1 / 2005

12 Artikel
Een tweede uitspraak waarop in relatie tot het bepaalde
in artikel 59 lid 1 sub a Ww moet worden gewezen,
betreft ABRvS 6 november 2002. 9 Het gaat hier om
een bouwvergunning voor de bouw van een woning,
waarbij door de aanvrager van de vergunning bij de
aanvraag is aangegeven dat de bestaande woning
wordt gesloopt. Indien na het gereedkomen van het
bouwwerk waarvoor bouwvergunning is verleend, de
bestaande bebouwing toch niet wordt gesloopt, kan
zulks worden opgevat alsof de aanvraag van destijds
onjuist is geweest. Ook dan bestaat de bevoegdheid
om de bouwvergunning in te trekken. Indien er vanuit
wordt gegaan dat de intrekking terugwerkende kracht
heeft, 10 impliceert zulks dat het nieuwe bouwwerk
zonder geldige titel is gebouwd en dat daartegen
wegens strijd met het bepaalde in artikel 40 Ww handhavend
kan worden opgetreden.
Volledigheidshalve merk ik op dat als het gebruik van
het bouwwerk en/of het bouwwerk zelf is gewijzigd
nadat de bouwvergunning is verleend, dat onder omstandigheden
reden kan zijn om handhavend op te treden
wegens strijd met het bestemmingsplan en/of artikel
44 Ww. Een grondslag voor het intrekken van de
bouwvergunning vormt dit volgens de Afdeling evenwel
niet. 11 Een uitzondering zou naar mijn idee kunnen
worden aangenomen in het geval de aanvrager van de
bouwvergunning ten tijde van de aanvraag de later gepleegde
wijzigingen al in petto had. Alsdan zou immers
kunnen worden gezegd dat de aanvraag kennelijk misleidend
was en dat de bouwvergunning om die reden is
verleend. Ik geef echter direct toe dat het aantonen van
de vooropgezette bedoelingen aan de zijde van de aanvrager,
bepaald niet eenvoudig en in de meeste gevallen
zelfs ondoenlijk zal zijn.
4 Intrekking wegens het niet voldoen aan
een aan de bouwvergunning verbonden
voorwaarde
Ingevolge artikel 56 Ww zijn B&W bevoegd om aan
een bouwvergunning voorwaarden te verbinden. Hoewel
het het bestek van deze bijdrage te buiten gaat om
in detail te treden waar het de jurisprudentie met betrekking
tot artikel 56 Ww betreft, moet op deze plaats
wel worden gewezen op de ontwikkeling waarbij de Afdeling
de reikwijdte van artikel 56 Ww ruimer lijkt op
te vatten dan in vroegere jurisprudentie. Dat heeft zich
in recente jurisprudentie met name gemanifesteerd in
het toelaatbaar achten van aan een bouwvergunning te
verbinden sloopvoorwaarden, waarvan tot voor kort
werd aangenomen dat deze in strijd waren met het bepaalde
in artikel 56 Ww. 12
De relatie tussen artikel 56 Ww en de intrekkingsgrond
van artikel 59 lid 1 sub b Ww is evident: naarmate de
reikwijdte van artikel 56 Ww wordt opgerekt kunnen er
meer voorwaarden aan de bouwvergunning worden
verbonden en kunnen zich in potentie meer situaties
voordoen waarbij de vergunninghouder kan worden
verweten dat hij zich niet aan één van de vergunningvoorwaarden
heeft gehouden. Kort gezegd: hoe ruimer
de reikwijdte van artikel 56 Ww, des te groter het toepassingsbereik
van artikel 56 lid 1 sub b Ww. Is aan de
bouwvergunning een voorwaarde verbonden en wordt
aan die voorwaarde niet voldaan, dan ontstaat daarmee
de bevoegdheid om de bouwvergunning ex artikel
59 lid 1 sub b Ww in te trekken. Een interessante
vraag die daarbij rijst, is of ook díe intrekking terugwerkende
kracht heeft. Zo ja, dan zal de intrekking tot gevolg
hebben dat ook het bouwwerk waarvoor vergunning
is verleend, na de intrekking daarvan zonder
bouwvergunning (en dus in strijd met artikel 40 Ww) is
gebouwd. Over de vraag of de intrekking van een
bouwvergunning altijd terugwerkende kracht heeft
wordt in de literatuur verschillend gedacht. 13 Mij lijkt
het zo te zijn dat bij het niet voldoen aan een aan de
bouwvergunning verbonden sloopvoorwaarde, de intrekking
van de bouwvergunning moet worden geacht
terug te werken. Dit laat onverlet dat door het bestuursorgaan
in plaats van intrekking ook kan worden gekozen
voor handhaving van de verleende vergunning, met
name van de daaraan verbonden sloopvoorwaarde. De
uitspraak d.d. 13 november 2002 14 illustreert dat die
juridisch begaanbare weg leidt tot het eigenlijke resultaat
waarvoor destijds bouwvergunning is verleend: het
nieuwe bouwwerk blijft bestaan en het oude wordt
conform de bouwvergunningsvoorwaarde gesloopt. Be-
9. AB 2003, 215 m.nt. TN.
10. P.J.J. van Buuren, Ch. W. Backes, A.A.J. de Gier, a.w., p. 224 en
Van Wijk/Konijnenbelt & Van Male, a.w., p. 381.
11. ABRvS 1 mei 2002, AB 2002, 369 m.nt. TN.
12. Zie ABRvS 13 november 2002, Gst. 7181, 43 m.nt. JT, BR 2003,
p. 128 m.nt. J.W. Weerkamp en AB 2003, 187 m.nt. TN. Dat een
verplichting tot sloop ook uitdrukkelijk als een voorwaarde aan een
bouwvergunning moet worden verbonden blijkt uit ABRvS 6 november
2002, AB 2003, 223 m.nt. TN.
13. P.J.J. van Buuren, Ch. W. Backes, A.A.J. de Gier, a.w., p. 224. Genoemde
auteurs nemen aan dat de intrekking van een bouwvergunning
altijd terugwerkt. Van Wijk/Konijnenbelt & Van Male (a.w.
p. 381) nemen terugwerkende kracht alleen aan bij een intrekking
ex art. 59 lid 1 sub a Ww.
14. Zie voetnoot 12.
StAB 1 / 2005

Artikel
13
zien vanuit het met de bouwvergunningverlening beoogde
feitelijke resultaat, lijkt handhaving van de voorwaardelijke
bouwvergunning daarom een effectievere
weg te zijn dan de intrekking van de voorwaardelijke
bouwvergunning.
5 Intrekking wegens het niet-tijdig beginnen
van de bouwwerkzaamheden
Deze intrekkingsgrond is in de jurisprudentie in een
aantal opzichten aan de orde geweest. Vooropgesteld
zij dat de achterliggende gedachte bij deze intrekkingsgrond
is dat de wetgever de gemeente een instrument
heeft willen geven om te voorkomen dat zij tot in
lengte van jaren met verleende doch ongebruikte
bouwvergunningen wordt geconfronteerd. Veelal komt
deze intrekkingsgrond in beeld, indien de gemeente
het planologische regime heeft gewijzigd dan wel wil
wijzigen, op een dusdanige manier dat het in het verleden
vergunde bouwplan daarin niet meer past. 15
Van belang is echter om te signaleren, dat de Afdeling
in haar uitspraak d.d. 24 september 2003 uitdrukkelijk
heeft overwogen dat een gewijzigd planologisch
regime niet per se aanwezig behoeft te zijn om van artikel
59 lid 1 sub c Ww rechtens gebruik te kunnen
maken. 16 Het feit dat de vergunninghouder niet
binnen de in de bouwverordening bepaalde termijn
met de bouwwerkzaamheden is begonnen en hij bovendien
niet aannemelijk kan maken dat hij binnen afzienbare
termijn alsnog met de bouw begint, vormen
voldoende reden om de bouwvergunning in te trekken.
Een juridisch alsook praktisch relevante vraag in
dezen is wanneer kan worden gezegd dat met de
bouwwerkzaamheden is begonnen. 17 Zodra immers
kan worden gezegd dat met de bouwwerkzaamheden
is begonnen, kan van de bevoegdheid ex artikel 59 lid
1 sub c Ww geen gebruik meer worden gemaakt. Op
dit punt biedt de uitspraak d.d. 3 december 2003
enig houvast. 18 In deze zaak was de intrekking van
een bouwvergunning aan de orde die twaalf jaar eerder
was verleend ten behoeve van de bouw van een
bedrijfswoning met werkplaats en stallingruimte. Door
vergunninghouder werd onder meer betoogd dat hij
met de bouwwerkzaamheden was begonnen omdat
hij een aannemer een offerte had laten uitbrengen, de
gemeente het peil had laten bepalen, bouwplanken
had geplaatst en bovendien de aanwezige grasmat
had verwijderd. In dit alles wordt door de Afdeling,
naar mijn idee terecht, geen begin van bouwwerkzaamheden
gezien. Wordt een relatie gelegd met de
Afdelingsjurisprudentie inzake de uitleg van het begrip
bouwen als bedoeld in artikel 1 Ww, dan is van bouwen
eerst sprake indien een constructieve handeling
wordt verricht, waarbij een constructie van enige omvang
wordt gemaakt die bovendien plaatsgebonden is.
Daarvan is in casu duidelijk geen sprake.
Voornoemde uitspraak d.d. 3 december 2003 is ook
om een andere reden van belang. Hiervoor is er al op
gewezen dat op het moment dat de vergunninghouder
met recht kan stellen met de bouw te zijn begonnen,
de intrekkingsbevoegdheid van artikel 59 lid 1
sub c Ww vervalt. Bedacht dient te worden dat de intrekking
van een bouwvergunning voor de vergunninghouder
een belastende beschikking is. De Awb
(artikel 4:8 Awb) verplicht er in beginsel toe dat alvorens
zo’n beschikking wordt genomen, het bestuursorgaan
de vergunninghouder van zijn voornemen op
de hoogte brengt en de vergunninghouder dienaangaande
hoort. In de uitspraak van 3 december 2003
is van dit vooraf horen afgezien en is vergunninghouder
eerst in de bezwaarfase gehoord. Volgens de Afdeling
is een dergelijke handelwijze toegestaan
omdat kort gezegd niet uit te sluiten valt dat het vooraf
horen tot gevolg zou hebben dat alsnog met de
bouw wordt begonnen en daarmee de bevoegdheid
om de bouwvergunning in te trekken vervalt. Het
vooraf horen zou het doel van de beschikking
– intrekking van de bouwvergunning – teniet kunnen
doen. 19 Hierbij is wel van belang, dat in deze zaak
door het bestuursorgaan in het verleden (tien en vijf
jaar voor het daadwerkelijke besluit tot intrekking!)
een tweetal maal was aangegeven dat het voornemens
was om de bouwvergunning in te trekken, doch
van intrekking is het toen niet gekomen. Die omstandigheid
lijkt de Afdeling niettemin tot de conclusie te
brengen dat van een ‘rauwelijkse intrekking’ geen
sprake is.
15. Intrekking kan ook gedeeltelijk geschieden: zie ABRvS 29 december
2004, nr. 200403443/1.
16. Gst. 221, 7.
17. Er zij op gewezen dat in artikel 59 lid 1 sub d Ww niet van bouwwerkzaamheden
maar van werkzaamheden wordt gesproken. Hoewel
er juridisch wel degelijk een verschil tussen beide termen valt
aan te wijzen, kan uit de wetsgeschiedenis niet worden afgeleid
dat de wetgever hier bewust een onderscheid heeft willen aanbrengen
(zie ook mijn naschrift onder Pres. Rb. ‘s-Hertogenbosch 13
december 2001, Gst. 7168, 4).
18. AB 2004, 321 m.nt. TN.
19. De vraag rijst overigens waarom de Afdeling zich niet beroept op
het bepaalde in artikel 4:11 sub c Awb.
StAB 1 / 2005

14 Artikel
6 Ter afsluiting
Aan het begin van deze bijdrage werd al gesteld, afgaande
op het aantal ‘bejaarde’ ongebruikte bouwvergunningen
dat men in de praktijk tegenkomt, dat gemeenten
niet op grote schaal toepassing lijken te geven aan hun
bevoegdheid om bouwvergunningen in te trekken (in
ieder geval niet op grond van artikel 59 lid 1 sub c Ww).
De intrekking van bouwvergunningen lijkt ook geen prioriteit
van de doorsnee gemeentelijke afdeling Bouwen en
Wonen te zijn. Daar is op zichzelf niets op tegen, aangezien
de intrekking geen wettelijke verplichting betreft.
Niet uit te sluiten valt echter dat de intrekkingsbevoegdheid
deels ongebruikt blijft omdat gemeenten onvoldoende
inzicht hebben in de toepassingsmogelijkheden
van die bevoegdheid. Naar ik hoop draagt deze bijdrage
aan dat inzicht bij.
Tonny Nijmeijer*
* Werkzaam bij het Centrum voor Omgevingsrecht en Beleid/NILOS
van de Universiteit Utrecht en bij KienhuisHoving N.V. te Enschede.
Auteur is tevens als annotator verbonden aan dit blad.
StAB 1 / 2005

Milieu 15
05-01
Hoge Raad der Nederlanden 21 september 2004 nr.
00162/04 E (Strafkamer)
Casus
Beroep in cassatie tegen arrest Gerechtshof ’s-Hertogenbosch
waarbij verdachte is ontslagen van rechtsvervolging
terzake van de hem telastegelegde overtreding
van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren
(Wvo). Verdachte heeft slib, door de Maas achtergelaten
op een zandstrand, verplaatst naar een grindgat
dat in verbinding staat met de Maas waardoor hij
wordt vervolgd voor het zonder vergunning ‘in enig
oppervlaktewater brengen’ van een verontreinigde
stof. Namens verdachte is aangevoerd dat het merendeel
van het werk uit slibverplaatsing in het water bestond,
dat het grootste deel van het slib niet is teruggebracht
in het water maar er daarentegen nooit is
uitgeweest.
Rechtsvragen
Wat wordt verstaan onder de term ‘oppervlaktewater’?
Is sprake van een handeling die valt onder het ‘in
enig oppervlaktewater brengen’ zoals bedoeld bij of
krachtens de Wvo?
Uitspraak
ad 1) Het begrip ‘oppervlaktewater’ dient ruim te
worden uitgelegd. Een sloot die met oppervlaktewater
in verbinding staat en welke sloot het grootste deel
van het jaar droog staat dient te worden aangemerkt
als oppervlaktewater.
ad 2) Onder het ‘in enig oppervlaktewater brengen’
valt te begrijpen al dat handelen en nalaten dat tot gevolg
heeft dat afvalstoffen, verontreinigende stoffen of
schadelijke stoffen in enig oppervlaktewater terecht
komen. Onder deze ruime uitleg valt ook het in oppervlaktewater
terecht doen komen van dergelijke stoffen
ook al zijn deze afkomstig uit dat oppervlaktewater
of uit een met dat oppervlaktewater in open
verbinding staand, als zodanig aan te merken, oppervlaktewater.
Daaronder moet worden begrepen het
terugvoeren van dergelijke stoffen die enig oppervlaktewater
op de drooggevallen rivierbedding heeft
achtergelaten naar dat oppervlaktewater, alsmede het
onder water verplaatsen van dergelijke stoffen.
Wet verontreiniging oppervlaktewateren artikel 1,
derde lid
Uitvoeringsbesluit artikel 1, derde lid Wet verontreiniging
oppervlaktewateren artikel 4, eerste lid
1. De bestreden uitspraak
(….)
2. Geding in cassatie
(….)
3. Beoordeling van het eerste middel
3.1. Het middel bevat de klacht dat het Hof niet uitdrukkelijk
en gemotiveerd heeft beslist op het met betrekking
tot het onder 1 subsidiair tenlastegelegde feit
gevoerde verweer dat geen sprake is geweest van
‘brengen’ van stoffen in enig oppervlaktewater.
3.2. Het Hof heeft onder 1 subsidiair bewezenverklaard:
‘dat [A] B.V. en/of [B] C.V. op tijdstippen in de periode
van 15 maart 1995 tot en met 15 april 1995 in de gemeente
Eijsden, zonder vergunning, opzettelijk, op andere
wijze dan met behulp van een werk, een hoeveelheid
Maasslib, zijnde een verontreinigende stof heeft gebracht
in een grindgat in open verbinding staande met
de Maas, zijnde een oppervlaktewater, door voornoemde
verontreinigende stof in dat grindgat te storten en/of te
schuiven en/of te duwen en/of te scheppen, hebbende
hij, verdachte tot het feit opdracht gegeven en/of feitelijk
leiding gegeven aan de verboden gedraging.’
3.3. Namens de verdachte is blijkens de overgelegde
pleitnotities ter terechtzitting in hoger beroep van 6
mei 2003, voorzover voor de beoordeling van het
middel van belang, het volgende verweer gevoerd:
‘Bovendien bestond het merendeel van het werk van
cliënt uit slibverplaatsing in het water: dat grootste
deel van dat slib is niet teruggebracht in het water; het
is er nooit uitgeweest. Getuigen spreken in dat verband
over het uitwaaieren over de onderwaterbodem. De
vraag is daarom of er in casu wel sprake is van ‘brengen
in oppervlaktewateren’ zoals bepaald in artikel 1
lid 1 WVO.
De slibdelen zijn afkomstig uit de Maas. Het in het
zwemgedeelte en (in elk geval) op het zandstrand te-
StAB 1 / 2005

16 Milieu
rechtgekomen slib blijft volgens jurisprudentie (HR 30
november 1982, NJ 1982, 89) deel uitmaken van het
oppervlaktewater, immers onder oppervlaktewater
wordt mede de bedding (in casu het zandstrand) verstaan.
Het begrip oppervlaktewater moet volgens de Hoge
Raad (23 februari 1993, NJ 1993, 605) ruim worden
uitgelegd. Zie ook HR 19 november 1974, NJ 1975,
162: ‘een sloot die met een oppervlaktewater in verbinding
staat en welke sloot het grootste deel van het
jaar droog staat dient te worden aangemerkt als oppervlaktewater.’
3.4. Aldus is een verweer gevoerd dat niet van louter
feitelijke aard is. Daarin wordt tevens de rechtsvraag
aan de orde gesteld of – indien wordt uitgegaan van de
door of namens de verdachte gestelde feiten – sprake is
van ‘brengen in enig oppervlaktewater’ in de zin van de
toepasselijke en hierna weer te geven regeling. Daarom
had het Hof nader moeten motiveren waarom het van
oordeel was dat die vraag bevestigend diende te worden
beantwoord. Het ontbreken van zodanige motivering
behoeft evenwel op grond van het navolgende niet
tot cassatie te leiden.
3.5. In de aanvulling op het arrest als bedoeld in artikel
365a, tweede lid, Sv heeft het Hof ter zake van het
onder 1 bewezenverklaarde feit als volgt overwogen:
‘Het hof leidt uit de verklaring van verdachte [verdachte]
– voor zover hierboven weergegeven onder 2 – in
samenhang met de inhoud van overige bewijsmiddelen
voor zover daarin wordt gesproken [lees: over] het
brengen van een hoeveelheid Maasslib in de Maas – af
dat het Maasslib werd geschoven c.q. verplaatst in een
grindgat, welk grindgat in open verbinding stond met
de Maas.’
Die als bewijsmiddel 2 weergegeven verklaring van de
verdachte luidt:
‘De firma [D] heeft op 31 maart 1995 een graafmachine
aangevoerd. Deze had ik gehuurd. De firma [D] is
begonnen met het ‘afschrapen’ van de ligweide. Ik heb
de machinist van de firma [D] tevens op het rechterstrand
in de waterkant laten werken. Hij moest het slib
op de bodem ‘uitwaaieren’. Hiermee bedoel ik dat het
op de bodem liggend slib dieper op (het hof leest ‘in’)
het grindgat verspreid moest worden. Dit werk werd in
samenwerking gedaan met een speciale graafmachine
van de firma [C] uit Beek. Dat betrof een Menzi Muck.
Deze machine kon in het water staan en kon reiken tot
aan de grens van mijn eigendom. Het einde van mijn
terrein is gelegen circa 30 meter vanuit het zandstrand.
Dit wordt gemarkeerd door houten paaltjes. De
machine van [C] had een klein bakje. Hiermee werd
het slib opgepakt en dieper in het grindgat gebracht,
voorbij de houten paaltjes.
(...)
Ik kan stellen dat het opruimen en herinrichten van het
totale terrein in mijn opdracht is uitgevoerd.’
3.6. Artikel 1, derde lid, Wet verontreiniging oppervlaktewateren
luidde ten tijde van de bewezenverklaarde
gedraging, voorzover hier van belang, als volgt:
‘Wij kunnen bij algemene maatregel van bestuur bepalen
dat het zonder vergunning verboden is de in het
eerste lid bedoelde stoffen op andere wijze dan met behulp
van een werk in oppervlaktewateren te brengen.’
Artikel 4, eerste lid, Uitvoeringsbesluit artikel 1, derde
lid, Wet verontreiniging oppervlaktewateren (hierna:
het uitvoeringsbesluit) luidde ten tijde van de bewezenverklaarde
gedraging, voorzover hier van belang, als
volgt:
‘Onverminderd artikel 3 is het verboden zonder vergunning
afvalstoffen, verontreinigende of schadelijke stoffen
op andere wijze dan met behulp van een werk in
enig oppervlaktewater te brengen, onder meer
a. door deze daarin te storten;
b. door deze onder het wateroppervlak uit te pompen,
weg te pompen of te doen of te laten afvloeien;
c. door deze te storten, neder te leggen, te laten liggen,
of te doen of te laten afvloeien op duinen, stranden,
kwelders, slikken, kaden, bruggen, vlonders, aanlegsteigers,
dijken, oevers of in het winterbed van enig oppervlaktewater;
d. (...)’
3.7. De Nota van Toelichting bij het Uitvoeringsbesluit
bevat, voorzover hier van belang, de volgende passage:
‘Artikel 3. (...) Het artikel bevat, evenals artikel 4, de
terminologie van de Wet, waar wordt gesproken van in
oppervlaktewateren brengen. Zoals uit de geschiedenis
van de totstandkoming van de Wet kan worden afgeleid
(...) valt hieronder niet slechts te rekenen het geval
dat afvalstoffen, verontreinigende of schadelijke stoffen
direct in het water worden gebracht, doch tevens het
StAB 1 / 2005

Milieu
17
geval dat door storting e.d. in de nabijheid van enig oppervlaktewater
verontreiniging daarvan het gevolg is.
Dit betekent dat onder de term ‘brengen’ niet slechts
het direct in enig oppervlaktewater brengen van afvalstoffen,
verontreinigende of schadelijke stoffen valt,
doch tevens een handelen of nalaten waarvan redelijkerwijze
verwacht mag worden dat het vervuiling van
het oppervlaktewater door genoemde stoffen tot gevolg
heeft.’
3.8. Het hierboven onder 3.6 weergegeven artikel 4,
eerste lid, Uitvoeringsbesluit geeft een zeer ruime omschrijving
van wat onder ‘in enig oppervlaktewater
brengen’ moet worden verstaan en somt daartoe – niet
limitatief – diverse handelingen op. Het strookt met de
bedoeling van de wet- en regelgever om, met het oog
op de bescherming van het oppervlaktewater tegen
vervuiling, onder ‘in enig oppervlaktewater brengen’ te
begrijpen al dat handelen en nalaten dat tot gevolg
heeft dat afvalstoffen, verontreinigende of schadelijke
stoffen in enig oppervlaktewater terecht komen. Met
die ruime uitleg strookt dat ook strafbaar is het zonder
vergunning in het oppervlaktewater terecht doen
komen van dergelijke stoffen ook al zijn deze afkomstig
uit dat oppervlaktewater of uit een met dat oppervlaktewater
in open verbinding staand, als zodanig aan te
merken, oppervlaktewater (vgl. HR 1 april 2003, NJ
2003, 553). Daaronder moet ook worden begrepen
het terugvoeren van dergelijke stoffen die enig oppervlaktewater
op de drooggevallen rivierbedding heeft
achtergelaten naar dat oppervlaktewater, alsmede het
onder water verplaatsen van dergelijke stoffen.
In het oordeel van het Hof ligt besloten dat het van een
juiste uitleg van het begrip ‘in enig oppervlaktewater
brengen’ is uitgegaan.
05-02
ABRvS 29 september 2004 nr. 200307287/1
(GS Limburg)
Casus
Vergunning krachtens de Wet milieubeheer voor het
veranderen van een inrichting voor de productie van
hygiënisch papier. Appellanten stellen geurhinder te
ondervinden vanwege de inrichting en vrezen dat
deze zal toenemen ten gevolge van de vergunde veranderingen.
Rechtsvraag
Welke betekenis hebben de geurvoorschriften van de
onderliggende vergunning voor de later vergunde veranderingen
binnen de inrichting?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat aan de onderliggende revisievergunning
geurvoorschriften zijn verbonden. Nu
de strekking van deze voorschriften en de aard van de
veranderingen zich daartegen niet verzetten, hebben
deze voorschriften ook betrekking op de vergunde veranderingen.
De revisievergunning is onherroepelijk en
staat derhalve niet meer ter discussie. Derhalve dient
slechts beoordeeld te worden of met de aangevraagde
veranderingen binnen de geldende geurnorm wordt
gebleven.
Wet milieubeheer artikel 8.1
Wet milieubeheer artikel 8.11, derde lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 16 september 2003 heeft verweerder
krachtens de Wet milieubeheer aan [vergunninghoudster]
vergunning verleend voor het veranderen van
de inrichting.
2. Relevante overwegingen
2.1.
(….)
2.2. Binnen de inrichting wordt ‘hygiënisch papier’ geproduceerd,
met name toiletpapier, papieren handdoekjes
en poetsrollen. De aangevraagde veranderingen
hebben betrekking op het aanpassen van de
chemicaliënopslag, proceswijzigingen bij de pulpbereiding,
het plaatsen van twee buffertanks voor afvalwater,
het vervangen van de vaste stofafscheider, het verplaatsen
van enkele afdelingen, een toename van de
hoeveelheid ontinktingsslib en het uitbreiden van de
opslag van oud papier. Bij besluit van 18 juli 2000 is
voor de inrichting een revisievergunning verleend.
2.3.
(….)
StAB 1 / 2005

18 Milieu
2.4. Appellanten stellen geurhinder te ondervinden vanwege
de inrichting en vrezen dat deze zal toenemen ten
gevolge van de vergunde veranderingen. Zij voeren aan
dat in de vergunning van 18 juli 2000 is bepaald dat de
inrichting met ingang van 1 juli 2001 de geurnorm van
3 ge/m3 als 98-percentiel niet mag overschrijden. Uit
het geuronderzoek verricht door Buro Blauw B.V., waarvan
de resultaten zijn neergelegd in een rapport van 1
april 2003, blijkt, zo stellen appellanten, dat de feitelijke
geurbelasting 7,5 ge/m3 als 98-percentiel bedraagt,
hetgeen een aanzienlijke overschrijding is van
de geldende norm. Een verdere toeneming van de geurhinder
achten zij daarom niet aanvaardbaar. In dit verband
vragen zij zich af waarom verweerder geen (verdere)
geurreducerende maatregelen heeft voorgeschreven.
Daarbij wijzen appellanten er nog op dat het rapport
van Buro Blauw B.V. tegenstrijdigheden bevat en dat
sprake is van onvolkomenheden, zodat hierin wellicht
nog een te optimistisch beeld wordt geschetst van de
geurbelasting vanwege de inrichting. Meer in het algemeen
menen appellanten dat verweerder onvoldoende
rekening heeft gehouden met de omstandigheid dat hun
woning op een afstand van 20 meter van de terreingrens
van de inrichting is gelegen.
2.5. Verweerder stelt zich op het standpunt dat als gevolg
van de aangevraagde veranderingen geen extra
geurhinder te verwachten valt. Derhalve kon de aanvraag
zijns inziens in zoverre niet worden geweigerd
noch behoefden aan de vergunning nadere voorschriften
hieromtrent te worden verbonden.
2.6. De Afdeling overweegt als volgt. Aan de revisievergunning
van 18 juli 2000 zijn voorschriften met betrekking
tot geur verbonden. Deze vergunning blijft van
kracht naast de bij het bestreden besluit verleende veranderingsvergunning.
Nu de strekking van de desbetreffende
voorschriften en de aard van de veranderingen
zich daartegen niet verzetten, moet ervan worden
uitgegaan dat deze voorschriften ook betrekking hebben
op de bij het bestreden besluit vergunde veranderingen
van de inrichting. De revisievergunning is onherroepelijk,
hetgeen betekent dat niet meer ter discussie
staat of met de hierin opgenomen voorschriften een
toereikend beschermingsniveau tegen geurhinder
wordt geboden. Derhalve dient beoordeeld te worden
of met de aangevraagde veranderingen binnen de geldende
geurnorm wordt gebleven.
De Afdeling leidt uit het deskundigenbericht af dat de
aangevraagde veranderingen niet leiden tot een verhoogde
emissie van geur. De Afdeling ziet geen aanleiding
om aan de in het advies neergelegde conclusies te
twijfelen. Nu de aangevraagde veranderingen niet bijdragen
aan de emissie van geur vanuit de inrichting,
heeft verweerder zich terecht op het standpunt gesteld
dat de gevraagde vergunning om die reden niet kon
worden geweigerd, en dat er in zoverre geen aanleiding
was om daaraan nadere voorschriften te verbinden. De
vraag of de aan de revisievergunning verbonden voorschriften
omtrent geur worden nageleefd heeft geen
betrekking op de rechtmatigheid van de veranderingsvergunning
en kan reeds om die reden niet slagen.
Het beroep is ongegrond.
Annotatie
Het is niet onbegrijpelijk dat omwonenden die hinder
ondervinden van een inrichting, elke gelegenheid aangrijpen
om aanscherping van de vergunningvoorschriften
te verlangen teneinde die hinder te doen verminderen.
Het systeem van de Wm biedt daarvoor echter lang
niet altijd ruimte, zoals ook in de onderhavige zaak
bleek. In het geding was de aan een toiletpapierproducent
verleende veranderingsvergunning. Uit geuronderzoek,
verricht in het kader van die vergunningprocedure,
was gebleken dat de feitelijke geurbelasting van de
inrichting de geurnorm uit de vigerende vergunning
(een revisievergunning uit 2000) aanzienlijk overschreed.
Appellanten vechten de veranderingsvergunning
dan ook aan omdat daarin geen (verdere) geurreducerende
maatregelen zijn voorgeschreven. Alsdan
zou de geurnorm wellicht kunnen worden gehaald, is
kennelijk de gedachte. Voorop staat dat de geur- en andere
normen uit de vigerende vergunning van kracht
zijn en blijven náást de te verlenen veranderingsvergunning
en dat deze voorschriften ook betrekking hebben
op de vergunde veranderingen (mits de strekking van
de voorschriften en de aard van de veranderingen zich
daartegen niet verzetten, zie r.o. 2.6). In casu geven de
voorgenomen veranderingen geen aanleiding de geurnorm
uit de bestaande vergunning te herzien, omdat de
veranderingen geen verhoging van de geuremissie meebrengen.
In zo’n geval mág het bevoegd gezag de geur-
StAB 1 / 2005

Milieu
19
normen niet eens aanscherpen, ook al is daar om zeer
begrijpelijke redenen door omwonenden om verzocht;
het bestuur moet immers beslissen op de grondslag van
de aanvraag en die betreft nu eenmaal veranderingen
zonder consequenties voor de geuremissie.
Staat er wel een andere weg (of wegen) open voor
deze omwonenden? Buiten kijf staat immers dat sprake
is van overschrijding van de geurnorm en (dus) van
geurhinder. Het meest voor de hand liggend is het om
het bedrijf tot naleving te bewegen. Overschrijding van
de geurnorm levert overtreding op van een wettelijk
voorschrift, in welk geval handhaving tot de mogelijkheden
behoort. De omwonenden zouden het bevoegd
gezag dan ook om handhaving kunnen verzoeken (artikel
18.14 Wm). Het bestuur moet binnen vier weken
een beslissing nemen op zo’n handhavingsverzoek (artikel
18.16 Wm) en volgens vaste jurisprudentie van
de Afdeling is de ruimte om af te zien van handhaving,
zeker in gevallen waarin derden hinder ondervinden
van een overtreding en om handhaving hebben verzocht,
beperkt. Daarnaast lijkt artikel 8.23 lid 2 Wm
nog een optie te zijn: een ieder kan het bevoegd gezag
verzoeken om een milieuvergunning in het belang van
de bescherming van het milieu te wijzigen. Klachten
van omwonenden kunnen aanleiding zijn voor zo’n wijziging
(vgl. ABRvS 5 maart 2003, M en R 2003, 100
m.nt. Hoitink, waarin klachten over stankoverlast aanleiding
waren om de vergunninghouder tot het verrichten
van een geuronderzoek te verplichten). In casu zouden,
als blijkt dat de geurnorm alleen niet voldoende is
om de geurhinder van het bedrijf te beperken, wellicht
extra geurreducerende maatregelen voorgeschreven
kunnen worden. Dit is echter een omslachtiger en aanzienlijk
langer durende weg en succes is geenszins verzekerd
(het gewone toetsingskader is van toepassing,
waaronder artikel 8.12 Wm dat een voorkeur voor
doel- boven middelvoorschriften bevat). Aansturen op
handhaving biedt omwonenden dan ook de grootste
kans.
Ten slotte wijs ik op uitspraak 200403299/1 van 27
oktober 2004 waarbij de Afdeling hetzelfde heeft bepaald
ten aanzien van de geluidsvoorschriften.
Aletta Blomberg
05-03
Rechtbank Amsterdam 5 oktober 2004 nr. AWB
04/4113 WET
Casus
Vergunning op grond van de Beschikking visserij, visserijzone,
zeegebied en kustwateren, voor het vissen
van kokkels met een mechanisch vistuig in een speciale
beschermingszone als bedoeld in de Vogelrichtlijn
en de Habitatrichtlijn. Verzoekster om toepassing van
artikel 8:81 Awb (De Stichting Faunabescherming)
en verweerder (minister LNV) verschillen van mening
over de vraag of een passende beoordeling als bedoeld
in artikel 6, derde lid van de Habitatrichtlijn
dient plaats te vinden. Met verwijzing naar de uitspraak
van het Hof van Justitie EG van 7 september
2004 meent verweerder dat voorafgaand aan een
passende beoordeling de vraag moet worden beantwoord
of een activiteit significante gevolgen kan hebben
voor het betrokken gebied. Naar het oordeel van
verweerder is in het onderhavige geval geen sprake
van significante gevolgen.
Rechtsvragen
Brengt artikel 6, derde lid, eerste volzin van de Habitatrichtlijn
mee dat een getrapte toetsing dient plaats
te vinden? Had verweerder een passende beoordeling
moeten maken?
Uitspraak
ad 1) De rechter kan zich vinden in de uitleg van verweerder
dat artikel 6, derde lid, eerste volzin van de
Habitatrichtlijn een getrapte toetsing meebrengt, in
die zin dat eerst dan een passende beoordeling moet
worden gemaakt van de gevolgen van een plan of project
voor een gebied indien dat plan of project significante
gevolgen kan hebben voor zo’n gebied, rekening
houdend met de instandhoudingsdoelstellingen
van dat gebied.
ad 2) Op grond van de overwegingen van het Hof van
Justitie EG oordeelt de rechter dat in eerste instantie
op verweerder de last rust om aan te tonen dat vergunningverlening
voldoet aan de criteria van het Hof.
StAB 1 / 2005

20 Milieu
Deze criteria zijn zodanig dat van verweerder in dit
verband mag worden verlangd dat hij aantoonbaar
een zorgvuldige analyse maakt van de specifieke milieukenmerken
en omstandigheden van het gebied en
deze relateert aan de instandhoudingsdoelstellingen
ervan. Nu deze beschrijving ontbreekt en ook geen
wetenschappelijke gegevens dan wel onderzoeksbevindingen
zijn overgelegd omtrent het verband tussen
de doelstellingen van het beschermingsgebied en de
aanwezigheid van kokkels, kan worden geconstateerd
dat verweerder niet aan deze last heeft voldaan. Verweerder
heeft ten onrechte nagelaten om voorafgaand
aan het bestreden besluit een passende beoordeling
te maken.
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn) artikel 6, derde
lid, eerste volzin
1. Procesverloop
Op 6 september 2004 heeft de voorzieningenrechter
(hierna: de rechter) een verzoek ontvangen tot het treffen
van een voorlopige voorziening. Dit verzoek hangt
samen met het bezwaarschrift van verzoekster van 4
september 2004, gericht tegen het besluit van verweerder
van 19 augustus 2004 (hierna: het bestreden
besluit).
(….)
2. Relevante overwegingen
(….)
Bij het bestreden besluit heeft verweerder aan vergunninghoudster,
voor het vaartuig met letterteken en
nummer: YE 42, een vergunning verleend, op grond
van de Beschikking visserij, visserijzone, zeegebied en
kustwateren, voor het vissen van kokkels met een mechanisch
vistuig geschikt voor het vangen van kokkels
in de periode van 23 augustus 2004 tot en met 15 oktober
2004 in het Zeegat van Goeree, met uitzondering
van de accentnatuurgebieden Het Brielse Gat/Hinderplaat,
De Kwade Hoek en De Bollen van de
Ooster/Aardappelbuit.
Het gebied waarvoor vergunning is verleend maakt
onderdeel uit van de Voordelta. De Voordelta is bij besluiten
van 24 maart 2000 en 7 december 2001 aangewezen
als speciale beschermingszone in de zin van
artikel 4, eerste en tweede lid, van de richtlijn
79/409/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen
van 2 april 1979 inzake het behoud van de
vogelstand (hierna: de Vogelrichtlijn). Tevens is de
Voordelta aangewezen als Wetlands.
Verzoekster, een belangenvereniging met als doel de
bevordering van ethisch en wetenschappelijk verantwoord
beleid en beheer van de in het wild levende
fauna, heeft tegen genoemde vergunningverlening bezwaar
gemaakt. Verzoekster heeft aangevoerd dat de
vergunning is verleend in strijd met richtlijn 92/43/EEG
van de Raad van de Europese Gemeenschappen van
21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke
habitats en de wilde flora en fauna (hierna: de Habitatrichtlijn).
Omdat de vergunning is verleend voor
het uitvoeren van een handeling in een speciale beschermingszone
is de Habitatrichtlijn van toepassing.
Nu het gebruik van de vergunning significante gevolgen
voor het onderhavige gebied zal hebben dient, aldus
verzoekster, een passende beoordeling als bedoeld in
de Habitatrichtlijn plaats te vinden.
Verweerder heeft weersproken dat er strijd is met de
Habitatrichtlijn. Onder verwijzing naar het arrest van
het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen
van 7 september 2004, zaak C-127/02, heeft
verweerder zich op het standpunt gesteld dat voorafgaand
aan een passende beoordeling de vraag moet
worden beantwoord of een activiteit significante gevolgen
kan hebben voor het gebied. Bij ontkennende
beantwoording van deze vraag is het uitvoeren van
een passende beoordeling niet aan de orde. Naar het
oordeel van verweerder is in het onderhavige geval
sprake van een activiteit die wel enige gevolgen heeft
voor het betrokken gebied maar zeker geen significante.
De waarden waarvoor de Voordelta is aangewezen
komen niet in gevaar door het incidenteel
laten vissen van kokkels. Verweerder heeft zich ter
onderbouwing van dit standpunt beroepen op de conclusies
van een rapport van het Nederlands Instituut
voor Visserij Onderzoek BV (hierna: RIVO) van 28 februari
2004.
De rechter overweegt het volgende.
Artikel 6, derde lid, eerste volzin, van de Habitatrichtlijn
luidt als volgt.
Voor elk plan of project dat niet direct verband houdt
met of nodig is voor het beheer van het gebied, maar
afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of
projecten significante gevolgen kan hebben voor zo’n
gebied, wordt een passende beoordeling gemaakt van
StAB 1 / 2005

Milieu
21
de gevolgen voor het gebied, rekening houdend met de
instandhoudingsdoelstellingen van dat gebied.
Uit artikel 7 van de Habitatrichtlijn volgt dat de uit artikel
6, leden 2, 3 en 4 daarvan voortvloeiende verplichtingen
in de plaats komen van de verplichtingen uit het
samenhangende artikel van de Vogelrichtlijn voor wat
betreft de aangewezen speciale beschermingszones.
De verplichtingen van artikel 6, leden 2, 3 en 4 gelden
dus ook voor de Voordelta. Niet in geschil is voorts dat
in het kader van de onderhavige vergunningverlening
rechtstreekse toetsing aan artikel 6 van de Habitatrichtlijn
dient plaats te vinden.
Uit het genoemde arrest van het Hof EG volgt dat elke
vergunningsaanvraag voor een activiteit als mechanische
kokkelvisserij kan worden beschouwd als een
apart plan of project zoals gedefinieerd in artikel 6,
derde lid, van de Habitatrichtlijn. Niet in geschil is dat
het hierbij niet gaat om een plan of project dat verband
houdt met of nodig is voor het beheer van het gebied.
In voornoemd arrest heeft het Hof EG in antwoord op
vragen van de Raad van State inzake de toepassing van
artikel 6 van de Habitatrichtlijn onder meer het volgende
overwogen:
‘(...) R.o. 43: Hieruit volgt dat artikel 6, lid 3, eerste
volzin, van de habitatrichtlijn voor het vereiste van een
passende beoordeling van de gevolgen van een plan of
project als voorwaarde stelt dat de waarschijnlijkheid
of het risico bestaat dat dit plan of project significante
gevolgen heeft voor het gebied.
R.o. 44: In het bijzonder gelet op het voorzorgsbeginsel,
een van de grondslagen van het beleid van de Gemeenschap,
op milieugebied een hoog beschermingsniveau
na te streven overeenkomstig artikel 174, lid 2,
EG, tegen de achtergrond van welk beginsel de habitatrichtlijn
moet worden uitgelegd, bestaat dit risico wanneer
op grond van objectieve gegevens niet kan worden
uitgesloten dat het plan of project significante gevolgen
heeft voor het gebied (...). Wanneer de voorwaarde
voor de beoordeling van de effecten van een plan of
project op een bepaald gebied aldus wordt uitgelegd
dat dit betekent dat in geval van twijfel of die effecten
zullen uitblijven, die beoordeling moet plaatsvinden,
kan op efficiënte wijze worden voorkomen dat toestemming
wordt verleend voor plannen of projecten die de
natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied aantasten.
Deze uitlegging draagt aldus, overeenkomstig
de derde overweging van de considerans en artikel 2,
lid 1, van de habitatrichtlijn, bij aan de verwezenlijking
van het voornaamste doel van die richtlijn, namelijk
het waarborgen van de biologische diversiteit door het
instandhouden van de natuurlijke habitats en de wilde
flora en fauna.
R.o. 45: Gezien het voorgaande moet op vraag 3a worden
geantwoord dat artikel 6, lid 3, eerste volzin, van
de habitatrichtlijn aldus moet worden uitgelegd dat
voor elk plan of project dat niet direct verband houdt
met of nodig is voor het beheer van een gebied, een
passende beoordeling wordt gemaakt van de gevolgen
voor dat gebied, rekening houdend met de instandhoudingsdoelstellingen
van het gebied, wanneer op grond
van objectieve gegevens niet kan worden uitgesloten
dat het afzonderlijk of in combinatie met andere plannen
of projecten significante gevolgen heeft voor dat
gebied.
R.o. 46: Zoals blijkt uit artikel 6, lid 3, eerste volzin,
van de habitatrichtlijn, gelezen in samenhang met de
tiende overweging van de considerans, wordt de significantie
van de gevolgen voor een gebied van een plan
of project dat niet direct verband houdt met of nodig is
voor het beheer van dat gebied, afgezet tegen de instandhoudingsdoelstellingen
van het gebied.
R.o. 47: Wanneer een dergelijk plan of project weliswaar
gevolgen heeft voor het gebied, maar de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan niet in gevaar brengt,
kan het niet worden beschouwd als een plan of project
dat significante gevolgen heeft voor het betrokken gebied.
R.o. 48: Omgekeerd moet een plan of project dat de instandhoudingsdoelstellingen
van het betrokken gebied
in gevaar dreigt te brengen, noodzakelijkerwijs worden
beschouwd als een plan of project dat significante gevolgen
kan hebben voor het betrokken gebied. In het
kader van de inschatting van de effecten die dit plan of
project kan hebben, moet de significantie van die gevolgen
met name worden beoordeeld in het licht van
de specifieke milieukenmerken en omstandigheden
van het gebied waarop het plan of project betrekking
heeft, zoals in wezen door de Commissie is betoogd.
R.o. 49: Derhalve moet op vraag 3 b worden geantwoord
dat op grond van artikel 6, lid 3, eerste volzin,
van de habitatrichtlijn een plan of project dat niet direct
verband houdt met of nodig is voor het beheer van
een gebied, wanneer het de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan in gevaar dreigt te brengen, moet worden
beschouwd als een plan of project dat significante
gevolgen kan hebben voor het betrokken gebied. Dit
moet met name worden beoordeeld in het licht van de
specifieke milieukenmerken en omstandigheden van
StAB 1 / 2005

22 Milieu
het gebied waarop het plan of project betrekking heeft.’
De rechter kan zich op grond van de beantwoording
door het Hof van vraag 3a (R.o. 43, 44, 45) vinden in
de uitleg van verweerder dat artikel 6, derde lid, eerste
volzin, van de Habitatrichtlijn een getrapte toetsing
meebrengt in die zin, dat eerst dan een passende beoordeling
moet worden gemaakt van de gevolgen van
een plan of project voor een gebied indien – voor zover
hier van belang – dat plan of project significante gevolgen
kan hebben voor zo’n gebied, rekening houdend
met de instandhoudingsdoelstellingen van dat gebied.
De rechter deelt evenwel niet het standpunt van verweerder
dat in dit geval een passende beoordeling in
voornoemde zin niet aan de orde is. Hiertoe overweegt
de rechter als volgt.
Uit de overwegingen van het Hof in r.o. 45 en 49 concludeert
de rechter in de eerste plaats dat een passende
beoordeling moet worden gemaakt indien niet kan
worden uitgesloten dat een activiteit (plan of project)
significante gevolgen heeft voor het gebied. In de tweede
plaats concludeert de rechter dat de vraag of daarvan
sprake is moet worden beantwoord aan de hand
van de vraag of de instandhoudingsdoelstellingen in
gevaar dreigen te worden gebracht. Deze vraag moet
met name worden beoordeeld in het licht van de specifieke
milieukenmerken en omstandigheden van het gebied.
De rechter overweegt op grond van de overwegingen
van het Hof, in samenhang met de doelstellingen van
de Habitatrichtlijn, dat in eerste instantie op verweerder
de last rust om aan te tonen dat de vergunningverlening
voldoet aan de hiervoor genoemde criteria. Deze
criteria zijn, mede gelet op het gewicht van het aan het
Gemeenschapsbeleid ten grondslag liggende voorzorgsbeginsel
om op milieugebied een hoog beschermingsniveau
na te streven, naar voorlopig oordeel zodanig,
dat van verweerder in dit verband mag worden
verlangd dat hij aantoonbaar een zorgvuldige analyse
maakt van de specifieke milieukenmerken en omstandigheden
van het gebied en deze relateert aan de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan.
In dit verband heeft verweerder tot dusver hoofdzakelijk
volstaan met enkele – ter zitting door verzoekster
overigens weersproken – opmerkingen omtrent de
plaats waar de visserij wordt uitgevoerd in relatie tot de
accentgebieden, alsmede een stelling omtrent de soort
vogels die voor hun voedselvoorraad van kokkels afhankelijk
zijn. Een nauwkeurige beschrijving van de
milieukenmerken van het betrokken gebied, en de
voorhanden flora en fauna in relatie tot de plaats waar
wordt gevist, ontbreekt. Ook zijn geen wetenschappelijke
gegevens respectievelijk onderzoeksbevindingen
overgelegd omtrent het verband tussen de doelstellingen
van dit beschermingsgebied en de aanwezigheid
van kokkels. Gezien in het licht van de hiervoor genoemde
aantoon-last, acht de rechter de voorhanden
informatie zoals door verweerder thans op relatief korte
termijn na de vergunningverlening gepresenteerd onvoldoende
om een gefundeerd (voorlopig) oordeel te
vellen over de mate van waarschijnlijkheid waarmee
voornoemde significante gevolgen zullen uitblijven.
Het door verweerder overgelegde rapport van het RIVO
voorziet hierin onvoldoende. Dit technisch gedetailleerde
rapport bevat de bevindingen van een onderzoek
naar de effecten van bodemverstorende visserij op het
bodemleven. Daarbij is de bodem bemonsterd enkele
dagen voor de visserij-activiteiten, korte tijd erna, en
enige maanden later. Op grond van dit onderzoek is opgemerkt
dat mogelijke visserij-effecten gering waren
ten opzichte van de ruimtelijke en temporele fluctuaties
en als conclusie geformuleerd dat er geen substantiële
effecten van de kokkelvisserij zijn vastgesteld. In
het rapport wordt echter ook vermeld dat voortzetting
van de studie aanbeveling verdient, nu het niet mogelijk
is op basis daarvan uitspraken te doen over het effect
van de visserij op de aanwas van kokkels zelf en op
de langer-termijn veranderingen van de totale soortensamenstelling
en diversiteit. Voorts is het onderzoek
beperkt tot een eenmalige bevissing (dus niet in achtereenvolgende
jaren) zonder onderzoek naar mogelijke
meer chronische effecten. De rechter ziet voorts niet
dat in het rapport een relatie wordt gelegd met de omvang
van de vergunning, die in dit geval 150 ton bevisbaar
kokkelvlees (waarvan 40 ton in de accentnatuurgebieden)
vermeldt.
Onder deze omstandigheden moet dit rapport als een
onvoldoende basis voor een beoordeling van langere
termijn-effecten van de visserij op de bodemsoortensamenstelling
en -aanwas worden beschouwd. De rechter
ziet geen reden om een analyse van deze effecten
niet tot het hiervoor beschreven toetsingskader te rekenen.
Daarnaast merkt de rechter op dat ook dit rapport
niet voorziet in nadere informatie over het verband tussen
het bodemleven en de doelstellingen van het beschermingsgebied.
Gelet op het vorenstaande is thans te weinig informatie
voorhanden voor beantwoording van de vraag of er
sprake is van de dreiging dat de instandhoudingsdoel-
StAB 1 / 2005

Milieu
23
stellingen van het betrokken gebied in gevaar worden
gebracht. Naar voorlopig oordeel is dan ook niet voldaan
aan de eis dat op grond van objectieve gegevens
kan worden uitgesloten dat de betrokken activiteit significante
gevolgen heeft voor het gebied. Dit brengt
mee dat ingevolge artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn,
voorafgaande aan het bestreden besluit een
passende beoordeling diende te worden gemaakt van
de gevolgen voor het betrokken gebied, rekening houdend
met de instandhoudingsdoelstellingen van het gebied.
Nu niet is gesteld of gebleken dat verweerder een
passende beoordeling heeft gemaakt, heeft verweerder
de vergunning verleend in strijd met het bepaalde in artikel
6, derde lid, van de Habitatrichtlijn. Dit brengt
mee dat niet buiten twijfel is dat de verleende vergunning
in stand blijft, zodat het bestreden besluit moet
worden geschorst.
05-04
ABRvS 13 oktober 2004 nr. 200400844/1 (GS Limburg)
Casus
Wijziging vergunning ingevolge de Grondwaterwet
voor het onttrekken van grondwater ten behoeve van
de beregening van open teelt. Appellante vreest dat
ten gevolge van verdere daling van de grondwaterstand
de natuurwaarden in het desbetreffende gebied
zullen worden aangetast. Het gebied staat op een
door de Nederlandse regering opgestelde (communautaire)
lijst van (beschermings)gebieden als bedoeld
in artikel 4 van de Habitatrichtlijn; deze lijst die
nog niet is vastgesteld is voorafgaand aan het bestreden
besluit aan de Europese Commissie (EC) toegezonden.
Rechtsvraag
In hoeverre gaat er bescherming uit van deze nog niet
vastgestelde lijst?
Uitspraak
De Afdeling oordeelt dat ten tijde van het bestreden
besluit de bepalingen van artikel 6 Habitatrichtlijn
nog niet golden nu de lijst nog niet was vastgesteld
door de EC. Het beginsel van gemeenschapstrouw
zoals vastgelegd in het EG-Verdrag brengt evenwel
mee dat lidstaten en hun organen zich tot aan het moment
van vaststelling van de lijst door de EC onthouden
van activiteiten die de verwezenlijking van het
door de Habitatrichtlijn voorgeschreven resultaat ernstig
in gevaar zouden kunnen brengen. Verweerder
heeft nagelaten onderzoek te verrichten naar de effecten
van de grondwateronttrekking.
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn) artikel 4
EG-Verdrag artikel 10
Algemene wet bestuursrecht artikel 3:2
1. Procesverloop
Bij besluit van 9 december 2003 heeft verweerder, op
verzoek van [vergunninghouder] de aan hen bij besluit
van 10 april 2001 verleende vergunning als bedoeld in
artikel 14b, eerste lid, aanhef en onder c, van de
Grondwaterwet gewijzigd.
2. Relevante overwegingen
2.1.
(….)
2.2. Appellante betoogt dat verweerder ten onrechte
de onderhavige vergunning heeft verleend, nu de vergunde
uitbreiding van het aantal percelen leidt tot een
verdere daling van de grondwaterstand in het gebied
‘Sarsven en de Banen’. Daardoor zullen volgens haar
de natuurwaarden in het aangemelde gebied verder
worden aangetast. Dit gebied betreft volgens appellante
een prioritair verdrogingsgebied en staat tevens op
de door de Nederlandse regering opgestelde lijst van
Habitatgebieden. Ter zitting heeft appellante, kort
weergegeven, naar voren gebracht dat verweerder dit
laatste heeft miskend. Verweerder heeft niet onderzocht
of vergunningverlening in het onderhavige geval
in overeenstemming is met het krachtens richtlijn
92/43/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen
van 21 mei 1992, inzake de instandhouding
van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna
(Pb L 206; hierna: de Habitatrichtlijn) geldende beschermingsregime,
aldus appellante.
2.2.1. Ingevolge artikel 4, eerste lid, van de Habitatrichtlijn,
voor zover hier van belang, stellen de lidstaten
een lijst van gebieden op, waarop staat aangegeven
StAB 1 / 2005

24 Milieu
welke van bepaalde typen habitats en soorten in die
gebieden voorkomen. De lijst moet binnen drie jaar na
kennisgeving van de richtlijn aan de Commissie worden
toegezonden. Het tweede lid, eerste alinea, bepaalt
dat de Commissie een ontwerp-lijst van gebieden
van communautair belang uitwerkt. De derde alinea
van dit artikellid bepaalt dat de Commissie volgens de
procedure van artikel 21 een lijst van gebieden van
communautair belang vaststelt. Ingevolge het derde lid
dient dit te geschieden binnen zes jaar na kennisgeving
van de richtlijn. Het vierde lid van dit artikel bepaalt
dat de lidstaat gebieden van communautair belang zo
spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen zes jaar, aanwijst
als speciale beschermingszone. Ingevolge het vijfde
lid van dit artikel gelden, zodra een gebied op de in
het tweede lid, derde alinea, bedoelde lijst is geplaatst,
voor dat gebied de bepalingen van artikel 6, tweede,
derde en vierde lid.
In artikel 6, tweede lid, van de Habitatrichtlijn is bepaald
dat de lidstaten passende maatregelen treffen
om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van de natuurlijke
habitats en de habitats van soorten in de speciale beschermingszones
niet verslechtert en er geen storende
factoren optreden voor de soorten waarvoor de zones
zijn aangewezen voor zover die factoren, gelet op de
doelstellingen van de richtlijn, een significant effect
zouden kunnen hebben.
Ingevolge artikel 6, derde lid, voor zover hier van belang,
wordt voor plannen of projecten die afzonderlijk
of in combinatie met andere plannen of projecten significante
gevolgen kunnen hebben voor een speciale beschermingszone
een passende beoordeling gemaakt
van de gevolgen voor het gebied, rekening houdend
met de instandhoudingsdoelstellingen van dat gebied.
De bevoegde instanties mogen slechts toestemming
voor het plan of project geven, nadat zij de zekerheid
hebben verkregen dat het de natuurlijke kenmerken
van dat gebied niet zal aantasten.
In artikel 6, vierde lid, voorzover hier van belang, is bepaald
dat indien een plan of project, ondanks negatieve
conclusies van de beoordeling van de gevolgen voor het
gebied, bij ontstentenis van alternatieve oplossingen,
om dwingende redenen van groot openbaar belang,
met inbegrip van redenen van sociale of economische
aard, toch moet worden gerealiseerd, de lidstaat alle
nodige compenserende maatregelen neemt om te
waarborgen dat de algehele samenhang van Natura
2000 bewaard blijft.
2.2.2. De Afdeling stelt op grond van de stukken en
het verhandelde ter zitting vast dat een aanzienlijk deel
van de in het bestreden besluit weergegeven percelen
in de directe nabijheid van het gebied ‘Sarsven en de
Banen’ is gelegen. Op 19 mei 2003, dus voordat het
bestreden besluit is genomen, is een lijst als bedoeld in
artikel 4, eerste lid, van de Habitatrichtlijn aan de
Commissie toegezonden; daarop staat onder meer het
gebied ‘Sarsven en de Banen’ vermeld. Ten tijde van
het bestreden besluit was de communautaire lijst als
bedoeld in artikel 4, tweede lid, van de Habitatrichtlijn
nog niet vastgesteld, zodat de bepalingen van artikel 6,
tweede, derde en vierde lid, van de Habitatrichtlijn in
zoverre nog niet golden. De Afdeling overweegt dat artikel
10 van het EG-verdrag, waarin het beginsel van
gemeenschapstrouw is neergelegd, gelezen in samenhang
met artikel 249 van het EG-verdrag, echter met
zich brengt dat lidstaten en hun organen zich tot het
moment van vaststelling van de lijst door de Commissie
onthouden van activiteiten die de verwezenlijking
van het door de Habitatrichtlijn voorgeschreven resultaat
ernstig in gevaar zouden kunnen brengen.
Uit de stukken en het verhandelde ter zitting is gebleken
dat verweerder bij het nemen van het bestreden
besluit niet heeft onderzocht of de voorgenomen vergunningverlening
de verwezenlijking van het door de
Habitatrichtlijn voorgeschreven resultaat ernstig in gevaar
zou kunnen brengen. Ook anderszins, zo blijkt uit
hetgeen verweerder ter zitting naar voren heeft gebracht,
heeft hij nagelaten onderzoek te doen naar de
effecten van grondwateronttrekkingen vanaf de desbetreffende
percelen met behulp van mobiele pompinstallaties
op de grondwaterstand in het gebied ‘Sarsven
en de Banen’. De Afdeling overweegt voorts dat, gelet
op de ligging van de desbetreffende percelen ten opzichte
van dit aangemelde gebied, niet is uit te sluiten
dat het onttrekken van grondwater aan de desbetreffende
percelen een significant effect op de natuurwaarden
in het gebied ‘Sarsven en de Banen’ zou kunnen
hebben. Dit mede gelet op een mogelijk ongewenst
cumulatief effect met grondwateronttrekkingen aan elders
in de omgeving gelegen percelen.
Nu verweerder een en ander niet in zijn besluitvorming
heeft betrokken, is het bestreden besluit in strijd met
artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht. Daarin
is bepaald dat het bestuursorgaan bij de voorbereiding
van een besluit de nodige kennis omtrent de relevante
feiten en af te wegen belangen vergaart.
Deze beroepsgrond treft doel.
StAB 1 / 2005

Milieu
25
05-05
ABRvS 20 oktober 2004 nr. 200308425/1 (GS Zuid-
Holland)
Casus
Revisievergunning krachtens de Wm voor een bierbrouwerij.
Appellante heeft bezwaar tegen een voorschrift
waarin is bepaald dat een ongewoon voorval
als bedoeld in 17.1 e.v. Wm binnen vijftien minuten
telefonisch moet worden gemeld bij het bevoegd
gezag.
Rechtsvraag
Kan een dergelijk voorschrift aan de vergunning worden
verbonden?
Uitspraak
De Afdeling oordeelt dat het zich niet verdraagt met
het systeem van de wet indien bij voorschrift nader
wordt vastgelegd binnen welk tijdsbestek moet worden
gemeld. Wat onder ‘zo spoedig mogelijk’ als bedoeld
in artikel 17.2 Wm moet worden verstaan,
hangt af van de concrete omstandigheden.
Wet milieubeheer artikel 17.2
1. Procesverloop
Bij besluit van 13 november 2003 heeft verweerder
krachtens de Wet milieubeheer aan appellante een revisievergunning
als geregeld in artikel 8.4, eerste lid,
van deze wet verleend voor een bierbrouwerij, kantoorcomplex
en haven.
2. Relevante overwegingen
(….)
2.6. Appellante voert aan dat voorschrift B.3 zich niet
verdraagt met bestendige jurisprudentie van de Afdeling.
Zij wijst in het bijzonder op de uitspraak van de
Afdeling van 29 januari 1999, no. E03.96.1543 (AB
1999, 286). Daarbij merkt zij op dat het van de aard
van het ongewone voorval afhangt wat onder ‘zo spoedig
mogelijk’ moet worden verstaan.
2.6.1. Verweerder ziet voorschrift B.3 als nadere invulling
van het in artikel 17.2 van de Wet milieubeheer
bepaalde. Hij beoogt daarmee aan te geven wat hij in
dit geval onder ‘zo spoedig mogelijk’ en ‘het bestuursorgaan’
verstaat en aan wie de melding moet worden
gericht.
2.6.2. Ingevolge artikel 17.1 van de Wet milieubeheer
treft degene die de inrichting drijft, indien zich in een
inrichting een ongewoon voorval voordoet of heeft
voorgedaan, waardoor nadelige gevolgen voor het milieu
zijn ontstaan of dreigen te ontstaan, onmiddellijk
de maatregelen die redelijkerwijs van hem kunnen
worden verlangd, om de gevolgen van die gebeurtenis
te voorkomen of, voorzover die gevolgen niet kunnen
worden voorkomen, zoveel mogelijk te beperken en ongedaan
te maken.
In artikel 17.2 van die wet is voor gevallen als bedoeld
in artikel 17.1 een meldingsplicht voor degene
die de inrichting drijft, opgenomen. Het eerste lid van
dit artikel bepaalt dat degene die een inrichting drijft,
waarin zich een voorval als bedoeld in artikel 17.1
voordoet of heeft voorgedaan, dat voorval zo spoedig
mogelijk meldt aan het bestuursorgaan dat bevoegd is
een vergunning krachtens artikel 8.1 voor een inrichting
te verlenen.
In voorschrift B.3 is bepaald dat meldingen overeenkomstig
artikel 17.2, eerste lid, van de Wet milieubeheer
binnen vijftien minuten telefonisch moeten gebeuren
bij de milieutelefoon van de provincie Zuid-Holland.
2.6.3. De Afdeling overweegt dat hoofdstuk 17 van de
Wet milieubeheer van toepassing is op de inrichting.
Uit artikel 17.2, eerste lid, van de Wet milieubeheer
kan duidelijk worden afgeleid welke verplichting bestaat
voor de drijver van de inrichting wanneer zich een
ongewoon voorval voordoet. Een dergelijk voorval dient
zodra dit mogelijk is te worden gemeld aan het bevoegd
gezag. Anders dan verweerder veronderstelt,
verdraagt het zich hiermee niet indien in een vergunningvoorschrift
nader wordt vastgelegd binnen welk
tijdsbestek een ongewoon voorval moet worden gemeld.
Daarbij merkt de Afdeling op dat het afhankelijk
is van de concrete omstandigheden waaronder het ongewone
voorval zich voordoet wat onder ‘zo spoedig
mogelijk’ moet worden verstaan. Gelet hierop acht de
Afdeling voorschrift B.3 in strijd met het stelsel van de
Wet milieubeheer. Het beroep treft in zoverre doel.
StAB 1 / 2005

26 Milieu
05-06
ABRvS 27 oktober 2004 nr. 200402378/1 (Papendrecht)
Casus
Afwijzing van verzoek om handhavend op te treden
tegen het zonder vergunning krachtens de Wet milieubeheer
stallen van voor personenvervoer bestemde
bussen. Appellante voert aan geluid- en stankhinder
van deze activiteiten te ondervinden.
Rechtsvraag
Is hier sprake van een inrichting in de zin van de Wet
milieubeheer?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat de activiteiten slechts kunnen
worden aangemerkt als inrichting waarop de Wet
milieubeheer van toepassing is, indien deze activiteiten
in bijlage I bij het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer (Ivb) zijn aangewezen. In categorie 1.1,
onder b van het Ivb worden ‘inrichtingen waar verbrandingsmotoren
aanwezig zijn’ aangewezen. Deze categorie
ziet echter op verbrandingsmotoren van – al dan
niet mobiele – installaties die in een inrichting staan
opgesteld en dus niet op verbrandingsmotoren van
voertuigen. Volgt ongegrond verklaring van het beroep.
Wet milieubeheer artikel 1.1, eerste lid
Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer
bijlage I, categorie 1.1, onder b
1. Procesverloop
Bij besluit van 30 juli 2003 heeft verweerder afwijzend
beslist op het verzoek van appellante om handhavend
op te treden tegen de activiteiten van [vergunninghoudster
A] en [vergunninghoudster B] beide
gevestigd op het bedrijventerrein Molenvliet aan de [locatie]
te Papendrecht.
(….)
2. Relevante overwegingen
2.1. Bij besluit van 4 januari 2001 heeft verweerder
aan [vergunninghoudster B] een revisievergunning verleend
als bedoeld in artikel 8.4, eerste lid, van de Wet
milieubeheer voor een transportbedrijf met herstelinrichting
en daarbij behorende voorzieningen. [Vergunninghoudster
B] verhuurt een naastgelegen perceel aan
[vergunninghoudster A] ten behoeve van het stallen
van voor personenvervoer bestemde bussen. [Vergunninghoudster
A] beschikt daartoe niet over een krachtens
de Wet milieubeheer verleende vergunning. Appellante
drijft een inrichting die is gevestigd naast
[vergunninghoudster B] en [vergunninghoudster A].
2.2. Appellante voert aan overlast te ondervinden in de
vorm van geluid- en stankhinder vanwege de activiteiten
van [vergunninghoudster A]. Zij kan zich daarom
niet verenigen met de weigering van verweerder om
handhavend op te treden. Samengevat weergegeven
betoogt appellante primair dat tussen de inrichting van
[vergunninghoudster B] en de activiteiten van [vergunninghoudster
A] zodanige bindingen bestaan dat sprake
is van één inrichting in de zin van artikel 1.1, vierde
lid, van de Wet milieubeheer. Zij stelt dat verweerder
handhavend dient op te treden, omdat de aan [vergunninghoudster
B] verleende revisievergunning geen betrekking
heeft op het stallen van bussen. Evenmin
wordt volgens haar voldaan aan de vergunningvoorschriften
G.34 tot en met G.39 en vindt in strijd met de
vergunning opslag van gevaarlijke gassen in tankwagens
plaats.
Subsidiair betoogt appellante dat de activiteiten van
[vergunninghoudster A] onder categorie 1 en categorie
13 van bijlage I bij het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer (hierna: het Ivb) kunnen worden
geschaard, en dat het Besluit opslag- en transportbedrijven
milieubeheer van toepassing is. Verweerder
miskent volgens haar dat op grond van dit Besluit nadere
eisen kunnen worden gesteld teneinde gevaar en
hinder te voorkomen.
2.3. Verweerder stelt zich op het standpunt dat geen
sprake is van zodanige bindingen dat de activiteiten
van [vergunninghoudster B] en van [vergunninghoudster
A] tezamen als één inrichting in de zin van artikel
1.1, vierde lid, van de Wet milieubeheer dienen te
worden beschouwd. Volgens hem is in dit opzicht geen
sprake meer van overtredingen op grond waarvan hij
bevoegd zou zijn handhavend op te treden.
Verder is verweerder van mening dat de activiteiten van
[vergunninghoudster A] niet onder één van de categorie-
StAB 1 / 2005

Milieu
27
ën van bijlage I bij het Ivb vallen, zodat deze activiteiten
niet kunnen worden aangemerkt als een inrichting
waarop de Wet milieubeheer en het Besluit opslag- en
transportbedrijven milieubeheer van toepassing zijn.
2.4. Ingevolge artikel 1.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer
wordt onder inrichting verstaan: elke door
de mens bedrijfsmatig of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig
was, ondernomen bedrijvigheid die binnen
een zekere begrenzing pleegt te worden verricht.
Ingevolge het derde lid worden bij algemene maatregel
van bestuur categorieën van inrichtingen aangewezen,
die nadelige gevolgen voor het milieu kunnen veroorzaken.
Hieraan is uitvoering gegeven in het Ivb.
Ingevolge het vierde lid van dit artikel – voorzover hier
van belang – wordt elders in deze wet en de daarop berustende
bepalingen onder inrichting verstaan een inrichting,
behorende tot een categorie die krachtens het
derde lid is aangewezen. Daarbij worden als één inrichting
beschouwd de tot eenzelfde onderneming of instelling
behorende installaties die onderling technische,
organisatorische of functionele bindingen hebben en in
elkaars onmiddellijke nabijheid zijn gelegen.
2.5. De Afdeling stelt op basis van de stukken en het
verhandelde ter zitting vast dat geen sprake is van
enige organisatorische binding tussen de twee bedrijven.
Tussen [vergunninghoudster B] en [vergunninghoudster
A] bestaat slechts een huurovereenkomst
aangaande het gebruik van een perceel. De exploitatie
van het bedrijf van [vergunninghoudster B] vindt afzonderlijk
van de door [vergunninghoudster A] verrichte
activiteiten plaats en omgekeerd is dat eveneens het
geval. Evenmin is gebleken van technische of functionele
bindingen waaraan in dit kader betekenis moet
worden gehecht. Dat de bussen van [vergunninghoudster
A] gebruik maken van dezelfde toegangsweg
als die waarvan [vergunninghoudster B] gebruik
maakt, acht de Afdeling op zichzelf van onvoldoende
betekenis om te concluderen dat sprake is van één inrichting.
Bovendien staat vast dat deze toegangsweg
een openbare weg is waarvan ook derden gebruik kunnen
maken. Voorts blijkt uit de stukken dat werknemers
van [vergunninghoudster A] voorheen gebruik
maakten van binnen de inrichting van [vergunninghoudster
B] aanwezige faciliteiten, waaronder een kantine,
doch dat [vergunninghoudster A] thans beschikt
over een eigen chauffeurskantine en kantoor op het
door haar gehuurde perceel.
Gelet hierop heeft verweerder terecht de activiteiten in
de inrichting van [vergunninghoudster B] en de door
[vergunninghoudster A] verrichte activiteiten niet tezamen
als één inrichting als bedoeld in artikel 1.1, vierde
lid, van de Wet milieubeheer aangemerkt. Het beroep
treft in zoverre dan ook geen doel.
2.6. Ten aanzien van de inrichting van [vergunninghoudster
B] is de Afdeling niet gebleken van overtredingen
op grond waarvan verweerder bevoegd zou zijn
om handhavend op te treden. De door appellante genoemde
voorschriften G.34 tot en met G.39 hebben
betrekking op het opstellen van een bedrijfsnoodplan.
Vast is komen te staan dat een dergelijk bedrijfsnoodplan
is opgesteld en door verweerder is goedgekeurd.
De Afdeling acht voorts, mede gelet op het verhandelde
ter zitting, onvoldoende aannemelijk gemaakt dat
ten tijde van het bestreden besluit in strijd met de aan
[vergunninghoudster B] verleende revisievergunning
sprake is geweest van opslag van gassen als waterstof
in tankwagens op het terrein van [vergunninghoudster
B]. Derhalve slaagt ook in zoverre het beroep niet.
2.7. Ten aanzien van de activiteiten van [vergunninghoudster
A] overweegt de Afdeling als volgt.
2.7.1. De Afdeling is van oordeel dat de activiteiten
van [vergunninghoudster A] moeten worden aangemerkt
als een door de mens bedrijfsmatig of in een omvang
alsof zij bedrijfsmatig was, ondernomen bedrijvigheid
die binnen een zekere begrenzing pleegt te
worden verricht als bedoeld in artikel 1.1, eerste lid,
van de Wet milieubeheer. Deze activiteiten kunnen
echter slechts worden aangemerkt als inrichting waarop
de Wet milieubeheer van toepassing is, indien zij in
bijlage I bij het Ivb zijn aangewezen.
2.7.2. Volgens appellante is categorie 13.1, onder a,
sub 3, van bijlage I bij het Ivb van toepassing. Die categorie
wijst, voorzover hier van belang, inrichtingen
voor het onderhouden, repareren en reinigen van motorvoertuigen
aan.
De Afdeling stelt vast dat de activiteiten van [vergunninghoudster
A] hoofdzakelijk bestaan uit het parkeren
van bussen. Het is niet aannemelijk gemaakt dat daarnaast
– zoals appellante betoogt – onderhoud, reparatie
of reiniging plaatsvindt in een zodanige omvang dat
sprake zou zijn van een inrichting als bedoeld in categorie
13.1, onder a, sub 3.
StAB 1 / 2005

28 Milieu
2.7.3. Verder wijst appellante op categorie 1.1, onder
b. Deze categorie wijst, voorzover hier van belang, inrichtingen
waar verbrandingsmotoren aanwezig zijn
aan. Deze categorie is volgens appellante van toepassing,
omdat de op het terrein van [vergunninghoudster
A] geparkeerde bussen zijn voorzien van een verbrandingsmotor.
De Afdeling deelt deze opvatting niet. Anders dan uit
de door partijen genoemde uitspraak van de Afdeling
van 3 november 2000, nr. 200000164/2 (AB 2001,
75), zou kunnen worden afgeleid, heeft categorie 1.1,
onder b, geen betrekking op verbrandingsmotoren van
voertuigen. Deze categorie ziet op verbrandingsmotoren
van – al dan niet mobiele – installaties die in een
inrichting staan opgesteld. In dit verband vereist artikel
5.1, eerste lid, onder f, van het Ivb uitsluitend dat in
een vergunningaanvraag het motorisch vermogen van
de tot de inrichting behorende installaties wordt vermeld,
en niet dat van voertuigen.
Het aanwezig zijn van een motorvoertuig kan dan ook
niet op basis van categorie 1.1, onder b, van bijlage I
bij het Ivb een inrichting doen ontstaan waarop de Wet
milieubeheer van toepassing is. Daarvoor is een specifieke
aanwijzing in een andere categorie nodig, zoals
bijvoorbeeld is vervat in categorie 13.1, onder b. Daarin
zijn terreinen waar, kort weergegeven, drie of meer
vrachtwagens worden geparkeerd aangewezen. Het Ivb
bevat niet een vergelijkbare bepaling voor terreinen
waar – zoals hier – bussen worden geparkeerd.
2.7.4. Gezien het voorgaande, en nu ook overigens
niet is gebleken dat de activiteiten van [vergunninghoudster
A] onder één van de categorieën van bijlage I
bij het Ivb vallen, heeft verweerder terecht geoordeeld
dat er geen sprake is van een inrichting waarop de Wet
milieubeheer of het Besluit opslag- en transportbedrijven
milieubeheer van toepassing is. Hij heeft dan ook
terecht geconcludeerd dat er op dit punt geen sprake
kan zijn van overtredingen waartegen handhavend zou
kunnen worden opgetreden.
2.8. Het beroep is ongegrond.
Annotatie
1. Appellante heeft B en W verzocht om handhavend
op te treden tegen het zonder vergunning stallen van
bussen op een naburig perceel. B en W zijn van mening
dat geen sprake is van een Wm-inrichting en dat
zij dientengevolge niet bevoegd zijn tot handhaving.
Appellante betwist dit uiteraard en gaat daarbij voor
twee ankers liggen. In de eerste plaats betoogt zij dat
het stallen van de bussen, dat plaatsvindt op een terrein
dat wordt gehuurd van een naastgelegen bedrijf,
één inrichting vormt met datzelfde bedrijf. Subsidiair
stelt zij dat sprake is van activiteiten in de zin van categorie
1.1 sub b en categorie 13.1 sub a van bijlage I
bij het Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer
(Ivb) en dat mitsdien het Besluit opslag- en transportbedrijven
milieubeheer – een vergunningplichtvervangende
AMvB op grond van artikel 8.40 Wm – van
toepassing is. Beide betogen falen echter.
2. Als één inrichting worden beschouwd de tot eenzelfde
onderneming of instelling behorende installaties
die onderling technische, organisatorische of functionele
bindingen hebben en in elkaars onmiddellijke nabijheid
zijn gelegen (artikel 1.1 lid 4 Wm). Aan het nabijheidsvereiste
is wel voldaan, maar van enige vorm
van bindingen tussen de twee ondernemingen is geen
sprake. Dat het terrein waarop de bussen worden gestald,
gehuurd wordt van het naburige bedrijf, doet niet
terzake, evenmin als de gedeelde toegangsweg nu
deze deel van de openbare weg is.
3. Interessanter is het tweede argument, namelijk
dat de geparkeerde bussen vanwege hun verbrandingsmotoren
onder het bereik van categorie 1.1 van
bijlage I bij het Ivb zouden vallen. De Afdeling deelt dit
standpunt niet, wat in lijn is met Vz. ABRvS 22 juli
2004 (StAB 04-127 m.nt. Hans-Paul Nijhoff) en met
eerdere uitspraken van de Afdeling waarin bussen en
andere voertuigen van deze categorie werden uitgezonderd
(zie bijvoorbeeld ABRvS 3 november 2000, AB
2001, 75 m.nt. V.M.Y. van ’t Lam en de in de noot bij
deze uitspraak genoemde jurisprudentie). In die eerdere
uitspraken ging het steeds om voertuigen die slechts
tijdelijk ergens aanwezig waren: auto’s in een tippelzone,
bussen op een busstation. De rechter oordeelde
dat dan onderdeel 1.2 van categorie 1 van toepassing
was (verbrandingsmotoren die tijdelijk in een bepaalde
omgeving aanwezig zijn blijven voor de toepassing van
categorie 1 buiten beschouwing). Daarop is wel het
een en ander af te dingen. Zowel Van ’t Lam als Nijhoff
StAB 1 / 2005

Milieu
29
betogen dat de milieubelasting door de weliswaar
steeds wisselende, maar niettemin (bijna) voortdurend
aanwezige voertuigen geenszins tijdelijk was en dat dus
met evenveel kracht van argumenten zou kunnen worden
gesteld dat categorie 1.1 wél van toepassing was
(Van ’t Lam maakt een aardige vergelijking: ‘Binnen een
veehouderij wordt het milieubelastend effect toch ook
niet steeds door dezelfde dieren veroorzaakt?’). Bovendien
is de uitzondering blijkens de toelichting bij het Ivb
vooral bedoeld voor verbrandingsmotoren die korte tijd
en eenmalig binnen een bepaalde omgeving aanwezig
zijn. In de onderhavige uitspraak gebruikt de Afdeling
een ander argument, dat mijns inziens overtuigender
is. In de jurisprudentie tot nu toe was steeds het argument
dat de voertuigen slechts tijdelijk ter plaatse
waren; dat kon bij een stalling voor bussen toch moeilijk
worden volgehouden. De Afdeling komt echter tot
de meer algemene conclusie dat categorie 1.1 sub b
geen betrekking heeft op verbrandingsmotoren van
voertuigen, dus los van de vraag of deze al dan niet tijdelijk
ter plaatse aanwezig zijn. Zij baseert zich daarbij
op artikel 5.1 lid 1 sub f Ivb, dat van de aanvrager alleen
gegevens verlangt over het motorisch vermogen
van de tot de inrichting behorende installaties, níet dat
van voertuigen. Daar is wel iets voor te zeggen, vooral
omdat voertuigen naar hun aard niet permanent in de
inrichting aanwezig zijn, zeker niet met continu draaiende
motor (ook de bussen in onderhavige zaak staan
met uitgeschakelde motor geparkeerd), en bovendien
gemakkelijker te vervangen zijn door exemplaren met
een afwijkend motorisch vermogen; vergunningverlening
dienaangaande is dus wat vreemd. Het lijkt mij
overigens dat deze inperking van het begrip installatie
dan ook voor het begrip installatie uit artikel 1.1 lid 4
Wm heeft te gelden.
De tweede categorie waarop appellante zich beroept,
categorie 13, biedt evenmin soelaas. Categorie 13.1
sub a ziet alleen op inrichtingen waarin voertuigen
worden vervaardigd, onderhouden, gerepareerd, verkocht,
verhuurd enzovoort. Het enkele parkeren van
voertuigen valt weliswaar onder categorie 13.1 sub b,
maar die categorie is alleen van toepassing op motorvoertuigen
bestemd voor goederenvervoer (dus wel
vrachtwagens, maar geen bussen). Doordat de activiteit
in kwestie onder geen enkele categorie uit het Ivb
valt, is geen sprake van een inrichting in de zin van de
Wm (ook al is wel degelijk sprake van een bedrijfsmatig
ondernomen bedrijvigheid die binnen een zekere
begrenzing pleegt te worden verricht, vgl. artikel 1.1 lid
1 Wm). Hierdoor is het Besluit opslag- en transportbedrijven
evenmin van toepassing.
4. Een vraag die nog zou kunnen worden opgeworpen
is of dit geen leemte in de wet is. Categorie 13.1
sub b Ivb ziet alleen op motorvoertuigen bestemd voor
het vervoer van goederen, terwijl de AMvB ook uitdrukkelijk
op voertuigen voor personenvervoer van toepassing
is. Zo luidt artikel 2 lid 1 van het Besluit: ‘Dit
besluit is van toepassing op een inrichting die uitsluitend
of in hoofdzaak bestemd is voor: a. (…) of b. het
parkeren, stallen of verhuren van voor het vervoer van
mensen of goederen over de weg bestemde motorvoertuigen,
gelede motorvoertuigen, aanhangwagens of caravans.’
Bussen zouden hier ook onder kunnen worden
gebracht. De toelichting bij het Besluit spreekt in relatie
tot personenvoertuigen echter uitsluitend over
‘zelfstandige parkeergarages’. Ik vermoed dan ook dat
de wetgever het parkeren van bussen niet via de Wm
heeft willen reguleren.
Aletta Blomberg
05-07
ABRvS 10 november 2004 nr. 200304823/1 (Beuningen)
Casus
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een pluimveeopfokbedrijf. Appellanten betogen
dat het vergunde stalsysteem niet is aan te merken
als best beschikbare techniek in de zin van de IPPCrichtlijn
alsmede dat sprake is van een belangrijke
toename van de ammoniakemissie.
Rechtsvragen
Biedt de Wet ammoniak en veehouderij (Wav) ruimte
om het beoordelingskader van de IPPC-richtlijn toe te
passen? Is het beoordelingskader van de IPPC-richtlijn
in voldoende mate toegepast?
StAB 1 / 2005

30 Milieu
Uitspraak
ad 1) Artikel 3, eerste en derde lid Wav biedt ruimte
om met toepassing van die wet een vergunning te verlenen
met inachtneming van emissiegrenswaarden,
parameters en gelijkwaardige technische maatregelen,
die zijn gebaseerd op de beste beschikbare technieken
(IPPC-beoordelingskader). Om er voor te zorgen
dat aan de bepalingen van de IPPC-richtlijn
effect toekomt, dient het bevoegd gezag van deze
ruimte gebruik te maken.
ad 2) Verweerder heeft uitsluitend rekening gehouden
met het beoordelingskader van de IPPC-richtlijn voor
wat betreft de ammoniakemissie. Voor het overige is
geen rekening gehouden met het beoordelingskader
van de IPPC-richtlijn. Wat betreft de ammoniakemissie
heeft verweerder verzuimd om rekening te houden
met de bestaande toestand van het milieu (de heersende
depositie) alsmede met de redelijkerwijs te verwachten
ontwikkelingen in de inrichting of het gebied
waarin de inrichting is gelegen.
EG-richtlijn 96/61 artikel 9, vierde lid
Wet ammoniak en veehouderij artikel 3, eerste en
derde lid
Wet milieubeheer artikel 8.8, eerste lid onder a en c
1. Procesverloop
Bij besluit van 1 juli 2003 heeft verweerder krachtens
de Wet milieubeheer aan [vergunninghouder] een revisievergunning
als geregeld in artikel 8.4, eerste lid, van
deze wet verleend voor een pluimveeopfokbedrijf.
(….)
2. Relevante overwegingen
2.1. Bij het bestreden besluit is vergunning verleend
voor het houden van 103.000 opfokhennen van legrassen
en 49 schapen. Eerder is op 12 juli 1994 voor
deze inrichting een revisievergunning krachtens de
Hinderwet verleend. Verder heeft vergunninghouder op
30 mei 2000 een melding ingevolge artikel 8.19 Wet
milieubeheer (oud) gedaan.
2.2.
(….)
2.3.
(….)
2.4. Appellanten betogen dat het bij het bestreden besluit
vergunde stalsysteem niet is aan te merken als
best beschikbare techniek als bedoeld in artikel 9, vierde
lid, van de Richtlijn 96/61/EG van de Raad van de
Europese Unie van 24 september 1996 inzake geïntegreerde
preventie en bestrijding van verontreiniging
(hierna: de IPPC-richtlijn).
2.4.1.
(….)
2.4.2.
(….)
2.4.3. In haar uitspraak van 7 april 2004, no.
200206430/1, heeft de Afdeling bepaald dat artikel
8.11, derde lid, van de Wet milieubeheer de ruimte
biedt om een vergunning te verlenen met inachtneming
van emissiegrenswaarden, parameters en gelijkwaardige
technische maatregelen, die zijn gebaseerd op de
best beschikbare technieken. Volgens artikel 3, eerste
lid, van de Wet ammoniak en veehouderij betrekt het
bevoegd gezag bij beslissingen inzake de vergunning
voor de oprichting of verandering van een veehouderij
de gevolgen van ammoniakemissie uit de tot de veehouderij
behorende dierenverblijven uitsluitend op de
wijze die is aangegeven bij of krachtens de artikelen 4
tot en met 7. Volgens artikel 3, derde lid, van de Wet
ammoniak en veehouderij geldt het eerste lid niet voor
voorschriften die worden gesteld met toepassing van
de artikelen 8.11, 8.44, 8.45 en 8.46 van de Wet milieubeheer.
Deze bepaling biedt aldus ruimte om met
toepassing van de Wet ammoniak en veehouderij een
vergunning te verlenen met inachtneming van emissiegrenswaarden,
parameters en gelijkwaardige technische
maatregelen, die zijn gebaseerd op de best beschikbare
technieken. Om er voor te zorgen dat aan de
bepalingen van de IPPC-richtlijn effect toekomt, dient
het bevoegd gezag van deze ruimte gebruik te maken.
2.4.4.
(….)
2.4.5. De in het geding zijnde vergunning heeft betrekking
op een intensieve pluimveehouderij als bedoeld in
de IPPC-richtlijn. De bestaande inrichting heeft een capaciteit
van 75.000 plaatsen. De uitbreiding van de inrichting
heeft een capaciteit van 28.000 plaatsen. Nu
in de onderhavige inrichting een capaciteit van meer
StAB 1 / 2005

Milieu
31
dan 40.000 plaatsen heeft, valt de inrichting, gelet op
artikel 1 van de IPPC-richtlijn in samenhang bezien
met categorie 6.6 van bijlage I behorende bij deze
richtlijn onder de werkingssfeer van de IPPC-richtlijn.
Verder stelt de Afdeling vast dat in het onderhavige
geval sprake is van een bestaande installatie als bedoeld
in artikel 2, aanhef en onder 4, van de IPPCrichtlijn.
De verandering waarvoor bij het bestreden besluit vergunning
is verleend ziet op de uitbreiding van de inrichting
met 28.000 plaatsen. Het veranderen van een
reeds bestaande inrichting valt onder het toepassingsbereik
van artikel 12, tweede lid, van de IPPC-richtlijn.
Nu de genoemde uitbreiding gevolgen kan hebben voor
het milieu, kan deze verandering van de inrichting worden
aangemerkt als een wijziging van de exploitatie als
bedoeld in artikel 2, aanhef en onder 10, onder a, van
de IPPC-richtlijn.
De bestaande inrichting heeft een capaciteit van
75.000 plaatsen. Bij het bestreden besluit is er vergunning
verleend voor een capaciteit van in totaal
103.000 plaatsen, waarbij, zoals eerder is weergegeven,
de uitbreiding betrekking heeft op 28.000 plaatsen.
Deze toename in de productiecapaciteit leidt naar
het oordeel van de Afdeling tot negatieve milieueffecten,
nu tevens het totaal aan emissies ten opzichte van
de bestaande situatie substantieel toeneemt. Gelet
hierop kan naar het oordeel van de Afdeling niet worden
staande gehouden dat voornoemde wijziging van
de exploitatie van de installatie en de daarmee samenhangende
negatieve milieueffecten als niet-significant
kunnen worden aangemerkt. Gezien het voorgaande is
er in het onderhavige geval sprake van een belangrijke
wijziging in de exploitatie van de installatie als bedoeld
in artikel 2, aanhef en onder 10, onder b, van de IPPCrichtlijn
die, gelet op artikel 12, tweede lid, van deze
richtlijn, niet mag geschieden zonder overeenkomstig
deze richtlijn vergund te zijn. Dit houdt in dat het in artikel
9, derde en vierde lid, van de IPPC-richtlijn opgenomen
beoordelingskader in het onderhavige geval van
toepassing is.
Gelet op de stukken en het verhandelde ter zitting heeft
verweerder bij het nemen van het bestreden besluit alleen
wat betreft de ammoniakemissie vanwege de inrichting
rekening gehouden met het beoordelingskader
van de IPPC-richtlijn. Voor het overige heeft verweerder
bij het nemen van het bestreden besluit geen blijk
gegeven rekening te hebben gehouden met het beoordelingskader
van de IPPC-richtlijn. Het bestreden besluit
is dan ook genomen in strijd met artikel 8.11,
derde lid, van de Wet milieubeheer.
2.5. Appellanten betogen dat als gevolg van het bestreden
besluit de ammoniakemissie vanwege de inrichting
toeneemt van 1500 kg NH3 per jaar tot 3964,3
kg NH3 per jaar, hetgeen als een belangrijke toename
van de ammoniakverontreiniging moet worden beschouwd.
2.5.1. Ingevolge artikel 6, tweede lid, van de Wet ammoniak
en veehouderij wordt, indien geen van de tot
de veehouderij behorende dierenverblijven geheel of
gedeeltelijk zijn gelegen in een kwetsbaar gebied, dan
wel in een zone van 250 meter rond een zodanig gebied,
een vergunning voor het veranderen van een veehouderij
geweigerd, indien de veehouderij onder de
reikwijdte van de IPPC-richtlijn valt, en de toename
van de ammoniakemissie uit de dierenverblijven als gevolg
van de uitbreiding een belangrijke toename van de
verontreiniging veroorzaakt.
Ingevolge artikel 2, derde lid, van de IPPC-richtlijn, gelezen
in samenhang met categorie 6.6 van Bijlage I
van de IPPC-richtlijn, voorzover relevant, geldt voor de
toepassing daarvan voor installaties voor intensieve
pluimveehouderij een drempelwaarde van meer dan
40.000 plaatsen voor pluimvee.
2.5.2. De Afdeling stelt vast dat geen tot de inrichting
behorend dierenverblijf geheel of gedeeltelijk is gelegen
in een kwetsbaar gebied, dan wel in een zone van 250
meter rond een zodanig gebied. Niet in geding is dat in
de inrichting meer dan 40.000 plaatsen voor pluimvee
aanwezig zijn, waardoor de inrichting onder de reikwijdte
van artikel 6, tweede lid, van de Wet ammoniak
en veehouderij valt.
De Afdeling overweegt dat uit de parlementaire stukken
van de totstandkoming van de Wet ammoniak en
veehouderij – de nota naar aanleiding van het verslag
(Tweede Kamer, 2001-2002, 27 836, nr. 5, p. 29) –
blijkt dat bij de toetsing of sprake is van een belangrijke
verontreiniging naar analogie van artikel 8.8 van de
Wet milieubeheer rekening dient te worden gehouden
met de bestaande toestand van het milieu (de heersende
depositie), de gevolgen voor het milieu (depositie)
die de inrichting kan veroorzaken, alsmede met de met
betrekking tot de inrichting en het gebied waar de inrichting
zal zijn of is gelegen en met redelijkerwijs te
StAB 1 / 2005

32 Milieu
verwachten ontwikkelingen die van belang zijn met het
oog op de bescherming van het milieu.
Uit de stukken en het verhandelde ter zitting is gebleken
dat verweerder bij de beoordeling of de toename
van de ammoniakemissie uit de dierenverblijven als
gevolg van de uitbreiding een belangrijke toename van
de verontreiniging tot gevolg heeft, de toets heeft toegepast
die voorheen onder de werking van de Interimwet
ammoniak en veehouderij werd uitgevoerd. Hierbij
heeft verweerder beoordeeld in hoeverre de
uitbreiding van ammoniakemissie vanwege de inrichting
nadelige gevolgen heeft voor het nabijgelegen
voor verzuring gevoelig gebied, waarbij uitsluitend is
gekeken naar de ammoniakdepositie die de inrichting
reeds op het voor verzuring gevoelige gebied veroorzaakt
en de toename hiervan na de vergunde uitbreiding.
De Afdeling stelt allereerst vast dat verweerder zich
terecht op het standpunt heeft gesteld dat beoordeeld
moet worden wat de gevolgen van de toename
van ammoniakemissie zijn voor het nabijgelegen gebied.
De Afdeling is echter van oordeel dat, mede
gelet op de parlementaire stukken, voor de beoordeling
of sprake is van een belangrijke toename van de
verontreiniging niet volstaan kan worden met een
toets die voorheen onder de werking van de Interimwet
ammoniak en veehouderij werd verricht, maar
eveneens rekening dient te worden gehouden met de
bestaande toestand van het milieu, alsmede met de
met betrekking tot de inrichting en het gebied waar
de inrichting zal zijn of is gelegen en met redelijkerwijs
te verwachten ontwikkelingen die van belang
zijn met het oog op de bescherming van het milieu.
Nu het onderzoek voorafgaande aan het nemen van
het bestreden besluit het een en ander buiten beschouwing
heeft gelaten, is het besluit genomen in
strijd met artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht,
dat vereist dat een besluit zorgvuldig wordt
voorbereid.
(….)
05-08
Vz ABRvS 12 november 2004 nr. 200407317/1 en
200407317/2 (waterschap Hunze en Aa’s)
Casus
Vergunning krachtens de Wvo voor het lozen van afvalwater
op het gemeentelijke rioolstelsel. Appellante
heeft bezwaren tegen de in de vergunning opgenomen
verplichting om eenmaal per kwartaal de hoeveelheid
en samenstelling van het afvalwater te
meten en te bemonsteren. Daarbij stelt zij dat analyseresultaten
aantonen dat zij reeds voldoet aan de
normstelling en slechts een eenmalig onderzoek van
haar kan worden verlangd. Overige metingen zouden
behoren tot de handhavingstaak van het bevoegd
gezag.
Rechtsvraag
Onder welke omstandigheden kunnen herhalingsmetingen
worden verlangd?
Uitspraak
De voorzitter is van oordeel dat artikel 8.12, derde lid
van de Wet milieubeheer zich in beginsel niet verzet
tegen een controlevoorschrift met een frequentie
zoals door de betreden vergunning vereist, indien een
eenmalige meting niet voldoende is om vast te stellen
of aan de normstelling wordt voldaan. In dit geval kan
door het verrichten van een eenmalige meting niet
exact worden vastgesteld of aan de normen wordt voldaan.
Wet milieubeheer artikel 8.12
1. Procesverloop
Bij besluit van 15 juli 2004 heeft verweerder krachtens
de Wet verontreiniging oppervlaktewateren vergunning
onder voorschriften aan appellante verleend
voor het lozen van huishoudelijk afvalwater, hemelwater
en bedrijfsafvalwater op het gemeentelijke rioolstelsel.
(….)
2. Relevante overwegingen
2.1. De bij het bestreden besluit verleende vergunning
heeft betrekking op het lozen van onder meer bedrijfsafvalwater
op het gemeentelijk rioolstelsel vanaf een
bedrijf ten behoeve van het vervaardigen van aardewerk.
Het bedrijfsafvalwater is afkomstig van de kleien
gipsafdeling, de decoratie- en glazuurafdeling, het
bedrijfslaboratorium en de zeefdrukkerij.
StAB 1 / 2005

Milieu
33
2.2.
(….)
2.3. Appellante voert aan dat verweerder ten onrechte
de in voorschrift 11 genoemde controleverplichting aan
de vergunning heeft verbonden, nu zij reeds voldoet
aan de in de voorschriften 8 en 9 gestelde eisen betreffende
de hoeveelheden van bepaalde stoffen die het
bedrijfsafvalwater bij de controle- dan wel meetvoorziening
maximaal mag bevatten. Dit wordt volgens
haar aangetoond in de bij de door haar ingebrachte bedenkingen
gevoegde analyseresultaten van 18 mei
1999, 10 augustus 1999, 16 december 1999, 20 februari
2002 en 6 september 2002. Verder betoogt zij
dat verweerder slechts een eenmalig onderzoek van
haar kan verlangen naar de vraag of er overeenkomstig
de vergunning wordt geloosd. Overige metingen behoren
tot de handhavingstaak van het bevoegd gezag,
aldus appellante.
2.3.1. Ingevolge voorschrift 11, eerste lid, behorende
bij de vergunning, moeten de hoeveelheid en samenstelling
van het te lozen bedrijfsafvalwater door of vanwege
vergunninghouder eenmaal per kwartaal door
representatieve meting en bemonstering worden gecontroleerd
en geregistreerd. Deze controle betreft de hoeveelheid
te lozen afvalwater per etmaal en de analyse
van de in de daarbij behorende tabel weergegeven parameters,
met inachtneming van de daarbij aangegeven
frequentie en wijze van meting en bemonstering.
Ingevolge het tweede lid van dit voorschrift dienen de
meet- en analyseresultaten binnen een maand na bemonstering
aan het dagelijks bestuur te worden verstrekt.
Ingevolge het derde lid van dit artikel kan, indien blijkt
uit onderzoeksresultaten dat met een lagere onderzoeksfrequentie,
dan wel een geringer aantal parameters/stoffen
kan worden volstaan, het dagelijks bestuur
op een daartoe strekkend verzoek aldus besluiten.
2.3.2. De Voorzitter stelt voorop dat appellante de
rechtmatigheid van de in de voorschriften 8 en 9 gestelde
waarden voor bepaalde stoffen die het bedrijfsafvalwater
bij de controle- dan wel meetvoorziening
maximaal mag bevatten, niet heeft betwist, zodat in
deze procedure wordt uitgegaan van de juistheid van
deze waarden.
Voorts overweegt de Voorzitter dat artikel 8.12, derde
lid, van de Wet milieubeheer zich in beginsel niet verzet
tegen een controlevoorschrift met een frequentie
zoals voorschrift 11, eerste lid, verlangt. Een dergelijke
controlefrequentie kan onder omstandigheden nodig
zijn om, zoals artikel 8.12, derde lid, van de Wet milieubeheer
voorschrijft, te bepalen of aan de doelvoorschriften
wordt voldaan. Een dergelijke omstandigheid
doet zich onder andere voor indien, gelet op de samenstelling
van de lozing, een eenmalige meting niet voldoende
is om vast te stellen of daadwerkelijk aan deze
doelvoorschriften wordt voldaan. De omstandigheid
dat ook door verweerder uit hoofde van zijn handhavingstaak
kan worden gecontroleerd of de aan de vergunning
verbonden doelvoorschriften zullen worden
nageleefd, doet daar in een dergelijke omstandigheid
niet aan af.
De Voorzitter stelt vast dat in bijlage 9 bij de vergunningaanvraag
van 28 november 2003, welke onderdeel
uitmaakt van het bestreden besluit, een overzicht
is gegeven van voor het productieproces van aardewerk
benodigde grond- en hulpstoffen. In dit overzicht is
onder meer weergegeven dat op de glazuurafdeling en
het bedrijfslaboratorium de hoeveelheid benodigde
kleurstoffen, zijnde een grondstof, in totaal 5.700 kg
groot is. Van ongeveer 2.500 kg van deze kleurstoffen
is niet duidelijk wat de exacte waarden van de in voorschrift
8 genoemde parameters is. Tevens is uit de
stukken gebleken dat met name de in de zeefdrukkerij
gebruikte hulpstoffen aan wijzigingen onderhevig zijn.
Als gevolg van het vorenstaande kan bij het lozen van
het bedrijfsafvalwater, dat deels van deze bedrijfsonderdelen
afkomstig is, op grond van de vergunningaanvraag
en door het verrichten van slechts een eenmalige
meting niet exact worden vastgesteld of
uiteindelijk bij het lozen daarvan aan de in de voorschriften
8 en 9 gestelde waarden voor de daarin genoemde
parameters ook daadwerkelijk kan worden
voldaan. Reeds daarom heeft verweerder naar het oordeel
van de Voorzitter zich in redelijkheid op het standpunt
kunnen stellen dat de in voorschrift 11 opgenomen
controlefrequentie in het belang van de
bescherming van het oppervlaktewater is.
De omstandigheid dat, zoals appellante stelt, uit de
eerdere analyseresultaten door verweerder kan worden
afgeleid dat aan de gestelde normen kan worden voldaan,
doet – nog los van de omstandigheid dat in deze
analyseresultaten niet alle in voorschrift 11, eerste lid,
weergegeven parameters zijn geanalyseerd – daaraan
niet af, aangezien deze verplichting tot doel heeft te
controleren of de lozing van bedrijfsafvalwater, wan-
StAB 1 / 2005

34 Milieu
neer deze eenmaal in overeenstemming met de vergunning
plaatsvindt, ook daadwerkelijk aan de in de voorschriften
8 en 9 gestelde eisen kan voldoen.
Het beroep treft in zoverre geen doel.
05-09
ABRvS 24 november 2004 nr. 200403656/1 (Elburg)
Casus
Vergunning krachtens de Wet milieubeheer voor een
stoeterij. Appellanten stellen geluidsoverlast te ondervinden
vanwege het aan- en afrijden van bezoekers
van de inrichting en zijn van mening dat in de vergunning
een voorschrift terzake van de te volgen rijroute
moet worden opgenomen.
Rechtsvraag
Kan worden bepaald dat bezoekers van de inrichting
een bepaalde rijroute moeten volgen?
Uitspraak
De Afdeling is van oordeel dat het voorschrijven van
een rijroute betrekking heeft op het gebruik van de
openbare weg door bezoekers van de inrichting. De
maatregelen die vergunninghouder zou moeten treffen
om te kunnen voldoen aan een dergelijk voorschrift behoren
niet tot zijn bevoegdheid en vallen derhalve buiten
de reikwijdte van de Wet milieubeheer.
Wet milieubeheer artikel 8.11, derde lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 23 maart 2004 heeft verweerder krachtens
de Wet milieubeheer aan [vergunninghouder] een
vergunning verleend voor het oprichten en in werking
hebben van een stoeterij.
2. Relevante overwegingen
2.1. De bij het bestreden besluit verleende vergunning
heeft betrekking op een stoeterij voor het houden van
40 volwassen pony’s ouder dan 3 jaar en 20 pony’s in
de opfok jonger dan 3 jaar.
2.2. (….)
2.3. (….)
2.4. (….)
2.5. Appellanten stellen zich op het standpunt dat verweerder
ten onrechte de aangevraagde in- en uitrit aan
de Grevensweg heeft vergund. Het gebruik van deze inen
uitrit leidt volgens appellanten tot onaanvaardbare
geluidoverlast en milieuhinder, nu bezoekers van de inrichting
door het gebruik van deze in- en uitrit een andere
rijroute zullen kiezen dan waarvan in het bestreden
besluit is uitgegaan. Verweerder heeft volgens
appellanten ten onrechte nagelaten in het bestreden
besluit een voorschrift terzake van de te volgen rijroute
opgenomen. Bovendien is er volgens appellanten een
reeds bestaande ontsluitingsmogelijkheid voor de inrichting
aan de zijde van Klarenbeek, welke veel minder
hinder met zich brengt.
2.5.1. Bij de beoordeling van de door de inrichting te
veroorzaken indirecte geluidhinder heeft verweerder de
circulaire ‘Geluidhinder veroorzaakt door het wegverkeer
van en naar de inrichting’ van de Minister van
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
van 29 februari 1996 (hierna: de circulaire) als
uitgangspunt genomen. In deze circulaire wordt een
voorkeursgrenswaarde van 50 dB(A) etmaalwaarde en
een maximale grenswaarde van 65 dB(A) gesteld voor
de geluidbelasting gedurende de dagperiode op de gevels
van woningen.
In het bestreden besluit is verweerder uitgegaan van de
in de aanvraag opgenomen rijroute. Volgens deze route
verloopt het verkeer van en naar de inrichting via de
Grevensweg en wordt het ontsloten naar de Zuiderzeestraatweg
West. Van de inrichting naar deze ontsluiting
worden volgens verweerder geen woningen van derden
gepasseerd en wordt het verkeer opgenomen in het
heersende verkeersbeeld. Ook overigens is er volgens
verweerder geen aanleiding om de aangevraagde in- en
uitrit te weigeren.
2.5.2. In de aanvraag en de daarbij behorende stukken,
welke blijkens het dictum van het bestreden besluit
daarvan deel uitmaken, is aangegeven welke rijroute
het verkeer van en naar de inrichting aflegt. Uit
het stelsel van de Wet milieubeheer volgt dat verweerder
dient te beslissen op de aanvraag zoals die is inge-
StAB 1 / 2005

Milieu
35
diend. Uit het tot de aanvraag behorende akoestisch
rapport blijkt dat bij de aanvraagde rijroute kan worden
voldaan aan de voorkeursgrenswaarde van 50 dB(A)
uit de circulaire. Dit is door appellanten niet bestreden.
Voorzover appellanten hebben betoogd dat bij hun woningen
indirecte geluidhinder zal optreden doordat het
verkeer van en naar de inrichting gebruik zal maken
van een andere rijroute dan is aangevraagd en vergund,
is de Afdeling van oordeel dat, wat hier verder
van zij, gelet op het verhandelde ter zitting en mede gezien
het aantal en soort aangevraagde en vergunde vervoersbewegingen,
verweerder zich in redelijkheid op
het standpunt heeft kunnen stellen dat voor onaanvaardbare
indirecte geluidhinder bij de woningen van
appellanten niet behoeft te worden gevreesd.
Voorzover appellanten nog hebben gesteld dat verweerder
ten onrechte heeft nagelaten een voorschrift
aan de vergunning te verbinden waarin de voor het verkeer
van en naar de inrichting te volgen rijroute is aangegeven,
overweegt de Afdeling dat dit betrekking heeft
op het gebruik van de openbare weg door bezoekers
van de inrichting. De maatregelen die vergunninghouder
zou moeten treffen om te kunnen voldoen aan het
door appellanten voorgestane voorschrift behoren echter
niet tot zijn bevoegdheid, omdat naar moet worden
aangenomen het gaat om maatregelen in het kader van
de wegenverkeerswetgeving dan wel het gebruik van
bevoegdheden ter zake de openbare orde. Nu het treffen
van dergelijke maatregelen buiten de reikwijdte van
de Wet milieubeheer is gelegen, heeft verweerder terecht
geen aanleiding gezien een dergelijk voorschrift
aan de vergunning te verbinden.
Dit beroepsonderdeel faalt.
05-10
ABRvS 8 december 2004 nr. 200401808/1 (Staatssecretaris
VROM)
Casus
De Staatssecretaris van VROM heeft bestuursdwang
aangezegd die verplicht tot het verwijderen van asbest.
Het besluit is genomen in verband met handelen
in strijd met artikel 1.1a Wm (zorgplichtbepaling) en
artikel 13 Wet bodembescherming.
Rechtsvraag
Wanneer is sprake van overtreding van een zorgplichtbepaling?
Uitspraak
De Afdeling is van oordeel dat de voor de inrichting
verleende milieuvergunning bepalend moet worden
geacht voor de reikwijdte van de zorgplicht die de
drijver van de inrichting in acht moet nemen. Van een
overtreding van die zorgplicht is in beginsel slechts
sprake in gevallen waarin ernstige nadelige milieugevolgen
optreden of acuut dreigen op te treden, terwijl
de Wm er niet op andere wijze in voorziet om die gevolgen
te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken.
Gelet op de omstandigheden van het geval is niet gebleken
dat appellante de zorgplichtbepaling van artikel
1.1a Wm heeft geschonden.
Wet milieubeheer artikel 1.1a
Wet bodembescherming artikel 13
2. Relevante overwegingen
2.1. Het bestreden besluit van 20 januari 2004 strekt
tot handhaving van het besluit van 18 augustus 2003,
waarbij appellante bestuursdwang is aangezegd in verband
met het handelen in strijd met artikel 1.1a Wm
en artikel 13 Wbb. Die aanzegging verplicht tot, kort
gezegd, de verwijdering binnen vier weken van de asbesthoudende
dak- en wandbedekking van de opstallen
en de met asbest verontreinigde toplaag van de
bodem.
(….)
(….)
2.2.2. (….)
2.2.3. (….)
2.3. Appellante huldigt op basis van een in haar opdracht
uitgevoerd onderzoek het standpunt dat de aanwezigheid
van asbest en asbesthoudende materialen
geen potentieel risico oplevert, zodat volgens haar geen
acute saneringsmaatregelen nodig zijn en vooralsnog
kan worden volstaan met de reeds getroffen maatregelen
en regelmatige monitoring, in afwachting van de te
verwachten sanering van het terrein. Voorzover al een
StAB 1 / 2005

36 Milieu
acuut risico aanwezig zou worden geacht, is dat volgens
appellante het gevolg van de gedeeltelijke verwijdering
door verweerder van de op het dak aanwezige
asbestplaten, in combinatie met harde rukwinden.
2.3.1. Volgens het bestreden besluit, dat is gebaseerd
op onderzoeken van TNO en RIVM, is er weliswaar
geen acuut gevaar voor verspreiding van asbest in de
woonomgeving nabij de locatie, doch is er vanwege
verdergaande verwering van het plaatmateriaal en de
risico’s verbonden aan vandalisme en brand aanleiding
tot een zo spoedig mogelijke verwijdering van het asbest.
2.3.2. Ingevolge artikel 1.1a, eerste lid, Wm neemt
eenieder voldoende zorg voor het milieu in acht. Ingevolge
het tweede lid van dat artikel houdt de in het eerste
lid bedoelde zorg in ieder geval in dat een ieder die
weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat door zijn handelen
of nalaten nadelige gevolgen voor het milieu kunnen
worden veroorzaakt, verplicht is dergelijk handelen
achterwege te laten voorzover dat in redelijkheid van
hem kan worden gevergd, dan wel alle maatregelen te
nemen die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd
teneinde die gevolgen te voorkomen of, voor
zover die gevolgen niet kunnen worden voorkomen,
deze zoveel mogelijk te beperken of ongedaan te
maken.
Artikel 13 Wbb bepaalt dat ieder die op of in de bodem
handelingen verricht als bedoeld in de artikelen 6 tot
en met 11 en die weet of redelijkerwijs had kunnen
vermoeden dat door die handelingen de bodem kan
worden verontreinigd of aangetast, verplicht is alle
maatregelen te nemen die redelijkerwijs van hem kunnen
worden gevergd, teneinde die verontreiniging of
aantasting te voorkomen, dan wel, indien die verontreiniging
of aantasting zich voordoet, de bodem te saneren
of de aantasting en de directe gevolgen daarvan te
beperken en zoveel mogelijk ongedaan te maken. Indien
de verontreiniging of aantasting het gevolg is van
een ongewoon voorval, worden de maatregelen onverwijld
genomen.
2.3.3. In haar uitspraak van 3 september 2003, nummer
200300168/1 (AB 2003, 388), heeft de Afdeling
overwogen, kort weergegeven, dat indien een inrichting
in werking is overeenkomstig de daarvoor geldende
vergunning krachtens de Wm, de omstandigheid dat
vergunde activiteiten, naar actueel inzicht van het bevoegd
gezag, zeer nadelige gevolgen voor het milieu
kunnen hebben, dit niet reeds een schending van artikel
1.1a Wm oplevert, maar dat de voor die inrichting
verleende milieuvergunning bepalend moet worden geacht
voor de reikwijdte van de zorgplicht die een drijver
bij de exploitatie van een inrichting in acht heeft te
nemen. Gelet daarop en op de strekking van die zorgplichtbepaling,
gaat de Afdeling er vanuit dat van overtreding
van die zorgplicht in beginsel slechts sprake
kan zijn in gevallen waarin ernstige nadelige gevolgen
optreden of acuut dreigen op te treden, terwijl de Wm
er niet op andere wijze in voorziet om die gevolgen te
voorkomen of zo veel mogelijk te beperken. Overtreding
van artikel 13 Wbb beperkt zich tot situaties die onder
de artikelen 6 tot en met 11 Wbb vallen. In het licht
daarvan wordt hieronder beoordeeld of appellante
heeft gehandeld in strijd met artikel 1.1a Wm of artikel
13 Wbb. Daarbij gaat de Afdeling uit van de volgende
feiten en omstandigheden.
2.3.4. Het bestuursdwangbesluit heeft betrekking op
het terrein en op de opstallen van een voormalige
steenfabriek. Appellante heeft het terrein met opstallen
in eigendom verworven met het oogmerk om, na wijziging
van de bestemming, de opstallen te slopen, het
terrein te saneren en ter plaatse woningen te bouwen.
De steenfabriek is al geruime tijd buiten werking en de
daarvoor verleende Hinderwetvergunning is reeds vóór
1992 vervallen. In de opstallen is asbest verwerkt.
Naast plaatmateriaal (grijs asbest) in het dak en de
wanden betreft het in het bijzonder blauw asbest dat in
de afvoerkanalen is verwerkt. De steenfabriek verkeert
in slechte staat van onderhoud. Op het buitenterrein is
verspreid verweerd asbesthoudend materiaal aangetroffen.
Bij de door TNO uitgevoerde luchtmetingen in
en rondom de fabriekshallen is geen asbestvezelconcentratie
gemeten boven de onderste bepalingsgrens
en is geen overschrijding geconstateerd van het verwaarloosbaar
risiconiveau. Die meetresultaten stemmen
overeen met de resultaten van de metingen die
appellante regelmatig uitvoert. Het terrein is door
middel van een metalen hek afgeschermd tegen derden.
2.3.5. Tegen de achtergrond van deze feiten en omstandigheden
overweegt de Afdeling als volgt.
2.3.6. Het is van algemene bekendheid dat (in het bijzonder)
blauw asbest een voor de mens en het milieu
StAB 1 / 2005

Milieu
37
gevaarlijke stof is. Niet betwist is verder dat het vrijkomen
en verspreiden daarvan hier tot ernstige nadelige
gevolgen zou kunnen leiden voor mens en milieu, die
niet op een andere wijze gereguleerd worden door de
Wm. In zoverre moet worden aangenomen dat op appellante
de wettelijke zorgplicht rust om het vrijkomen
en het verspreiden van asbest dat het gevolg is van
haar handelen of nalaten te voorkomen dan wel zo veel
mogelijk te beperken.
2.3.7. Om de verhoogde kans op het vrijkomen en de
verdere verspreiding van asbest door vandalisme en
brandstichting bij een gebouw in vervallen staat te beperken,
heeft appellante het terrein afgesloten met een
metalen hek. Appellante voert geregeld luchtmetingen
uit om de asbestconcentratie in de lucht vast te stellen.
De metingen die zij tot dusverre heeft uitgevoerd wijzen
niet op een verhoogde asbestconcentratie en ook
niet op een dreiging daarvan voor de omgeving. De niet
ongeloofwaardige stelling van appellante, inhoudende
dat verweerder de verspreiding van asbestbevattende
materialen zelf in de hand heeft gewerkt door de (onvolledige)
uitvoering van het besluit van 16 juli 2002,
is door verweerder niet overtuigend betwist. Verder
lopen de deskundigenrapporten van partijen over de
potentiële asbestdreiging van verweerde materialen
sterk uiteen. Desgevraagd heeft verweerder ter zitting
geantwoord geen vast beleid te voeren of een vaste gedragslijn
te hanteren om dergelijk materiaal preventief
te verwijderen. Gezien al het vorenstaande valt niet in
te zien dat appellante tekort is geschoten in haar zorgplicht
door niet op korte termijn al het asbest bevattende
plaatmateriaal te verwijderen, zoals verweerder
haar in de bestuursdwangaanschrijving heeft opgedragen;
blijkens de bestuursdwangaanschrijving zou dat
de concrete verplichting zijn die voortvloeit uit de zorgplicht
van artikel 1.1a Wm. Er is dus niet gebleken dat
appellante artikel 1.1a Wm heeft geschonden. Evenmin
is gebleken dat artikel 13 Wbb is overtreden, nu
niet is aangetoond of aannemelijk is geworden dat de
asbestdeeltjes die op de bodem zijn aangetroffen zijn te
herleiden tot handelingen, genoemd in de artikelen 6
tot en met 11 Wbb.
2.4. Gezien het vorenstaande is het beroep ook in zoverre
gegrond. Het besluit dient te worden vernietigd.
Gelet op de conclusie dat van schending van de aan
het bestuursdwangbesluit ten grondslag gelegde bepalingen
niet is gebleken, ziet de Afdeling aanleiding om
met toepassing van artikel 8:72, vierde lid, van de
Awb, het besluit van 18 augustus 2003 te herroepen.
05-11
ABRvS 22 december 2004 nr. 200000690/1-A en
200101670/1-A (Staatssecretaris LNV)
Casus
Vergunningen ingevolge de Natuurbeschermingswet
voor het mechanisch vissen van kokkels in de Waddenzee.
Hoewel verweerder – gegeven het arrest van
het Hof van Justitie EG van 7 september 2004 – ter
zitting onderkent een onjuist toetsingskader te hebben
gehanteerd (artikel 6, tweede lid in plaats van artikel
6, derde lid Habitatrichtlijn), stelt hij dat hij op
basis van de ten tijde van de bestreden besluiten beschikbare
informatie de grootst mogelijke zekerheid
kon hebben dat er geen sprake zou zijn van significante
gevolgen voor de Waddenzee. Voorts meent
verweerder dat het toetsingskader van de PKB-Waddenzee
in overeenstemming is met de Vogel- en Habitatrichtlijn.
Rechtsvraag
Zijn de vergunningen in strijd met artikel 6, derde lid
van de Habitatrichtlijn?
Uitspraak
De Afdeling laat de vraag of de beoordeling die verweerder
feitelijk heeft verricht, als een passende beoordeling
in de zin van artikel 6, derde lid van de Habitatrichtlijn
kan worden aangemerkt, in het midden
en oordeelt dat – op grond van objectieve wetenschappelijke
informatie – geen zekerheid bestond dat
de mechanische kokkelvisserij geen schadelijke gevolgen
heeft voor de natuurlijke kenmerken van het
betrokken gebied, zodat hoe dan ook geen toestemming
voor deze activiteit kon worden verleend. Het
standpunt van verweerder dat het toetsingskader van
de PKB-Waddenzee in overeenstemming is met de
Vogel- en Habitatrichtlijn faalt omdat de PKB-Waddenzee
een andere formulering van het voorzorgbeginsel
bevat dan de uitleg die het Hof in haar arrest
van 7 september 2004 aan dit beginsel heeft gegeven.
StAB 1 / 2005

38 Milieu
Natuurbeschermingswet artikel 12
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn) artikel 6, derde
lid
1. Procesverloop
Bij besluiten van 1 juli 1999 (zaak nr. 200000690/1)
en 7 juli 2000 (zaak nr. 200101670/1) heeft de toenmalige
Staatssecretaris van Landbouw, Natuurbeheer
en Visserij aan de Coöperatieve Producentenorganisatie
van de Nederlandse Kokkelvisserij U.A. (hierna: de
Producentenorganisatie) onder voorwaarden vergunningen
verleend als bedoeld in artikel 12 van de Natuurbeschermingswet
voor het mechanisch vissen van
kokkels in de Waddenzee.
Bij besluiten van 23 december 1999, respectievelijk
19 februari 2001, heeft verweerder de hiertegen door
appellanten gemaakte bezwaren ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 27 maart 2002, in zaak nrs.
200000690/1 en 200101670/1, heeft de Afdeling
het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen
(hierna: het Hof) verzocht, bij wege van prejudiciële
beslissing, uitspraak te doen over een aantal daarin
verwoorde vragen, de behandeling van de beroepen geschorst
en iedere verdere beslissing aangehouden.
Bij arrest van 7 september 2004 in de zaak C-127/02
heeft het Hof geantwoord.
2. Relevante overwegingen
2.1. (….)
2.2. De Afdeling heeft het Hof verzocht, bij wege van
prejudiciële beslissing, uitspraak te doen over de volgende
vragen:
(….)
(Wat volgt is een opsomming van de vragen; zie hiervoor
StAB 02-44 en 04-131; redactie)!
2.3. Naar aanleiding van deze vragen heeft het Hof bij
arrest van 7 september 2004 in zaak nr. C-127/02
(AB 2004, 365) voor recht verklaard:
(….)
(Wat volgt is een weergave van de beantwoording van
de vragen door het Hof; zie hiervoor StAB 04-131; redactie)!
2.4. (….)
2.4.1. (….)
2.4.2. (….)
2.5. (….)
2.5.1. (….)
2.6. Verweerder heeft blijkens de bestreden besluiten
getoetst aan artikel 6, tweede lid, van de Habitatrichtlijn.
In dat kader heeft verweerder beoordeeld of de effecten
van de mechanische kokkelvisserij op de Waddenzee
met het oog op de doelstelling van de
Habitatrichtlijn significant zouden kunnen zijn.
Gelet op het hiervoor weergegeven antwoord van het
Hof op de tweede vraag, moet worden geoordeeld dat
verweerder hiermee een onjuist toetsingskader heeft
gebruikt. Ter zitting heeft verweerder dit erkend. Verweerder
is echter van mening dat hij bij de bestreden
besluiten op basis van de destijds beschikbare informatie
de grootst mogelijke zekerheid kon hebben dat er
geen sprake zou zijn van significante gevolgen.
2.6.1. In aanmerking genomen het antwoord van het Hof
op vraag 3a., kan een passende beoordeling in de zin van
artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn slechts dan
achterwege worden gelaten indien op grond van objectieve
gegevens kan worden uitgesloten dat het plan of project
afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of
projecten significante gevolgen heeft voor dat gebied.
Gelet op het antwoord van het Hof op vraag 3b., moet
een plan of project dat niet direct verband houdt met of
nodig is voor het beheer van een gebied, worden beschouwd
als een plan of project dat significante gevolgen
kan hebben voor het betrokken gebied wanneer
het de instandhoudingsdoelstellingen daarvan in gevaar
dreigt te brengen. Dit moet met name worden beoordeeld
in het licht van de specifieke milieukenmerken
en omstandigheden van het gebied waarop het
plan of project betrekking heeft.
2.6.2. Blijkens de toelichting bij het besluit tot aanwijzing
van de Waddenzee als speciale beschermingszone
in de zin van artikel 4, eerste lid, van de Vogelrichtlijn
zijn het bestuur en het beheer voor de Waddenzee gericht
op handhaving, herstel en verdere ontwikkeling
van de natuurwaarden, waaronder de vogelkundige
waarden, van de Waddenzee. Volgens de toelichting is
het beleid voor de Waddenzee vastgelegd in de Plano-
StAB 1 / 2005

Milieu
39
logische Kernbeslissing Waddenzee (hierna: PKB-Waddenzee).
Dit beleid is weergegeven in overweging 2.5.
van de uitspraak van 27 maart 2002. De hoofddoelstelling
van de PKB-Waddenzee is een duurzame bescherming
en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied.
Het beleid is gericht op een duurzame bescherming en
een zo natuurlijk mogelijke ontwikkeling van onder
meer waterbewegingen en de hiermee gepaard gaande
geomorfologische en bodemkundige processen, van de
kwaliteit van water, bodem en lucht, alsmede van de
(bodem)fauna en de (bodem)flora, onder meer omvattende
de foerageer-, broed- en rustgebieden van vogels.
2.6.3. Blijkens de stukken, waaronder het deskundigenbericht
in zaak no. 200000690/1, en hetgeen tijdens
de zittingen is verhandeld, staat vast dat ten tijde
van het nemen van de bestreden besluiten geen duidelijkheid
bestond over de gevolgen van de mechanische
kokkelvisserij voor het ecosysteem van de Waddenzee.
In het bijzonder bestond onduidelijkheid omtrent de
schade aan het sediment, het herstelvermogen van de
bodem, en de effecten op de bodemdieren.
Gelet op de hiervoor weergegeven instandhoudingsdoelstellingen
voor de Waddenzee, moet derhalve geoordeeld
worden dat op grond van objectieve gegevens
niet kan worden uitgesloten dat de mechanische kokkelvisserij
afzonderlijk of in combinatie met andere
plannen of projecten significante gevolgen heeft voor
dat gebied.
2.7. Uit het voorgaande volgt dat verweerder voor de
mechanische kokkelvisserij in de Waddenzee een passende
beoordeling in de zin van artikel 6, derde lid, van
de Habitatrichtlijn dient te maken, alvorens een vergunning
krachtens artikel 12 van de Natuurbeschermingswet
te verlenen. Gelet op het antwoord van het
Hof op de vierde vraag houdt een zodanige beoordeling
in dat, op basis van de beste wetenschappelijke kennis
ter zake, alle aspecten van het plan of het project die
op zichzelf of in combinatie met andere plannen of projecten
de instandhoudingsdoelstellingen in gevaar kunnen
brengen, moeten worden geïnventariseerd.
2.7.1. Verweerder heeft zich op het standpunt gesteld
dat volgens jurisprudentie van de Afdeling de Natuurbeschermingswet
voldoende mogelijkheden biedt om
aan de verplichtingen van de Vogelrichtlijn te voldoen.
Voorts meent verweerder dat het toetsingskader van de
PKB-Waddenzee dat bij een toetsing aan de Natuurbeschermingswet
wordt gebruikt, in overeenstemming is
met de Vogel- en de Habitatrichtlijn.
2.7.2. Aan het nemen van de bestreden besluiten
diende verweerder een passende beoordeling vooraf te
laten gaan. Op basis van de passende beoordeling van
de gevolgen van de mechanische kokkelvisserij voor de
Waddenzee, in het licht van de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan, had verweerder slechts vergunning
voor deze activiteit kunnen verlenen nadat hij de zekerheid
had verkregen dat de activiteit geen schadelijke
gevolgen zou hebben voor de natuurlijke kenmerken
van het betrokken gebied. Dit is blijkens het antwoord
van het Hof op de vierde vraag het geval wanneer er
wetenschappelijk gezien redelijkerwijs geen twijfel bestaat
dat er geen schadelijke gevolgen zijn.
2.7.3. Het betoog van verweerder dat het toetsingskader
van de PKB-Waddenzee in overeenstemming is
met de Vogel- en de Habitatrichtlijn faalt. De PKB-
Waddenzee bevat een andere formulering van het voorzorgbeginsel
dan de uitleg die het Hof aan dat beginsel
heeft gegeven. Op grond van de PKB-Waddenzee gaat
het voordeel van de twijfel immers slechts dan in de
richting van het behoud van de Waddenzee indien op
basis van de best beschikbare gegevens sprake blijkt te
zijn van duidelijke twijfel over het achterwege blijven
van mogelijk belangrijke gevolgen voor het ecosysteem.
2.7.4. De Afdeling laat de vraag of de beoordeling die
verweerder feitelijk heeft verricht, als een passende beoordeling
in de zin van artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn
kan worden aangemerkt, voor het overige
in het midden, nu gelet op de stukken en het verhandelde
tijdens de zittingen moet worden geoordeeld dat
geen zekerheid bestond dat de mechanische kokkelvisserij
geen schadelijke gevolgen heeft voor de natuurlijke
kenmerken van het betrokken gebied. Verweerder
zou daarom aan de passende beoordeling geen andere
conclusie hebben kunnen verbinden dan dat geen toestemming
voor de mechanische kokkelvisserij in de
Waddenzee kon worden verleend.
2.7.5. Gelet op het vorenoverwogene zijn de beroepen
gegrond en dienen de bestreden besluiten wegens
strijd met artikel 6, derde lid, van de Habitatrichtlijn te
worden vernietigd.
StAB 1 / 2005

40 Milieu
Annotatie
1. Ter herinnering: de beroepszaken tegen de bedoelde
vergunningen voor de ‘kokkelseizoenen’ 1999 en
2000 waren voor de Afdeling aanleiding om het Europese
Hof een aantal prejudiciële vragen over het toetsingskader
van de Habitatrichtlijn voor te leggen
(ABRvS 27 maart 2002, StAB 2002, nr. 02-44). Na
het verschijnen van het arrest C-127/02 van 7 september
2004 van het Europese Hof van Justitie (StAB
2004, 04-131), heeft de Afdeling de kwesties rond de
vergunningen voor de mechanische kokkelvisserij uit
1999 en 2000 in betrekkelijk korte tijd kunnen afdoen.
2. Een doorslaggevend element in het Hof-arrest
betreft de interpretatie van het voorzorgbeginsel. In
de onderhavige uitspraak van de ABRvS maar ook in
andere uitspraken na het arrest (StAB 2004, nr. 04-
132, StAB 2005 nr. 05-03 en K20) wordt telkens benadrukt
dat zekerheid dient te bestaan over het uitblijven
van schadelijke gevolgen voor het ecosysteem.
Deze zekerheid dient te worden verkregen aan de
hand van objectieve wetenschappelijke informatie
waarbij op verweerder (minister LNV) de last rust om
aan te tonen althans aannemelijk te maken dat de
schadelijke gevolgen zich niet zullen voordoen. Dat
vereist een actieve opstelling van verweerder die zijn
oordeel zal moeten baseren op relevant onderzoek en
een zorgvuldige analyse van de milieukenmerken en
omstandigheden in relatie tot de instandhoudingsdoelstellingen
van het gebied. Tot dusverre is verweerder
daarbij in gebreke gebleven, aldus de jurisprudentie.
3. Door verweerder is betoogd dat het toetsingskader
van de PKB-Waddenzee in overeenstemming is
met de Vogel- en Habitatrichtlijn. In r.o. 2.7.3. rekent
de Afdeling af met dit betoog door te overwegen dat de
PKB-Waddenzee een andere formulering bevat van
het voorzorgbeginsel dan de uitleg die het Hof daaraan
heeft gegeven. Aansluitend wordt met zoveel woorden
overwogen dat de formulering niet alleen anders is,
maar het voorzorgbeginsel zoals door het Hof omschreven
verder strekt dan het uitgangspunt uit de
PKB. De PKB gaat er vanuit dat een activiteit niet kan
worden toegestaan, indien op basis van de best beschikbare
informatie sprake blijkt te zijn van duidelijke
twijfel over het achterwege blijven van mogelijk
negatieve gevolgen voor het ecosysteem. Het Hof verlangt
zekerheid over het uitblijven van dergelijke gevolgen.
Die zekerheid kan pas worden aangenomen
indien wetenschappelijk gezien redelijkerwijs geen
twijfel bestaat dat geen schadelijke gevolgen zullen
optreden.
Zoals hiervoor gezegd kan in de uitleg van het Hof het
bevoegd gezag zich geen passieve opstelling veroorloven,
in die zin dat zij meent te kunnen volstaan met
een inventarisatie van de op het moment van het besluit
beschikbare informatie, terwijl die informatie
geen duidelijkheid verschaft (zekerheid) over het uitblijven
van schadelijke gevolgen. Indien de beschikbare
informatie onvoldoende is, zal dus alsnog (aanvullende)
informatie moeten worden gegenereerd.
Wanneer daarvoor de tijd ontbreekt omdat bijvoorbeeld
sprake is van een seizoengebonden vergunning zal het
bevoegd gezag zich dienen te realiseren dat het voorzorgbeginsel
noopt tot weigering van de gevraagde vergunning.
4. Geconcludeerd moet worden dat de appellerende
natuurbeschermingsorganisaties met deze uitspraak
in hoofdzaak dus, feitelijk achteraf, gelijk krijgen in hun
bezwaren tegen de vergunningen voor 1999 en 2000.
Omdat de schorsende werking van de bezwaren tegen
de kokkelvergunningen voor deze jaren (en ook de
jaren daarna, tot en met 2003) steeds werd opgeheven,
kon in die jaren gewoon van de vergunningen gebruik
worden gemaakt. De vraag is nu welke gevolgen
dit heeft gehad voor de waddennatuur.
Pascal Stroeken
05-12
Vz ABRvS 22 december 2004 nr. 200408822/1
(Staatssecretaris Vrom)
Casus
Bezwaar tegen overbrenging afvalstoffen naar buitenland.
Appellante en verweerder verschillen van mening
over de vraag of sprake is van nuttige toepassing
dan wel een verwijderingshandeling in de zin van de
Kaderrichtlijn afvalstoffen.
StAB 1 / 2005

Milieu
41
Rechtsvraag
Is sprake van verwijdering dan wel nuttige toepassing?
Uitspraak
Indien een verwerkingsproces van afvalstoffen uit
meerdere fases bestaat, dient de kwalificatie verwijderingshandeling
dan wel nuttige toepassing in de zin
van EG-richtlijn 75/442 te geschieden door slechts
rekening te houden met de eerste handeling die de afvalstoffen
na hun overbrenging moeten ondergaan. In
dit geval bestaat de eerste handeling uit het toevoegen
van ongebluste kalk aan de afvalstoffen zodat
sprake is van afvalverwijdering.
EG-richtlijn 75/442 (Kaderrichtlijn afvalstoffen)
artikel 4
Verordening 259/93 (EVOA) artikel 4
1. Procesverloop
Bij besluit van 15 september 2004 heeft verweerder
bezwaar gemaakt tegen het voornemen van verzoekster
om, met gebruikmaking van de procedure van algemene
kennisgeving als bedoeld in artikel 28, eerste
lid, van de Verordening 259/93/EEG van 1 februari
1993, betreffende toezicht en controle op de overbrenging
van afvalstoffen binnen, naar en uit de Europese
Gemeenschap (hierna: de Verordening), 2.000.000 kg
verfslib in vaten naar België uit te voeren.
2. Relevante overwegingen
2.1. Verzoekster heeft kennisgeving gedaan voornemens
te zijn van 20 september 2004 tot 20 september
2005 2.000.000 kg verfslib in vaten over te brengen
naar WOS Hautrage S.A. in België. De verwerkingswijze
van deze afvalstoffen is op het kennisgevingsformulier
met kenmerk NL 108075 aangemerkt als een handeling
van nuttige toepassing als bedoeld in R13,
opslag van afvalstoffen bestemd voor een van de onder
R1 tot en met R12 genoemde behandelingen (met uitsluiting
van voorlopige opslag voorafgaande aan inzameling
op de plaats van productie), van bijlage IIB van
de Richtlijn 75/442/EEG, zoals gewijzigd bij Richtlijn
91/156/EEG (hierna: de Richtlijn).
2.2. Bij het bestreden besluit heeft verweerder bezwaar
gemaakt tegen de onderhavige overbrenging
wegens een onjuiste indeling op het kennisgevingsformulier.
Volgens verweerder is op het kennisgevingsformulier
het doel van de overbrenging van de afvalstoffen
ten onrechte niet aangemerkt als een handeling van
verwijdering. Hiertoe heeft hij in het bestreden besluit
gesteld dat de afvalstoffen, voordat zij kunnen worden
ingezet in de cementindustrie, bij WOS Hautrage S.A.
worden vermengd met ongebluste kalk.
2.3. Verzoekster bestrijdt dat er sprake is van een verwijderingshandeling.
Zij heeft betoogd dat de afvalstoffen
bij WOS Hautrage S.A. slechts een voorbehandeling
ondergaan met het oog op de inzet van deze
afvalstoffen als brandstof in de cementindustrie. In
laatstgenoemd geval is sprake van een handeling voor
nuttige toepassing als bedoeld in R1, hoofdgebruik als
brandstof of een andere wijze van energieopwekking,
van bijlage IIB van de Richtlijn, aldus verzoekster.
2.4. Het Hof heeft in zijn arrest van 3 april 2003 in de
zaak C-116/01 voor recht verklaard dat in het geval
een verwerkingsproces van afvalstoffen uit meerdere
fasen bestaat, voor de toepassing van de Verordening,
de kwalificatie als verwijderingshandeling of als nuttige
toepassing in de zin van de Richtlijn moet geschieden
door alleen rekening te houden met de eerste handeling
die de afvalstoffen na hun overbrenging moeten
ondergaan.
Het Hof heeft in zijn arrest van 27 februari 2002 in de
zaak C-6/00 en in zijn beschikking van 27 februari
2003 in de gevoegde zaken C-307/00 tot en met C-
311/00 voor recht verklaard dat, teneinde te bepalen
of het gaat om een verwijderingshandeling of om een
handeling van nuttige toepassing in de zin van de
Richtlijn, van geval tot geval moet worden nagegaan of
het belangrijkste doel van de betrokken handeling is,
dat de afvalstoffen een nuttige functie kunnen vervullen
doordat zij in de plaats komen van andere materialen
die anders voor deze functie hadden moeten worden
gebruikt, in welk geval de handeling als een
nuttige toepassing moet worden aangemerkt.
2.5. Uit het kennisgevingsformulier volgt dat de onderhavige
afvalstoffen, 2.000.000 kg verfslib in vaten,
door verzoekster worden overgebracht naar WOS Hautrage
S.A. in België. Voor de beantwoording van de
vraag of er in het onderhavige geval sprake is van een
verwijderingshandeling dan wel een handeling van nuttige
toepassing is naar het oordeel van de Voorzitter
StAB 1 / 2005

42 Milieu
van belang de eerste handeling die de afvalstoffen direct
na overbrenging bij WOS Hautrage S.A. ondergaan.
Blijkens de stukken en het verhandelde ter zitting
wordt aan de afvalstoffen na overbrenging bij WOS
Hautrage S.A. ongebluste kalk toegevoegd. De ongebluste
kalk zorgt voor een chemische reactie waardoor
korrels ontstaan die elders kunnen worden ingezet als
brandstof in de cementindustrie. Blijkens de kennisgeving
staat de behandeling van het verfslib bij WOS
Hautrage S.A., welke bestaat uit de toevoeging van ongebluste
kalk, als eerste handeling ter beoordeling.
Deze handeling als zodanig heeft verweerder naar het
oordeel van de Voorzitter niet ten onrechte aangemerkt
als handeling van verwijdering. Dat de na deze behandeling
ontstane stoffen vervolgens van WOS Hautrage
S.A. naar de cementindustrie worden overgebracht om
aldaar te worden ingezet als brandstof, hetgeen mogelijk
wel als een handeling van nuttige toepassing kan
worden aangemerkt, doet aan het voorgaande niet af.
Gelet op het vorenstaande heeft verweerder terecht bezwaar
gemaakt tegen de overbrenging op grond van
een onjuiste indeling op het kennisgevingsformulier.
StAB 1 / 2005

Milieu kort 43
K1
ABRvS 29 september 2004 nr. 200305267/1 (GS
Gelderland)
Wet ammoniak en veehouderij artikel 2
Afdeling acht zich bevoegd om kennis te nemen van
beroepen tegen besluit tot begrenzing van de ecologische
hoofdstructuur.
Vaststelling van gebieden die deel uitmaken van de
ecologische hoofdstructuur (EHS) in de provincie Gelderland.
De tekst van de wet noch de wetsgeschiedenis
geven aan bij welke rechterlijke instantie beroep
kan worden ingesteld tegen dit besluit. Het besluit is
alleen van belang voor besluiten tot vergunningverlening
krachtens de Wet milieubeheer, waarvoor de Afdeling
in eerste en enige aanleg bevoegd is. Gelet op
deze samenhang acht de Afdeling zich ook bevoegd om
kennis te nemen van beroepen tegen het besluit tot begrenzing
van de EHS.
K2
Vz ABRvS 30 september 2004 nr. 200404983/2
(Winschoten)
van het nemen van het besluit is bepalend bij de beantwoording
van de vraag of het Bwv van toepassing is
op de inrichting.
K3
Vz ABRvS 30 september 2004 nr. 200406692/1
(Schiedam)
Wet milieubeheer artikel 8.10
Lager beschermingsniveau voor woningen op industrieterrein.
Voorwaardelijk gedoogbesluit voor het verrichten van
spuitactiviteiten. Verzoekers om toepassing van artikel
8:81 Algemene wet bestuursrecht menen dat gedogen
niet mogelijk is nu geen concreet uitzicht op legalisatie
bestaat, omdat de geuroverlast vanwege de inrichting
onvoldoende kan worden beperkt. Verweerder heeft bij
het bepalen van het beschermingsniveau gedifferentieerd
tussen woningen die wel en niet op een industrieterrein
zijn gelegen. De Voorzitter overweegt dat – voor
zover de woningen op een gezoneerd industrieterrein
liggen – verweerder in redelijkheid een lager beschermingsniveau
aan deze woningen heeft kunnen toekennen
dan aan de woningen die niet op een industrieterrein
zijn gelegen.
Wet milieubeheer artikel 8.40
Besluit woon- en verblijfgebouwen milieubeheer
artikel 6
Tegen acceptatie melding op grond van artikel 8.40
Wm staat geen beroep open. Voor de beantwoording
van de vraag of de inrichting valt onder een Besluit als
bedoeld in artikel 8.40 Wm is de feitelijke situatie
ten tijde van het bestreden besluit bepalend.
Afwijzing van verzoek om handhavingsmiddelen toe te
passen. Verzoeker betoogt dat de melding niet had
mogen worden geaccepteerd vanwege onjuistheden
daarin. De Voorzitter overweegt dat tegen een beslissing
tot acceptatie van een gedane melding op basis
van artikel 8.40 Wm geen rechtsmiddelen openstaan.
Het doen van een melding in de zin van artikel 6 van
het Besluit woon- en verblijfgebouwen milieubeheer
(Bwv) is niet van belang voor het al dan niet van toepassing
zijn van het Bwv. De feitelijke situatie ten tijde
K4
ABRvS 6 oktober 2004 nr. 200402708/1 (IJsselstein)
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn)
EG-richtlijn 79/409 (Vogelrichtlijn)
Niet aangevoerde bedenking betreffende strijdigheid
met Vogel- en Habitatrichtlijn toch beoordelen nu het
gaat om mogelijk rechtstreeks werkende bepalingen
van Europees recht.
Revisievergunning krachtens de Wm voor een veehouderij.
De door appellanten aangevoerde beroepsgrond
inzake de Vogel- en Habitatrichtlijn is niet door hen als
bedenking aangevoerd. Dit staat niet in de weg aan beoordeling
daarvan, nu het hier gaat om mogelijk recht-
StAB 1 / 2005

44 Milieu kort
streeks werkende bepalingen van Europees recht waarvan
de handhaving door de nationale rechter moet
worden verzekerd en de afwijzing van die beoordeling
ertoe zou kunnen leiden dat het gemeenschappelijke
effectiviteitsbeginsel wordt geschonden. Het beroep
van appellanten is echter ongegrond nu zij niet aannemelijk
hebben gemaakt dat het betrokken gebied had
moeten worden aangewezen als speciale beschermingszone
in de zin van de Vogelrichtlijn dan wel als
Habitatgebied.
K5
ABRvS 13 oktober 2004 nr. 200400973/1 (Zoetermeer)
Wet milieubeheer artikel 8.4
Bij splitsing van een bedrijf kan geen sprake zijn van
een dubbele toedeling van bestaande rechten.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
een melkrundveehouderij. Appellanten voeren bezwaren
aan omtrent stankhinder. Zij stellen dat sprake is
van een overbelaste situatie waarin niet wordt voldaan
aan de Richtlijn veehouderij en stankhinder 1996 (de
Richtlijn). Verweerder meent dat de gevraagde vergunning
kon worden verleend nu de bestaande rechten,
ontleend aan de oude vergunning voor het voormalige
bedrijf, aan beide, nieuwe inrichtingen toekomen. De
Afdeling overweegt dat dit, in strijd met artikel 8.4,
derde lid Wm, een verdubbeling zou betekenen van de
aan de onderliggende vergunning te ontlenen bestaande
rechten en daarmee van het mogelijk te houden
veebestand.
K6
ABRvS 13 oktober 2004 nr. 200401717/1 (GS
Noord-Holland)
Wet milieubeheer artikel 8.19, tweede lid
Door ontbreken van gegevens bij melding heeft verweerder
niet kunnen oordelen over de milieugevolgen.
Acceptatie van melding voor het veranderen van een
inrichting voor het opslaan, overslaan en bewerken van
bouw- en sloopafval en campingafval. Appellant voert
aan dat de melding ten onrechte is geaccepteerd
omdat de beoogde veranderingen leiden tot een toename
van geluid- en stankoverlast. De Afdeling overweegt
dat vanwege het ontbreken van gegevens
– waaronder gegevens over de geluid- en geuremissie –
verweerder niet in redelijkheid heeft kunnen oordelen
dat de melding niet leidt tot andere of grotere nadelige
gevolgen voor het milieu.
Volgt vernietiging van het bestreden besluit.
K7
ABRvS 13 oktober 2004 nr. 200404257/1 (GS Limburg)
Grondwaterwet artikel 14b, eerste lid
EG-richtlijn 92/43
EG-Verdrag artikel 10
Onderzoek naar de gevolgen voor het habitat is ten
onrechte nagelaten.
Wijziging en gedeeltelijke intrekking van vergunning ingevolge
de Grondwaterwet. Appellante is beducht voor
een verdere daling van de grondwaterstand in het gebied
‘De Groote Peel’, een gebied dat op de door de
Nederlandse regering opgestelde lijst van Habitatgebieden
staat. Verweerder heeft verzuimd te onderzoeken
of de vergunningverlening in overeenstemming is
met het krachtens EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn)
geldende beschermingsregime.
De Afdeling overweegt dat het gebied ‘De Groote Peel’
weliswaar is opgenomen op de Habitatlijst, maar deze
lijst nog niet is vastgesteld zodat het toetsingskader
van de Habitatrichtlijn in zoverre nog niet gold. Niettemin
brengt het beginsel van gemeenschapstrouw zoals
vastgelegd in het EG-Verdrag mee dat lidstaten en hun
organen tot aan het moment van vaststelling van de
lijst van Habitatgebieden zich onthouden van activiteiten
die het realiseren van het door de Habitatrichtlijn
voorgeschreven resultaat ernstig in gevaar brengen.
Verweerder heeft verzuimd te onderzoeken of de voorgenomen
vergunningverlening de doelstellingen van de
Habitatrichtlijn ernstig in gevaar zou kunnen brengen.
Mede gelet op een ongewenst cumulatief effect met
grondwateronttrekkingen elders in de omgeving is niet
StAB 1 / 2005

Milieu kort
45
uit te sluiten dat het onttrekken van grondwater een
significant effect op de natuurwaarden in het gebied
‘De Groote Peel’ zou kunnen hebben.
K8
Vz ABRvS 19 oktober 2004 nr. 200407535/2 (Borsele)
Wet milieubeheer artikel 8.10
Niet de planologische status maar het feitelijk gebruik
van een woning is bepalend voor het toe te kennen
beschermingsniveau.
Revisievergunning krachtens de Wm voor een loonbedrijf.
Verweerder meent dat aan de naast het bedrijf gelegen
woning geen bescherming dan wel een lager beschermingsniveau
toekomt, omdat deze woning
volgens het bestemmingsplan is aan te merken als recreatiewoning
waarvan geen permanent gebruik kan
worden gemaakt. De Voorzitter overweegt dat aan de
planologische status van een hindergevoelig object
geen betekenis toekomt bij de mate van bescherming
die aan dit object wordt toegekend. Het feitelijk gebruik
dat van het object wordt gemaakt, is doorslaggevend.
Hoogte dwangsom relateren aan financieel voordeel
dat overtreder heeft gehad of kan verwachten.
Last onder dwangsom wegens overtreden voorschrift
uit milieuvergunning. Appellante meent dat de hoogte
van de dwangsom niet in verhouding staat tot het geschonden
belang. De Afdeling overweegt dat het opleggen
van een last onder dwangsom ten doel heeft de
overtreder te bewegen tot naleving van de voor hem
geldende regels. Om dit doel te bereiken kan de hoogte
van het bedrag worden afgestemd op het financiële
voordeel dat een overtreder kan verwachten bij het niet
naleven van deze regels. Appellante heeft niet aannemelijk
gemaakt dat zij geen financieel voordeel heeft
gehad bij het voortduren van de overtreding.
K10
ABRvS 27 oktober 2004 nr. 200403349/1 (Nederlek)
Besluit horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen
milieubeheer artikel 5
Erf bij woning krijgt geen bescherming tegen lichthinder.
Besluit tot opleggen van nadere eis op grond van Besluit
horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen milieubeheer.
De nadere eis strekt tot het uitvoeren van onderzoek
naar maatregelen of voorzieningen die de
lichthinder vanwege de inrichting beperken. Appellant
wenst dat het onderzoek tevens betrekking heeft op
hinderlijke verlichting ter plaatse van het erf van zijn
woning. De Afdeling overweegt dat het erf niet kan
worden aangemerkt als een voor lichthinder gevoelig
object nu appellant niet aannemelijk heeft gemaakt dat
op het erf of in de stallen gedurende een langere periode
van de dag mensen verblijven.
K9
ABRvS 27 oktober 2004 nr. 200402250/1 (GS Zeeland)
Algemene wet bestuursrecht artikel 5:32
K11
ABRvS 27 oktober 2004 nr. 200403478/1 (Arnhem)
Algemene wet bestuursrecht artikel 5:21
Algemene wet bestuursrecht artikel 5:25
Wet bodembescherming artikel 13
Kosten uitvoeren bestuursdwang zijn in beginsel voor
rekening overtreder; draagkracht speelt daarbij geen
rol.
Toepassing bestuursdwang tot verwijderen bakunit
omdat daaruit asbest vrijkwam. Daarmee is volgens
verweerder gehandeld in strijd met artikel 13 Wet bodembescherming.
De Afdeling is van oordeel dat verweerder
op goede gronden heeft gesteld dat directe
verwijdering van het vrijgekomen asbest was geboden.
Door de spoedeisende omstandigheden heeft verweerder
tevens kunnen afzien van het stellen van een ter-
StAB 1 / 2005

46 Milieu kort
mijn aan overtreder om zelf maatregelen te treffen. Uitgangspunt
is dat de kosten van toepassing van bestuursdwang
ten laste van de overtreder komen. Bij dat
oordeel speelt de draagkracht van de overtreder geen
rol.
K12
ABRvS 3 november 2004 nr. 200401952/1 (Wijdemeren)
Algemene wet bestuursrecht artikel 3:24
Bedenking is voldoende gemotiveerd als deze met een
concreet hinderaspect is aangeduid.
Revisievergunning krachtens de Wm voor een trainingscentrum
voor paarden annex paardenpension. De
bedenkingen ‘inbreuk op persoonlijke en zakelijke rechten’
en ‘in het algemeen en in het bijzonder strijd met
de betreffende milieuregelgeving’ zijn onvoldoende
concreet om als bedenkingen in de zin van de Algemene
wet bestuursrecht te gelden. Omdat de overige bedenkingen
met een concreet hinderaspect worden aangeduid,
ligt de motivering – zij het summier – daarin
voldoende besloten.
K13
ABRvS 10 november 2004 nr. 200308121/1 (Tiel)
Wet milieubeheer artikel 8.10
Veiligheidsafstanden CPR 11-3 kunnen ook worden
toegepast op tankwagens met propaan die gedurende
langere tijd worden gestald.
Vergunning krachtens de Wm voor een inrichting voor
het machinaal bewerken van schuim. In de inrichting
worden tankwagens met propaan gestald. Voor deze
activiteit bestaan geen richtlijnen voor de aan te houden
veiligheidsafstanden. Verweerder heeft de CPR
11-3 aangehouden. Het gedurende langere tijd stallen
van een tankwagen met propaan is wat betreft het
hiermee gepaard gaande veiligheidsrisico vergelijkbaar
met een stationaire bovengrondse tank zonder
brandbescherming. Gelet hierop heeft verweerder in
redelijkheid kunnen oordelen dat de veiligheidsafstanden
uit de CPR-11-3 op dit punt konden worden gehanteerd.
K14
ABRvS 10 november 2004 nr. 200401874/1 (minister
LNV)
EG-richtlijn 79/409 (Vogelrichtlijn) artikel 4
Begrenzing speciale beschermingszone wordt uitsluitend
bepaald door ornithologische en daarmee
samenhangende criteria.
Besluit tot aanwijzing van een speciale beschermingszone
in de zin van de Vogelrichtlijn. Met verwijzing
naar haar eerdere uitspraak overweegt de Afdeling
omtrent de door appellanten ingebrachte bezwaren
dat slechts ornithologische en daarmee samenhangende
landschapsecologische overwegingen bij de begrenzing
van de beschermingszone mogen worden gehanteerd.
K15
ABRvS 24 november 2004, nr. 200403892/1
(Soest)
Luchtvaartwet artikel 27, eerste lid,
Algemene wet bestuursrecht artikel 3:2
Bij de besluitvorming omtrent een verzoek tot wijziging
van de aanwijzing van het militaire luchtvaartterrein
Soesterberg had verweerder moeten bezien in
hoeverre het gebruiksplan ruimte bood tot inkrimping
van de zone.
De beslissing op bezwaar tegen het besluit tot weigering
de aanwijzing van het militair luchtvaartterrein
Soesterberg te wijzigen. Appellanten zijn van mening
dat – gelet op het teruggelopen gebruik – de zone kan
worden ingekrompen. De Afdeling is van mening dat
verweerder ter voorbereiding van het besluit had moeten
bezien in hoeverre hiervoor – binnen de beperkingen
van het gebruiksplan voor de komende jaren –
ruimte voorhanden was.
StAB 1 / 2005

Milieu kort
47
K16
ABRvS 1 december 2004 nr. 200307297/1 (Reimerswaal)
Wet milieubeheer artikel 8.10
Ter plaatse van ‘dove gevel’ mag geen hogere geluidsbelasting
worden toegestaan.
Revisievergunning krachtens de Wm voor een bedrijf
voor het vervaardigen, repareren enz. van kisten en
houten pallets. Appellant vreest geluidshinder en voert
onder meer aan dat de zijgevel van zijn woning ten onrechte
door verweerder als ‘dove gevel’ is beschouwd.
De Afdeling overweegt dat de door verweerder gehanteerde
Handreiking industrielawaai en vergunningverlening
niet voorziet in de mogelijkheid om gevels als
‘dove gevel’ te beschouwen. Mitsdien mag de geluidsbelasting
bij een dergelijke gevel niet hoger zijn dan die
bij een normale gevel.
K17
ABRvS 1 december 2004, nr. 200400017/1 (Sliedrecht)
Wet op de Ruimtelijke Ordening artikel 19, eerste
lid
De geluidsbelasting van een nieuw te bouwen kantoorpand
van 60 tot 70 dB(A) als equivalent geluidsimmissieniveau
vanwege de bronnen op hetzelfde gezoneerde
industrieterrein, maakt niet dat ten
onrechte vrijstelling is verleend van de vigerende bestemming,
ten einde de bouw mogelijk te maken.
In geding is het hoger beroep van het gemeentebestuur
van Sliedrecht en anderen tegen een uitspraak van de
rechtbank van Dordrecht inzake de vrijstelling en
bouwvergunning voor een kantoorpand op een gezoneerd
industrieterrein. De rechtbank heeft het betreffende
besluit vernietigd. De Afdeling overweegt dat kan
worden uitgegaan van een gevelbelasting van 60 tot
70 dB(A) voor het equivalente geluidsimmissieniveau
en een binnenniveau van 40 dB(A) gedurende de dagperiode,
op grond van het zonebeheersmodel. Naar de
mening van de Afdeling heeft het gemeentebestuur
daarom niet ten onrechte overwogen dat dit de vrijstelling
niet in de weg staat.
K18
ABRvS 1 december 2004 nr. 200401981/1 (minister
LNV)
Natuurbeschermingswet artikel 12
Natuurbeschermingswet artikel 13
Voor uitzaaien oesters en mosselen in Oosterschelde
is een vergunning krachtens de Natuurbeschermingswet
vereist.
Vergunning ingevolge de Natuurbeschermingswet
(Nbw) voor het uitzaaien van oesters en mosselen, afkomstig
uit diverse productiegebieden in Engeland en
Ierland, in het staatsnatuurmonument ‘Oosterscheldebuitendijks’.
Appellanten bestrijden dat het uitzaaien
van oesters en mosselen een vergunningplichtige handeling
is. Daartoe voeren zij aan dat het geen voor de
natuur schadelijke activiteit betreft. De Afdeling overweegt
dat het uitzaaien kan leiden tot de introductie
van organismen, ziekten en plagen, welke bedreigend
kunnen zijn voor de flora en fauna in het betrokken gebied.
Mitsdien heeft verweerder zich terecht op het
standpunt gesteld dat deze handelingen schadelijk
kunnen zijn voor het staatsnatuurmonument en derhalve
een vergunning als bedoeld in artikel 12 Nbw is vereist.
K19
ABRvS 1 december 2004 nr. 200404070/1 (Asten)
Algemene wet bestuursrecht artikel 5:21
Algemene wet bestuursrecht artikel 5:32
Er bestaat geen concreet uitzicht op legalisatie indien
de situatie waarvoor vergunning is aangevraagd afwijkt
van de illegale situatie.
Afwijzing van verzoek tot het treffen van handhavingsmaatregelen
tegen een veehouderij omdat volgens verweerder
concreet uitzicht op legalisatie bestaat nadat
een aanvraag voor een nieuwe milieuvergunning is in-
StAB 1 / 2005

48 Milieu kort
gediend. Het handhavingsverzoek heeft betrekking op
het zonder vergunning aanwezig zijn van kuilvoeropslagen.
Omdat de nieuw aangevraagde vergunning geen
betrekking heeft op deze kuilvoeropslagen maar op een
op die locatie te bouwen stal oordeelt de Afdeling dat
geen concreet zicht op legalisatie bestaat. Volgt vernietiging
van het bestreden besluit.
K20
Vz ABRvS 3 december 2004 nr. 200409107/2 (minister
LNV)
Natuurbeschermingswet artikel 12
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn) artikel 6, derde
lid
Afwijzing verzoek om in het najaar van 2004 mechanisch
op kokkels te mogen vissen in de Waddenzee.
Op 20 juli 2004 heeft de minister van LNV (verweerder)
vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet
verleend voor het mechanisch vissen van kokkels
in het staatsnatuurmonument De Waddenzee. Ten gevolge
van het maken van bezwaar door (o.a.) de Waddenzeevereniging
is dit besluit van rechtswege geschorst.
Een verzoek tot opheffing van deze schorsende
werking is bij uitspraak van 14 september 2004 door
de Vz ABRvS afgewezen. Bij besluit van 18 oktober
2004 is het bezwaarschrift van de Waddenzeevereniging
door de minister van LNV ongegrond verklaard.
Hiertegen is beroep ingesteld door de Vereniging.
De Productorganisatie Nederlandse Kokkelvisserij heeft
de Vz ABRvS verzocht een voorziening te treffen tot het
mogen gebruiken van de vergunning van 20 juli 2004.
Verzoekster betoogt daarbij dat er voldoende voorraad
kokkels is gereserveerd voor de vogels en dat de kokkelvisserijsector
in een financiële noodsituatie verkeert.
De Voorzitter wijst het verzoek af waarbij hij overweegt
dat verweerder niet aannemelijk heeft gemaakt dat significante
gevolgen voor wadbodem en vogels zijn uitgesloten.
Daargelaten of de door verweerder verrichte
toetsing kan worden aangemerkt als een passende beoordeling
in de zin van artikel 6, derde lid van de Habitatrichtlijn,
is er geen grond voor het oordeel dat wetenschappelijk
gezien redelijkerwijs geen twijfel bestaat
dat de mechanische kokkelvisserij in het najaar van
2004 geen schadelijke gevolgen heeft voor de instandhoudingsdoelstellingen
van de Waddenzee. De financiële
noodsituatie in de sector kan in deze procedure
geen gewicht in de schaal leggen.
K21
ABRvS 8 december 2004 nr. 200400493/1 (Zwolle)
Wet milieubeheer artikel 8.10
Wet milieubeheer artikel 8.11
Aan toezeggingen kan in het kader van een vergunningsprocedure
ingevolge de Wm geen gewicht worden
toegekend.
Milieuvergunning voor een veehouderijbedrijf. Door appellant
is gesteld dat van de kant van verweerder is
toegezegd dat de stankhinder verder zal worden gereduceerd.
De Afdeling overweegt dat het honoreren van
deze toezeggingen het beoordelingskader van de Wet
milieubeheer te buiten gaat. Daarom kan aan deze toezeggingen
in het kader van deze procedure geen gewicht
worden toegekend.
K22
ABRvS 8 december 2004 nr. 200402877/1 (Hof van
Twente)
EG-richtlijn 96/61 (IPPC) artikel 3, aanhef en
onder b
EG-richtlijn 96/61 artikel 9, vierde lid
Stalsysteem kan worden geacht te zijn gebaseerd op
de best beschikbare technieken, waardoor de veroorzaakte
verontreiniging niet als een belangrijke verontreiniging
in de zin van de IPPC-richtlijn kan worden
beschouwd.
Ten gevolge van de aan een pluimveehouderij verleende
revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer
nemen de ammoniakemissie en -depositie toe. Appellant
meent dat het vergunde stalsysteem niet kan worden
beschouwd als beste beschikbare techniek als bedoeld
in EG-richtlijn 96/61 (IPPC-richtlijn).
De Afdeling is van oordeel dat als gevolg van de toename
van de ammoniakemissie en -depositie sprake
StAB 1 / 2005

Milieu kort
49
is van negatieve milieueffecten die als significant zijn
aan te merken, zodat sprake is van een belangrijke
wijziging in de zin van de IPPC-richtlijn. Dit betekent
dat het beoordelingskader van de Richtlijn in dit geval
van toepassing is. Op dit beoordelingskader kan een
rechtstreeks beroep worden gedaan. In het zogenaamde
BREF-document van juli 2003 is onder meer
bepaald welke stalsystemen voor vleeskuikens voldoen
aan de beste beschikbare technieken in de zin
van de IPPC-richtlijn. De in het onderhavige geval
vergunde stallen zijn in verregaande mate vergelijkbaar
met het in het BREF-document genoemde
systeem. Mitsdien mag worden aangenomen dat het
vergunde stalsysteem, en daarmee de vergunde ammoniakemissie,
is gebaseerd op de beste beschikbare
technieken. Indien het vergunde stalsysteem en daarmee
de vergunde ammoniakemissie is gebaseerd op
de beste beschikbare technieken, is de veroorzaakte
verontreiniging niet als een belangrijke verontreiniging
als bedoeld in artikel 3, aanhef en onder b van
de IPPC-richtlijn te beschouwen.
K23
Vz ABRvS 9 december 2004 nr. 200408391/1
(staatssecretaris V&W)
Wet verontreiniging oppervlaktewateren artikel 1,
derde lid
De Wvo heeft geen betrekking op geluidshinder.
Gedoogbesluit tot het zonder vergunning ingevolge
de Wvo brengen van afvalstoffen, verontreinigende of
schadelijke stoffen in oppervlaktewater door ‘De
schietrange De Vliehors’ te Vlieland. Verzoekster
meent dat ten onrechte wordt gedoogd omdat geen
concreet uitzicht bestaat op legalisatie van de overtreding.
In het bijzonder wijst verzoekster op de door
de inrichting veroorzaakte geluidshinder. De Voorzitter
overweegt dat er geen wettelijke plicht bestaat op
grond waarvan verweerder in zijn beslissing op de
aanvraag om vergunning krachtens de Wvo de door
de inrichting veroorzaakte geluidshinder moet betrekken.
Er zijn geen aanknopingspunten voor het
oordeel dat binnen afzienbare tijd vergunningverlening
mogelijk is.
K24
Vz ABRvS 14 december 2004 nr. 200409000/1
(Maasdonk)
Wet milieubeheer artikel 1.1
Algemene wet bestuursrecht artikel 5:32
Zand en puin zijn afvalstoffen nu dit materiaal voor
onbepaalde tijd wordt opgeslagen.
Last onder dwangsom wegens het in strijd met voorschrift
3.1.1. van het Besluit inrichtingen voor motorvoertuigen
milieubeheer opslaan van zand en gebroken
puin. Verzoekers betogen dat verweerder niet bevoegd
is om handhavend op te treden, nu het opgeslagen
zand en puingranulaat niet is aan te merken als afvalstof.
De Voorzitter overweegt dat niet met zekerheid is
komen vast te staan of en wanneer de stoffen in de
handel worden gebracht dan wel op vergelijkbare wijze
kunnen worden hergebruikt. Nu in de inrichting voor
onbepaalde tijd het zand en puin worden opgeslagen in
afwachting van eventueel hergebruik, ontdoen verzoekers
zich van deze stoffen of zijn zij voornemens zich
daarvan te ontdoen. Mitsdien zijn het zand en puin aan
te merken als afvalstoffen.
K25
ABRvS 22 december 2004 nr. 200305403/1 (minister
LNV)
Natuurbeschermingswet artikel 19
Algemene wet bestuursrecht artikel 1:2
College van B&W is belanghebbende bij besluit
tot vergunningverlening krachtens de Natuurbeschermingswet.
Vergunning krachtens de Natuurbeschermingswet
(Nbw) voor een veehouderij. Door vergunninghouder is
ter zitting betoogd dat appellant (het college van burgemeester
en wethouders van Steenbergen) niet-ontvankelijk
is in zijn beroep omdat appellant niet als belanghebbende
kan worden aangemerkt. De Afdeling
overweegt dat, gelet op de positie die bij de Nbw aan
het college van B&W is toegekend in het kader van de
vergunningsprocedure en gezien de wetsgeschiedenis
StAB 1 / 2005

50 Milieu kort
van artikel 19 van deze wet, geen aanleiding bestaat
voor het oordeel dat appellant niet kan worden aangemerkt
als belanghebbende in de zin van artikel 1:2 van
de Awb en artikel 19 van de Nbw. Omdat onduidelijkheden
aangaande het beleid van verweerder terzake
van de vergunningverlening voor bestaande en nieuwe
veehouderijen in de nabijheid van (staats)natuurmonumenten
bestaan, volgt vernietiging van het besluit
wegens motiveringsgebrek.
K26
ABRvS 22 december 2004 nr. 200308670/1 (GS
Flevoland)
Grondwaterwet artikel 24
Beleidsvrijheid van het bestuursorgaan bij beantwoording
vraag of sprake is van feiten en omstandigheden
die nopen tot het geheel of gedeeltelijk intrekken van
een Grondwaterwetvergunning.
Besluiten tot intrekking van vergunningen krachtens de
Grondwaterwet (Gww) voor het onttrekken van grondwater
ten behoeve van bedrijfsdoeleinden. De Afdeling overweegt
dat het bestuursorgaan beoordelingsvrijheid toekomt
bij de beantwoording van de vraag of sprake is van
feiten en omstandigheden, waardoor in verband met de
bij het grondwaterbeheer betrokken belangen, de onttrekking
in haar geheel dan wel gedeeltelijk niet langer toelaatbaar
is. Indien er aanleiding bestaat de onttrekking
niet langer toelaatbaar te achten, kan de vergunning geheel
dan wel gedeeltelijk worden ingetrokken. Het bestuursorgaan
komt daarbij beleidsvrijheid toe. De intrekkingen
sporen met het beleid om het zoete grondwater
primair te reserveren voor de openbare drinkwatervoorziening.
Volgt ongegrond verklaring van de beroepen.
K27
ABRvS 22 december 2004 nr. 200400427/1 (Zundert)
Wet milieubeheer artikel 8.10
LPG-activiteiten is niet in strijd met het recht voor
zover het de afleverzuil, vulpunt en reservoir betreft,
maar heeft geen betrekking op de aan te houden
afstand tussen de opstelplaats van de tankwagen
en woningen. Wijze van meten tussen
opstelplaats LPG-tankwagen en woningen.
Weigering vergunning krachtens de Wm voor het veranderen
van een motorbrandstoffenverkooppunt met
een LPG-installatie. Verweerder heeft de gevraagde
vergunning geweigerd omdat bij toetsing aan het
ontwerpbesluit milieukwaliteitseisen externe veiligheid
is gebleken dat niet aan de aan te houden afstandsnormen
kan worden voldaan. Tevens heeft
verweerder aansluiting gezocht bij figuur 1 van de
nota van toelichting bij het Besluit LPG-tankstations
Hinderwet in samenhang met de Integrale Nota LPG
wat betreft de minimaal aan te houden afstand vanaf
de opstelplaats van de tankauto tot woningen (80
meter).
De Afdeling oordeelt dat de aan het ontwerpbesluit
ontleende afstanden niet in strijd met het recht zijn
te achten. Deze afstandseisen hebben betrekking op
afleverzuil, vulpunt en reservoir. Het ontwerpbesluit
voorziet niet in een aan te houden afstandsnorm
vanaf de opstelplaats van de LPG-tankwagen. Voor
zover de weigering is gebaseerd op de aan te houden
afstand van 80 meter vanaf de opstelplaats van de
tankwagen tot woningen is het beroep dan ook gegrond.
Appellante heeft voorts bezwaar tegen de wijze
waarop verweerder de afstand tussen opstelplaats
LPG-tankwagen en woningen van derden heeft bepaald.
De Afdeling stelt voorop dat uit de Integrale
nota LPG noch uit het Besluit noch uit de CPR 8-1
‘Autogas LPG‘ valt af te leiden vanaf welk punt van
de opstelplaats de afstand van 80 meter moet worden
gemeten. In het deskundigenbericht wordt opgemerkt
dat het gebruikelijk is in het kader van LPGtankstations
om bij grote oppervlakken, zoals de
opstelplaats van de tankwagen, de contour te bepalen
vanuit het middelpunt van het oppervlak. Mede
gelet op hetgeen is opgemerkt in het deskundigenbericht,
is de Afdeling van oordeel dat het in de rede
ligt de afstand van de opstelplaats van de tankwagen
tot aan woningbouw te meten vanuit het snijpunt
van de diagonalen van de opstelplaats.
De op het ontwerpbesluit milieukwaliteitseisen externe
veiligheid gebaseerde afstandsnorm voor
StAB 1 / 2005

Milieu kort
51
K28
ABRvS 29 december 2004, nr. 200403311/1 (Hanzelijn)
Habitatrichtlijn artikel 6, derde lid
Algemene wet bestuursrecht artikel 3:2
Bij de beoordeling van de gevolgen van de geluidsbelasting
van de Hanzelijn is gebruikmaken van de Milieukwaliteitmaat
bij de beoordeling van de verstoring
van vogels niet onredelijk.
In geding is de vaststelling van het Tracébesluit Hanzelijn
Aanvulling Hattem-Zwolle van de minister van
Verkeer en Waterstaat, in overeenstemming met de
minister van VROM. Appellanten zijn van mening dat
de beoordeling van de verstoring van vogels onjuist
heeft plaatsgevonden. De Afdeling stelt vast dat hiervoor
geen algemeen aanvaarde drempelwaarde
kan worden vastgesteld en dat geen redenen zijn
aangedragen voor het oordeel dat bij de beoordeling
van de verstoring van vogels als gevolg van – onder
meer – treinverkeer de op de menselijke perceptie afgestemde
Milieukwaliteitsmaat (ofwel Miedema-methode)
onjuist is.
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
52
Ruimtelijke ordening
05-13
ABRvS 29 september 2004, nr. 200308733/1,
Haarlem/vrijstelling en bouwvergunning
Partijen verschillen van mening over de afmetingen
van het bouwplan en over de oppervlakte van de
grond met de bestemming ‘Erf’, waarop het bouwplan
ziet. Het college van burgemeester en wethouders
heeft terecht de bij de aanvraag behorende
bouwtekening en de plankaart als uitgangspunt genomen.
De plankaart is echter op dit punt onduidelijk
en biedt onvoldoende basis voor een beoordeling
of het bouwplan past binnen de bestemming ‘Erf’.
De door het college vervolgens gebruikte digitale
kaart betreft geen door de raad vastgestelde en door
gedeputeerde staten goedgekeurde plankaart en
maakt derhalve, anders dan de papieren versie,
geen deel uit van het bestemmingsplan. Gegeven de
onduidelijkheid van de plankaart heeft het college
niet zonder meer kunnen vasthouden aan de juistheid
van de digitale kaart. Het college had dienen te
motiveren waarom de metingen en berekeningen
van de door appellant geraadpleegde deskundigen
onjuist zijn dan wel eveneens tot de uitkomst leiden
dat het bouwplan niet past binnen de bestemming
‘Erf’.
1. Procesverloop
Bij besluit van 29 januari 2002 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Haarlem (hierna: het
college) vrijstelling en bouwvergunning geweigerd voor
het bouwen van een garage op het perceel [locatie]
(hierna: het perceel).
(…)
Bij de vaststelling van het bestemmingsplan, bij raadsbesluit
van 19 september 2001, is de grond waarop
het bouwplan ziet, gewijzigd in de bestemming ‘Erf’.
Daarmee zijn de bebouwingsmogelijkheden van de
grond achter de woning beperkt.
(…)
2.3. Partijen verschillen van mening over de afmetingen
van het bouwplan en over de oppervlakte van de grond
met de bestemming ‘Erf’. Het college heeft terecht de
bij de aanvraag behorende bouwtekening en de plankaart
als uitgangspunt genomen. De plankaart is echter
op dit punt onduidelijk en biedt onvoldoende basis voor
een beoordeling of het bouwplan past binnen de bestemming
‘Erf’. De door verweerder vervolgens gebruikte
digitale kaart betreft geen door de gemeenteraad
vastgestelde en door het college van gedeputeerde staten
goedgekeurde plankaart en maakt derhalve, anders
dan de papieren versie, geen deel uit van het bestemmingsplan.
Voorts is niet weersproken dat deze digitale
kaart een meetfout kan bevatten, omdat deze tot stand
is gekomen op basis van slechts één luchtfoto. De door
appellant geraadpleegde deskundigen komen tot verschillende
metingen, zowel wat betreft de afmetingen
van het bouwplan als wat betreft de oppervlakte van de
grond met bestemming ‘Erf’. Daarvan is de uitkomst
dat het bouwplan zou passen binnen de bestemming.
Anders dan de rechtbank is de Afdeling van oordeel dat
het college, gegeven de onduidelijkheid van de plankaart
op het in geschil zijnde punt, niet zonder meer
heeft kunnen vasthouden aan de juistheid van de digitale
kaart, doch had dienen te motiveren waarom de
metingen en berekeningen van de door appellant geraadpleegde
deskundigen onjuist zijn dan wel eveneens
tot de uitkomst leiden dat het bouwplan niet past
binnen de bestemming ‘Erf’.
(…)
2.1. Het bouwplan voorziet in de bouw van een garage
ter vervanging van een reeds aanwezige garage op het
achtererf van het perceel.
2.2. (…)
Ten tijde van de indiening van de bouwaanvraag was
het ontwerp van het bestemmingsplan ‘Spaar en Hout’
ter inzage gelegd. In dat ontwerp was aan de gronden
de bestemming ‘Woondoeleinden’ toegekend. Het
bouwplan was daarmee in overeenstemming.
05-14
ABRvS 6 oktober 2004, nr. 200400194/1, Lingewaard/binnenplanse
vrijstelling en bouwvergunning
Appellanten betogen met recht dat voor de rechtbank
geen grond bestond voor toepassing van artikel 8:72,
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
53
vierde lid, van de Algemene wet bestuursrecht (Awb),
nu – ook naar het kennelijke oordeel van de rechtbank –
zich niet de situatie voordeed dat na vernietiging van
het besluit op bezwaar wegens strijd met artikel
7:12, eerste lid, van de Awb rechtens nog maar één
beslissing mogelijk was. De duur van het geschil,
noch de omstandigheid dat het college van burgemeester
en wethouders reeds tweemaal eerder door
de rechter in de gelegenheid is gesteld het motiveringsgebrek
te herstellen – en dat heeft nagelaten –
rechtvaardigt een ruimere toepassing van artikel
8:72, vierde lid, van de Awb, dan volgens voornoemde,
uit de wetsgeschiedenis naar voren komende en
in de jurisprudentie bevestigde regel toelaatbaar is.
De rechtbank had derhalve moeten volstaan met de
vernietiging van de nieuwe beslissing op bezwaar.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 7:12, eerste
lid, 8:47, eerste lid, en 8:72, vierde lid
1. Procesverloop
Bij afzonderlijke besluiten van 2 november 1999 heeft
het college van burgemeester en wethouders van Huissen,
rechtsvoorganger van het college van burgemeester
en wethouders van Bemmel, rechtsvoorganger
van appellant sub 2 (hierna: het college), aan appellante
sub 1 (hierna: de kwekerij) vrijstelling als bedoeld
in artikel 15 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening
(hierna: de WRO) en bouwvergunning verleend voor
een tweede bedrijfswoning op het perceel [locatie] te
[plaats] (hierna: het perceel).
Bij besluit van 17 februari 2000 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Huissen het daartegen
door [wederpartij] gemaakte bezwaar ongegrond
verklaard.
Bij uitspraak van 27 maart 2000 heeft de president
van de arrondissementsrechtbank Arnhem het daartegen
door [wederpartij] ingestelde beroep gegrond verklaard,
het besluit van 17 februari 2000 vernietigd en
bepaald dat het college van burgemeester en wethouders
van Huissen een nieuw besluit op bezwaar dient
te nemen.
Bij besluit van 23 mei 2000 heeft het college van burgemeester
en wethouders van Huissen het gemaakte
bezwaar opnieuw ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 11 augustus 2000 heeft de president
van de arrondissementsrechtbank Arnhem het daartegen
door [wederpartij] ingestelde beroep ongegrond
verklaard.
Bij uitspraak van 17 oktober 2001, gerectificeerd bij
brief van 19 februari 2003, heeft de Afdeling, voorzover
van belang, het daartegen door [wederpartij] ingestelde
hoger beroep gegrond verklaard, de uitspraak
van 11 augustus 2000 vernietigd, evenals het besluit
van 23 mei 2000, en het college van burgemeester en
wethouders van Bemmel opgedragen met inachtneming
van de uitspraak een nieuw besluit te nemen.
Bij besluit van 5 maart 2002 heeft het college van burgemeester
en wethouders van Bemmel het door [wederpartij]
gemaakte bezwaar wederom ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 8 december 2003, verzonden op dezelfde
dag, heeft de rechtbank Arnhem (hierna: de
rechtbank) het daartegen door [wederpartij] ingestelde
beroep gegrond verklaard, de bestreden beslissing op
bezwaar vernietigd en het besluit van het college van
burgemeester en wethouders van Huissen van 2 november
1999 herroepen.
(...)
2.1. Ingevolge het ter plaatse geldende bestemmingsplan
‘Buitengebied’ rust op de onderhavige gronden de
bestemming ‘Agrarisch gebied’.
Ingevolge artikel 3, lid B.I, onder 1, van de planvoorschriften
mogen op deze gronden uitsluitend binnen de
grenzen van een op de kaart aangegeven bouwperceel
gebouwen worden opgericht ten dienste van één agrarisch
bedrijf. Per bouwperceel mag één woning aanwezig
zijn; op een als zodanig aangeduid bouwperceel is
geen tweede woning toegestaan, behoudens de met
vrijstelling overeenkomstig lid C.IV toegestane woning.
Ingevolge artikel 3, lid C.IV, van de planvoorschriften kunnen
burgemeester en wethouders vrijstelling verlenen van
het bepaalde onder lid B.I., onder 1, teneinde de bouw
van een tweede bedrijfswoning op een bouwperceel toe
te staan mits, voorzover hier van belang,
a. de agrarische bedrijfsvoering de bouw van een tweede
bedrijfswoning vordert, waaromtrent advies moet worden
gevraagd aan de Provinciale Landbouwkundige Dienst.
StAB 1 / 2005

54 Ruimtelijke ordening
2.2. Niet in geschil is dat het bouwplan in strijd is met
de bestemming ‘Agrarisch gebied’, omdat het voorziet
in een tweede bedrijfswoning op het perceel. Ten einde
niettemin bouwvergunning te kunnen verlenen heeft
het college vrijstelling verleend als bedoeld in artikel 3,
lid C.IV, van de planvoorschriften.
2.3. Alvorens over te gaan tot het verlenen van voormelde
vrijstelling, heeft het college het op grond van
de planvoorschriften benodigde advies gevraagd aan
de dienst Ruimte, Economie en Welzijn van de provincie
Gelderland, voorheen de Provinciale Landbouwkundige
Dienst (hierna: de dienst REW). Op 19 maart
1999 heeft de dienst REW ten aanzien van het bouwplan
negatief geadviseerd. Vervolgens is door de kwekerij
medio april 1999 een bedrijfsverslag opgesteld.
De dienst REW heeft bij brief van 7 juni 1999 gemotiveerd
aangegeven in de (nader) verstrekte bedrijfsgegevens
geen grond te zien om het eerder ingenomen
standpunt te herzien.
Burgemeester en wethouders hebben vervolgens aanleiding
gezien om V.E.K. Adviesgroep (hierna: V.E.K.)
te raadplegen. Medio mei 2000 heeft V.E.K. een positief
advies uitgebracht. Op basis van dit advies hebben
burgemeester en wethouders besloten om, in afwijking
van het advies van de dienst REW, bouwvergunning
en vrijstelling te verlenen.
2.4. Bij zijn beslissing op bezwaar van 5 maart 2002
heeft het college zijn standpunt gehandhaafd dat de
bedrijfsvoering van de kwekerij een tweede bedrijfswoning
op het perceel vordert en dat het mitsdien bevoegd
was tot het verlenen van vrijstelling ingevolge
voormeld artikel 3, lid C.IV.
2.5. De rechtbank heeft terecht geoordeeld dat met
voormelde uitspraak van de Afdeling van 17 oktober
2001, inzake no. 200004654/1, is komen vast te
staan dat het standpunt van de dienst REW, dat geen
noodzaak aanwezig is voor een tweede bedrijfswoning,
met het advies van de V.E.K. onvoldoende is
weerlegd. Het college heeft aan de nieuwe beslissing
op bezwaar van 5 maart 2002 geen nader deskundigenadvies
ten grondslag gelegd en heeft gemeend te
kunnen volstaan met een herhaling van zijn eerder
naar voren gebrachte standpunt dat het advies van de
dienst REW onzorgvuldig tot stand is gekomen. Uit
voormelde uitspraak volgt echter dat voor dit standpunt
geen grond bestaat. De rechtbank heeft dan ook
terecht geoordeeld dat het besluit van 5 maart 2002
een deugdelijke motivering ontbeert en dient te worden
vernietigd wegens strijd met artikel 7:12, eerste
lid, van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: de
Awb). Het daartegen gerichte betoog van appellanten
faalt derhalve.
2.6. De rechtbank heeft voorts aanleiding gezien met
toepassing van artikel 8:72, vierde lid, van de Awb zelf
in de zaak te voorzien. De rechtbank heeft in dat verband
de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak
(hierna: de StAB) benoemd als deskundige als bedoeld
in artikel 8:47, eerste lid, van de Awb en haar verzocht
verslag uit te brengen met betrekking tot de noodzaak
van een tweede bedrijfswoning op het perceel. Op
grond van de door de StAB uitgebrachte verslagen van
24 juli 2003 en 16 september 2003 en de reacties
daarop van V.E.K. van 28 augustus 2003 en 14 oktober
2003, is de rechtbank vervolgens tot het oordeel
gekomen dat niet is komen vast te staan dat de bedrijfsvoering
van de kwekerij een tweede bedrijfswoning
vordert en dat derhalve het college niet bevoegd
was tot het verlenen van vrijstelling ingevolge artikel 3,
lid C.IV van de planvoorschriften. De rechtbank heeft
daarop de besluiten van 2 november 1999, waarbij
het college voor de tweede bedrijfswoning vrijstelling
en bouwvergunning heeft verleend, herroepen.
2.7. Appellanten betogen met recht dat geen grond bestond
voor toepassing van voormeld artikel 8:72, vierde
lid, van de Awb, nu – ook naar het kennelijke oordeel
van de rechtbank – zich niet de situatie voordeed
dat na vernietiging van het besluit op bezwaar wegens
strijd met artikel 7:12, eerste lid, Awb rechtens nog
maar één beslissing mogelijk was. De duur van het geschil,
noch de omstandigheid dat het college reeds
tweemaal eerder door de rechter in de gelegenheid is
gesteld het motiveringsgebrek te herstellen – en dat
heeft nagelaten – rechtvaardigt een ruimere toepassing
van artikel 8:72, vierde lid, van de Awb, dan volgens
voornoemde, uit de wetsgeschiedenis naar voren komende
en in de jurisprudentie bevestigde regel toelaatbaar
is. De rechtbank had derhalve moeten volstaan
met de vernietiging van het besluit van 5 maart 2002.
Het is aan het college om in het kader van een nieuw te
nemen besluit op bezwaar te onderzoeken of de bouwvergunning
– met verlening van vrijstelling – kan worden
gehandhaafd.
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
55
05-15
ABRvS 13 oktober 2004, nr. 200401490/1,
Soest/handhaving
Ingevolge artikel 1, sub 2, onder af, van de planvoorschriften
van het bestemmingsplan ‘De Zuidelijke
Eng’ wordt onder akkerbouw verstaan: het bewerken
van bouwland, te weten de voortbrenging van
plantaardige producten, met uitzondering van groenten
en fruit, in de volle grond. Wat in het bestemmingsplan
onder bouwland, grasland en weiland
moet worden verstaan, is niet aangegeven. In het
spraakgebruik wordt onder bouwland verstaan: land
voor de akkerbouw, zoals bouw- en hooiland, en
onder weiland: grasland waarop men vee laat grazen.
Daaruit volgt dat grasland dat dient voor het verkrijgen
van hooi, moet worden aangemerkt als akkerbouw
zoals omschreven in artikel 1, sub 2, onder af.
In die bepaling is grasland immers niet uitgezonderd.
Ook uit de toelichting op het bestemmingsplan blijkt
niet dat dit is beoogd.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 7:12, eerste
lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 24 september 2002 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Soest (hierna:
het college) appellant onder oplegging van een dwangsom
gelast het gebruik van het perceel kadastraal bekend
gemeente Soest, sectie […], nummer […]., als
grasland/weiland te beëindigen en de erfafscheiding te
verwijderen.
Bij besluit van 17 juni 2003 heeft het college het daartegen
door appellant gemaakte bezwaar voor wat betreft
de last tot verwijdering van de erfafscheiding gegrond
verklaard in dier voege dat de erfafscheiding
dient te worden verlaagd naar maximaal 1 meter en
voor het overige ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 30 december 2003, verzonden op 2
februari 2004, heeft de rechtbank Utrecht (hierna: de
rechtbank) het daartegen door appellant ingestelde beroep
ongegrond verklaard. De rechtbank heeft haar uitspraak
met instemming van appellant beperkt tot het
geschil betreffende het gebruik van de grond als grasland/weiland,
omdat de erfafscheiding inmiddels aan
de maximale hoogte van 1 meter voldoet. (…)
2.1. Ingevolgde het bestemmingsplan ‘De Zuidelijke
Eng’ rust op het perceel van appellant de bestemming
‘Agrarische Doeleinden-AD (van landschappelijke en
cultuurhistorische waarde)’.
Gronden met die bestemming zijn ingevolge artikel 19
van de voorschriften van het bestemmingsplan bestemd
voor de uitoefening van het akkerbouwbedrijf
met behoud of herstel van de aldaar voorkomende dan
wel daaraan eigen landschappelijke en cultuurhistorische
waarden.
Ingevolge artikel 1, sub 2, onder af, wordt in het bestemmingsplan
onder akkerbouw verstaan: het bewerken
van bouwland, te weten de voortbrenging van
plantaardige producten, met uitzondering van groenten
en fruit, in de volle grond.
2.2. Appellant heeft betoogd dat de rechtbank tot het
onjuiste oordeel is gekomen dat het gebruik van het
perceel als grasland/weiland in strijd is met voornoemde
bepalingen van het bestemmingsplan. Hij heeft in
dat verband gesteld dat hij zijn perceel bouwland niet
als weiland in gebruik heeft maar als gras- en hooiland
en dat de voorschriften van het bestemmingsplan zich
tegen dat gebruik niet verzetten.
2.3. Dat betoog treft doel. Anders dan voor akkerbouw
is in de voorschriften van het bestemmingsplan niet
aangegeven wat onder bouwland, grasland en weiland
moet worden verstaan.
In het spraakgebruik wordt verstaan onder bouwland:
land voor de akkerbouw, zoals bouw- en hooiland, en
onder weiland: grasland waarop men vee laat grazen.
Daaruit volgt dat grasland dat dient voor het verkrijgen
van hooi als akkerbouw zoals omschreven in artikel 1,
sub 2, onder af, van het bestemmingsplan dient te worden
aangemerkt. In dat artikel is grasland immers niet
uitgezonderd. Ook uit de toelichting op het bestemmingsplan
blijkt niet dat dit is beoogd. Daarin is slechts aangegeven
dat uitbreiding van weilanden onwenselijk is,
mede om te voorkomen dat in geval van beweiding be-
StAB 1 / 2005

56 Ruimtelijke ordening
hoefte ontstaat aan onder meer het plaatsen van afrasteringen
en de bouw van schuren. Dergelijke voorzieningen
zijn in strijd met het uitgangspunt van het bestemmingsplan
om de openheid van het gebied te handhaven (…).
Niet in geschil is dat appellant zijn perceel bouwland
gebruikt als gras- en hooiland en niet voor het weiden
van dieren.
Het college is er in de aanschrijving dan ook ten onrechte
van uitgegaan dat appellant zijn perceel als weiland
gebruikt en dat het gebruik als gras- en hooiland
niet onder het begrip akkerbouw in dit bestemmingsplan
valt.
Appellant oefent evenwel ter plaatse geen akkerbouwbedrijf
uit. Het beheer en het verkrijgen van hooi van
het perceel heeft een niet-bedrijfsmatig karakter, zodat
sprake is van strijd met artikel 19 van het bestemmingsplan.
In zoverre is het college dan ook bevoegd
om handhavend op te treden. Uit de beslissing op bezwaar
blijkt evenwel niet dat het college aanleiding zou
hebben gezien appellant aan te schrijven louter om
reden dat het gebruik door appellant van het perceel
als grasland een hobbymatig karakter draagt. Wel heeft
het college ter zitting verklaard dat appellant niet zou
zijn aangeschreven indien hij maïs of rogge op het perceel
zou hebben verbouwd.
2.4. Het vorenstaande leidt de Afdeling tot de slotsom
dat de beslissing op bezwaar voorzover daarbij het bezwaar
van appellant ongegrond is verklaard in strijd
met artikel 7:12, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht
niet op een deugdelijke motivering berust.
De rechtbank heeft dat miskend.
05-16
ABRvS 13 oktober 2004, nr. 200402189/1, Velsen/bestemmingsplan
‘Duinwijk’
De Afdeling ziet in de Wet op de waterkering en het
doel van deze wet algemene regels te stellen omtrent
de mate van beveiliging tegen overstroming door het
buitenwater binnen dijkringgebieden, geen aanleiding
voor het oordeel dat deze wet eraan in de weg staat
dat in een bestemmingsplan inzake dit onderwerp in
planologisch opzicht in regelgeving wordt voorzien.
Uit de planvoorschriften blijkt dat ook in de gevallen
waarin het bouwen van bouwwerken is toegestaan,
bij het verlenen van een bouwvergunning een nadere
afweging is vereist. Het bestemmingsplan biedt daarmee
onvoldoende zekerheid omtrent de vraag of voor
een bouwinitiatief een bouwvergunning kan worden
verkregen.
Uit het bestemmingsplan noch uit het bestreden besluit
dan wel het verhandelde ter zitting is gebleken
waarom naast de keur van het Hoogheemraadschap
een aanlegvergunningenstelsel in het bestemmingsplan
moet worden opgenomen om een verslechtering
van de waterhuishoudkundige situatie te voorkomen.
Evenmin is gebleken dat met dit stelsel is beoogd te
voorzien in de bescherming van andere dan waterstaatkundige
belangen. Het moet er dan ook voor
worden gehouden dat het aanlegvergunningenstelsel
uitsluitend in het bestemmingsplan is opgenomen
met het oog op belangen die reeds in de keur worden
beschermd. Gelet hierop is het opgenomen aanlegvergunningenstelsel
in strijd met artikel 14 van de Wet
op de Ruimtelijke Ordening.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 10:27
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 14
2.2. Het plan heeft betrekking op gronden ten oosten
van de Vissershaven en de Haringhaven te IJmuiden en
heeft in hoofdzaak een conserverend karakter met
overwegend woonfuncties. (…)
2.3. De stichting ‘Stichting Woningbedrijf Velsen’ (hierna:
de Stichting Woningbedrijf) stelt in beroep dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft verleend aan
de plandelen ter plaatse van haar bezittingen aan de
Orionweg, voor zover daaraan de (dubbel)bestemming
‘Waterkering’ is toegekend, en aan artikel 24 van de
planvoorschriften dat op deze bestemming van toepassing
is.
(…)
Voorts is appellante van mening dat haar belangen bij
het bepalen van de omvang van de als ‘Waterkering’
aangewezen gronden niet zijn onderzocht en afgewogen
tegen de waterstaatkundige belangen. In dit verband
is volgens haar niet onderzocht waarom de Orionweg
die geen water keert, als waterkering is bestemd.
In de waterstaatsbelangen wordt voorzien door de Wet
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
57
op de waterkering. In een bestemmingsplan kunnen
geen additionele bepalingen worden opgenomen, aldus
appellante.
Wat betreft artikel 24 van de planvoorschriften is zij
van mening dat dit artikel onvoldoende duidelijk
maakt welke bouwmogelijkheden haar toekomen. Ten
onrechte wordt in het tweede en vijfde lid van dit artikel
niet aangegeven wat de waterstaatkundige belangen
zijn en wanneer deze (onevenredig) zouden kunnen
worden geschaad, aldus appellante. In het zesde
lid is volgens haar ten onrechte een adviesverplichting
opgenomen.
Ten slotte acht zij het aanlegvergunningenstelsel in het
zevende artikellid en de in dat kader gestelde voorwaarden
in het achtste artikellid in strijd met het stelsel
van de WRO.
2.3.2. Aan de plandelen ter plaatse van de Orionweg
met aangrenzende gronden is de (dubbel)bestemming
‘Waterkering’ toegekend. De aldus aangewezen gronden
zijn ingevolge artikel 24, eerste lid, van de planvoorschriften
bestemd voor de instandhouding van de
waterkering, beschermingszone en buitenbeschermingszone
met de daarbij behorende waterstaatswerken
als taluds, dijken en (onderhouds)wegen alsmede
voor bouwwerken geen gebouw zijnde van waterbouwkundige
aard, zoals duikers, keerwanden, beschoeiingen
en kademuren en andere werken, zoals hulpmiddelen
voor verkeer te water.
Ingevolge het tweede artikellid zijn de elders in het
plan geregelde bestemmingen, die samenvallen met de
in het eerste lid bedoelde gronden, ondergeschikt aan
de bestemming ‘Waterkering’ en mogen deze slechts
tot uitvoering worden gebracht en zijn deze slechts toegestaan
voor zover de waterstaatkundige belangen niet
worden geschaad. Verwezen wordt in dit verband naar
de van toepassing zijnde gebods- en gebruiksbepalingen
van de (rechtsopvolger van de) keur van het Hoogheemraadschap
van Rijnland.
Ingevolge het vijfde artikellid zijn bouwwerken ten behoeve
van andere, voor deze gronden geldende bestemmingen
op deze gronden slechts toelaatbaar, indien
en voor zover de belangen van de waterkering
hierdoor niet onevenredig worden geschaad.
Ingevolge het zesde artikellid wint het college van burgemeester
en wethouders, alvorens omtrent het verlenen
van een bouwvergunning ten behoeve van de secundaire
bestemmingen te beslissen, schriftelijk advies
in bij de beheerder van de waterkering omtrent de
vraag of door de voorgenomen bouwactiviteiten het
waterstaatsbelang niet onevenredig wordt geschaad en
omtrent de eventueel te stellen voorwaarden.
Ingevolge het zevende artikellid is het verboden zonder
of in afwijking van een aanlegvergunning binnen de
zone waterkering en de beschermingszone de in dit lid
aangegeven andere werken of werkzaamheden uit te
voeren of te laten uitvoeren.
Ingevolge het achtste artikellid wint het college van burgemeester
en wethouders, alvorens te beslissen over
een aanvraag als bedoeld in het zevende artikellid, eerst
advies in bij de beheerder van de waterkering omtrent
de vraag of door de voorgenomen aanlegactiviteiten het
waterstaatsbelang niet onevenredig wordt geschaad en
omtrent de eventueel te stellen voorwaarden.
(...)
2.3.4. Wat betreft de omvang van de als ‘Waterkering’
aangewezen gronden ter plaatse van de Orionweg overweegt
de Afdeling dat aan deze gronden, gelet op de afstemming
hiervan op de ingevolge artikel 78, tweede
lid, van de Waterschapswet vastgestelde legger, vanuit
een oogpunt van waterstaatsbelang een grote betekenis
dient te worden toegekend. De Afdeling ziet in de door
appellante op dit punt aangevoerde bezwaren geen aanleiding
voor het oordeel dat verweerder niet in redelijkheid
heeft kunnen instemmen met de in het plan vastgestelde
omvang van de als ‘Waterkering’ aangewezen
gronden. Daarbij neemt zij in aanmerking dat op deze
gronden bouwactiviteiten niet zijn uitgesloten.
In de Wet op de waterkering en het doel van deze wet
algemene regels te stellen omtrent de mate van beveiliging
tegen overstroming door het buitenwater binnen
dijkringgebieden ziet de Afdeling voorts geen aanleiding
voor het oordeel dat deze wet eraan in de weg
staat dat in een bestemmingsplan inzake dit onderwerp
in planologisch opzicht in regelgeving wordt voorzien.
2.3.5. Gezien het vorenstaande heeft verweerder zich
in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat de
(dubbel)bestemming ‘Waterkering’ die ziet op de plan-
StAB 1 / 2005

58 Ruimtelijke ordening
delen ter plaatse van de bezittingen van de Stichting
Woningbedrijf aan de Orionweg niet in strijd is met een
goede ruimtelijke ordening.
In hetgeen appellante heeft aangevoerd, ziet de Afdeling
geen aanleiding voor het oordeel dat het bestreden
besluit in zoverre anderszins is voorbereid of
genomen in strijd met het recht. Hieruit volgt dat
verweerder terecht goedkeuring heeft verleend aan
de (dubbel)bestemming ‘Waterkering’ ten aanzien
van de hiervoor bedoelde gronden.
Het beroep van de Stichting Woningbedrijf is in zoverre
ongegrond.
2.3.6. Inzake artikel 24 van de planvoorschriften
overweegt de Afdeling het volgende.
Een bestemmingsplan heeft een goede ruimtelijke ordening
tot doel. Deze wordt verkregen door het coördineren
van de verschillende belangen tot een harmonisch
geheel dat een grotere waarde vertegenwoordigt
dan het dienen van de belangen afzonderlijk. Wat betreft
de in het plan gegeven bouwmogelijkheden moet
dan ook worden aangenomen dat bij de planvaststelling
de ruimtelijke gevolgen hiervan zijn beoordeeld.
Uit artikel 24, vijfde en zesde lid, van de planvoorschriften,
mede gelet op het tweede artikellid, blijkt
echter dat ook in de gevallen waarin het bouwen van
bouwwerken is toegestaan, een nadere afweging door
het college van burgemeester en wethouders is vereist
bij het verlenen van een bouwvergunning. Het plan
biedt daarmee op dit punt onvoldoende zekerheid omtrent
de vraag of voor een bouwinitiatief een bouwvergunning
kan worden verkregen.
Gelet hierop is artikel 24, tweede, vijfde en zesde lid,
van de planvoorschriften in strijd met het rechtszekerheidsbeginsel.
Wat betreft de verwijzing in het
tweede artikellid naar de gebods- en gebruiksbepalingen
van de keur van het Hoogheemraadschap van
Rijnland overweegt de Afdeling in dit verband nog dat
uit dit voorschrift niet zonder meer kan worden afgeleid
dat dit een louter verwijzende betekenis heeft.
2.3.7. Wat betreft het aanlegvergunningenstelsel overweegt
de Afdeling dat ingevolge artikel 14 van de WRO
bij een bestemmingsplan kan worden bepaald dat het
verboden is binnen een bij het plan aan te geven
gebied bepaalde werken, geen bouwwerken zijnde, of
werkzaamheden uit te voeren zonder of in afwijking
van een vergunning van het college van burgemeester
en wethouders (aanlegvergunning), voor zover zulks
noodzakelijk is: a. om te voorkomen, dat een terrein
minder geschikt wordt voor de verwerkelijking van de
daaraan bij het plan gegeven bestemming, b. ter handhaving
en ter bescherming van een verwerkelijkte bestemming
als bedoeld onder a.
Ingevolge de Waterschapswet hebben waterschappen
de waterstaatkundige verzorging van een bepaald
gebied ten doel. De taken die hun tot dat doel
worden opgedragen betreffen hetzij de zorg voor de
waterkering hetzij de waterhuishouding hetzij beide.
Voor de behartiging van deze taken stelt het algemeen
bestuur van het waterschap een keur vast.
Uit de keur van het Hoogheemraadschap van Rijnland
volgt dat deze in een bescherming van de waterhuishoudkundige
situatie ter plaatse van de plandelen met
de (dubbel)bestemming ‘Waterkering’ voorziet. Uit het
plan noch uit het bestreden besluit dan wel het verhandelde
ter zitting is gebleken waarom naast de keur een
aanlegvergunningenstelsel in het bestemmingsplan
moet worden opgenomen om een verslechtering van de
waterhuishoudkundige situatie te voorkomen. Evenmin
is gebleken dat met dit stelsel is beoogd te voorzien in
de bescherming van andere dan waterstaatkundige belangen.
Het moet er dan ook voor worden gehouden
dat het aanlegvergunningenstelsel uitsluitend in het
plan is opgenomen met het oog op belangen die reeds
in de keur worden beschermd. Gelet hierop is artikel
24, zevende en achtste lid, van de planvoorschriften in
strijd met artikel 14 van de WRO.
Overigens overweegt de Afdeling nog dat uit het samenstel
van artikel 24, zevende lid, van de planvoorschriften
en de plankaart door het ontbreken van een verwijzing
naar een bijlage met daarop aangegeven de te beschermen
zones niet kan worden afgeleid op welke gronden
het aanlegvergunningenstelsel betrekking heeft.
2.3.8. Door artikel 24, tweede en vijfde tot en met
achtste lid, van de voorschriften goed te keuren, heeft
verweerder gehandeld in strijd met het rechtszekerheidsbeginsel
en met artikel 14 van de WRO in samenhang
met artikel 10:27 van de Awb.
(…)
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
59
05-17
ABRvS 27 oktober 2004, nr. 200305883/1, Epe/bestemmingsplan
‘Schaveren 2002’
In de aan de moeder van appellant verleende persoonsgebonden
gedoogverklaring ligt ondubbelzinnig
besloten dat de bewoning in strijd is met het voorgaande
plan ‘Schaveren’ en dat het college van burgemeester
en wethouders zich bij die bewoning niet
zonder meer wenst neer te leggen, behoudens het gebruik
door [moeder] zelf. Derhalve moet de verklaring
worden beschouwd als het wraken van het met dit
plan strijdige gebruik. Deze wraking staat eraan in de
weg dat het gebruik van het pand voor permanente
bewoning door anderen dan door [moeder] wordt beschermd
door het overgangsrecht, zoals neergelegd in
artikel 18, tweede lid, van de voorschriften van het
plan ‘Schaveren 2002’.
In een situatie als deze, waarin moet worden aangenomen
dat van gemeentewege niet kan worden opgetreden
tegen het huidige gebruik door appellante, ligt
het op de weg van de gemeenteraad na te gaan of toekenning
van een woonbestemming aan het pand mogelijk
is. Wanneer blijkt dat dit niet mogelijk is, kan
de raad in overweging nemen het bestaande gebruik
van het pand onder het overgangsrecht te brengen.
Daarvoor is vereist dat de verwachting bestaat dat appellante
het gebruik binnen de planperiode zal beëindigen.
Indien die verwachting niet bestaat, kan de
raad in overweging nemen het gebruik van het pand
als permanente woning onder een uitsluitend aan de
persoon van appellante gebonden overgangsrecht te
brengen.
2.1.1. Het bestemmingsplan voorziet in een actuele
juridisch-planologische regeling voor het gebied Schaveren
ten zuidwesten van de kern Epe.
2.4. Appellant stelt in beroep dat verweerder ten onrechte
goedkeuring heeft verleend aan het plan voorzover dit
voorziet in de bestemming ‘Recreatiewoningen’ voor zijn
perceel aan de [locatie 1] te Emst. Hij betoogt dat het
karakter van de bouwkundige staat van de woning aldaar
en de bouw- en gebruikshistorie daarvan meebrengen
dat een woonbestemming moet worden toegekend.
2.4.1. De gemeenteraad heeft bij de vaststelling van
het plan niet ingestemd met de door appellant gewenste
woonbestemming. Naar zijn mening weegt de
lange, onafgebroken periode van gebruik als recreatiewoning
zwaarder dan het karakter van de bouwkundige
staat van het pand. De gemeenteraad merkt op dat de
maatschappelijke en ruimtelijke inzichten over recreatiewoningen
en woningen in het buitengebied sinds
1967 zijn gewijzigd. Daarbij heeft de gemeenteraad er
bovendien op gewezen dat het perceel in het voorgaande
plan ‘Schaveren’ was bestemd als ‘Zomerhuizen’.
2.4.2. Verweerder heeft geen reden gezien dit gedeelte
van het plan in strijd met een goede ruimtelijke ordening
te achten en heeft dit plandeel goedgekeurd.
Volgens verweerder prevaleert het belang van bescherming
van het landelijk gebied boven het belang
van appellant bij de woonbestemming. Hij stelt dat er
niet lang sprake van ononderbroken bewoning is geweest.
2.4.3. Het beroep van appellant betreft zijn perceel
aan de [locatie 1] te Emst. Aan de gronden waarop
het huis van appellant staat, is de bestemming ‘Recreatiewoningen’
toegekend. De planvoorschriften die bij
deze bestemming horen, staan niet toe dat het gebouw
permanent wordt bewoond.
In het voorgaande bestemmingsplan ‘Schaveren’ was
aan de betrokken gronden de bestemming ‘Zomerhuizen’
toegekend. Ingevolge de voorschriften bij die bestemming
was permanente bewoning van zomerhuizen
niet toegestaan.
2.4.3.1. In 1938 is een bouwvergunning verleend
voor een landhuis op het perceel [locatie 1].
Het college van burgemeester en wethouders heeft op
14 maart 1939 aan de toenmalige bewoonster vergunning
verleend tot het in gebruik nemen van het tot
woning bestemde gebouw.
Blijkens de stukken is het pand tot april 1967 in gebruik
geweest als burgerwoning. Vanaf april 1967 tot
januari 1985 stond niemand op het adres [locatie 1]
te Emst ingeschreven in het woonregister van de gemeente
Epe. Gedurende deze periode hebben de ouders
van appellant het pand gebruikt als tweede woning.
StAB 1 / 2005

60 Ruimtelijke ordening
Vanaf januari 1985 staat [moeder] van appellant, op
dit adres ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie.
Bij brief van 25 maart 1993 heeft het college van burgemeester
en wethouders aan [moeder] verklaard het
met het destijds geldende bestemmingsplan strijdige
gebruik uitsluitend te zullen gedogen zolang zij zelf het
pand bewoont.
2.4.3.2. Paragraaf 3.4 ‘landelijk gebied’, subparagraaf
3.4.2 ‘Algemene uitgangspunten van beleid’ van het
Streekplan bevat onder andere de beleidsuitgangspunten
voor niet aan het landelijk gebied gebonden functies.
Op pagina 104 van het Streekplan staat vermeld dat het
landelijk gebied is en wordt ingericht voor functies die
daar thuishoren. Nieuwe ontwikkelingen die functioneel
eigenlijk niet passen in het landelijk gebied worden geweerd.
Ten aanzien van nieuwbouw van woningen stelt
het Streekplan dat dit in het algemeen niet wordt toegestaan,
maar dat het in zeer specifieke situaties en passend
in een integraal gebiedsperspectief een sleutel kan
vormen om een aantal ongewenste situaties te saneren.
2.4.4. Gelet op de stukken en het verhandelde ter zitting
stelt de Afdeling vast dat het pand wordt gebruikt
voor woondoeleinden. Dat [moeder] de laatste jaren
veel tijd in haar andere woning buiten de gemeente
Epe verblijft, maakt dit niet anders. Daarbij is van belang
dat zij op dit adres staat ingeschreven in de basisadministratie
van de gemeente Epe.
Dit gebruik als hoofdverblijf, dat in strijd is met de bestemming
van het plan ‘Schaveren’, is aangevangen
nadat dat bestemmingsplan in 1981 in werking is getreden.
2.4.4.1. Ingevolge artikel 18, tweede lid, van de planvoorschriften
van het plan ‘Schaveren 2002’ mag het
gebruik van gronden en opstallen, strijdig met het plan
op het tijdstip van het van kracht worden daarvan,
worden gehandhaafd.
Hieruit volgt dat het overgangsrecht van het plan zich
niet beperkt tot gebruik dat in overeenstemming was
met de bestemmingen van het voorgaande plan.
2.4.4.2. De Afdeling overweegt dat in de in 1993 verleende
persoonsgebonden gedoogverklaring ondubbelzinnig
besloten ligt dat de bewoning in strijd is met het
bestemmingsplan ‘Schaveren’ en dat het college van
burgemeester en wethouders zich bij die bewoning niet
zonder meer wenst neer te leggen, behoudens het gebruik
door [moeder] zelf. Derhalve moet de verklaring
worden beschouwd als het wraken van het met dit plan
strijdige gebruik. Deze wraking staat eraan in de weg
dat het gebruik van het pand aan de [locatie 1] voor
permanente bewoning door anderen dan door [moeder]
wordt beschermd door het overgangsrecht, zoals
neergelegd in artikel 18, tweede lid, van de voorschriften
van het plan ‘Schaveren 2002’.
2.4.4.3. Uit het voorgaande volgt dat voor het huidige
gebruik voor permanente bewoning in het plan geen regeling
is getroffen. Immers, enerzijds is aan het perceel
van appellant de bestemming ‘Recreatiewoningen’ toegekend,
die geen permanente bewoning toelaat, en anderzijds
valt dat gebruik niet onder de beschermende
werking van het overgangsrecht. Dat verweerder hiermee
heeft ingestemd, acht de Afdeling uit een oogpunt
van een goede ruimtelijke ordening niet onredelijk, nu
blijkens het vorenoverwogene aannemelijk is geworden
dat de permanente bewoning van het pand beëindigd
zal worden wanneer [moeder] haar gebruik van het
pand voor permanente bewoning beëindigd zal hebben.
2.4.5. Het voorgaande brengt mee dat de wens van
appellant dat een woonbestemming aan zijn perceel
wordt toegekend, moet worden behandeld als ware het
een verzoek de nieuwvestiging van een burgerwoning
in het buitengebied mogelijk te maken. Het provinciale
beleid staat dit niet toe, tenzij zich een zeer specifieke
situatie als bedoeld op pagina 104 van het Streekplan
voordoet, op grond waarvan nieuwbouw van een woning
een sleutel zou vormen voor de sanering van een
ongewenste situatie.
In hetgeen appellant heeft aangevoerd, ziet de Afdeling
geen aanleiding het streekplanbeleid onredelijk te achten.
Uit de stukken en het verhandelde ter zitting is niet
gebleken van een zeer specifieke situatie als bedoeld
op pagina 104 van het Streekplan. In hetgeen appellant
heeft aangevoerd, in het bijzonder over de bouwen
gebruikshistorie van het pand, ziet de Afdeling geen
aanleiding voor het oordeel dat verweerder zich niet in
redelijkheid op het standpunt heeft kunnen stellen dat
geen grond bestaat voor het maken van een uitzondering
op het streekplanbeleid.
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
61
Uit het voorgaande volgt dat het Streekplan zich verzet
tegen de toekenning van een woonbestemming aan het
perceel van appellant.
2.4.6. Gezien het vorenstaande heeft verweerder zich
in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat het
plan op dit punt niet in strijd is met een goede ruimtelijke
ordening.
(…)
2.5. Appellante stelt in beroep dat verweerder ten onrechte
goedkeuring heeft verleend aan het plan voorzover
dit voorziet in de bestemming ‘Recreatiewoningen’
voor haar perceel aan de [locatie 2] te Emst. Zij stelt
dat het pand op dat perceel reeds in de begin jaren ’70
permanent werd bewoond en dat dit gebruik op grond
van het overgangsrecht van het vorige plan ‘Schaveren’
reeds was toegestaan. Appellante betoogt dat het
rechtszekerheidsbeginsel eist dat het gebruik als woning
in het voorliggende plan als zodanig wordt bestemd.
(…)
2.5.1. De gemeenteraad heeft bij de vaststelling van
het plan niet ingestemd met het verzoek om de permanente
bewoning van het pand van appellante als zodanig
in het plan mogelijk te maken. Daarbij heeft hij zich
op het standpunt gesteld dat legalisering van permanente
bewoning van recreatiewoningen door middel
van het geven van een woonbestemming niet in overeenstemming
is met het algemene ruimtelijke beleid,
zelfs niet in geval van zeer langdurige en onafgebroken
permanente bewoning.
2.5.2. Verweerder heeft geen reden gezien dit gedeelte
van het plan in strijd met een goede ruimtelijke ordening
te achten en heeft dit plandeel goedgekeurd. Volgens
verweerder is de door appellante gewenste woonbestemming
in strijd met het streekplanbeleid. De
omstandigheid dat het overgangsrecht van het vorige
plan van toepassing is, vormt volgens verweerder geen
rechtvaardiging voor legalisering van de permanente
bewoning.
(…)
2.5.3. Het beroep van appellante betreft haar perceel
aan de [locatie 2] te Emst. Aan de gronden van het
perceel waarop het pand staat, is de bestemming ‘Recreatiewoningen’
toegekend. De planvoorschriften die
bij deze bestemming horen, staan niet toe dat het gebouw
permanent wordt bewoond.
2.5.3.1. Volgens het Streekplan (bladzijde 111) is permanente
bewoning van recreatiewoonverblijven en van
andere niet voor permanente bewoning bestemde
ruimten en bouwsels in het landelijk gebied niet toegestaan.
2.5.3.2. Dit streekplanbeleid met betrekking tot de
permanente bewoning van individuele recreatiewoningen
is in het Streekplan niet aangeduid als een essentiële
beleidsuitspraak.
In het Streekplan is ten aanzien van de mogelijkheid
van afwijking van niet essentiële beleidsuitspraken vermeld
dat, wanneer zich een ontwikkeling voordoet die
niet past binnen het in het plan neergelegde beleid, zal
worden bekeken of er ondanks deze strijdigheid toch
redenen aanwezig zijn om een dergelijke ontwikkeling
positief tegemoet te treden. Hierbij worden de verschillende
belangen tegen elkaar afgewogen (bladzijde 166
van het Streekplan).
2.5.3.3. Vast staat dat het gebruik van de in geding
zijnde recreatiewoning in strijd is met de bestemming
‘Zomerhuizen’ die in het vorige plan aan deze gronden
was toegekend. Eveneens staat vast dat de permanente
bewoning van het pand van appellante is aangevangen
voordat het bestemmingsplan ‘Schaveren’ in 1981
in werking is getreden. Niet in geding is dat de permanente
bewoning op grond van het overgangsrecht van
dat bestemmingsplan mocht worden voortgezet.
Evenmin is in geding dat de permanente bewoning op
grond van artikel 18, tweede lid, van de voorschriften
van het plan ‘Schaveren 2002’ mag worden voortgezet.
2.5.3.4. In een situatie als deze, waarin moet worden
aangenomen dat van gemeentewege niet kan
worden opgetreden tegen het huidige gebruik door
appellante, ligt het op de weg van de gemeenteraad
na te gaan of toekenning van een woonbestemming
aan het pand mogelijk is. Wanneer blijkt dat dit niet
mogelijk is, kan de raad in overweging nemen het bestaande
gebruik van het pand onder het overgangsrecht
te brengen. Daarvoor is vereist dat de verwachting
bestaat dat appellante het gebruik binnen de
StAB 1 / 2005

62 Ruimtelijke ordening
planperiode zal beëindigen. Indien die verwachting
niet bestaat, kan de raad in overweging nemen het
gebruik van het pand als permanente woning onder
een uitsluitend aan de persoon van appellante gebonden
overgangsrecht te brengen.
2.5.3.5. Verweerder heeft zich in dit verband terecht
op het standpunt gesteld dat de door appellante gewenste
woonbestemming in strijd is met het hiervoor
weergegeven streekplanbeleid. In hetgeen appellante
heeft aangevoerd, ziet de Afdeling geen aanleiding
het streekplanbeleid onredelijk te achten. In dit geval
heeft verweerder geen aanleiding gezien om een uitzondering
te maken op het hiervoor weergegeven
streekplanbeleid. Ter zitting heeft verweerder zich op
het standpunt gesteld daartoe ook niet bereid te zijn.
Van een omstandigheid op grond waarvan verweerder
na afweging van de betrokken belangen had moeten
afwijken van het Streekplan is niet gebleken. Dat het
gebouw reeds langdurig permanent wordt bewoond,
vormt niet een zodanige omstandigheid. Verweerder
heeft aldus in redelijkheid kunnen vasthouden aan het
streekplanbeleid.
Gelet hierop, heeft verweerder met de keuze van de gemeenteraad
om geen woonbestemming toe te kennen,
kunnen instemmen.
Annotatie
1. In deze annotatie wil ik naar aanleiding van bovenstaande
uitspraak nader ingaan op de relatie tussen
het overgangsrecht ten aanzien van permanente bewoning
van een recreatiewoning en een persoonsgebonden
gedoogbeschikking.
2. De feiten zijn als volgt. In 1938 is een bouwvergunning
verleend voor een landhuis. Het aldus gebouwde
was tot woning bestemd. Het is tot april 1967 in gebruik
geweest als (eerste) woning. Tot 1985 is het gebruikt
als tweede woning. Vanaf 1985 staat de moeder
van appellant in de GBA op dit adres ingeschreven.
In het voorgaande bestemmingsplan ‘Schaveren’ hadden
de desbetreffende gronden de bestemming ‘Zomerhuizen’.
Het gebruik voor permanente bewoning is
dientengevolge in elk geval sinds 1981 planologisch
niet meer toegestaan. Bij brief van 25 maart 1993
heeft het college van burgemeester en wethouders een
persoonlijke gedoogverklaring afgegeven.
3. In het voorliggende plan ‘Schaveren 2002’ is aan de
gronden de bestemming ‘Zomerhuizen’ toegekend en
is permanente bewoning nog steeds niet toegestaan.
Het gebruik dat strijdig was met het plan ten tijde van
het van kracht worden hiervan, is op grond van een
overgangsrechtelijke bepaling wel toegestaan. Er is in
de overgangsbepalingen geen uitzondering gemaakt
voor met het voorgaande plan strijdig gebruik.
4. Zoals gezegd is het gebruik vanaf 1985 strijdig met
het bestemmingsplan. In beginsel behoeft illegaal
(d.w.z.: strijdig met het vorige plan) gebruik in een
nieuw plan niet als bestaand gebruik positief te worden
bestemd. 1 Dit gebruik kan wel onder het overgangsrecht
worden gebracht. De ontwikkeling de laatste
jaren is dat de ABRvS steeds minder snel van mening is
dat sprake is van gevestigde belangen of rechten die
mede uit oogpunt van rechtszekerheid bescherming behoeven.
In tegenstelling tot de Kroon accepteert de
ABRvS planvoorschriften die gebruik dat strijdig was
met het vorige plan categorisch uitsluiten van het overgangsrecht.
2 De Afdeling stelt zelfs onomwonden dat
de gemeente gebruik dat in strijd is met het vorige plan
niet eens onder het overgangsrecht behoort te brengen,
aangezien dan rechten worden toegekend aan gebruikers
aan wie geen rechten toekomen. 3 In de praktijk
ontbreekt, net zoals in dit bestemmingsplan, nog veelvuldig
een dergelijke bepaling.
5. Maar ook indien de overgangsbepalingen illegaal
gebruik niet uitsluiten, wordt niet al het illegale gebruik
beschermd door het overgangsrecht. In elk geval niet
indien het gebruik door de gemeente is gewraakt. Verder
kan er ook aanleiding zijn geen bescherming te bieden
indien de gemeente niet op de hoogte was en dat
redelijkerwijze niet hoefde te zijn. 4 Het feit dat lange
tijd niet door de gemeente is opgetreden brengt niet
1. ABRvS 15 juni 2001, Gst. 2001, 7151, 6, m.nt. J. Teunissen.
2. Mr. R. van der Keur, Een overzicht van overgangsrecht, BR 2002,
blz. 572-583, met name blz. 580, en ABRvS 15 april 1996, BR
1996, blz. 569 m.nt. H.J. de Vries en Gst. 1996, 7060, nr. 7, m.nt.
J. Teunissen.
3. ABRvS 10 november 2004, elders in dit tijdschrift gepubliceerd
onder nummer 05-22, met annotatie Tonny Nijmeijer.
4. Keur, t.a.p., ABRvS 2 maart 1999, AB 1999, 222, m.nt. Nijmeijer
en Soppe.
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
63
zonder meer met zich mee dat afwijkend gebruik positief
moet worden bestemd, met name niet als dit strijd
oplevert met het provinciaal beleid. 5 Elders in Epe
werd een zomerwoning al 17 jaar lang permanent bewoond.
De onmogelijkheid nog handhavend op te treden
was geen reden voor een positieve bestemming. 6
6. In bovenstaande uitspraak beschouwt de Afdeling
een persoonsgebonden gedoogverklaring (althans: een
brief die nu als zodanig zou worden aangeduid) als een
daad van wraking. Dit is in lijn met eerdere jurisprudentie:
wraking is geschied als het college van burgemeester
en wethouders op ondubbelzinnige wijze te
kennen hebben gegeven dat het gebruik strijdig is met
het plan en dat het in voortgezette overtreding niet zal
berusten. 7 In vergelijking met de formulering in de uitspraak
van 1 september 1998 (zie noot 7), valt op dat
in bovenstaande uitspraak burgemeester en wethouders
niet hebben aangegeven dat zij in een voortgezette
overtreding niet zullen berusten, maar juist een gedoogverklaring
hebben verstrekt!
7. Er is dus sprake van illegaal gebruik, dat is gewraakt.
De conclusie luidt dan dat dit gebruik is uitgezonderd
van het overgangsrecht. Deze uitzondering betekent
echter niet dat het gebruik direct beëindigd
wordt of moet worden. Zo kan sprake zijn van enige
vorm van gedogen. De persoonsgebonden verklaring
uit bovenstaande uitspraak vormt hier een mooi voorbeeld.
In weerwil van het uitgangspunt dat illegaal gebruik
niet positief hoeft te worden bestemd, kan, indien
het gebruik niet door handhaving of anderszins gedurende
de planperiode zal worden beëindigd, voor deze
concrete vorm van bestaand gebruik een andere regeling
worden getroffen, aldus de Afdeling in de onder
nummer 05-22 in deze aflevering gepubliceerde uitspraak.
8 Hierbij kan gedacht worden aan een uitsterfregeling,
een specifieke bestemming of persoonsgebonden
overgangsrecht. 9
8. Het gebruik van de term persoonsgebonden overgangsrecht
is trouwens verwarrend, nu een dergelijke
regeling juist voorziet in gebruik dat is uitgezonderd van
het reguliere overgangsrecht. 10 Het persoonsgebonden
overgangsrecht is dan ook te beschouwen als een speciale
vorm van overgangsrecht, dat alleen onder (strikte)
voorwaarden een geaccepteerd planologisch instrument
is. Dat de Afdeling pleit voor persoonsgebonden overgangsrecht
past wel in een ontwikkeling. In 1993 achtte
de Kroon persoonsgebonden toegelaten gebruik van
recreatiewoningen nog onaanvaardbaar. 11 Hoewel een
inventarisatie niet is verplicht, 12 moet een dergelijke
(gebruiks)beperking wel worden gebaseerd op de omstandigheden
van het geval. 13 Tegenwoordig wordt persoonsgebonden
overgangsrecht met name bij permanente
bewoning van recreatiewoningen steeds meer
toegepast en geaccepteerd. Het speciale karakter van
het persoonsgebonden overgangsrecht brengt met zich
mee dat het normale vereiste ten aanzien van illegaal
gebruik, namelijk dat het niet twee maal onder het overgangsrecht
mag worden gebracht, 14 niet geldt. In r.o.
2.5.3.4. overweegt de ABRvS immers dat juist als niet
wordt verwacht dat het illegale gebruik tijdens de planperiode
wordt beëindigd, persoonsgebonden overgangsrecht
kan worden toegepast.
9. Als ik het goed zie, presenteert de ABRvS het persoonsgebonden
overgangsrecht onder voorwaarden als
een keuzemogelijkheid. De gemeente Epe heeft geen
gebruik gemaakt van deze keuzemogelijkheid. Er is
echter wel een persoonsgebonden gedoogverklaring
verstrekt. Om redenen van rechtszekerheid ben ik van
mening dat in een dergelijk geval de toepassing persoonsgebonden
overgangsrecht mag worden geëist.
Hiertoe overweeg ik allereerst dat sprake is van een
rechtsonzekere situatie als iemand enerzijds over een
papier beschikt waarop staat vermeld dat hij of zij ter
plaatse mag of mogen wonen, terwijl anderzijds op
basis van het bestemmingsplan ontegenzeggelijk sprake
is van strijdig gebruik. Een persoonsgebonden verklaring
zoals door Epe verstrekt geldt zolang de bewoner
of bewoonster in de desbetreffende woning woont.
5. ABRvS 19 februari 2003, nr. 200102004, www.raadvanstate.nl.
Vergelijk ook bovenstaande uitspraak, r.o. 2.5.3.2. - 2.5.3.5.
6. ABRvS 5 februari 2001, BR 2001, blz. 773 en 964.
7. ABRvS 1 september 1998, AB 1999, 29, m.nt. JS.
8. ABRvS 10 november 2004, r.o. 2.6.6.2, met annotatie Tonny Nijmeijer.
9 . In r.o. 2.5.3.4. heeft de Afdeling soortgelijke overweging, het betreft
hier echter gebruik dat in eerste instantie legaal was (zo begrijp ik de
uitspraak), maar is wegbestemd en al tweemaal onder het overgangsrecht
valt.
10. Overigens niet altijd, zie de vorige noot.
11. KB 14 juni 1993, BR 1993, blz. 711.
12. KB 5 januari 1993, AB kort 1993, 192 en BR 1993, blz. 292.
13. ABRvS 19 februari 2003, nr. 200103151, Gst. 2003, 7195, 179,
m.nt. en BR 2003, blz. 490.
14. ABRvS 10 november 2004, elders in dit tijdschrift gepubliceerd
onder nummer 05-22, met annotatie Tonny Nijmeijer. Zie ook J.J.
Fokke in haar noot onder uitspraak ‘Schaveren 2002’ in AB 2005,
nr. 4.
StAB 1 / 2005

64 Ruimtelijke ordening
Deze periode kan met gemak langer duren dan een
normale planperiode van 10 jaar. Zelfs een periode van
30 jaar is niet ondenkbaar. Mogelijk kan de vraag gesteld
worden of een dergelijke verklaring kan derogeren
aan het uitgangspunt dat strijdig gebruik niet tweemaal
onder het overgangsrecht mag worden gebracht, indien
hierin niet is voorzien door het specifieke persoonsgebonden
overgangsrecht. Het feit dat dergelijke vragen
kunnen worden gesteld, draagt natuurlijk niet bij aan
de rechtszekerheid.
10. In de tweede plaats overweeg ik hiertoe dat de toepassing
van een persoonsgebonden gedoogverklaring
zonder planologisch flankerend beleid, niet in overeenstemming
lijkt met de opvatting dat het voeren van gedoogbeleid
ten aanzien van met het plan strijdige gebruik
zonder dat concreet uitzicht bestaat op legalisatie,
zich niet verdraagt met de WRO. 15 Als het persoonsgebonden
overgangsrecht opgevat kan worden als een
vorm van zicht op legalisatie, zij het tijdelijk, handelt
een gemeente weer in overeenstemming met de WRO
bij de toepassing van dergelijk gedoogbeleid.
11. Om de hierboven genoemde redenen acht ik het
wenselijk dat de rechten die een gebruiker kan ontlenen
aan een persoonsgebonden gedoogklaring, ook
planologisch worden verankerd. Dit hoeft op zich geen
ingewikkelde exercitie te zijn omdat er vanuit mag worden
uitgegaan dat aan een dergelijke verklaring beleid
ten grondslag ligt. In dat beleid kan tevens een link
worden gelegd met de planologische regeling van de
verklaring.
12. Hiertegen kan worden ingebracht dat geen sprake
meer is van gedogen indien het gebruik planologisch is
gereguleerd. Als er echter vanuit mag worden gegaan
dat het persoonsgebonden overgangsrecht alleen in
uitzonderlijke (gedoog)situaties mag worden toegepast,
hoeft er mijns inziens geen innerlijke strijd te zijn.
13. Tot slot merk ik op dat het gevoerde pleidooi nog
niet met zich meebrengt dat in alle gevallen waarin de
gemeente kan kiezen voor een planologische regeling
ten aanzien van illegaal voort te zetten gebruik, ook in
een dergelijke regeling zou moeten worden voorzien.
14. Bovenstaande uitspraak is tevens gepubliceerd in
AB 2005, nr. 4, met noot J.J. Fokke.
Marco Erkens
15. ABRvS 17 november 2004, elders in dit tijdschrift gepubliceerd
onder nummer 05-25.
05-18
ABRvS 27 oktober, 200306885/1, Arnhem/bestemmingsplan
‘Buitengebied Arnhem-Noord’
Verweerder heeft zich in redelijkheid op het standpunt
kunnen stellen dat de munitie-opslagplaatsen, ook al
zijn zij feitelijk aanwezig, niet positief kunnen worden
bestemd nu zich binnen de op de plankaart aangegeven
militaire belemmeringszone A, ten aanzien waarvan ingevolge
de planvoorschriften onder meer geldt dat er
geen openbare wegen en parkeerterreinen mogen worden
gerealiseerd, een deel van de snelweg A12 en een
openbare parkeerplaats met ontsluitingsweg bevinden
en gegevens ontbreken ter beoordeling van de vraag of
deze bestaande inbreuken op de belemmeringszone uit
een oogpunt van veiligheid aanvaardbaar zijn.
Aan de in de planvoorschriften opgenomen vrijstellingsmogelijkheden
voor het oprichten van lichtmasten
op het terrein van een tennisvereniging en
een hondensportvereniging had door verweerder
geen goedkeuring mogen worden verleend. Weliswaar
zijn in de gemeentelijke nota ‘Beleidsregels
lichtmasten bij sportvelden’ voorwaarden opgenomen
waaronder de verlening van een vrijstelling is
toegestaan, maar in de vrijstellingsbepalingen van
het plan komt ten onrechte niet tot uitdrukking in
welke gevallen en onder welke voorwaarden van de
vrijstellingsbevoegdheid gebruik kan worden gemaakt.
Een bijgebouw is onder het overgangsrecht gebracht
en moet worden verwijderd omdat het niet in overeenstemming
is met de doelstelling van het plan.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 10:27
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 15
2.3. Het plan voorziet in een actualisering van de juridisch-planologische
regeling van het noordelijke buitengebied
van de gemeente Arnhem. (…)
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
65
2.5.3. De gemeenteraad heeft aan het militaire complex
MOB de bestemming ‘Militaire doeleinden’ en de
aanduiding ‘(op)’ toegekend.
2.5.3.1. Verweerder heeft onder meer het plandeel
met zowel deze bestemming als aanduiding en de artikelen
2.35, tweede lid, laatste volzin, en 2.8, eerste
lid, onder a, sub iv, van de planvoorschriften in strijd
met een goede ruimtelijke ordening geacht en heeft
hieraan goedkeuring onthouden.
Deze laatst genoemde bepaling voorziet in een bestemming
voor magazijnen en munitie-opslagplaatsen,
voorzover op de plankaart een aanduiding is aangegeven
en het gebied begrensd is door de ‘grens munitieopslagplaats’.
Verweerder heeft aangevoerd dat op de gronden met
de bestemming ‘Militaire doeleinden’ en de aanduiding
‘(op)’ munitie-opslagplaatsen kunnen voorkomen.
Binnen de wat betreft veiligheid meest risicovolle zone
A bevinden zich een openbare parkeerplaats met ontsluitingsweg
en een deel van de snelweg A12. Deze
functies komen naar het standpunt van verweerder
slechts gedeeltelijk in aanmerking voor amovering.
Gelet hierop en gezien het veiligheidsrisico is verweerder
van mening dat de munitieopslagplaatsen niet positief
kunnen worden bestemd.
2.5.3.2. Appellant heeft in beroep gesteld dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft onthouden aan bovengenoemde
plan(onder)delen.
(…)
2.5.3.4. Het MOB heeft in dit plan de bestemming
‘Militaire doeleinden’ en de aanduiding ‘(op)’ gekregen.
De munitieopslag vindt plaats in kleine lage bunkers
die zijn afgeschermd door aarden wallen.
Op de plankaart zijn drie militaire belemmeringszones,
te weten zone A, B en C, aangegeven. Ingevolge artikel
2.35, eerste lid, onder a, van de planvoorschriften
mogen binnen zone A geen gebouwen worden opgericht
en geen openbare wegen, personenspoorwegen,
drukbevaren waterwegen, parkeerterreinen en recreatievoorzieningen
worden gerealiseerd.
Ingevolge dit artikellid, onder b, van de planvoorschriften
mogen binnen zone B geen gebouwen worden opgericht,
waarin zich regelmatig personen zullen bevinden,
alsmede recreatieve voorzieningen, welke grote
aantallen recreanten trekken, en geen hoofdverkeerswegen
worden aangelegd.
Ingevolge het artikellid, onder c, van de planvoorschriften
mogen binnen zone C geen gebouwen met een
vlies- of gordijngevelconstructie, dan wel met gevels
geheel of overwegend bestaande uit glas, waarin zich
in de regel meer dan 25 personen bevinden, worden
gebouwd.
In het artikellid, onder d, van de planvoorschriften
staat dat binnen de totale veiligheidszonering (militaire
belemmeringszones A, B en C) geen gebouwen mogen
worden opgericht ten behoeve van activiteiten die over
en weer hetzij direct, hetzij indirect een onevenredig
gevaar voor de veiligheid vormen of kunnen vormen.
Ingevolge de laatste volzin van artikel 2.35, tweede lid,
van de planvoorschriften, waaraan goedkeuring is onthouden,
zijn de veiligheidsvoorschriften met betrekking
tot de militaire belemmeringszones niet van toepassing
op bestaande bouwwerken.
Vast staat dat een deel van de snelweg A12 en een
openbare parkeerplaats met ontsluitingsweg in de militaire
belemmeringszone A liggen. Dit betekent dat deze
functies op een afstand van minder dan 250 meter van
de munitieopslag liggen.
Vast staat voorts dat gegevens ontbreken ter beoordeling
van de vraag of deze bestaande inbreuken op de in
het kader van de zonering externe veiligheid munitieopslag
aangehouden veiligheidszone A aanvaardbaar
zijn. Het verwijt van appellant dat verweerder ten onrechte
geen nader onderzoek heeft gedaan naar de veiligheidssituatie
treft geen doel. Ter zitting is immers gebleken
dat verweerder niet de mogelijkheid had te
beschikken over de voor het opmaken van een zogeheten
risico-analyse benodigde gegevens. Van de voor de
munitie-opslag verleende milieuvergunning, waarop de
in het plan opgenomen zones zijn gebaseerd, kon verweerder
in verband met de daaraan gegeven classificatie
geen kennis nemen en ook anderszins was hij niet op
de hoogte van de aard en omvang van de voorraden die
in de munitie-opslagplaats mogen worden opgeslagen.
2.5.4. Gezien het vorenstaande heeft verweerder zich
in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat het
StAB 1 / 2005

66 Ruimtelijke ordening
plan op deze punten in strijd is met een goede ruimtelijke
ordening.
(…)
2.8. Appellante heeft in beroep gesteld dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft verleend aan artikel
2.9, derde lid, van de planvoorschriften, dat voorziet in
een vrijstellingsmogelijkheid voor het oprichten van
lichtmasten met een hoogte van vijftien meter, voorzover
het betrekking heeft op het terrein van de tennisvereniging
‘Schaarsbergen’. Voorts kan appellante zich niet
verenigen met het bestreden besluit, voorzover verweerder
goedkeuring heeft verleend aan artikel 2.10, derde
lid, van de planvoorschriften, dat eenzelfde vrijstellingsmogelijkheid
bevat, voorzover het artikel betrekking
heeft op het terrein van de [hondensportvereniging].
Hiertoe heeft zij onder meer aangevoerd dat lichtmasten
niet thuishoren in het buitengebied en dat licht
schadelijk is voor de nachtelijke migratie van fauna in
het natuurgebied Warnsborn en Landgoed Schaarsbergen.
Naar haar mening zijn de beleidsregels voor lichtmasten
bij sportverenigingen die ten grondslag hebben
gelegen aan dit plan onzorgvuldig opgesteld.
2.8.1. De gemeenteraad heeft zich op het standpunt
gesteld dat een maximale hoogte van vijftien meter
voor lichtmasten is toegestaan, omdat de nota ‘Beleidsregels
lichtmasten bij sportvelden’ (hierna: de
nota), hiertoe de ruimte biedt.
2.8.2. Verweerder heeft zich op het standpunt gesteld
dat de beleidsregels in de nota zorgvuldig zijn opgesteld
en de nodige waarborgen bieden. Hij heeft geen
reden gezien de planonderdelen in strijd met een goede
ruimtelijke ordening te achten en heeft hieraan goedkeuring
verleend.
2.8.3. Op 20 augustus 2002 heeft de gemeenteraad
de nota vastgesteld.
In de nota zijn verschillende zones opgenomen. De tennisvereniging
en de hondensportvereniging zijn gelegen
in zones waarvoor op grond van het gemeentelijke beleid
geldt dat geen vrijstelling voor lichtmasten wordt
verleend, tenzij door plaatsing van de lichtmasten niet
meer dan geringe schade aan natuur en landschap
aangericht zal worden.
2.8.4. Ingevolge artikel 15, eerste lid, aanhef en onder
a, van de Wet op de Ruimtelijke Ordening kan bij een
bestemmingsplan worden bepaald, dat het college van
burgemeester en wethouders met inachtneming van de
in het plan vervatte regelen bevoegd is van bij het plan
aan te geven voorschriften vrijstelling te verlenen.
In artikel 2.9, derde lid, en artikel 2.10, derde lid, van
de planvoorschriften staat dat het college van burgemeester
en wethouders vrijstelling kan verlenen van
het bepaalde in de hierna te noemen artikelen van de
planvoorschriften ten behoeve van het oprichten van
lichtmasten met een maximale hoogte van 15 meter.
In die artikelen, te weten artikel 1.2 en artikel 2.9,
tweede lid, en artikel 2.10, tweede lid, van de planvoorschriften
worden voornamelijk voorschriften gegeven
over de wijze van meten en over bouwvoorschriften.
De gemeenteraad heeft zich op het standpunt gesteld
dat de in overweging 2.8.1. vermelde nota uitgangspunt
zal zijn bij de verlening van de vrijstelling voor
lichtmasten ter plaatse van de tennisvereniging en de
hondensportvereniging.
De Afdeling overweegt hieromtrent dat weliswaar in
het gemeentelijke beleid voorwaarden zijn opgenomen
waaronder de verlening van een vrijstelling is toegestaan,
maar dat in de vrijstellingsbepalingen van het
plan ten onrechte niet tot uitdrukking komt in welke gevallen
en onder welke voorwaarden van de vrijstellingsbevoegdheid
gebruik kan worden gemaakt.
2.8.5. Gelet op het voorgaande is het plan op deze
punten in strijd met artikel 15 van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening. Door het plan niettemin in zoverre
goed te keuren heeft verweerder gehandeld in strijd
met artikel 15 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening
in samenhang met artikel 10:27 van de Algemene wet
bestuursrecht.
(…)
05-19
ABRvS 3 november 2004, nr. 200308644/1, Gelderland/‘Streekplan
Gelderland 1996, partiële herziening
inzake omlegging N831 Hedel (oostelijk deel)’
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
67
De partiële streekplanherziening voorziet in omlegging
van de provinciale weg N831 in en nabij de kern
Hedel en bevat een concrete beleidsbeslissing terzake.
Verweerders hebben de plaats en de functie van een
concrete beleidsbeslissing in het stelsel van de Wet
op de Ruimtelijke Ordening miskend door te stellen
dat de wegomlegging en de ruimtelijke gevolgen daarvan
voor het gemeentelijke wegennet nog in een door
de gemeenteraad van Maasdriel vast te stellen bestemmingsplan
dienen te worden geregeld en dat,
wanneer mocht blijken dat appellante, die een cafetaria
exploiteert aan een straat waardoor na de wegomlegging
geen doorgaand verkeer meer zal gaan, ten
gevolge van dat plan schade lijdt, zij een beroep kan
doen op het bepaalde in artikel 49 van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening.
Ook hebben verweerders, door het onderzoek naar de
gevolgen van de wegomlegging voor de luchtkwaliteit
uitsluitend te richten op de luchtkwaliteit ter plaatse
van een verspreid aantal woningen in de kern Hedel,
miskend dat de luchtkwaliteitsnormen van het Besluit
luchtkwaliteit zijn gesteld ter bescherming van de
kwaliteit van de buitenlucht van het hele Nederlandse
grondgebied, met uitzondering van de werkplek. Verder
hadden verweerders niet mogen volstaan met de
enkele vaststelling dat de te verwachten overschrijdingen
van de jaargemiddelde concentratie zwevende
deeltjes (PM10) worden veroorzaakt door de hoge
achtergrondconcentratie PM10. Daarbij wordt er door
de Afdeling op gewezen dat het lokale verkeer, anders
dan uit het onderzoeksverslag kan worden afgeleid,
wel bijdraagt aan de overschrijding.
Besluit luchtkwaliteit
2.1.2. De partiële herziening voorziet in de omlegging
van de provinciale weg N831 in en nabij de kern
Hedel. Hoofdstuk 2 (Beleidstekst + kaarten) van de
partiële herziening bepaalt in dit verband dat een deel
van de beleidstekst uit het Streekplan Gelderland
1996 wordt vervangen door een nieuwe tekst. Voorts
is in de partiële herziening een concrete beleidsbeslissing
opgenomen die luidt als volgt:
‘Het oostelijk deel van deze omlegging is geprojecteerd
vanaf de Drielseweg naar de Oude Rijksweg ter hoogte
van de aansluiting met de Baronieweg (door middel
van een rotonde). De spoorlijn Utrecht – ’s-Hertogenbosch
zal worden gekruist door middel van een tunnel.
Het tracé is op de streekplankaart ingetekend met een
dubbele rode lijn (zie kaart 1). Het exacte beloop en de
aansluiting op het bestaande wegennet is als concrete
beleidsbeslissing aangegeven op kaart 2 bij deze herziening.’
(...)
2.6. Appellante sub 1 exploiteert een cafetaria aan de
Prinses Beatrixstraat 22 en kan zich niet verenigen met
de partiële herziening in verband met de gevolgen voor
haar bedrijfsvoering.
Appellante wil dat het huidige tracé over de Prinses Beatrixstraat
en de Drielseweg gehandhaafd blijft, omdat
de verkeersintensiteit anders in de Prinses Beatrixstraat
in hoge mate zal afnemen. Dit brengt volgens appellante
voor haar een aanzienlijke omzetdaling mee. Voorts
stelt zij dat de waarde van het bedrijfspand zal dalen
en dat het pand als horecapand onverkoopbaar zal blijken
te zijn.
2.6.1. Verweerders erkennen dat het doorgaande verkeer
na de omlegging niet meer door de Prinses Beatrixstraat
zal gaan en dat dit nadelige gevolgen kan hebben
voor de omzet van appellante. Zij hebben zich op het
standpunt gesteld dat bij de afweging van belangen een
groter gewicht moet worden toegekend aan het belang
dat is gediend met een goede en veilige afwikkeling van
het verkeer dan aan het bedrijfsbelang van appellante.
2.6.2. (…)
Uit de stukken en het verhandelde ter zitting is aannemelijk
geworden dat de omzet van appellante voor ongeveer
90%, althans een zeer groot deel, afkomstig is
van het doorgaande verkeer van de N831. Gelet op de
ligging van de cafetaria van appellante ten opzichte van
het centrum van Hedel en het feit dat in het centrum
twee andere cafetaria’s gevestigd zijn, moet worden betwijfeld
of de te verwachten omzetdaling ten gevolge
van de omlegging van de N831 in voldoende mate kan
worden gecompenseerd door klandizie anders dan van
het doorgaande verkeer.
2.6.3. De Afdeling stelt voorop dat verweerders bij afweging
van de betrokken belangen bij de vaststelling
van de partiële herziening dienden te betrekken of het
bedrijf van appellante als gevolg van de omlegging van
de N831 nog exploitabel zou zijn. Vastgesteld moet
worden dat verweerders voor de vaststelling van de
StAB 1 / 2005

68 Ruimtelijke ordening
partiële herziening geen onderzoek hebben gedaan of
de exploitatie van het bedrijf van appellante na de omlegging
zou kunnen worden voortgezet.
Verweerders hebben gesteld dat de omlegging en de
ruimtelijke gevolgen daarvan voor het gemeentelijke
wegennet nog in een door de gemeenteraad van Maasdriel
vast te stellen bestemmingsplan dienen te worden
geregeld en dat, wanneer mocht blijken dat appellante
ten gevolge van dat plan schade lijdt, zij een beroep
kan doen op het bepaalde in artikel 49 van de Wet op
de Ruimtelijke Ordening.
Naar het oordeel van de Afdeling miskennen verweerders
hiermee evenwel de plaats en de functie van een
concrete beleidsbeslissing in het stelsel van de Wet op
de Ruimtelijke Ordening. In de in geding zijnde concrete
beleidsbeslissing is een definitieve planologische keuze
vervat met betrekking tot de omlegging van het oostelijke
deel van de N831 bij de kern Hedel, die bij de vaststelling
van het bestemmingsplan in acht genomen dient te
worden. Mitsdien dient juist op dit punt in het proces
van de planologische besluitvorming blijk te worden gegeven
van een zorgvuldig onderzoek naar de gevolgen
voor het betrokken gebied en dienen in het voorliggende
geval de belangen van het bedrijf van appellante in de
besluitvorming te worden betrokken. Verweerders hebben
ten onrechte een zodanig onderzoek, op basis waarvan
een belangenafweging dient plaats te vinden, doorgeschoven
naar de bestemmingsplanprocedure.
Nu verweerders hebben nagelaten bij de vaststelling
van de partiële herziening te onderzoeken of de exploitatie
van het bedrijf van appellante ter plaatse kon worden
voortgezet, is de Afdeling van oordeel dat verweerders
bij de voorbereiding van de partiële herziening
onvoldoende kennis hebben vergaard omtrent de af te
wegen belangen.
(...)
2.9. Appellanten sub 3 hebben aangevoerd dat onvoldoende
aandacht is besteed aan de lokale luchtkwaliteit.
Volgens hen zal de omlegging van het oostelijke
deel van de N831 nadelige invloed hebben op het
woon- en leefklimaat en de gezondheid in de omgeving
wat betreft de concentratie fijn stof (hierna ook: zwevende
deeltjes / PM10). Appellanten stellen dat verweerders
geen moeite hebben gedaan de mogelijkheden tot
reductie van fijn stof voor de omgeving te onderzoeken.
2.9.1. De Commissie heeft in haar toetsingsadvies
overwogen dat de in het Besluit luchtkwaliteit gestelde
eisen voor NO 2 en fijn stof van belang kunnen zijn,
vooral in het geval dat in het westelijke deelgebied de
zuidroute door de kom van Hedel niet wordt opgeheven,
dan wel er geen verkeersbeperkende maatregelen
worden getroffen. Iets soortgelijks kan mogelijk spelen
voor de nieuwe woonwijken langs de Baronieweg-Zuid.
Hier kunnen alleen nadere berekeningen uitsluitsel
geven, aldus de Commissie.
Gezien de maximaal te verwachten etmaalintensiteiten
van het verkeer, ziet de Commissie onvoldoende aanleiding
om een aanvulling van het MER op dit punt te vragen.
In het toetsingsadvies beveelt de Commissie aan de gevolgen
van het Besluit luchtkwaliteit alsnog te bepalen
en de resultaten daarvan in de besluitvorming te betrekken.
2.9.2. Naar aanleiding van de aanbeveling van de
Commissie heeft het college van gedeputeerde staten
van Gelderland in september 2002 de gevolgen van de
omlegging van de N831 voor de luchtkwaliteit laten
berekenen.
Wat betreft de concentratie fijn stof blijkt uit het onderzoek
dat in 2001 een aantal dagen de grenswaarde is
overschreden. Volgens het onderzoeksverslag is dit te
wijten aan de achtergrondconcentratie voor PM10. Op
de concentratie PM10 is op lokaal niveau weinig tot
geen invloed uit te oefenen, aldus het onderzoeksverslag.
Ten aanzien van de luchtkwaliteit in 2010 vallen blijkens
het onderzoeksverslag overschrijdingen van het
jaargemiddelde voor PM10 te verwachten. Deze hoge
concentraties worden veroorzaakt door de hoge achtergrondconcentratie,
die door de landelijke activiteiten
en door de omringende landen en hun activiteiten
wordt bepaald. De bijdrage van het lokale verkeer
vormt geen oorzaak van de overschrijdingen, aldus het
onderzoeksverslag.
2.9.3. Ingevolge het Besluit luchtkwaliteit (hierna: het
Besluit), voorzover hier van belang, dienen bestuursorganen
bij de uitoefening van bevoegdheden die gevolgen
hebben voor de luchtkwaliteit, behoudens voorzo-
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
69
ver de betrokken wettelijke regeling zich daartegen verzet,
de in het Besluit gestelde grenswaarden met betrekking
tot stikstofdioxide en zwevende deeltjes in
acht te nemen.
De vaststelling van de onderhavige partiële herziening
die een concrete beleidsbeslissing bevat, dient te worden
aangemerkt als de uitoefening van een bevoegdheid
die gevolgen heeft voor de luchtkwaliteit.
2.9.4. Het Besluit heeft als uitgangspunt dat de daarin
gestelde grenswaarden gelden voor de buitenlucht in
zijn algemeenheid. Dit uitgangspunt lijdt ingevolge artikel
1, tweede lid, van het Besluit, slechts uitzondering
voor een arbeidsplaats als bedoeld in artikel 1, derde
lid, onder g, van de Arbeidsomstandighedenwet 1998.
Het aan het Besluit ten grondslag liggende uitgangspunt
kan tevens worden afgeleid uit de nota van toelichting
op het Besluit. Volgens deze toelichting worden
in het Besluit grenswaarden gesteld omtrent het kwaliteitsniveau
van de buitenlucht dat, in het belang van
de bescherming van de gezondheid van de mens en
van het milieu in zijn geheel, binnen een bepaalde termijn
moet worden bereikt. Deze grenswaarden gelden
voor de buitenlucht van het Nederlandse grondgebied,
met uitzondering van de werkplek.
Voor PM10 gelden ingevolge artikel 13, aanhef en
onder c en d, uiterlijk met ingang van 1 januari 2005
als grenswaarden 40 microgram per m 3 als jaargemiddelde
concentratie en 50 microgram per m 3 als
24-uurgemiddelde concentratie, waarbij voor laatstgenoemde
concentratie geldt dat deze maximaal 35 maal
per kalenderjaar mag worden overschreden.
2.9.5. Verweerders hebben blijkens het bestreden besluit
onderkend dat de luchtkwaliteitsnormen van het
Besluit in acht dienen te worden genomen. Zij hebben
evenwel miskend dat het onderzoek dat zij mede aan
het bestreden besluit ten grondslag hebben gelegd, uitsluitend
was gericht op de luchtkwaliteit ter plaatse
van een verspreid aantal woningen in de kern Hedel.
De luchtkwaliteitsnormen zijn echter gesteld ter bescherming
van de kwaliteit van de buitenlucht in zijn
algemeenheid.
Voorts blijkt uit het onderzoeksverslag niet in hoeverre
de ingebruikneming van het omgelegde oostelijke deel
van de N831 gevolgen heeft voor de jaargemiddelde
concentratie zwevende deeltjes (PM10) op het moment
van ingebruikneming. Verweerders dienden hiertoe
onderzoeksgegevens te verschaffen betreffende de
jaargemiddelde concentratie voor zwevende deeltjes
(PM10) voor een periode vanaf de beoogde ingebruikneming
van de omlegging tot en met in ieder geval het
jaar 2010. Daarbij dient te worden uitgegaan van de
grenswaarden die per 1 januari 2005 zullen gelden
voor de jaargemiddelde concentratie en de 24-uur gemiddelde
concentratie. De gevolgen van ingebruikneming
van de omlegging voor de 24-uurgemiddelde
concentratie zwevende deeltjes (PM10) zijn evenmin
genoegzaam inzichtelijk gemaakt. Verweerders hebben
in dit verband niet kunnen volstaan met de enkele vaststelling
dat de overschrijdingen worden veroorzaakt
door de hoge achtergrondconcentratie PM10.
In dit verband wijst de Afdeling erop dat, anders dan
verweerders stellen, uit het onderzoeksverslag kan
worden afgeleid dat het lokale verkeer wel bijdraagt
aan de overschrijding.
Uit het vorenstaande volgt dat het bestreden besluit in
zoverre niet berust op een zorgvuldige voorbereiding en
een deugdelijke motivering.
05-20
ABRvS 3 november 2004, nr. 200400165/1, Enschede/bestemmingsplan
‘Herziening 8 van het bestemmingsplan
Buitengebied 1996’
Verweerder heeft zich in redelijkheid op het standpunt
kunnen stellen dat het bestemmingsplan, dat
voorziet in het als zodanig bestemmen van een woonhuis
in het buitengebied, niet in strijd is met een
goede ruimtelijke ordening, nu voor die woning een
bouwvergunning is verleend die rechtens onaantastbaar
is en niet aannemelijk is dat het gebruik als woning
binnen de planperiode zal worden beëindigd.
2.2. Het plan houdt een wijziging in van de planvoorschriften
van het bestemmingsplan ‘Buitengebied
1996’. Het plan voorziet in het als zodanig bestemmen
van een woonhuis op het perceel, kadastraal bekend
gemeente [plaats], sectie […], nummer […] [locatie].
StAB 1 / 2005

70 Ruimtelijke ordening
2.3. Appellant stelt dat verweerder het plan ten onrechte
heeft goedgekeurd.
Hij voert aan dat verweerder ten onrechte een onherroepelijke
bouwvergunning heeft aangemerkt als een bijzondere
omstandigheid die moet leiden tot de goedkeuring
van de herziening. Volgens appellant miskent verweerder
dat het provinciale ruimtelijk beleid zich verzet tegen het
toekennen van een woonbestemming in dit geval.
(…)
2.4. Verweerder heeft geen aanleiding gezien om goedkeuring
aan het plan te onthouden en heeft het plan
goedgekeurd. Hij heeft zich op het standpunt gesteld
dat het provinciaal ruimtelijk beleid zich verzet tegen
het toekennen van een woonbestemming in het buitengebied.
Verweerder ziet echter het feit dat het gaat om
een woonhuis in het woongebied ‘De Vretberg’ dat met
een rechtens onaantastbare bouwvergunning is gebouwd
als een bijzondere omstandigheid die afwijking
van zijn beleid rechtvaardigt.
2.5. De Afdeling stelt vast dat voor de in het geding
zijnde woning een bouwvergunning is verleend die
rechtens onaantastbaar is. Niet aannemelijk is dat het
gebruik als woning binnen de planperiode zal worden
beëindigd. Onder die omstandigheden heeft verweerder
zich in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen
dat het plan niet in strijd is met een goede ruimtelijke
ordening.
05-21
ABRvS 3 november 2004, nr. 200402898/1, Boxmeer/bestemmingsplan
‘Boxmeer Buitengebied 1997’
De wijze waarop verweerder aan een plandeel goedkeuring
heeft onthouden, heeft tot gevolg dat aan dat
plandeel enerzijds goedkeuring is onthouden voorzover
het de toepassing van twee nader genoemde artikelonderdelen
betreft, maar dat dat plandeel anderzijds
is goedgekeurd. De Afdeling acht dit in strijd met
de rechtszekerheid.
2.2. Het bestemmingsplan heeft betrekking op het gebied
dat ten tijde van de vaststelling van het plan tot
het grondgebied van de gemeente Boxmeer behoorde,
met uitzondering van de bebouwde kommen van (…).
2.3. Appellante kan zich in beroep niet verenigen met
de wijze waarop verweerder goedkeuring heeft onthouden
aan artikel 16, derde lid, onder d en g, van de
planvoorschriften.
2.3.1. Blijkens het bestreden besluit heeft verweerder
goedkeuring onthouden aan het groenomlijnde plangedeelte
met de bestemming ‘GHS’, de medebestemming
‘Bedrijfsdoeleinden –B–’, de aanduiding ‘B18 (betoncentrale)’
en de nadere aanduiding ‘480’ op detailkaart
21, voorzover dat betrekking heeft op artikel 16, derde
lid, onder d en g, van de planvoorschriften. Deze voorschriftonderdelen
zien op de hoogte van bouwwerken
geen gebouwen zijnde, en de aan te houden afstand
van gebouwen tot de zijdelingse percelen.
De wijze waarop verweerder goedkeuring heeft onthouden
heeft tot gevolg dat aan het plandeel met genoemde
bestemmingen en aanduidingen enerzijds goedkeuring
is onthouden, voorzover het de toepassing van
genoemde artikelonderdelen betreft, maar dat het anderzijds
is goedgekeurd.
Dat is in strijd met de rechtszekerheid.
05-22
ABRvS 10 november 2004, nr. 200306936/1,
Utrecht/bestemmingsplan ‘Voordorp-Voorveldse polder’
Gelet op het karakter van het overgangsrecht is de Afdeling
van oordeel dat het uitsluiten van bestaande illegale
bouwwerken van de toepasselijkheid van het
overgangsrecht in beginsel toelaatbaar is. De Afdeling
stelt evenwel vast dat in de planvoorschriften eveneens
van het overgangsrecht zijn uitgezonderd bouwwerken
die zijn gebouwd in strijd met het toen geldende
plan doch waarvoor wel bouwvergunning is
verleend. Voorts zijn uitgezonderd bouwwerken waarvoor
geen bouwvergunning was vereist. Gelet hierop
is de Afdeling van oordeel dat het desbetreffende
onderdeel van de planvoorschriften in strijd is met het
rechtszekerheidsbeginsel.
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
71
Niet is gemotiveerd welk onderscheid vanuit ruimtelijk
oogpunt bestaat tussen prostitutie als een aan
huis verbonden beroep en andere vormen van een
aan huis verbonden beroep, respectievelijk prostitutie
als beroepsmatige dienstverlening en andere vormen
van beroepsmatige dienstverlening.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 10:27
1. Procesverloop
Bij besluit van 16 januari 2003 heeft de gemeenteraad
van Utrecht, op voorstel van het college van burgemeester
en wethouders van 17 december 2002, het
bestemmingsplan ‘Voordorp-Voorveldse polder’ vastgesteld.
Verweerder heeft bij zijn besluit van 19 augustus
2003, nummer 2003REG001778i, beslist over de
goedkeuring van het bestemmingsplan.
(…)
2.6.6. Wat betreft het bezwaar dat de overgangsregeling
in artikel 32 van de planvoorschriften rechtsonzeker
en onnodig beperkend is, heeft verweerder zich op
het standpunt gesteld dat het een gebruikelijke regeling
betreft die naar zijn oordeel niet onnodig beperkend of
om andere redenen onaanvaardbaar is.
[appellanten sub 1] voeren aan dat veel bebouwing en
gebruik reeds lange tijd geleden tot stand is gekomen.
Voorzover al sprake was van strijd met het vigerende
plan, is dit van de zijde van de gemeente gedoogd. (…)
2.6.6.1. Ingevolge artikel 32, lid C, mag van het plan
afwijkend gebruik dat bestond ten tijde van het van
kracht worden van het plan, worden voortgezet of gewijzigd,
voorzover de strijdigheid met het plan niet
wordt vergroot. In lid D, onder 2, is hiervan uitgezonderd
het gebruik dat reeds in strijd was met het voorgaande
plan.
2.6.6.2. Indien bestaand gebruik van in het plan begrepen
gronden door de gemeenteraad wordt beschouwd
als strijdig met een goede ruimtelijke ordening,
kan dat gebruik onder het overgangsrecht worden
gebracht. Dit betekent dat het desbetreffende gebruik
van de gronden, hoewel dit niet wordt gezien als het
meest wenselijke gebruik, gedurende de planperiode
nog wel is toegestaan. Het streven is gericht op beëindiging
van dit gebruik en realisatie van de bestemming
die aan de gronden is toegekend overeenkomstig de bij
die bestemming behorende voorschriften. Met het
overgangsrecht wordt derhalve beoogd een tijdelijke situatie
te overbruggen totdat de gewenste bestemming
met inachtneming van genoemde voorschriften wordt
verwezenlijkt. Het is niet bedoeld voor gebruik dat niet
binnen de planperiode zal worden beëindigd. Dit
brengt met zich dat gebruik dat reeds onder het overgangsrecht
van het vorige plan viel, in beginsel niet opnieuw
onder het overgangsrecht mag worden gebracht.
Het overgangsrecht wordt in een bestemmingsplan opgenomen
teneinde de bestaande gebruiker die gerechtvaardigde
rechten en belangen heeft de mogelijkheid te
bieden het gebruik voort te zetten totdat de gegeven bestemming
overeenkomstig de voorschriften wordt verwezenlijkt.
Uit het karakter van het overgangsrecht
vloeit voort dat dit beperkt moet worden opgevat. Het is
niet bedoeld voor bestaande gebruikers die geen gerechtvaardigde
rechten en belangen hebben. Dit betekent
dat de gemeenteraad bestaand gebruik dat in strijd
was met het vorige plan (verder te noemen: illegaal gebruik)
niet onder het overgangsrecht behoort te brengen.
Hiermee zouden immers rechten worden toegekend
aan bestaande gebruikers aan wie geen rechten
toekomen. Bovendien zal het desbetreffende gebruik
dan – juist als gevolg van het overgangsrecht – niet
meer door handhaving binnen de planperiode kunnen
worden beëindigd. Ten einde handhaving niet onmogelijk
te maken, dient in beginsel voor het illegale gebruik
in het geheel geen regeling in het plan te worden opgenomen.
Wanneer niet aannemelijk is dat het gebruik
door handhaving of anderszins binnen de planperiode
zal worden beëindigd, kan voor deze concrete vorm van
bestaand gebruik in het plan een andere regeling worden
getroffen, bijvoorbeeld door het gebruik als zodanig
te bestemmen, een uitsterfregeling op te nemen of een
persoonsgebonden overgangsrecht toe te kennen.
Gelet op het voorgaande heeft verweerder zich in redelijkheid
op het standpunt kunnen stellen dat artikel 32, lid
D, onder 2, van de planvoorschriften niet in strijd is met
een goede ruimtelijke ordening. Voorts is deze bepaling
gezien het voorgaande evenmin in strijd met het recht.
2.6.6.3. Ingevolge artikel 32, lid A, mogen bouwwerken,
die ten tijde van de terinzagelegging van het ont-
StAB 1 / 2005

72 Ruimtelijke ordening
werp van het plan bestaan, dan wel nadien zijn gebouwd
of kunnen worden gebouwd met inachtneming
van het bepaalde bij of krachtens de Woningwet, en
die in enigerlei opzicht van het plan afwijken, mits de
bestaande afwijkingen naar de aard en omvang niet
worden vergroot:
1. gedeeltelijk worden vernieuwd of veranderd;
2. na het tenietgaan ten gevolge van een calamiteit geheel
worden vernieuwd of veranderd, mits de bouwaanvraag
geschiedt binnen 2 jaar na het tenietgaan.
In lid D, onder 1, zijn hiervan uitgezonderd bouwwerken,
die weliswaar bestaan op het tijdstip van de ter inzage
legging van het ontwerp van het plan, doch zijn gebouwd
in strijd met het toen geldende plan, daaronder
begrepen in strijd met de overgangsbepalingen van dat
plan, dan wel zonder bouwvergunning zijn gebouwd.
2.6.6.4. Gelet op het hiervoor geschetste karakter van
het overgangsrecht is de Afdeling van oordeel dat het
uitsluiten van bestaande illegale bouwwerken van de
toepasselijkheid van het overgangsrecht – hetgeen in
dit geval door de gemeenteraad is beoogd in het plan
vast te leggen – in beginsel toelaatbaar is.
De Afdeling stelt evenwel vast dat ingevolge artikel 32,
lid D, onder 1, eveneens van het overgangsrecht zijn
uitgezonderd bouwwerken die zijn gebouwd in strijd
met het toen geldende plan doch waarvoor wel bouwvergunning
is verleend. Voorts zijn uitgezonderd bouwwerken
waarvoor geen bouwvergunning was vereist.
Gelet hierop is de Afdeling van oordeel dat dit onderdeel
van de planvoorschriften in strijd is met het
rechtszekerheidsbeginsel. Door deze bepaling niettemin
goed te keuren, heeft verweerder gehandeld in
strijd met dit beginsel in samenhang met artikel 10:27
van de Algemene wet bestuursrecht.
(...)
2.9. Verweerder heeft bij zijn bestreden besluit goedkeuring
onthouden aan artikel 2 van de planvoorschriften
wat betreft de zinsnede ‘of een beroep in de prostitutie’
in de definitie van ‘aan huis verbonden beroep’ en
wat betreft de zinsnede ‘met uitzondering van prostitutie’
in de definitie van ‘dienstverlening’. Daartoe heeft
hij overwogen dat niet is gemotiveerd welk onderscheid
vanuit ruimtelijk oogpunt bestaat tussen prostitutie
als een aan huis verbonden beroep en andere vormen
van aan huis verbonden beroep, respectievelijk
prostitutie als beroepsmatige dienstverlening en andere
vormen van beroepsmatige dienstverlening.
2.9.1. Het college van burgemeester en wethouders
stelt dat verweerder ten onrechte aan deze onderdelen
van de planvoorschriften goedkeuring heeft onthouden.
Daartoe voert het onder verwijzing naar de gemeentelijke
beleidsnotitie inzake prostitutie van 16 november
1999 aan dat groei van het aantal prostitutiebedrijven
niet wenselijk wordt geacht, onder meer omdat prostitutie
wat betreft uitstraling niet in een gemiddelde
woon- en werkomgeving past. Het plangebied bestaat
voornamelijk uit woon- en recreatiegebied. Omdat
prostitutie niet in de gehele gemeente wordt uitgesloten
staat het plan niet op gespannen voet met de jurisprudentie
op dit punt, aldus het college.
2.9.2. Ingevolge artikel 2 van de planvoorschriften
wordt, voorzover hier van belang, in het plan onder
‘aan huis verbonden beroep’ in ieder geval niet verstaan
een beroep in de prostitutie. Voorts wordt ingevolge
dit planvoorschrift, voorzover hier van belang,
onder dienstverlening verstaan het beroepsmatige verlenen
van diensten, met uitzondering van prostitutie.
Het begrip ‘aan huis verbonden beroep’ komt voor in
de planvoorschriften die betrekking hebben op bestemmingen
die woningen, aanbouwen en bijgebouwen en
dienstwoningen toelaten. Door de wijze waarop dit beroep
is gedefinieerd in artikel 2 van de planvoorschriften
mag, gelet op de algemene gebruiksbepaling in artikel
33, een beroep in de prostitutie niet aan huis
worden uitgeoefend.
2.9.3. Ten aanzien van het beroepsonderdeel dat is gericht
tegen de onthouding van goedkeuring aan de zinsnede
‘met uitzondering van prostitutie’ in de definitie
van het begrip ‘dienstverlening’ die is opgenomen in artikel
2 van de planvoorschriften, overweegt de Afdeling
dat het begrip ‘dienstverlening’ overigens niet in de
planvoorschriften voorkomt, zodat aan de definitie
hiervan te dezen geen betekenis toekomt. Hieruit volgt
dat het college van burgemeester en wethouders in
deze procedure geen belang heeft bij beoordeling van
dit beroepsonderdeel, zodat het niet-ontvankelijk is.
2.9.4. In haar uitspraak van 22 mei 2002, no.
200102324/1 (AB 2003/79) heeft de Afdeling overwogen
dat aan de gemeenteraad in beginsel de bevoegdheid
toekomt in een bestemmingsplan het ge-
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
73
bruik van terreinen, gebouwen, vaar- of voertuigen voor
seksinrichtingen te reguleren. Deze bevoegdheid dient
te worden uitgeoefend ter behartiging van het belang
van een goede ruimtelijke ordening en dient derhalve
gestoeld te zijn op ruimtelijk relevante overwegingen
en criteria. Daarnaast geldt als uitgangspunt dat, wanneer
de gemeenteraad het nodig oordeelt in een plan
een regeling te treffen ten aanzien van een, met name
genoemde, legale, beroeps- of bedrijfsactiviteit, hij motiveert
waarom die activiteit naar zijn mening zich uit
een oogpunt van een goede ruimtelijke ordening onderscheidt
van andere mogelijke vormen van gebruik van
terreinen, gebouwen, vaar- of voertuigen.
Verweerder heeft terecht overwogen dat niet is gemotiveerd
welk onderscheid vanuit ruimtelijk oogpunt bestaat
tussen prostitutie als een aan huis verbonden beroep
en andere vormen van aan huis verbonden
beroep. De enkele in beroep door het college van burgemeester
en wethouders aangevoerde stelling dat
prostitutie wat betreft uitstraling niet in een gemiddelde
woon- en werkomgeving past, is te algemeen om
als motivering te kunnen dienen van het verbod prostitutie
als aan huis verbonden beroep uit te oefenen.
Ook de gemeentelijke beleidsnotitie inzake prostitutie
kan dit verbod niet rechtvaardigen, nu deze notitie niet
ziet op deze vorm van prostitutie. Het voorgaande
klemt te meer, nu in artikel 33, lid B, van de planvoorschriften
is bepaald dat het aan huis verbonden beroep
uitsluitend mag worden uitgeoefend door een bewoner
in het hoofdgebouw op hetzelfde bouwperceel,
aan de voor de beroepsuitoefening te gebruiken oppervlakte
een maximum is gesteld, geen hinder mag worden
toegebracht aan het woonmilieu en geen zodanige
verkeersaantrekkende activiteiten mogen worden ontplooid
dat als gevolg daarvan extra verkeersmaatregelen,
waaronder parkeervoorzieningen, noodzakelijk
worden.
Gelet op het voorgaande heeft verweerder zich naar het
oordeel van de Afdeling in redelijkheid op het standpunt
kunnen stellen dat artikel 2 van de planvoorschriften
in strijd is met een goede ruimtelijke ordening voorzover
daardoor een beroep in de prostitutie niet is
toegestaan als aan huis verbonden beroep. In hetgeen
het college van burgemeester en wethouders heeft
aangevoerd, ziet de Afdeling geen aanleiding voor het
oordeel dat het bestreden besluit in zoverre anderszins
is voorbereid of genomen in strijd met het recht. Hieruit
volgt dat verweerder in zoverre terecht goedkeuring
heeft onthouden aan het plan.
Het beroep van het college van burgemeester en wethouders
is in zoverre ongegrond.
Annotatie
1. Bovenstaande uitspraak bevat een flink aantal elementen
die voor de (bestemmingsplan)praktijk interessant
zijn. Ik noem de vereiste gedetailleerde
bestemming van de ‘ontsluitingsstructuur’ vanwege
brandveiligheid en bereikbaarheid (r.o. 2.5), de mogelijke
toepassing van artikel 17 WRO ten aanzien van
de verdeling tussen toeristische en vaste standplaatsen
(r.o. 2.6.2) en de aan de toetsing door GS aan een
‘goede ruimtelijke ordening’ te stellen eisen (r.o.
2.8.2). De uitspraak is echter omvangrijk, zodat een
integrale publicatie van de uitspraak een onevenredige
ruimte in dit tijdschrift in beslag zou nemen. Reden
waarom ik mij in deze noot beperk tot twee onderwerpen,
te weten de beperking van het bouwovergangsrecht
tot legale bouwwerken en de beoogde regeling
van prostitutiebedrijven in het onderhavige bestemmingsplan.
Diegenen die geïnteresseerd zijn in de overige
hiervoor genoemde onderwerpen, verwijs ik naar
de integrale uitspraak zoals die bijvoorbeeld op
www.raadvanstate.nl is te vinden.
2. Dat gebruiksvormen die op de peildatum (meestal
het moment waarop het nieuwe bestemmingsplan in
werking treedt) in strijd waren met het voorgaande
bestemmingsplan van het gebruiksovergangsrecht
mogen worden uitgesloten, is sinds de uitspraak
‘Etten-Leur’ bekend (ABRvS 15 april 1996, BR 1996,
p. 580). Tot voor kort was echter niet zeker of een dergelijke
uitsluitingsclausule ook voor bouwwerken die
op de peildatum (meestal het moment van de tervisielegging
van het ontwerp-bestemmingsplan) in strijd
waren met het voorgaande bestemmingsplan, in het
overgangsrecht mocht worden opgenomen. Voor het
toestaan van een dergelijke uitsluitingsclausule is zonder
meer veel te zeggen, aangezien bij het achterwege
blijven daarvan merkwaardige casusposities kunnen
StAB 1 / 2005

74 Ruimtelijke ordening
ontstaan, in het bijzonder in de sfeer van de handhaving.
Dat houdt vooral verband met het feit dat, zoals
onder meer blijkt uit ABRvS 10 juli 2001 (AB 2001,
411 m.nt. dG en Gst. 7138, 10 m.nt. J. Struiksma),
tegen het illegale bouwwerk zoals dat op de peildatum
bestond de handhavingsbevoegdheid in stand blijft terwijl
tegelijkertijd B&W in de situatie kunnen komen te
verkeren dat bijvoorbeeld voor een uitbreiding van dat
illegale bouwwerk op grond van het bouwovergangsrecht
een bouwvergunning moet worden verleend. Ik
verwijs in dit verband ook naar mijn naschrift bij Vz.
ABRvS 10 juli 2001 (Gst. 7155, 3). In die uitspraak
leek de voorzieningenrechter overigens al een eerste
blijk te geven van het feit dat een ‘Etten-Leurclausule’
voor illegale bouwwerken rechtens aanvaardbaar moet
worden geacht. Een uitdrukkelijke bevestiging kwam
vervolgens in de uitspraak d.d. 23 juni 2004, AB
2004, 274 (m.nt. J.J. Fokke) en Gst. 2004, 7213,
140 m.nt. dzz. De hierboven gepubliceerde uitspraak
vormt een voortzetting van de ingezette lijn.
3. Niettemin kan de onderhavige overgangsbepaling de
goedkeuring van de Afdeling niet wegdragen. En daarin
schuilt de toegevoegde waarde van de hier gepubliceerde
uitspraak. Naar het oordeel van de Afdeling mag de
reikwijdte van de uitzonderingsclausule ten aanzien van
illegale bouwwerken zich niet ook uitstrekken over
bouwwerken die weliswaar in strijd met het voorgaande
bestemmingsplan zijn gebouwd, maar waarvoor onder
vigeur van dat bestemmingsplan wél een bouwvergunning
is verleend. Een uitzondering op de uitzondering,
zo zou men kunnen zeggen. Het oordeel van de Afdeling
lijkt op dit punt in te houden dat bouwwerken waarvoor
een bouwvergunning is verleend, als legale bouwwerken
moeten worden gekwalificeerd. Maar dat is natuurlijk
slechts ten dele waar, aangezien met het verlenen
van de bouwvergunning weliswaar het verbod van artikel
40 Ww wordt opgeheven maar dat neemt niet weg
dat het bouwwerk in strijd met het bestemmingsplan
kan zijn. Ik verwijs is dit verband naar de jurisprudentie
waarbij de zogenaamde ‘impliciete vrijstelling’ aan de
orde is (bijv. ABRvS 20 juni 2001, AB 2001, 350).
Ook in die gevallen is er een verleende bouwvergunning
terwijl het bouwwerk in strijd is met het bestemmingsplan
(het kan dan gaan om strijd met de gebruiksvoorschriften
van het bestemmingsplan maar ook om strijd
met de bebouwingsvoorschriften van dat plan: vgl.
ABRvS 8 september 2004, BR 2005, p. 32. In deze jurisprudentie
leidt de Afdeling uit de verleende bouwvergunning
af dat het bouwwerk waarvoor bouwvergunning
is verleend kennelijk door de gemeente is toegestaan
en dat, voorzover dit bouwwerk (of het gebruik
dat daarvan wordt gemaakt) in strijd is met het bestemmingsplan,
daartegen niet handhavend kan worden opgetreden.
De met de bouwvergunning bij de bouwheer
opgewekte verwachtingen geven in die gevallen kennelijk
de doorslag. Bij die invalshoek lijkt het standpunt
van de Afdeling in casu goed aan te sluiten. Daar staat
echter tegenover dat als alles ‘volgens het boekje gaat’,
van een bouwvergunning die wordt verleend in strijd
met het bestemmingsplan geen sprake kan zijn: bij
strijd met het bestemmingsplan moet de bouwvergunning
ingevolge artikel 44 lid 1 sub c Ww immers worden
geweigerd.
De opmerking van de Afdeling over bouwwerken waarvoor
geen bouwvergunning is vereist kan ik overigens
niet goed plaatsen. Althans, ingevolge artikel 20 WRO
worden vergunningvrije bouwwerken niet aan het bestemmingsplan
getoetst. De vraag rijst derhalve in hoeverre
dergelijke bouwwerken dan toch in strijd met het
bestemmingsplan kunnen zijn zodat daarop het bouwovergangsrecht
van toepassing moet worden verklaard.
4. Overigens zij erop gewezen dat bovenstaande uitspraak
ook ten aanzien van het gebruiksovergangsrecht
enkele belangrijke overwegingen bevat (r.o.
2.6.6.2). Ik noem het feit dat gebruik dat onder het
overgangsrecht van het voorgaande plan viel in beginsel
niet opnieuw onder het overgangsrecht mag worden
gebracht. Met andere woorden: een gebruiksvorm kan
in de regel slechts één planperiode onder het overgangsrecht
worden gebracht. Iets dergelijks sprak de
Afdeling eerder uit in haar uitspraak d.d. 27 oktober
2004 (AB 2005, 4). Voor een uitvoerige bespreking
van het gebruiksovergangsrecht volsta ik op deze
plaats met een verwijzing naar de noot van J.J. Fokke
bij voornoemde uitspraak.
5. Een onderwerp van geheel andere orde dat niettemin
het signaleren waard is, betreft de (beoogde) bestemmingsregeling
inzake de prostitutie. Kort gezegd
kwam die bestemmingsregeling erop neer dat de
prostitutie door de gemeenteraad van Utrecht niet tot
de aan huis gebonden beroepen (noch tot een vorm
van dienstverlening) werd gerekend. In zijn algemeenheid
kan worden gezegd dat de relatie prostitutie en
planologie met name in de actualiteit is geraakt na de
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
75
afschaffing van het algemene, strafrechtelijke bordeelverbod
(zie voor een beschouwing M.D. van Wijk,
Groen licht voor het Rode Licht: gemeente, prostitutie
en de gevolgen van de opheffing van het algemeen
bordeelverbod, Gst. 2002, 7163, p. 253-258 en ook
H.Ph.J.A.M. Hennekens, Prostitutie: voorwerp van gemeentelijke
zorg, Gst. 2000, 7124, p. 381-387).
Onder meer via planologische regelingen trachten gemeenten
toch de vestiging van dergelijke bedrijven te
reguleren (bijv. ABRvS 2 juli 2003, AB 2003, 459 en
ABRvS 15 mei 2002, AB 2003, 165 beide m.nt. P.
van der Ree) of zelfs geheel uit te sluiten binnen het gemeentelijke
grondgebied (ABRvS 22 mei 2002, BR
2002, p. 704 m.nt. H.J. de Vries; ABRvS 22 mei
2002, AB 2003, 79 en ABRvS 8 januari 2003, AB
2003, 164 beide m.nt. P. van der Ree).
In casu spitst de kwestie zich als gezegd toe op de in
het bestemmingsplan opgenomen regeling met betrekking
tot aan huis verbonden beroepen. Van die regeling
zijn in casu ‘beroepen in de prostitutie’ uitgezonderd,
echter zonder enige vorm van motivering. Het betreft
dan met name een motivering waaruit blijkt dat prostitutiebedrijven
qua ruimtelijke uitstraling dusdanig verschillen
van ‘gewone’ aan huis verbonden beroepen,
dat het bezien vanuit een goede ruimtelijke ordening
noodzakelijk is (zie artikel 10 lid 1 WRO) om voor
prostitutiebedrijven een uitzondering te maken. Nu
deze ruimtelijke motivering ontbreekt, is de Afdeling
van oordeel dat GS (ook) op dit punt terecht goedkeuring
aan het bestemmingsplan hebben onthouden.
Tegen die conclusie lijkt mij weinig in te brengen. Voor
de gemeente Utrecht zal de conclusie bovendien niet
als een verrassing zijn gekomen, aangezien op 2 juni
2004 (BR 2004, p. 676) de Afdeling met een ander
bestemmingsplan van de gemeente Utrecht (Bestemmingsplan
Vleuterweide) korte metten maakte op basis
van dezelfde argumenten als in bovenstaande uitspraak.
Van belang is wel om op te merken dat de Afdeling met
GS stelt dat artikel 2 van de planvoorschriften in strijd
is met een goede ruimtelijke ordening vanwege het feit
dat een beroep in de prostitutie niet is toegestaan als
een aan huis verbonden beroep. Dat heeft veel weg van
een volle toetsing aan artikel 10 WRO en de Afdeling
lijkt daarmee een inhoudelijk oordeel te geven over de
onderhavige bestemmingsregeling. Strikt juridisch gezien
is dat echter niet het geval. Bedacht dient immers
te worden dat niet het vaststellingsbesluit (ex artikel
25 WRO) van de gemeenteraad in rechte ter toetsing
voorligt maar het goedkeuringsbesluit van GS. Om de
uit dat gegeven voortvloeiende gevolgen voor de rechterlijke
toetsing te onderstrepen, beginnen de uitspraken
in bestemmingsplanprocedures als bekend al een
hele tijd met een standaardoverweging waarin de Afdeling
de beperking van haar toetsing expliciet aangeeft
(zo ook bovenstaande uitspraak, zie r.o. 2.1). Maar ondanks
dat zal de gemeenteraad van Utrecht thans toch
wel één ding duidelijk zijn geworden. De bedachte regeling
inzake de aan huis verbonden beroepen moet op
het punt van de prostitutie ofwel inhoudelijk op de
schop ofwel deze regeling moet alsnog van een deugdelijke
ruimtelijke motivering worden voorzien. Voor
het laatste zijn al eerder bruikbare suggesties in de literatuur
gedaan (zie bijv. P. van der Ree, Met woord en
kaart. Over detaillering en reikwijdte van bestemmingsplanregeling,
Deventer 2000, p. 259 e.v. en
H.J. de Vries in zijn noot bij ABRvS 2 juni 2004, BR
2004, p. 676).
Tonny Nijmeijer
05-23
ABRvS 10 november 2004, nr. 200401380/1, Eijsden/handhaving
Slechts onder bijzondere omstandigheden mag het
bestuursorgaan handhavend optreden weigeren.
Dit kan zich voordoen indien concreet zicht op legalisatie
bestaat. In dit geval bestond ten tijde van
het nemen van de beslissing op het bezwaar bij het
college van burgemeester en wethouders mogelijk
het voornemen om krachtens artikel 19, tweede
lid, van de Wet op de Ruimtelijke Ordening vrijstelling
te verlenen terzake van de ontstane, met het
bestemmingsplan strijdige situatie. Met de daarvoor
vereiste procedure was echter nog geen aanvang
gemaakt. De rechtbank heeft dan ook met
juistheid overwogen dat reeds hierom ten tijde van
StAB 1 / 2005

76 Ruimtelijke ordening
het nemen van de beslissing op bezwaar geen concreet
uitzicht op legalisatie bestond.
1. Procesverloop
Bij besluit van 7 november 2000 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Eijsden (hierna: het
college) een verzoek van [wederpartij 2] en [wederpartij
1] om handhavend op te treden tegen de zogenoemde
achterwoning [locatie] te [plaats], gemeente Eijsden
afgewezen.
(…)
2.1. Het verzoek om handhaving ziet op de splitsing
van het voor- en het achtergedeelte van het pand [locatie],
waardoor een zelfstandige tweede woning (hierna:
de achterwoning) is ontstaan.
2.2. Vast staat dat de splitsing zonder de ingevolge artikel
40, eerste lid, van de Woningwet vereiste bouwvergunning
is gerealiseerd, zodat het college terzake
handhavend kon optreden.
2.3. Gelet op het algemeen belang dat gediend is met
handhaving, zal in geval van overtreding van een wettelijk
voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd is om
met bestuursdwang of een last onder dwangsom op te
treden, in de regel van deze bevoegdheid gebruik moeten
maken. Slechts onder bijzondere omstandigheden
mag het bestuursorgaan weigeren dit te doen. Dit kan
zich voordoen, indien concreet zicht op legalisatie bestaat.
Voorts kan handhavend optreden zodanig onevenredig
zijn in verhouding tot de daarmee te dienen
belangen, dat van optreden in die concrete situatie behoort
te worden afgezien.
2.4. Appellante klaagt tevergeefs dat de rechtbank
heeft miskend dat het college aan de afwijzing van het
verzoek terecht ten grondslag heeft gelegd dat ten tijde
van het nemen van de beslissing op bezwaar van 25
februari 2003 concreet zicht op legalisatie bestond.
Niet in geschil is dat de achterwoning zich niet verdraagt
met het ter plaatse geldende bestemmingsplan
‘Mesch 1993’. Ten tijde van het nemen van die beslissing
bestond bij het college mogelijk het voornemen
om terzake krachtens artikel 19, tweede lid, van de
Wet op de Ruimtelijke Ordening vrijstelling te verlenen.
Er was evenwel geen aanvang gemaakt met de daarvoor
vereiste procedure. De rechtbank heeft met juistheid
overwogen dat reeds hierom ten tijde van het
nemen van de beslissing op bezwaar geen concreet
zicht op legalisatie bestond.
05-24
ABRvS 10 november 2004, nr. 200405438/1, Velsen/bestemmingsplan
‘Eerste partiële herziening bestemmingsplan
Zeehaven IJmuiden’
De Afdeling stelt voorop dat eigendomsverhoudingen
uit een oogpunt van goede ruimtelijke ordening niet
van doorslaggevende betekenis zijn. Aan eigendomsverhoudingen
kan echter, zoals in het onderhavige
geval, wel betekenis toekomen indien zij van dusdanige
aard zijn dat daarmee de verwezenlijking van het
bestemmingsplan binnen de planperiode niet aannemelijk
is.
2.4. Het plangebied heeft betrekking op het havengebied
van IJmuiden. Het plan beoogt de plansystematiek
en -regeling, neergelegd in het bestemmingsplan
‘Zeehaven IJmuiden’ uit 1996, te verduidelijken alsmede
een beperkte actualisatie te bewerkstelligen.
(…)
2.5. In het eerste goedkeuringsbesluit heeft verweerder
goedkeuring verleend aan het plandeel met de bestemming
‘Verkeer’ dat betrekking heeft op gronden aan het
Sluisplein waar de [appellante sub 1] een verkoopkiosk
wil bouwen. Bij haar uitspraak van 17 december 2003
heeft de Afdeling het eerste goedkeuringsbesluit wat
betreft dit plandeel vernietigd wegens strijd met de bij
het voorbereiden van een besluit in acht te nemen
zorgvuldigheid. Zij heeft daartoe overwogen dat verweerder
zich in het verweerschrift in zoverre op een
ander standpunt stelt dan in het bestreden besluit en
dat niet is gebleken dat gewijzigde omstandigheden
hiertoe aanleiding hebben gegeven.
2.5.1. In het bestreden besluit heeft verweerder wederom
goedkeuring verleend aan dit plandeel. Hij heeft
zich op het standpunt gesteld dat verwezenlijking van
een plan als bedoeld in artikel 30 van de WRO dat
voorziet in de gewenste kiosk uiterst onzeker is. Hij
heeft daartoe aangevoerd dat de gronden waarop ap-
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
77
pellante de mogelijkheid tot het verwezenlijken van
een kiosk wenst in eigendom zijn van de vennootschap
‘Zeehaven IJmuiden N.V.’ en dat is gebleken dat de
vennootschap deze gronden geheel vrij wil houden in
verband met de aan- en afvoerbewegingen rond de
veerdienst die vanaf de terminal op het Sluisplein opereert.
Voorts heeft verweerder erop gewezen dat de
noodzaak van een kiosk twijfelachtig is, aangezien appellante
haar rondvaartactiviteiten jarenlang zonder
kiosk heeft uitgevoerd.
2.5.2. Appellante stelt in beroep dat verweerder ten
onrechte wederom goedkeuring heeft verleend aan dit
plandeel. Zij stelt dat verweerder, nu de gemeenteraad
geen afweging heeft gemaakt met betrekking tot de
door haar gewenste kiosk, goedkeuring had moeten
onthouden aan het plan. Zij stelt dat verweerder, nu hij
terecht overweegt dat de gemeenteraad de eerst aangewezen
instantie is om de noodzaak van een kiosk te
beoordelen, de gemeenteraad daartoe gelegenheid had
moeten geven door goedkeuring aan het plandeel te
onthouden. Voorts stelt zij dat de privaatrechtelijke eigendomssituatie
niets zegt over de ruimtelijke noodzaak
van de kiosk. Appellante gevoelt dringende behoefte
aan een kiosk.
2.5.3. De Afdeling stelt voorop dat eigendomsverhoudingen
uit een oogpunt van een goede ruimtelijke ordening
niet van doorslaggevende betekenis zijn. Aan eigendomsverhoudingen
kan wel betekenis toekomen
indien zij van een dusdanige aard zijn dat daarmee de
verwezenlijking van het bestemmingsplan binnen de
planperiode niet aannemelijk is. Blijkens het bestreden
besluit is uit onderzoek door verweerder gebleken dat
niet aannemelijk is dat de vennootschap die de gronden
waarop appellante een kiosk wil bouwen in eigendom
heeft, bereid is deze hiervoor binnen de planperiode
ter beschikking te stellen aan appellante. Dat de
vennootschap, naar ter zitting is gebleken, in het recente
verleden voor enkele dagen toestemming heeft gegeven
een kleine kiosk te plaatsen, brengt niet met zich
dat aannemelijk is dat het standpunt van de vennootschap
in deze is gewijzigd. Gelet hierop heeft verweerder
in zijn bestreden besluit in redelijkheid betekenis
kunnen toekennen aan de eigendomssituatie.
Ter zitting is door de gemeenteraad gesteld dat hij losstaande
bebouwing, zoals een kiosk, op het Sluisplein
niet wenselijk acht. Voorts is daar door de gemeenteraad
verklaard dat zich in de nabijheid van de steiger
van appellante gronden bevinden met de bestemming
‘Bedrijven’ waarop planologisch gezien nog plaats is
voor een kiosk. Gelet op een en ander acht de Afdeling
het niet onredelijk dat verweerder heeft ingestemd met
het plan voorzover dit niet voorziet in de bouw van een
kiosk op de door appellante gewenste plaats.
05-25
ABRvS 17 november 2004, nr. 20401207/1, Apeldoorn/handhaving
Het voeren van een gedoogbeleid ten aanzien van met
het bestemmingsplan strijdig gebruik, zonder dat concreet
uitzicht op legalisatie bestaat, verdraagt zich
niet met de Wet op de Ruimtelijke Ordening. Zodanig
beleid kan derhalve niet afdoen aan de plicht van het
college van burgemeester en wethouders het bestemmingsplan
in beginsel te handhaven.
1. Procesverloop
Bij besluit van 29 mei 2002 heeft appellant (hierna:
het college) [wederpartij] op straffe van een dwangsom
gelast het houden van computerbeurzen op het perceel,
kadastraal bekend gemeente Apeldoorn, sectie AC, nr.
9092, plaatselijk bekend Heemradenlaan 130 (Sporthal
Matenpark) te Apeldoorn, achterwege te laten.
Bij besluit van 29 november 2002 heeft het college
het door [wederpartij] daartegen gemaakte bezwaar
gegrond verklaard, voorzover de last betrekking had op
de 2 juni 2002 gehouden computerbeurs en voor het
overige ongegrond.
Bij uitspraak van 7 januari 2004, verzonden op dezelfde
dag, heeft de rechtbank Zutphen (hierna: de rechtbank)
het door [wederpartij] daartegen ingestelde beroep
gegrond verklaard, dat besluit vernietigd en de
last geschorst tot zes weken na de nieuwe beslissing op
het bezwaarschrift. (…)
(…)
2.1. Het college klaagt dat de rechtbank ten onrechte
heeft overwogen dat het onvoldoende heeft gemoti-
StAB 1 / 2005

78 Ruimtelijke ordening
veerd, waarom het, ondanks het gevoerde gedoogbeleid,
tot handhavend optreden heeft besloten.
2.2. Niet in geschil is dat het gebruik van Sporthal Matenpark
voor het houden van computerbeurzen, als die
van [wederpartij], in strijd is met de ingevolge het bestemmingsplan
‘De Maten 1972’ ter plaatse geldende
bestemming ‘Bijzondere doeleinden (BD)’, zodat het
college terzake handhavend kon optreden.
2.3. Gelet op het algemeen belang dat gediend is met
handhaving, zal in geval van overtreding van een wettelijk
voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd is om
met bestuursdwang of een last onder dwangsom op te
treden, in de regel van deze bevoegdheid gebruik moeten
maken. Slechts onder bijzondere omstandigheden
mag van het bestuursorgaan worden gevergd, dit niet
te doen. Dit kan zich voordoen, indien concreet uitzicht
op legalisatie bestaat. Voorts kan handhavend optreden
zodanig onevenredig zijn in verhouding tot de
daarmee te dienen belangen, dat van optreden in die
concrete situatie behoort te worden afgezien.
2.4. Ten tijde van het nemen van de beslissing op bezwaar
bestond geen concreet uitzicht op legalisatie van
de computerbeurzen in evenbedoelde zin, aangezien dat
gebruik in strijd is met, zowel het op dat moment geldende,
als het in voorbereiding zijnde bestemmingsplan.
2.5. Het voeren van een gedoogbeleid ten aanzien van
met het bestemmingsplan strijdig gebruik, zonder dat
concreet uitzicht op legalisatie in evenbedoelde zin bestaat,
verdraagt zich niet met de Wet op de Ruimtelijke
Ordening. Zodanig beleid kan derhalve, anders dan de
rechtbank heeft overwogen, niet afdoen aan de plicht van
het college om het bestemmingsplan in beginsel te handhaven.
Aan de vraag of de computerbeurzen van [wederpartij]
onder het gedoogbeleid vallen, komt derhalve niet
het belang toe dat de rechtbank daaraan heeft gehecht.
2.6. Het hoger beroep is gegrond. (…)
05-26
ABRvS 24 november 2004, nr. 200406595/1, Kessel/wijzigingsplan
‘Wijziging van het bestemmingsplan
‘Buitengebied’ voor een bouwkavel aan de
Roode Eggeweg’
Niet in geding is dat het wijzigingsplan, waarmee
wordt beoogd de nieuwvestiging van een vollegronds
tuinbouwbedrijf mogelijk te maken, in overeenstemming
is met de in het bestemmingsplan opgenomen
wijzigingsvoorwaarden. In de nabijheid
van het perceel, waarop het bedrijf is gepland, bevindt
zich een molen met de status van Rijksmonument.
De Afdeling stelt voorop dat het in dit geval gaat om
een bevoegdheid tot wijziging en verder dat deze bevoegdheid
in het bestemmingsplan betrekking heeft
op een gebied van relatief grote omvang. Gelet hierop
heeft het college van burgemeester en wethouders
een zekere beleidsvrijheid ten aanzien van de
vraag of en zo ja, op welke wijze van de wijzigingsbevoegdheid
gebruik wordt gemaakt. Het college
van burgemeester en wethouders heeft in het vaststellingsbesluit
echter ten onrechte volstaan met de
constatering dat het wijzigingsplan voldoet aan de
bij het bestemmingsplan gestelde wijzigingsvoorwaarden.
Verweerder heeft zich in redelijkheid op
het standpunt kunnen stellen dat het college bij de
vaststelling van het wijzigingsplan de belangen bij
bescherming van de molen en de omgeving daarvan
in de afweging had moeten betrekken.
2.2. Het wijzigingsplan heeft betrekking op een perceel
aan de Roode Eggeweg te Kessel. Hieraan is in het bestemmingsplan
‘Buitengebied’ de bestemming ‘Agrarische
doeleinden A’ toegekend. Het wijzigingsplan voorziet
in een wijziging van de bestemming van deze
gronden in ‘Agrarische doeleinden, bouwperceel A(b)’.
Met de wijziging wordt beoogd de nieuwvestiging van
een vollegronds tuinbouwbedrijf mogelijk te maken.
2.3. Verweerder heeft bij het bestreden besluit goedkeuring
aan het wijzigingsplan onthouden, aangezien
het college van burgemeester en wethouders niet alle
relevante belangen, waaronder in het bijzonder het belang
van de in de nabijheid van het plangebied gelegen
St. Anthoniusmolen (hierna: de molen), bij de vaststelling
van het wijzigingsplan heeft betrokken.
2.4. Appellant is eigenaar van het perceel aan de
Roode Eggeweg.
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
79
Hij stelt in beroep dat verweerder ten onrechte goedkeuring
heeft onthouden aan het wijzigingsplan. Volgens
appellant is het realiseren van een vollegronds
tuinbouwbedrijf in de nabijheid van de molen – gezien
de in het bestemmingsplan ‘Buitengebied’ opgenomen
wijzigingsbevoegdheid – zonder meer aanvaardbaar.
Hij is dan ook van mening dat op dit punt, mede gelet
op het ontbreken van nieuwe inzichten en nieuw beleid,
niet nogmaals een belangenafweging hoeft plaats
te vinden. (…)
2.5. (…)
Niet in geding is dat het wijzigingsplan in overeenstemming
is met de in het bestemmingsplan opgenomen
wijzigingsvoorwaarden.
volstaan met de constatering dat het wijzigingsplan
voldoet aan de bij het bestemmingsplan gestelde wijzigingsvoorwaarden.
Gelet op het voorgaande heeft verweerder
zich in redelijkheid op het standpunt kunnen
stellen dat het college van burgemeester en wethouders
bij de vaststelling van het wijzigingsplan de belangen
bij bescherming van de molen en de omgeving
daarvan in de afweging had moeten betrekken.
(…)
2.5.3. Gezien het vorenstaande heeft verweerder zich
in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat het
wijzigingsplan in strijd is met een goede ruimtelijke ordening.
(…)
2.5.1. Met het bestaan van de door verweerder goedgekeurde
wijzigingsbevoegdheid in het bestemmingsplan
mag de aanvaardbaarheid van de nieuwe bestemming
binnen het gebied waarop de wijzigingsbevoegdheid
betrekking heeft in beginsel als een gegeven
worden beschouwd, indien is voldaan aan de bij
het bestemmingsplan gestelde wijzigingsvoorwaarden.
Dit neemt echter niet weg dat het bij het vaststellen
van een wijzigingsplan gaat om een bevoegdheid en
niet om een plicht. Het feit dat aan de in een bestemmingsplan
opgenomen wijzigingsvoorwaarden is voldaan,
laat de plicht van verweerder onverlet om in de
besluitvorming omtrent de goedkeuring van een wijzigingsplan
na te gaan of uit het oogpunt van een goede
ruimtelijke ordening, gelet op de betrokken belangen,
wijziging van de oorspronkelijke bestemming is gerechtvaardigd.
2.5.2. De Afdeling stelt voorop dat het in dit geval gaat
om een bevoegdheid tot wijziging en verder dat deze
bevoegdheid in het bestemmingsplan betrekking heeft
op een gebied van relatief grote omvang. Gelet hierop
heeft het college van burgemeester en wethouders een
zekere beleidsvrijheid ten aanzien van de vraag of en zo
ja, op welke wijze van de wijzigingsbevoegdheid gebruik
wordt gemaakt.
Het thans aan de orde zijnde wijzigingsplan voorziet in
een vollegronds tuinbouwbedrijf in de nabijheid van de
molen, welke op grond van de Monumentenwet als
rijksmonument is aangewezen. Het college van burgemeester
en wethouders heeft in het vaststellingsbesluit
05-27
ABRvS 1 december 2004, nr. 200400793/1, Zaanstad/bestemmingsplan
‘Landelijk Gebied Westzaan’
Verweerder heeft zich in redelijkheid op het standpunt
kunnen stellen dat de bestemming ‘Water met
bijzondere waarden’ voor het bestreden plandeel niet
in strijd is met een goede ruimtelijke ordening en dat
de gemeenteraad aan het belang van appellanten bij
een extra ontsluiting door middel van een dam met
duiker een geringer gewicht heeft kunnen toekennen
dan aan de bescherming van de in geding zijnde
waarden. Daarbij mocht verweerder, in navolging van
de gemeenteraad, aan de omstandigheid dat de dam
met de duiker er feitelijk ligt en tot stand is gebracht
in de periode na 9 oktober 1998 en voor 17 december
1998, toen er geen aanlegvergunningenstelsel
krachtens een voorbereidingsbesluit gold, voorbij
gaan, nu het college van burgemeester en wethouders
handhavend optreedt tegen deze dam met duiker en
het standpunt inneemt dat voor de bouw van in ieder
geval de duiker een bouwvergunning vereist is geweest.
Zolang de bestuursrechter geen uitspraak
heeft gedaan in het geschil inzake de toepassing van
bestuursdwang, mag verweerder ervan uitgaan dat de
dam met duiker in strijd met het (toen) geldende bestemmingsplan
tot stand is gebracht en wordt gebruikt,
mits de door het college van burgemeester en
wethouders aangevoerde stelling niet kennelijk onver-
StAB 1 / 2005

80 Ruimtelijke ordening
dedigbaar is. Van dit laatste is in het onderhavige
geval geen sprake.
2.1.1. Het plan heeft betrekking op het veenweidegebied
‘Guisveld’, het ‘Euverenweggebied’, de ‘Reef’ en
het ‘Westzijderveld’. In het plan is het ‘Landinrichtingsplan
Westzaan’ verwerkt, waarbij de huidige verschijningsvorm
van het landschap het uitgangspunt is voor
de bestemmingen.
(…)
2.3. [Appellanten sub 2] stellen in beroep dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft verleend aan het
plandeel met de bestemming ‘Water met bijzondere
waarden’, omdat het niet voorziet in een dam met duiker
over de sloot voor hun perceel. Zij zijn van mening
dat de dam met duiker als zodanig bestemd had moeten
worden.
2.3.2. Ingevolge artikel 30, eerste lid, van de planvoorschriften
zijn de gronden met de bestemming ‘Water
met bijzondere waarden’ primair bestemd voor behoud
en herstel van cultuurhistorische waarden, landschapswaarden
en natuurwaarden en secundair bestemd
voor waterberging en waterafvoer. Ingevolge artikel
38, eerste lid, tabel onder nummer 4, van de
planvoorschriften, voorzover hier van belang, is het
verboden om zonder vergunning of in afwijking van een
schriftelijke vergunning (aanlegvergunning) van burgemeester
en wethouders op of in gronden met de bestemming
‘Water met bijzondere waarden’ een dam
met een duiker aan te leggen.
2.3.3. De gemeenteraad heeft het belang van bovengenoemde
waarden van groter gewicht geacht dan het
belang van appellanten bij een extra ontsluiting van
hun perceel door middel van deze dam. Daarbij is betrokken
dat het perceel van appellanten reeds over een
ontsluiting beschikt en de noodzaak voor een tweede
ontsluiting van dit perceel niet is aangetoond. Appellanten
is reeds bij brief van 7 december 2000 verzocht
de dam met duiker te verwijderen.
2.3.4. Het bestreden plandeel had in het bestemmingsplan
‘Landelijk gebied’ de bestemming ‘Agrarische
doeleinden-C’, inhoudende productiegebied met
landschappelijke waarden en/of natuurwetenschappelijke
waarden en/of cultuurhistorische waarden. Op de
gronden met deze bestemming mochten ingevolge artikel
5, derde lid, van dit plan slechts bouwwerken worden
gebouwd, die blijkens de aard en indeling rechtstreeks
ten dienste staan van het agrarische bedrijf en/of
noodzakelijk zijn voor het behoud of herstel van de in het
gebied voorkomende landschappelijke en/of natuurwetenschappelijke
waarden en/of cultuurhistorische
waarden en indien en voorzover dat ten behoeve van de
waterbeheersing of van oeverbescherming noodzakelijk
is en waarvan de hoogte niet meer zal bedragen dan 3
meter. Ingevolge artikel 21 van de voorschriften van het
voornoemde plan was voor werken of werkzaamheden,
die wijziging van de waterhuishouding beogen of ten gevolge
hebben, een aanlegvergunning nodig. Aan dit voorschrift
is goedkeuring onthouden. Vanaf 10 oktober
1997 gold er krachtens een voorbereidingsbesluit een
aanlegvergunningstelsel voor het plangebied voor onder
meer het aanbrengen van dammen en duikers ten einde
ongewenste ontwikkelingen in het plangebied te voorkomen
met het oog op het in procedure zijnde bestemmingsplan
‘Landelijk Gebied Westzaan’. Vast staat dat
niet binnen een jaar na de datum van inwerkingtreding
van het eerste voorbereidingsbesluit een ontwerp-plan
ter inzage is gelegd. Ingevolge artikel 21, vierde lid, van
de WRO is het besluit van 10 oktober 1997 na 9 oktober
1998 derhalve komen te vervallen. Vervolgens is er
op 17 december 1998 wederom een voorbereidingsbesluit
genomen met een aanlegvergunningstelsel voor het
plangebied voor onder meer het aanbrengen van dammen
en duikers.
2.3.5. Verweerder heeft zich in redelijkheid op het
standpunt kunnen stellen dat de bestemming ‘Water
met bijzondere waarden’ voor het bestreden plandeel
niet in strijd is met een goede ruimtelijke ordening en
dat de gemeenteraad aan het belang van [appellanten
sub 2] bij een extra ontsluiting door middel van een
dam met duiker een geringer gewicht heeft kunnen toekennen
dan aan de bescherming van de in geding zijnde
waarden. Daarbij mocht verweerder, in navolging
van de gemeenteraad, aan de omstandigheid dat de
dam met de duiker er feitelijk ligt en tot stand is gebracht
in de periode na 9 oktober 1998 en voor 17 december
1998 voorbij gaan, nu het college van burgemeester
en wethouders handhavend optreedt tegen
deze dam met duiker en het standpunt inneemt dat
voor de bouw van in ieder geval de duiker een bouwvergunning
vereist is geweest. Zolang de bestuursrechter
geen uitspraak heeft gedaan in het geschil inzake
de toepassing van bestuursdwang, mag verweerder er
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
81
van uitgaan dat de dam met duiker in strijd met het
(toen) geldende bestemmingsplan tot stand is gebracht
en wordt gebruikt, mits de door het college van burgemeester
en wethouders aangevoerde stelling niet kennelijk
onverdedigbaar is. Van dit laatste is in het onderhavige
geval geen sprake. Gelet op het vorenstaande is
de Afdeling van oordeel dat verweerder zich in redelijkheid
op het standpunt heeft kunnen stellen dat het
plandeel niet in strijd is met een goede ruimtelijke ordening.
(…)
05-28
ABRvS 1 december 2004, nr. 200402094/1, Apeldoorn/bouwvergunning
Het college van burgemeester en wethouders heeft bij
het primaire besluit bouwvergunning voor de bouw
van 25 recreatiewoningen op het door appellante
geëxploiteerde recreatieterrein geweigerd wegens
strijd met het bestemmingsplan, dat eist dat recreatiewoningen
dienen voor het bedrijfsmatig gelegenheid
bieden voor recreatief verblijf. Bij de beslissing
op bezwaar is echter alsnog bouwvergunning verleend,
omdat appellante en de gemeente inmiddels
een overeenkomst hadden gesloten strekkende tot het
opnemen van een verplichting tot verhuur van de aan
particulieren te verkopen recreatiebungalows.
De rechtbank heeft terecht overwogen dat ten tijde
van het nemen van het besluit in primo onvoldoende
was gegarandeerd dat de recreatiewoningen bedrijfsmatig
zouden worden geëxploiteerd, nu louter privégebruik
van die woningen uitdrukkelijk tot de mogelijkheden
behoorde.
1. Procesverloop
Bij besluit van 5 juli 2002 heeft het college van burgemeester
en wethouders van Apeldoorn (hierna: het college)
appellante bouwvergunning geweigerd voor de
bouw van 25 recreatiebungalows op het perceel plaatselijk
bekend [locatie] te [plaats], gemeente Apeldoorn.
Bij besluit van 28 mei 2003 heeft het college het daartegen
gemaakte bezwaar gegrond verklaard, het besluit
van 5 juli 2002 herroepen en appellante alsnog de gevraagde
bouwvergunning verleend.
Bij uitspraak van 3 februari 2004, verzonden op 9 februari
2004, heeft de rechtbank Zutphen (hierna: de
rechtbank) het daartegen ingestelde beroep ongegrond
verklaard. (…)
(…)
2.1. Het bouwplan heeft betrekking op 25 recreatiebungalows
op het door appellante geëxploiteerde recreatieterrein.
Het college heeft bij het primaire besluit
bouwvergunning geweigerd wegens strijd met het bestemmingsplan
‘Stuwwal Parkzone Zuid’ (hierna: het
bestemmingsplan), doch bij de beslissing op bezwaar
alsnog bouwvergunning verleend, omdat appellante en
de gemeente Apeldoorn inmiddels een overeenkomst
hadden gesloten strekkende tot het opnemen van een
verplichting tot verhuur van de aan particulieren te verkopen
recreatiebungalows. Partijen zijn overeengekomen
dat als blijkt dat ook zonder een verhuurverplichting
geen sprake is van strijd met het bestemmingsplan
– en derhalve reeds bij het besluit in primo bouwvergunning
had moeten worden verleend – de hierboven
genoemde overeenkomst wordt ontbonden.
2.2. Ingevolge artikel 3.9, eerste lid, aanhef en onder
a, van de planvoorschriften zijn de op de plankaart als
‘Verblijfsrecreatiebedrijf’ aangegeven gronden bestemd
voor het bedrijfsmatig bieden van recreatief verblijf aan
personen – die elders hun hoofdverblijf hebben – in tot
het bedrijf behorende recreatiewoningen, groepsaccommodaties
en kampeermiddelen en op tot het bedrijf
behorende verzorgende gebouwen ten dienste van
die personen.
2.3. Partijen zijn verdeeld over de vraag of bij de oprichting
van te verkopen recreatiewoningen zonder de
verkoopvoorwaarde die in de tussen partijen gesloten
overeenkomst is opgenomen, sprake is van met artikel
3.9 van het toepasselijke bestemmingsplan overeenstemmend
gebruik, voorzover dat artikel eist dat recreatiewoningen
dienen voor het bedrijfsmatig gelegenheid
bieden voor recreatief verblijf.
2.3.1. Appellante betoogt dat de rechtbank ten onrechte
heeft overwogen dat het college bij het besluit in
primo terecht de bouwvergunning heeft geweigerd
wegens strijd met het bestemmingsplan op de grond
StAB 1 / 2005

82 Ruimtelijke ordening
dat de bouwwerken waarop het bouwplan betrekking
heeft, niet dienen voor het bedrijfsmatig gelegenheid
bieden voor recreatief verblijf.
2.3.2. Dit betoog faalt. De rechtbank heeft terecht overwogen
dat ten tijde van het nemen van het besluit in
primo onvoldoende was gegarandeerd dat de recreatiewoningen
bedrijfsmatig zouden worden geëxploiteerd.
Bij het college kon, gelet op de bij hem bekende gegevens
over de voorwaarden waaronder de tot het bouwplan
behorende recreatiewoningen werden verkocht,
gerede twijfel rijzen of het bouwplan uitsluitend zag op
bedrijfsmatig te exploiteren woningen. Uit die gegevens
blijkt immers dat louter privé-gebruik van die woningen
uitdrukkelijk tot de mogelijkheden behoorde. Zo werden
in een brochure van november 2001 de recreatiewoningen
te koop aangeboden, waarbij onder ‘verhuurmogelijkheden’
het volgende is gesteld: ‘Bospark Beekbergen
beschikt over een professionele verhuurorganisatie die
uw bungalow eventueel voor u kan verhuren. Natuurlijk
is er een combinatie mogelijk van privé gebruik en vakantieverhuur.
U bent natuurlijk ook geheel vrij om uw
bungalow niet te verhuren en puur aan te wenden voor
privégebruik. Een aantrekkelijk verhuurrendement behoort
zeker tot de mogelijkheden.’.
In het model van de koopovereenkomst, versie 29
maart 2001, zijn, voor zover van belang, de volgende
verhuurbepalingen opgenomen:
‘Het is de Eigenaar/Koper niet toegestaan indien hij zijn
recreatie-eenheid wenst te verhuren, de verhuur anders
te laten plaatsvinden dan door bemiddeling van de
door de Verkoper daartoe aangewezen verhuurbemiddelingsorganisatie.
Het is de Eigenaar/Koper niet toegestaan de recreatieeenheid
langer dan vier weken kosteloos in gebruik af
te staan aan familieleden. (…)’.
Uit het vorenstaande kan worden afgeleid dat bij het
college terecht gerede twijfel is gerezen over de vraag
of met het bouwplan uitsluitend is beoogd de recreatiewoningen
bedrijfsmatig te exploiteren, nu uitsluitend
privé-gebruik van die woningen uitdrukkelijk tot de mogelijkheden
behoorde.
2.3.3. De rechtbank heeft terecht geoordeeld dat uit
de verplichting tot het betalen van een bijdrage voor de
algemene voorzieningen op het recreatieterrein niet
meebrengt dat sprake is van het bedrijfsmatig gelegenheid
bieden tot recreatief verblijf. De verplichting om
appellante in te schakelen in geval van verhuur heeft
de rechtbank daartoe eveneens terecht onvoldoende
geacht. Hetzelfde geldt voor de verplichting tot aansluiting
op voorzieningen van het park, de ligging van de
recreatiewoningen binnen de poorten van het park, de
in het hogerberoepschrift genoemde gedragsregels,
alsmede de omstandigheid dat de recreatiewoningen
blijven vallen onder de aan appellante verleende exploitatievergunning
voor het park. Daar waar de mogelijkheid
wordt geboden de recreatiewoningen louter
privé te gebruiken, volgt uit genoemde omstandigheden
immers niet dat de recreatiewoningen uitsluitend
bedrijfsmatig zullen worden geëxploiteerd.
2.3.4. Uit het bovenstaande volgt dat de rechtbank
met juistheid heeft geoordeeld dat het college bij het
primaire besluit het bouwplan terecht in strijd met het
bestemmingsplan heeft geacht. Nu het hoger beroep
reeds daarom niet slaagt, kan hetgeen appellante overigens
naar voren heeft gebracht buiten bespreking blijven.
2.4. Het hoger beroep is ongegrond. (…)
05-29
ABRvS 8 december 2004, nr. 200308003/1, Zuid-
Holland/streekplan ‘Zuid-Holland Oost’
Het streekplan is een integrale herziening van het vorige
streekplan en de streekplanherzieningen, waarmee
deze worden vervangen door het voorliggende
streekplan. Als gevolg hiervan zijn het vorige streekplan
en de streekplanherzieningen vervallen. Hieruit
volgt dat eveneens de besluiten dan wel de concrete
beleidsbeslissingen die daarin zijn opgenomen daarmee
zijn komen te vervallen. Voorzover een besluit uit
het vorige streekplan dan wel een concrete beleidsbeslissing
uit de tweede partiële herziening is overgenomen
in het streekplan zijn deze onderdelen als onderdeel
van de integrale herziening opnieuw vastgesteld
bij het bestreden besluit. Indien deze onderdelen door
verweerders daarbij tevens zijn aangemerkt als con-
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
83
crete beleidsbeslissing staat hier ingevolge artikel 54
van de WRO beroep tegen open.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:2
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 54
2.2. Het streekplan heeft betrekking op het grondgebied
van Zuid-Holland Oost en omvat de gronden behorende
tot de Rijnstreek, Midden-Holland, de Alblasserwaard
en Vijfheerenlanden.
(…)
2.6. Voor het overige zijn de beroepen gericht tegen de
concrete beleidsbeslissing ten aanzien van de bebouwingscontouren
dan wel de concrete beleidsbeslissingen
ten aanzien van de eerste en tweede fase van
Bentwoud. (…)
Het college van burgemeester en wethouders van Graafstroom
en andere appellanten voeren aan dat verweerders
er ten onrechte van zijn uitgegaan dat niet tegen
alle concrete beleidsbeslissingen of onderdelen daarvan
beroep openstaat. Ook indien en voorzover concrete beleidsbeslissingen
ongewijzigd zijn overgenomen uit het
streekplan Zuid-Holland Oost van 1995 dan wel de
tweede partiële herziening daarvan in 2001 staat daartegen
volgens appellanten beroep open.
2.6.1. Verweerders stellen zich ten aanzien van de mogelijkheid
om beroep in te stellen tegen de in het
streekplan opgenomen concrete beleidsbeslissingen op
het standpunt dat dit alleen kan voorzover deze concrete
beleidsbeslissingen niet gelijkluidend zijn aan de
in eerdere streekplannen opgenomen besluiten. Dit
brengt volgens hen met zich dat, voorzover de bebouwingscontouren
die in het vorige streekplan zijn vastgesteld,
en die op onderdelen zijn aangepast bij het vaststellen
van de tweede partiële herziening daarvan,
onveranderd zijn overgenomen in het voorliggende
streekplan, hiertegen nu geen beroep kan worden ingesteld.
Om dezelfde reden staat volgens verweerders
evenmin beroep open tegen de concrete beleidsbeslissing
ten aanzien van de eerste fase van Bentwoud.
2.6.2. De Afdeling overweegt hieromtrent als volgt.
Het streekplan is een integrale herziening van het vorige
streekplan en de streekplanherzieningen, waarmee
deze worden vervangen door het voorliggende streekplan.
Als gevolg hiervan zijn het vorige streekplan en
de streekplanherzieningen vervallen. Hieruit volgt dat
eveneens de besluiten dan wel de concrete beleidsbeslissingen
die daarin zijn opgenomen daarmee zijn
komen te vervallen. Voorzover een besluit uit het vorige
streekplan dan wel een concrete beleidsbeslissing uit
de tweede partiële herziening is overgenomen in het
streekplan zijn deze onderdelen als onderdeel van de
integrale herziening opnieuw vastgesteld bij het bestreden
besluit. Indien deze onderdelen door verweerders
daarbij tevens zijn aangemerkt als concrete beleidsbeslissing
staat hier ingevolge artikel 54 van de WRO beroep
tegen open.
2.6.3. De bebouwingscontouren en de eerste fase van
Bentwoud zoals die in het vorige streekplan dan wel in
de tweede partiële herziening daarvan zijn vastgelegd,
zijn in het voorliggende streekplan overgenomen. De
bebouwingscontouren en de eerste fase van Bentwoud
zijn door verweerders in het voorliggende streekplan
aangemerkt als concrete beleidsbeslissing. Het betoog
van verweerders dat niet tegen alle bebouwingscontouren
en de eerste fase van Bentwoud beroep openstaat
is gezien het overwogene in 2.6.2. dan ook onjuist.
Voorzover verweerders wijzen op de uitspraak van de
Afdeling van 18 december 2002 (200103752/1) ter
ondersteuning van hun betoog overweegt de Afdeling
dat in dat geval een partiële herziening aan de orde
was, waarbij niet alle bebouwingscontouren opnieuw
zijn vastgesteld, terwijl het in de voorliggende zaak
gaat om een integrale herziening van het streekplan.
Gelet op het voorgaande staat derhalve beroep open
tegen alle in het streekplan opgenomen concrete beleidsbeslissingen
en is de Afdeling bevoegd van deze
beroepen kennis te nemen.
2.6.4. De Afdeling stelt vast dat verweerders gedurende
de gehele procedure van het streekplan ten onrechte
ervan zijn uitgegaan dat geen beroep open staat
tegen de concrete beleidsbeslissingen die ongewijzigd
zijn ten opzichte van het vorige streekplan en de tweede
partiële herziening daarvan. Zo wordt in de publicaties
van het ontwerp streekplan en het vastgestelde
streekplan vermeld dat een ieder beroep kan aantekenen
tegen wijziging van bestaande en nieuwe concrete
beleidsbeslissingen. Daarnaast wordt in het ontwerp
streekplan door verweerders vermeld, voorzover hier
StAB 1 / 2005

84 Ruimtelijke ordening
van belang, dat de bebouwingscontouren en de eerste
fase van Bentwoud zoals die in het vorige streekplan
dan wel in de tweede partiële herziening daarvan zijn
vastgesteld, in het voorliggende streekplan worden
overgenomen als concrete beleidsbeslissing. In navolging
hierop vermelden verweerders expliciet in het ontwerp
streekplan dat slechts beroep open staat tegen
deze concrete beleidsbeslissingen voorzover deze zien
op wijzigingen ten opzichte van het vorige streekplan en
de tweede partiële herziening daarvan. Het vorenstaande
is overgenomen in het vastgestelde streekplan. In
aanvulling hierop is in het vastgestelde streekplan in
hoofdstuk 6, paragraaf 6.1, onder het kopje ‘Concrete
beleidsbeslissingen’, nogmaals vermeld, voorzover hier
van belang, dat de wijzigingen ten opzichte van de
tweede partiële herziening in de contouren bij de CBB
1, ‘Bebouwingscontouren’, gelden als nieuw besluit in
het voorliggende streekplan waartegen beroep kan worden
aangetekend. Ten aanzien van de CBB 3,
‘Bentwoud, fase 1’, is vermeld dat deze concrete beleidsbeslissing
een handhaving is van een eerder genomen
besluit, waartegen geen beroep meer mogelijk is.
Voorts hebben verweerders in de aanloop tot de vaststelling
van het streekplan in de nota van beantwoording
eveneens ten onrechte de suggestie gewekt dat
geen beroep open staat tegen de concrete beleidsbeslissing
voorzover het de bebouwingscontouren en de eerste
fase van Bentwoud betreft die ongewijzigd zijn overgenomen
uit het vorige streekplan dan wel de tweede
partiële herziening daarvan. In navolging van het door
verweerders onjuist gehanteerde uitgangspunt, zijn verweerders
op een aantal bedenkingen die zijn gericht
tegen de hiervoor genoemde concrete beleidsbeslissingen
ten onrechte niet inhoudelijk ingegaan. Daarnaast
hebben verweerders deze concrete beleidsbeslissingen,
ondanks dat zij deze opnieuw hebben vastgesteld, niet
heroverwogen en blijkt niet welke belangenafweging
dan wel motivering zij daaraan ten grondslag hebben
gelegd. Door de door verweerders gevolgde handelwijze
is het voorts niet voor iedereen kenbaar geweest dat ook
tegen deze concrete beleidsbeslissingen rechtsbescherming
openstond en bedenkingen konden worden ingediend,
hetgeen een cruciaal verlies aan rechtsbescherming
met zich kan brengen.
De Afdeling is dan ook van oordeel dat het bestreden
besluit is genomen in strijd met de bij het voorbereiden
van een besluit te betrachten zorgvuldigheid. De beroepen
zijn derhalve gegrond, zodat het bestreden besluit
wegens strijd met artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht
dient te worden vernietigd voorzover het de
CBB’s 1 en 3 betreft. Gezien de samenhang tussen
Bentwoud eerste fase en Bentwoud tweede fase ziet de
Afdeling aanleiding het bestreden besluit eveneens te
vernietigen wat betreft de CBB 4.
De Afdeling komt derhalve niet toe aan een inhoudelijke
behandeling van de beroepen.
05-30
ABRvS 8 december 2004, nr. 200403244/1, Loppersum/bestemmingsplan
‘Vierde herziening bestemmingsplan
Buitengebied’
Niet in geding is dat het Provinciaal Omgevingsplan
Groningen de plaatsing van windturbines met een ashoogte
van maximaal 40 meter op de percelen in
kwestie uitsluit.
De Afdeling acht het niet onredelijk dat verweerder in
het kader van de vraag of in dit geval bijzondere omstandigheden
aanwezig zijn die afwijking van het beleid
rechtvaardigen betekenis toekent aan de lange
voorgeschiedenis met betrekking tot de pogingen om
de bouw van de twee gewenste windturbines mogelijk
te maken, de verwachtingen die hieromtrent mogelijk
zijn gewekt bij de betrokkenen en de inspanningsverplichting
die verweerder op zich heeft genomen om
de planologische voorwaarden hiervoor te scheppen.
Uit het bestreden besluit blijkt echter niet of de belangen
van appellanten zijn afgewogen ten opzichte van
de belangen die zijn gediend bij de plaatsing van de
windturbines.
2.2. Het plan voorziet in een aanpassing van de voorschriften
van het bestemmingsplan ‘Buitengebied’ ten
behoeve van het plaatsen van twee solitaire windturbines
met een ashoogte van maximaal 40 meter op de
percelen [locaties] in [plaats].
2.3. [appellant sub 1] en de Milieufederatie en andere
stellen in beroep dat verweerder ten onrechte goedkeuring
heeft verleend aan het plan omdat dit in strijd is met
het Provinciaal Omgevingsplan Groningen (hierna: POP).
Het POP sluit het plaatsen van solitaire windturbines op
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
85
de bovengenoemde percelen uit en een afwijking van dit
beleid kan volgens appellanten niet worden gemotiveerd
met een beroep op de overgangsregeling van het interimbeleid,
omdat aan de bouwaanvragen uit 1996 rechtens
geen betekenis meer toekomt. Voorts stellen appellanten
zich op het standpunt dat de plaatsing van windturbines
in strijd is met een goede ruimtelijke ordening vanwege
de hiervan te verwachten hinder en de aantasting van het
landschap. Zij voeren aan dat een afweging van belangen
niet heeft plaatsgevonden.
(…)
2.5. Ingevolge het POP is het plaatsen van windturbines
met een ashoogte van meer dan 15 meter buiten
windparken uitgesloten. Uit het POP blijkt dat het beleid
inzake windturbines niet valt onder een concrete
beleidsbeslissing of een zogenoemd essentieel element
van het POP, waarvan slechts bij herziening van het
streekplan kan worden afgeweken. Hieruit volgt dat het
beleid inzake windturbines onder het overige streekplanbeleid
valt waarvan, blijkens het POP, kan worden
afgeweken, mits deugdelijk gemotiveerd.
2.6. Niet in geding is dat het POP de plaatsing van
windturbines met een ashoogte van maximaal 40 meter
op de percelen [locaties] uitsluit, aangezien het hier de
plaatsing van windturbines buiten windparken betreft.
2.7. Voorzover verweerder ter motivering van de afwijking
van het in het POP opgenomen beleid ten aanzien
van windturbines verwijst naar het interimbeleid
omdat er bouwaanvragen uit 1996 zijn, stelt de Afdeling
vast dat op deze aanvragen onherroepelijk afwijzend
is beslist. Voorts heeft de Afdeling in haar uitspraak
van 6 november 2002 (200201975/1) ten
aanzien van de bouwaanvraag voor de windmolen op
het perceel [locatie 1] overwogen dat het stelsel van de
Woningwet zich verzet tegen het terugkomen op een in
rechte onaantastbare beslissing op een bouwaanvraag
zonder dat een nieuwe aanvraag is gedaan. Het standpunt
van verweerder dat de bouwaanvragen uit 1996
en het interimbeleid op zichzelf voldoende grondslag
vormen voor het afwijken van het in het POP opgenomen
beleid is derhalve reeds daarom onjuist.
De Afdeling acht niet onredelijk dat verweerder in het
kader van de vraag of in dit geval bijzondere omstandigheden
aanwezig zijn die afwijking van het beleid
rechtvaardigen betekenis toekent aan de lange voorgeschiedenis
met betrekking tot de pogingen om de bouw
van deze twee windturbines mogelijk te maken, de verwachtingen
die hieromtrent mogelijk zijn gewekt bij de
betrokkenen en de inspanningsverplichting die verweerder
op zich heeft genomen om de planologische
voorwaarden hiervoor te scheppen.
Uit het bestreden besluit blijkt echter niet of de belangen
van appellanten, zoals de eventuele overlast en de aantasting
van het open landschap door de windturbines,
zijn afgewogen ten opzichte van de belangen die zijn gediend
bij de plaatsing van de windturbines. Dat eventuele
overlast beperkt kan worden als gevolg van een vergunning
krachtens de Wet milieubeheer brengt niet met
zich dat aan deze belangen uit het oogpunt van een
goede ruimtelijke ordening in het kader van deze procedure
voorbijgegaan kan worden. De omstandigheid dat
het belang van het open landschap ten opzichte van het
belang van de plaatsing van windturbines door de gemeenteraad
reeds in het kader van de ‘Herziening bestemmingsplan
Buitengebied’, waarin een vrijstellingsbevoegdheid
was opgenomen voor windturbines, zou
zijn afgewogen brengt evenmin met zich dat bij deze op
zichzelf staande procedure geen belangenafweging op
dit punt behoefde plaats te vinden. De Afdeling neemt
hierbij tevens in aanmerking dat aan dat plan door haar
bij uitspraak van 17 oktober 2001, no. 200001520/1
(…) zelf voorziend goedkeuring is onthouden.
2.8. Uit het vorenstaande volgt dat het bestreden besluit
is genomen in strijd met de bij het voorbereiden
van een besluit te betrachten zorgvuldigheid en niet berust
op een deugdelijke motivering. (…)
05-31
ABRvS 15 december 2004, nr. 200400338/1, Wijdemeren/Wijzigingsplan
‘Dorpscentrum Oud-Loosdrecht’
De Wet op de Ruimtelijke Ordening staat er niet aan
in de weg dat een planvoorschrift dat voorziet in een
vrijstelling, door middel van een wijzigingsplan kan
worden gewijzigd, mits het bestemmingsplan in deze
wijziging voorziet.
StAB 1 / 2005

86 Ruimtelijke ordening
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikelen 11 en 15
2.2. Het wijzigingsplan heeft betrekking op de vrijstellingsbepaling
van artikel 5, lid 5.13, van de voorschriften
van het bestemmingsplan ‘Eerste herziening
Bestemmingsplan Plassengebied’. Ingevolge deze bepaling
is het college van burgemeester en wethouders
bevoegd – gehoord de raadscommissie grondgebiedzaken
– onder voorwaarden vrijstelling te verlenen van
het bepaalde in lid 5.9, onder e, voor de verplaatsing
van de op de plankaart aangeduide oeverlijn, met dien
verstande dat de verplaatsing maximaal 50 meter mag
bedragen ten opzichte van de oeverlijn zoals deze op
de plankaart is aangegeven. Het wijzigingsplan voorziet
in een wijziging van deze vrijstellingsbepaling in
die zin dat vrijstelling kan worden verleend voor verplaatsing
van de oeverlijn tot maximaal 75 meter.
De bedoeling is om op de aan te winnen gronden, na vrijstelling,
woningen, havens en een pier te verwezenlijken.
2.3. Appellanten stellen in beroep dat verweerder ten
onrechte goedkeuring heeft verleend aan het plan. Daartoe
voeren De Uitkijk B.V en [appellanten sub 3] onder
meer aan dat het wijzigingsplan ten onrechte voorziet in
een wijziging van een vrijstellingsbepaling, hetgeen zij in
strijd achten met artikel 15 van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening (hierna: WRO). (…)
2.4. Verweerder heeft het wijzigingsplan goedgekeurd.
Hij stelt zich op het standpunt dat is voldaan aan de in
het bestemmingsplan neergelegde wijzigingsvoorwaarden.
(…)
2.6. Ingevolge artikel 11, eerste lid, van de WRO, voorzover
hier van belang, kan bij een bestemmingsplan
worden bepaald dat burgemeester en wethouders volgens
binnen bij het plan te bepalen grenzen het plan
kunnen wijzigen. Gelet op het bepaalde in artikel 12,
eerste lid, onder c, van het Besluit op de ruimtelijke ordening
1985 maken voorschriften deel uit van het
plan. Hieruit volgt dat ingevolge artikel 11 van de WRO
ook de voorschriften van een plan binnen bij het plan
te bepalen grenzen gewijzigd kunnen worden. Noch de
WRO, noch de toelichting daarop, bieden een aanknopingspunt
voor het standpunt van appellanten dat een
planvoorschrift inhoudende een vrijstellingsmogelijkheid
ingevolge artikel 15 van de WRO niet onder de
werking van artikel 11 van de WRO zou kunnen vallen.
De Afdeling is derhalve van oordeel dat de WRO er niet
aan in de weg staat dat een voorschrift dat voorziet in
een vrijstelling ingevolge artikel 15 van de WRO door
middel van een wijzigingsplan kan worden gewijzigd
mits het bestemmingsplan in deze wijziging voorziet.
05-32
ABRvS 22 december 2004, nr. 200308026/1, Leiden/bouwvergunning
Een redelijke en bij de strekking van artikel 50, tweede
en derde lid, van de Woningwet aansluitende
wetsuitleg brengt met zich mee dat de uit het tweede
lid voortvloeiende aanhoudingsplicht gedurende de
periode dat een bestemmingsplan in werking is getreden,
maar nog niet in rechte onaantastbaar is geworden,
vooralsnog is onderdrukt en dat deze verplichting,
indien het besluit tot goedkeuring is vernietigd
en tevens alsnog goedkeuring is onthouden, op de
voet van het derde lid weer tot gelding komt.
Woningwet, artikelen 50, eerste lid, tweede lid,
derde lid
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 30
1. Procesverloop
Bij besluit van 12 oktober 2001 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Leiden (hierna: het
college) een aanvraag van appellante om haar bouwvergunning
te verlenen voor het oprichten van 21 woningen
aan de Vrouwenweg te Leiden aangehouden.
Bij besluit van 28 mei 2002 heeft het college het daartegen
door appellante gemaakte bezwaar ongegrond
verklaard.
Bij uitspraak van 20 oktober 2003, verzonden op 23
oktober 2003, heeft de rechtbank ’s-Gravenhage (hierna:
de rechtbank) het daartegen door appellante ingestelde
beroep ongegrond verklaard. (…)
(…)
2.1. Ingevolge artikel 50, eerste lid, van de Woningwet,
houden burgemeester en wethouders de beslis-
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
87
sing op een aanvraag om bouwvergunning aan, indien
er geen grond is om de vergunning te weigeren en voor
het gebied, waarin het bouwwerk zal worden uitgevoerd,
voordat de aanvraag is ingekomen een voorbereidingsbesluit,
als bedoeld in artikel 21 van de Wet op
de Ruimtelijke Ordening (hierna: WRO), in werking is
getreden, een ontwerp voor een bestemmingsplan of
voor een herziening daarvan ter inzage is gelegd, een
bestemmingsplan of een herziening daarvan is vastgesteld,
dan wel een bestemmingsplan of een herziening
daarvan na vaststelling ter inzage is gelegd.
Ingevolge het tweede lid duurt de aanhouding, totdat
het voorbereidingsbesluit overeenkomstig artikel 21,
vierde of zesde lid, van de WRO is vervallen, de termijn,
vermeld in artikel 25 van die wet is overschreden,
de termijn voor terinzagelegging, vermeld in artikel
26 van die wet is overschreden, dan wel het
bestemmingsplan of de herziening daarvan in werking
is getreden.
Ingevolge het derde lid duurt, in afwijking in zoverre
van het tweede lid, de aanhouding voort, indien nog
niet is voldaan aan een verplichting, als bedoeld in artikel
30 of 40a van de WRO of een ingevolge artikel 30,
40a of 40b van die wet vastgesteld plan nog niet in
werking is getreden. De aanhouding eindigt in elk geval
indien binnen een jaar na het verlopen van de termijn,
bedoeld in artikel 30 van de WRO, geen ontwerp van
een bestemmingsplan of van een herziening daarvan
ter inzage is gelegd.
Ingevolge artikel 30, eerste lid, stelt de gemeenteraad,
indien door gedeputeerde staten of, in een geval als bedoeld
in artikel 29, achtste lid, door de Minister van
Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
goedkeuring aan een vastgesteld bestemmingsplan
is onthouden, binnen een jaar met ingang van de
dag na die, waarop de beroepstermijn bedoeld in artikel
56a, onder b of c, afloopt of, indien binnen de beroepstermijn
bij de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State een verzoek om een
voorlopige voorziening is gedaan, dat verzoek is afgewezen,
een nieuw plan vast, waarbij het besluit van gedeputeerde
staten, dan wel van Onze Minister in acht
wordt genomen.
2.2. De aanvraag is op 9 september 2001 ingediend.
Het betrokken perceel is begrepen in het ter plaatse
geldende bestemmingsplan ‘Vrouwenweg-Vlietweg’.
Niet in geschil is dat het bouwplan daarmee niet in
strijd is.
De gemeenteraad van Leiden heeft op 27 april 1999
– dat wil zeggen voor de aanvraag – voor het desbetreffende
gebied het bestemmingsplan ‘Oostvlietpolder’
vastgesteld. Gedeputeerde staten van Zuid-Holland
hebben dat plan op 30 november 1999 gedeeltelijk
goedgekeurd. Bij besluit van 21 maart 2000 heeft de
Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en
Milieubeheer dit besluit vervangen en alsnog goedkeuring
onthouden aan artikel 5, derde lid, onder b, van de
planvoorschriften. Dit besluit heeft de Afdeling bij uitspraak
van 29 augustus 2001 in zaak no.
200000246/1 vernietigd, met uitzondering van de
onthouding van goedkeuring aan voormeld planvoorschrift.
Zij heeft voor het overige goedkeuring aan het
bestemmingsplan ‘Oostvlietpolder’ onthouden en bepaald
dat haar uitspraak in de plaats treedt van het
vervangingsbesluit.
2.3. Appellante betoogt dat de rechtbank, door te overwegen
dat het college de aanvraag terecht heeft aangehouden,
heeft miskend dat met de inwerkingtreding
van het bestemmingsplan ‘Oostvlietpolder’ in mei
2000 de uit artikel 50, tweede lid, van de Woningwet
voortvloeiende aanhoudingsplicht is geëindigd, zodat
van een op de voet van het derde lid van deze bepaling
gebaseerde voortduring van die plicht geen sprake kan
zijn. Nu als gevolg van de onthouding van goedkeuring
niets van het bestemmingsplan ‘Oostvlietpolder’ is
overgebleven, mocht zij erop vertrouwen dat de aanvraag
zou worden beoordeeld aan de hand van het herleefde
en onherroepelijke bestemmingsplan ‘Vrouwenweg-Vlietweg’,
aldus appellante.
2.4. Het thans in de WRO opgenomen stelsel met betrekking
tot de inwerkingtreding van bestemmingsplannen
is met ingang van 1 januari 1994 ingevoerd. Uit
hetgeen de Afdeling ter zake daarvan heeft overwogen
in de uitspraak van 21 december 1999 in zaak no.
H01.99.0245 (AB 2000, 78) valt af te leiden dat de
rechtbank er terecht van is uitgegaan dat de rechtsgevolgen
van het vervangingsbesluit niet door de vernietiging
met terugwerkende kracht ongedaan zijn gemaakt.
2.5. In die uitspraak heeft de Afdeling tevens overwo-
StAB 1 / 2005

88 Ruimtelijke ordening
gen dat uit de geschiedenis van de totstandkoming van
artikel 28, achtste lid (oud), van de WRO moet worden
afgeleid dat met deze wijziging niet méér is beoogd,
dan dat op de inwerkingtreding van goedkeuringsbesluiten
de algemene regel van toepassing zou worden
dat het instellen van beroep tegen een besluit van een
bestuursorgaan op zichzelf de werking van dat besluit
niet schorst. Verder is in deze uitspraak overwogen dat
uit die geschiedenis niet kan worden afgeleid dat de
wetgever onder ogen heeft gezien wat de gevolgen zijn,
indien, na inwerkingtreding van het nog niet onaantastbare
bestemmingsplan, de Afdeling in de bodemzaak
alsnog het besluit tot goedkeuring van dit plan vernietigt.
strikte toepassing die appellante bepleit, gaat voorbij
aan de bijzondere omstandigheid dat het bestemmingsplan
‘Oostvlietpolder’ nog geen definitief karakter
droeg.
2.9. Niet in geschil is dat ten tijde van bestreden besluit
de ingevolge artikel 50, derde lid, van de Woningwet
geldende aanhoudingstermijn nog niet was geëindigd.
Het college was dan ook verplicht de aanvraag
om bouwvergunning aan te houden. De rechtbank is
tot dezelfde conclusie gekomen.
2.10. Het hoger beroep is ongegrond. De aangevallen
uitspraak moet worden bevestigd.
2.6. Dat laatste geldt ook voor de gevolgen die de inwerkingtreding
van het nog niet onaantastbare bestemmingplan
heeft voor de in de Woningwet voorziene regeling
inzake aanhouding van bouwaanvragen ter
bescherming van een nieuw bestemmingsplan. Als gevolg
van eerdergenoemde uitspraak van 29 augustus
2001 is het bestemmingsplan ‘Oostvlietpolder’, op de
voet van artikel 30 van de WRO, opnieuw in procedure
gekomen. Het intreden van planologische ontwikkelingen
die niet stroken met dit dan weer in procedure zijnde
bestemmingsplan, stuit onverkort op bezwaren.
2.7. Appellante kan niet worden gevolgd in haar betoog
dat de wetgever geacht moet worden te hebben
afgezien van een aanpassing van de in de Woningwet
opgenomen aanhoudingsregeling, nu in vorenbedoelde
situatie de mogelijkheid bestaat ter voorkoming van
ongewenste ontwikkelingen een voorbereidingsbesluit
te nemen. Het is uit praktisch en procedureel oogpunt
onmogelijk om, ingeval alsnog goedkeuring wordt onthouden
aan een in werking getreden bestemmingsplan,
het nemen en de inwerkingtreding van een voorbereidingsbesluit
daarop direct te laten aansluiten.
2.8. Gelet op het voorgaande, brengt een redelijke en
bij de strekking van artikel 50, tweede en derde lid,
van de Woningwet aansluitende wetsuitleg mee dat de
uit het tweede lid voortvloeiende aanhoudingsplicht
gedurende de periode dat een bestemmingsplan in
werking is getreden, maar nog niet in rechte onaantastbaar
is geworden, vooralsnog is onderdrukt en dat deze
verplichting, indien het besluit tot goedkeuring is vernietigd
en tevens alsnog goedkeuring is onthouden, op
de voet van het derde lid weer tot gelding komt. De
05-33
ABRvS 22 december 2004, nr. 200402064/1, De
Marne/‘Partiële herziening bestemmingsplan Industrieterrein
Noord kern Zoutkamp Telecommunicatie’
Het plan voorziet onder meer in het mogelijk maken
van een uitbreiding van het aantal schotelantennes op
een terrein in Zoutkamp.
Verweerder heeft onvoldoende gemotiveerd waarom in
het bestemmingsplan een bouwregeling is opgenomen
die buiten het bouwvlak meer bebouwing toestaat dan
het bestaande hekwerk. Verder heeft verweerder onvoldoende
naar voren gebracht welke gevolgen een
schotelpark van een omvang als door het plan mogelijk
wordt gemaakt, heeft voor de woon- en leefomgeving
van appellanten. Ook heeft verweerder onvoldoende
gemotiveerd waarom het schotelpark geen verhoogd
risico heeft ten opzichte van andere militaire objecten.
2.2. Het plan voorziet onder meer in het mogelijk
maken van een uitbreiding van het aantal schotelantennes
op het Kmar & Radiostationterrein aan de Panserweg
11a te Zoutkamp. De voorziene schotelantennes
zijn bedoeld voor het onderscheppen van
telecommunicatieverkeer ten behoeve van het verkrijgen
van (militaire) inlichtingen.
(…)
2.4. Appellanten stellen voorts in beroep dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft verleend aan het
StAB 1 / 2005

Ruimtelijke ordening
89
plan. (…) Zij voeren verder aan dat de bouw van 22
schotelantennes met een hoogte van 20 meter ernstige
gevolgen zal hebben voor hun woon- en leefklimaat,
onder andere vanwege het verminderde uitzicht. Voorts
stellen zij dat de schotelantennes zullen worden gebruikt
in het kader van terrorismebestrijding. Dit betekent
volgens hen een aanzienlijk veiligheidsrisico. Zij
vrezen dat de schotelantennes doelwit van terroristische
acties zullen zijn. (…)
2.6. Het plangebied bestaat uit gronden die behoren
bij het Kmar & Radiostationterrein van het Ministerie
van Defensie. Het terrein heeft een omvang van ongeveer
2,7 hectare. Op het terrein staan een bedrijfsgebouw
van 15 bij 18 bij 4 meter en twee schotelantennes,
waarvan één op het bedrijfsgebouw staat. De
diameter van de schotelantennes is ongeveer elf meter.
Blijkens de stukken bevinden zich langs drie randen
van het gebied dicht ingeplante groenstroken met
hoogopgaand groen van ongeveer tien meter breed die
hier en daar zijn onderbroken. Aan de westzijde is er
geen afschermend groen. Ten noorden van het plangebied
staat sinds enige jaren bedrijfsbebouwing van
aanzienlijke omvang. Ten westen van het plangebied
staat een busloods met ten zuiden daarvan een groot
pand. Tussen dit pand en het plangebied liggen de woningen
van appellanten. Aan de zuidoostzijde wordt
het plangebied begrensd door de Stationsstraat met
daarlangs bedrijven en (bedrijfs)woningen. Het plangebied
en de hiervoor genoemde gronden hebben onder
het vorige plan een bedrijfsbestemming. Het gebied ten
noorden hiervan is agrarisch gebied en de gronden ten
oosten van het plangebied zijn bosgebied overeenkomstig
de toegekende bestemmingen.
2.6.1. Aan het plangebied is de bestemming ‘Voorzieningen
ten behoeve van de telecommunicatie’ toegekend,
waarbij aan een strook met een breedte van ongeveer
vijf meter langs de noord-, oost- en zuidrand de
aanduiding ‘beplanting’ is gegeven. Op de plankaart is
een bouwvlak ingetekend waarvan de grens aan alle
zijden op ongeveer 15 meter uit de plangrens is gelegd.
De gronden met deze bestemming zijn ingevolge artikel
3, eerste lid, van de planvoorschriften onder meer bestemd
voor de ontvangst van telecommunicatieverkeer
en voorzover aangegeven met ‘beplanting’ voor ten
minste 90% bestemd voor de inrichting en het gebruik
als afschermende beplanting. Ingevolge het tweede lid,
onder b, bedraagt de bouwhoogte voor het bouwen van
bouwwerken, geen gebouwen zijnde, binnen het bouwvlak
respectievelijk buiten het bouwvlak niet meer dan
20 respectievelijk 3 meter. Deze maximale bouwhoogten
kunnen ingevolge artikel 6, eerste lid, van de planvoorschriften
na vrijstelling verhoogd worden tot 22
respectievelijk 3,3 meter.
In de planvoorschriften is niet bepaald hoeveel schotelantennes
maximaal op het terrein mogen worden geplaatst.
2.6.5. Ten aanzien van de gevolgen van het plan voor
het woon- en leefklimaat en het veiligheidsrisico overweegt
de Afdeling als volgt.
De afstand van het plangebied tot de dichtstbijzijnde
woning van appellanten is ongeveer 11 meter. De afstand
van deze woning tot het bouwvlak is ongeveer
26 meter.
2.6.5.1. Uit de stukken en het verhandelde ter zitting
is gebleken dat verweerder ervan uit is gegaan dat buiten
het bouwvlak alleen een hek zal worden gebouwd
en dat de mogelijkheid tot bouwen buiten het bouwvlak
van bouwwerken, geen gebouwen zijnde, dan ook
slechts is opgenomen ten behoeve van het bestaande
hek rondom het plangebied. Door deze mogelijkheid
sluit het plan evenwel niet uit dat buiten het bouwvlak
andere bouwwerken dan hekken, waaronder schotelantennes,
kunnen worden gebouwd met een maximale
hoogte van 3 dan wel, met vrijstelling, 3,3 meter. Verweerder
heeft onvoldoende gemotiveerd waarom een
dergelijke ruime regeling is opgenomen ten gevolge
waarvan meer bebouwing is toegestaan dan het bestaande
hekwerk. De omstandigheid dat de bouw van
dergelijke schotels thans feitelijk niet mogelijk is vanwege
de opgaande beplanting rondom het plangebied
doet daar niet aan af.
2.6.5.2. Uit de stukken, waaronder het deskundigenbericht,
en het verhandelde ter zitting blijkt verder dat
door TNO een studie is verricht waaruit naar voren is
gekomen dat het technisch mogelijke maximum aantal
schotelantennes dat op het terrein kan worden geplaatst
22 is, zijnde 14 schotelantennes met een doorsnede
van 11 meter en 8 schotelantennes met een
doorsnede van 3 meter. De meest westelijke schotelantenne
zal volgens het onderzoek op een afstand van on-
StAB 1 / 2005

90 Ruimtelijke ordening
geveer 60 meter van de dichtstbijzijnde woning worden
gebouwd. Ter zitting is van de zijde van de gemeenteraad
naar voren gebracht dat het aantal schotels
genoemd in de TNO studie voor de gemeenteraad
een hard gegeven is geweest in de bestemmingsplanprocedure.
Het is aan de Afdeling evenwel niet duidelijk
gemaakt waarom desalniettemin het maximum
aantal te bouwen schotels niet in het plan is vastgelegd
noch de afstand van de meest westelijke schotel tot
aan de dichtstbijzijnde woning. Het plan laat nu een
schotelantenne met een hoogte van maximaal 20
meter, na vrijstelling 22 meter, toe op een afstand van
26 meter van de dichtstbijzijnde woning. Ter zitting is
gebleken dat verweerder zich niet uitsluitend heeft gebaseerd
op de TNO studie bij de beoordeling van het
plan, maar dat hij uit is gegaan van de mogelijkheden
die het plan biedt. Verweerder heeft in het bestreden
besluit evenwel niet voldoende naar voren gebracht
wat de gevolgen zijn van een dergelijk schotelpark op
de woon- en leefomgeving van appellanten. De omstandigheid
dat het vorige plan voorzag in een bedrijfsgebouw
ter plaatse van 12 meter hoog tot nagenoeg
aan de perceelsgrens van appellanten betekent naar
het oordeel van de Afdeling niet zonder meer dat een
schotelpark van een omvang als door het plan mogelijk
wordt gemaakt om die reden toelaatbaar is. Hoewel de
omgeving gelet op overweging 2.6., zij het in beperkte
mate, kan worden gekenmerkt als bedrijventerrein, en
de woningen van appellanten van oorsprong bedrijfswoningen
zijn en ook als zodanig zijn bestemd, heeft
verweerder niet voorbij kunnen gaan aan de omstandigheid
dat de woningen gedurende enige tijd worden
gebruikt als burgerwoningen en van gemeentewege
hier niet handhavend tegen wordt opgetreden.
in de onmiddellijke omgeving daarvan gelegen twee
woningen van appellanten. Verweerder heeft, zoals ter
zitting is gebleken, aan zijn standpunt dat hij het
hoogst onwaarschijnlijk acht dat een aanslag op de
schotelantennes zal worden gepleegd een algemene
analyse ten grondslag gelegd die is uitgevoerd door het
Ministerie van Defensie. Bij deze analyse is het risico
van militaire objecten in ogenschouw genomen, zonder
dat is onderzocht of het schotelpark een verhoogd risico
heeft ten opzichte van andere militaire objecten.
Naar ter zitting is medegedeeld is er in de analyse van
uitgegaan dat het risico van militaire objecten uitsluitend
is gelegen in de aanwezigheid van kostbare apparatuur.
Gelet op de beoogde functie van de schotels,
namelijk het gebruik daarvan als afluisterapparatuur in
het kader van terrorismebestrijding, kon de beoordeling
van het veiligheidsrisico niet uitsluitend worden gebaseerd
op de kostbaarheid van de apparatuur, maar had
ook die functie daarin dienen te worden betrokken. Verweerder
heeft dan ook niet voldoende gemotiveerd
waarom het schotelpark geen verhoogd risico heeft ten
opzichte van andere militaire objecten.
2.6.5.3. Verder is ter zitting gebleken dat bij de totstandkoming
van het bestemmingsplan de externe veiligheid
niet in beschouwing is genomen vanwege het
ontbreken van relevante regelgeving. Ter zitting is van
de zijde van de gemeenteraad onbestreden gesteld dat
thans het Besluit externe veiligheid wel van belang kan
zijn, doch dat de hier aan de orde zijnde situatie niet
daarin is vermeld en dat geen andere specifieke regelgeving
voorhanden is wat betreft de externe veiligheid
bij dergelijke schotelparken. De Afdeling is echter van
oordeel dat hierin geen aanleiding kan worden gevonden
om zonder meer voorbij te gaan aan de externe veiligheid
van een schotelpark van een aard en omvang
als in het bestemmingsplan voorzien voor met name de
StAB 1 / 2005

Planschadevergoeding
91
05-34
ABRvS 10 november 2004, nr. 200308498/1, Geertruidenberg/verzoek
om planschadevergoeding
De rechtbank, geconfronteerd met drie uiteenlopende
adviezen/rapporten, welke bezien in het licht van de
uitspraak van de Afdeling van 23 november 1999, nr.
H01.98.2021, verschillende uitgangspunten hanteerden,
zag zich geplaatst voor de vraag of zij de
nieuwe beslissing op bezwaar wegens strijd met artikel
3:2 van de Algemene wet bestuursrecht zou vernietigen,
dan wel met het oog op finale geschillenbeslechting
zelf een deskundige zou benoemen. De
Afdeling kan de keuze van de rechtbank voor die laatste
mogelijkheid in het licht van de omstandigheden
billijken. Benoemd is mr. ing. H.C.J.M. Oldenkotte,
makelaar-taxateur te Tilburg.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 3:2 en
8:72, vierde lid
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
1. Procesverloop
Bij uitspraak van 23 november 1998 heeft de arrondissementsrechtbank
Breda (hierna: de rechtbank) het
beroep van [Scheepswerf] tegen het besluit van appellant
sub 2 (hierna: de raad) van 28 maart 1996, houdende
ongegrondverklaring van haar bezwaar tegen de
afwijzing van haar op 26 november 1993 ingediende
verzoek om schadevergoeding op grond van artikel 49
van de Wet op de Ruimtelijke Ordening (hierna: WRO),
gegrond verklaard en dat besluit vernietigd.
Bij uitspraak van 23 november 1999 in zaak no.
H01.98.2021 heeft de Afdeling de uitspraak van de
rechtbank, met verbetering van gronden, bevestigd.
(…)
Bij besluit van 30 augustus 2001 heeft de raad het bezwaar
wederom ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 31 oktober 2003, verzonden op 6
november 2003, heeft de rechtbank het daartegen
door appellante sub 1 (hierna: Scheepswerf) ingestelde
beroep gegrond verklaard, de bestreden beslissing op
bezwaar vernietigd, Scheepswerf een planschadevergoeding
toegekend ten bedrage van € 43.109,00/
ƒ 95.000,00 te betalen door de gemeente Geertruidenberg,
bepaald dat deze uitspraak in de plaats treedt
van het vernietigde besluit, gelast dat de gemeente
Geertruidenberg aan Scheepswerf het griffierecht vergoedt
en de raad veroordeeld in de proceskosten. (…)
(…)
2.2. In verband met de uitspraak van de Afdeling van 23
november 1999 heeft de raad de Stichting Adviesbureau
Onroerende Zaken (hierna: SAOZ) om nader advies
gevraagd ten aanzien van het verzoek om planschadevergoeding.
De SAOZ heeft op 6 februari 2001 nader
advies uitgebracht. De raad heeft dit advies aan zijn
nieuwe beslissing op bezwaar ten grondslag gelegd.
2.3. Vooropgesteld zij dat de SAOZ is te beschouwen
als een onafhankelijke deskundige op het gebied van
planschade en dat de raad in beginsel op door de
SAOZ uitgebrachte adviezen mag afgaan. In dit geval
heeft de raad echter ten onrechte het nader advies van
de SAOZ onverkort aan zijn nieuwe beslissing op bezwaar
ten grondslag gelegd, omdat dit advies geen, althans
een onvoldoende, inzichtelijk antwoord geeft op
de door de Afdeling in haar uitspraak van 23 november
1999 geformuleerde onderzoeksvraag, of sprake
is van waardevermindering van de onroerende zaken
van Scheepswerf wegens de ligging in de nabijheid
van een woonwijk, uitgaande van een redelijk handelend
aspirant-koper. Daarbij onderschrijft de Afdeling
het oordeel van de rechtbank dat de raad in dit geval
niet had mogen nalaten om de door de Scheepswerf
overgelegde rapporten van Zomerhof en Deloitte aan
de SAOZ voor te leggen, althans in zijn onderzoek te
betrekken. De rechtbank, geconfronteerd met drie uiteenlopende
adviezen/rapporten, welke bezien in het
licht van genoemde uitspraak van de Afdeling verschillende
uitgangspunten hanteerden, zag zich geplaatst
voor de vraag of zij de nieuwe beslissing op bezwaar
wegens strijd met artikel 3:2 van de Awb zou vernietigen,
dan wel met oog op finale geschillenbeslechting
zelf een deskundige zou benoemen. De Afdeling kan
de keuze van de rechtbank voor die laatste mogelijkheid
in het licht van genoemde omstandigheden billijken.
2.4. De rechtbank heeft als deskundige benoemd mr.
ing. H.C.J.M. Oldenkotte (hierna: Oldenkotte), make-
StAB 1 / 2005

92 Planschadevergoeding
laar-taxateur te Tilburg. Oldenkotte heeft de waardevermindering
van de onroerende zaken van Scheepswerf
ten gevolge van de vaststelling van het bestemmingsplan
‘De Brand’ vastgesteld op ƒ 40.000,00/
€ 18.151,21 en de waardevermindering als gevolg
van de met toepassing van artikel 19 van de Wet op
de Ruimtelijke Ordening verleende vrijstelling op
ƒ 25.000,00/€ 11.344,51. Voorts heeft Oldenkotte
zich desgevraagd eveneens gebogen over de vraag of
de waarde van die onroerende zaken ten gevolge van
aansprakelijkheid naar burgerlijk recht is verminderd,
geconcludeerd dat dit het geval is en die waardevermindering
getaxeerd op ƒ 30.000,00/€ 13.613,41.
De rechtbank heeft de door Oldenkotte getrokken
conclusies casu quo verrichte taxaties gevolgd en
heeft op basis van diens rapport een planschadevergoeding
ten laste van de gemeente Geertruidenberg
van in totaal ƒ 43.109,00/€ 95.000,00 toegekend.
2.5. Niet gesteld of gebleken is dat het rapport Oldenkotte
wat betreft de wijze van totstandkoming of inhoud
zodanige gebreken vertoont, dat de rechtbank gebruik
daarvan achterwege had moeten laten.
(…)
05-35
ABRvS 17 november 2004, nr. 200402576/1, Papendrecht/verzoek
om planschadevergoeding
In het kader van de beoordeling of het vervallen van de
bouwmogelijkheden ten behoeve van een gebruik voor
horecadoeleinden tot schade leidt, heeft de schadebeoordelingscommissie
architectenbureau Van Rossum
(Van Rossum) gevraagd te onderzoeken in hoeverre het
bouwkundig gezien mogelijk is het pand van een extra
verdieping te voorzien. Van Rossum komt evenals VWS
Geotechniek tot de conclusie dat de bouw van een
extra verdieping op het pand technisch haalbaar is,
maar in tegenstelling tot VWS Geotechniek acht hij
daarvoor een relatief dure funderingswijze en een relatief
zware constructie van de opbouw noodzakelijk.
Gelet op de andersluidende conclusies van VWS Geotechniek,
kon er bij de rechtbank twijfel rijzen over de
door Van Rossum gehanteerde uitgangspunten bij de
berekening van de kosten voor de bouw van een extra
verdieping en kon de rechtbank om die reden in dit
geval besluiten de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak
voor Milieu en Ruimtelijke Ordening (StAB) om
advies te vragen. De conclusie van de StAB dat de taxatie
van de bouwkosten door Van Rossum zeer globaal
is, bevestigt de twijfels die bij de rechtbank leefden. De
Afdeling onderschrijft het standpunt van de StAB dat
op basis van het rapport van Van Rossum geen rendementsberekening
kan worden gemaakt. De Afdeling is
van oordeel dat een nader onderzoek door een kostendeskundige
dient plaats te vinden en geeft daarbij aan
wat in concreto dient te worden onderzocht.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
1. Procesverloop
Bij besluit van 23 maart 2000 heeft appellant aan
[wederpartij] op grond van artikel 49 van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening (hierna: WRO) een vergoeding
toegekend van ƒ 30.000,00/€ 13.613,41 te verhogen
met de wettelijke rente vanaf 12 september 1998
tot en met de datum van uitbetaling.
Bij besluit van 31 mei 2001 heeft appellant het daartegen
door [wederpartij] gemaakte bezwaar ongegrond
verklaard, met inachtneming van een advies van de
commissie van advies voor beroep- en bezwaarschriften
van 24 juli 2000.
Bij uitspraak van 20 februari 2004, verzonden op dezelfde
dag, heeft de rechtbank Dordrecht (hierna: de
rechtbank) het daartegen door [wederpartij] ingestelde
beroep gegrond verklaard en de bestreden beslissing
op bezwaar vernietigd. (…)
(…)
2.1. [wederpartij] heeft verzocht om vergoeding van de
schade die hij stelt te lijden ten gevolge van het bestemmingsplan
‘M-project Stellingmolen’. Dit bestemmingsplan
is op 23 oktober 1997 door appellant vastgesteld
en op 19 mei 1998 goedgekeurd door het
college van gedeputeerde staten van Zuid-Holland. Op
21 augustus 1998 is het in rechte onaantastbaar geworden.
2.1.1. Ingevolge dit bestemmingsplan is de bestemming
‘Openbare en bijzondere doeleinden, detailhandel
en horecavestigingen’ van het perceel [locatie], waar-
StAB 1 / 2005

Planschadevergoeding
93
van [wederpartij] eigenaar was, gewijzigd in de bestemming
‘Maatschappelijke doeleinden en horeca’.
2.2. Niet in geschil is dat de bestemmingsplanwijziging
heeft geleid tot een beperking van de gebruiksmogelijkheden
van het perceel voor horecadoeleinden en
dat [wederpartij] ten gevolge daarvan in een planologisch
nadeliger positie is gekomen waardoor hij een
schade lijdt van f 30.000,00/€ 13.613,41.
Ter zitting heeft de raad voorts erkend dat [wederpartij]
eveneens in een planologisch nadeliger situatie is gekomen
door het vervallen van de detailhandelsbestemming
en de wijziging van de voorheen ter plaatse toegestane
maximale bouwhoogte van 8 m in 4 m.
2.3. In geschil is of [wederpartij] door het vervallen
van de detailhandelsbestemming en de beperking van
de bouwhoogte die voor hem een planologische verslechtering
te weeg hebben gebracht, ook daadwerkelijk
nadeel heeft geleden.
2.4. Appellant heeft zich in het besluit van 23 maart
2000, dat in bezwaar is gehandhaafd, op het standpunt
gesteld dat van zodanig nadeel geen sprake is.
Aan die besluiten heeft hij de adviezen van de schadebeoordelingscommissie
van 27 januari en 30 mei
2000 en 21 maart 2001 ten grondslag gelegd.
2.5. De rechtbank heeft overwogen dat appellant van
een onjuiste methode van schadebegroting is uitgegaan.
Volgens haar vinden de door appellant aangelegde
geschiktheids- en haalbaarheidstoets geen steun in
artikel 49 van de WRO. Zij heeft zich daarbij gebaseerd
op een door de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak
voor Milieu en Ruimtelijke Ordening (hierna:
StAB) aan haar uitgebracht advies.
2.6. Appellant kan zich hiermee niet verenigen. Hij betoogt
dat de schadebeoordelingscommissie als deskundig
is te beschouwen en dat de rechtbank heeft miskend
dat de door [wederpartij] overgelegde rapporten
van, onderscheidenlijk, taxateur M. Mol te Woudrichem
(hierna: Mol) en VWS Geotechniek te Woerden
geen aanleiding geven voor het oordeel dat de adviezen
van de schadebeoordelingscommissie onvoldoende
zorgvuldig tot stand zijn gekomen of zodanige gebreken
bevatten, dat hij de besluitvorming niet daarop kon baseren.
2.6.1. Volgens de schadebeoordelingscommissie ligt
het pand [locatie] in een van de overige bebouwing in
de gemeente afgescheiden woonwijk, waarin zich geen
detailhandelvestigingen bevinden. Zij is van oordeel
dat het pand vanwege de geïsoleerde ligging en de relatief
beperkte oppervlakte niet geschikt is voor gebruik
ten behoeve van detailhandel, zelfs niet indien rekening
wordt gehouden met de mogelijkheid die onder
het vorige bestemmingsplan bestond om het pand met
een verdieping uit te breiden. De door [wederpartij] gesuggereerde
detailhandelsmogelijkheden zullen niet tot
een hogere rentabiliteit en waarde van het pand leiden
dan een gebruik in de horecasfeer.
2.6.2. Het taxatierapport van Mol onderschrijft de conclusie
van de schadebeoordelingscommissie dat de ligging
van het pand ten opzichte van andere detailhandelzaken
niet optimaal is. Nu Mol zijn stelling dat dit
niet wegneemt dat er voldoende detailhandel te bedenken
valt die niet direct afhankelijk is van de ligging ten
opzichte van andere detailhandelzaken, niet heeft
onderbouwd, noch de conclusie van de schadebeoordelingscommissie
heeft bestreden dat een gebruik ten
behoeve van detailhandel de verkoopwaarde van het
pand niet zal doen toenemen, mocht appellant er vanuit
gaan dat een zodanig gebruik niet zal leiden tot een
hogere verkoopwaarde van het pand. Appellant kon op
basis daarvan oordelen dat het vervallen van de detailhandelsbestemming
en bouwmogelijkheden ten behoeve
van een gebruik overeenkomstig die bestemming
niet daadwerkelijk tot schade leidt.
2.7. In het kader van de beoordeling of het vervallen
van de bouwmogelijkheden ten behoeve van een gebruik
voor horecadoeleinden tot schade leidt, heeft de
schadebeoordelingscommissie architectenbureau Van
Rossum (hierna: Van Rossum) te Vlaardingen gevraagd
te onderzoeken in hoeverre het bouwkundig gezien mogelijk
is het pand van een extra verdieping te voorzien.
Van Rossum komt evenals VWS Geotechniek tot de
conclusie dat de bouw van een extra verdieping op het
pand technisch haalbaar is, maar in tegenstelling tot
VWS Geotechniek acht hij daarvoor een relatief dure
funderingswijze en een relatief zware constructie van
de opbouw noodzakelijk. Gelet op de andersluidende
conclusies van VWS Geotechniek, kon er bij de rechtbank
twijfel rijzen over de door Van Rossum gehanteerde
uitgangspunten bij de berekening van de kosten
voor de bouw van een extra verdieping en kon de recht-
StAB 1 / 2005

94 Planschadevergoeding
bank om die reden in dit geval besluiten de StAB om
advies te vragen. De conclusie van de StAB dat de
taxatie van de bouwkosten door Van Rossum zeer globaal
is, bevestigt de twijfels die bij de rechtbank leefden.
2.7.1. De Afdeling onderschrijft het standpunt van de
StAB dat op basis van het rapport van Van Rossum
niet een rendementsberekening kan worden gemaakt.
De Afdeling is van oordeel dat een nader onderzoek
door een kostendeskundige dient plaats te vinden
naar de kosten die gemoeid zijn met een uitbreiding
van het pand overeenkomstig de maximale bouwmogelijkheden
volgens het vorige planologische regime,
ten behoeve van horecadoeleinden, alsmede naar de
opbrengsten die een zodanig gebruik van de uitbreiding
zal opleveren. Op basis van een raming van bedoelde
kosten en opbrengsten kan een rendementsberekening
worden gemaakt. Indien uit die
berekening volgt dat de kosten voor een opbouw op
de bestaande bouw ten behoeve van horecadoeleinden
niet opwegen tegen het daarmee te behalen rendement,
dient aanvullend te worden onderzocht wat
de kosten zijn van sloop en realisering van een pand
met twee bouwlagen voor horecagebruik, en of die
kosten opwegen tegen het daarmee te behalen rendement.
De Afdeling volgt niet het betoog van appellant
dat de schadebeoordelingscommissie de mogelijkheid
van sloop en herbouw al in de beoordeling van
de rentabiliteit heeft betrokken, nu de betreffende
passage uit het advies slechts betrekking heeft op de
vraag of een potentiële koper bij het doen van een
aanbod mee zal laten wegen dat bij het geheel vergaan
van het bestaande pand geen mogelijkheden
meer bestaan om een gebouw met twee bouwlagen te
realiseren. Het voorgaande leidt tot de conclusie dat
appellant zich niet mocht baseren op het advies van
de schadebeoordelingscommissie dat het vervallen
van de bouwmogelijkheid niet tot een waardevermindering
van het pand als horeca-object leidt. De rechtbank
is tot hetzelfde oordeel gekomen.
2.8. Het hoger beroep is ongegrond. De aangevallen
uitspraak dient met verbetering van gronden te worden
bevestigd.
StAB 1 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005 95
aanduiding 01-82, 03-101, 04-74
aanhoudingsplicht 03-86, 05-32
aanlegvergunning 01-88, 92, 124, 02-89, 03-33,
107, 04-138*, 146, 05-16
aanplakking K37(3/2001)
aanvraag 01-04, K4(2/2001), K29, K57(3/2001),
01-110, 02-54, 58, K3(2/2003), K4,
K27(3/2003), K46, 04-43, K65(3/2004),
K85(4/2004)
aanvraag herleven K29(2/2001)
aanvulling aanvraag 01-04, K57(3/2001), 01-110,
02-58, K3(2/2003), K27(3/2003)
aanwijzing 01-37, 83, 02-35, 03-24, 42, 04-75,
K15(1/2005)
advies 02-74, K31(2/2004)
advies, afwijken van 01-144
adviesbureau
adviescommissie
afbakening wetgeving K33(2/2001), K99(1/2001),
K71(3/2004)
afgraving 02-91, K87(1/2003)
afstandsgrafiek 02-49
afstandsmeting K25(2/2001)
afstandsnorm 01-14, K42(3/2000), 02-16, K32
(3/2002), K34(3/2003), 04-88, K13(1/2005), K27
aftrek 01-75, 02-116, K67(4/2003)
afvalpreventie
afvalstof 01-08, 09, 11, 30, 31, 32, K38(3/2001),
K92(1/2002), 02-59, K37(3/2002),
K39(3/2002), K59(4/2002), 03-09, 10, 54, 57,
58, K39(3/2003), K42, 03-82, 83, 88,
K70(4/2003), 04-01*, 48*, K50(2/2004),
K53(3/2004), K76(4/2004), 05-12, K24(1/2005)
afvalverwijdering 01-08, 09, 11, K39(3/2002),
03-54, 57, 58, 82, 88, 04-01*, 129, 05-12
afvalwater 01-10, 02-130, 136, 03-52, 05-08
afweging 02-115, 04-59, 61
afwegingskader 01-17, 82
afwijken van bestemmingsplan 02-112
afwijken van rijksbeleid 03-83
afwijken van streekplanbeleid 01-46, 61, 03-76,
04-14*, 76, 77
afwijken van structuurplan 01-118
afwijkingsbevoegdheid
agrarisch bedrijf 01-15, 04-150
agrarisch bedrijf, structuur 02-140
agrarisch hulp- en nevenbedrijf 01-61
akoestisch onderzoek K46(3/2001), 01-98,
03-116, 04-106, 107*, 140
akoestisch rapport 01-04, K46(3/2001),
K7(1/2004), K15*
alara K34(2/2001), 01-72, K70(4/2002), 02-138,
03-51, 87, K58(3/2004)
algemeen belang 02-96, 03-49
algemeen verbindend voorschrift 03-33
algemene maatregel van bestuur K10(1/2004),
K86(4/2004)*
algemene titel, verkrijging onder 01-138
alternatief K19(2/2001), 01-18, 03-105, 04-104
alternatieve veebezetting
ambtshalve (beoordeling) K41(3/2001),
K28(3/2002), 02-137, 03-54, 04-06*, 43, 145*,
K4(1/2005)
amendement 03-116
ammoniakdepositie K41, K2(2/2001), 01-76, 79,
02-10, 51, 03-01, 07, 42, 05-07
ammoniakemissie K92(1/2001), K2(2/2001),
02-02, 03-01, 07, 42, 05-07
ammoniak en planten K92(1/2001), K8(2/2001)
ammoniakrechten K50(4/2000), K52, 03-01, 07, 42
ammoniakreductie 02-02, 01-86
ammoniakreductieplan K14(2/2001)
ammoniakschade K8(2/2001), K32(3/2002),
03-01, 07, 42, 05-07
anderszins verzekerd
antenne 01-50, 05-33
anticipatie 02-16, 147
assimilatieverlichting 02-29, 03-46
autowrakken 04-08
bagatelschade
bebouwde kom
bebouwingscontour 02-71, 05-29
bebouwingsgrens
bebouwingspercentage 03-32
bebouwingsplan 01-64
bedenkingen 01-33, K51(3/2001), 03-93,
K21(1/2004), 04-90, K12(1/2005)
bedrijfsduurcorrectie
bedrijfseconomisch belang 01-01, 02-138, 03-51
bedrijfsgrootte 02-140
bedrijfsinterne milieuzorg 01-06, 104, 02-126
bedrijfsmatig 05, 42, 83, K79(4/2001),
01-101, 02-08, K1(2/2002), K11(2/2003),
03-45, 04-41, 05-28
bedrijfsmilieuplan 01-01
bedrijfspand K43(3/2001), K62(4/2003)
bedrijfstakstudie 01-39
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

96
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
bedrijfsverzamelgebouw 01-77, K10(2/2003)
bedrijfsvoortzetting 02-82, 03-117
bedrijfswoning 01-47, 93-43, K5(1/2004), 04-101
bedrijventerrein 01-87, 03-61, 62, 04-14*,
K3(1/2005)
bedrijvigheid 04-44, 04-83*, K69(3/2004), 04-126
BEES K27(2/2000), K13(2/2003)
begrenzing buitengebied
begrenzing GHS 02-114
begrenzing EHS 04-104, K1(1/2005)
begrenzing inrichting 03-91
begrip inrichting K84(1/2001), K93, K96,
K28(2/2001), K42(3/2001), 01-77, K60(4/2001),
K77, K85(1/2002), K86, K93,
02-01, 08, K1(2/2002), K17, K21, 02-47, 94, 97,
K65(4/2002), K77(1/2003), K79(1/2003), 03-04,
K10(2/2003), 03-45, K45(3/2003),
03-90, 91, 04-10*, K5(1/2004), K10, 04-41, 44, 46,
04-83*, 88, 125, 126, 127*, 128, 05-06*
begunstigingstermijn K2(2/2000), K13(2/2001),
K43(3/2002), 04-49
behoud exploitatierechten 02-123, 124
bekendmaking K21(2/2001), 01-41, K37(3/2001),
K80(4/2001), 02-63, 67, 73, 105, 139,
K34(3/2003)
bekendmaking beleid 03-23
bekrachtiging
belang K83(1/2001), K97, K75(4/2001), 02-05,
03-16, K48(4/2003)
belangenafweging 01-12, 72, 02-31, 134, 03-16,
K38(3/2003), 04-71
belangen schaden 02-151, 03-16
belangenverstrengeling
belanghebbende 01-29, K61(4/2001), K66, 02-05,
12,105, K25(1/2005)
belangrijke wijziging 02-02, 11, 135, 04-06*, 48*,
50, 84, K79(4/2004), 05-07, K22(1/2005)
beleid K22(2/2001), 02-118, 03-01, 07, 13, 23,
54, 83, 04-51
beleidsregel 04-134, 151, 05-18
beleidsvrijheid K22(2/2001), 02-50, 56
K38(3/2003), K3(1/2004)*, 04-62, K26(1/2005),
05-26
beoordelingshoogte K87(1/2001)
beoordelingsmethode 03-13, 83
beoordelingsvrijheid K22(2/2001), 02-16,
K15(2/2002), 02-50, 56, K38(3/2003),
K3(1/2004)*, K26(1/2005)
bepaalbaarheid 02-86, K87(1/2003), 03-83
beregeningsinstallatie K28(2/2001)
beroep in eerste en enige aanleg 01-118
beroepstermijn 02-102
beschermde diersoorten 04-110
beschermingsobject K57(4/2002), 03-06,
K30(3/2003), K62(4/2003), K5(1/2004),
K28(2/2004), K69(3/2004), K82(4/2004),
K3(1/2005), K8
beschermingszone 01-73, K70(4/2001), K78,
01-114, 02-05, 07, 134
beschrijving in hoofdlijnen 02-32, 04-63
beslistermijn K29(2/2001), 01-46, 02-63,04-12
besluit K89(1/2001), K26(2/2001), 01-67,
K88(1/2002), K6(2/2002), 02-35, K29(3/2002),
K30, 02-61, 63, K 49(4/2002), K62(4/2002),
K64(4/2003), 04-86, K54(3/2004),
K61(3/2004), K62, K2(1/2005)
Besluit risico zware ongevallen (BRZO) K73(4/2002)
besmettingsgevaar K20(2/2001), K13(2/2002),
04-02
bestaande rechten K34(2/2001), 01-42,
01-108, K19(2/2002), K20, 03-01, 07, 42,
K36(2/2004), K41
bestaand gebruik 01-95, 99, 04-156
bestaande toestand milieu 05-07
best beschikbare technieken 01-101, 02-02, 11,
14, 135, K66(4/2003), 04-06*, 84, 91, 96,
K79(4/2004), 05-07, K22(1/2005)
best bestaande technieken 02-138, K23(2/2004),
K59(3/2004)
beste wetenschappelijke kennis 04-131, 132, 05-11
bestemming, te beschermen 01-124
bestemmingsplan K78, K82(1/2001),
K52(3/2001), K53, K83(1/2003), 03-43, 85, 86,
K58(4/2003)
bestemmingsregeling 03-97, 114
bestemmingswijziging 03-85, 04-53
bestrijdingsmiddelen 02-30, 48
bestrijdingsmiddelenwet
best uitvoerbare technieken 02-48
bestuurlijke afweging K54(3/2001), K27(3/2002),
K 69(4/2002), K33(3/2003), K1(1/2004),
K36(2/2004)
bestuursdwang 01-08, K4(2/2001), K10, K32,02-
48, 55, 59, 98, 100, K62(4/2002), 03-41, 91,
04-07, 49, K75(4/2004), 05-10, 05-27,
K11(1/2005)
bestuursorgaan K29(2/2001), 02-99
bestuurspraktijk 03-43
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
97
betrokken minister K29(2/2001)
betrouwbaarheid K68(4/2001), 02-99,
K57(4/2003)
bevoegd K86(1/2001), 01-07, 30, 31, 32,
K41(3/2001), K37(3/2002), K51(4/2002),
03-02, 09, 41, 54, 57, 04-12, 38, 04-42, 89,
130, K1(1/2005)
bevoegd gezag 01-07, K29(2/2001), 01-30, 31,
32, K41(3/2001), 01-105, 106, K37(3/2002),
K51(4/2002), 03-04, 05, 09, K4(2/2003), 03-41,
54, 57, K70(4/2003), 04-42, 89, 130,
K76(4/2004)
bevoegdheid rechter K86(1/2001), 01-36, 03-20,
28, 121, K1(1/2005)
bewerken
bewijs(last) K28(3/2003), 03-115, 04-09, 24*,
40*, 05-11*, 05-27
bezwaar K83(1/2001), 01-33, 116, K94(1/2002),
K97, K16(2/2002), 02-146, 03-41,
K41(3/2003), K42(2/2004), 04-129
bezwaarschrift 01-04, K12(2/2001), 01-116,
K16(2/2002), 03-41, K41(3/2003),
K69(4/2003), K42(2/2004), 04-129
bijzonder beschermingsniveau 01-10, K62(4/2001),
02-09
bijzondere bedrijfsomstandigheden K2(2/2001),
K44(3/2001), K62(4/2001),
02-138, K75(1/2003), 03-05, 89, K9(1/2004),
04-92
bijzondere gevoeligheid K20(2/2001), K72, 04-02
bijzondere omstandigheid K2(2/2001),
K44(3/2001), 01-72, K62(4/2001), 02-09, 49,
K34(3/2002), K52(4/2002), K75(1/2003), 03-
05, 43, 48, 89, K9(1/2004), 04-82, 87, 92
bioscoop 01-48, K16(2/2003)
bodemcultuur 02-140
bodemgesteldheid 02-15
bodemonderzoek 00-31, 53, K66(4/2000),
02-17, 03-44, K49(4/2003), K13(1/2004),
K68(3/2004)
bodemsanering 01-05, K26(2/2001), 01-67,
K82(4/2001), K11(2/2002), K12(2/2003),
03-44, K26(3/2003)
bodemverontreiniging 01-05, K26(2/2001,
K82(4/2001), 01-67, K11(2/2002), 02-138,
K12(2/2003), 03-44, K49(4/2003), K3(1/2004)*,
K20*, K34(2/2004)*, K68(3/2004), 107
booggeluid
bouwbesluit K82(1/2003)
bouwblok 02-141, 146
bouwen-oprichten 04-03
bouwhoogte 01-53, 03-109
bouwlaag 03-108, 109
bouwland 05-15
bouwmogelijkheden 01-66, 129, 03-29
bouwperceel 01-66, 129, 02-17, 18, 21, 04-114
bouwstoffenbesluit
bouwvergunning 01-121, 02-89, 03-18, 29, 43,
75, 97, 04-05*, 29, 31, 52, 100, 04-124,
05-19, 22*
bouwvergunningplichtig 01-50, 68
bouwverordening 01-43, 03-120
bouwvlak 01-49
bouwvoorschriften 02-14
bouwwerk 02-112, 04-05*, 05-22*
bouwwerkzaamheden 04-03
bovennormale voorziening, K12(1/2004)
branchebepalingen 01-60, 03-113
brandbare vloeistoffen 02-109, K80(4/2004)
brandstoffenverkooppunt
brandwerende voorzieningen K82(1/2003)
bref 02-135, K40(3/2003), K22(1/2005)
brochure Veehouderij en Hinderwet 01-90,
K38(3/2002), 02-70
broedvogels 02-92, 134
bronvermogenniveau K15(1/2004)*
bufferbeleid 01-86, 02-17
bufferzone 01-94, 124, 02-30
buiten toepassing verklaren 04-09
buitenland K7(2/2002), K33(2/2004)
bundelingsbesluit 02-118
burgerlijke rechten 03-28
burgerwoning 01-47, K5(1/2004), 05-20
calamiteitenbepaling 02-151, 03-89, 04-133
capaciteit K35(2/2001), 04-04, K52(3/2004)
carillon 02-01
causaliteit K10(2/2001), 01-113, 141, 02-54, 83,
04-09
certificering
circulaire indirecte geluidshinder K18(2/2001)
circulaire industrielawaai
circulaire Natte Grindwinningen K54(3/2001),
K1(2/2003)
circulaire schadevergoeding 01-03
circulaire schietlawaai 03-13
combinatiebesluit 04-95
compensatie 01-25
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

98
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
concrete beleidsbeslissing 01-51, 03-25, 26, 31,
105, 04-87*, 139, 05-19, 29
conflicterende regelgeving 03-69
considerans 03-17, K22(3/2003)
constructie inrichting K67(4/2002)
containers
continuïteit K68(4/2001), 04-83*
continuïteitsbeginsel
controle K46(3/2001), K84(1/2002), K94,
K42(3/2002), K63(4/2002), 03-47, 05-08
convenant K81(1/2001), K54(4/2002)
converteren 01-33, K31(3/2003)
coördinatie K25(3/2003), 04-05*, K44(2/2004),
04-124
coördinatie Wvo K25(3/2003), 03-83,
K44(2/2004)
cpr-richtlijn K87(1/2003), K13(1/2005)
cumulatie (geluid) K77(4/2004)*
cumulatie (schade) 01-28
cumulatie(stank) K25(2/2001)
definities K87(1/2002), 01-105, 106
delegeren
delfstoffenwinning
derden 02-101, 151
deskundigenbijstand 01-02, K24(2/2001), 02-90,
K14(1/2004)
deskundigenverslag 01-134, 144, 150, 05-14
detailhandel 03-113, 04-57, 144, 150
dictum K22(3/2003)
dienstregeling K9(2/2002), K20(2/2003),
K32(2/2004)
dienstwoning K5(1/2004)
diersoort 01-59, 03-64
dijkversterkingsplan
distributie-planologisch onderzoek
doeleindenomschrijving 02-141, 142, 04-105*,
106
doelmatigheid K100(1/2001), K33(2/2001),
K68(4/2001), 01-105, K15(2/2002), 03-58,
K57(4/2003), K51(3/2004)
doelvoorschriften K63(4/2002), 02-126
doorkruising rijksbeleid 01-39, 02-118
doorwerking
dosis-effectrelatie 01-39
dove gevel K16(1/2005)
dwangsom K82(1/2001), K98, 00-137, 01-10,
K4(2/2001), K13, K30, 01-105, 106, 02-03, 04,
K16(2/2002), K18, 02-43, 53, K45(3/2002),
02-100, K49(4/2002), K50(4/2002),
K56(4/2002), 03-02, 03,17, K6(2/2003), K9,
03-465, 50, 53, 55, 04-05*, K3(1/2004)*, K6,
K11, 04-40*, 42, 83*, K63(3/2004), 04-124,
125, 129, 133, K9(1/2005), K24
dwangsom aan bevoegd gezag K98(1/2001)
dwarsprofiel 04-58
ecologische waarden 01-40, K70(4/2001), K78,
01-114, 02-09, 04-47, 87*
economische draagkracht K95(1/2001), 02-138
eerste ruimtelijk plan 02-35, 108, 154
effectuering K62(4/2002)
eigendomsrecht 03-16
eigendomsverhoudingen 04-102, 05-24
eindonderzoek 03-44
emissie 02-104, K17(2/2003)
emissie-arm
emissie-eisen K17(2/2003), K66(3/2004)*
emissiefactor K2(2/2001)
emissieplafond K13(2/2003)
emissiepunt K58(4/2001)
emissierechten
emissiewaarden K13(2/2003), K66(3/2004)*
energiebesparingsmaatregelen K90(1/2002)
energiebesparingsplan
energieregistratie
enveloppe met bedenkingen 04-99
energieverbruik K90(1/2002)
erfafscheiding 02-62
erfdienstbaarheid
etmaalindeling K26(2/2004)
evenement 01-72, K17(2/2002)
ex nunc-toetsing K52(3/2001), 01-86, 91, 04-69
externe veiligheid 01-37, K37(2/2004)*,
K80(4/2004), K13(1/2005), K27, 05-18
externe werking 02-05, 15, 03-46
faillissement K68(4/2002)
fair play-beginsel 03-03
fasering 01-131
feitelijke situatie 03-39, 40, 04-130, K76(4/2004)
fictieve weigering 02-85
financiële omstandigheden K95(1/2001), 01-01,
02-138, K19(2/2003), 04-82*
financiële zekerheid K71(4/2002), K81(1/2003),
04-82, K72(3/2004), 04-143
folklore 02-138
fonds luvo 02-50
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
99
formeel gebrek K48, K21(2/2001), K23, K31,
01-41, K80(4/2001), K2(2/2002), 02-139,
03-09, 12, 48
fruitbomen K28(2/2001)
functieverandering K63(4/2001)
gaswinning 02-65
gebruik(smogelijkheden) 01-23, 119, 137, 02-42,
04-153
gedachtewisseling
gedogen 01-21, K30(3/2002), K44(3/2002),
03-85, K63(4/2003), K46(2/2004), 04-86,
K65(3/2004), K19(1/2005), 05-17*, 25
gedragsregels K64(3/2004), K67
gegronde vrees K68(4/2001), 02-99
geheimhouding K48(3/2001), K71(4/2003)
gelijkheidsbeginsel 04-20, 21, 24*, 77
geluidgevoelige ruimte 02-144, 03-06
geluidgrenswaarden K34(2/2001),
01-70, 72, K14(2/2002), 02-25, 133,
K75(1/2003), 03-116, K15(1/2004)*, K19
geluidsbegrenzer 01-71
geluidscontour 01-83, K19(1/2004)
geluidsgevoelig object 03-06
geluidhinder 02-106, 116, 144, 03-99
geluidsluwe gevel K58(4/2003), 04-65*
geluidsnorm 03-13, 60, K33(3/2003), 03-83,
K19(1/2004), K74(4/2004)
geluidsnormen Rijksweg K82(1/2001), 02-133
geluidsoverlast 01-07, K9(2/2001), 03-13,
K19(1/2004)
geluidsproductie 02-116
geluidsrapport 03-116, K7(1/2004)
geluidsruimte K34(2/2001), 01-70, 03-60
geluidsscherm 03-85, K56(4/2003), 04-65*
geluidswal 03-85
geluidszone K52(3/2001), 01-83, 02-06, 106,
K64(4/2002), 03-05, 24, K15(2/2003),
03-86, 89, 110, K19(1/2004)
gemeentelijke herindeling 02-69
genetisch K78(4/2004)
gerechtvaardigde verwachting 02-80
geurarme stallen
geurbeleid 01-39
geurbelevingsonderzoek 01-39
geureenheid K76(3/2001)
geuremissie K14(2/2003)
geurgevoelig object 01-90, K38(3/2002),
K30(3/2003)
geurhinder 02-115, K30(3/2003)
geurnormen K101(1/2001), 01-39, K65(4/2001),
K69, K88(1/2003), K14(2/2003)
geuronderzoek 01-39, K65(4/2001), K69
geval van bodemverontreiniging 01-67,
K82(4/2001)
gevalsgrenzen 01-67
gevelisolatie
gevelreflectie K71(4/2000), K7(2/2001)
gewasbeschermingsmiddelen 02-104
glastuinbouw 02-153
goedkeuring(sbesluit) K26(2/2001), 01-104,
K47(3/2002), 02-63, 64, 66, 67, 03-22, 04-55,
58, K89(4/2004)
goedkeuring van rechtswege 01-120
golfbaan
goothoogte 04-147
grensoverschrijdend K23(2/2001), K7(2/2002)
grijze lijst stoffen 02-48
groene hoofdstructuur
groen label-stal 02-02, 11, 14, 03-07
grondgebonden 01-59, 03-96, 112
grondslag aanvraag K6(2/2001), 01-33,
K12(2/2002), 02-54, K25(3/2002),
K66(4/2002), K72(4/2002), K19(2/2003),
K46(3/2003), K12(1/2004), 04-45*
grondstof 01-08, 09, 11, 03-88, K50(2/2004),
K53(3/2004)
grondwateronttrekking K44(3/2001), 03-46, 05-04,
K7(1/2005), K26
grondwet 02-45, K16(1/2004)
habitatrichtlijn 01-73, K78(4/2001),
01-114, 02-07, 09, 44, 46, 94, K55(4/2002),
K61(4/2002), 03-07,16, 46, 64, K35(3/2003),
03-83, K68(4/2003), 03-105, 111, 04-23, 25,
K33(2/2004), 04-131, 132, 05-03, 04, 11*,
K4(1/2005), K7, K20, K28
hamster 01-17
handhaafbaar 01-01, K68(4/2001)
handhaving K17(2/2001), 01-21, 71, 84,
94, 02-01, K3, 02-47, K34(3/2002),
K51(4/2002), 03-04, 43, 47, 57, 85, 04-10*,
K10(1/2004), 04-41, 42, 04-124, 127*, 142*,
05-23, 25
handhavingsverleden K68(4/2001), 02-99,
K57(4/2003)
Handleiding meten en rekenen industrielawaai
K87(1/2001), K88, K8(1/2004)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

100
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
handreiking industrielawaai K7(2/2001), 01-115,
K27(3/2002), K50(4/2003), K51, 04-65,
K74(4/2004), K77*, K82, K86
helikopterplatform 01-07, 02-96
hergebruik 01-08, 09, 03-88
herhaald en ingelast 01-33, K51(3/2001)
hernieuwd schorsingsverzoek
heroverweging besluit 01-04, K12(2/2001),
01-140, K16(2/2002), 03-15, K41(3/2003),
K69(4/2003)
herstel gebrek 01-04
herstel verzuimen 02-28
hersteltermijn 01-04
herstelvariant K11(2/2002), K2(2/2003)
herziene nota stankbeleid
herzieningsplicht 03-24, 04-75, 05-32
historische verontreiniging
hogere grenswaarden 01-18, 75, 02-06, 03-05,
K2(2/2003), K15, 03-84, K58(4/2003),
K17(1/2004), K30(2/2004)
hoogbouweffectrapportage 01-16
hoorzitting 01-65, K42(2/2004)
horen 01-65, 04-70, 119
huisbrandolie
huishoudelijk afval(water) 01-10
IBC-variant K11(2/2002), K12(2/2003)
indirecte hinder K18(2/2001), K45(3/2001), K73,
02-101, 03-49, K65(4/2003), 04-10*, 84,
K55(3/2004), K80(4/2004), 05-09
industrieterrein (gezoneerd) 02-06, 106, 117,
K15(2/2003), K17(1/2004), K69(3/2004),
K74(4/2004), K82, K3(1/2005), K17
ingrijpende wijziging 02-107
inkomensschade 02-90
inpassing 01-132
inrichting K84(1/2001), K28(2/2001),
K42(3/2001), 01-77, K60(4/2001), K77,
K85(1/2002), K86, K93, 02-01, 04, 08,
K1(2/2002), K17, K21, K22, K24, 02-47,
K43(3/2002), 02-94, 97, K65(4/2002),
K77(1/2003), K79(1/2003), 03-04, K10(2/2003),
03-45, K45(3/2003), 03-90, 91, 04-10*,
K5(1/2004), K10, 04-41, 44, 46, 83*, 88, 125,
126, 127*, 128, 05-06*
inspanningsverplichting 01-01, 05-30
inspraak 01-52, 93, K34(3/2003), 04-62*
instandhoudingstermijn 02-112, 141
instructieregeling 04-08
intensieve veehouderij 01-59
intentie, ruimtelijke 02-107
intentieverklaring 01-01
interimbeleid 01-122
interpretatiebevoegdheid
intrekking bestemmingsplan 03-94
intrekking goedkeurings- of vervangingsbesluit
03-22, 94
intrekking vergunning K73(4/2001), 01-107, 109,
K75, 02-60, 136, 03-41, 04-45*
intrekking voorschrift
intrekking wijzigingsplan 04-33
intrekking zienswijze 02-68
inwerkingtreding 01-68, K10(2/2002), 02-60, 89,
102, 03-19, 04-05*, 94*, 124
IPPC-richtlijn 01-79, 02-02, 11, 14, K28(3/2002),
02-135, K66(4/2003), 04-06*, 43, 48*, 50,
K35(2/2004), 04-84, 91, 96, K79(4/2004),
05-07, K22(1/2005)
jaarvrachten K13(2/2003), 04-06*, K66(3/2004)*
jachthaven 04-112
Kaderrichtlijn water 04-48*
kantoren K43(3/2001), K30(3/2003)
kapitalisatiefactor
kassen 02-29, 03-46
kennelijk ongegrond
kennelijk onredelijk K1(2/2000)
kennisgeving K21(2/2001), K31, 01-41, 02-12,
K2(2/2002), 02-33, 59, 139, K4(1/2004)
kerk 02-01
keur 05-16
klacht 01-93
klooster 01-58
koeldeksysteem
kokkels K68(4/2003), 04-131, 132, 05-03, 11*,
K20(1/2005)
koop/ruilovereenkomst
kosten deskundige bijstand K24(2/2001),
K14(1/2004), 04-81
kosten taxatierapport
kostenverhaal 01-36, 02-120, 04-49,
K11(1/2005)
kostenverschil
kwekerijen 02-104
kwiklozing
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
101
laden en lossen K95(1/2002), K32(3/2003),
K1(1/2004), K26(2/2004)
landschappelijke waarden 01-80
leefgebied 03-21
legalisatiebeleid
legalisering K17(2/2001), 02-84, 03-02, 05-23, 25
leges 02-155, 04-37, 159
lichtuitstraling 02-29, K10(1/2005)
limburgs schieten
lozing 01-10, K19(2/2001), K36(3/2001), 01-76,
K96(1/2002), 02-43, 48, 51, 98, 130, 136,
03-50, 52, K27(3/2003), 04-48*, K23(2/2004),
K48, K89(4/2004), 05-01, 08
lozingsalternatief K19(2/2001), 02-133
lozingsvoorschriften K33(2/2001), 02-133,
K89(4/2004)
luchtkwaliteit 04-56, K56(3/2004), K88(4/2004),
141, 157, 05-19
luchtvaarthinder K83(1/2002), K19(1/2004),
04-93, K71(3/2004)
luchtvaartterrein 01-07, 37, K36(3/2001), K55,
01-83, K83(1/2002), 03-24, K19(1/2004),
04-93, K71(3/2004), K15(1/2005)
maatregelen in bijzondere omstandigheden 01-36
maatschappelijke opvattingen 01-11, K76(4/2004)
maatschappelijk risico 02-93, 04-122
machtspositie 01-111
mainport-doelstelling 01-37
mandatering K12(2/2001)
Mantovanelli-arrest
Marktmechanisme
maximale invulling 03-39, 40
medewerking derden 02-101, K87(4/2004)
medische beperkingen K60(4/2002)
meerjarenplan gevaarlijke afvalstoffen K33(2/2001)
meet- en rekenvoorschrift K64(4/2002), 05-08
meethoogte K87(1/2001), K38(2/2004)*
meetmethodiek K27(1/2005)
meetverplichting K46(3/2001), K84(4/2001),
K42(3/2002), 05-08
meetvoorschriften 02-142, 05-08
meitellingen
melding K32(2/2001), 01-74, 78, K67(4/2001),
K43, 02-03, 12, K4(2/2002), K5, K18, K23,
02-57, 95, K58(4/2002), 02-131, 03-15, 56,
58, 59, 60, K36(3/2003), K44, K4(1/2004),
04-85, 89, 94*, 130, 133, 05-05, K2(1/2005),
K6
meldingsplicht K32(2/2001), 02-03, K57(4/2003),
04-133, 05-05
menselijk stemgeluid 01-38, K27(2/2004),
K67(3/2004)
mestopslag
mestvarkeneenheid K76(4/2001)
milieu-beleidsplan
milieubeschermingsgebied 01-10
milieu-effectrapport 02-108, 02-127, 128, 154,
03-11, 67, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-04,
09, 26, 48*, 87*, 113, K88(4/2004)*
milieu-effectrapportage 01-35, 48, 57,
K93(1/2002), 02-09, 20, 35, 127, 128, 154,
03-11, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-04, 09,
48*, 64, 87*, 104, K88(4/2004)*
milieu-effectbeoordeling 01-81, 97, 02-09, 127,
128, 154, 03-11, 04-04, 26, 87*, 112
milieugevolgen 01-37
milieujaarprogramma 01-104
milieujaarrapport 01-106
milieuprestatieniveau 01-104
milieutechnische inzichten K91(1/2002),
02-16(2/2002), K48(3/2002), K64(4/2002),
K66(4/2002), K49(2/2004)
milieuvergunning 01-130, 132
milieuverslaglegging 01-106, 03-17
milieuzorgprogramma 01-06, 104
milieuzorgsysteem 01-104, 02-126
militair oefenterrein K85(1/2002), 03-04
mobiele telefonie 02-147
mobiliteit K31(3/2000), K73(4/2000)
molenbiotoop 02-27, 04-32*
monopoliepositie 01-111
mondelinge gedachtewisseling K42(2/2004)
motivering 02-66, 146, 03-36, 04-79, 97, 98,
101, 102, 111, K12(1/2005)
motivering, kenbare 02-103, K12(1/2005)
motivering, nadere 02-77
motiveringsbeginsel 01-22, 03-26, K12(1/2005)
muziekgeluid K43(2/2004)
munitiedepot 05-18
nabijheid K93(1/2001), K42(3/2001),
K21(2/2002), 03-90, 04-88
nadeelcompensatie 02-93, 03-121, 04-09
nadere eis 01-38, K40(3/2001), 01-71, 82, 03-
47, K50(4/2003), 04-08, K24(2/2004),
K10(1/2005)
naleving voorschriften K84(1/2002), K94
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

102
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
natuurbeschermingswet 01-17, K47(3/2001),
01-85, 02-05, 10, 15, 44, 46, K55(4/2002),
K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 42,
46, K68(4/2003), 04-131, 132, K18(1/2005),
K20
natuurgebied 02-92, 108, K55(4/2002), 02-134,
03-14, 42, 46, 04-87*, 131, 132, K18 (1/2005)
natuurmonument 01-85, 02-05, 15, K55(4/2002),
K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 14, 42, 46,
04-87*, 131, 132, K18 (1/2005), K20
natuurverschijnsel 02-50
natuurwetenschappelijke waarden 01-40,
K70(4/2001), 01-114, 02-05, 09, 10, 15, 92,
K55(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 14, 42, 46,
04-47, 87*, 131, 132, K18(1/2005), K20
ne bis in idem K9(2/2003), 03-55
Nederlandse grootte eenheid 01-15
negatieve lijst 01-84, 03-25
NeR 01-39, K49(3/2001), K17(2/2003),
K25(2/2004), K58(3/2004)
Nertsen K14(2/2000)
neventak glastuinbouw
neventak intensieve veehouderij
niet-ontvankelijkverklaring 01-04, K48(3/2001),
01-44, 45, 02-12, 56, K28(3/2002),
K29(3/2003), K71(4/2003), 04-135
nieuw besluit 02-63
nieuw plan 02-107
nieuwvestiging 01-86
Nimby-procedure 02-110
norm K19(2/2002), K13(2/2003)
notificatieplicht 03-55
nulsituatie-onderzoek K13(1/2004), K64(3/2004)
nuttige toepassing K70, 01-08, 09, K39(3/2003),
03-82, 88, 04-01*, 05-12
oeverschade K79(1/2001)
omgevingsplan
omrekeningsfactor K2(2/2001), K64(4/2001),
K49(2/2004)
omwonenden
omzetten vergunning 01-33, K31(3/2003)
onafhankelijk 03-72
onbevoegd K29(3/2000), 01-30, K41(3/2002),
03-41, 54, 57, 103, 04-130
ondertekening 01-45, 04-117
onderzoek, schriftelijke weerslag 02-103
onderzoeksplicht 01-19, K44(3/2001), 01-69,
K65(4/2001), 02-41, 94, 114, 129, 135, 148,
03-47, 89, K3(1/2004)*, 04-72, 84, 05-11*,
K7(1/2005)
ongewoon voorval 02-03, 04-07, 49, K68(3/2004),
04-133, 05-05
onherroepelijk 01-68, 02-64, 88, 03-34
onmiddellijke nabijheid K93(1/2001), K42(3/2001),
K86(1/2002), K21(2/2002), K79(1/2003)
onpartijdig 02-157, 03-28, 72
onrechtmatig 01-02, 02-90
onrendabele exploitatie
ontgronding 02-61, 91, K54(4/2002)
ontgrondingenwet 01-34, 35, K63, 02-91,
K54(4/2002)
ontheffing 01-72, 91, 02-138, K75(1/2003),
K27(3/2003), 03-89, K50(4/2003), K58,
K1(1/2004), K9, 04-93
onthouding van goedkeuring 02-66, 03-95, 04-14*,
145*, 05-21
ontoelaatbare nadelige gevolgen 01-42, 107,
04-45*
onttrekkingsproef
ontvankelijk bezwaar K94(1/2001), 03-14,
K12(1/2005)
ontvankelijkheid 01-104, K68(4/2001), 02-51, 56,
03-11, 14, K29(3/2003), K12(1/2005)
ontwerp-besluit K80(1/2001), K57(3/2001),
K81(4/2001), K2(2/2002), 02-56, 03-09, 48,
K21(1/2004), 04-90
onverbindend K100(1/2001), 01-10, 03-53, 55,
04-08
onzorgvuldige besluitvorming
openbare weg K18(2/2001), 03-48, 74,
K65(4/2003), 04-10*, 88, 05-09
opheffingsvergunning 03-27
oppervlaktewater K15(2/2001), K19, 01-76,
01-113, 02-136, 03-52, 05-01
oprichten K3(2/2001), K56(3/2001), 02-128, 03-
53, K54(4/2003), 04-03
oprichtingsvergunning K3(2/2001), K56(3/2001),
K22(2/2002)
opschortende voorwaarde 02-60, 04-132
opschortende werking 02-102, 04-132
opslag 02-47, 03-45
opslagtanks K77(4/2001)
overcapaciteit 01-111
overdragen bevoegdheden
overgangsrecht 01-21, 25, K66(4/2002),
02-137, 152, 03-30, 41, 47, 98, 104, 04-48*,
111, 05-17*, 20, 22*
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
103
overheidstaak 02-120
overleg 02-119, 04-27
overtreder K63(3/2004)
overwegingen (besluit) K85(1/2001)
paardenfokkerij 01-15, 04-115
paardenhouderij 01-15, 04-115
papegaaien
parapluvergunning
Parcom afspraken
parkeergarage K27(2/2001), K40(2/2004)
parkeernorm 01-16
parkeeroverlast K27(2/2001), K4(2/2002)
partiële herziening 03-30
partijdigheid
passende beoordeling 04-131, 132, 05-03, 11,
K20(1/2005)
peildatum bouwplannen 04-52
peildatum overgangsrecht 01-135, 02-152, 03-30
peildatum planschade 03-34, 04-38, 160
permanente bewoning recreatiewoningen 01-21,
135, 03-30, 04-24*, 05-17
persoonsgebonden overgangsrecht 03-63, 04-98,
05-17*, 22*
piekgeluidgrenswaarden K84(1/2001),
K14(2/2002), K24(3/2003), K51(4/2003),
K1(1/2004), K90(4/2004)
PKB 02-118, K35(3/2003), 05-11*
plankaart 04-18, 19, 34, 62, 74, 05-13
planologisch voordeel 03-35, 37, 04-78*
planologische kernbeslissing 01-35, 37, 94, 02-15,
145, K35(3/2003), 05-11*
planologische medewerking 01-18, 02-113
planologisch oordeel 03-35, 37
planologische reservering 04-55
planologische status K8(1/2005)
planologische verslechtering 02-37, 03-35,
04-78*
planperiode 01-89, 02-22, 36
planschadebasis 111, 01-28, 03-80, 120, 04-38
planschadeberekening 04-80, 118, 121
planschadekosten 02-120
planschadevergoedingskostenverhaalsovereenkomst
02-120, 03-79
plantoelichting 02-19, 148
planvergelijking 01-142, 02-40, 03-78, 81, 118,
04-36, 120, 123
planvoorschriften 01-23, K53(3/2001), 01-100,
02-141, 03-100, 101
positieve bestemming 01-21, 03-114
postzegelplan 01-121
prejudiciële vraag 01-09, K70, 02-44,
K61(4/2002), K68(4/2003), 04-131
preventie
preventieve bestuursdwang 03-02, K6(2/2003)
primaire beslissing 02-85
privaatrechtelijke afspraken K91(1/2001), 01-54
privé- en familieleven K83(4/2001), K16(1/2004)
procedure K80(1/2001), 01-37, 46, K81(4/2001),
03-09, 12, 48, K34(3/2003), K21(1/2004),
04-92, 95
procesbelang K85(1/2001), 02-53, 131
proceskostenvergoeding 01-02, 02-53
processueel belang 01-20, 27, 02-53, 131
producten K31(3/2002), 03-10
productiemethode 02-140
productieprocessen 03-10
proefboringen K47(3/2001), 02-05, 15
pro forma bedenkingen
pro forma beroep
pro forma zienswijze 01-44
profijtbeginsel 02-120
propaanopslag
prostitutie 03-102, 04-136, 153, 05-22*
protocol
provinciaal beleid 01-86, 02-75, 147, 03-23,
04-21
provinciale milieuverordening 01-10
publicatie-eisen 01-13, K80(4/2001), 02-12,
K2(2/2002), 02-33, 111, 03-94, 04-13
publiekrechtelijke grondslag 02-120
raadsbesluit 01-125
raamvergunning
raffinaderij
rangeersporen
rechtsbescherming 03-26, 31, K4(1/2004)
rechtsbijstand 02-53, K14(1/2004)
rechtsgeldige vergunning 02-105
rechtsgevolgen K43, K89(1/2001), 03-17, 82, 88,
04-01*
rechtskracht 03-34, 119, 04-05*, 124
rechtsmiddel K83(1/2002), K4(1/2004)
rechtsongelijkheid 03-32
rechtsoordeel 02-34
rechtstreekse bouwmogelijkheid 04-59
rechtstreekse werking K74(4/2001), K78, 01-125,
02-07, 44, 130, 135, 03-14, K66(4/2003), 04-06*,
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

104
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
43, 84, 91, 131, K4(1/2005)
rechtsvoorganger 02-122
rechtszekerheidsbeginsel K50(3/2001),
K71(4/2001), 02-32, 02-126, K78(1/2003),
K87(1/2003), K14(2/2003), K40(3/2003),
03-101, 04-08, 18, K47(2/2004), 109, 133,
148, 156, 05-16, 21
reconstructie
recreatie 02-70
recreatief medegebruik 02-108
recreatieterrein 04-61
recreatiewoning 01-101, 135, 03-30, 71, 04-24*,
05-17*, 28
rectificatie K88(1/2002)
recycling 01-08, 09, 04-01*
referendum 02-143
referentiemeting
referentieniveau K34(2/2001), K40(3/2001),
01-70, K13, K70(4/2002), K33(3/2003), K43,
K26(2/2004), K27, K41, K74(4/2004)
reformatio in peius K5(2/2001), 01-116,
K89(1/2003), K89(4/2004)
regionaal openbaar lichaam 02-69, 04-30
regionaal structuurplan 01-56, 02-69, 04-30
rente 01-143, 03-119
representatieve bedrijfssituatie 03-05, 89,
K9(1/2004), 04-92
restrictief beleid
revisievergunning K22(2/2001), K39(3/2001),
K56, K22(2/2002), K18(1/2004), K84(4/2004)
richtlijn 02-129, 130
richtlijnconform 02-44, 130, 135, 03-46,
K35(3/2003), 04-84, K78(4/2004)
Richtlijn SBR 02-129
richtlijn Veehouderij en stankhinder K25,
K63(4/2001), K64, K91(1/2002), 02-49,
K38(3/2002), K49(2/2004)
rijkswaterstaatwerk 03-27
riolering K6(2/2002)
risico-aanvaarding 01-24, 25, 02-39, 03-77, 81,
K37(2/2004)
routering 05-09
ruimte voor ruimte 03-23
ruimtelijk beleid 02-118, 02-145, 150
ruimtelijk motief 02-147
ruimtelijk relevant 01-101, 02-29, 75, 76
ruimtelijke intentie 02-107
ruwvoedergewassen 02-149
salderingsplicht
saldomethode K14(2/2001), 01-79, 02-60
saneringsplan 01-05, K26(2/2001), 01-67, 02-06,
K11(2/2002), K2(2/2003), K26(3/2003)
saneringsplicht K26(3/2003)
saneringsurgentie 01-05, 67, K11(2/2002)
schadebasis 01-141, 02-90, K81(1/2003),
03-118
schadebeoordelingscommissie 01-27, 02-157,
05-35
schadebesluit 01-02, 03, K10(2/2001), 01-112,
113, 02-90, 93, 04-09, K12(1/2004)
schadevergoeding 01-02, 03, K10(2/2001), K27,
K29, 01-112, 113, 02-38, 50, 53, 54, 02-90,
93, K81(1/2003), 03-34, K5(2/2003), 03-118,
119, 04-09, K12(1/2004)
schaduwschade 02-125
schepen 02-59
schietterrein 03-13, 83
schijn van partijdigheid
Schiphol 01-37, 03-121, K19(1/2004)
schorsende werking K61(4/2002), 04-132
schorsing 03-18, 04-67
schorsing opheffen K61(4/2002), 04-132
schuurkassen 02-153
seksinrichting 04-35
significante gevolgen 01-73, 79, 81, K59(4/2001),
K78, 01-114, 02- 02, 05, 07, 11, 14, 44, 02-46,
K55(4/2002), K61(4/2002), 03-14, 46, 04-06*,
48*, 50, K33(2/2004), 04-96, 131, 132, 05-03,
K7(1/2005), K20
sirenegeluid K9(2/2001), 03-49
sluikhandel 03-82
soepele beoordeling K62(4/2001)
soortenbescherming 03-21, 111, 04-25, 04-47
speciale beschermingszone 01-85, 114, 02-05, 07,
134, 03-01, 07, 14, 16, 42, 46, 83, 04-23, 26,
K33(2/2004), 04-131, 132, 05-03, K14(1/2005)
splitsing inrichting K5(1/2005)
spoorweglawaai K9(2/2002), K40(3/2002),
K19(2/2003), K20, K32(2/2004)
spreiding
Staat van bedrijfsactiviteiten 03-61
stacaravan
stadsproject 02-154
stadsvernieuwingsplan 03-20
stagnatieschade 02-90
stand der techniek 01-69, 75, 02-48
standstill-beginsel K44(3/2001), 03-01, 07,
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
105
K43(3/2003)
stankcirkel 01-49, 02-70
stankgevoelige bebouwing K43(3/2001),
K57(4/2002)
stankhinder K101(1/2001), 00-129, 01-42,
K45(3/2001), 01-69
stedenbouwkundig concept
steenfabrieken (voormalige)
stiltegebied K5(2/2003)
stofverspreiding K49, 02-50
storten 02-127
straffactor
strafrechtelijke handhaving K9(2/2003),
K53(4/2003)
streefnorm K33(3/2003)
streekplan 01-46, 89, 122, 02-62, 79, 03-23, 66,
70, 112, 04-21, 87*
streekplanherziening 01-122, 131, 136, 02-20,
03-67
streekplanuitwerking 02-108, 03-11
strijdig gebruik 01-137, 03-102
structuur agrarisch bedrijf 02-140
structuurbeleid 02-140
structuurplan 01-118, 02-69
Structuurschema Groene Ruimte 02-145, 150
Structuurschema Verkeer en Vervoer
struisvogels
subsidie K59(4/2003)
systeem van de wet 02-102
taxatie (methode)
teeltondersteunende voorzieningen 02-141
teeltondersteuning
ter inzage leggen 01-120, 128, 03-12,
K7(2/2003), 03-48
terinzagelegging plan 01-120, 02-111, 04-149
termijn 01-04, 55, 02-56, 03-52, K21(1/2004),
K59(3/2004), K62, K81(4/2004), K85
termijnbepalingen 02-143
termijnoverschrijding 01-04, 46, 55, 02-56, 111,
03-73, K21(1/2004)
terpostbezorging
terras K27(2/2004)
terreinafscheiding 02-62, 04-18
terugverdientijd
terugwerkende kracht 01-117, 03-18, 04-103
tienjarenprogramma afvalstoffen
tijdelijk 01-63, 95, K65(4/2001), 02-49, 112,
127, 130, 141, 03-08, 04-41, 04-60, 126, 127*
tijdelijke vergunning K65(4/2001), 02-49,
K33(3/2002), 02-92, 94, 130, 03-08, K81(4/2004)
tippelzone K96(1/2001)
toedeling met gesloten beurzen 02-121
toekomstige invulling 03-38
toekomstige ontwikkelingen K90(1/2001), 02-06,
K27(3/2002), K69(4/2002), K2(2/2003), 03-84,
K60(4/2003), K29(2/2004), 05-07
toetsing 01-12, 04-137
toetsingskader 01-88, 121, 02-62, 137, 03-18,
44, 04-131, 05-11*, 05-27
toezegging K21(1/2005)
toezending besluit 02-105
toezichthoudend orgaan 02-152
tonaal geluid K52(4/2003), K22(2/2004)
tracébesluit 01-18, 128, 02-113, 03-74
tracékeuze weg 01-18, 02-31
transportleiding 02-109
transportmiddel
traumahelikopter 01-107, 02-96
trillinghinder 01-115, 02-129
tuin K11(2/2001), 03-114, 04-11*, 54*, 105*, 106
tweede woning 01-21
uitbreiden verzoek
uitbreidingsmogelijkheid 04-76
uitputtende regeling 02-106, 123, K21(3/2003)
uitreiking 02-105
uitrijden mest K45(3/2001)
uitstel 01-65
uitvoerbaarheid 02-17, 22, 02-65, 148, 03-116,
04-107, 108, 143
uitvoerverbod afvalstoffen 03-82, 88
uitweg 04-11*
uitwerkingsplan 01-12, 22, 64, 96, 97, 117, 120,
126, 141, 03-38, 65, 110, 04-16, 17, 149
uitwerkingsregels 01-12, 04-113, 116
uitzicht
una via-beginsel
vakantiewoning
van wezenlijk belang zijnde beslissing/beleidsuitspraak
varkensbesluit
veerpont
veevoerleverancier K50(4/2000)
veiligheid 02-77, K13(1/2005)
veiligheidsrisico 01-14
veiligheidszone 02-109, K13(1/2005), 05-18
veranderingen K39(3/2001), 05-02*
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

106
Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
veranderingsvergunning K16(2/2001),
K39(3/2001), K18(2/2003), 05-02*
verbindendheid 02-48, 04-28
verbrandingsmotor 05-06*
verdrag K74(4/2001), 02-150
vergunning op hoofdlijnen 01-104, 02-126
vergunningsaanvraag K4(2/2001), K29,
K46(3/2003), K85(4/2004)
vergunningplicht K102(1/2001), 01-79, 02-15, 47,
52, K36(3/2002), 02-97, 136, K85(1/2003),
03-04, 04-03, 127*, 05-06, K18(1/2005)
verkapte weigering K20(2/2002)
verkeersbeeld
verkeersbewegingen K18(2/2001), 03-49,
K24(3/2003), 04-10*, K40(2/2004), 04-56, 84,
K55(3/2004), K82(4/2004), K90, 05-09
verkeersveiligheid K55(3/2001), K88(4/2004)*
verkennend bodemonderzoek
verklaring K88(1/2003)
verklaring van geen bedenkingen 01-105
vermogensschade
vernietiging 02-152, 04-13, 103, 119
verrekening 02-37, 03-35
verruimde reikwijdte
verschoonbaar 02-111
verstedelijking 02-145
verstedelijkingscontour 02-71
vertrouwensbeginsel 02-04, 80, 04-154, 155*
vervaltermijn 02-13, 132
vervallen bouwmogelijkheden 01-124
vervallen van rechten 01-68, K60(4/2001),
01-108, 109, K89(1/2002), 02-13, 132, 137,
K76(1/2003)
vervallen vergunning 01-68, K60(4/2001), 01-108,
K89(1/2002), 02-13, K35(3/2002), 02-135,
137, K76(1/2003), 03-47, K28(3/2003), 04-42,
K60(3/2004)
vervangingsbesluit 01-94, 02-118, 145, 03-22
vervoer gevaarlijke stoffen K80(4/2004)
vervoersplan K16(2/2203)
verwachting 05-30
verweerschrift
verwoesten 01-109, K8(2/2002)
verwijderen van afvalstoffen 01-108, 09, 11, K70
verwijderingsstructuur
verzorgingsstructuur
verzuimen, herstel van 02-28
vestigingsregeling 02-140
vingerwijzing 04-15
visuele hinder 01-16, 02-15, 03-46, K83(4/2004)
vloeistofdicht K94(1/2002), K3(1/2004)*, K20*
VNG-brochure Bedrijven en milieuzonering 01-130,
03-61, 62, K47(4/2003), 03-106, 04-66, 136
vogelgebied 01-40, 73, 81, 114, 02-05, 07, 46,
92, 04-131, 132, 05-03
vogelrichtlijn 01-40, 73, 81, K59(4/2001), K70,
K78, 01-114, 02-07, 44, 46, 03-14, 46,
K35(3/2003), 03-83, 04-23, K33(2/2004),
04-131, 132, 05-03, 11*
volksgezondheid 02-147
volwaardig agr. bedrijf 01-15
voorbereidingsbesluit 01-84, 02-73, 122, 03-33, 36
voorbereidingsprocedure 02-36
voordeelsverrekening 03-35
voorgenomen besluit 02-119
voorkeursvolgorde
voorlopige voorziening
vooroverleg
voorschriften K22(2/2000), K16(2/2001),
K39(3/2001), K50, K71(4/2001), K75,
K26(3/2002), K46, 03-55, K40(3/2003), 04-08,
K45(2/2004), K47, K57(3/2004), 05-02
voorschriften veranderingsvergunning K16(2/2001),
K39(3/2001), K45(2/2004), 05-02
voorschriften wijzigen K39(3/2001), 01-69, 05-02
voor verzuring gevoelig gebied
voorwaarden vergunning 03-29
voorzienbaarheid 01-26, 138, 02-39, 82, 86, 121,
122, 124, 03-36, 117, 04-161
voorzienbare ontwikkelingen 03-36
voorzieningen 03-51, K3(1/2004)*, K12,
K60(3/2004)
voorzorgsbeginsel 01-34, 35, 02-15, 02-65,
K35(3/2003), 04-131, K78(4/2004), 05-11*,
K20(1/2005)
vormverzuim K21(2/2001), K23, K31,
K41(3/2001), K80(4/2001), K2(2/2002), 03-09,
12, 48
vreemde taal
vrijstelling 01-57, 62, 142, 02-81, 112, 03-29,
30, 62, 65, 86, 04-16, 17, 24*, 28, 60, 73, 05-18,
23, 31
VROM-circulaire 02-109
vuurwapens
vuurwerk K72(4/2001), 02-16, K48(3/2002),
K8(2/2003), 03-41
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Doorlopend trefwoordenregister 2001-2005
107
waardebepalingsmethode 02-38
waardevermindering 01-25, 02-38, 04-78*, 161
waddenzee 01-34, 35, K47(3/2001), 02-07, 15,
65, K55(4/2002), K61(4/2002), K35(3/2003),
03-83, K68(4/2003), 04-131, 132, 05-11,
K20(1/2005)
warmdraaien K36(3/2001)
waterbodem
waterschap 02-27
waterverbruik
Wederopbouwwet 02-156
wegverkeerslawaai K53(3/2001), 02-116, 150,
K58(4/2003), K2(1/2004)*
weigering 01-02, 03, 02-60, 85, 02-90, 99,
K72(4/2002), 03-30, 04-68
weiland K84(1/2001), K60(4/2001), 04-128
werk K74(4/2002), 02-127
werktijden 03-60
wet milieugevaarlijke stoffen
wetsafbakening K99(1/2001), K33(2/2001),
K23(1/2005)
wettelijke voorschriften 01-120
wijze van meten
wijziging aanvraag K57(3/2001), 01-110, 02-58,
K3(2/2003)
wijzigingsbevoegdheid 02-78, 86, 03-68, 101,
113, 04-137
wijzigingsplan 01-93, 97, 133, 02-102, 117, 03-
112, 113, 04-12, 62*, 05-26, 31
windmolen/turbine K102(1/2001), 02-04,
K45(3/2003), 04-07, 05-30
winplaats 02-61
woningbouwcijfers
woningbouwproject 02-154
woonboot K97(1/2001), K8(2/2003)
woon- en leefklimaat 01-90, 02-77, 115,
K2(1/2004)*, 04-68, 05-33
woonwagenstandplaatsen
wraking K1(2/2001)
zakelijk recht 03-39
zakelijke inhoud 02-33
zandwinning 02-110, K74(4/2004)
zeggenschap K91(1/2001), 01-77, 02-58,
K10(2/2003), K45(3/2003), 04-46,
K70(3/2004), 04-125
zelfstandig schadebesluit 02-84, 125, 03-118
zelfverzorging/zelfvoorziening
zendinstallatie 01-50, 80
zettingsschade
zich ontdoen van K49(4/2000), 01-08, 09, 11, 30,
31, K92(1/2002), 02-59
zienswijze 02-23, 03-26, 31, 04-62*
zienswijze, intrekking 02-68
ZOAB 02-150
zonebesluit K2(1/2004)*
zonegrenswaarde K52(4/2002), K15(2/2003),
03-89, K17(1/2004), K30(2/2004). K39*, 04-92,
93, K90(4/2004)
zone van rechtswege K15(2/2003), K73(3/2004)
zonering 01-83, 02-106, 117, K15(2/2003),
03-84, 86, 89, K2(1/2004)*, K17, K30(2/2004),
04-92, 93, K73(3/2004), K74(4/2004),
K17(1/2005)
zorgplichtbepaling K94(1/2002), 03-92, 05-10
zorgvuldige voorbereiding 01-05, K6(2/2001),
03-36, 04-111
zwaarwegend maatschappelijk belang 04-87*
zwarte-lijststof K23(2/2004), K59(3/2004)
zwavelgehalte 01-01
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

108
Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
Afvalstoffenverordening Den Bosch
artikelen 2 en 29 K100(1/2001)
Algemene wet bestuursrecht
artikel 1:1
artikel 1:2 K61(4/2001), K66, 02-05
K37(3/2003), 04-135, K25(1/2005)
artikel 1:3 K89 (1/2001), 00-124, K26(2/2001),
01-51, 67, K88(1/2002), K6(2/2002), 02-31, 34,
35, K29(3/2002), K30, 02-61, 105, 108,
K49(4/2002), K62(4/2002), 03-11, 66, 04-69,
K46(2/2004), 04-86, K54(3/2004), K61, K62
artikel 1:3 lid 4 K64(3/2003), 04-134
artikel 1:5 02-34
artikel 2:1
artikel 2:4
artikel 3:2 01-05, K6(2/2001), 01-40, 01-49, 95,
113, 02-05, 22, 31, 02-80, 114, 126, 129, 135,
151, 157, 03-26, 27, 36, K4(2/2003), K17,
03-43, 67, 68, 73, 76, 93, 105, 115, 116,
04-14*, 15, 18, 21, 23, 25, 26, 64, 04-43, 50,
K22(2/2004), K26, K40, 101, 107*, 111, 05-04,
29, 34, K15(1/2005), K28
artikel 3:4 03-43
artikel 3:11 03-116
artikel 3:12 01-13, 02-33, 03-94, 04-13, 80
artikel 3:14 K80(1/2001)
artikel 3:18 01-04
artikel 3:19 K21(2/2001), 01-41, K81(4/2001),
K2(2/2002)
artikel 3:21 K81(4/2001), 03-21, K7(2/2003)
artikel 3:24 03-93, K21(1/2004), 04-90,
K12(1/2005)
artikel 3:25 K42(2/2004)
artikel 3:27
artikel 3:28 K29(2/2001)
artikel 3:40 02-73, 120
artikel 3:41 02-12, 73, 105
artikel 3:42 K80(4/2001), 01-28, 04-134
artikel 3:45
artikel 3:46 01-01, 54, 63, 87, 90, 113, 115,
02-09, 17, 71, 109, 141, 145, 146, 03-01, 24,
27, 61, 63, 65, 96, 106, 110, K1(1/2004), K2*,
04-21, 50, K22(2/2004), K41, 97, 101, 102,
104, 111, 143, 144
artikel 3:47 01-87
artikel 3:50 01-144
artikel 4:5 01-04, K57(3/2001), K26(3/2003)
artikel 4:6 02-125, 04-118
artikel 4:16
artikel 4:81 03-23, 04-51
artikel 4:82 04-134
artikel 4:84 04-151
artikel 5:21 01-36, 02-98, 100, K68(4/2002),
K80(1/2003), 03-85, 92, K63(4/2003), 04-07,
49, K75 (4/2004), K11(1/2005), K19
artikel 5:24 K13(2/2001), K17, 01-36, 02-55,
04-49, K65(3/2004)
artikel 5:25 01-36, 04-49, K75(4/2004),
K11(1/2005)
artikel 5:32 K82(1/2001), 01-10, K4(2/2001),
K17, K30, K53(3/2001), 01-105, 116,
K94(1/2002), 02-04, K18 (2/2002),
K34(3/2002), K45, 020-100, K50(4/2002),
K86(1/2003), K89(1/2003), 03-02, 03, 17,
K6(2/2003), K9, 03-45, 47, 50, 53, 55, 57,
K42(3/2003), K53(4/2003), K3(1/2004)*, K6,
K11, 04-40*, K63(3/2004), K65, 04-125, 129,
133, K75(4/2004), K9(1/2005), K19, K24
artikel 5:34
artikel 6:2 01-46, 140, 03-25
artikel 6:3 04-64
artikel 6:5 K48(3/2001), K71(4/2003)
artikel 6:6 K48(3/2001), 02-28, K71(4/2003)
artikel 6:7
artikel 6:11
artikel 6:13
artikel 6:15 02-34, 03-20, 66, 121
artikel 6:17 02-67
artikel 6:18 02-41
artikel 6:19 02-41, 03-22
artikel 6:20 01-140, 02-85
artikel 6:22 K21(2/2001), K31
artikel 7:1 02-34, 85, 102, 03-66
artikel 7:2 01-65, 03-33
artikel 7:9 04-119
artikel 7:11 01-04, K12(2/2001),
01-116, K16(2/2002), 03-15, K41(3/2003),
K69(4/2003)
artikel 7:12 01-58, 03-29, 36, 03-43, 80, 04-68,
80, 144, 161, 05-14, 15
artikel 7:13
artikel 8:1 03-20, 66
artikel 8:2 03-33
artikel 8:5 01-84, 03-66
artikel 8:6 03-20
artikel 8:15 K1(2/2001), 03-72
artikel 8:26
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
109
artikel 8:32
artikel 8:42
artikel 8:47 01-134, 05-14
artikel 8:54
artikel 8:55
artikel 8:69
artikel 8:71 03-66
artikel 8:72 01-121
artikel 8:72 lid 3 03-82, 04-01*
artikel 8:72 lid 4 K29(2/2001), 01-33, 02-24,
K14(2/2003), 03-70, 04-12, 15, 118, 05-14, 34
artikel 8:72 lid 5 01-46, 02-36, 04-12
artikel 8:72 lid 7 K98(1/2001), K56(4/2002)
artikel 8:73 00-46, K45(3/2000), 01-02,
K10(2/2001), 02-53, 90
artikel 8:75 K24(2/2001), 02-53, K14(1/2004)
artikel 8:81
artikel 8:86 01-37, 04-158
artikel 8:87 04-132
artikel 8:88 01-44, 02-28
artikel 10:15 01-105
artikel 10:27 01-62, 99, 117, 119, 122, 124,
02-19, 23, 26, 27, 32, 66, 77, 78, 113, 117,
144, 148, 154, 03-62, 69, 70, 100, 101, 114,
115, 116, 04-13, 16, 19, 26, 33, 55, 69, 98,
109, 113, 156, 05-16, 18, 22*
artikel 10:29 02-77, 03-94, 04-58
artikel 10:30 02-119
artikel 10:31 01-20, 03-22, 94
Beleidslijn Ruimte voor de Rivier 04-22, 59
Besluit akkerbouwbedrijven milieubeheer
artikel 1 02-52
Besluit beheer autowrakken
artikel 5 04-08
Besluit beschermde inheemse dier- en plantensoorten
artikel 1 03-21
Besluit bouw- en houtbedrijven milieubeheer
artikel 2 K36(3/2002)
bijlage 03-55
Besluit detailhandel ambachtsbedrijven
artikel 3 K53(4/2002)
bijlage K95(1/2002)
Besluit bouwvergunningvrije en licht bouwvergunningplichtige
bouwwerken
artikel 2 04-18
Besluit geluidhinder spoorwegen
artikel 1 K9(2/2002), K20(2/2003), K32(2/2004)
artikel 21
Besluit genetisch gemod. organismen Wms
artikel 1
artikel 23
Besluit horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen
artikel 5 01-38, K40(3/2001), 01-71, 03-47,
K24(2/2004), K10(1/2005)
artikel 6 K18(2/2002)
artikel 7 03-47, K24(2/2004)
Besluit inrichtingen motorvoertuigen
artikel 2 K10(1/2004)
Besluit luchtemissies afvalverbranding
voorschrift 1 K17(2/2003)
Besluit luchtkwaliteit
04-56, K56(3/2004), K88(4/2004)*, 141, 157,
05-19
Besluit milieu-effectrapportage 1994
Onderdeel A, bijlage 04-64
Onderdeel C, bijlage K93(1/2002), 02-108, 127,
128, 04-64
Onderdeel D 03-11, 04-04, 26, 87*, 112, 113
artikel 2 01-48, 02-35, 108, 154, 04-112, 113
artikel 9
Besluit opslag- en transportbedrijven milieubeheer
artikel 2 K27(2/2001), 04-128
artikel 3 K27(2/2001)
artikel 5 K38(3/2003), K50(4/2003)
bijlage K32(3/2003)
Besluit opslaan in ondergrondse tanks
artikel 1
artikel 13 lid 4
artikelen 18 en 19 04-40*
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

110
Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985
artikel 2
artikel 7 03-25, 66, 04-34
artikel 9 01-19, 02-17, 148, 04-72, 108, 143
artikel 10 04-27
artikel 12 02-148, 04-143
artikel 13
artikel 14 04-143
artikel 15
artikel 16 04-18, 19, 62*
artikel 19 02-112, 04-60
artikel 20 04-73
Besluit melkrundveehouderijen milieubeheer
artikel 1 01-49
Besluit tankstations milieubeheer
artikel 8 K71(4/2002)
artikel 2 K21(3/2003)
Besluit tuinbouwbedrijven met bedekte teelt
milieubeheer
algemeen
Besluit verplicht bodemonderzoek bedrijfsterreinen
artikel 4
Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten
04-25
Bouwstoffenbesluit bodem- en oppervlaktewaterbescherming
artikel 1 K74(4/2002)
artikel 22 K74(4/2002)
Burgerlijk Wetboek
artikel 5:50 04-71
artikel 6:162
EG-richtlijn 75/442
artikel 1 01-08, 09, 11, 30, 31, 32, K38(3/2001),
K41, K92(1/2002), K37(3/2002), K39, 03-54,
03-82, 88, K50(2/2004), K53(3/2004),
K76(4/2004)
artikel 3
artikel 4 05-12
artikel 5 01-09
artikel 7 01-09
artikel 11 K39
EG-richtlijn 76/464
artikel 1 lid 2 04-48*, K23(2/2004)
artikel 2
artikel 3 03-52, K59(3/2004)
artikel 7 01-76, 02-48, 51
EG-richtlijn 79/409 (Vogelrichtlijn)
artikel 4 01-73, 85, K59(4/2001), K70, K78,
01-114, 02-05, 07, 46, 03-14, 16, 46, 83, 105,
04-23, 47, K14(1/2005)
EG-richtlijn 80/836
artikel 6
EG-richtlijn 83/189
artikel 1 lid 9 K46(3/2002)
EG-richtlijn 85/337
artikel 2 en 4 01-81
artikel 5
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn)
artikelen 2, 3-16 01-17, 73, 85, K74(4/2001),
K78
artikel 4 03-64, 04-47, 05-04
artikelen 6 en 7 01-114, 02-07, 44, 46, 94,
K55(4/2002), K61(4/2002), 03-07, 14, 16, 31,
46, K35(3/2003), 03-83, 105, 04-23,
K33(2/2004), 04-131, 132, 05-03, 11,
K20(1/2005), K28
artikel 12 03-21
Bijlage IV 04-25
EG-richtlijn 96/61
artikel 1 01-79, 02-02, 14, K66(4/2003)
artikelen 2, 3, 9 en 12 02-02, 11, 14, 135, 03-87,
04-06*, 04-43, 48*, 50, 04-84, 91, 96,
K79(4/2004), 05-07, K22(1/2005)
artikel 20 04-48*
EG-richtlijn 1999/30
04-56
EG-richtlijn 2000/53
artikel 6 04-08
EG-Verdrag
artikel 10 01-73, 05-04, K7(1/2005)
artikelen 29 en 30
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
111
artikelen 34 en 36
artikelen 82 en 86 01-111
artikel 90
artikel 189
artikel 130T
EG-Verordening 259/93 (Evoa)
artikel 1 01-32, 02-59
artikel 2 01-08, 32, 02-59
artikel 4 K70(4/2000), 01-09, 03-82, 88, 04-01*,
05-12
artikel 7 01-09, 32
artikel 26 01-08, 02-59, 03-82
Europees Handvest inzake lokale Autonomie
artikel 4 01-125
Europees Verdrag Rechten v/d Mens
artikel 1 01-135, 03-16
artikel 6 02-103, 03-28, 72
artikel 8 K83(1/2002), 02-45, K16(1/2004),
04-24*
artikel 13 K83(1/2002)
Flora- en faunawet
artikel 11 03-111, 04-25, 110
artikelen 4, 8, 10, 75 04-25, 110
Gemeentewet
artikel 125 K82(1/2001), K53(3/2001), 03-43
artikel 150 04-62*
artikel 164 00-95
artikel 229 02-155, 04-159
artikel 242 02-155
Grondwaterwet
artikel 14 K44(3/2001)
artikel 14b K7(1/2005)
artikel 24 K26(1/2005)
Grondwet
artikel 10 K16(1/2004)
artikel 21 02-45
artikel 120 04-09
Hinderwet
artikel 27
Inrichtingen- en vergunningenbesluit Wm
artikel 3.1 K52(3/2004)
artikel 5.1 01-04
artikel 5.6
artikel 5.10 01-04, K7(1/2004)
artikelen 5.16 en 5.18
artikel 7.1 K23(2/2001)
artikel 7.2 K34(3/2003)
bijlage I, categorie 1.1 onder a 04-41
bijlage I, categorie 1.1 onder b K96(1/2001), 04-44,
05-06*
bijlage I, categorie 1.2 onder a 05-06*
bijlage I, categorie 2.1 onder a 03-45
bijlage I, categorie 3-5 02-47
bijlage I, categorie 5.1
bijlage I, categorie 11.1
bijlage I, categorie 11.3 K35(2/2001)
bijlage I, categorie 13.1 02-47
bijlage I, categorie 14.1 en 14.2
bijlage I, categorie 17 03-04
bijlage I, categorie 18 K17(2/2002)
bijlage I, categorie 19 02-01, 03-05
bijlage I, categorie 28.1 04-83*
bijlage I, categorie 28.3 onder c
bijlage I, categorie 28.4 01-11, 30, K41(3/2001),
K4(2/2003), 03-54, 57, K70(4/2003), 04-42
Instructieregeling lozingsvoorschriften
artikel 2
Interimwet ammoniak en veehouderij
artikel 1 K2(2/2001)
artikel 2
artikel 3
artikel 5
artikel 7
artikel 8 lid 4 K14(2/2001)
Internationaal verdrag inzake economische,
sociale en culturele rechten
artikel 11 01-135
Kernergiewet
artikelen 15 en 15a K29(2/2001)
artikel 29 K29(2/2001)
artikel 30 K29(2/2001)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

112
Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
Lozingenbesluit Wbb
artikel 11 01-10
artikel 24a
Lozingenbesluit Wvo
artikel 2 02-48
artikel 3
artikel 14 02-48
Luchtvaartbesluit
artikel 6, 7 en 8 01-07
Luchtvaartwet
artikel 14 01-07
artikel 24
artikel 25 01-83, K19(1/2004)
artikel 25a K71(3/2004)
artikel 26 03-24
artikel 27 01-37, K15(1/2005)
artikel 30 03-24
artikel 31 02-147
artikel 72 K41(3/2002)
artikel 76 01-07
Mijnbouwwet
artikel 40 04-44, 04-126
Natuurbeschermingswet
artikel 12 K47(3/2001), 01-133, 02-05, 10, 15,
21, 02-44, 46, K29(3/2002), 02-65, 93,
K55(4/2002), K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07,
42, 46, K35(3/2003), K68(4/2003),
K33(2/2004), 04-131, 132, 05-11*,
K18(1/2005), K20
artikel 13 K18(1/2005)
artikel 18 02-93
artikel 19 K25(1/2005)
artikel 21
artikel 22 03-21
artikel 24 01-17
artikel 25 01-17, 91, 03-21
artikel 27 03-16
Ontgrondingenwet
artikel 3 01-34, 35, 02-91, K87(1/2003),
K55(4/2003)
artikel 10 K58(4/2000), K63, K54(4/2002),
K55(4/2003)
Provinciale Milieuverordening Limburg
artikel 5.21 03-53
Provinciale Milieuverordening Noord Brabant
artikel 4.3.1.1
Provinciewet
artikel 74
artikel 102
artikel 107 01-105
artikel 118 01-10
artikel 122
artikel 127
artikel 166
Regeling aftrek bij berekening en meting van
geluidbelasting vanwege een weg
artikel 1 02-116
Regeling nadeelcompensatie Rijkswaterstaat
artikel 10
artikel 23
Telecommunicatiewet
artikel 3.6 lid 2 K99(1/2001)
artikel 3.11 02-147
Tracéwet
artikel 7 01-128
artikel 13 01-18
artikel 15 01-18, 04-29
artikel 16 01-128
artikel 17 01-18
artikel 19
artikel 20 03-74, 04-29
artikel 24 02-113
artikel 25
Uitvoeringsbesluit Reken- en Meetvoorschrift
Verkeerslawaai
artikel 8 01-98
Uitvoeringsbesluit Wvo
artikel 2 lid 2
artikel 4 01-36
Uitvoeringsregeling Uav
artikel 2
artikel 3 K81(1/2001)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
113
artikel 4
bijlage 4
Universele verklaring van de Rechten v/d Mens
artikel 25 01-135
Verdrag van Bern
artikel 4 02-150
artikel 7 03-21
Vuurwerkbesluit
artikel 1.1.1 K8(2/2003)
artikel 5.1.3 03-41
Waterschapswet
artikel 16l 01-36
Wet afvalwater
artikel IV lid 2 K86(1/2001)
Wet ammoniak en veehouderij
artikel 2 K1(1/2005)
artikelen 3 en 6 03-87, 05-07
artikel 10 02-137
Wet bodembescherming
artikel 1 01-67, K82(4/2001)
artikel 13 K94(1/2002), 02-55, 100, 05-10,
K11(1/2005)
artikel 28 01-05
artikel 29 01-05, K49(4/2003)
artikel 37 01-05, K49(4/2003)
artikel 38 K11(2/2002), K12(2/2003)
artikel 39 K11(2/2002), K12(2/2003)
artikel 40 01-05
artikel 44 K26(3/2002)
artikel 53
Wet gemeenschappelijke regelingen
artikelen 8 en 10 01-106
Wet geluidhinder
artikel 1 02-150, K9(1/2004)
artikel 41, 42 02-106, 03-05, 03-86,
K30(2/2004)
artikel 47 K15(2/2003), K58(4/2003)
artikel 53 K52(4/2002), K30(2/2004), K39,
K71(3/2004)
artikel 59 K15(2/2003), K9(1/2004), 04-93,
K73(3/2004)
artikel 61
artikelen 71 en 72 02-06, K2(2/2003), 03-84
artikel 72 lid 2 K2(2/2003)
artikel 73 03-89, 04-93
artikel 74 01-98, 03-116, K2(1/2004)*, 04-106,
140
artikel 76 02-25, 04-140
artikel 77 K53(3/2001), 03-116, 04-106
artikel 81 K56(4/2003)
artikel 82 04-140
artikel 83 K51(3/2004)
artikel 90
artikel 99
artikel 100 K59(4/2003)
artikel 100a 01-75, K51(3/2004)
artikel 102 02-150
artikel 103 01-75, 02-116, K67(4/2003), 04-140
artikel 111
artikel 157
Wet milieubeheer
artikel 1.1 lid 1 K84(1/2001), K91, K93, K96,
K102, K45(3/2001), 01-77, K68(4/2001), K77,
K79, K85(1/2002), K86, K87, K92, 02-01, 08,
K1(2/2002), K21, K24, 02-47, K43(3/2002),
02-94, 97, 99, K59(4/2002), K65(4/2002),
K77(1/2003), K79, K85, 03-04, K10(2/2003),
K11, 03-45. K39(3/2003), K42, 03-90, 91,
04-10*, K10(1/2004), 04-41, 44, K50(2/2004),
04-83, 88, K53(3/2004), 04-124, 126,
K76(4/2004), 05-06*, K24(1/2005)
artikel 1.1 lid 2 K28(2/2001), K65(4/2003)
artikel 1.1 lid 3 en 4 K42(3/2001), 01-77,
K60(4/2001), K77, K93(1/2002), 02-01, 08,
K24(2/2002), K10(2/2003), K11, K45(3/2003),
03-90, 91, K10(1/2004), 04-41, 44, 46,
K32(2/2004), K48, 04-88, K70(3/2004),
04-124, 127, 128
artikel 1.1 lid 5
artikel 1.1a 05-10
artikel 1.2 01-10, 03-53
artikel 4.22 K6
artikelen 5.1-5.2 K56(3/2004)
artikel 7.1
artikel 7.2 01-57, 97, 01-48, 02-35, 108, 127,
128, 154, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-64,
113
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

114
Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
artikel 7.4, 7.8b e.v. 01-97, 03-11, 04-04, 26,
04-87*, 112
artikel 7.5 02-20, 35
artikel 7.6
artikel 7.8b 02-09, 03-11, 04-64
artikel 7.10
artikelen 7.12-7.16 02-20
artikel 7.27 01-97, 02-127, 128, 04-113
artikel 7.28 02-127, 128, K54(4/2003)
artikel 8.1 K3(2/2001), K16, 01-33, K39(3/2001),
K56, 02-04, 14, K3(2/2002), K7, K12, K17, K22,
K34(3/2002), 04-03, 06*, K6(1/2004), 04-40,
K45(2/2004), 04-126, K84(4/2004), 05-02
artikel 8.1 lid 3 02-57, K6(2/2003)
artikel 8.2 K35(2/2001), K41(3/2001), 03-04, 54,
57, K70(4/2003), 04-42, 89, K76(4/2004)
artikel 8.3 04-89, 130
artikel 8.4 K3(2/2001), K16, K22, 01-33, 42,
K39(3/2001), K56, K64(4/2001), K19(2/2002),
K22, 02-56, K48(3/2002), K18(1/2004),
K36(2/2004), K41, K84(4/2004), K5(1/2005)
artikel 8.5 K44(2/2004)
artikel 8.6 K80(1/2001)
artikel 8.7 K23(2/2001), 03-12, K34(3/2003)
artikel 8.8 K90(1/2001), K52(3/2001),
K90(1/2002), K27(3/2002), K52(4/2002),
K69(4/2002), K75(1/2003), 03-05, 89,
K60(4/2003), K61, K9(1/2004), K17,
K29(2/2004), K39, 04-90, 93, K56(3/2004),
K72, K74(4/2004), K90, 05-07
artikel 8.9 02-58
artikelen 8.10 en 8.11 K69(4/2002), K72(4/2002),
K73(4/2002), K17(1/2004), K3(1/2005), K8,
K13, K16
artikel 8.11 lid 3 K83(1/2001), K87, K95, K101,
01-70, K69(4/2001), K75, K15(2/2002), K19,
K26(3/2002), K47(3/2002), K64(4/2002),
K66(4/2002), K67(4/2002), K70(4/2002),
02-138, 03-10, 13, K14(2/2003), K16, 03-51,
03-87, K51(4/2003), K57, K25(2/2004), K26,
04-84, K77(4/2004)*, K87, 05-02*, 09
artikel 8.11 lid 4 K13(2/2003)
artikel 8.12 K46(3/2001), K42(3/2002),
K63(4/2002), K62(3/2004), 05-08
artikel 8.13 01-06, K84(1/2002)
artikel 8.15 K72(3/2004)
artikel 8.16
artikel 8.17 K65(4/2001), 02-49, K33(3/2002),
02-94, 130, 03-08, K85(4/2004)
artikel 8.18 01-68, K60(4/2001), 01-108, 02-13,
K35(3/2002), 02-132, K76(1/2003),
K28(3/2003), 04-42, K60(3/2004)
artikel 8.19 K32(2/2001), 01-74, 78,
K67(4/2001), 02-12, K4(2/2002), K5, K23,
02-57, 95, K58(4/2002), 02-131, 03-15, 56, 58,
59, 60, K36(3/2003), K44, K44(2/2004), 04-85,
89, 94*, 130, K6(1/2005)
artikel 8.20
artikel 8.22, 8.23 01-07, K36(3/2001), 01-69,
K25(3/2002), 04-45*, K35(2/2004), K45, 04-95,
K57(3/2004)
artikel 8.24 K12(2/2002), 03-44, 04-92,
K81(4/2004)
artikel 8.25 01-42, 107, 109, K31(3/2002),
04-45*
artikel 8.26 K10(2/2002)
artikel 8.28 K25(3/2003)
artikel 8.30 K25(3/2003), 03-83
artikel 8.36 K33(2/2001)
artikel 8.40 01-71, K84(1/2003), K2(1/2005)
artikel 8.41 K4(1/2004)
artikel 8.45 04-08
artikel 8.73
artikel 10.1
artikel 10.2 01-31, K38(3/2001), K43(3/2002),
K63(3/2004)
artikel 10.4 03-58
artikel 10.10 K60(4/2002)
artikel 10.26
artikel 10.30
artikel 12.1 01-06
artikel 12.4 01-06
artikel 13.1 K37(3/2001)
artikel 13.4 K31(2/2001), 01-41, K37(3/2001),
K1(2/2002), 02-139
artikel 13.5
artikel 13.7 03-86
artikel 13.10
artikel 15.20 01-03, 02-54, K5(2/2003),
K12(1/2004)
artikel 15.25 02-50
artikel 17.1 en 17.2 02-03, 04-07, 49,
K68(3/2004), 04-133, 05-05
artikel 18.2 K3(2/2002), K51(4/2002), 03-57,
04-124
artikel 18.8
artikel 18.9
artikel 18:12 03-41
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
115
artikel 18.14 01-112
artikel 18.18 04-46
artikel 19.3
artikel 20.1 K86(1/2001)
artikel 20.3 K10(2/2002), 02-60
artikel 20.6 K94(1/2001), K51(3/2001),
K28(3/2002), 03-14, K29(3/2003), K37, 03-93,
04-43
artikel 20.8 01-68, 02-89, K83(1/2003), 04-05*,
04-124
artikel 20.13
artikel 22.1 01-07, K33
Wet milieugevaarlijke stoffen
artikel 26 K78(4/2004)
Wet op de openluchtrecreatie
artikel 8 04-61
Wet op de Raad van State
artikel 15 03-72
artikel 26 03-28
artikel 37 04-135
Wet op de Ruimtelijke Ordening
artikel 1 03-25, 67
artikel 2
artikel 2a 02-145
artikel 2b 01-37
artikel 4
artikel 4a 01-46, 61, 86, 102, 02-61, 108,
03-11, 26, 31, 67, 76, 105, 04-34, 69
artikel 5 01-89
artikel 6 01-136
artikel 6a 04-62*, 113
artikel 7 01-118
artikel 9
artikel 10 01-14, 15, 16, 21, 23, 60, 101, 131,
132, 02-25, 29, 30, 75, 76, 140, 147, 03-65,
68, 04-17, 59
artikel 11 01-12, 22, 62, 82, 93, 96, 101, 117,
120, 126, 02-78, 86, 102, 117, 03-65, 68, 101,
110, 112, 113, 04-12, 16, 33, 59, 62*, 113,
137, 05-26, 131
artikel 13
artikel 14 01-92, 124, 02-62, 03-33, 107, 05-16
artikel 15 01-82, 03-30, 62, 04-17, 51, 59, 144,
149, 05-18, 31
artikel 17 02-112, 04-60
artikel 19 01-84, 03-29, 109, 04-64, 71, 73,
100, 103, 110, 114, 135, 143, 144, 151,
K17(1/2005)
artikel 20 04-18
artikel 21 01-84, 03-33
artikel 23 01-45, 02-23, 33, 36, 02-68, 102,
111, 03-31, 116, 04-70
artikel 24 03-26, 31, 105, 04-69
artikel 25 K73(4/2001), 02-107
artikel 26 02-33, 03-73, 94, 04-13
artikel 27 01-13, 45, 03-31, 73, 94, 04-13
artikel 28 01-20, 45, 46, 55, 62, 99, 119, 121,
122, 124, 130, 132, 02-18, 19, 23, 27, 63, 64,
66, 70, 77, 102, 104, 115, 141, 144, 145, 147,
149, 154, 03-18, 20, 27, 34, 69, 70, 94, 100,
114, 04-55, 69, 97, 103
artikel 29 01-94, 02-118, 145, 153, 03-22
artikel 30 04-15, 72, 75, 104, 05-32
artikel 33 01-131, 02-22, 36, 02-65
artikel 35 04-33
artikel 36c 01-51
artikel 36e 02-35
artikel 36l 01-56, 02-69, 04-30
artikel 36m 02-69
artikel 36n 02-69
artikel 37 01-18, 83, 02-69, 113, 03-24
artikel 38 03-24
artikel 40 02-110
artikel 40b
artikel 41 02-110
artikel 42 03-79
artikel 44 01-88, 03-25, 04-138*, 146
artikel 49 01-64, 66, 102, 103, 138, 139, 140,
141, 142, 143, 144, 02-37, 41, 81, 88,
120, 125, 155, 157, 03-34, 40, 65, 77, 81,
117, 119, 120, 04-36, 37, 38, 39, 78*, 79, 80,
81, 82*, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 158,
159, 160, 161, 05-19, 34, 35
artikel 54 03-25, 28, 31, 95, 05-29
artikel 56 02-36, 03-25
artikel 56b 02-102
hoofdstuk IXA 03-20
Wet op de stads- en dorpsvernieuwing
artikel 31 03-20
Wet op de waterkering
artikel 18 óf artikel 12
05-16
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

116
Doorlopend artikelgewijs register 2001-2005
Wet tot wijziging van de WRO
artikel VI
Wet verontreiniging oppervlaktewateren
artikel 1 K15(2/2001), K19, 01-36, 76,
K96(1/2002), 02-43, 48, 51, 98, 136, 03-52,
83, K48(2/2004)
artikel 1 lid 3 00-117, 03-50, 05-01,
K23(1/2005)
artikel 1 lid 5 K23(2/2004), K59(3/2004)
artikel 2a 02-48
artikel 7 K19(2/2001), 03-52
artikel 16
artikel 25 K96(1/2002)
Wet 5p
Woningwet
artikel 8 01-43
artikel 9 01-43
artikel 40
artikel 43 01-50,02-61, 04-18
artikel 44 01-121, 123, 02-24, 03-71, 75, 97,
04-29
artikel 45 02-112, 04-60
artikel 50 05-32
artikel 52 03-75
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2005

www.bju.nl
Bezoek de website van
Boom Juridische uitgevers
Op de website van Boom Juridische uitgevers
(www.bju.nl) vindt u uitgebreide
informatie over alle boeken en tijdschriften
die bij de uitgeverij verschijnen.
De site biedt de mogelijkheid te zoeken
op auteur, titel, ISBN of rechtsgebied.
De titels zijn tevens via de website te
bestellen.
Van elk tijdschrift kan een proefexemplaar
worden gedownload en zijn de
inhoudsopgaven te raadplegen.
Het onderdeel Nieuws houdt u maandelijks
op de hoogte van de zojuist verschenen
titels en andere interessante
informatie.
Als extra service voor docenten zijn van
alle studieboeken de inhoudsopgave en
een voorbeeldhoofdstuk opgenomen. Via
een formulier kunnen beoordelings- en
docentexemplaren worden opgevraagd.
Via de website kunt u zich ook gratis
abonneren op een van de vier elektronische
nieuwsbrieven.
092-s
Boom Juridische uitgevers
Postbus 85576 2508 CG Den Haag tel. (070) 330 70 33 fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl website: www.bju.nl

Een nieuwe inleiding milieurecht!
Hoofdlijnen milieubestuursrecht
Auteurs
Ch.W. Backes, A.B. Blomberg, M.P. Jongma,
F.C.M.A. Michiels & H.F.M.W. van Rijswick
Hoofdlijnen milieubestuursrecht is de eerste
echte inleiding in het bestuursrechtelijke
milieurecht. Het bevat vooral een beschrijving
en uitleg van het positieve recht. Het boek is
uitermate bruikbaar voor zowel de academische
opleiding als het hbo. Daarnaast is het
– met de vele verwijzingen naar literatuur en
rechtspraak – ook voor de rechtspraktijk een
handig naslagwerk.
Prijs € 29,–
inclusief BTW,
exclusief verzend- en
administratiekosten,
ook verkrijgbaar via
de boekhandel
ISBN 90-5454-365-5
Het boek bestaat uit de volgende hoofdstukken:
1. Algemeen, 2. Internationaal en Europees
milieurecht, 3. Het systeem van de milieuwetgeving,
4. Juridische instrumenten van het
milieubeleid, 5. Enkele belangrijke milieurechtelijke
thema’s (waterwetgeving, bodembescherming,
luchtverontreiniging, ammoniak,
stank en veehouderij, geluid, externe veiligheid,
afvalstoffenrecht, stoffen en producten,
bestrijdingsmiddelen, natuurbeschermingsrecht
en mestwetgeving), 6. De relatie van het
milieuhygiënerecht tot verwante rechtsgebieden,
7. Handhaving, en 8. Openbaarheid
en rechtsbescherming.
Bestel nu!
Bel onze klantenservice (0522) 23 75 55 of mail naar info@bju.nl
Boom Juridische uitgevers
Postbus 85576 2508 CG Den Haag tel. (070) 330 70 33 fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl website: www.bju.nl
130-s

Het enige complete overzicht!
Het systeem van
crisisbeheersing
Bevoegdheden en verplichtingen bij de voorbereiding
op en het optreden tijdens crises
Auteur
E.T. Brainich von Brainich Felth
Van een uitbraak van pokken tot een olieverontreiniging
op zee. Van verstoringen van
de openbare orde tot de uitval van de financiële
infrastructuur. Van de relatie tussen
ministers bij de bestrijding van terrorisme
tot het optreden van de Europese Commissie.
Prijs € 35,–
inclusief BTW,
exclusief verzend- en
administratiekosten,
ook verkrijgbaar via
de boekhandel
ISBN 90-5454-549-6
Bevat een kritische analyse van bevoegdheden
en verplichtingen op het terrein van
crisisbeheersing.
Crisisbeheersing over de volle breedte, een
onderzoek in opdracht van het ministerie
van Binnenlandse Zaken. Compleet en actueel,
met een reeks van aanbevelingen tot
verbetering.
Bestel nu!
Bel onze klantenservice (0522) 23 75 55 of mail naar info@bju.nl
Boom Juridische uitgevers
Postbus 85576 2508 CG Den Haag tel. (070) 330 70 33 fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl website: www.bju.nl
133-s