Jurisprudentietijdschrift

StAB 1 / 2004
Jurisprudentietijdschrift
op
het gebied van
ruimtelijke ordening,
milieubeheer
en water
12004
Boom Juridische uitgevers

StAB
Jurisprudentietijdschrift op het gebied van
ruimtelijke ordening, milieubeheer en water
Inhoud algemeen
10 Artikel
14 Milieu
43 Milieu kort
52 Ruimtelijke ordening
88 Planschadevergoeding
92 Doorlopend register
Het doorlopend register tevens met
verwijzing naar Nieuwsbrief StAB 2000,
2001, 2002 en 2003.
StAB
Jurisprudentietijdschrift op het gebied van ruimtelijke
ordening, milieubeheer en water. Een uitgave van
Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor
Milieu en Ruimtelijke Ordening.
Citeertitel: StAB 2004, nr. …
In 2004 zal StAB verschijnen in de maanden maart,
juni, september en december.
Samenstellers
Milieuwetgeving:
Mr. H.P. Nijhoff (070) 315 01 44
Ruimtelijke Ordening en schadevergoeding:
Mevr. mr. P. van de Graaff (070) 315 01 54
Mr. drs. M. Erkens (070) 315 01 53
Annotaties:
Mevr. mr. A.B. Blomberg, mevr. mr. M.P. Jongma,
mr. A.G.A. Nijmeijer en mr. J. Robbe (UU)
Abonnementen
StAB verschijnt 4 keer per jaar en kost
€ 83,– per jaar (inclusief BTW en verzendkosten).
Prijs per los exemplaar € 22,–.
Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan.
Het abonnement kan alleen schriftelijk tot uiterlijk
1 december van het lopende abonnementsjaar worden
opgezegd. Bij niet-tijdige opzegging wordt het
abonnement automatisch voor een jaar verlengd.
Voor abonnementen wende men zich tot
Boom distributiecentrum, Postbus 400, 7940 AK Meppel,
tel. (0522) 24 00 66, fax (0522) 25 38 64,
e-mail bdc@bdc.boom.nl.
ISSN 1567-7605
Uitgever
Boom Juridische uitgevers
Koninginnegracht 135
Postbus 85576
2508 CG Den Haag
tel. (070) 330 70 33
fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl
website www.bju.nl

Inhoud
Milieu
14 04-01*
ABRS 22 oktober 2003, nr. 200100141/1
inzake art. 4 Verordening 259/93/EG
(EVOA), bijlage II.B van EG-richtlijn
75/442, art. 8:72 Awb (Minister VROM).
In dit geval is sprake van verwijdering en niet
van nuttige toepassing van afvalstoffen; rechtsgevolgen
besluit blijven in stand.
18 04-02
ABRS 22 oktober 2003, nr. 200302840/1
inzake art. 8.10 en 8.11 Wm
(Duiven).
Besmettingsgevaar bij milieubeoordeling betrekken
tenzij sprake is van bijzondere gevoeligheid
die voortvloeit uit eigen aard en bedrijfsvoering
betrokken bedrijf.
19 04-03
Vz. ABRS 23 oktober 2003,
nr. 200305773/1 inzake art. 8.1 Wm
(Uden).
Bouwen is hier oprichten van de inrichting
zodat bouwen vergunningplichtig is.
21 04-04
ABRS 29 oktober 2003, nr. 200204787/1
inzake art. 7.4, 7.8b en 7.8d Wm en
onderdeel D, categorie 18.2 Besluit mer
(GS Noord-Brabant).
Bij beantwoording vraag of sprake is van merplicht
dient te worden uitgegaan van de maximaal
realiseerbare capaciteit van de inrichting.
22 04-05*
ABRS 12 november 2003, nr.
200206624/1 inzake art. 20.8 Wm
(GS Overijssel).
De coördinatieregeling tussen bouw- en milieuvergunning
geldt niet voor bestaande bebouwing.
26 04-06*
ABRS 26 november 2003,
nr. 200204619/1 inzake art. 2, 9 en 12
EG-richtlijn 96/61 (IPPC) en art. 8.1 Wm
(Renkum).
Bezwaar over IPPC eerst ter zitting aangevoerd;
verweerder heeft ten onrechte geen rekening
gehouden met het beoordelingskader
van de IPPC.
31 04-07
ABRS 26 november 2003,
nr. 200206163/1 inzake art. 17.1 en 17.2
Wm en art. 5:21 Awb (Warmond).
Een ongewoon voorval als bedoeld in artikel
17.1 Wm behoeft niet beperkt te zijn tot een
voorval dat in verband staat met de in de inrichting
plaatsvindende activiteiten.
34 04-08
ABRS 26 november 2003
nr. 200300360/1 inzake art. 6 EG-richtlijn
2000/53, art. 8.45 Wm en art. 5 Besluit
beheer autowrakken (GS Groningen).
Artikel 5, tweede lid Besluit beheer autowrakken
(bevoegdheid tot stelen nadere eisen) is
onverbindend wegens strijd met artikel 8.45,
derde lid van de Wm.
37 04-09
ABRS 26 november 2003,
nr. 200300985/1 inzake Vergunningenwet
Westerschelde 1997, Regeling nadeelcompensatie
Rijkswaterstaat, Europese Merrichtlijn
85/337 en 97/11 en art. 120
Grondwet (Rechtbank Middelburg).
Ondanks buiten toepassing verklaren van regeling
die het opstellen van een milieueffectrapport
vereist dient verzoeker om schade het
causaal verband tussen werkzaamheden en de
door hem opgelopen schade aan te tonen.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Inhoud
3
39 04-10*
ABRS 26 november 2003,
nr. 200301163/1 inzake art. 1.1, eerste lid
Wm (Middelharnis).
In- en uitrit van inrichting maakt in dit geval
geen onderdeel uit van de inrichting zodat verkeersbewegingen
ter plaatse niet aan de geluidsgrenswaarden
behoeven te worden getoetst.
Milieu kort
43 K1
ABRS 20 augustus 2003,
nr. 200203927/1 inzake art. 3:46 Awb
(Putten).
Piekgeluiden door manoeuvreren bij laden en
lossen niet uitzonderen van geluidsgrenswaarden,
gelet op het aantal en het niveau van
de gebeurtenissen.
43 K2*
ABRS 3 september 2003,
nr. 200203751/1 inzake art. 74 Wgh en
art. 3:46 Awb (Abcoude).
Geluidsbelasting wegverkeer binnen 30 km/hzone
en het kader van een goede ruimtelijke
ordening.
44 K3*
ABRS 10 september 2003,
nr. 200204918/1 inzake art. 5:32 Awb
(GS Noord-Brabant).
De NRB bevat geen (rechtstreeks bindende) regelgeving
maar uitsluitend aanbevelingen ter
invulling van de beoordelingsvrijheid van het
bevoegd gezag bij het verlenen van milieuvergunningen.
44 K4
ABRS 24 september 2003, nr. 200305477/2
inzake art. 8.41 Wm (Alphen-Chaam).
Tegen een melding op grond van artikel 8.41
Wet milieubeheer staan geen rechtsmiddelen
open.
45 K5
ABRS 1 oktober 2003, nr. 200300633/1
inzake art. 8.10 en 8.11 Wm (Boekel).
Betrokkenheid woning bij activiteiten inrichting
te gering om deze woning bij de beoordeling
buiten beschouwing te laten.
45 K6
ABRS 1 oktober 2003, nr. 200302681/1
inzake art. 8.1 Wm en art. 5:32 Awb
(Wester-Koggenland).
Onjuiste formulering van dwangsombesluit.
45 K7
Vz. ABRS 6 oktober 2003, nr. 200305856
inzake art. 5.10 Ivb (Liesveld).
Het Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer
(Ivb) schept geen verplichting maar
slechts een bevoegdheid tot het overleggen van
een akoestisch rapport.
46 K8
ABRS 8 oktober 2003, nr. 200203898/1
inzake art. 8.11 Wm (GS Limburg).
In dit geval is toepassing van Handleiding IL-
HR-13-01 (1981) niet in strijd met het recht.
46 K9
ABRS 8 oktober 2003, nr. 200300452/2
inzake art. 8.8, derde lid Wm, art. 1 en 59
Wgh en art. 2 Meet- en rekenvoorschrift
hoofdstuk V Wgh (Assen).
Uitzonderlijke bedrijfsomstandigheden, die incidenteel
voorkomen, moeten niet in rekening
gebracht worden bij de toetsing aan de zone.
46 K10
ABRS 8 oktober 2003, nr. 200302334/1
inzake art. 2 Besluit inrichtingen voor motorvoertuigen
en art. 1.1, eerste en vierde
lid Wm (Heeze-Leende).
Handel in grond en puin is mogelijk een afzonderlijke
activiteit en daarmee een inrichting in de
zin van de Wet milieubeheer. In dat geval valt inrichting
niet onder amvb ex artikel 8.40 Wm.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

4
Inhoud
47 K11
ABRS 8 oktober 2003, nr. 200302684/1
inzake art. 5:32 Awb (Harenkarspel).
Verweerder heeft er geen rekening mee gehouden
dat tussen het primaire dwangsombesluit
en de beslissing op bezwaar geen overtreding
meer is geconstateerd.
47 K12
ABRS 15 oktober 2003, nr. 200206856/2
inzake art. 15.20 Wm (Zaltbommel).
Een mogelijke schadevergoeding kan geen
rechtvaardiging zijn voor het voorschrijven van
voorzieningen die de grondslag van de aanvraag
verlaten.
47 K13
Vz. ABRS 15 oktober 2003,
nr. 200303296/1 en 200303296/2 inzake
art. 8.11 Wm (Werkendam).
Waartoe dient een nulsituatie-bodemonderzoek
zich uit te strekken.
48 K14
Vz. ABRS 22 oktober 2003,
nr. 200305734/2 inzake art. 8:75 Awb
(Bergen op Zoom).
Criteria voor deskundigenvergoeding.
48 K15*
ABRS 5 november 2003, nr. 200300593/1
inzake art. 8.10 en 8.11 Wm (Rucphen).
Het berekende geluidsimmissieniveau door het
blaffen van honden is niet representatief, gelet
op het gehanteerde bronvermogenniveau en de
blaftijd waarvan in het akoestisch onderzoek is
uitgegaan.
49 K16
ABRS 12 november 2003,
nr. 200302761/1 inzak art. 8 EVRM en
art. 10 Grondwet (Veere).
In dit geval geen strijd met EVRM en Grondwet.
49 K17
ABRS 19 november 2003,
nr. 200205882/2 inzake art. 8.8 en 8.10
Wm (Rheden).
Hoewel de geluidsimmissie vanwege de inrichting
een vastgestelde hogere grenswaarde
ruimschoots onderschrijdt, draagt de inrichting
bij aan de overschrijding van het totale geluidsniveau
op dit punt en dus aan de overschrijding
van de wettelijke grenswaarde. De vergunde
geluidsruimte is daarmee in strijd met
de wet.
50 K18
ABRS 3 december 2003, nr. 200202996/1
inzake art. 8.4 Wm (Bergen op Zoom).
Verlenen van een revisievergunning voor een
wezenlijk andere inrichting is niet in strijd met
de wet.
50 K19
ABRS 3 december 2003, nr. 200205524/1
inzake art. 25 Luchtvaartwet (Staatssecretarissen
V&W en VROM).
Afkapregeling voor vliegverkeerslawaai niet
meer valide.
51 K20*
ABRS 10 december 2003,
nr. 200206355/1 inzake art. 8.11 Wm
(GS Zuid-Holland).
Bij oordeel over bodembedreigende activiteiten
is de aanwezige overkapping ten onrechte niet
meegenomen.
51 K21
Vz. ABRS 11 december 2003,
nr. 200307509/2 inzake art. 3:24 Awb
(Leiden).
Geen vrijheid voor bevoegd gezag om bedenkingentermijn
te verlengen.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Inhoud
5
Ruimtelijke ordening
52 04-11*
ABRS 10 september 2003,
nr. 200300088/1
Noordwijk/APV-vergunning uitweg
Gezien de doeleindenomschrijving is de aanleg
van privé-parkeerplaatsen op gronden met de
bestemming ‘Voor- of zijtuin, open erf’ niet in
overeenstemming met het bestemmingsplan.
53 04-12
ABRS 17 september 2003, nr. 200205707/1
Zevenhuizen-Moerkapelle/wijziging bestemmingsplan
‘Dorpsgebied Moerkapelle’
Als aan een wijzigingsplan geen goedkeuring is
onthouden met toepassing van artikel 8:72,
vierde lid, Awb dienen gedeputeerde staten
een nieuw besluit omtrent de goedkeuring van
dat plan te nemen.
Blijkens de totstandkomingsgeschiedenis van
artikel 8:72, vijfde lid, van de Awb geldt als
maximumtermijn waarbinnen moet worden beslist
na vernietiging door de rechter, de termijn
die van toepassing is op de primaire besluitvorming.
De Awb verzet zich echter niet tegen het
nemen van een nieuw besluit omtrent de goedkeuring
van het eerder vastgestelde wijzigingsplan
na het verstrijken van die termijn.
54 04-13
ABRS 24 september 2003,
nr. 200301675/1 Wûnseradiel/
bestemmingsplan ‘Keatsmorra’
In de desbetreffende publicatie is geen mededeling
gedaan van de wijziging die bij de vaststelling
van het plan daarin is aangebracht en
van de mogelijkheid voor een ieder schriftelijk
bedenkingen tegen deze wijziging in te dienen.
De Afdeling volgt thans niet meer de benadering
zoals gekozen in haar uitspraak van 14
december 2000, inzake no. 19902196/1 om
het bestreden besluit gedeeltelijk te vernietigen,
maar vernietigt het gehele besluit.
56 04-14*
ABRS 1 oktober 2003, nr. 200203947/1
Steenderen/bestemmingsplan ‘Steenderdiek
1999’
Het bestreden besluit doet geen recht aan de
door verweerder onderschreven Integrale Visie
Uitbreiding Aviko-Steenderdiek, die is ontwikkeld
ten behoeve van de doelstelling van het
plan de bestaande en nieuwe functies op het
industrieterrein (waarop Aviko en een aantal
andere bedrijven zijn gevestigd) en zijn omgeving
op een juiste wijze af te stemmen, nu verweerder,
gezien de onthouding van goedkeuring
aan plandelen die betrekking hebben op
de bestaande bedrijven (niet-Aviko) en de uitbreiding
en de ontsluiting hiervan in het noordelijke
plangebied, onvoldoende in zijn besluitvorming
heeft betrokken dat de uitbreiding van
Aviko ten koste kan gaan van de ruimtelijke
eenheid van het plan. Bovendien is ten onrechte
geen onderzoek gedaan naar verplaatsingsmogelijkheden
van Aviko.
58 04-15
ABRS 8 oktober 2003, nr. 200300783/1
Jacobswoude/bestemmingsplan
‘Woubrugge-Kerkweg’
De ‘overweging ten overvloede’ in het bestreden
besluit ten aanzien van de nokhoogte van
het geprojecteerde gebouw laat zich naar het
oordeel van de Afdeling tevens begrijpen als
een door de raad bij de herziening van het plan
ingevolge artikel 30 van de WRO in acht te
nemen vingerwijzing. De vingerwijziging wordt
echter niet door onderzoeksgegevens ondersteund.
58 04-16
ABRS 8 oktober 2003, nr. 200302672/1
Den Haag/uitwerkingsplan ‘Uitwerkingsplan
Leidschenveen Hoven A’
Bij de uitwerking van het bestemmingsplan,
waarbij wordt beoogd de bouw van een groot
aantal woningen mogelijk te maken, is ten onrechte
toepassing gegeven aan de in de voor-
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

6
Inhoud
schriften van het bestemmingsplan aan burgemeester
en wethouders toegekende bevoegdheid
vrijstelling te verlenen voor een extra
bouwlaag.
59 04-17
ABRS 29 oktober 2003, nr. 200302256/1
Purmerend/uitwerkingsplan ‘Winkelcentrum
Centrumgebied Weidevenne 2002’
Uit de bewoordingen van artikel 10 en artikel
15, eerste lid, van de WRO moet worden opgemaakt
dat slechts indien de gemeenteraad in
het bestemmingsplan aan burgemeester en
wethouders de bevoegdheid heeft toegekend
een vrijstellingsbevoegdheid in het plan op te
nemen, dit college zulks in een uitwerkingsplan
kan doen.
60 04-18
ABRS 15 oktober 2003, nr. 200301328/1
Gemert-Bakel/bestemmingsplan ‘Watermolen’
In strijd met het bepaalde in artikel 16, eerste
lid, aanhef en onder a, van het Bro 1985 zijn
op de plankaart geen perceelsgrenzen ingetekend
en ontbreekt ook overigens een duidelijke
ondergrond.
De aan delen van het perceel van appellant
toegekende bestemmingen ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden
I’ en ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden
II’ zijn in strijd met de rechtszekerheid,
onder meer omdat niet duidelijk is welke
delen voor privé-gebruik kunnen worden behouden.
Het bepaalde in de Woningwet en het Besluit
bouwvergunningvrije en licht-bouwvergunningplichtige
bouwwerken doen niet af aan de bevoegdheid
regels te stellen inzake de hoogte
van terreinafscheidingen op gronden met de
bestemming ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden
I en II’ zoals in het plan is gedaan.
62 04-19
ABRS 17 december 2003,
nr. 200205576/1
Breda/bestemmingsplan ‘Princenhage’
In strijd met het bepaalde in artikel 16, eerste
lid, aanhef en onder h, Bro 1985, is de bestaande
loods op het perceel van appellanten
niet op de plankaart ingetekend.
63 04-20
ABRS 15 oktober 2003, nr. 200302686/1
Tubbergen/bestemmingsplan ‘Buitengebied,
Mekkelenbergweg 26-26a, te Harbrinkhoek’
Het beroep op het gelijkheidsbeginsel strekt
niet zover dat verweerder een uitgangspunt dat
voorheen abusievelijk is ingenomen, zou moeten
blijven toepassen.
63 04-21
ABRS 10 december 2003,
nr. 200102937/1
Oirschot/bestemmingsplan ‘Buitengebied’
Een beroep op het gelijkheidsbeginsel kan niet
worden weerlegd met het verweer dat de verleningen
van goedkeuring aan plandelen met
vergelijkbare bestemmingen als het plandeel
waaraan goedkeuring is onthouden, op een
vergissing berusten nu bij hetzelfde besluit omtrent
de goedkeuring van een bestemmingsplan
ten aanzien van gelijksoortige gevallen
verschillende beslissingen zijn genomen.
65 04-22
ABRS 22 oktober 2003, nr. 200301201/1
Hattem/bestemmingsplan ‘Uiterwaarden’
Het in de beleidslijn ‘Ruimte voor de Rivier’
opgenomen toetsingskader voor nieuwe ingrepen
in het winterbed van de grote rivieren is
ten onrechte niet neergelegd in de in het plan
opgenomen vrijstellingsregeling en ontwikkelingsregeling
met wijzigingsbevoegdheid.
66 04-23
ABRS 29 oktober 2003, nr. 200206338/1
Loosdrecht/bestemmingsplan ‘Eerste
Herziening van het Bestemmingsplan
Plassengebied’
Dat de activiteiten van het aannemersbedrijf
reeds plaatsvonden ten tijde van de aanwijzing
als speciale beschermingszone (SBZ) als bedoeld
in de Vogelrichtlijn en dat de aard van
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Inhoud
7
het bedrijf beweerdelijk kleinschalig is, betekent
niet dat niet zou moeten worden beoordeeld
of sprake zou kunnen zijn van storende
factoren die significante gevolgen zouden kunnen
hebben voor de te beschermen waarden
van het gebied.
68 04-24*
ABRS 12 november 2003,
nr. 200301877/1
Harderwijk/bestuursdwang
Van schending van artikel 8 van het EVRM is
geen sprake. De informatie is niet op een zodanige
wijze vergaard dat het gebruik ervan ontoelaatbaar
is.
De Afdeling komt niet toe aan de beoordeling
of zinvol gebruik van de gronden overeenkomstig
de bestemming in dit geval objectief bezien
niet meer mogelijk is, omdat burgemeester
en wethouders aannemelijk hebben
gemaakt dat dringende redenen zich tegen het
verlenen van vrijstelling met toepassing van de
toverformule verzetten.
Gelet op de omstandigheden acht de Afdeling
de gekozen peildatum voor het handhavingsbeleid
niet onredelijk.
Het gelijkheidsbeginsel is niet geschonden.
74 04-25
ABRS 19 november 2003,
nr. 200205327/1
Beverwijk/bestemmingsplan ‘Westelijke
Randweg’
Uit het bestreden besluit volgt niet dat verweerder
heeft bezien of het plan zonder daarbij in
strijd te handelen met het bepaalde in de Floraen
faunawet (Ffw) uitvoerbaar is, dan wel, zo
van deze strijdigheid moet worden uitgegaan,
op basis van de onderzoeksgegevens voldoende
heeft onderzocht of op voorhand redelijkerwijs
te verwachten is dat een ontheffing op grond
van de Ffw, indien vereist, zal kunnen worden
verleend. De enkele opmerking in het bestreden
besluit dat een ontheffing indien nodig, zal worden
aangevraagd en dat verwacht mag worden
dat die zal worden verleend, is in dit opzicht
onvoldoende. De hiervoor bedoelde afweging
heeft evenmin plaatsgevonden in het rapport
van het ingeschakelde adviesbureau.
76 04-26
ABRS 19 november 2003,
nr. 200206719/1
Apeldoorn/bestemmingsplan ‘Golfbaan de
Scherpenbergh’
De raad en verweerder hebben ten onrechte
zich op het standpunt gesteld dat voor de uitbreiding
van de golfbaan geen MER behoefde
te worden gemaakt.
77 04-27
ABRS 19 november 2003,
nr. 200300132/1
Nijkerk/bestemmingsplan ‘Struik Foods
2001’
Voor ambtshalve toetsing aan artikel 10 BRO
bestaat geen aanleiding omdat deze bepaling
niet van openbare orde is.
77 04-28
ABRS 19 november 2003,
nr. 200302150/1
Liesveld/vrijstelling planvoorschrift
De omstandigheid dat bij de Afdeling het beroep
tegen de goedkeuring van het bestemmingsplan,
waar de vrijstellingsbepaling een
onderdeel van is, is behandeld noch de omstandigheid
dat de in deze bepaling opgenomen
categorie-indeling in die procedure aan de
orde is geweest, maakt dat de verbindendheid
van die bepaling niet meer aan de bestuursrechter
kan worden voorgelegd.
78 04-29
ABRS 26 november 2003,
nr. 200205557/1
Breda/bouwvergunning
Voor een belangenafweging is in het kader van
de verlening van een bouwvergunning geen
plaats. Nu met het oog op de uitvoering van
het tracébesluit een bestemmingsplan is opge-
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

8
Inhoud
steld, kan in het kader van de verlening van
een bouwvergunning ook geen betekenis meer
toekomen aan het tracébesluit. Aan het tracébesluit
kan in dit geval evenmin betekenis toekomen
in het kader van artikel 15, zesde lid,
van de Tracéwet. Het tracébesluit kan niet als
vrijstelling gelden voorzover de bouwvergunning
in strijd is met het bestemmingsplan.
79 04-30
ABRS 26 november 2003,
nr. 200301546/1
Barendrecht/bestemmingsplan
‘Riederhoek’
Ten onrechte heeft verweerder ten aanzien van
de punten waarop het bestemmingsplan in
strijd is met het Regionaal Structuurplan het
dagelijks bestuur van het regionaal openbaar
lichaam niet om advies als bedoeld in artikel
36l, tweede lid, WRO gevraagd.
81 04-31
ABRS 26 november 2003,
nr. 200302450/1
Voorschoten/vrijstelling en bouwvergunning
In het feit dat door de uitvoering van het bouwplan
voor het vergroten van de woning een
voor wat betreft de garage met het bestemmingsplan
strijdige situatie ontstaat, hebben
burgemeester en wethouders terecht geen belemmering
gezien de gevraagde vrijstelling te
verlenen, nu appellant door die strijdige situatie
niet in zijn belangen wordt geraakt.
81 04-32*
ABRS 3 december 2003, nr. 200301225/1
stadsdeel Westerpark (gemeente Amsterdam)/bestemmingsplan
‘Marcanti-eiland’
Bij de afweging van de betrokken belangen
heeft verweerder in redelijkheid een groter gewicht
kunnen toekennen aan het algemeen belang
dat is gediend bij voldoende woningen en
voorzieningen, dan aan de belangen van de
molen die zijn gediend bij een zo goed mogelijk
windklimaat.
84 04-33
ABRS 10 december 2003,
nr. 200302198/1
Geldermalsen/wijzigingsplan ‘Buitengebied
1984, wijziging pluimveehouderij
Rijksstraatweg (Buurmalsen)’
Anders dan voor de intrekking van een bestemmingsplan
voorziet de WRO niet expliciet in
een regeling voor de intrekking van een wijzigingsplan.
Omdat het intrekken van een wijzigingsplan
in de WRO niet is uitgesloten en gezien
de in verhouding tot de regeling voor
bestemmingsplannen beperkte regeling voor
wijzigingsplannen in de WRO is de Afdeling
van oordeel dat in artikel 11, zesde lid, van de
WRO onder het herzien van een wijzigingsplan
ook het intrekken van een wijzigingsplan moet
worden begrepen.
85 04-34
ABRS 17 december 2003,
nr. 200205489/1
Waalre/bestemmingsplan ‘Aalst’
De digitale detailplankaarten met schaal
1:25.000, waarvan blijkens het gestelde in
het streekplan ‘Brabant in balans’ wordt verwacht
dat de gemeenten daarmee bij de vaststelling
van hun ruimtelijke plannen rekening
houden, zijn niet door provinciale staten vastgesteld
en maken derhalve geen deel uit van
het streekplan.
86 04-35
ABRS 17 december 2003,
nr. 200301373/1
Amersfoort/bestemmingsplan ‘Berg, herziening
Johan van Oldebarnevelt gymnasium’
De gemeenteraad heeft seksinrichtingen in het
plangebied expliciet verboden. Het is de Afdeling
niet gebleken, dat de gemeenteraad aan
dit verbod ruimtelijk relevante overwegingen
en criteria ten grondslag heeft gelegd. Evenmin
heeft de gemeenteraad gemotiveerd waarom
dergelijk gebruik zich naar zijn mening onderscheidt
van andere mogelijke vormen van ge-
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Inhoud
9
bruik van terreinen, gebouwen, vaar- of voertuigen.
Planschadevergoeding
88 04-36
ABRS 10 september 2003,
nr. 200203940/1
Menaldumadeel/verzoek om planschadevergoeding
Voor een afwijking van de regel dat in het kader
van een beoordeling of sprake is van een nadeliger
situatie het nieuwe planologische regime
dient te worden vergeleken met hetgeen op
grond van het oude planologische regime maximaal
mogelijk was, bestaat hooguit aanleiding
indien vaststaat dat dit maximaal mogelijke
niet meer kan worden gerealiseerd.
88 04-37
Gerechtshof te Amsterdam 24 oktober
2003, nr. 02/06231
Bennebroek/heffing leges
Heffing van leges terzake van een verzoek om
schadevergoeding ex artikel 49 WRO is niet
toegestaan.
89 04-38
ABRS 12 november 2003,
nr. 200204306/1
Heerlen/verzoek om planschadevergoeding
Sinds begin 2003 oordeelt de Afdeling dat de
datum waarop het beweerdelijk schadeveroorzakend
besluit in werking is getreden, beslissend
is voor het antwoord op de vraag of ten
gevolge van een planologische wijziging schade
is geleden alsmede voor de vaststelling van de
hoogte van de mogelijk geleden schade. Ook
de raadsbesluiten en uitspraken van rechtbanken
van vóór het tijdstip van bedoelde uitspraak,
worden beoordeeld aan de hand van
het nieuwe criterium.
90 04-39
ABRS 17 december 2003,
nr. 200301396/1
Amstelveen/verzoek om planschadevergoeding
Appellant dient in zijn verzoek om vergoeding
van schade aan te geven welke het schadeveroorzakende
besluit is.
Burgemeester en wethouders zijn niet bevoegd
omtrent een verzoek om schadevergoeding te
beslissen.
StAB 1 / 2004

10
Artikel
Artikel
De reikwijdte van artikel 19 lid 3 WRO
Inleiding
De WRO wordt vaker herzien dan menig bestemmingsplan.
Zo trad in 2000 een gewijzigd artikel
19 in werking, dat in het eerste lid de zogenaamde
zelfstandige projectbevoegdheid bevat. Over deze
bevoegdheid is veel gesproken. Minder belangstelling
was er voor artikel 19 lid 3, op grond waarvan
burgemeester en wethouders vrijstelling van het bestemmingsplan
kunnen verlenen in bij amvb aan te
geven gevallen. Inmiddels trekt ook deze bepaling
in toenemende mate de aandacht. Dat is vooral een
gevolg van de uitspraken die de Afdeling bestuursrechtspraak
erover heeft gedaan. Het toepassingsbereik
van de bevoegdheid is hiermee duidelijker
geworden. Daarmee zijn de problemen echter nog
niet de wereld uit.
De regeling
De vrijstellingsbevoegdheid van artikel 19 lid 3
WRO kan worden toegepast in de in artikel 20 Bro
1985 aangegeven gevallen. De voor deze bijdrage
belangrijkste gevallen worden genoemd in het eerste
lid onder a en onder e. Op grond van de eerstgenoemde
bepaling kan (onder meer) vrijstelling worden
verleend voor een uitbreiding van of een
bijgebouw bij een woongebouw in de bebouwde
kom, mits het aantal woningen gelijk blijft, en ook
voor een uitbreiding van of een bijgebouw bij een
woongebouw buiten de bebouwde kom, mits het
aantal woningen gelijk blijft en het bruto-vloeroppervlak
van de uitbreiding of het bijgebouw niet
groter is dan 25 m 2 , de uitbreiding of het bijgebouw
bestaat uit één bouwlaag en gemeten vanaf het
aansluitende terrein niet hoger is dan 5 meter, en
de uitbreiding niet tot gevolg heeft dat het aansluitende
terrein voor meer dan 50% bebouwd is, dan
wel de oppervlakte die op grond van het bestemmingsplan
voor bebouwing in aanmerking komt met
meer dan 50% wordt overschreden. Op grond van
artikel 20 lid 1 onder e (de ‘gebruiksvrijstelling’)
kan het gemeentebestuur vrijstelling verlenen voor
een wijziging van het gebruik van opstallen in de
bebouwde kom, mits het aantal woningen gelijk
blijft en het gebruik niet meer omvat dan een brutovloeroppervlak
van 1500 m 2 .
De regeling van artikel 19 lid 3 WRO en artikel
20 Bro 1985 kan worden gezien als de opvolgster
van de zogenaamde kruimelgevallenregeling van artikel
18a WRO (oud) en het begin 2003 vervallen
Besluit meldingplichtige bouwwerken. Laatstbedoelde
regeling gaf het gemeentebestuur de bevoegdheid
vrijstelling van het bestemmingsplan te
verlenen voor de oprichting van bouwwerken die
zowel in bouwkundig als in planologisch opzicht
van ondergeschikte betekenis waren.
Vanwege het minder ingrijpende karakter van de
kruimelvrijstellingen kan daarover ook sneller worden
beslist. De procedurele eisen zijn minder zwaar
dan bij de zelfstandige projectbevoegdheid. ‘Een
goede ruimtelijke onderbouwing’ is – anders dan bij
artikel 19 lid 1 en 2 – niet vereist en van preventief
provinciaal toezicht is geen sprake. Anders dan de
zelfstandige projectbevoegdheid is de bevoegdheid
van artikel 19 lid 3 ook zonder meer toegekend aan
burgemeester en wethouders en niet (primair) aan
de gemeenteraad.
Wel kan worden vastgesteld dat het bij de nieuwe
kruimelgevallenregeling niet uitsluitend gaat om
bouwwerken die bouwkundig gezien van ondergeschikte
betekenis zijn. De vraag die dan resteert, is
of nog wel is vereist dat het gaat om (bouw)activiteiten
die in planologisch opzicht minder ingrijpend
zijn.
De jurisprudentie
Van ondergeschikte planologische betekenis?
Al met de eerste gepubliceerde uitspraak werd op
deze vraag een ontkennend antwoord gegeven. 1 Appellante
voerde aan dat met artikel 20 lid 1 onder a
sub 1 Bro 1995 is beoogd B en W de bevoegdheid
1. ABRS 5 december 2001, AB 2002, 92, m.nt. TN, Gst. 7156, nr.
10, m.nt. JT (Laarbeek). Zie thans ook ABRS 4 juni 2003, Gst.
2003, 149, m.nt. JT (Ede).
StAB 1 / 2004

Artikel
11
te geven om voor bouwwerken van ondergeschikte
betekenis vrijstelling te verlenen, en verwees daartoe
naar de nota van toelichting. De Afdeling oordeelt
evenwel dat uit de nota niet kan worden afgeleid
dat het de bedoeling is geweest het
toepassingsbereik meer te beperken dan reeds uit
de tekst van de bepaling zelf kan worden afgeleid.
Aan een uitbreiding van of een bijgebouw bij een
woongebouw binnen de bebouwde kom zijn, anders
dan in de regeling voor woongebouwen buiten de
bebouwde kom, afgezien van het aantal woningen,
geen restricties gesteld.
Toch spreekt de nota wel degelijk over ‘bouwwerken
van ondergeschikte planologische betekenis’.
2 Wellicht moet het zo worden gezien dat de situaties
die in artikel 20 worden genoemd volgens
de besluitgever planologisch gezien niet zo ingrijpend
zijn. De Afdeling moet hoe dan ook worden
toegegeven dat de beperking tot bouwwerken van
ondergeschikte planologische betekenis in de tekst
van de regeling niet wordt genoemd. In het aanvankelijke
wetsvoorstel werd wel uitdrukkelijk de eis
gesteld dat het bij de gevallen van artikel 19 lid 3
WRO moet gaan om ‘een afwijking van het bestemmingsplan
van geringe planologische betekenis’,
maar deze eis is later geschrapt. 3
Dit neemt niet weg dat aangenomen mag worden
dat de nieuwe ‘kruimelregeling’ is bedoeld voor gevallen
die planologisch van geringere betekenis zijn
dan de gevallen waarop de zwaardere vrijstellingsregelingen
van artikel 19 leden 1 en 2 WRO betrekking
hebben. Hoe dit in de praktijk zou moeten worden
vormgegeven, is mij echter niet helemaal
duidelijk. Zo kan een provinciale lijst als bedoeld in
artikel 19 lid 2 WRO niet afdoen aan de (reikwijdte
van) de bevoegdheid die burgemeester en wethouders
op grond van artikel 19 lid 3 hebben.
‘Mits het aantal woningen gelijk blijft’ en ‘woongebouw’
Uit het voorgaande blijkt, dat met name het toepassingsbereik
van de bevoegdheid om vrijstelling te
verlenen voor een uitbreiding van of een bijgebouw
bij een woning in de bebouwde kom bijzonder ruim
is. De enige beperking is, dat het aantal woningen
gelijk blijft. Aanvankelijk vatte de Afdeling deze eis
feitelijk op. Omdat een pand met een woonbestemming
al lang niet meer werd bewoond, trof de stelling
van een appellant dat door de vrijstelling ten
behoeve van ander gebruik 4 het aantal woningen
afnam geen doel. 5 Thans legt de Afdeling de voorwaarde
anders uit, zoals blijkt uit een uitspraak betreffende
de gemeente Bennekom. 6 Beslissend is nu
of het aantal woningen dat het bestemmingsplan
toestaat door het verlenen van de vrijstelling wordt
beïnvloed. Het bedoelde geval betrof een bouwplan.
Aannemelijk is, dat hetzelfde geldt voor de gebruiksvrijstellingsbevoegdheid
van artikel 20 Bro
1985.
Voor de uitleg van het begrip ‘woongebouw’ lijkt
de feitelijke situatie echter weer wel van belang. De
Afdeling heeft zich hiervoor aangesloten bij het oordeel
van een rechtbank dat ‘gelet op het feit dat het
perceel ter plaatse is bestemd voor eengezinswoningen
in twee bouwlagen alsmede op het feit dat
het daadwerkelijk als woning in gebruik is, het
pand voldoet aan de kwalificatie woongebouw als
bedoeld in voormelde bepaling’. 7 De begrippen ‘woning’
en ‘woongebouw’ zijn in zoverre dus kennelijk
niet identiek.
In overeenstemming met het oordeel dat voor de
vraag of het aantal woningen gelijk blijft bepalend
is wat het bestemmingsplan toelaat, heeft de Afdeling
in de Bennekom-zaak overigens ook beslist dat
ook vrijstelling kan worden verleend voor een uitbreiding
van een nog niet bestaand woongebouw.
Men kan dus in één keer bouwvergunning verlenen
voor de oprichting van het op grond van het bestemmingsplan
toegelaten woongebouw en – onder
verlening van de vrijstelling – voor de uitbreiding
daarvan. 8
‘Bebouwde kom’
Voor het toepassingsbereik van artikel 20 lid 1
onder a Bro 1985 is uiteraard ook van belang wat
nu onder ‘bebouwde kom’ moet worden verstaan. In
het kader van de ruimtelijke ordening is dit een feitelijk
begrip. De aard van de omgeving is bepalend,
2. Stb. 1999, 477, p. 11.
3. Zie Kamerstukken II 1997-1998, 25 311, nr. 7.
4. Zie artikel 20 lid 1 onder e Bro 1985.
5. Zie ABRS 18 september 2002, Gst. 7174, nr. 9, m.nt. JT (Zeist).
6. Zie ABRS 4 juni 2003, AB 2003, 322, m.nt. TN, Gst. 2003, 149,
m.nt. JT.
7. Zie ABRS 22 oktober 2002, AB 2003, 43, m.nt. TN (Stein).
8. Zie ABRS 4 juni 2003, AB 2003, 32, m.nt. TN, Gst. 2003, 149,
m.nt. JT (Bennekom).
StAB 1 / 2004

12 Artikel
niet de plaats van het verkeersbord. De grenslijn
van de bebouwde kom die met dit bord wordt aangegeven,
is van verkeerstechnische aard. In het
kader van de ruimtelijke ordening behoeft daaraan
geen doorslaggevende betekenis te worden toegekend,
aldus de Afdeling. De stelling dat het begrip
gedefinieerd dient te worden als ‘samenhangende
bebouwing’ is door de Afdeling afgewezen. 9
Is cumulatie van vrijstellingen mogelijk?
Blijkens de nota van toelichting is een cumulatie
van vrijstellingen op grond van artikel 19 lid 3 WRO
ten behoeve van de realisering van (uiteindelijk) één
bouwwerk niet toelaatbaar. 10 Dit zou immers de
mogelijkheid bieden dat bouwwerk ‘op te knippen’
in een aantal delen ten behoeve waarvan de lichte
vrijstellingsbevoegdheid kan worden gebruikt, terwijl
het bouwwerk als geheel niet tot de in artikel
20 Bro 1985 genoemde gevallen behoort. Aldus
zouden de waarborgen van artikel 19 lid 1 of lid 2
kunnen worden omzeild. Overigens lijkt een dergelijk
‘opknippen’ mij ook weer niet volledig uitgesloten,
zolang het eindresultaat maar binnen de grenzen
van kruimelregeling blijft. Hoe dat dan zit bij
toepassing van artikel 20 lid 1 onder a sub 1º, kan
nog niet zo gemakkelijk worden gezegd.
Het voorgaande laat onverlet dat het verlenen
van een artikel 19 lid 3-vrijstelling bij een woongebouw
niet tot één bouwwerk behoeft te worden beperkt.
Dat dit wel zou moeten, kan niet uit de tekst
van de regeling worden afgeleid en volgt ook niet uit
de nota van toelichting. Een artikel 19 lid 3-vrijstelling
voor bijvoorbeeld een tuinhuisje én een vrijstelling
voor een garage bij hetzelfde woongebouw is
dus mogelijk. 11
De gebruiksvrijstelling
Zoals gezegd, kunnen burgemeester en wethouders
ook vrijstelling verlenen voor een wijziging in het
gebruik van opstallen in de bebouwde kom, mits
het aantal woningen gelijk blijft en het gebruik niet
meer omvat dan een bruto-vloeroppervlak van
1500 m 2 . De reikwijdte van deze bevoegdheid is
beperkter dan men zou kunnen denken. Volgens de
Afdeling bestuursrechtspraak wordt met deze gebruiksvrijstelling
niet de gehele bestemmingsregeling
terzijde gesteld, maar slechts de toepasselijke
gebruiksvoorschriften. Dat wil zeggen dat de gebruiksvrijstellingsbevoegdheid
niet mag worden
aangewend voor het verlenen van een bouwvergunning
voor het oprichten van bebouwing waarvan het
gebruik in strijd is met het bestemmingsplan. Artikel
20 lid 1 onder e Bro 1985 heeft uitsluitend betrekking
op wijzigingen in het gebruik van opstallen.
Een gebruiksvrijstelling brengt niet met zich dat een
bouwplan niet meer aan de geldende bestemming
behoeft te worden getoetst. Nijmeijer heeft terecht
opgemerkt dat het onlogisch is dat de bouwaanvraag
na verlening van de gebruiksvrijstelling toch
aan de vigerende bestemming moet worden getoetst,
gelet op het bepaalde in artikel 44 lid 1 sub
c Ww. Op dit punt kan inmiddels echter van vaste
jurisprudentie worden gesproken. 12
De mogelijkheid van een beperkt gebruik van de
vrijstellingsbevoegdheid
Evident is, dat het toepassingsbereik van artikel 19
lid 3 WRO in samenhang met artikel 20 Bro 1985
zeer ruim is. Dat staat er evenwel niet aan in de
weg dat burgemeester en wethouders deze discretionaire
bevoegdheid terughoudend kunnen toepassen.
Zo hadden burgemeester en wethouders van
Zaltbommel in hun beleidsregels bepaald dat artikel
19 lid 3 WRO in beschermde stads- en dorpsgezichten
slechts werd toegepast in gevallen waarin
voorheen op basis van artikel 18a WRO vrijstelling
kon worden verleend (derhalve in gevallen van geringe
planologische betekenis). Dit werd door de Afdeling
aanvaard. Ik zie geen reden waarom een dergelijk
restrictief beleid beperkt zou moeten blijven
tot beschermde stads- en dorpsgezichten.
De gemeenteraad heeft praktisch geen mogelijkheden
om burgemeester en wethouders tot een
terughoudende toepassing te dwingen. Ook hij kan
de reikwijdte van de vrijstellingsbevoegdheid uiteraard
niet beperken en hij kan de toepassing
ervan evenmin categorisch uitsluiten. (Dit geldt natuurlijk
ook voor burgemeester en wethouders zelf.)
9. Zie (onder meer) ABRS 24 december 2002, AB 2003, 414 (Den
Haag), m.nt. ARN onder ABRS 31 juli 2002, AB 2003, 415, Gst.
7174, nr. 6, m.nt. JT. (Venlo).
10. Zie Stb. 1999, 447, p. 10.
11. Zie onder meer ABRS 11 september 2002, Gst. 7174, nr. 8
(Brunssum).
12. Zie ABRS 20 november 2002, Gst. 2003, 156, m.nt. JT
(Lemsterland), ABRS 23 april 2003, Gst. 2003, 185, m.nt. JT
(Den Haag) en ABRS 22 oktober 2003, AB 2003, 431, m.nt. TN
(Stein).
StAB 1 / 2004

Artikel
13
Daarbij komt, dat de gemeenteraad sinds de inwerkingtreding
van de Wet dualisering gemeentebestuur
de bevoegdheid ontbeert om met betrekking
tot artikel 19 lid 3 WRO beleidsregels te stellen.
Die bevoegdheid komt alleen nog maar toe aan het
college. Een en ander neemt niet weg dat de raad,
bijvoorbeeld in het bestemmingsplan, wel uitspraken
kan doen over de wijze waarop de vrijstellingsbevoegdheid
zijns inziens zou moeten worden toegepast.
Burgemeester en wethouders zullen
hiermee bij hun beslissing rekening moeten houden.
Meer in algemene zin zullen zij bij hun beslissing
ook het ruimtelijk beleid zoals de raad dat voor
ogen heeft of heeft vastgesteld, in hun overwegingen
moeten betrekken. 13 Dat de juridische binding
van een en ander niet ver(der) strekt, moge echter
duidelijk zijn.
Slot
De reikwijdte van de vrijstellingsbevoegdheid van
artikel 19 lid 3 WRO is ruimer gebleken dan wel
werd verwacht. Zij is wellicht ook ruimer dan bedoeld.
Zij lijkt mij in ieder geval ruimer dan wenselijk
is, waarbij het vooral gaat om de mogelijkheid
om vrijstelling te verlenen voor een uitbreiding van
of een bijgebouw bij een woongebouw binnen de
bebouwde kom. Vooral op dit punt verdient het
mijns inziens aanbeveling om de tekst van artikel
20 Bro aan te passen. Een argument daarvoor
vloeit wat mij betreft ook voort uit de dualisering
van het gemeentebestuur, als gevolg waarvan burgemeester
en wethouders een ruime mogelijkheid
hebben om een eigen koers te varen. De gedachte
van de WRO-wetgever was en is dat het primaat bij
de vorming van het ruimtelijk beleid bij de gemeenteraad
dient te berusten. Het gaat dan niet aan om
burgemeester en wethouders de ruimte te geven dat
beleid te doorkruisen. Misschien dat de Afdeling op
dit punt nog enig soelaas kan bieden, bijvoorbeeld
door strenge eisen te stellen aan de motivering van
een kruimelvrijstelling waarmee wordt afgeweken
van het ruimtelijk beleid van de raad.
Jan Robbe
13. Zie ABRS 20 november 2002, Gst. 2003, 157, m.nt. JT (Rijnsburg)
en ABRS 11 december 2002, Gst. 2003, 158 (Castricum).
StAB 1 / 2004

14
Milieu
Milieu
04-01
ABRS 22 oktober 2003, nr. 200100141/1 (Minister
VROM)
Casus
Bezwaar tegen voornemen om afvalstoffen uit te
voeren naar Frankrijk waar ze worden ingezet als
brandstof en als grondstof. Appellante en verweerder
verschillen van mening over de vraag of sprake
is van verwijdering dan wel nuttige toepassing van
afvalstoffen. Appellante meent dat de handelingen
met de afvalstoffen vallen onder R1, ‘hoofdgebruik
als brandstof of andere wijze van energieopwekking’
en R5, ‘recycling/terugwinning van andere
organische stoffen’ van bijlage II.B van EG-richtlijn
75/442 (kaderrichtlijn afvalstoffen). Verweerder
stelt onder meer dat de afvalstoffen niet voldoen
aan de minimaal vereiste calorische waarde voor
nuttige toepassing.
Rechtsvraag
Is sprake van verwijdering dan wel nuttige toepassing
en in hoeverre is de calorische waarde van de
afvalstoffen daarbij van belang?
Uitspraak
Nadat de Afdeling heeft vastgesteld dat het bezwaar
van verweerder op een onjuiste rechtsgrondslag
is gebaseerd (zie ook Nieuwsbrief 03-82)
waardoor het besluit voor vernietiging in aanmerking
komt, gaat zij na of de rechtsgevolgen in stand
kunnen blijven.
Met verwijzing naar uitspraken van het Hof van
Justitie EG oordeelt de Afdeling dat indien een verwerkingsproces
van afvalstoffen uit meerdere
fasen bestaat, alleen rekening dient te worden gehouden
met de eerste handeling die de afvalstoffen
(i.c. kalkslib) na hun overbrenging ondergaan. De
eerste handeling die het kalkslib na overbrenging
ondergaat, is in dit geval de inzet als brandstof
voor cementovens. Van nuttige toepassing is sprake
indien afvalstoffen in de plaats komen van andere
materialen die anders voor deze functie hadden
moeten worden gebruikt, waardoor de
natuurlijke hulpbronnen worden beschermd. Om te
kunnen spreken van ‘hoofdgebruik als brandstof of
een andere wijze van energieopwekking’ in de zin
van de kaderrichtlijn afvalstoffen (en mitsdien van
nuttige toepassing) dient de behandeling van afvalstoffen
aan een aantal voorwaarden te voldoen.
Deze voorwaarden komen er op neer dat het merendeel
van de afvalstoffen moet worden verbrand
bij de handeling en het merendeel van de vrijgekomen
energie moet worden teruggewonnen en hergebruikt
(merendeel-criterium). De calorische
waarde van afvalstoffen is daarbij niet relevant.
Omdat in het onderhavige geval slechts 35 % van
de afvalstroom wordt verbrand, is met betrekking
tot de eerste handeling geen sprake van ‘hoofdgebruik
als brandstof of andere wijze van energieopwekking’
in de zin van de kaderrichtlijn afvalstoffen.
Omdat geen sprake is van nuttige toepassing
blijven de rechtsgevolgen van het besluit in stand.
Verordening 259/93/EG (EVOA), artikel 4, derde
lid onder b
EG-richtlijn 75/442 (kaderrichtlijn afvalstoffen),
handeling R1 van bijlage II.B
Algemene wet bestuursrecht, artikel 8:72, derde
lid
Bij besluit van 22 februari 2000 heeft de Minister
van VROM (verweerder) krachtens artikel 4, derde
lid, onder b, van de Verordening 259/93/EEG van 1
februari 1993 betreffende toezicht en controle op
de overbrenging van afvalstoffen binnen, naar en uit
de Europese Gemeenschap (hierna: EVOA) bezwaar
gemaakt tegen het voornemen van appellante om
10.000.000 kilogram steekvast kalkslib uit te voeren
naar Frankrijk. Bij besluit van 28 november
2000 heeft verweerder het hiertegen gemaakte bezwaar
ongegrond verklaard.
Overwegingen
Appellante heeft kennisgeving gedaan voornemens
te zijn van 17 januari 2000 tot en met 16 januari
2001 10.000.000 kilogram steekvast kalkslib over
te brengen naar Lafarge Ciments te Le Havre in
Frankrijk. De overbrenging heeft tot doel dat het
kalkslib bij Lafarge Ciments wordt ingezet als
brandstof voor cementovens en als grondstof ten
behoeve van de fabricage van klinker (een grondstof
voor cement), afhankelijk van de samenstelling van
de afvalstroom in wisselende verhouding.
StAB 1 / 2004

Milieu
15
Verweerder heeft bij besluit van 22 februari 2000,
krachtens artikel 4, derde lid, onder b, van de
EVOA, gelezen in samenhang met het bepaalde in
het Tienjarenprogramma Afval 1995-2005 en de
Eerste en Tweede Wijziging Tienjarenprogramma
Afval 1995-2005 van respectievelijk februari 1997
en april 1999 (hierna: het TJP.A-95) bezwaar gemaakt
tegen de voorgenomen overbrenging van het
kalkslib naar Frankrijk.
Appellante bestrijdt dat verweerder bezwaar
mocht maken tegen de overbrenging. Daartoe voert
zij aan dat verweerder zich ten onrechte op het
standpunt heeft gesteld dat de afvalstoffen worden
overgebracht met de bestemming verwijdering. Volgens
appellante dient de handeling met betrekking
tot het kalkslib gekwalificeerd te worden als een
handeling van nuttige toepassing en wel R1, hoofdgebruik
als brandstof of andere wijze van energieopwekking,
R5, recycling/terugwinning van andere
anorganische stoffen, als bedoeld in bijlage II B van
de Richtlijn 75/442/EEG van 15 juli 1975 betreffende
afvalstoffen (hierna: de kaderrichtlijn). In dit
verband voert appellante aan dat de inzet van het
kalkslib bij Lafarge Ciments leidt tot een volledige
benutting van de ingezette afvalstoffen. Daarbij
wijst appellante op het feit dat de afvalstoffen als
brandstof én als grondstof worden ingezet, waarbij
primaire brand- en grondstoffen worden vervangen.
Tezamen bezien is volgens appellante sprake van
100% nuttige toepassing. Verweerder heeft volgens
haar ten onrechte niet het rendement van het verwerkingsproces
als geheel bij zijn besluit betrokken.
Subsidiair betoogt appellante dat ook wanneer alleen
naar de inzet als brandstof wordt gekeken,
sprake is van een handeling van nuttige toepassing.
Appellante betwist dat de door verweerder gehanteerde
criteria van calorische waarde en materiaalhergebruik
van belang zijn bij het bepalen of
sprake is van een handeling van nuttige toepassing
of verwijdering. Volgens haar zijn deze criteria in
strijd met het verbod van willekeur. Indien sprake
zou zijn van verwijdering, is volgens appellante de
toepassing bij Lafarge Ciments hoogwaardiger dan
verwerking in Nederland.
Verweerder is van mening dat het desbetreffende
verwerkingsproces gekwalificeerd dient te worden
als een verwijderingshandeling. Gelet op het
bepaalde in bijlage II B van de kaderrichtlijn is volgens
verweerder een gecombineerde beoordeling,
zoals door appellante voorgestaan, niet mogelijk.
De inzet als brandstof kan volgens verweerder niet
worden gekwalificeerd als een handeling R1, hoofdgebruik
als brandstof of een andere wijze van energieopwekking,
van bijlage II B van de kaderrichtlijn.
Verweerder heeft gesteld dat het onderscheid
tussen de handeling van nuttige toepassing R1,
hoofdgebruik als brandstof of een andere wijze van
energieopwekking, van bijlage II B en de verwijderingshandeling
D10, verbranding op het land, van
bijlage II A van de kaderrichtlijn onduidelijk is en
dat voorkomen dient te worden dat onder de noemer
van nuttige toepassing afvalstromen worden
overgebracht die in feite worden verwijderd. Als criterium
voor de beoordeling of sprake is van nuttige
toepassing met als hoofdgebruik brandstof is in het
bestreden besluit door verweerder uitgegaan van de
calorische waarde van de afvalstof. Verweerder, die
zich hierbij baseert op het TJP.A-95, stelt zich op
het standpunt dat de onderhavige afvalstoffen niet
voldoen aan de minimaal vereiste calorische
waarde voor nuttige toepassing. In zijn nadere memorie
en ter zitting heeft verweerder zich op het
standpunt gesteld dat sprake is van verwijdering,
omdat vaststaat dat het merendeel van de afvalstoffen
niet wordt verbrand nu de onderhavige afvalstoffen
ongeveer 35% organisch materiaal bevatten.
Van hoofdgebruik als brandstof is derhalve geen
sprake, aldus verweerder.
Evenmin bestaat er volgens verweerder aanleiding
om de handeling uit een oogpunt van materiaalhergebruik
aan te merken als nuttige toepassing
nu slechts een laag percentage aan materiaal uit de
afvalstoffen kan worden hergebruikt en de onderhavige
afvalstoffen derhalve niet kunnen zorgen voor
een afdoende vervanging van primaire grondstoffen.
Nu er voldoende verbrandingscapaciteit in
Nederland is voor definitief te verwijderen afvalstromen
heeft verweerder bezwaar gemaakt tegen de
overbrenging van de afvalstoffen.
Het Hof heeft in zijn beschikking van 27 februari
2003 in de gevoegde zaken C-307/00 tot en met
C-311/00 voor recht verklaard dat uit het bij de
EVOA ingevoerde stelsel voortvloeit, dat de bevoegde
autoriteit van de lidstaat van verzending, indien
zij van mening is dat in de kennisgeving het doel
van overbrenging van afvalstoffen ten onrechte als
een nuttige toepassing is aangemerkt, haar bezwaar
tegen de overbrenging moet baseren op deze on-
StAB 1 / 2004

16 Milieu
juiste indeling, zonder te verwijzen naar één van de
bijzondere bepalingen van de Verordening, zoals
met name artikel 4, derde lid, onder b, waarin de
bezwaren zijn omschreven die de lidstaten kunnen
maken tegen de overbrenging van voor verwijdering
bestemde afvalstoffen.
De Afdeling stelt vast dat appellante kennisgeving
heeft gedaan voor de overbrenging naar Frankrijk
van de onderhavige afvalstoffen bestemd voor nuttige
toepassing. Gelet hierop is het bezwaar van verweerder,
nu dit is gebaseerd op artikel 4, derde lid,
onder b, van de EVOA en bezien in het licht van de
beschikking van het Hof van 27 februari 2003, in
strijd met het stelsel van de EVOA. Het beroep treft
in zoverre doel. Het bestreden besluit dient te worden
vernietigd.
De Afdeling overweegt evenwel dat indien geoordeeld
zou moeten worden dat sprake is van verwijdering
van het steekvaste kalkslib in Frankrijk in
plaats van nuttige toepassing, de kennisgeving een
onjuiste kwalificatie van de bestemming van de afvalstoffen
vermeldt en verweerder bezwaar moet
maken wegens deze onjuiste opgaaf. In dat geval
kunnen de rechtsgevolgen van het bestreden besluit
in stand blijven. Gelet hierop ziet de Afdeling aanleiding
hiernaar onderzoek te doen.
Het Hof heeft in zijn arrest van 3 april 2003 in
de zaak C-116/01 voor recht verklaard dat in het
geval een verwerkingsproces van afvalstoffen uit
meerdere fasen bestaat, voor de toepassing van de
EVOA, de kwalificatie als verwijderingshandeling of
als nuttige toepassing in de zin van de kaderrichtlijn
moet geschieden door alleen rekening te houden
met de eerste handeling die de afvalstoffen na hun
overbrenging moeten ondergaan.
Blijkens de stukken en het verhandelde ter zitting
is in het onderhavige geval sprake van een verwerkingsproces
dat valt te onderscheiden in meerdere
handelingen. Het slib wordt, naast primaire
brandstoffen, bij de vlamzijde in het proces ingebracht,
waarbij de organische fractie van het slib
als brandstof wordt verbrand. Het as van de verbrande
organische fractie en de anorganische fractie
– die niet verbrand – van het slib worden vervolgens
toegepast als grondstof in het productieproces
van klinker.
Bezien in het licht van het arrest van het Hof
van 3 april 2003 dient voor de kwalificatie als verwijderingshandeling
of handeling van nuttige toepassing
alleen rekening te worden gehouden met de
eerste handeling die het kalkslib na overbrenging
ondergaat, in dit geval de inzet als brandstof voor
cementovens.
Het Hof heeft in zijn arrest van 27 februari
2002 in de zaak C-6/00 (Jur. EG, p. I-1961) voor
recht verklaard dat een nuttige toepassing van afvalstoffen
in wezen wordt gekenmerkt door het feit
dat het belangrijkste doel ervan inhoudt, dat de afvalstoffen
een nuttige functie kunnen vervullen
doordat zij in de plaats komen van andere materialen
die anders voor deze functie hadden moeten
worden gebruikt, waardoor de natuurlijke hulpbronnen
worden beschermd.
Het Hof heeft in zijn arrest van 13 februari
2003 in de zaak C-228/00 onder meer voor recht
verklaard dat om te kunnen spreken van hoofdgebruik
als brandstof of een andere wijze van energieopwekking
in de zin van R1 van bijlage II B van de
kaderrichtlijn het noodzakelijk en voldoende is dat
de behandeling van de afvalstoffen aan de volgende
voorwaarden voldoet. In de eerste plaats moet de
betrokken handeling voornamelijk tot doel hebben,
het gebruik van afvalstoffen als wijze van energieopwekking
mogelijk te maken. In de tweede plaats
moeten de omstandigheden waaronder deze handeling
moet worden verricht, de conclusie wettigen
dat er daadwerkelijk sprake is van een wijze van
energieopwekking. Blijkens de overwegingen van
het Hof veronderstelt dit enerzijds dat er bij de verbranding
van de afvalstoffen meer energie wordt opgewekt
en teruggewonnen dan bij het verbrandingsproces
wordt verbruikt, en anderzijds dat een deel
van het surplus aan energie die bij de verbranding
vrijkomt, daadwerkelijk wordt gebruikt, hetzij onmiddellijk,
in de vorm van warmte die door verbranding
wordt geproduceerd, hetzij na omzetting, in de
vorm van electriciteit. Ten slotte moeten de afvalstoffen
hoofdzakelijk worden gebruikt als brandstof
of een andere wijze van energieopwekking. Blijkens
de overwegingen van het Hof betekent dit dat het
merendeel van de afvalstoffen moet worden verbrand
bij de handeling en dat het merendeel van de
vrijgekomen energie moet worden teruggewonnen
en gebruikt.
Voorts heeft het Hof in zijn arrest van 13 februari
2003 voor recht verklaard, hetgeen het Hof heeft
bevestigd in zijn arrest van 3 april 2003, dat de ca-
StAB 1 / 2004

Milieu
17
lorische waarde van afvalstoffen niet relevant is
voor de beantwoording van de vraag of een gebruik
van afvalstoffen als brandstof valt onder nuttige toepassing
als bedoeld in R1 van bijlage II B van de
kaderrichtlijn.
Blijkens de stukken en het verhandelde ter zitting
wordt uitsluitend het organische deel van de afvalstroom
verbrand. Niet in geschil is dat de organische
fractie in het onderhavige geval ongeveer 35%
bedraagt. Derhalve wordt maximaal 35% van de afvalstroom
verbrand. Bezien in het licht van het arrest
van het Hof van 13 februari 2003 kan in dit
geval daarom niet worden volgehouden dat met betrekking
tot de eerste handeling sprake is van
hoofdgebruik als brandstof of een andere wijze van
energieopwekking in de zin van R1 van bijlage II B
van de kaderrichtlijn.
In het licht van hetgeen het Hof in zijn beschikking
van 27 februari 2003 voor recht heeft verklaard
moet worden geconcludeerd dat onder deze
omstandigheden tegen de overbrenging bezwaar
moet worden gemaakt wegens een onjuiste opgaaf.
De Afdeling ziet in het vorenstaande aanleiding om
met toepassing van artikel 8:72, derde lid, van de
Algemene wet bestuursrecht de rechtsgevolgen van
het vernietigde besluit in stand te laten.
Het beroep is gegrond. Het bestreden besluit
dient te worden vernietigd. De Afdeling zal evenwel
bepalen dat de rechtsgevolgen van het bestreden
besluit geheel in stand blijven.
Annotatie
Bij uitspraak van 29 oktober 2003, nr. 200105046/
2 heeft de Afdeling in een soortgelijk geval geoordeeld
over de uitvoer van shreddermetalen en
shredderafval naar België met als oogmerk om uit
deze afvalstoffen de metalen (15-20%) terug te
winnen en van de overige afvalstoffen een deel nuttig
toe te passen door ze te gebruiken als brandstof
of in te zetten in de betonindustrie. Deze handelingen
vallen onder R4, ‘Recycling/terugwinning van
metalen en metaalverbindingen’ van bijlage II.B van
de kaderrichtlijn afvalstoffen. Verweerder meent dat
de verwerkingswijze niet als nuttige toepassing kan
worden aangemerkt, omdat daarvan eerst sprake is
indien het gehalte aan terug te winnen metalen gelijk
is aan of meer is dan 50%. Verweerder heeft
conform de uitspraak van het Hof van Justitie EG de
eerste handeling beoordeeld die de betrokken afvalstoffen
na hun overbrenging ondergaan. Dit is de
sortering van afvalstoffen waarbij slechts een fractie
van 15-20% aan metalen wordt teruggewonnen. De
Afdeling overweegt dat het ‘merendeel-criterium’
(zie hierboven) zoals het Hof dat hanteert bij de uitleg
van het woord ‘hoofdgebruik’ van categorie R1
van bijlage II.B van de kaderrichtlijn, niet automatisch
toepassing vindt in alle gevallen waarin moet
worden beoordeeld of sprake is van verwijdering
dan wel nuttige toepassing van afvalstoffen. Mede
omdat het woord ‘hoofdgebruik’ niet voorkomt in
categorie R4 heeft verweerder het criterium dat
meer dan 50% metalen of andere afvalstoffen moet
worden teruggewonnen, ten onrechte gehanteerd.
Voorts is de waarde van de terug te winnen metalen
evenmin relevant bij de vraag of sprake is van nuttige
toepassing of verwijdering. Volgt vernietiging van
het besluit zonder dat de rechtsgevolgen in stand
blijven.
Aanleiding voor deze reeks van uitspraken zijn de
prejudiciële vragen die in augustus 2000 en maart
2001 door de Afdeling bestuursrechtspraak aan het
Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen
zijn voorgelegd in het kader van geschillen op grond
van Verordening 259/93/EG [toezicht en controle
op de overbrenging van afvalstoffen binnen, naar en
uit de Europese Gemeenschap (EVOA)]. Aan het
Hof is gevraagd om uitspraak te doen over vragen
betreffende verwijdering dan wel nuttige toepassing
van afvalstoffen in de zin van EG-richtlijn
75/442 (hierna: de kaderrichtlijn afvalstoffen). Het
Hof heeft deze vragen bij uitspraken van 27 februari
2003 en 3 april 2003 beantwoord en de Afdeling
heeft de beantwoording bij haar uitspraken betrokken
(zie o.a. Nieuwsbrief 03-82, 03-88, 04-01 en
zaaknummer 200105046/2). Aan deze uitspraken
zijn de volgende beoordelingscriteria te ontlenen:
– Een behandeling van afvalstoffen kan niet gelijktijdig
worden aangemerkt als verwijdering en als
nuttige toepassing in de zin van de kaderrichtlijn.
StAB 1 / 2004

18 Milieu
– Bij het maken van dit onderscheid moet van
geval tot geval worden nagegaan of het belangrijkste
doel van de betrokken (be)handeling is
dat afvalstoffen een nuttige functie kunnen vervullen.
– Afvalstoffen kunnen een nuttige functie vervullen
doordat zij worden gebruikt in plaats van andere
materialen zoals primaire grondstoffen,
waardoor natuurlijke hulpbronnen worden beschermd.
– Handelingen van nuttige toepassing door ‘recycling
of terugwinning’ van stoffen als bedoeld in
de kaderrichtlijn kunnen ook het ‘hergebruik’
van deze stoffen omvatten; deze handelingen
impliceren niet noodzakelijkerwijs dat de betrokken
stoffen een bewerking ondergaan, meermalig
kunnen worden gebruikt of later terugneembaar
zijn.
– In het geval een verwerkingsproces van afvalstoffen
uit meerdere afzonderlijke fases bestaat,
moet de kwalificatie verwijdering dan wel nuttige
toepassing geschieden door alleen rekening
te houden met de eerste handeling die de afvalstoffen
na hun overbrenging moeten ondergaan.
– Indien die eerste handeling het gebruik van afvalstoffen
als brandstof betreft, moet sprake zijn
van ‘hoofdgebruik als brandstof of andere wijze
van energieopwekking’ in de zin van categorie
R1 van bijlage IIB (deze bijlage geeft een opsomming
van handelingen van nuttige toepassing)
van de kaderrichtlijn.
– Dit ‘hoofdgebruik’ impliceert dat het merendeel
van de afvalstoffen moet worden verbrand en
het merendeel van de vrijgekomen energie moet
worden teruggewonnen en gebruikt (zogeheten
‘merendeel-criterium’ ontleend aan uitspraak
Hof van 13 februari 2003); daarbij is de calorische
waarde van de als brandstof te gebruiken
afvalstoffen geen relevant criterium.
– Het ‘merendeel-criterium’ is evenwel niet automatisch
van toepassing in alle gevallen waarin
moet worden beoordeeld of sprake is van verwijdering
dan wel nuttige toepassing, bijvoorbeeld
niet bij categorie R4 van bijlage II.B ‘Recycling/
terugwinning van metalen en metaalverbindingen’.
Hans-Paul Nijhoff
04-02
ABRS 22 oktober 2003, nr. 200302840/1 (Duiven)
Casus
Oprichtingsvergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een fokzeugenhouderij. Appellante, eigenaar
van een naburig pluimveebedrijf, is beducht
voor besmettingsgevaar voor de in haar bedrijf
aanwezige grootmoederdieren. Verweerder meent
dat het risico voor besmetting zijn oorsprong vindt
in een bijzondere gevoeligheid.
Rechtsvraag
In hoeverre dient bij de beoordeling van een vergunningsaanvraag
rekening te worden gehouden
met besmettingsgevaar?
Uitspraak
Voorop staat dat besmettingsgevaar in hoofdzaak
regeling vindt in de regelgeving betreffende de dierengezondheid.
Daarnaast is het weliswaar een aspect
dat in beginsel bij de beoordeling van de aanvraag
voor een milieuvergunning moet worden
betrokken, maar voorzover geen sprake is van een
bijzondere gevoeligheid die voortvloeit uit de eigen
aard en bedrijfsvoering van het betrokken bedrijf.
In dit geval is aannemelijk geworden dat de besmettingsrisico’s
voortvloeien uit de bijzondere gevoeligheid
van het bedrijf van appellante.
Wet milieubeheer, artikelen 8.10 en 8.11
Bij besluit van 25 maart 2003, heeft het college
van burgemeester en wethouders van Duiven (verweerder)
krachtens de Wet milieubeheer een vergunning
verleend voor het oprichten en in werking
hebben van een fokzeugenhouderij en akkerbouwbedrijf.
StAB 1 / 2004

Milieu
19
Overwegingen
Appellante vreest besmettingsgevaar voor de in
haar pluimveebedrijf aanwezige grootmoederdieren
door het in werking zijn van de inrichting zoals vergund
bij het bestreden besluit. Zij voert in dit kader
aan dat de afstand tussen de stallen voor de in haar
bedrijf aanwezige grootmoederdieren en andere bedrijven
met pluimvee of varkens ten minste 500
meter dient te bedragen. Tevens stelt zij dat via de
spoelplaats voor bedrijfs- en vrachtwagens voor
haar grootmoederdieren bedreigende ziektekiemen
kunnen worden overgebracht, omdat de plaats niet
is overdekt en omdat het spoelwater direct in de
mestkelders wordt geloosd. Indien de inrichting in
werking is overeenkomstig de bij het bestreden besluit
verleende vergunning, is het niet meer mogelijk
grootmoederdieren te houden in haar bedrijf,
aldus appellante.
Verweerder is er bij de beoordeling van de aan
het bestreden besluit ten grondslag liggende aanvraag
vanuit gegaan dat het door appellante gevreesde
besmettingsrisico voor de in haar inrichting
aanwezige grootmoederdieren zijn oorsprong vindt
in een bijzondere gevoeligheid.
De Afdeling stelt voorop dat besmettingsgevaar
in hoofdzaak regeling vindt in de regelgeving betreffende
de dierengezondheid. Daarnaast is het weliswaar
een aspect dat in beginsel bij de bescherming
van het belang van het milieu moet worden betrokken,
doch slechts voorzover geen sprake is van bijzondere
gevoeligheid die voortvloeit uit de eigen
aard en bedrijfsvoering van het betrokken bedrijf.
Met besmettingsrisico’s die worden veroorzaakt
door bijzondere gevoeligheid kan bij de beoordeling
of sprake is van onaanvaardbare nadelige gevolgen
voor het milieu geen rekening worden gehouden.
Uit hetgeen appellante heeft aangevoerd en uit
hetgeen overigens ter zitting naar voren is gekomen,
is aannemelijk geworden dat de door haar genoemde
besmettingsrisico’s voor de in haar inrichting
aanwezige grootmoederdieren voortvloeien uit de
bijzondere gevoeligheid van haar bedrijf. Dat, zoals
appellante stelt, de afnemer van appellante na de
realisatie van de inrichting zoals vergund bij het bestreden
besluit het contract met appellante zal verbreken
omdat de afstand tussen beide inrichtingen
minder dan 500 meter zal bedragen, maakt dit niet
anders. Bovendien heeft verweerder ter zitting onweersproken
gesteld dat diverse afnemers van
grootmoederdieren een dergelijke afstandseis niet
stellen.
De Afdeling concludeert dat verweerder zich op
goede gronden op het standpunt heeft gesteld dat
met de bijzondere gevoeligheid van de in de inrichting
van appellante aanwezige grootmoederdieren
geen rekening behoeft te worden gehouden.
Voorzover appellante vreest dat de aan de vergunning
verbonden voorschriften betreffende de
spoelplaats niet worden nageleefd, merkt de Afdeling
op dat deze beroepsgrond geen betrekking
heeft op de rechtmatigheid van de ter beoordeling
staande vergunning en om die reden niet kan slagen.
De Algemene wet bestuursrecht voorziet overigens
in de mogelijkheid tot het treffen van maatregelen
die strekken tot het afdwingen van de
naleving van de voorschriften die aan de vergunning
zijn verbonden.
Het beroep is ongegrond.
04-03
Vz. ABRS 23 oktober 2003, nr. 200305773/1
(Uden)
Casus
Afwijzing verzoek om handhavend op te treden
tegen het voornemen een aanvang te maken met
bouwwerkzaamheden ten behoeve van het oprichten
van een champignonkwekerij. Het standpunt
van verweerder is dat het bouwen van de champignonkwekerij
geen oprichten van een inrichting is
als bedoeld in artikel 8.1, eerste lid, aanhef en
onder a van de Wet milieubeheer. Mitsdien kunnen
de bouwactiviteiten aanvangen zonder dat daarvoor
een milieuvergunning is vereist.
Rechtsvraag
Is het bouwen aan te merken als het oprichten van
een inrichting in de zin van de wet milieubeheer
(Wm)?
Uitspraak
De voorzitter overweegt dat de bouwwerkzaamheden
tot doel hebben een champignonkwekerij op te
StAB 1 / 2004

20 Milieu
richten. Tussen de bouwwerkzaamheden en het
telen van champignons als activiteit die de inrichting
vergunningplichtig maakt, bestaat een nauwe
samenhang. Gelet hierop is het bouwen in beginsel
vergunningplichtig op grond van artikel 8.1 Wm.
Wet milieubeheer, artikel 8.1
Bij besluit van 1 augustus 2003 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Uden (verweerder)
afwijzend beslist op een door verzoeker ingediend
verzoek om handhavend op te treden tegen
het voornemen van [initiatiefnemer] om een aanvang
te maken met bouwwerkzaamheden ten behoeve
van het oprichten van een champignonkwekerij.
Overwegingen
De ter zitting naar voren gebrachte stelling van verweerder
en [initiatiefnemer] die er op neerkomt dat
de brief van verzoeker van 3 juli 2003 niet kan worden
aangemerkt als een verzoek om handhaving als
bedoeld in artikel 18.14, eerste lid, van de Wet milieubeheer,
faalt. De Voorzitter stelt vast dat verzoeker
bij brief van 3 juli 2003 verweerder er op heeft
gewezen dat [initiatiefnemer] niet gerechtigd is
– ondanks dat hij beschikt over een bouwvergunning
– reeds te gaan bouwen, omdat hij niet beschikt
over een vergunning krachtens de Wet milieubeheer.
Verder heeft verzoeker in deze brief
verweerder verzocht zodra [initiatiefnemer] met de
bouwwerkzaamheden aanvangt, hem een bouwstop
op te leggen. Hierbij heeft verzoeker zich op het
standpunt gesteld dat het bouwen van de champignonkwekerij
moet worden aangemerkt als het oprichten
van een inrichting in de zin van de Wet milieubeheer.
Dit standpunt heeft hij bij schrijven van
11 juli 2003 nader onderbouwd. De Voorzitter
neemt voorts in aanmerking dat verweerder in het
schrijven van 1 augustus 2003 in feite een standpunt
omtrent dit verzoek om handhaving heeft ingenomen.
Op grond van het voorgaande is de Voorzitter
van oordeel dat de brief van verweerder van 1
augustus 2003, moet worden aangemerkt als een
afwijzing van het verzoek om – preventieve – bestuurlijke
handhavingsmaatregelen te treffen inzake
het zonder vergunning krachtens de Wet milieubeheer
bouwen van een inrichting.
Blijkens het bestreden besluit staat verweerder
op het standpunt dat hij niet bevoegd is bestuurlijke
handhavingsmaatregelen te treffen. Hij stelt dat het
bouwen van de champignonkwekerij geen oprichten
van een inrichting is als bedoeld in artikel 8.1, eerste
lid, aanhef en onder a, van de Wet milieubeheer
en [initiatiefnemer] derhalve zonder milieuvergunning
de bouwactiviteiten ten behoeve van het oprichten
van de champignonkwekerij kan aanvangen.
Verzoeker kan zich niet verenigen met het door
verweerder ingenomen standpunt. Hij betoogt dat
sprake is van het oprichten van een inrichting en
verweerder derhalve bevoegd is bestuurlijke handhavingsmaatregelen
te treffen.
De Voorzitter overweegt als volgt. Bij besluit van
14 december 1995 heeft verweerder aan de rechtsvoorganger
van [initiatiefnemer] een bouwvergunning
verleend voor het bouwen van een champignonkwekerij.
Deze bouwvergunning is onherroepelijk.
De bij besluit van 29 november 1995 verleende
vergunning krachtens de Wet milieubeheer voor
het oprichten en in werking hebben van een champignonkwekerij,
is inmiddels vervallen. Op 1 september
2003 heeft [initiatiefnemer] bij verweerder
een nieuwe aanvraag om vergunning krachtens artikel
8.1, eerste lid, aanhef en onder a en c, van de
Wet milieubeheer ingediend voor het oprichten en
in werking hebben van een champignonkwekerij.
De Voorzitter stelt vast dat de vorengenoemde
activiteiten vergunningplichtig zijn ingevolge de Wet
milieubeheer. Uit de overgelegde stukken en het
verhandelde ter zitting blijkt dat de bouwwerkzaamheden
tot doel hebben een champignonkwekerij
met inpandige bedrijfswoning op te richten. Ter zitting
is komen vast te staan dat ten tijde van het
nemen van het bestreden besluit reeds een aanvang
was gemaakt met deze bouwactiviteiten. Tussen de
bouwactiviteiten en hetgeen de inrichting ingevolge
artikel 8.1, eerste lid, onder a en c, van de Wet milieubeheer
vergunningplichtig maakt, het telen van
champignons, bestaat naar het oordeel van de
Voorzitter een nauwe samenhang. Gelet hierop is
het bouwen van de champignonkwekerij met inpandige
bedrijfswoning in beginsel vergunningplichtig
ingevolge artikel 8.1, eerste lid, aanhef en onder a,
van de Wet milieubeheer. De Voorzitter is gelet hierop
van oordeel dat verweerder zich ten onrechte op
het standpunt heeft gesteld dat geen sprake is van
een overtreding van artikel 8.1, eerste lid, aanhef
en onder a, van de Wet milieubeheer.
Gezien het vorenstaande en gezien de omstan-
StAB 1 / 2004

Milieu
21
digheid dat verweerder tot op heden nog geen beslissing
op bezwaar heeft genomen, ziet de Voorzitter
aanleiding het verzoek om voorlopige voorziening
op de in het dictum omschreven wijze toe te
wijzen.
Volgt schorsing van het bestreden besluit van 1 augustus
2003.
04-04
ABRS 29 oktober 2003, nr. 200204787/1 (GS
Noord-Brabant)
Casus
Tijdelijke vergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een co-vergistingsinstallatie. Appellanten
betogen dat – nu de inrichting betrekking heeft op
een activiteit met een capaciteit van 100 ton per
dag of meer – de aanvraag ten onrechte in behandeling
is genomen, omdat voorafgaand aan het besluit
geen beoordeling heeft plaatsgevonden omtrent
de vraag of een milieueffectrapport (hierna:
mer) opgemaakt moet worden. Verweerder stelt
dat de in het Besluit-mer genoemde drempelwaarde
van 100 ton niet wordt overschreden.
Rechtsvraag
Is sprake van een mer-beoordelingsplicht?
Uitspraak
Bij de beantwoording van de vraag of sprake is van
een plicht tot milieueffectbeoordeling moet worden
uitgegaan van de capaciteit die met de installatie
maximaal kan worden gerealiseerd, uitgaande van
de technische mogelijkheden en beperkingen van
de installatie, zoals die uit de vergunningaanvraag
volgen. Volgens het deskundigenbericht van de
StAB is de maximaal realiseerbare capaciteit meer
dan 100 ton per dag. De Afdeling is er niet van
overtuigd dat verschillende beperkingen van technische
aard waarop ter zitting is gewezen en die
aan het realiseren van een capaciteit van meer dan
100 ton in de weg zouden staan, rechtstreeks
voortvloeien uit de vergunningaanvraag.
Wet milieubeheer, artikelen 7.4, 7.8b en 7.8d
Besluit milieu-effectrapportage 1994, onderdeel
D, categorie 18.2
Bij besluit van 16 juli 2002 heeft het college van
gedeputeerde staten van Noord-Brabant (verweerder)
krachtens de Wet milieubeheer aan vergunninghoudster
vergunning verleend voor een termijn
van vijf jaar voor het oprichten en in werking hebben
van een co-vergistingsinstallatie.
Overwegingen
De inrichting waarvoor bij het bestreden besluit vergunning
is verleend, betreft een co-vergistingsinstallatie
waarin biomassa, bestaande uit dierlijke
mest en bermgras, wordt vergist en ontleed in biogas,
een rulle fractie, mineralenconcentraten en afvalwater.
Met het verkregen biogas wordt in de
warmtekrachtkoppelingsinstallatie energie en
warmte opgewekt dat voor een deel intern wordt
benut en voor het overige wordt geleverd aan het
elektriciteitsnet. De inrichting is gelegen in een
open agrarisch landschap, nabij de rioolwaterzuiveringsinstallatie
Oijen.
Appellanten sub 3 betogen dat verweerder de
aanvraag ten onrechte in behandeling heeft genomen,
aangezien voorafgaand aan het bestreden besluit
geen beoordeling heeft plaatsgevonden omtrent
de vraag of een milieu-effectrapport (hierna:
mer) opgemaakt moet worden.
Verweerder stelt zich blijkens de overwegingen
van het bestreden besluit op het standpunt dat de
aanvraag betrekking heeft op een inrichting met een
capaciteit van 36.000 ton meststoffen en bermgras
per jaar, zodat volgens hem de in het Besluit mer
1994 genoemde drempelwaarde van 100 ton per
dag (=36.500 ton per jaar) niet wordt overschreden.
Ter zitting heeft verweerder gesteld dat de inrichting
is ontworpen op een capaciteit van 93 ton
per dag en dat de leidingen, pompen en andere installatieonderdelen
op die capaciteit zijn afgestemd.
De capaciteit van de installatie is technisch beperkt,
aldus verweerder, omdat bij een hoger aanbod
van biomassa niet meer biogas kan worden geproduceerd.
Het is verder volgens hem niet
rendabel om de capaciteit van de installatie te verhogen,
aangezien met de aangevraagde hoeveelheid
biomassa een optimum wordt bereikt in de balans
tussen de aanvoer van mest en bermgras, de ver-
StAB 1 / 2004

22 Milieu
blijftijd in de reactoren en de opbrengst aan biogas.
De Afdeling overweegt dat bij beantwoording
van de vraag of voor hetgeen is aangevraagd een
wettelijke plicht bestaat tot het maken van een milieueffectbeoordeling,
moet worden uitgegaan van
de capaciteit die met de installatie maximaal kan
worden gerealiseerd, uitgaande van de technische
mogelijkheden en beperkingen van de installatie,
zoals die uit de aanvraag volgen. Aan de door verweerder
genoemde omstandigheid dat rendementsoverwegingen
voor vergunninghoudster aanleiding
zullen zijn zich te beperken tot een bepaalde capaciteit,
komt daarom geen betekenis toe.
Volgens het deskundigenbericht bedraagt de capaciteit
die maximaal kan worden gerealiseerd met
de installaties die in de vergunningaanvraag zijn beschreven
meer dan 100 ton per dag. In het bestreden
besluit is niet gemotiveerd op grond van welke
in de aanvraag opgenomen technische mogelijkheden
en beperkingen moet worden geoordeeld dat de
capaciteit van de installatie minder bedraagt dan
100 ton per dag. Ter zitting is weliswaar gewezen
op verschillende beperkingen van technische aard
die in de weg zouden staan aan het realiseren van
een capaciteit van meer dan de hoeveelheid van 93
ton per dag, waarvoor vergunning is gevraagd, doch
de Afdeling is er, mede gelet op het deskundigenbericht,
niet van overtuigd dat die beperkingen rechtstreeks
voortvloeien uit de aanvraag. Concluderend
is de Afdeling van oordeel dat het bestreden besluit
wat het standpunt van verweerder betreft dat geen
mer-beoordelingsplicht bestaat, ontoereikend is gemotiveerd.
Het besluit is op dit punt in strijd met
artikel 3:46 van de Algemene wet bestuursrecht.
Nu niet vaststaat of verweerder de aanvraag in
behandeling had kunnen nemen, ziet de Afdeling
aanleiding het gehele besluit te vernietigen en een
beoordeling van de overige beroepsgronden van appellanten
achterwege te laten.
04-05
ABRS 12 november 2003, nr. 200206624/1 (GS
Overijssel)
Casus
Lasten onder dwangsom tegen een bouwbedrijf
wegens het in werking houden van delen van de inrichting
zonder (van kracht zijnde) vergunning.
Partijen verschillen van mening over de vraag of de
in 1999 voor de inrichting verleende milieuvergunning
– gelet op de strekking van artikel 20.8 Wet
milieubeheer – ten tijde van het bestreden sanctiebesluit
in werking was getreden. Artikel 20.8 Wm
bepaalt dat een milieuvergunning niet eerder in
werking treedt dan nadat de betrokken bouwvergunning
is verleend (zogeheten coördinatieregeling
tussen bouw- en milieuvergunning). De betrokken
bebouwing was al opgericht voordat de vergunning
uit 1999 was verleend, zij het zonder bouwvergunning.
Rechtsvraag
Wat is de reikwijdte van artikel 20.8 Wet milieubeheer?
Uitspraak
De coördinatieregeling tussen bouw- en milieuvergunning
is gericht op de situatie waarin het gaat
om het daadwerkelijk, feitelijk oprichten van een
inrichting dat is aan te merken als bouwen in de
zin van de Woningwet. In een situatie waarin het
bouwwerk al is opgericht – met of zonder bouwvergunning
– ziet de milieuvergunning echter op de te
verrichten activiteiten binnen de inrichting en kan
deze niet worden geacht betrekking te hebben op
het oprichten of veranderen van het gebouw zelf,
waarop de omschrijving van het begrip ‘bouwen’ in
de Woningwet ziet. In een bestaand gebouw kan
aldus een milieuvergunningplichtige inrichting
worden opgericht, zonder dat daarvoor tevens een
bouwvergunning is vereist. Gelet op het voorgaande
is artikel 20.8 Wm niet van toepassing op besluiten,
waarbij een milieuvergunning wordt verleend
voor een inrichting, waarvoor in het verleden
zonder bouwvergunning is gebouwd, terwijl de
aangevraagde activiteiten op zich geen bouwver-
StAB 1 / 2004

Milieu
23
gunningplichtige verandering of uitbreiding van dat
gebouw met zich brengen.
Wet milieubeheer, artikelen 8.5 en 20.8
Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer,
artikel 5.3
Bij besluit van 26 augustus 1998 heeft het college
van gedeputeerde staten van Overijssel (verweerder)
afwijzend beslist op het verzoek van appellante
sub 1 om het treffen van bestuurlijke handhavingsmaatregelen
jegens de inrichting van appellante sub
2. Bij besluit van 10 mei 1999 heeft verweerder
het hiertegen gemaakte bezwaar van appellante sub
1 gedeeltelijk gegrond verklaard, het besluit van 26
augustus 1998 herroepen en daarvoor in de plaats
besloten het in werking zijn van de inrichting onder
voorwaarden te gedogen en bestuursdwang toe te
passen ten aanzien van het gebruik van een deel
van het terrein van de inrichting. De Afdeling heeft
bij uitspraak van 10 april 2002, nr. 199900917/1,
dit besluit vernietigd, voorzover het betreft de beslissing
tot toepassing van bestuursdwang.
Bij besluit van 26 november 2002 heeft
verweerder het besluit van 26 augustus 1998 herroepen
en aan appellante sub 2 lasten onder
dwangsom opgelegd ten aanzien van de cementmenginstallatie,
de silo en activiteiten met asbest
en de daarmee samenhangende bouwwerken.
Tegen dit besluit hebben appellante sub 1 en
appellante sub 2 beroep ingesteld.
Overwegingen
Blijkens de stukken en het verhandelde ter zitting
spitst het geschil zich met name toe op de vraag of
het besluit van 1 september 1999, waarbij ten behoeve
van de inrichting een vergunning als bedoeld
in artikel 8.4, derde lid, van de Wet milieubeheer is
verleend, ten tijde van het nemen van het bestreden
besluit in werking was getreden. De beantwoording
van deze vraag is afhankelijk van de reikwijdte van
artikel 20.8 van de Wet milieubeheer.
Appellante sub 1 betoogt in dat verband dat het
besluit van 1 september 1999, gelet op artikel
20.8, niet in werking is getreden door het ontbreken
van de vereiste bouwvergunningen. Appellante
beroept zich daarbij op de hierboven genoemde uitspraak
van de Afdeling van 10 april 2002, nr.
199900917/1 (AB 2003, 98), waarin is overwogen
dat ‘een eventuele, nog te verlenen vergunning
krachtens de Wet milieubeheer – in haar geheel –
niet in werking kon treden door het bepaalde in artikel
20.8 van deze wet.’ Appellante stelt dan ook
dat verweerder tevens lasten onder dwangsom had
moeten opleggen ten aanzien van de groenverwerking,
de houtversnipperaar en het gebruik van de
zogeheten noordoostelijke en zuidoostelijke stroken
grond.
Appellante sub 2 is daarentegen van mening dat
artikel 20.8 in dit geval toepassing mist, omdat het
gaat om reeds ter plaatse aanwezige bebouwing,
die bovendien – evenals het gebruik daarvan –
onder het geldende overgangsrecht van het bestemmingsplan
valt. Het besluit tot vergunningverlening
is volgens haar op de normale wijze in zijn geheel in
werking getreden. Aangezien verder, naar appellante
stelt, de inrichting in werking is overeenkomstig
de vergunning, bestaat geen grond voor het opleggen
van de lasten onder dwangsom.
Verweerder stelt zich op het standpunt dat het
besluit tot verlening van de revisievergunning
wegens het ontbreken van de benodigde bouwvergunningen
ingevolge artikel 20.8 niet in werking is
getreden, doch uitsluitend voorzover de vergunning
betrekking heeft op de desbetreffende bouwwerken
en de daarin te verrichten activiteiten. Voor het overige
is het besluit tot vergunningverlening volgens
verweerder wél in werking getreden.
Ingevolge artikel 20.8 van de Wet milieubeheer
treedt een besluit als bedoeld in artikel 20.6, tweede
lid, in afwijking van artikel 20.3, eerste lid, eerste
volzin, in gevallen als bedoeld in artikel 8.5,
tweede lid, – waarin de vergunning betrekking heeft
op het oprichten of veranderen van een inrichting,
dat tevens is aan te merken als bouwen in de zin
van de Woningwet – niet eerder in werking dan
nadat de betrokken bouwvergunning is verleend.
In artikel 8.5, tweede lid, van de Wet milieubeheer
is voor deze gevallen een coördinatieregeling
voor het indienen van de aanvraag om bouw- en milieuvergunning
voorgeschreven. Deze regeling vindt
haar neerslag in artikel 5.3 van het Inrichtingen- en
vergunningenbesluit milieubeheer (hierna: Ivb).
De Afdeling overweegt dat de in artikel 8.5,
tweede lid, van de Wet milieubeheer en artikel 5.3
van het Ivb neergelegde regeling ter coördinatie van
het indienen van de aanvraag, naar welke regeling in
artikel 20.8 van de Wet milieubeheer wordt verwe-
StAB 1 / 2004

24 Milieu
zen, is gericht op de situatie waarin het gaat om het
daadwerkelijk, feitelijk oprichten van een inrichting,
dat is aan te merken als bouwen in de zin van de
Woningwet. Verder blijkt uit de wetsgeschiedenis
dat met artikel 20.8 van de Wet milieubeheer wordt
beoogd te voorkomen dat een inrichting op grond
van de milieuvergunning feitelijk wordt opgericht of
uitgebreid/veranderd zonder een daartoe verleende
bouwvergunning. In een situatie waarin het bouwwerk
al is opgericht – met of zonder bouwvergunning
– ziet de milieuvergunning echter op de te verrichten
activiteiten binnen de inrichting en kan deze
niet worden geacht betrekking te hebben op het oprichten
(of veranderen) van het gebouw zelf, waarop
de omschrijving van het begrip ‘bouwen’ in de Woningwet
ziet. In een bestaand gebouw kan aldus een
milieuvergunningplichtige inrichting worden opgericht,
zonder dat daarvoor tevens een bouwvergunning
is vereist. (TK 1989-1990, 20 066, nr. 18.)
Het vorenstaande leidt de Afdeling tot de conclusie
dat artikel 20.8 van de Wet milieubeheer niet
van toepassing is op besluiten, waarbij een milieuvergunning
wordt verleend voor een inrichting,
waarvoor in het verleden zonder bouwvergunning is
gebouwd, terwijl de aangevraagde activiteiten op
zich geen bouwvergunningplichtige verandering of
uitbreiding van dat gebouw met zich brengen.
De bij besluit van 1 september 1999 verleende
revisievergunning strekt onder meer tot verlenging
van de Afvalstoffenwetvergunning uit 1989. Blijkens
de stukken waren de desbetreffende bouwwerken
al opgericht voordat dit besluit werd genomen,
zij het zonder bouwvergunning. Gelet op het vorenstaande
betekent dit dat – anders dan uit bovengenoemde
uitspraak van 10 april 2002 moet worden
afgeleid – artikel 20.8 van de Wet milieubeheer niet
van toepassing is en het besluit van 1 september
1999 tot verlening van de revisievergunning in zijn
geheel in werking is getreden. Ten tijde van het
nemen van het bestreden besluit was aldus sprake
van een geldige vergunning op basis waarvan de inrichting
in werking kon zijn.
Verder moet als onbestreden worden aangenomen
dat de inrichting van appellante sub 2 ten tijde
van het nemen van het bestreden besluit overeenkomstig
die vergunning in werking werd gehouden.
Verweerder was derhalve niet bevoegd tot het treffen
van handhavingsmaatregelen. Derhalve had hij
het verzoek van appellante sub 1 daartoe alsnog
moeten afwijzen.
Uit het vorenstaande volgt dat het beroep van
appellante sub 2 gegrond is en dat het beroep van
appellante sub 1 ongegrond is. Het bestreden besluit
moet wegens strijd met artikel 5:32 van de Algemene
wet bestuursrecht worden vernietigd. De
overige bezwaren van appellanten behoeven in verband
daarmee geen bespreking.
De Afdeling ziet aanleiding met toepassing van
artikel 8.72, vierde lid, van de Algemene wet bestuursrecht
zelf in de zaak te voorzien, zoals hieronder
is aangegeven.
Volgt vernietiging van het besluit van 26 november
2002, herroeping van het besluit van 10 mei
1999 en afwijzing van het verzoek van appellante
sub 1 tot het treffen van bestuurlijke handhavingsmaatregelen.
Annotatie
1. Centraal in deze uitspraak staat artikel 20.8 Wet
milieubeheer, dat – als onderdeel van de coördinatieregeling
voor de bouw– en de milieuvergunning –
bepaalt wanneer een milieuvergunning in werking
treedt in situaties waarin voor het oprichten of veranderen
van een inrichting ook een bouwvergunning
nodig is: niet eerder dan nadat de betrokken bouwvergunning
is verleend. Het doel van deze bepaling
is te voorkómen dat alvast van de milieuvergunning
gebruik wordt gemaakt terwijl de benodigde bouwvergunning
(nog) ontbreekt. Andersom moet de
bouwvergunningaanvraag worden aangehouden
– tenzij er een grond is om de vergunning te weigeren
– totdat (kort gezegd) op de milieuaanvraag is
beslist (zie art. 52 Woningwet). De coördinatieregeling
bewerkstelligt dus procedurele koppeling van
bouw- en milieuvergunning; van inhoudelijke koppeling
(de ene vergunning zou moeten worden geweigerd
als de andere niet kan worden verleend) is
geen sprake. Artikel 20.8 Wm is niet van toepassing
als het oprichten of veranderen van een inrichting
niet tevens als bouwen in de zin van de Woningwet
is aan te merken, wat bijvoorbeeld het
StAB 1 / 2004

Milieu
25
geval is als de inrichting in een bestaand gebouw is
of wordt gesitueerd. Maar geldt dit ook als dat bestaande
gebouw illegaal is gebouwd? De Afdeling
vond van niet, maar gaat in casu met een merkwaardige
argumentatie ‘om’.
2. Bovenstaande uitspraak betreft het vervolg op
een eerdere uitspraak van de Afdeling (ABRvS 10
april 2002, AB 2003, 98 m.nt. dG). De inrichting
van appellante sub 2 was indertijd niet overeenkomstig
de milieuvergunning in werking, wat voor
GS reden was om – daartoe aangezet door een verzoek
om handhaving door appellante sub 1 – een
partiële bestuursdwangbeschikking te nemen. Deze
beschikking werd vernietigd, omdat niet was gebleken
van bijzondere omstandigheden die het slechts
gedeeltelijk ongedaan maken van de overtreding
rechtvaardigden. Legalisatie was niet mogelijk,
omdat – in de woorden van de Afdeling – ‘een eventuele,
nog te verlenen vergunning krachtens de Wm
– in haar geheel – niet in werking kon treden door
het bepaalde in art. 20.8 van deze wet’; de tot de
inrichting behorende bouwwerken waren namelijk
zonder vergunning en in strijd met het bestemmingsplan
gebouwd.
Inmiddels is een revisievergunning verleend. Opnieuw
heeft appellante sub 1 om handhaving verzocht,
welk verzoek aanvankelijk werd afgewezen
maar naderhand (gedeeltelijk) is ingewilligd: ten
aanzien van enkele onderdelen van de inrichting en
de daarmee samenhangende bouwwerken wordt
een last onder dwangsom opgelegd. Het geschil
spitst zich toe op de vraag of de revisievergunning
wel in werking is getreden nu bedoelde, ten tijde
van de verlening reeds bestaande bouwwerken zónder
bouwvergunning – dus illegaal – zijn gebouwd
(en niet legaliseerbaar zijn, althans dat bleek reeds
in de eerdere uitspraak). Anders dan in haar uitspraak
van 10 april 2002 oordeelt de Afdeling nu,
met een beroep op de wetsgeschiedenis, dat artikel
20.8 Wm (dus: de coördinatieregeling) in casu níet
van toepassing is. De vergunning kon gewoon in
werking treden omdat de Wm-vergunningplichtige
verandering van de inrichting niet bouwvergunningplichtig
was; er werd immers gebruikgemaakt van
bestaande gebouwen. Dat die bestaande gebouwen
destijds illegaal zijn neergezet, is daarbij niet relevant.
Voor het betrokken bestuursorgaan is deze
ommekeer extra wrang, omdat het juist met inachtneming
van de eerdere uitspraak dacht te hebben
beslist.
3. In twee opzichten kan ik mij niet vinden in dit
oordeel van de Afdeling. In de eerste plaats acht ik
de verwijzing naar de wetsgeschiedenis enigszins
dubieus. In de toelichting bij de coördinatieregeling
wordt met geen woord gerept van illegale bouwwerken.
De regering stelt letterlijk: ‘Niet in alle gevallen
waarin sprake is van het oprichten van een milieuvergunningplichtige
inrichting, zal tevens sprake
zijn van bouwen. Immers, in een bestaand gebouw
kan een milieuvergunningplichtige inrichting worden
opgericht, zonder dat daarvoor tevens een
bouwvergunning is vereist.’ Het lijkt mij dat aan de
situatie dat zo’n gebouw zonder vergunning is gebouwd,
simpelweg niet is gedacht. Overigens, de
wettekst zou nog aldus kunnen worden uitgelegd
(maar die weg kiest de Afdeling niet) dat ingeval
het oprichten of veranderen niet tevens is aan te
merken als bouwen – wat evident het geval is als er
al ís gebouwd – de coördinatieregeling evenmin van
toepassing is. Michiels heeft daar echter tegen ingebracht,
mijns inziens terecht, dat een bouwvergunning
ook voor een reeds gebouwd bouwwerk
kan worden verleend, zoals een oprichtingsvergunning
ook voor een reeds opgerichte inrichting kan
worden verleend (F.C.M.A. Michiels, Kleur in het
omgevingsrecht (oratie UU), Den Haag: Boom Juridische
uitgevers 2001, p. 16-17). Ten tweede is de
uitkomst van de uitleg die de Afdeling aan artikel
20.8 geeft, onbevredigend, aldus ook de Commissie
Oosting in haar rapport naar aanleiding van de
vuurwerkramp in Enschede (p. 160) en Michiels
(t.a.p.; zie ook zijn noot onder deze uitspraak in AB
2004, nr. 33). Die uitleg brengt namelijk mee dat
illegaal bouwen wordt ‘beloond’ met het in werking
treden van de milieuvergunning zonder dat hoeft te
worden gekeken naar de noodzaak van een bouwvergunning,
terwijl degene die keurig een bouwvergunning
aanvraagt – daardoor – te maken krijgt met
uitstel van de inwerkingtreding van de milieuvergunning.
Dát kan toch niet de bedoeling van de
wetgever zijn geweest?
Aletta Blomberg
StAB 1 / 2004

26 Milieu
04-06
ABRS 26 november 2003, nr. 200204619/1 (Renkum)
Casus
Veranderingsvergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een papierfabriek. De verandering
houdt in dat de bestaande verbrandingsinstallatie
wordt vervangen door een nieuwe installatie met
een (grotere) verwerkingscapaciteit van 240.000
ton/jaar. Door appellante wordt eerst ter zitting bij
de Afdeling bestuursrechtspraak als bezwaar aangevoerd
dat verweerder bij het bepalen van de best
beschikbare techniek heeft miskend dat de aanvraag
dient te worden getoetst aan de IPPC-richtlijn.
Rechtsvraag
Diende verweerder rekening te houden met het beoordelingskader
van de IPPC?
Uitspraak
Alhoewel dit niet in een eerder stadium is aangevoerd,
betrekt de Afdeling het bezwaar bij haar
oordeel door te overwegen dat de IPPC mogelijk
rechtstreeks werkende bepalingen van Europees
recht bevat waarvan de handhaving door de nationale
rechter op grond van het gemeenschapsrechtelijke
effectiviteitsbeginsel moet worden verzekerd.
Gelet op de productiecapaciteit van de inrichting
valt deze in beginsel onder de werkingssfeer van de
IPPC-richtlijn. Omdat de verbrandingsinstallatie in
technisch verband staat met de industriële installatie
voor de fabricage van productiepapier en de verbrandingsinstallatie
gevolgen heeft voor de emissies
en de verontreiniging vormt de verbrandingsinstallatie
samen met het overige deel van de inrichting een
‘installatie’ in de zin van de IPPC-richtlijn. Omdat
voorts sprake is van de vervanging van een bestaande
verbrandingsinstallatie door een nieuwe installatie
met een grotere verwerkingscapaciteit kan de
verandering van de inrichting worden aangemerkt
als een ‘wijziging van de exploitatie’ in de zin van
de IPPC-richtlijn. Verder leidt de toename van de
productiecapaciteit tot negatieve milieueffecten nu
de vergunde jaarvracht over het algemeen toeneemt.
Mitsdien kunnen de wijziging van de exploitatie
van de installatie en de daarmee samenhangende
milieueffecten als significant worden aangemerkt,
zodat sprake is van een ‘belangrijke
wijziging’ in de zin van de IPPC-richtlijn die niet
mag geschieden zonder dat rekening is gehouden
met het beoordelingskader van artikel 9, derde en
vierde lid van die richtlijn. Nu verweerder daarmee
geen rekening heeft gehouden, is het beroep gegrond
en dient het besluit te worden vernietigd.
EG-richtlijn 96/61 (IPPC), artikel 2
EG-richtlijn 96/61, artikel 9, derde en vierde lid
EG-richtlijn 96/61, artikel 12
Wet milieubeheer, artikel 8.1
Bij besluit van 2 juli 2002 heeft het college van gedeputeerde
staten van Gelderland (verweerder)
krachtens de Wet milieubeheer onder meer aan appellante
sub 1 een vergunning verleend voor het
veranderen van een papierfabriek ten behoeve van
de vervanging van de bestaande, inmiddels afgeschreven
verbrandingsinstallatie door een nieuwe
installatie met een grotere verwerkingscapaciteit
van 240.000 ton/jaar.
Overwegingen
Ter zitting heeft appellante sub 2 betoogd dat verweerder
bij het bepalen van de best beschikbare
techniek heeft miskend dat de onderhavige aanvraag
diende te worden getoetst aan de richtlijn
96/61/EG van de Raad van de Europese Unie van
24 september 1996 inzake geïntereerde preventie
en bestrijding van verontreiniging (hierna: de IPPCrichtlijn).
Ingevolge artikel 21, eerste lid, van de
IPPC-richtlijn treffen de Lid-Staten de nodige wettelijke
en bestuursrechtelijke maatregelen om uiterlijk
drie jaar na de inwerkingtreding aan deze richtlijn
te voldoen. Op 30 oktober 1999 is deze implementatietermijn
verstreken. Gelet hierop overweegt de
Afdeling dat de IPPC-richtlijn mogelijk rechtstreeks
werkende bepalingen van Europees recht bevat
waarvan de handhaving door de nationale rechter
op grond van het gemeenschapsrechtelijke effectiviteitsbeginsel
moet worden verzekerd.
Artikel 1 van de IPPC-richtlijn luidt: Deze richtlijn
heeft de geïntegreerde preventie en beperking
van verontreiniging door de in bijlage I genoemde
activiteiten ten doel. Zij bevat maatregelen ter
StAB 1 / 2004

Milieu
27
voorkoming en, wanneer dat niet mogelijk is, beperking
van emissies door de bedoelde activiteiten
in lucht, water en bodem, met inbegrip van maatregelen
voor afvalstoffen, om een hoog niveau van
bescherming van het milieu in zijn geheel te bereiken,
onverminderd de bepalingen van Richtlijn
85/337/EEG en andere Gemeenschapsvoorschriften.
In bijlage I is onder categorie 6.1, aanhef en
onder b opgenomen: Industriële installaties voor de
fabricage van papier en karton met een produktiecapaciteit
van meer dan 20 ton per dag;
Artikel 2, aanhef en onder 3, van de IPPC-richtlijn
luidt: In deze richtlijn wordt verstaan onder:
installatie: een vaste technische eenheid waarin
een of meer van de in bijlage I vermelde activiteiten
en processen alsmede andere daarmee rechtstreeks
samenhangende activiteiten plaatsvinden,
die technisch in verband staan met de op die
plaats ten uitvoer gebrachte activiteiten en gevolgen
kunnen hebben voor de emissies en de verontreiniging;
Artikel 2, aanhef en onder 4, van de IPPC-richtlijn
luidt: In deze richtlijn wordt verstaan onder:
bestaande installaties: een installatie die in bedrijf
is of, in het kader van de voor de datum van
toepassing van deze richtlijn bestaande wetgeving,
een installatie waarvoor een vergunning is verleend
of waarvoor naar het oordeel van de bevoegde
autoriteit een volledige vergunningsaanvraag is
ingediend, op voorwaarde dat die installatie uiterlijk
een jaar na de datum van toepassing van deze
richtlijn inwerking wordt gesteld;
In artikel 12, tweede lid, van de IPPC-richtlijn
zijn met betrekking tot een door de exploitant beoogde
belangrijke wijziging in de exploitatie van de
installatie in de zin van artikel 2, aanhef en onder
10, onder meer de desbetreffende voorschriften van
de artikelen 3 en 9 van de richtlijn van overeenkomstige
toepassing verklaard.
Artikel 12, tweede lid, van de IPPC-richtlijn
luidt: De Lid-Staten treffen de nodige maatregelen
om ervoor te zorgen dat een door de exploitant beoogde
belangrijke wijziging in de exploitatie van de
installatie in de zin van artikel 2, punt 10, niet geschiedt
zonder een vergunning overeenkomstig
deze richtlijn. De aanvraag van een vergunning en
het besluit van de bevoegde autoriteiten moeten
betrekking hebben op de delen van de installatie
en de in artikel 6 opgesomde punten waarop de
wijziging van invloed kan zijn. De desbetreffende
voorschriften van de artikelen 3 en 6 tot en met
10 en artikel 15, leden 1, 2 en 4, zijn van overeenkomstige
toepassing.
Artikel 3, aanhef en onder a, van de IPPC-richtlijn,
alsmede de slotalinea van dit artikel luiden: De
Lid-Staten treffen de nodige maatregelen opdat de
bevoegde autoriteiten ervoor zorgen dat de installatie
zo zal worden geëxploiteerd dat:
a) alle passende preventieve maatregelen tegen
verontreinigingen worden getroffen, met name
door toepassing van de beste beschikbare technieken;
(...)
Voor de naleving van dit artikel is het voldoende
dat de Lid-Staten ervoor zorgen dat de bevoegde
autoriteiten bij de vaststelling van de vergunningsvoorwaarden
rekening houden met bovengenoemde
algemene beginselen.
Artikel 9, derde en vierde lid, van de IPPC-
Richtlijn luidt als volgt: 3. De vergunning bevat
emissiegrenswaarden voor de verontreinigende
stoffen, met name die van bijlage III, die in significante
hoeveelheden uit de betrokken installatie
kunnen vrijkomen, gelet op hun aard en hun potentieel
voor overdracht van verontreiniging tussen
milieucompartimenten (water, lucht en bodem).
De vergunning bevat, zo nodig, passende voorschriften
ter bescherming van bodem en grondwater,
en maatregelen voor het beheer van de door de
installatie voortgebrachte afvalstoffen. De grenswaarden
kunnen, zo nodig, worden aangevuld of
vervangen door gelijkwaardige parameters of gelijkwaardige
technische maatregelen.
Voor de installaties van rubriek 6.6 van
bijlage I wordt bij de overeenkomstig dit lid vastgestelde
emissiegrenswaarden rekening gehouden
met de aan die categorieën installaties aangepaste
praktische regelingen.
4. Onverminderd artikel 10 zijn de emissiegrenswaarden,
de parameters en de gelijkwaardige
technische maatregelen, bedoeld in lid 3, gebaseerd
op de beste beschikbare technieken, zonder
dat daarmee het gebruik van een bepaalde techniek
of technologie wordt voorgeschreven, met inachtneming
van de technische kenmerken en de
geografische ligging van de betrokken installatie,
alsmede de plaatselijke milieuomstandigheden.
StAB 1 / 2004

28 Milieu
De vergunningsvoorwaarden bevatten in ieder
geval bepalingen betreffende de minimalisering
van de verontreiniging over lange afstand of van de
grensoverschrijdende verontreiniging en waarborgen
een hoog niveau van bescherming van het milieu
in zijn geheel.
Artikel 2, aanhef en onder 10, onder a en b, van
de IPPC-richtlijn luidt: In deze richtlijn wordt verstaan
onder:
a) wijziging van de exploitatie: een wijziging van
de kenmerken of de werking, of een uitbreiding
van de installatie die gevolgen voor het milieu kan
hebben;
b) belangrijke wijziging: een wijziging in de exploitatie
die volgens de bevoegde autoriteit negatieve
en significante effecten kan hebben op mens of
milieu.
Artikel 2, aanhef en onder 11 van de IPPC-richtlijn
luidt: In deze richtlijn wordt verstaan onder
beste beschikbare technieken: het meest doeltreffende
en geavanceerde ontwikkelingsstadium van
de activiteiten en exploitatiemethoden, waarbij de
praktische bruikbaarheid van speciale technieken
om in beginsel het uitgangspunt voor de emissiegrenswaarden
te vormen is aangetoond, met het
doel emissies en effecten op het milieu in zijn geheel
te voorkomen, of wanneer dat niet mogelijk
blijkt algemeen te beperken;
– technieken: zowel de toegepaste technieken als
de wijze waarop de installatie wordt ontworpen,
gebouwd, onderhouden, geëxploiteerd en ontmanteld;
– beschikbare: op zodanige schaal ontwikkeld dat
de betrokken technieken, kosten en baten in
aanmerking genomen, economisch en technisch
haalbaar in de betrokken industriële context
kunnen worden toegepast, onafhankelijk
van de vraag of die technieken al dan niet op
het grondgebied van de betrokken Lid-Staat
worden toegepast of geproduceerd, mits zij voor
de exploitant op redelijke voorwaarden toegankelijk
zijn;
– beste: het meest doeltreffend voor het bereiken
van een hoog algemeen niveau van bescherming
van het milieu in zijn geheel.
Bij de bepaling van de beste beschikbare technieken
moeten de in bijlage IV vermelde punten speciaal
in aanmerking worden genomen.
In Bijlage IV van de IPPC-richtlijn wordt onder
meer gesteld: Overwegingen waarmee in het algemeen
of in bijzondere gevallen rekening moet worden
gehouden bij de bepaling van de beste beschikbare
technieken, omschreven in artikel 2,
punt 11, rekening houdend met de eventuele
kosten en baten van een actie en met het voorzorgs-
en preventiebeginsel
(...)
12. de door de Commissie krachtens artikel 16, lid
2, of door internationale organisaties bekendgemaakte
informatie.
Artikel 16, tweede lid, van de IPPC-richtlijn luidt:
De Commissie organiseert de uitwisseling van informatie
tussen de Lid-Staten en de betrokken bedrijfstakken
over de beste beschikbare technieken,
de daarmee samenhangende controlevoorschriften
en de ontwikkelingen op dat gebied. De Commissie
maakt de resultaten van de informatie-uitwisseling
om de drie jaar bekend.
De IPPC-richtlijn heeft de geïntegreerde preventie
en beperking van verontreiniging door onder meer
industriële installaties voor de fabricage van papier
en karton met een productiecapaciteit van meer
dan 20 ton per dag ten doel. De in het geding zijnde
inrichting omvat een industriële installatie voor
de fabricage van publicatiepapier met een productiecapaciteit
van 460.000 ton per jaar, zodat deze
inrichting in beginsel valt onder werkingsfeer van de
IPPC-richtlijn.
De onderhavige vergunning betreft een vergunning
voor een afvalverbrandingsinstallatie met een
capaciteit van 240.000 ton per jaar waarin een
deel van de in de inrichting vrijkomende afvalstoffen
– slib, houtschors, zaagsel en brandbaar afval
uit papier (rejects) – wordt verbrand. De bij de verbranding
vrijkomende warmte wordt benut mede
ten behoeve van het productieproces. De Afdeling
stelt op grond van stukken, waaronder het deskundigenbericht,
vast dat de verbrandingsinstallatie in
technisch verband staat met de industriële installatie
voor de fabricage van productiepapier. Voorts
kunnen de activiteiten die in de verbrandingsinstallatie
ten uitvoer worden gebracht gevolgen hebben
voor de emissies en de verontreiniging. De verbrandingsinstallatie
vormt samen met het overige deel
van de inrichting een installatie in de zin van artikel
StAB 1 / 2004

Milieu
29
2, aanhef en onder 3, van de IPPC-richtlijn.
Voorts stelt de Afdeling vast dat het hier een bestaande
installatie betreft als bedoeld in artikel 2,
aanhef en onder 4, van de IPPC-richtlijn. De verandering
waarvoor bij het bestreden besluit vergunning
is verleend ziet op de vervanging van de
bestaande, inmiddels afgeschreven verbrandingsinstallatie,
bestaande uit een wervelbedoven met
energieterugwinning en rookgasreiniging voor de
eigen reststromen, door een nieuwe installatie met
een grotere verwerkingscapaciteit van 240.000 ton
per jaar. De verandering van een reeds bestaande
inrichting valt onder het toepassingsbereik van artikel
12, tweede lid, van de IPPC-richtlijn.
Nu de genoemde uitbreiding gevolgen kan hebben
voor het milieu, kan deze verandering van de
inrichting worden aangemerkt als een wijziging van
de exploitatie als bedoeld in artikel 2, aanhef en
onder 10, onder a, van de IPPC-richtlijn.
De bestaande wervelbedoven heeft een jaarlijkse
productiecapaciteit van 100.000 ton brandbaar
afval in het geheel bestaande uit slib. Zoals eerder
weergegeven is de onderhavige vergunning verleend
voor een wervelbedoven met een jaarlijkse productiecapaciteit
van 240.000 ton brandbaar afval. De
toename van het brandbaar afval bestaat uit
100.000 ton slib, 15.000 ton houtschors,
5.000 ton zaagsel en 20.000 ton brandbaar afval
uit oud papier (rejects).
Volgens de stukken, waaronder het deskundigenbericht,
leidt deze toename in productiecapaciteit
tot negatieve milieueffecten, nu de vergunde
jaarvracht, behoudens de componenten HCl en totaal
stof, toeneemt. Deze wijziging van de exploitatie
van de industriële installatie en de daarmee
samenhangende negatieve milieueffecten kunnen
naar het oordeel van de Afdeling als significant worden
aangemerkt, zodat in het onderhavige geval
sprake is van een belangrijke wijziging in de exploitatie
van de installatie als bedoeld in artikel 2, aanhef
en onder 10, onder b, van de IPPC-richtlijn die,
gelet op artikel 12, tweede lid, van deze richtlijn,
niet mag geschieden zonder een vergunning overeenkomstig
deze richtlijn. Het beoordelingskader
van de IPPC-richtlijn is opgenomen in artikel 9,
derde en vierde lid, van deze richtlijn.
Gelet op de stukken en het verhandelde ter zitting
heeft verweerder bij het nemen van het bestreden
besluit geen blijk gegeven rekening te hebben
gehouden met het beoordelingskader van deze
richtlijn. Het bestreden besluit is dan ook in strijd
met artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht,
waarin is bepaald dat het bestuursorgaan bij de
voorbereiding van een besluit de nodige kennis omtrent
de relevante feiten en af te wegen belangen
vergaart. Het beroep van appellante sub 1 en het
beroep van appellante sub 2, voorzover ontvankelijk,
zijn gegrond. Het bestreden besluit dient te
worden vernietigd. De Afdeling komt gelet hierop
niet meer toe aan bespreking van de overige beroepsgronden
van appellanten.
Annotatie
De IPPC-richtlijn (Richtlijn 96/61/EG inzake geïntegreerde
preventie en bestrijding van verontreiniging)
schrijft – heel beknopt gezegd – voor dat (onder andere)
via toepassing van de best beschikbare technieken
een hoog beschermingsniveau voor het milieu
moet worden gegarandeerd. Bij beschouwing
van de jurisprudentie over de IPPC van de afgelopen
2 jaar blijkt dat de inzichten aan verandering
onderhevig zijn. Gedurende deze twee jaren zijn in
de geschillen die aan de rechter zijn voorgelegd vragen
aan de orde gesteld als de correcte implementatie
van deze richtlijn in het Nederlandse recht, de
rechtstreekse werking en de toepasselijkheid van
het beoordelingskader van de IPPC (o.a. de toepassing
van de beste beschikbare technieken). In het
eerste kwartaal van 2002 kwam de Afdeling bestuursrechtspraak
nog niet toe aan de beantwoording
van de vraag of de Wet milieubeheer en de Interimwet
ammoniak en veehouderij (Iav) kunnen
worden gezien als een juiste implementatie van het
beschermingsniveau van de IPPC-richtlijn en zo
niet, of de relevante bepalingen uit de IPPC-richtlijn
onvoorwaardelijk en voldoende nauwkeurig zijn
zodat justitiabelen zich voor de nationale rechter op
die bepalingen kunnen beroepen. De noodzaak om
deze vraag te beantwoorden ontbrak, omdat in het
desbetreffende geval niet werd voldaan aan het cri-
StAB 1 / 2004

30 Milieu
terium ‘belangrijke wijziging in de zin van de IPPC’
(artikel 2 onder 10b) waardoor deze regeling niet
van toepassing werd geacht (Nieuwsbrief nr. 02-
14). In een vrijwel gelijktijdige uitspraak werd tevens
uitgesproken dat beroepsgronden over de IPPC
niet-ontvankelijk waren omdat ze niet eerder als bedenking
in de vergunningsprocedure waren ingebracht
(Nieuwsbrief 3/2002, nr. K28). Van een
ambthalve toetsing van het IPPC-aspect was toentertijd
dus geen sprake. Sedertdien is de Afdeling
haar – op dat moment nog terughoudende – standpunten
ten aanzien van de IPPC-richtlijn langzaam
maar zeker gaan wijzigen. Eind 2002 overwoog zij
ten aanzien van een veehouderijbedrijf dat het beschermingsniveau
dat de IPPC nastreeft, niet door
de Iav kan worden bereikt (geen correcte implementatie)
en mitsdien voor de nationale rechter rechtstreeks
beroep kan worden gedaan op dat deel van
de IPPC dat de best beschikbare technieken voorschrijft
(Nieuwsbrief nr. 02-135). Ruim een half
jaar later overwoog de Afdeling in het geschil over
een afvalverwijderingsbedrijf dat het niet als bedenking
aanvoeren van de toepasselijkheid van de IPPC
niet aan beoordeling daarvan in de weg staat, nu
het hier gaat om mogelijk rechtstreeks werkende
bepalingen van Europees recht waarvan de handhaving
door de nationale rechter moet worden verzekerd
en de afwijzing van die beoordeling ertoe zou
kunnen leiden dat het gemeenschapsrechtelijke effectiviteitsbeginsel
wordt geschonden (Nieuwsbrief
4/2003, nr. K66). Vragen over het correct implementeren
van de IPPC in de Wet milieubeheer werden
in dit geschil (nog) onbeantwoord gelaten
omdat was gebleken dat de best beschikbare technieken
waren vergund. Overigens is thans een wetsvoorstel
tot wijziging van de Wet milieubeheer in
voorbereiding waarbij in de artikelen 8.10 en 8.11
Wm wordt aangesloten bij de terminologie van de
IPPC-richtlijn. Een en ander betekent dat (onder
meer) de term ‘beste beschikbare technieken’ in
deze bepalingen zal worden opgenomen zodat kan
worden gesteld dat tot op heden de IPPC-richtlijn
niet correct in de Wet milieubeheer is geïmplementeerd.
In de onderhavige uitspraak van 26 november
2003 zet de Afdeling de gewijzigde lijn voort.
De toepasselijkheid van de IPPC is voor het eerst
ter zitting bij de Afdeling aangevoerd. De Afdeling
gaat niettemin over tot toetsing en stelt vast dat
1) de inrichting in beginsel valt onder de werkingssfeer
van de IPPC omdat de drempelwaarde in bijlage
I van de richtlijn wordt overschreden en 2)
sprake is van een wijziging van de exploitatie van
een (bestaande) installatie die met de daarmee
samenhangende negatieve milieueffecten als significant
is aan te merken. Mitsdien komt de Afdeling
tot de conclusie dat sprake is van een ‘belangrijke
wijziging in de exploitatie van de installatie’ die op
grond van artikel 12, tweede lid van de IPPC-richtlijn
niet mag geschieden zonder een vergunning
overeenkomstig deze richtlijn. Omdat verweerder
ten onrechte geen rekening heeft gehouden met het
beoordelingskader van de IPPC-richtlijn wordt het
bestreden besluit vernietigd.
De jurisprudentie is dus aan het opschuiven naar
een ambtshalve toetsing door de rechter van de toepasselijkheid
van de IPPC-richtlijn. Of daarbij sprake
is van een ‘belangrijke wijziging in de exploitatie
van de installatie’ is een vraag die ad hoc moet worden
beantwoord. Daarbij rijst onmiddellijk de vraag
welke criteria daarbij een rol spelen. Uit de onderhavige
uitspraak van 26 november 2003 blijkt dat
het toenemen van de jaarvrachten ten opzichte van
de bestaande situatie een aspect is dat bij de beantwoording
van deze vraag moet worden betrokken.
De jaarvrachten geven inderdaad een goede indicatie
van het milieueffect van de inrichting op de
omgeving. In dit geval was voor een aantal componenten
(C, SO2, NOx en CO) sprake van een toename
van 50-100% waardoor zonder meer kan worden
gesteld dat sprake is van een belangrijke
wijziging met significante milieueffecten. Daarmee
werpt zich de vraag op bij welk percentage in toename
nog kan worden gesproken van significante
milieueffecten. Het feit dat inrichtingen die onder
de IPPC vallen over het algemeen moeten worden
gerekend tot de categorie bedrijven die een hoog
potentieel aan verontreinigde stoffen dan wel voor
het milieu zeer schadelijke stoffen emitteert, pleit
ervoor om al bij een betrekkelijk geringe toename in
percentage te spreken van significante milieueffecten.
Voorts zou de in artikel 2, aanhef en onder 10b
van de IPPC gehanteerde definitie van een ‘belangrijke
wijziging’ (‘een wijziging in de exploitatie die
StAB 1 / 2004

Milieu
31
volgens de bevoegde autoriteit negatieve en significante
effecten kan hebben op mens of milieu’) er
op kunnen duiden dat het effect van nog te treffen
maatregelen en voorzieningen bij de beantwoording
van de hiervoor gestelde vraag geen rol dient te
spelen. Enkel de toename in emissie op zich dient
te worden beschouwd. Indien wordt gekozen voor
deze benadering kunnen ook aspecten als de toename
van het opgesteld vermogen en productiecapaciteit
indicatoren zijn voor de beantwoording van de
vraag of sprake is van een ‘belangrijke wijziging’ en
dus van de toepasselijkheid van het beoordelingskader
van de IPPC. Ten slotte dient te worden opgemerkt
dat er geen reden is om terughoudend te zijn
bij het van toepassing verklaren van het beschermingsniveau
dat door de IPPC wordt geboden. In de
toelichting bij het bovengenoemde wetsvoorstel
wordt aangetekend dat met de wetswijziging niet
een wezenlijk ander niveau van milieubescherming
wordt nagestreefd als de wetgever destijds voor
ogen heeft gehad met het alara-beginsel van artikel
8.11, derde lid van de Wm. De Nederlandse regering
heeft in 1997 als standpunt ingenomen dat
met het vastleggen van het alara-beginsel al grotendeels
aan de IPPC-richtlijn was voldaan. De begrippen
alara en beste beschikbare technieken werden
min of meer synoniem geacht. Omdat echter het
alara-beginsel buiten Nederland niet of nauwelijks
wordt toegepast (alleen in het stralingsbeschermingsrecht
is de term gangbaar) is – zoals gezegd –
inmiddels besloten om de termen in de artikelen
8.10 en 8.11 Wm in overeenstemming te brengen
met die van de IPPC-regeling.
Hans-Paul Nijhoff
04-07
ABRS 26 november 2003, nr. 200206163/1
(Warmond)
Casus
Toepassing van bestuursdwang wegens het nalaten
om asbest te verwijderen, dat is vrijgekomen bij
een brand in een naastgelegen inrichting. De brand
is ontstaan in de inrichting van appellante en overgeslagen
naar die naastgelegen inrichting. Appellante
meent dat de regeling van artikel 17.1 Wm
(ongewoon voorval) uitsluitend ziet op onverwachte
voorvallen die optreden met betrekking tot de
krachtens de Wm vergunde activiteiten, hetgeen
hier niet het geval is, en zij stelt dat de reikwijdte
van artikel 17.1 beperkt is tot gevolgen van ongewone
voorvallen in de inrichting zelf en niet tot
eventueel daardoor in een ander bedrijf veroorzaakte
ongewone voorvallen. Bovendien kan niet
redelijkerwijs van haar worden verlangd dat zij het
asbest zou opruimen.
Rechtsvraag
Is sprake van een ongewoon voorval in de zin van
artikel 17/1 Wm? Kan redelijkerwijs van appellante
worden gevergd dat zij het asbest op het naburige
perceel verwijderd?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat een ongewoon voorval
niet behoeft te zijn beperkt tot een voorval dat in
verband staat met de in de inrichting plaatsvindende,
vergunde activiteiten. Het ontstaan van brand
in de inrichting zowel als de brand in de naastgelegen
inrichting vormt een ongewoon voorval in de
zin van artikel 17.1 Wm. Het vrijgekomen asbest
is voor het overgrote deel, zo niet geheel, afkomstig
van de naastgelegen inrichting. Verweerder was
hiervan op de hoogte. Onder deze omstandigheden
kan het verwijderen van asbest niet worden beschouwd
als een maatregel die redelijkerwijs van
appellante kan worden gevergd.
Wet milieubeheer, artikel 17.1 en 17.2
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:21
Bij besluit van 14 februari 2002 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Warmond
(verweerder) beslist bestuursdwang als geregeld in
StAB 1 / 2004

32 Milieu
artikel 5:21 van de Algemene wet bestuursrecht toe
te passen ter zake van het in strijd met de artikelen
17.1 en 17.2 van de Wet milieubeheer nalaten om
bij brand vrijgekomen asbest te verwijderen.
Overwegingen
Ingevolge artikel 17.1 van de Wet milieubeheer
treft degene die de inrichting drijft, indien zich in
een inrichting een ongewoon voorval voordoet of
heeft voorgedaan, waardoor nadelige gevolgen voor
het milieu zijn ontstaan of dreigen te ontstaan, onmiddellijk
de maatregelen die redelijkerwijs van
hem kunnen worden verlangd, om de gevolgen van
die gebeurtenis te voorkomen of, voor zover die gevolgen
niet kunnen worden voorkomen, zoveel mogelijk
te beperken en ongedaan te maken.
Ingevolge artikel 17.2, eerste lid, van de Wet
milieubeheer, voorzover hier van belang, meldt degene
die een inrichting drijft, waarin zich een voorval,
als bedoeld in artikel 17.1, voordoet of heeft
voorgedaan, dat voorval zo spoedig mogelijk aan
het bestuursorgaan dat bevoegd is een vergunning
krachtens artikel 8.1 voor een inrichting te verlenen,
dan wel ingevolge artikel 8.41, tweede lid,
onder a, het orgaan is waaraan de melding wordt
gericht.
Ingevolge het tweede lid van dat artikel, voorzover
thans van belang, verstrekt hij dat bestuursorgaan
tevens, zodra zij bekend zijn, de gegevens met
betrekking tot:
a. de oorzaken van het voorval en de omstandigheden
waaronder het voorval zich heeft voorgedaan;
b. de ten gevolge van het voorval vrijgekomen stoffen,
alsmede hun eigenschappen;
c. andere gegevens die van belang zijn om de aard
en de ernst van de gevolgen voor het milieu van het
voorval te kunnen beoordelen;
d. de maatregelen die zijn genomen of worden overwogen
om de gevolgen van het voorval te voorkomen,
te beperken of ongedaan te maken.
Appellante voert aan dat de door verweerder toegepaste
bestuursdwang, te weten het verwijderen van
het asbest, geen betrekking kan hebben op de gestelde
overtreding van artikel 17.2 van de Wet milieubeheer,
aangezien daarin slechts een mededelingsplicht
is opgenomen. Voorts brengt de
omstandigheid dat appellante onmiddellijk na de
brand met verweerder in contact is getreden om de
gevolgen van de brand te bespreken naar haar mening
met zich dat aan deze mededelingsplicht is
voldaan. Appellante begrijpt uit het bestreden besluit
dat verweerder zich inmiddels op het standpunt
stelt dat overtreding van dit artikel inderdaad
niet aan het besluit tot bestuursdwang ten grondslag
gelegd kon worden. Zij betoogt dat verweerder
haar bezwaar dan ook in zoverre gegrond had behoren
te verklaren in het bestreden besluit.
Verweerder, zo begrijpt de Afdeling uit het bestreden
besluit en het verweerschrift, handhaaft de
stelling dat appellante ook artikel 17.2 van de Wet
milieubeheer heeft overtreden. Verweerder heeft
evenwel in het primaire besluit noch in het bestreden
besluit omschreven waaruit deze overtreding
bestaat. Het bestreden besluit is in zoverre dan ook
in strijd met artikel 7:12, eerste lid, van de Algemene
wet bestuursrecht dat vereist dat een besluit berust
op een draagkrachtige motivering.
In de inrichting van appellante heeft op 5 februari
2002 brand gewoed, welke brand is overgeslagen
naar de naastgelegen inrichting van Jachtbouw
J. (hierna: J). Verweerder heeft geconstateerd dat
zich in het afgebrande deel van de inrichting van
appellante asbesthoudende vensterbanken (15 m 3 )
en drie inpandige brandwerende deuren (27 m 3 )
bevonden en dat het dak van de afgebrande loods
van J bestond uit asbesthoudend materiaal (120
m 3 ). Hij baseert zich daarbij op het verslag van de
brandweer van Warmond van 10 februari 2002 met
bijbehorende tekening. De verspreiding van asbest
is vastgesteld op 6 februari 2002, waarna Search
Milieu B.V. als deskundige is ingeschakeld. Voorts
heeft verweerder op 6 februari 2002 overleg gevoerd
met onder meer appellante, waarbij door
verweerder is aangezegd dat de kosten van het opruimen
van het asbest op de aansprakelijke inrichting(en)
zouden worden verhaald. Bovendien is volgens
verweerder bij die gelegenheid afgesproken
dat de betrokken inrichtingen zelf zorg zouden dragen
voor de reiniging van hun eigen terrein door een
erkend bedrijf. Op 13 februari 2002 bleek verweerder
dat geen aanvang was gemaakt met de reiniging
van de percelen genoemd in het handhavingsbesluit.
Verweerder heeft in het die dag gevoerde
overleg appellante, op de grond dat in haar inrichting
de brand was ontstaan, mondeling aangezegd
het asbest van de percelen genoemd in het primaire
besluit per direct op te ruimen en haar tot de vol-
StAB 1 / 2004

Milieu
33
gende dag 12.00 uur de gelegenheid gegeven een
daartoe strekkend plan van aanpak over te leggen.
Omdat er naar het oordeel van verweerder direct
voorafgaande aan het primaire besluit gezien de
weersvoorspelling een reële en acute dreiging bestond
voor verdere verspreiding van het asbest en
voor herbesmetting van reeds gereinigde oppervlakken
en omdat appellante weigerde opdracht tot opruiming
van het asbest te verstrekken en evenmin
op het gestelde tijdstip een plan van aanpak had
overgelegd, heeft verweerder vervolgens bij besluit
van 14 februari 2002 bestuursdwang aangezegd.
Vanwege de situatie is geen begunstigingstermijn
aan het besluit verbonden. Direct na bekendmaking
van het besluit is van gemeentewege aan een gespecialiseerd
bedrijf de opdracht gegeven de asbestverontreiniging
op te ruimen, hetgeen daarna is
geschied.
Appellante bestrijdt dat zij artikel 17.1 van de
Wet milieubeheer (hierna: artikel 17.1) heeft overtreden.
Zij voert daartoe aan dat verweerder een onjuiste
uitleg geeft aan dit artikel. Naar haar mening
ziet artikel 17.1 uitsluitend op onverwachte voorvallen
die optreden met betrekking tot de krachtens
de Wet milieubeheer vergunde activiteiten, hetgeen
hier niet het geval is, en is de reikwijdte van artikel
17.1 beperkt tot gevolgen van ongewone voorvallen
in de inrichting zelf en niet tot eventueel daardoor
in een ander bedrijf veroorzaakte ongewone voorvallen.
Appellante stelt zich op het standpunt dat van
haar redelijkerwijs niet kon worden verlangd dat zij
het asbest zou opruimen. Zij houdt staande dat de
asbestverontreiniging op de percelen ten aanzien
waarvan de bestuursdwang is toegepast niet van
haar pand afkomstig was, maar uitsluitend van (het
dak van) het pand van J. Derhalve ontbreekt in haar
opinie causaal verband tussen de brand in haar inrichting
en de geconstateerde verspreiding van asbest.
Voorts voert zij aan dat haar van het ontstaan
van de brand of het overslaan daarvan geen verwijt
valt te maken. Er bestaat, zo brengt zij naar voren,
geen wettelijke verplichting tot verwijdering van asbesthoudende
dakplaten ondanks het algemeen bekende
risico van verspreiding van asbest ingeval
van brand. Voorts verplicht artikel 17.1 haars inziens
slechts tot het nemen van noodmaatregelen
en niet tot een algehele ongedaanmaking van de gevolgen
van het ongewone voorval. Tot slot werd volgens
appellante ten tijde van het besluit van 14 februari
2002 niet meer voldaan aan het ‘onmiddellijkheidsvereiste’
uit dat artikel, aangezien er na de
brand op 5 februari 2002 al geruime tijd was verstreken.
Verweerder stelt, kort samengevat, hier tegenover
dat appellante uitgaat van een te beperkte strekking
van artikel 17.1. Volgens verweerder behoort het
overslaan van de brand naar het pand van J en de
daardoor veroorzaakte verspreiding van asbest
eveneens tot de gevolgen van de brand in de inrichting
van appellante, aangezien daartussen een
rechtstreeks verband bestaat. Verweerder bestrijdt
dat de maatschappelijke betamelijkheidsnorm van
artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek van toepassing
is op de door artikel 17.1 bestreken situatie.
Zijns inziens is de (on)rechtmatigheid van het
handelen of nalaten, waarvan het ongewone voorval
het gevolg is, daarbij niet van belang.
Anders dan appellante stelt behoeft een ongewoon
voorval in de zin van artikel 17.1 niet beperkt
te zijn tot een voorval dat in verband staat met de
in de inrichting plaatsvindende vergunde activiteiten.
Het ontstaan van brand in de inrichting van
[appellante] vormt een ongewoon voorval in de zin
van artikel 17.1, zoals dit overigens ook het geval
is voor de daardoor ontstane brand in de inrichting
van J. Ter zitting is bevestigd dat het asbest op de
terreinen ten aanzien waarvan bestuursdwang heeft
plaatsgevonden voor het overgrote deel, zo niet geheel,
afkomstig was van het dak van de inrichting
van J en dat verweerder van dit gegeven op de
hoogte was bij het nemen van het primaire besluit.
Onder deze omstandigheden kan het verwijderen
van dit asbest van de terreinen waarop het bestuursdwangbesluit
betrekking heeft, niet worden
beschouwd als een maatregel die redelijkerwijs van
appellante kan worden gevergd om de gevolgen van
het ongewone voorval zoveel mogelijk te beperken
en ongedaan te maken.
Gelet op het voorgaande bestond er geen overtreding
van artikel 17.1. Derhalve was verweerder
niet bevoegd tot toepassing van bestuurlijke handhavingsmiddelen.
Het beroep is gegrond. Het bestreden besluit dient
te worden vernietigd.
StAB 1 / 2004

34 Milieu
04-08
ABRS 26 november 2003, nr. 200300360/1 (GS
Groningen)
Casus
Besluit waarbij op grond van artikel 8.22 en 8.23
Wet milieubeheer voorschriften zijn toegevoegd
aan de vergunning voor een autowrakkeninrichting.
De voorschriften zijn gebaseerd op artikel 5,
eerste en tweede lid van het Besluit beheer autowrakken
(hierna: het Besluit), een instructie-amvb
als bedoeld in artikel 8.45 Wet milieubeheer. Op
grond van artikel 5, eerste lid van het Besluit verbindt
het bevoegd gezag de in de bijlage bij het Besluit
gestelde voorschriften aan de vergunning. Ingevolge
artikel 5, tweede lid kan het bevoegd
gezag nadere eisen stellen ten aanzien van de in de
bijlage bij het Besluit gestelde voorschriften. Met
het Besluit is beoogd de verplichtingen die voortvloeien
uit EG-richtlijn 2000/53 te implementeren
in het Nederlandse recht. Appellante betoogt dat
met een drietal voorschriften die zijn gebaseerd op
artikel 5, tweede lid van het Besluit op onjuiste
wijze uitvoering is gegeven aan het Besluit. In het
Besluit is nagelaten de bevoegdheid tot het stellen
van nadere eisen concreet te begrenzen, zodat in
zoverre het tweede lid van artikel 5 onverbindend
is.
Rechtsvraag
Is de desbetreffende bepaling onverbindend?
Uitspraak
De Afdeling stelt vast dat de door appellante gewraakte
voorschriften niet overeenkomen met de
voorschriften in de bijlage van het Besluit, zodat
deze voorschriften (kennelijk) zijn gebaseerd op artikel
5, tweede lid van het Besluit welke bepaling
de bevoegdheid geeft om nadere eisen te stellen
ten aanzien van de in de bijlage gestelde voorschriften.
De Afdeling overweegt dat met artikel 5,
tweede lid van het Besluit is beoogd uitwerking te
geven aan artikel 8.45, derde lid van de Wet milieubeheer
dat stelt dat in de algemene maatregel
van bestuur (amvb) zelf moet worden bepaald in
hoeverre nadere eisen kunnen worden gesteld. De
tekst van artikel 5, tweede lid van het Besluit is in
zodanig ruime bewoordingen gesteld, dat onvoldoende
concreet wordt bepaald in hoeverre het bevoegd
gezag met betrekking tot welke onderwerpen
nadere eisen kan stellen. Mitsdien is artikel 5,
tweede lid, in samenhang met de bijlage bij het
Besluit, in strijd met artikel 8.45, derde lid van de
Wm en daarom in zoverre onverbindend.
EG-richtlijn 2000/53, artikel 6, derde lid
Wet milieubeheer, artikel 8.45, eerste en derde
lid
Besluit beheer autowrakken, artikel 5, eerste en
tweede lid
Bij besluit van 3 december 2002 heeft het college
van gedeputeerde staten van Groningen (verweerder)
met toepassing van de artikelen 8.22 en 8.23
van de Wet milieubeheer voorschriften verbonden
aan de krachtens die wet bij besluit van 3 oktober
1995 aan ‘Autodemontagebedrijf (...)’ (hierna:
vergunninghoudster) verleende vergunning voor het
oprichten en in werking hebben van een inrichting
bestemd voor onder meer het bewaren en bewerken
van autowrakken, de opslag van onderdelen, de
handel in gebruikte auto-onderdelen en de in- en
verkoop van gebruikte auto’s.
Overwegingen
Artikel 6, derde lid, van de richtlijn 2000/53/EG
van het Europees Parlement en de Raad van
18 september 2000 betreffende autowrakken (hierna:
de richtlijn 2000/53/EG) bepaalt, voorzover
hier van belang, dat de lidstaten de nodige maatregelen
treffen om ervoor te zorgen dat inrichtingen of
bedrijven waar verwerkingshandelingen worden verricht,
ten minste voldoen aan de in dat artikel genoemde
verplichtingen overeenkomstig bijlage I. In
de onderdelen a, b en c van dat artikellid wordt,
kort weergegeven, bepaald dat autowrakken vóór
verdere verwerking selectief worden gedemonteerd,
of dat gelijkwaardige regelingen worden getroffen,
om negatieve milieugevolgen te beperken. Daarbij
worden gevaarlijke materialen en onderdelen weggenomen
en selectief gescheiden om te voorkomen
dat het resterende shredderafval wordt verontreinigd
en moet het selectief demonteren en opslaan
zodanig geschieden dat hergebruik en terugwinning
en met name recycling van de voertuigonderdelen
mogelijk is. Ingevolge de laatste volzin van het
StAB 1 / 2004

Milieu
35
derde lid worden verwerkingshandelingen voor de
verwijdering van gevaarlijke afvalstoffen uit autowrakken
als vermeld in bijlage I, punt 3, zo spoedig
mogelijk uitgevoerd.
In bijlage I, punt 3, van de richtlijn 2000/53/EG
worden als verwerkingshandelingen voor de verwijdering
van gevaarlijke afvalstoffen uit autowrakken
onder meer genoemd verwijdering of onschadelijk
maken van mogelijk ontplofbare onderdelen en verwijdering,
voorzover uitvoerbaar, van alle onderdelen
waarvan is vastgesteld dat zij kwik bevatten.
Ingevolge artikel 8.45, eerste lid, van de Wet milieubeheer
kunnen bij algemene maatregel van bestuur
regels worden gesteld, inhoudende de verplichting
voor het bevoegd gezag beperkingen of
voorschriften, die nodig zijn ter bescherming van
het milieu en waarvan de inhoud in die maatregel is
aangegeven, aan te brengen onderscheidenlijk te
verbinden aan de vergunningen voor inrichtingen
die behoren tot een bij de maatregel aangewezen
categorie.
Ingevolge artikel 8.45, derde lid, wordt bij een
algemene maatregel van bestuur krachtens het eerste
lid bepaald in hoeverre het bevoegd gezag met
betrekking tot daarbij aangegeven onderwerpen van
bij de maatregel gestelde regels kan afwijken of nadere
eisen kan stellen. Daarbij kan worden bepaald
dat de bevoegdheid tot afwijken of tot het stellen
van nadere eisen slechts geldt in bij de maatregel
aangegeven categorieën van gevallen.
Met het Besluit beheer autowrakken (Stb. 2002,
259; hierna: het Besluit) is beoogd de verplichtingen
die voortvloeien uit de richtlijn 2000/53/EG te
implementeren in het Nederlandse recht.
Artikel 5 van het Besluit, dat, in samenhang gelezen
met de bijlage bij het Besluit, dient ter implementatie
van artikel 6, eerste tot en met vierde lid,
van de richtlijn 2000/53/EG, is gebaseerd op artikel
8.45 van de Wet milieubeheer.
Ingevolge artikel 5, eerste lid, van het Besluit
verbindt het bevoegd gezag de in de bijlage bij het
Besluit gestelde voorschriften aan een vergunning
voor een inrichting voor het opslaan van vijf of meer
autowrakken en aan een vergunning voor een inrichting
voor het bewerken, verwerken, vernietigen
of overslaan van autowrakken.
Ingevolge artikel 5, tweede lid, van het Besluit
kan het bevoegd gezag nadere eisen stellen ten
aanzien van de in de bijlage bij het Besluit gestelde
voorschriften.
In de bijlage bij het Besluit zijn in onderdeel C, bewerking
van autowrakken, onder meer opgenomen
de voorschriften C.1 en C.6. Ingevolge voorschrift
C.1, voorzover hier van belang, moeten de in dat
voorschrift nader genoemde gevaarlijke stoffen, preparaten
of andere producten, indien aanwezig, zo
spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen tien werkdagen,
worden afgetapt of gedemonteerd en vervolgens
opgeslagen. In voorschrift C.6 is bepaald,
voorzover hier van belang, dat de autowrakken
binnen de inrichting worden ontdaan van de in dat
voorschrift nader genoemde stoffen, preparaten of
andere producten.
Ingevolge de artikelen 8.22, vierde lid, en 8.23,
derde lid, van de Wet milieubeheer in samenhang
met artikel 8.8, derde lid, aanhef en onder b, van
die wet neemt het bevoegd gezag bij de beslissing
tot wijziging van een vergunning in ieder geval de
voor hem geldende, krachtens artikel 8.45 gestelde
regels in acht.
Het beroep richt zich tegen de voorschriften 3.2.6,
3.2.8 en 3.2.9. Appellante betoogt dat verweerder
met het stellen van deze voorschriften op onjuiste
wijze uitvoering heeft gegeven aan het Besluit. Volgens
appellante is verweerder ten onrechte afgeweken
van de in het Besluit neergelegde verplichting
om binnen dezelfde inrichting zowel de C.1-stoffen
en preparaten als de C.6-stoffen en preparaten te
verwijderen. In dit verband stelt zij onder meer dat
artikel 5, tweede lid, van het Besluit, op grond
waarvan nadere eisen kunnen worden gesteld ten
aanzien van de in de bijlage opgenomen voorschriften,
zich primair niet verdraagt met de richtlijn
2000/53/EG, en subsidiair in strijd is met artikel
8.45, derde lid, van de Wet milieubeheer, omdat in
het Besluit is nagelaten de bevoegdheid tot het stellen
van nadere eisen concreet te begrenzen. In zoverre
is het tweede lid van artikel 5 van het Besluit
in haar ogen dan ook onverbindend.
In het aan de vergunning verbonden voorschrift
3.2.1 is voorschrift C.1 van de bijlage bij het Besluit
overgenomen.
StAB 1 / 2004

36 Milieu
In afwijking van voorschrift C.6 van de bijlage bij
het Besluit is in vergunningvoorschrift 3.2.6, voorzover
hier van belang, bepaald dat, indien een autowrak
niet conform voorschrift 3.2.8 wordt afgevoerd,
het autowrak binnen de inrichting moet
worden ontdaan van de in voorschrift C.6 genoemde
stoffen, preparaten en andere producten. In
voorschrift 3.2.8 is bepaald dat, voorzover hier van
belang, autowrakken die zijn ontdaan van de in vergunningvoorschrift
3.2.1 genoemde stoffen, maar
nog niet zijn ontdaan van de in vergunningvoorschrift
3.2.6 genoemde stoffen, moeten worden afgevoerd
naar een KwaliteitsZorgsysteem Demontage
(KZD)-gecertificeerde en door Auto Recycling
Nederland (ARN) erkende inrichting voor de sloop
van autowrakken. Ingevolge voorschrift 3.2.9 moeten
de daar vermelde gegevens worden geregistreerd
van de autowrakken als bedoeld in voorschrift
3.2.8.
Verweerder heeft hiermee beoogd uitvoering te
geven aan onder meer artikel 5, eerste lid, van het
Besluit, met dien verstande dat de voorschriften
3.2.6 en 3.2.8 niet overeenkomen met voorschrift
C.6 van de bijlage bij het Besluit. Verweerder heeft
zich hierbij gebaseerd op artikel 5, tweede lid, van
het Besluit, welke bepaling de bevoegdheid biedt
om nadere eisen te stellen ten aanzien van de in de
bijlage bij het Besluit gestelde voorschriften.
Verweerder stelt zich op het standpunt dat, mede
gelet op de nota van toelichting bij het Besluit, de
desbetreffende voorschriften niet in strijd zijn met
het Besluit. De nadere eisen die zijn vervat in die
voorschriften, bevorderen in dit geval volgens verweerder
het producthergebruik, omdat vergunninghoudster
op grond van de onderhavige vergunning
in staat wordt gesteld de herbruikbare onderdelen
te demonteren. Producthergebruik, zo stelt verweerder,
verdient, gelet op de voorkeursvolgorde in de
verwijdering van afvalstoffen die in artikel 10.4 van
de Wet milieubeheer is neergelegd, de voorkeur
boven materiaalhergebruik. Verder heeft verweerder
ter zitting betoogd dat, indien moet worden aangenomen
dat de in het Besluit gestelde eis van demontage
binnen één inrichting een absoluut verbod
inhoudt, een dergelijk verbod in strijd kan zijn met
de vrij-verkeerbepalingen van het EG-verdrag.
Voordat kan worden toegekomen aan de vraag of de
in het Besluit aan het bevoegd gezag gegeven bevoegdheid
om nadere eisen te stellen zich verdraagt
met de richtlijn 2000/53/EG, moet eerst worden
beoordeeld of het Besluit op dit punt in strijd is met
artikel 8.45 van de Wet milieubeheer.
Met het thans aan de orde zijnde artikel 5, tweede
lid, van het Besluit is, mede gelet op de toelichting
bij het Besluit, beoogd uitwerking te geven aan
artikel 8.45, derde lid, van de Wet milieubeheer.
Naar het oordeel van de Afdeling is de tekst van artikel
5, tweede lid, van het Besluit echter in zodanig
ruime bewoordingen gesteld, dat onvoldoende
concreet wordt bepaald in hoeverre het bevoegd
gezag met betrekking tot welke onderwerpen nadere
eisen kan stellen. De toelichting op het Besluit,
waarin wordt uiteengezet hoe het bevoegd gezag bij
voorkeur dient om te gaan met de bevoegdheid tot
het stellen van nadere eisen, kan dit gebrek niet
helen, reeds omdat op grond van artikel 8.45,
derde lid, van de Wet milieubeheer in de algemene
maatregel van bestuur zelf moet worden bepaald in
hoeverre nadere eisen kunnen worden gesteld.
Gelet op het voorgaande komt de Afdeling tot het
oordeel dat artikel 5, tweede lid, van het Besluit, in
samenhang met de bijlage bij het Besluit, in strijd
is met artikel 8.45, derde lid, van de Wet milieubeheer
en daarom in zoverre onverbindend is. Het betreden
besluit is, wat de voorschriften 3.2.6, 3.2.8
en 3.2.9 betreft, in strijd met artikel 8.8, derde lid,
aanhef en onder b, van de Wet milieubeheer. Ten
aanzien van het betoog ter zitting van verweerder,
dat onverkorte toepassing van de eis dat verwerking
binnen één inrichting moet plaatsvinden, tot strijdigheid
met artikel 29 EG zou kunnen leiden, merkt
de Afdeling het volgende op.
Deze eis leidt ertoe dat wrakken waarvan de gevaarlijke
afvalstoffen zijn verwijderd niet naar een
andere verwerker in een andere lidstaat kunnen
worden overgebracht. De Afdeling is dan ook van
oordeel dat sprake is van een beperking van de uitvoer
in de zin van artikel 29 EG.
Dergelijke beperkingen zijn verboden tenzij hiervoor
een in het Gemeenschapsrecht erkende rechtvaardigingsgrond
bestaat en de getroffen maatregel
voldoet aan het vereiste van evenredigheid. Verweerder
heeft – zo blijkt uit hetgeen ter zitting naar
voren is gebracht – onvoldoende onderzocht of bij
het Besluit al dan niet aan die voorwaarden is voldaan
en voorts, zo tot strijdigheid zou moeten wor-
StAB 1 / 2004

Milieu
37
den geconcludeerd, welke gevolgen dat zou behoren
te hebben voor het onderhavige geval, waarin geen
sprake is van voorgenomen overbrenging van autowrakken
naar een andere lidstaat.
De Afdeling is dan ook van oordeel dat verweerder
niet aannemelijk heeft gemaakt dat artikel 29
EG een rechtvaardiging vormt voor het stellen van
de gewraakte voorschriften. Uit het vorenstaande
volgt dat het beroep gegrond is. Het bestreden besluit
komt, wat de voorschriften 3.2.6, 3.2.8 en
3.2.9 betreft, voor vernietiging in aanmerking.
04-09
ABRS 26 november 2003, nr. 200300985/1
(Hoger beroep tegen uitspraak Rechtbank Middelburg)
Casus
Afwijzing door Minister van Verkeer en Waterstaat
van verzoek van een visser om nadeelcompensatie.
De beweerde oorzaak van de schade is het uitvoeren
van bagger- en stortwerkzaamheden door
Rijkswaterstaat in het kader van de verbreding en
verdieping van de Westerschelde. Reden voor de
afwijzing is dat verzoeker het causaal verband tussen
de werkzaamheden en de opgetreden schade
niet aannemelijk heeft gemaakt. Op grond van de
Vergunningwet Westerschelde van 1997 (spoedwet)
zijn bestaande specifieke vergunningvereisten,
zoals eisen gesteld in de Wet milieubeheer
en de eis van het opstellen van een milieueffectrapport
(MER) buiten toepassing verklaard. In het
beroep tegen de afwijzing heeft de Rechtbank
Middelburg bepaald dat juist een MER duidelijkheid
en inzicht zou hebben kunnen geven in de gevolgen
voor de natuur en daarmee relevant zou zijn
geweest voor de causaliteitsvraag. Nu de Regering
heeft afgezien van het opstellen van een MER moet
het ontbreken daarvan aan de Minister van Verkeer
en Waterstaat (als degeen die het schadeverzoek
heeft afgewezen) worden toegerekend en zijn de
als gevolg daarvan ontstane onzekerheden voor
zijn risico, aldus de Rechtbank. Dit impliceert dat
de bewijslast niet berust bij verzoeker maar bij de
Minister. De Minister stelt hoger beroep in tegen de
uitspraak van de Rechtbank bij de Afdeling bestuursrechtspraak.
Rechtsvraag
Op wie rust de bewijslast met betrekking tot het
aantonen van causaal verband tussen werkzaamheden
en schade?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat de keuze voor de Vergunningwet
Westerschelde betekent dat de totstandkoming
daarvan in de plaats komt van alle
vereiste vergunningen. Daarmee komt de uit het
nationale recht voortvloeiende MER-plicht te vervallen.
Hetzelfde geldt voor de MER-plicht die uit
de Europese MER-richtlijn wordt afgeleid, daar
deze richtlijn niet van toepassing is op projecten
die, zoals in dit geval, in detail worden geregeld via
een specifieke wet. De rechtmatigheid van de expliciete
keuze van de wetgever om bij de Vergunningwet
af te zien van (onder meer) het maken van
een MER vormt voor de rechter een gegeven dat,
gelet op artikel 120 Grondwet (dit artikel bepaalt
dat de rechter niet treedt in de beoordeling van de
grondwettigheid van wetten en verdragen), niet te
zijner beoordeling staat. Verzoeker dient als degene
die stelt schade te lijden als gevolg van de werkzaamheden,
het causaal verband aannemelijk te
maken.
Grondwet, artikel 120
Regeling nadeelcompensatie Rijkswaterstaat
Vergunningwet Westerschelde 1997
Europese Mer-richtlijn 85/337 en 97/11
Bij besluit van 9 oktober 2001 heeft de Minister
van Verkeer en Waterstaat (appellant) een verzoek
van [verzoekers] om nadeelcompensatie vanwege
de schade die [verzoekers] stelt te hebben geleden
ten gevolge van de bagger- en stortwerkzaamheden
in het kader van de verbreding en verdieping van de
Westerschelde van 13 maart 2002, afgewezen.
Bij besluit van 13 maart 2002 heeft appellant
het daartegen gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 7 januari 2003 heeft de rechtbank
te Middelburg (hierna: de rechtbank) het
daartegen ingestelde beroep gegrond verklaard, de
beslissing op bezwaar vernietigd en bepaald dat ap-
StAB 1 / 2004

38 Milieu
pellant een nieuw besluit neemt, met inachtneming
van het in deze uitspraak gestelde. Tegen deze uitspraak
heeft appellant hoger beroep ingesteld.
Overwegingen
Verzoeker is beroepsmatig als visser actief in – een
deel van – de Westerschelde, waar hij op garnalen
en tong vist. Onder verwijzing naar vangstgegevens
heeft verzoeker gesteld schade te hebben geleden
als gevolg van de bagger- en stortactiviteiten op de
Westerschelde in verband met de verbreding en verdieping
van de vaargeul naar de haven van Antwerpen.
Die werkzaamheden hebben een negatieve invloed
gehad op de visstand, hetgeen bij verzoeker
heeft geleid tot een sterke afname in de vangstopbrengst
van garnalen.
Appellant heeft het verzoek om schadevergoeding
van verzoeker beoordeeld aan de hand van de
als beleidsregels aan te merken Regeling nadeelcompensatie
Rijkswaterstaat (hierna: de Regeling).
Artikel 5 van de Regeling bepaalt dat de Minister
een commissie instelt die hem dient te adviseren
over de op het verzoek te nemen beslissing.
Artikel 6, eerste lid, van de Regeling bepaalt,
voorzover van belang, dat de commissie daartoe
een onderzoek instelt naar:
a. de vraag of de schade een gevolg is van het vervullen
van taken door het Directoraat-generaal
Rijkswaterstaat als bedoeld in artikel 2 van het organiek
besluit;
b. de omvang van de schade;
c. de vraag of de schade redelijkerwijs niet of niet
geheel ten laste van de benadeelde behoort te blijven
d. (..).
Artikel 6, tweede lid, van de Regeling bepaalt, voorzover
van belang, dat de commissie rapport uitbrengt
over haar bevindingen. Zij adviseert de
Minister over de hoogte van de uit te keren schadevergoeding.
Op 17 juli 2001 heeft de commissie haar definitieve
advies uitgebracht. Hierin wordt geadviseerd
verzoeker niet in aanmerking te brengen voor een
vergoeding ten titel van nadeelcompensatie aangezien
de commissie het causaal verband tussen het
werk van Rijkswaterstaat en de beweerde schade
van verzoeker niet aannemelijk acht.
In overeenstemming met dit advies heeft appellant
zich, evenals in zijn primaire besluit, in zijn beslissing
op bezwaar, samengevat, op het standpunt gesteld
dat de gebruikte onderzoeksmethodieken geen
verband aantonen tussen de werkzaamheden in de
Westerschelde enerzijds en de verminderde vangsten
van verzoeker anderzijds. Ook verzoeker zelf
heeft niet een andere en betere methodiek kunnen
aangeven en is niet geslaagd in het leveren van bewijs
van het door hem gestelde nadeel, aldus appellant
in zijn beslissing op bezwaar.
De rechtbank heeft overwogen dat zij zich niet
kan verenigen met het standpunt van appellant dat
het op de weg van verzoeker ligt om te bewijzen dat
de vermeende schade een rechtstreeks gevolg is
van de werkzaamheden. Zij heeft voor dit oordeel
van belang geacht het eerder genoemde Verdrag
alsmede de Vergunningwet Westerschelde van
1997, houdende bepalingen in verband met het uitvoeren
van baggerwerken en het storten van baggerspecie
voor de verruiming en het onderhoud van
de vaarweg door het Vlaams Gewest (hierna: de
Vergunningwet).
Hoewel het blijkens de memorie van toelichting
bij de Vergunningwet gaat om een project met aanzienlijke
gevolgen voor het bestaande milieu, de natuur
en het landschap, is er niettemin spoedshalve
bij de Vergunningwet, met buitentoepassingverklaring
van bestaande specifieke vergunningvereisten,
rechtstreeks één algemene vergunning voor de bagger-
en stortwerkzaamheden verleend. Daarbij is
ook afgezien van de eisen die zijn gesteld in de Wet
Milieubeheer, hetgeen wil zeggen dat geen milieueffectrapportage
is opgemaakt. Juist een milieu-effectrapportage
zou echter duidelijkheid en inzicht
hebben kunnen geven in onder meer de gevolgen
voor de natuur, waarmee deze rapportage dus ook
relevant geweest zou zijn voor de in dit geschil aan
de orde zijnde vragen. Nu van regeringszijde is afgezien
van het opstellen van een dergelijk rapportage
moet het ontbreken daarvan naar het oordeel
van de rechtbank aan appellant worden toegerekend
en zijn de als gevolg daarvan ontstane onzekerheden
voor zijn risico.
Afsluitend concludeert de rechtbank dat, nu de
besluitvorming van appellant niet op dit uitgangspunt
stoelt, de beslissing op bezwaar is genomen in
strijd met de eisen der zorgvuldigheid, zodat het
dient te worden vernietigd wegens strijd met artikel
StAB 1 / 2004

Milieu
39
3:2 van de Algemene wet bestuursrecht.
De Afdeling volgt de rechtbank niet in haar oordeel,
dat dit geval aanleiding geeft voor een omkering
van de bewijslast als zojuist aangegeven.
Blijkens de parlementaire geschiedenis van de
Vergunningwet (TK 1996-1997, 25 187) is de regering
van oordeel dat de werkzaamheden in de
Westerschelde het treffen van een bijzondere voorziening
door de wetgever rechtvaardigen, waarmee
binnen redelijke grenzen bekorting van de procedure
kan worden bewerkstelligd. Voorts vermeldt de
parlementaire geschiedenis dat de keuze voor de
Vergunningwet betekent dat de totstandkoming
daarvan in de plaats komt van alle vereiste vergunningen.
Daarmee komt de uit het nationale recht
voortvloeiende m.e.r.-plicht te vervallen. Evenmin
kan zo’n m.e.r.-plicht uit de Europese m.e.r.-richtlijn
worden afgeleid, daar deze richtlijn niet van
toepassing is op projecten die, zoals in dit geval, in
detail worden geregeld via een specifieke wet.
Het vorenstaande betekent dat de wetgever in
formele zin ondubbelzinnig een keuze heeft gemaakt
voor vergunningverlening bij wet en daarbij
heeft afgezien van het maken van een milieu-effectrapportage.
De rechtmatigheid van deze expliciete
keuze van de wetgever vormt derhalve voor de rechter,
die over een geschil naar aanleiding van de Vergunningwet
heeft te oordelen, een gegeven, dat,
gelet op artikel 120 van de Grondwet en behoudens
het hier zich niet voordoende geval van artikel 94
van de Grondwet, niet te zijner beoordeling staat.
Anders dan de rechtbank heeft overwogen, zijn derhalve
noch in de Vergunningwet zelf noch in haar
totstandkoming gelegen factoren aan te wijzen, die
nopen tot het oordeel dat verzoeker als degene die
stelt schade te lijden als gevolg van de werkzaamheden
in de Westerschelde, niet het causaal verband
tussen die werkzaamheden en de schade aannemelijk
dient te maken, met dien verstande dat op
appellant daarbij onder meer de verplichtingen
rusten als bedoeld in artikel 3:2 van de Algemene
wet bestuursrecht en hetgeen te dien aanzien voortvloeit
uit de Regeling. Dit heeft de rechtbank miskend.
Het vorenstaande betekent dat het hoger beroep
gegrond is en de aangevallen uitspraak moet worden
vernietigd. Met toepassing van artikel 44, eerste
lid, aanhef en onder b, van de Wet op de Raad
van State zal de Afdeling de zaak terugwijzen naar
de rechtbank opdat die de zaak opnieuw behandelt.
Daarbij zal de rechtbank met name moeten beoordelen
in hoeverre het advies van de commissie van
17 juli 2001, zowel wat betreft de wijze van totstandkoming
als de inhoud ervan, appellant kon
dienen ter motivering van zijn in bezwaar genomen
besluit, welke beoordeling de rechtbank in de aangevallen
uitspraak achterwege heeft gelaten.
04-10
ABRS 26 november 2003, nr. 200301163/1
(Middelharnis)
Casus
Afwijzing van verzoek om handhavingsmaatregelen
te treffen tegen een inrichting. Appellanten stellen
geluidshinder te ondervinden van de verkeersbewegingen
ter plaatse van de in- en uitrit van het
terrein van de inrichting. Zij menen dat de in- en
uitrit onderdeel uitmaakt van de inrichting zodat
de geluidsbelasting ter plaatse is aan te merken als
directe hinder die aan de voor de inrichting geldende
geluidsgrenswaarden moet worden getoetst.
Verweerder stelt dat de verkeersbewegingen van
en naar de inrichting op de in- en uitrit als indirecte
hinder moeten worden beschouwd, omdat de
in/uitrit niet alleen door de onderhavige inrichting
wordt gebruikt, maar ook ontsluiting biedt aan de
achter de inrichting gelegen landbouwgronden en
het naastgelegen woonhuis.
Rechtsvraag
Maakt de in/uitrit onderdeel uit van de inrichting?
Uitspraak
De Afdeling stelt vast dat in- en uitrit niet valt
binnen de begrenzing van de inrichting zoals die
blijkt uit de door verweerder ter zitting getoonde
kaart waarop het terrein van de inrichting staat ingetekend.
De stukken en het verhandelde ter zitting
geven de Afdeling geen grond om van een andere
begrenzing uit te gaan. Gelet hierop heeft
verweerder op goede gronden de verkeersbewegingen
van en naar de inrichting op de in- en uitrit
niet betrokken bij de beoordeling van de vraag of
StAB 1 / 2004

40 Milieu
aan de geldende geluidsgrenswaarden kan worden
voldaan.
Wet milieubeheer, artikel 1.1, eerste lid
Bij besluit van 25 maart 2002 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Middelharnis (verweerder)
een verzoek van appellanten om toepassing
van bestuurlijke handhavingsmiddelen met betrekking
tot een inrichting afgewezen. Bij besluit
van 9 januari 2003 heeft verweerder het hiertegen
gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Overwegingen
Het Besluit bouw- en houtbedrijven milieubeheer
(hierna: het Besluit) is op de onderhavige inrichting
van toepassing. Op de onderhavige inrichting zijn
derhalve de grenswaarden gesteld in voorschrift
1.1.1 onder a van onderdeel B van de bijlage behorende
bij het Besluit van toepassing.
Appellanten hebben bij brief van 4 december
2001 een verzoek tot het toepassen van bestuurlijke
handhavingsmiddelen ingediend omdat zij stellen,
onder meer vanwege laad- en losactiviteiten, geluidhinder
te ondervinden van de onderhavige inrichting.
Zij betogen dat verweerder er ten onrechte van
uitgaat dat wordt voldaan aan de in voorschrift
1.1.1 onder a gestelde grenswaarden voor het langtijdgemiddeld
beoordelingsniveau (LAr,LT) en voor
het piekniveau (LMax). Zij voeren in dit verband aan
dat in het akoestisch rapport dat is opgesteld door
Adviesbureau Peutz & Associés B.V. ten onrechte
wordt gesteld dat de geluidhinder op de in- en uitrit
van het terrein van de inrichting dient te worden beschouwd
als indirecte hinder. Volgens appellanten
maakt de in- en uitrit onderdeel uit van de inrichting
en derhalve is volgens hen sprake van directe hinder,
die bij de bepaling of aan de geldende geluidgrenswaarden
kan worden voldaan, moet worden
meegenomen. Zo betogen zij dat de bedrijvigheid
vanwege de onderhavige inrichting op de in- en uitrit
van een bedrijfsmatige omvang is. Verder behoort de
in- en uitrit niet tot de openbare weg en is de onderhavige
inrichting verantwoordelijk voor het overgrote
deel van het gebruik daarvan. Appellanten stellen
dat zelfs indien de in- en uitrit niet als onderdeel van
de onderhavige inrichting dient te worden beschouwd,
dan ook de circulaire van het ministerie
van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer
van 29 februari 1996, kenmerk MBG
96006131, inzake ‘Geluidhinder veroorzaakt door
het wegverkeer van en naar de inrichting; beoordeling
in het kader van de vergunningverlening op
basis van de Wet milieubeheer’ (hierna: de Circulaire)
door verweerder ten onrechte is toegepast. Bovendien
is de Circulaire niet van toepassing op inrichtingen
waarop artikel 8.40 van de Wet
milieubeheer van toepassing is. Ten slotte voeren
appellanten aan dat verweerder ten onrechte stelt
dat de verwijzing naar de uitspraak van de Afdeling
van 21 juli 1997 niet opgaat.
Verweerder stelt dat de verkeersbewegingen van
en naar de inrichting op de in- en uitrit als indirecte
hinder moeten worden beschouwd, omdat de in- en
uitrit niet alleen door de onderhavige inrichting
wordt gebruikt, maar ook ontsluiting biedt aan de
achter de inrichting gelegen landbouwgronden en
het naast de inrichting gelegen woonhuis. Bovendien
zou de inrichting in haar bedrijfsbelangen worden
geschaad als de verkeersbewegingen op de inen
uitrit als directe hinder worden beschouwd,
omdat het niet mogelijk is het terrein op een andere
wijze te ontsluiten. Verweerder betoogt verder dat
de bewegingen van heftrucks op grond van voorschrift
1.1.1 onder b van de in voorschrift 1.1.1
onder a opgenomen piekniveaus zijn uitgezonderd,
omdat het laad- en losactiviteiten in de dagperiode
betreffen. Daarvoor is niet van belang of de in- en
uitrit wel of niet tot de inrichting behoort. Blijkens
de toelichting op het Besluit geldt dit ook voor in de
toelichting genoemde, aan laad- en losactiviteiten
aanverwante activiteiten. De door appellanten
aangehaalde uitspraak van de Afdeling is volgens
verweerder niet op de onderhavige zaak van toepassing.
Verweerder stelt wat betreft de toepasselijkheid
van de Circulaire als toetsingskader in het
onderhavige geval aansluiting te hebben gezocht bij
het Besluit horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen
milieubeheer.
Onder inrichting dient ingevolge artikel 1.1, eerste
lid, van de Wet milieubeheer te worden verstaan:
elke door de mens bedrijfsmatig of in een omvang
alsof zij bedrijfsmatig was, ondernomen bedrijvigheid
die binnen een zekere begrenzing pleegt te
worden verricht.
De Afdeling stelt vast dat de in- en uitrit niet valt
binnen de begrenzing van de inrichting zoals die
StAB 1 / 2004

Milieu
41
blijkt uit de door verweerder ter zitting getoonde
kaart waarop het terrein van de inrichting staat ingetekend.
De stukken en het verhandelde ter zitting
geven de Afdeling geen grond van een andere begrenzing
uit te gaan. Gelet hierop en gelet op voorschrift
1.1.1 onder a van het Besluit dat ziet op het
langtijdgemiddeld beoordelingsniveau (LAr,LT) en
het piekniveau (LMax) veroorzaakt door de in de inrichting
aanwezige installaties en toestellen en door
de in de inrichting verrichte werkzaamheden en activiteiten,
heeft verweerder op goede gronden de
verkeersbewegingen van en naar de inrichting op de
in- en uitrit niet betrokken bij de beoordeling of aan
de geldende geluidgrenswaarden kan worden voldaan.
De Afdeling stelt verder vast dat laad- en losactiviteiten
en daaraan aanverwante activiteiten die
binnen de grenzen van de inrichting plaatsvinden,
gedurende de dagperiode van de in voorschrift
1.1.1 onder a van het Besluit opgenomen piekniveaus
(LMax) zijn uitgesloten. Gelet op het vorenstaande
ziet de Afdeling geen aanleiding voor het
oordeel dat verweerder niet van de juistheid van het
door Adviesbureau Peutz & Associés B.V. opgestelde
akoestisch rapport heeft kunnen uitgaan, dat
concludeert dat het langtijdgemiddeld beoordelingsniveau
(LAr,LT) ter hoogte van de naastbij gelegen
woningen ten gevolge van de activiteiten op het bedrijfsterrein
(dat is het terrein van de inrichting) en
de maximale geluidniveaus (LMax) van andere activiteiten
dan laden en lossen minder bedragen dan
de daarvoor in het Besluit gestelde maxima. Verweerder
heeft derhalve op goede gronden geconcludeerd
dat de grenswaarden gesteld in voorschrift
1.1.1 onder a van het Besluit niet worden overschreden.
Het betoog van appellanten dat de Circulaire
niet van toepassing is op de verkeersbewegingen
op de in- en uitrit doet, wat daar overigens ook
van zij, aan het bovenstaande niet af. De uitspraak
van de Afdeling van 21 juli 1997 (nr. E03.96.
1225), waarnaar door appellanten wordt verwezen,
is op de onderhavige zaak niet van toepassing. Die
uitspraak heeft betrekking op de vraag welke gevolgen
voor het milieu van het aan- en afrijdende verkeer
aan het in werking zijn van de inrichting worden
toegerekend. In dit geval gaat het uitsluitend
om geluid veroorzaakt door de in de inrichting aanwezige
installaties en toestellen, alsmede door de in
de inrichting verrichte werkzaamheden en activiteiten.
Verweerder heeft derhalve terecht geconcludeerd
niet bevoegd te zijn om bestuurlijke handhavingsmiddelen
toe te passen en het tegen het
besluit van 25 maart 2002 ingediende bezwaar
daarom ongegrond verklaard. Het beroep is ongegrond.
Annotatie
1. In deze uitspraak komt de bekende problematiek
van geluidhinder van wegverkeer van en naar de inrichting
aan de orde. In dit geval niet in het kader
van vergunningverlening, maar in het kader van een
8.40 amvb, namelijk het Besluit bouw- en houtbedrijven
milieubeheer (verder: het Besluit). Omdat
vergelijkbare problemen in het kader van alle 8.40
amvb’s kunnen spelen, wordt aan deze uitspraak
aandacht besteed.
2. Omwonenden stellen last te hebben van laaden
losactiviteiten van de inrichting. Zij menen onder
andere dat de in- en uitrit onderdeel uitmaakt van
de inrichting waardoor sprake is van directe hinder,
die bij de bepaling of aan de geldende geluidgrenswaarden
kan worden voldaan moet worden meegenomen.
Nog even voor de duidelijkheid: directe hinder
treedt op binnen de inrichting. Deze directe
hinder kan ook bestaan uit verkeersbewegingen op
het terrein van de inrichting. Bij indirecte hinder
van een inrichting gaat het om hinder die optreedt
buiten de inrichting maar desalniettemin nog wel
aan het in werking zijn van de inrichting moet worden
toegerekend. In het kader van indirecte hinder
van het wegverkeer geldt bij de beoordeling van
vergunningen de bekende circulaire van 29 februari
1996 ‘Geluidhinder veroorzaakt door het wegverkeer
van en naar de inrichting’ met de beperkingen
zoals die door de rechter zijn aangebracht (zie
ABRvS 24 juni 1997, AB 1997, 298 m.nt. ChB en
ABRvS 13 oktober 1997, AB 1998, 29 m.nt. M.P.
Jongma).
3. We hebben hier echter te maken met een
8.40-amvb. Hoe zit het nu in dat verband? De geluidvoorschriften
uit het Besluit hebben slechts betrekking
op directe geluidhinder en niet op indirec-
StAB 1 / 2004

42 Milieu
te geluidhinder. Wel kunnen er wat de indirecte geluidhinder
van het wegverkeer betreft zo nodig nadere
eisen worden gesteld op grond van artikel 5b
van het Besluit indien dat bijzonder is aangewezen
in het belang van de bescherming van het milieu.
Het is blijkens de toelichting de bedoeling dat hieraan
alleen in ‘knelpuntsituaties’ invulling wordt gegeven.
De genoemde circulaire uit 1996 kan dan
blijkens de toelichting als hulpmiddel dienen (NvT
Stb. 2000, 334, p. 46). Ook in andere 8.40-amvb’s
is een vergelijkbare bepaling opgenomen.
4. Alleen als de onderhavige in- en uitrit tot de
inrichting behoort, is sprake van directe hinder en
zijn de geluidgrenswaarden van voorschrift 1.1.1
van de bijlage van het Besluit derhalve van toepassing.
Indien de in- en uitrit daarentegen niet tot de
inrichting behoort, gelden er op grond van het Besluit
geen geluidvoorschriften, maar kunnen er wel
nadere eisen worden gesteld. Kortom: of de in- en
uitrit onderdeel uitmaakt van de inrichting, maakt
nogal wat verschil voor de beoordeling van de verkeersbewegingen
op deze in- en uitrit.
5. De rechter oordeelt dat de in- en uitrit geen
onderdeel uitmaakt van de inrichting. Uit de uitspraak
valt echter niet duidelijk op te maken waarom
de rechter tot deze conclusie komt. Het feit dat
de in- en uitrit niet binnen de begrenzing valt zoals
die op de kaart is ingetekend, is in dit verband niet
meteen overtuigend. De Afdeling bestuursrechtspraak
geeft niet aan waarom van deze begrenzing
moet worden uitgegaan. Is er sprake van een openbare
weg omdat de inrit door verschillende bedrijven
wordt gebruikt? De conclusie van de Afdeling
bestuursrechtspraak betekent echter in dit geval
wel dat de geluidvoorschriften uit het Besluit niet
op verkeersbewegingen op de in- en uitrit van toepassing
zijn. Voor zover wordt geladen en gelost
binnen de inrichting, is in voorschrift 1.1.1a aangegeven
dat in dat geval de grenswaarden voor de
piekniveaus niet van toepassing zijn op het laden en
lossen gedurende de dagperiode. Ook op dat punt is
het Besluit niet overtreden.
6. Voor appellanten is nu de enige mogelijkheid
om eventueel om nadere eisen te vragen wat betreft
deze indirecte hinder op de in- en uitrit. Dat is in
deze handhavingszaak natuurlijk niet aan de orde.
Het was mijns inziens beter geweest als de rechter
het systeem van het Besluit wat directe en indirecte
geluidhinder betreft wat duidelijker in de uitspraak
uiteen had gezet en ook had verwezen naar de mogelijkheid
om nadere eisen te stellen. De verwijzing
naar de uitspraak van 21 juli 1997 in de overwegingen
is bepaald onduidelijk te noemen.
Marlies Jongma
StAB 1 / 2004

Milieu kort 43
K1
ABRS 20 augustus 2003, nr. 200203927/1
(Putten)
K2
ABRS 3 september 2003, nr. 200203751/1
(Abcoude)
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:46
Piekgeluiden door manoeuvreren bij laden en lossen
niet uitzonderen van geluidsgrenswaarden
gelet op het aantal en het niveau van de gebeurtenissen.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een inrichting voor verwerking van wild en gevogelte.
Appellanten verzetten zich onder meer
tegen de geluidsimmissie door het in werking zijn
van de inrichting. Daarbij wordt gewezen op het uitzonderen
van de piekgeluiden door manoeuvreren
van vrachtwagens op het terrein van de inrichting.
De betreffende vrachtwagenbewegingen hangen
samen met de laad- en losactiviteiten, waarvoor het
niet ongebruikelijk is dat ontheffing van de grenswaarden
voor het piekgeluidsimmissieniveau in de
dagperiode wordt verleend. Het manoeuvreren van
vrachtwagens ten behoeve van dit laden en lossen
moet als een aanverwante activiteit worden gezien.
Gelet evenwel op het aantal overschrijdingen van de
waarde van 70 dB(A) voor maximale geluidsniveaus
en de mate waarin deze waarde wordt overschreden,
alsmede de toename van het aantal vrachtwagenbewegingen
ten opzichte van hetgeen eerder is
vergund, acht de Afdeling de door verweerders gegeven
motivering voor de bestuurlijke afweging om
de manoeuvreerbewegingen ten behoeve van laaden
losactiviteiten uit te zonderen van de grenswaarden
in voorschrift 2.3 voor maximale geluidsniveaus,
niet deugdelijk. Volgt in zoverre vernietiging
van het besluit.
Wet geluidhinder, artikel 74, lid 2 onder a
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:46
Geluidsbelasting wegverkeer binnen 30 km/h-zone
en het kader van een goede ruimtelijke ordening.
Besluit tot goedkeuring van een bestemmingsplan
dat ziet op woningbouw binnen de invloedssfeer
van een weg waarop een maximum snelheid van 30
km/h geldt. Op grond van de Wet geluidhinder is
voor dergelijke wegen geen sprake van een zone.
Voor woningen langs dergelijke wegen gelden dan
ook geen grenswaarden voor het wegverkeerslawaai.
Niettemin geldt volgens de Afdeling dat de
woonbestemming in dit geval – gelet op een geluidsbelasting
van 55 dB(A) vanwege de weg – in
strijd is met een goede ruimtelijke ordening. Volgt
vernietiging van het besluit.
Annotatie
Nogmaals opmerkelijke uitspraak gepubliceerd. In
de annotatie bij uitspraak 03-116 van de vorige
editie is aangegeven dat op grond van deze uitspraak
eindelijk – voor wat betreft het vaststellen
en goedkeuren van een plan – rekening zal moeten
worden gehouden met wegverkeerslawaai vanwege
niet-zoneringsplichtig verkeer.
Bij het totstandkomen van artikel 74, tweede lid,
onder a van de Wet geluidhinder is men ervan uitgegaan
dat wegverkeer waarvan de snelheid lager of
gelijk is aan ten hoogste 30 km/h geen onaanvaardbare
geluidshinder mee zou brengen. Helaas
geldt dat vanwege de verkeersintensiteit rekening
gehouden moet worden met een bijdrage ad
10xlog 10 (Q) en dat het bronvermogenniveau van
voertuigen niet rechtsevenredig is met de rijsnelheid;
bij lagere snelheden neigt het bronvermogenniveau
naar een limiet. Dit bewijst een voor deze situatie
becijferd equivalent geluidsimmissieniveau van
55 dB (A) ter hoogte van nieuw te realiseren woningen,
een geluidsimmissie die de voorkeursgrenswaarde
ontstijgt; sterker nog, gelijk is aan de sane-
StAB 1 / 2004

44
Milieu kort
ringsgrenswaarde ingevolge de Wet geluidhinder.
Het voorgaande maakt dat in geval van volgende
besluiten niet zozeer de maximale snelheid, alswel
de verkeersintensiteit maatgevend zal zijn bij de afweging
of woningbouw zonder geluidsbeperkende
maatregelen mogelijk is. Dit maakt dat ter voorbereiding
van het besluit de voertuigintensiteit ter
plaatse bekend moet zijn danwel moet worden vastgesteld.
Bovendien is er een lans voor te breken dat
de besluitvorming zich dient te richten op de geluidsbelasting
ten tijde van het einde van de planperiode.
Naast een akoestisch onderzoek zal dan
een prognose van de ontwikkling van de voertuigenintensiteit
nodig zijn.
Een uitspraak met verstrekkende gevolgen dus.
Wim Drost
K3
ABRS 10 september 2003, nr. 200204918/1
(GS Noord-Brabant)
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
De NRB bevat geen (rechtstreeks bindende) regelgeving
maar uitsluitend aanbevelingen ter invulling
van de beoordelingsvrijheid van het bevoegd
gezag bij het verlenen van milieuvergunningen.
Dwangsombesluit krachtens de Wm onder meer
omdat steenkolen niet op een vloeistofdichte voorziening
worden opgeslagen. In de vergunning uit
1995 was in algemene termen gesteld dat onder
stoffen die mogelijk verontreiniging van bodem of
grondwater veroorzaken een vloeistofdichte voorziening
dient te worden aangebracht. Verweerder gaat
nu op grond van dit voorschrift over tot handhaving
door te stellen dat in de Nederlandse Richtlijn Bodembescherming
(NRB) steenkool als een potentieel
bodembedreigende stof is aangemerkt.
In geding is de vraag of in handhavingsgeschillen
onverkort kan worden teruggevallen op de NRB?
De Afdeling stelt dat verweerder zonder nader
onderzoek heeft aangenomen dat het type kolen dat
door appellante wordt opgeslagen als een bodembedreigende
stof moet worden aangemerkt. De NRB
bevat geen (rechtstreeks bindende) regelgeving
maar uitsluitend aanbevelingen ter invulling van de
beoordelingsvrijheid.
Annotatie
Uit deze uitspraak volgen twee leermomenten. In de
eerste plaats kan en moet het bevoegd gezag bij het
stellen van voorschriften ten aanzien van bodembeschermende
voorzieningen concreet zijn. In dit
geval gaf het voorschrift aanleiding tot discussie
(wat is nu eigenlijk een bodemverontreinigende
stof?) en was het daardoor onvoldoende om hier
een dwangsombesluit op te baseren. In de tweede
plaats kan niet zonder meer worden teruggevallen
op de NRB. In de NRB is overigens ook aangegeven
dat op de vraag of bepaalde stoffen als bodembedreigend
moeten worden aangemerkt niet op voorhand
een sluitend antwoord is te geven. Er is een
stoffenlijst opgenomen (waarin ook steenkool is opgenomen)
die als hulpmiddel dient maar hierbij is
vermeld dat het een indicatieve lijst betreft. In dit
geval was er zonder meer van uitgegaan dat het
voorkomen van steenkool op die lijst betekent dat
het ging om een bodembedreigende stof. Uit de uitspraak
van de Afdeling blijkt dat dit onderdeel van
de NRB als indicatief moet worden gezien en niet
als regelgevend.
Tjeerd van der Meulen
K4
ABRS 24 september 2003, nr. 200305477/2
(Alphen-Chaam)
Wet milieubeheer, artikel 8.41
Tegen een melding op grond van artikel 8.41 Wet
milieubeheer staan geen rechtsmiddelen open.
Acceptatie van melding als bedoeld in artikel 6,
eerste lid van het Besluit woon-en verblijfsgebouwen
milieubeheer. Onder verwijzing naar haar uitspraak
van 16 oktober 1997 nr. E03.96.0663 (JB
StAB 1 / 2004

Milieu kort
45
1997/271) overweegt de Afdeling dat tegen een beslissing
tot acceptatie van een melding als bedoeld
in artikel 8.42 Wet milieubeheer geen rechtsmiddelen
op grond van de Algemene wet bestuursrecht
openstaan. Appellanten niet-ontvankelijk.
K6
ABRS 1 oktober 2003, nr. 200302681/1
(Wester-Koggenland)
K5
ABRS 1 oktober 2003, nr. 200300633/1 (Boekel)
Wet milieubeheer, artikelen 8.10 en 8.11
Betrokkenheid woning bij activiteiten inrichting te
gering om deze woning bij de beoordeling buiten
beschouwing te laten.
Revisievergunning voor een nertsenhouderij. Appellant
is beducht voor stankhinder en betoogt dat de
woning nabij de inrichting ten onrechte niet door
verweerder bij zijn beoordeling is betrokken. Verweerder
betoogt dat de desbetreffende woning in de
vergunningsaanvraag als bedrijfswoning ten behoeve
van de nertsenhouderij is aangemerkt. De Afdeling
stelt vast dat de eigendom van de woning en de
nertsenhouderij bij verschillende personen berust
en de bewoonster van de woning geen werkneemster
van vergunninghouder is. Zij doet op vrijwillige
basis, bij afwezigheid van het personeel van vergunninghouder,
de toegangspoort tot de nertsenhouderij
open, zet in voorkomende gevallen het
alarm af en maakt incidenteel de kantine van de
nertsenhouderij schoon. In verband hiermee vergoedt
vergunninghouder de kosten van de nutsvoorzieningen
van de woning aan haar. Gezien het bovenstaande
heeft de woning een zodanig geringe
betrokkenheid bij de inrichting dat zij niet tot de inrichting
kan worden gerekend. Verweerder heeft de
woning bij de beoordeling van stankhinder ten onrechte
buiten beschouwing gelaten.
Wet milieubeheer, artikel 8.1
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
Onjuiste formulering van dwangsombesluit.
Last onder dwangsom wegens het niet beschikken
over een revisievergunning. De Afdeling overweegt
dat artikel 8.1, eerste lid Wet milieubeheer niet het
bezit van een vergunning gebiedt, maar alleen het
in werking zijn van een inrichting zonder vergunning
verbiedt. Een dwangsombesluit dient ingevolge het
tweede lid van artikel 5:32 Awb er toe te strekken
dat de overtreding ongedaan wordt gemaakt of dat
verdere overtreding dan wel een herhaling van de
overtreding wordt voorkomen. Volgt vernietiging van
het besluit.
K7
Vz. ABRS 6 oktober 2003, nr. 200305856
(Liesveld)
Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer
(Ivb), artikel 5.10
Het Ivb schept geen verplichting maar slechts een
bevoegdheid tot het overleggen van een akoestisch
rapport.
Afwijzing verzoek om handhavingsmaatregelen te
treffen. Verzoeker meent dat bij de aanvraag om
een (inmiddels onherroepelijk geworden) revisievergunning
achterwege is gelaten om een akoestisch
rapport over te leggen. De Voorzitter overweegt dat
uit artikel 5.10 van het Ivb geen verplichting voor
vergunninghouder kan worden afgeleid om bij het
indienen van een aanvraag om vergunning een
akoestisch rapport over te leggen. Het artikel schept
slechts een bevoegdheid voor het bevoegd gezag
een dergelijk rapport van de aanvrager te verlangen
in gevallen waarin zij dit nodig acht.
StAB 1 / 2004

46
Milieu kort
K8
ABRS 8 oktober 2003, nr. 200203898/1
(GS Limburg)
Wet milieubeheer, artikel 8.11
In dit geval is toepassing van Handleiding IL-HR-
13-01 (1981) niet in strijd met het recht.
Revisievergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een op- en overslagbedrijf. De inrichting ligt op
een in het kader van de Wet geluidhinder gezoneerd
industrieterrein. Appellanten betogen dat het geluidsrapport
niet representatief is, nu daarin is uitgegaan
van de Handleiding meten en rekenen industrielawaai
IL-HR-13-01 van maart 1981 terwijl
deze Handleiding inmiddels is vervangen door de
Handleiding meten en rekenen industrielawaai van
maart 1999. De Afdeling overweegt dat – nu het zonebesluit
en de maximaal toelaatbare grenswaarden
(MTG) conform IL-HR-13-01 zijn vastgesteld – het
niet in strijd is met het recht om de versie van maart
1981 te hanteren bij de beoordeling of de geluidsemissie
vanwege de inrichting leidt tot overschrijding
van de zonegrenswaarden of de MTG.
K9
ABRS 8 oktober 2003, nr. 200300452/2 (Assen)
Wet milieubeheer, artikel 8.8, derde lid
Wet geluidhinder, artikelen 1 en 59
Meet- en rekenvoorschrift, hoofdstuk V
Wet geluidhinder, artikel 2, eerste lid, aanhef en
onder a
Uitzonderlijke bedrijfsomstandigheden, die incidenteel
voorkomen, moeten niet in rekening gebracht
worden bij de toetsing aan de zone.
Oprichtingsvergunning ingevolge de Wet milieubeheer
voor het – ingevolge de Wet geluidhinder gezoneerde
– TT-circuit te Assen. Naast de gebruikelijke
wegrace-activiteiten is tevens vergunning verleend
voor een aantal grootschalige publieksevenementen.
Daarbij is op bijzondere wijze invulling gegeven
aan de ontheffingsmogelijkheid voor incidentele bedrijfssituaties.
Gelet op artikel 1 van de Wet geluidhinder,
artikel 1 van het Meet- en rekenvoorschrift
hoofdstuk V Wet geluidhinder en de Handreiking industrielawaai
en vergunningverlening, is de Afdeling
van mening dat uitzonderlijke bedrijfssituaties, die
incidenteel voorkomen, niet bij de toetsing aan de
zonegrenswaarde moeten worden betrokken. In het
besluit is onderscheid gemaakt tussen zogenaamde
‘type 1’ motorwedstrijden, ‘type 2’ motorwedstrijden
en ‘grootschalige publieksevenementen’. Bij het
vaststellen van de hogere grenswaarden zijn de
‘type 2’ motorwedstrijden als representatieve bedrijfssituatie
aangemerkt. Daarom kunnen naar de
mening van de Afdeling de ‘type 1’ motorwedstrijden
en de ‘grootschalige publieksevenementen’ als
incidentele bedrijfssituatie worden aangemerkt en
hoeven deze als zodanig niet aan de zone en hogere
grenswaarden getoetst te worden.
K10
ABRS 8 oktober 2003, nr. 200302334/1
(Heeze-Leende)
Besluit inrichtingen voor motorvoertuigen, artikel
2
Wet milieubeheer, artikel 1.1, eerste en vierde
lid
Handel in grond en puin is mogelijk een afzonderlijke
activiteit en daarmee een inrichting in de zin
van de Wet milieubeheer. In dat geval valt inrichting
niet onder amvb ex artikel 8.40 Wm.
Afwijzing van verzoek om bestuurlijke handhavingsmaatregelen
te treffen ten aanzien van een loon- en
grondverzetbedrijf. Verweerder stelt dat de inrichting
onder het Besluit inrichtingen voor motorvoertuigen
(het Besluit) valt en de op grond van dit Besluit
geldende geluidsgrenswaarden niet worden
overschreden. De Afdeling stelt vast dat naast het
onderhouden of stallen van voertuigen in de inrichting,
ook sprake is van het op- en overslaan van
puingranulaat en grond en het bewerken van grond.
Gezien de hoeveelheid grond die in de inrichting lag
opgeslagen rechtvaardigt de opslag van grond en
puingranulaat een beperkte handel hierin. Niet kan
worden uitgesloten dat de handelsactiviteiten een
StAB 1 / 2004

Milieu kort
47
zodanige omvang hebben dat deze, als afzonderlijke
activiteiten beschouwd, zouden moeten gelden als
een inrichting in de zin van de Wm die niet zonder
vergunning mag worden ontplooid. Verweerder
heeft ten onrechte verzuimd om onderzoek te verrichten
naar de bestemming in hoofdzaak van het
bedrijf.
K11
ABRS 8 oktober 2003, nr. 200302684/1
(Harenkarspel)
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
Verweerder heeft er geen rekening mee gehouden
dat tussen het primaire dwangsombesluit en de
beslissing op bezwaar geen overtreding meer is geconstateerd.
Ongegrond verklaring van bezwaar tegen opleggen
last onder dwangsom. Ruim 15 maanden na het
primaire besluit wordt het bezwaar tegen dit besluit
ongegrond verklaard. Nu in de periode van 15
maanden tussen het primaire besluit en de beslissing
op bezwaar geen overtreding is geconstateerd,
had verweerder dit aspect bij het bestreden besluit
moeten betrekken.
K12
ABRS 15 oktober 2003, nr. 200206856/2
(Zaltbommel)
Wet milieubeheer, artikel 15.20
geurhinder zoveel mogelijk te beperken en voor het
treffen van bovennormale voorzieningen een schadevergoedingsregeling
openstaat. De Afdeling overweegt
dat, hoewel door middel van het stellen van
voorschriften maatregelen kunnen worden voorgeschreven
die tot gevolg hebben dat wordt afgeweken
van hetgeen is aangevraagd, een dergelijk afwijken
niet zover kan gaan dat de grondslag van de
aanvraag wordt verlaten. In casu zijn de voorzieningen
dermate ingrijpend dat de grondslag van de
aanvraag wordt verlaten. Dit kan niet worden gerechtvaardigd
met een beroep op de schadevergoedingsregeling
van artikel 15.20 Wet milieubeheer.
K13
Vz. ABRS 15 oktober 2003, nr. 200303296/1 en
200303296/2 (Werkendam)
Wet milieubeheer, artikel 8.11
Waartoe dient een nulsituatie-bodemonderzoek
zich uit te strekken.
Revisievergunning ingevolge de Wm voor een veehouderij.
Appellanten voeren aan dat in het voorschrift
dat verplicht tot een nulsituatie-bodemonderzoek
niet is aangegeven voor welke gedeelten
van de inrichting zo’n onderzoek moet worden uitgevoerd.
De Afdeling overweegt dat het nulsituatiebodemonderzoek
zich kan beperken tot de delen
van de inrichting waarvan het redelijkerwijs niet is
uitgesloten dat zich daar na het van kracht worden
van de beschikking bodemverontreiniging kan voordoen
dan wel de delen waarvan het niet is uitgesloten
dat daar in het verleden met verontreinigde stoffen
is gewerkt.
Een mogelijke schadevergoeding kan geen rechtvaardiging
zijn voor het voorschrijven van voorzieningen
die de grondslag van de aanvraag verlaten.
Revisievergunning krachtens de Wm voor een metaalbewerkingsbedrijf.
De vergunningsvoorschriften
dwingen tot het aanbrengen van zeer kostbare
luchtbehandelingsvoorzieningen almede een 30
meter hoge schoorsteen. De aanvraag voorziet niet
in deze ingrijpende voorzieningen. Verweerder stelt
dat de voorzieningen noodzakelijk zijn om stof- en
StAB 1 / 2004

48
Milieu kort
K14
Vz. ABRS 22 oktober 2003, nr. 200305734/2
(Bergen op Zoom)
K15
ABRS 5 november 2003, nr. 200300593/1
(Rucphen)
Algemene wet bestuursrecht, artikel 8:75
Criteria voor deskundigenvergoeding.
Revisievergunning krachtens de Wm voor een
paardenhouderij. Het verzoek ex artikel 8:81 Algemene
wet bestuursrecht leidt tot schorsing van het
bestreden besluit. Appellant heeft vergoeding gevraagd
van gemaakte kosten voor de door hem
meegebrachte deskundige. De Voorzitter overweegt
dat de kosten van deskundigen op de voet van artikel
8:75 in samenhang met artikel 8:84, vierde lid,
van de Algemene wet bestuursrecht voor vergoeding
in aanmerking komen als het inroepen van die deskundige
redelijk was en de deskundigenkosten zelf
redelijk zijn. Ter bepaling of het inroepen van een
niet-juridische deskundige, zoals hier aan de orde,
redelijk was, kan in het algemeen als maatstaf worden
gehanteerd of degene die deze deskundige
heeft ingeroepen, gezien de feiten en omstandigheden
zoals die bestonden ten tijde van de inroeping,
ervan mocht uitgaan dat de deskundige een bijdrage
zou leveren aan een voor hem gunstige beantwoording
door de rechter van een voor de uitkomst
van het geschil mogelijk relevante vraag. Daartoe
dient in ieder geval een verband te bestaan tussen
de ingeroepen deskundigheid en de specifieke vragen
die in de procedure aan de orde zijn en die van
invloed kunnen zijn op de uitkomst van het geschil.
Dat is hier niet het geval. De Voorzitter ziet daarom
reden om in dit geval de gemaakte deskundigenkosten
als zodanig niet in de proceskostenveroordeling
te betrekken.
Wet milieubeheer, artikelen 8.10 en 8.11
Het berekende geluidsimmissieniveau door het
blaffen van honden is niet representatief gelet op
het gehanteerde bronvermogenniveau en de blaftijd
waarvan in het akoestisch onderzoek is uitgegaan.
Oprichtingsvergunning voor een hondenpension
annex dierenasiel. In het akoestisch onderzoek is bij
de berekening van het equivalente geluidsimmissieniveau
uitgegaan van een bronvermogenniveau van
102,5 dB(A) voor blaffende honden. Daarnaast is
ter bepaling van de blaftijd uitgegaan van tellingen
elders, waarbij 15 honden 44 maal blaften gedurende
één uur. In dit geval is sprake van 125 honden,
die dus 367 maal per uur zouden blaffen.
Gelet op het (hogere) bronvermogenniveau dat in
het algemeen wordt gehanteerd en gelet op de
vraag of de omstandigheden waaronder de tellingen
naar de blaffrequentie plaatsvonden als representatief
konden worden aangemerkt, acht de Afdeling
deze modellering niet representatief voor de vergunde
bedrijfssituatie. Volgt vernietiging van het besluit.
Annotatie
In geschil is de oprichtingsvergunning voor een hondenpension
annex dierenasiel in het buitengebied
van de gemeente Rucphen. In het beroep is door
omwonenden aangegeven dat zij voor geluidshinder
van onder meer de blaffende honden vrezen. En dan
volgt ‘Le carnaval des animaux’ van het beoordelen
van de representativiteit van het door blaffende, op
de speelweide dartelende honden veroorzaakte
equivalente geluidsimmissieniveau. De essentie van
het probleem ligt in het feit dat het (representatieve)
energetisch gemiddelde bronvermogenniveau
van herhaald voorkomende pulsen vastgesteld moet
worden. Menig akoesticus heeft zich al over deze
problematiek gebogen en daarover gepubliceerd. In
het artikel ‘Blaffende honden bijten niet’ uit ‘Geluid
StAB 1 / 2004

Milieu kort
49
en omgeving’ nummer 1 van maart 1998 van M.
Tennekes wordt een bandbreedte voor het equivalente
bronvermogenniveau van 107-126 dB(A) aangegeven
bij een procentuele blafduur van 3-10%
gedurende de dagperiode. Het nadeel van deze methode
is dat niet eenvoudig verifieerbaar is of de op
grond van deze benadering ingerichte modellering
representatief is voor de betreffende situatie. Zo is
het bijvoorbeeld onduidelijk welke invloed het aantal
blaffende dieren op het, volgens deze systematiek
vastgestelde, immissieniveau zal hebben. Bovendien
is onduidelijk wat onder ‘blafduur’ moet
worden verstaan: de totale duur van de individuele
blaffen aaneengeschakeld of de tijdsspanne dat het
blaffen – inclusief pauzes – in beslag neemt. Ook is
onduidelijk in hoeverre een ter plaatse vastgestelde
blafduur zich tot de voornoemde bandbreedte van
het equivalente bronvermogenniveau verhoudt. Veel
onduidelijkheid dus, die onder meer tot uiting komt
in de verschillende op de ‘Blaffende-honden-bijtenniet-publicatie’
volgende publicaties (Onder meer
‘Hondengeblaf, hoe te controleren’, Y. Wijnia, Geluid
en omgeving, nummer 4, september 2000 en
‘Bello blaft minder’, C. ter Stege, Milieumagazine,
nummer 5, 2002). Omdat de wijze waarop het
bronvermogenniveau tot stand is gekomen ook in
dit geval niet verifieerbaar is, eindigt ook in dit
geval de gekozen modellering als een stervende
zwaan. Gezien het voorgaande kan worden geconcludeerd
dat de Afdeling met deze beoordelingsmethode
niet goed uit de voeten kan. Tot slot bevat de
uitspraak een opmerkelijke bespiegeling van de
hondenpsyche; als 15 honden binnen een zekere
tijdsduur 44 maal blaffen, blaffen 125 honden dan
binnen dezelfde tijdsduur 367 maal! Ik heb geen
idee; u wel?
Wim Drost
K16
ABRS 12 november 2003, nr. 200302761/1
(Veere)
Europees Verdrag tot bescherming van de rechten
van de mens en de fundamentele vrijheden,
artikel 8 (EVRM)
Grondwet, artikel 10
In dit geval geen strijd met EVRM en Grondwet.
Afwijzing verzoek om handhavingsmaatregelen te
treffen tegen een tenniscomplex. Appellant stelt dat
de geluidsoverlast een inbreuk vormt op zijn persoonlijke
levenssfeer en de afwijzing om op te treden
in strijd is met artikel 8 EVRM en artikel 10
Grondwet. De Afdeling overweegt dat een besluit op
grond van de Wet milieubeheer alleen dan in strijd
is met artikel 8 EVRM, wanneer zich omstandigheden
voordoen waardoor als gevolg van het besluit
een zodanige mate van milieuhinder kan worden
ondervonden, dat deze zou moeten worden beschouwd
als een niet-gerechtvaardigde inbreuk op
de door artikel 8 EVRM beschermde rechten. Daarvan
is in dit geval geen sprake. Gelet hierop is evenmin
grond voor het oordeel dat het besluit in strijd
is met artikel 10 Grondwet.
K17
ABRS 19 november 2003, nr. 200205882/2
(Rheden)
Wet milieubeheer, artikel 8.8, derde lid, onder a
en artikel 8.10, tweede lid
Hoewel de geluidsimmissie vanwege de inrichting
een vastgestelde hogere grenswaarde ruimschoots
onderschrijdt, draagt de inrichting bij aan de overschrijding
van het totale geluidsniveau op dit punt
en dus aan de overschrijding van de wettelijke
grenswaarde. De vergunde geluidsruimte is daarmee
in strijd met de wet.
Revisievergunning ingevolge de Wet milieubeheer
voor een staalconstructiebedrijf op een gezoneerd
industrieterrein. Niet in geschil is dat op een aantal
StAB 1 / 2004

50
Milieu kort
beoordelingspunten een geluidbelasting vanwege
het industrieterrein zal optreden die leidt tot overschrijding
van de ten hoogste toelaatbare waarden
van de geluidbelasting. De Afdeling stelt voorop dat
de onderhavige inrichting de belangrijkste bijdrage
levert aan de overschrijding van de ten hoogste toelaatbare
waarde op beoordelingspunt 128, een woning.
In zoverre kan verweerder dan ook niet worden
gevolgd in zijn betoog dat de overschrijding van
de ten hoogste toelaatbare waarden van de geluidbelasting
niet is te wijten aan de onderhavige inrichting.
Ook overigens deelt de Afdeling het standpunt
van verweerder niet. Het feit dat de
onderhavige inrichting de ten hoogste toelaatbare
waarden onderschrijdt met ten minste 8 dB(A), betekent
niet dat deze inrichting aan de overschrijding
van die waarden door het industrieterrein als geheel
geen bijdrage levert. Dat de bijdrage – afgezien van
de aanmerkelijke bijdrage op beoordelingspunt 128 –
van de inrichting aan de overschrijding van de ten
hoogste toelaatbare waarden betrekkelijk gering is,
kan geen grond zijn om de overschrijding toe te
staan. Artikel 8.10, tweede lid, van de Wet milieubeheer
bevat de verplichting om de vergunning te
weigeren in geval verlening daarvan niet in overeenstemming
is met hetgeen overeenkomstig artikel
8.8, derde lid, van die wet door het bevoegd gezag
in acht moet worden genomen.
K18
ABRS 3 december 2003, nr. 200202996/1
(Bergen op Zoom)
Wet milieubeheer, artikel 8.4
Verlenen van een revisievergunning voor een wezenlijk
andere inrichting is niet in strijd met de
wet.
Revisievergunning voor een voedingsmiddeleninrichting.
Appellanten betogen dat de thans vergunde
activiteiten wezenlijk verschillen van de activiteiten
waarvoor destijds een vergunning is verleend.
Omdat feitelijk sprake is van een nieuwe inrichting
had een oprichtingsvergunning moeten worden verleend
in plaats van een revisievergunning. De Afdeling
onderkent dat feitelijk sprake is van een nieuwe
inrichting dan wel een inrichting van geheel andere
aard, maar stelt dat het systeem van de wet zich
niet verzet tegen het verlenen van een revisievergunning.
Wel moet het bevoegd gezag in een dergelijke
situatie de vergunningaanvraag beoordelen als
betrof deze een oprichtingssituatie.
K19
ABRS 3 december 2003, nr. 200205524/1
(Staatssecretarissen V&W en VROM)
Luchtvaartwet, artikel 25, eerste lid
Afkapregeling voor vliegverkeerslawaai niet meer
valide.
Wijziging van aanwijzingsbesluit ten aanzien van
luchtvaartterrein Eelde. Appellanten hebben bezwaar
tegen het gebruik van de zogeheten afkapregeling
in de Ke (= Kosteneenheden)-berekening bij
de vaststelling van de geluidszonering. Deze regeling
houdt in dat indien de geluidsbelasting vanwege
het vliegverkeer op een bepaald moment 65
dB(A) of minder bedraagt, deze geluidsbelasting
niet wordt meegerekend bij het bepalen van de hoeveelheid
Ke ter plaatse. De Afdeling verwijst naar
een uitspraak van 28 juli 1998, nr. E01.97.030
waarin is aangegeven dat de validiteit van het afkapmodel
steeds verder onder druk komt te staan
en er een moment zal komen dat het model niet
meer valide is. De Afdeling verwijst voorts naar de
voor Schiphol geldende Wet luchtvaart waarin de
Ke-norm is vervangen door de normen Lden en
Lnight die aansluiten bij de ontwikkelingen in Europees
verband en die beter aansluiten bij de werkelijk
ondervonden geluidshinder dan de Ke-methodiek.
Blijkens een wetsvoorstel is het de bedoeling
dat het Lden ook voor kleine en regionale luchthavens
gaat gelden. Gezien het voorgaande hadden
verweerders het Ke-rekenmodel niet meer als uitgangspunt
mogen nemen voor het bepalen van de
geluidsbelasting.
StAB 1 / 2004

Milieu kort
51
K20
ABRS 10 december 2003, nr. 200206355/1
(GS Zuid-Holland)
K21
Vz. ABRS 11 december 2003, nr. 200307509/2
(Leiden)
Wet milieubeheer, artikel 8.11
Bij oordeel over bodembedreigende activiteiten is
de aanwezige overkapping ten onrechte niet meegenomen.
Revisievergunning voor een afvalverwerkend bedrijf.
In de voorschriften is de verplichting opgenomen
voor een vloeistofdichte vloer in de bedrijfshal. Verweerder
volgt hierbij de systematiek van de Nederlandse
Richtlijn Bodembescherming (NRB). Vergunninghoudster
vindt dit te vergaand en beroept zich
op bestaande rechten; uit de keuring zal blijken dat
de bestaande vloer niet vloeistofdicht is maar vloeistofkerend
zodat tot vervanging moet worden overgegaan.
Vraag in deze kwestie is of verweerder zonder
meer de systematiek van de NRB kon volgen of
bij zijn beoordeling ook andere zaken diende te betrekken.
De Afdeling meent dat, ondanks het feit
dat dit in het stappenplan niet expliciet is aangegeven,
ten onrechte de aanwezigheid van een overkapping
niet is meegenomen in de beoordeling door
het bevoegd gezag.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:24
Geen vrijheid voor bevoegd gezag om bedenkingentermijn
te verlengen.
Vergunning krachtens de Wm voor een inrichting
waar vuurwerk wordt opgeslagen en verkocht. Verzoeker
om schorsing heeft tegen het ontwerpbesluit
bedenkingen ingebracht buiten de daartoe in artikel
3:24 Awb gestelde termijn. Verweerder heeft de
termijn om bedenkingen in te stellen verlengd. De
Afdeling overweegt dat het een bestuursorgaan niet
vrij staat om een termijn voor het indienen van bedenkingen
te gunnen die de termijn van artikel
3:24 Awb overschrijdt. Dit zou in strijd zijn met het
systeem van afdeling 3.5 van de Awb.
Annotatie
De Nederlandse Richtlijn Bodembescherming
(1997, herzien in 2001) is een hulpmiddel voor het
bevoegde gezag bij het verlenen van milieuvergunningen.
Zoals ook uit de eerder besproken uitspraak
200204918/1 (ABRS 10 september 2003, hierboven
opgenomen onder nr. K3) blijkt, moet met dit
hulpmiddel op indicatieve wijze worden omgegaan.
In dit geval was de activiteit waarvoor de vloeistofdichte
vloer werd verlangd, niet zonder meer onder
te brengen in één van de in de NRB genoemde categorieën.
In zo’n geval dient aan de hand van de relevante
feiten en omstandigheden van het geval een
beoordeling te worden gemaakt omtrent het op te
leggen voorzieningenniveau.
Tjeerd van der Meulen
StAB 1 / 2004

52
Ruimtelijke ordening
04-11
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 10 september 2003, nr.
200300088/1, inzake een vergunning ten behoeve
van een uitweg, gemeente Noordwijk.
Gezien de doeleindenomschrijving van de bestemming
‘Voor- of zijtuin, open erf’ is de aanleg
van één of meerdere privé-parkeerplaatsen op
gronden met deze bestemming niet in overeenstemming
met het bestemmingsplan.
Algemene Plaatselijke Verordening Noordwijk
1998, artikel 2.1.5.3, eerste lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 18 januari 2001 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Noordwijk
(hierna: het college) de aanvraag van [appellanten]
om een vergunning als bedoeld in artikel 2.1.5.3,
eerste lid, van de Algemene Plaatselijke Verordening
Noordwijk 1998 (hierna: de APV) ten behoeve
van een uitweg naar de Northgodreef van het perceel
van zijn woning aan de [locatie] te [plaats], afgewezen.
(...)
2.1. Ingevolge artikel 2.1.5.3, eerste lid, van de
APV is het verboden zonder vergunning van het college
van burgemeester en wethouders:
a. een uitweg te maken naar de weg;
(...)
Ingevolge het derde lid kan een vergunning bedoeld
in het eerste lid worden geweigerd:
(...)
c. vanwege de strijd met een geldend bestemmingsplan.
2.2. Het college heeft de door appellanten gevraagde
vergunning voor een inrit naar het perceel van
hun woning geweigerd (...) vanwege strijd met het
geldende bestemmingsplan. Appellanten wensen de
in-/uitrit om één of meer parkeerplaatsen in hun
voortuin te kunnen realiseren.
Annotatie
Appellanten wilden een uitrit van hun tuin naar de
openbare weg, kennelijk om hun auto in hun
tuin/op hun erf te kunnen parkeren. De gevraagde
vergunning werd door burgemeester en wethouders
geweigerd, onder meer omdat het realiseren van
een parkeerplaats (en niet van een uitrit) in strijd
met de bestemming ‘Voor- of zijtuin, open erf’ werd
geoordeeld. De Afdeling onderschrijft dit oordeel,
verwijzend naar de doeleindenomschrijving van
deze bestemming in artikel 13 van de planvoorschriften.
Daarin staat, aldus de uitspraak, dat de
als zodanig aangewezen gronden zijn bestemd voor
tuin, gazon, of toegangspad. Ik ga er verder vanuit
dat de voorschriften ook een algemene verbodsbepaling
bevatten, die gebruik in strijd met de bestemming
verbiedt.
Deze uitspraak roept enkele vragen op. Allereerst
de vraag of de in de APV genoemde strijdigheid met
een bestemmingsplan niet uitsluitend betrekking
kan hebben op de uitrit zelf, maar ook op het door
aanleg daarvan mogelijk gemaakte strijdige gebruik
van aangrenzende gronden, in dit geval de tuin/het
erf. Wat daarvan zij, het is voor de aanvrager van
een uitwegvergunning wel praktisch dat een en
ander gecoördineerd wordt bezien. Daarmee wordt
voorkomen dat een vergunning wordt verleend die
niet blijkt te kunnen worden benut. Ik verwijs voor
een voorbeeld hiervan naar de uitspraak van de Afdeling
bestuursrechtspraak van 19 juni 1996, nr.
R03.93.1512 (Gst. 1997, 7049), waarin wordt
vastgesteld dat het feit dat een bouwvergunning
voor een carport is verleend niet inhoudt dat ook
een inritvergunning had moeten worden verleend.
Hierbij moet wel worden aangetekend dat het bij
een bouwvergunning, vanwege het gebonden karakter
daarvan, anders ligt dan bij strijdig gebruik
van gronden.
Verder vraag ik mij af of het wel zo duidelijk is
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
53
dat het parkeren van een auto op gronden die bestemd
zijn voor tuin, gazon of toegangspad, in strijd
is met die bestemming als dergelijk gebruik niet
uitdrukkelijk is verboden. Als die opvatting voor
juist moet worden gehouden, dan zal er naar mijn
overtuiging in den lande op grote schaal sprake zijn
van strijdig gebruik. De Afdeling heeft in een eerdere
zaak, waarin van een vergelijkbare bestemming
sprake was, geoordeeld dat het gebruik van de
gronden voor het plaatsen van een personenauto,
alsook de daartoe aangebrachte verhardingen, niet
in strijd met de bestemming waren (H01.99.0600,
28 januari 2000, Gst. 2000, 7123). Mogelijk
heeft daarbij een rol gespeeld dat in dat geval de
plaatsing van kampeerwagens en wagens voor de
uitoefening van handel op de gronden met die bestemming
uitdrukkelijk was verboden. Dat zou dan
betekenen dat in dat geval een bepaald gebruik alleen
was toegestaan omdat ander gebruik uitdrukkelijk
was verboden.
Verder is onduidelijk of strijdigheid al ontstaat door
het parkeren op zichzelf, of dat er sprake moet zijn
van het aanleggen/hebben van een als zodanig herkenbare
parkeerplaats. Tuinen worden op allerlei
manieren gebruikt en ingericht. Veel tuinen zijn
deels voorzien van bestrating/verharding, zodat
voor het parkeren van een auto geen extra maatregelen
behoeven te worden genomen en van een als
zodanig herkenbare parkeerplaats geen sprake behoeft
te zijn. Overigens is het ook bepaald niet ondenkbaar
een auto op een toegangspad of gazon te
parkeren.
De laatste vraag die zich voordoet is of het alleen
om het parkeren van auto’s gaat, of ook om
het plaatsen van motorrijwielen, scooters of zelfs
fietsen. Waar ligt dan de grens en welke criteria
hanteer je dan?
Ben Janssen
2.3. Aan de gronden waar de voortuin van appellanten
deel van uitmaakt is, ingevolge het ter plaatse
geldende bestemmingsplan, de bestemming
‘Voor- of zijtuin, open erf’ toegekend. Ingevolge artikel
13 van de voorschriften van het bestemmingsplan
– voorzover hier van belang – zijn de als zodanig
aangewezen gronden bestemd voor tuin, gazon,
of toegangspad. De Afdeling is met de rechtbank
van oordeel dat de aanleg van één of meerdere
privé-parkeerplaatsen niet in overeenstemming is
met het bestemmingsplan. (...)
04-12
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 17 september 2003, nr.
200205707/1, inzake een wijziging van het bestemmingsplan
‘Dorpsgebied Moerkapelle’, gemeente
Zevenhuizen-Moerkapelle.
De stelling van appellanten dat verweerder niet
bevoegd was na de vernietiging van de goedkeuring
van het wijzigingsplan een nieuw besluit omtrent
de goedkeuring van dat plan te nemen, omdat
burgemeester en wethouders eerst een nieuwe wijziging
van het bestemmingsplan hadden moeten
vaststellen, treft geen doel, nu aan het wijzigingsplan
geen goedkeuring is onthouden met toepassing
van artikel 8:72, vierde lid van de Awb.
Verweerder diende onder de gegeven omstandigheden
op grond van artikel 11, tweede lid,
tweede volzin, van de WRO (oud) opnieuw omtrent
de goedkeuring van het eerder vastgestelde wijzigingsplan
te beslissen.
Blijkens de totstandkomingsgeschiedenis van
artikel 8:72, vijfde lid, van de Awb geldt als maximumtermijn
waarbinnen moet worden beslist na
vernietiging door de rechter, de termijn die van toepassing
is op de primaire besluitvorming. De ingevolge
artikel 11, vierde lid, van de WRO (oud) van
toepassing te achten termijn van acht weken voor
bekendmaking is in dit geval ruim overschreden.
De Awb verzet zich echter niet tegen het nemen
van een nieuw besluit na het verstrijken van de
daarvoor geldende termijn.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 8:72, vierde
en vijfde lid
StAB 1 / 2004

54
Ruimtelijke ordening
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 11,
tweede lid, tweede volzin, en vierde lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 8 september 1998 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Zevenhuizen-
Moerkapelle een wijziging van het bestemmingsplan
‘Dorpsgebied Moerkapelle’ vastgesteld.
Verweerder heeft bij zijn besluit van 8 december
1998, kenmerk RGG/ARB/157472A, beslist over
de goedkeuring van de wijziging.
Bij (...) uitspraak van 15 mei 2000, nr.
E01.99.0113/1, heeft de Afdeling het besluit van
verweerder vernietigd.
Verweerder heeft bij zijn besluit van 3 september
2002, kenmerk DRM/ARB/02/8249A, opnieuw beslist
over de goedkeuring van de wijziging. (...)
2.3. Het wijzigingsplan beoogt de bouw van maximaal
19 woningen aan de noordzijde van de Oranjestraat
mogelijk te maken. (...)
2.4. (...) Niet in geschil is dat het wijzigingsplan in
overeenstemming is met de voorschriften van het
bestemmingsplan.
2.5. Appellanten (...) komen in beroep tegen het
besluit van verweerder, voor zover deze goedkeuring
heeft verleend aan het wijzigingsplan. (...)
Appellanten stellen hiertoe dat verweerder niet bevoegd
was een nieuw besluit te nemen, daar het
college van burgemeester en wethouders eerst een
nieuwe wijziging van het bestemmingsplan had
moeten vaststellen, inclusief een mogelijkheid tot
woningbouw op de betrokken gronden van [appellant].
Voorts stellen appellanten dat verweerder het nieuwe
besluit niet tijdig heeft genomen.
2.5.1. Verweerder heeft ter uitvoering van de uitspraak
van de Afdeling van 15 mei 2000, nr.
E01.99.0113/1, een nieuw besluit omtrent de
goedkeuring van het wijzigingsplan genomen en dit
plan grotendeels goedgekeurd. (...)
2.5.2. Bij uitspraak van 15 mei 2000, nr.
E01.99.0113/1, heeft de Afdeling de goedkeuring
van het wijzigingsplan vernietigd. Aan het plan is
echter geen goedkeuring onthouden met toepassing
van artikel 8:72, vierde lid, van de Awb. Onder
deze omstandigheden diende verweerder op grond
van artikel 11, tweede lid, tweede volzin, van de
WRO opnieuw te beslissen omtrent de goedkeuring
van het eerder vastgestelde wijzigingsplan. Hij was
derhalve gehouden tot het nemen van een nieuw
besluit en kon zijn besluit niet afhankelijk stellen
van een nieuwe wijziging van het bestemmingsplan.
2.5.3. Blijkens de totstandkomingsgeschiedenis
van artikel 8:72, vijfde lid, van de Awb (Memorie
van Toelichting op wetsvoorstel 22495, pag. 146)
geldt als maximumtermijn waarbinnen moet worden
beslist na vernietiging door de rechter, de termijn
die van toepassing is op de primaire besluitvorming.
Zoals appellanten terecht constateren,
heeft verweerder de ingevolge artikel 11, vierde lid,
van de WRO van toepassing te achten termijn van
acht weken voor bekendmaking ruim overschreden.
De Awb verzet zich echter niet tegen het nemen van
een nieuw besluit na het verstrijken van de daarvoor
geldende termijn. In de termijnoverschrijding
kan derhalve geen aanleiding worden gezien voor
vernietiging van het bestreden besluit.
04-13
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 24 september 2003, nr.
200301675/1, inzake het bestemmingsplan ‘Keatsmorra’
van de gemeente Wûnseradiel.
In de desbetreffende publicatie is geen mededeling
gedaan van de wijziging die bij de vaststelling
van het plan daarin is aangebracht en van de mogelijkheid
voor een ieder schriftelijk bedenkingen
tegen deze wijziging in te dienen. De Afdeling oordeelt
dat aan dit gebrek niet voorbij kan worden
gegaan. Zij volgt thans niet meer de benadering
zoals gekozen in haar uitspraak van 14 december
2000, inzake nr. 19902196/1 om het bestreden
besluit gedeeltelijk te vernietigen, maar vernietigt
het gehele bestreden besluit wegens strijd met ar-
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
55
tikel 10:27 van de Awb, gelezen in samenhang
met artikel 3:12, derde lid van de Awb, en artikel
27, tweede lid, van de WRO.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 3:12 en
10:27
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikelen 26 en
27
1. Procesverloop
Bij besluit van 24 juni 2002 heeft de gemeenteraad
van Wûnseradiel, op voorstel van het college van
burgemeester en wethouders van 21 mei 2002,
vastgesteld het bestemmingsplan ‘Keatsmorra’. (...)
2.1.1. De gemeenteraad van Wûnseradiel heeft bij
de vaststelling van het voorliggende plan daarin een
wijziging aangebracht ten opzichte van het ontwerp.
daarin is aangebracht en van de mogelijkheid voor
een ieder schriftelijk bedenkingen tegen deze wijziging
in te dienen. Nu blijkens de geschiedenis van
de totstandkoming van de WRO de voorgeschreven
eisen ter zake van de terinzagelegging en de kennisgeving
daarvan als minimale waarborgen voor de
rechtzoekenden dienen te worden beschouwd,
waarvan strikte naleving noodzakelijk is, kan aan
dit gebrek niet worden voorbijgegaan. Het beroep
van appellanten is reeds hierom gegrond. De Afdeling
volgt thans niet meer de benadering zoals gekozen
in haar uitspraak van 14 december 2000, inzake
nr. 199902196/1 (...), om het bestreden besluit
gedeeltelijk te vernietigen. Het gehele bestreden besluit
dient te worden vernietigd wegens strijd met
artikel 10:27 van de Awb, gelezen in samenhang
met artikel 3:12, derde lid, van de Awb, en artikel
27, tweede lid, van de WRO. Gelet hierop komen
de beroepsgronden van appellanten niet meer voor
bespreking in aanmerking.
2.1.2. Ingevolge artikel 26 van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening (verder: WRO) in samenhang met
artikel 3:12 van de Algemene wet bestuursrecht
(verder: Awb) wordt voorafgaand aan de terinzagelegging
van het vastgestelde bestemmingsplan hiervan
in een of meer dag-, nieuws- of huis-aan-huisbladen
of op een andere geschikte wijze kennis
gegeven. De kennisgeving wordt door het college
van burgemeester en wethouders tevens in de
Staatscourant geplaatst.
Ingevolge artikel 3:12, derde lid, van de Awb wordt
in de kennisgeving onder meer vermeld wie in de
gelegenheid worden gesteld van hun zienswijze te
doen blijken en op welke wijze dit kan geschieden.
Artikel 27, tweede lid, van de WRO bepaalt dat,
voorzover de gemeenteraad bij de vaststelling van
het plan daarin wijzigingen heeft aangebracht ten
opzichte van het ontwerp, een ieder gedurende de
in artikel 26 bedoelde termijn daartegen schriftelijk
bedenkingen bij het college van gedeputeerde staten
kan inbrengen.
2.1.3. De Afdeling stelt vast dat niet aan deze wettelijke
bepalingen is voldaan, aangezien in de desbetreffende
publicaties geen mededeling is gedaan
van de wijziging die bij de vaststelling van het plan
Noot
Zie voor een eerdere, maar minder expliciete uitspraak
over deze koerswijziging ABRS 28 mei
2003, nr. 200201783/1 (Zutphen) (Nieuwsbrief
StAB 03-94).
De verwijzing naar haar uitspraak nr. 199902196/
1 (Cranendonck) kan verbazing wekken voor zover
de Afdeling stelt dat daarin voor de benadering is
gekozen om alleen aan de gewijzigde plandelen
goedkeuring te onthouden, omdat in die uitspraak
de onthouding van goedkeuring aan het gehele plan
of aan de gewijzigde plandelen afhankelijk werd gesteld
van de omstandigheden van het geval: ‘Het
publicatiegebrek hoeft in dit geval niet tot vernietiging
van het bestreden besluit te leiden, omdat de
gewijzigd vastgestelde plandelen niet een zodanige
samenhang hebben met de overige plandelen dat
die niet daarvan los kunnen worden beoordeeld’.
Het was niet zo dat goedkeuring aan het gehele
plan voorheen niet tot de mogelijkheden behoorde.
Deze uitspraak maakt wel duidelijk dat goedkeuring
aan alleen de gewijzigde plandelen niet meer tot de
mogelijkheden behoort; in een dergelijk geval moet
altijd aan het gehele plan goedkeuring worden onthouden.
De redactie
StAB 1 / 2004

56
Ruimtelijke ordening
04-14
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 1 oktober 2003, nr.
200203947/1, inzake het bestemmingsplan
‘Steenderdiek 1999’ van de gemeente Steenderen.
Het plan heeft mede tot doel de bestaande en de
nieuwe functies op het industrieterrein Steenderdiek
en zijn omgeving op een juiste wijze op elkaar
af te stemmen. Ten behoeve van deze doelstelling
heeft de raad in samenwerking met Aviko de Integrale
Visie Uitbreiding Aviko-Steenderdiek ontwikkeld
waarin als één geheel de bestaande bedrijven,
de noordelijke uitbreiding, de uitbreiding van Aviko,
de nieuwe ontsluitingsweg en de daarmee samenhangende
publieke voorzieningen, zijn meegenomen.
De Integrale Visie Uitbreiding Aviko-Steenderdiek
wordt door verweerder onderschreven.
De Afdeling is van oordeel dat gedeputeerde
staten met de onthouding van goedkeuring aan enkele
plandelen onvoldoende de ruimtelijke eenheid
van het plan in zijn besluitvorming heeft betrokken.
Het bestreden besluit doet hierdoor geen
recht aan de ontwikkelde Integrale Visie Uitbreiding
Aviko-Steenderdiek. Bovendien is ten onrechte
geen onderzoek gedaan naar verplaatsingsmogelijkheden
van Aviko.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:2
2.3. Het plan voorziet in een uitbreiding van het industrieterrein
in Steenderen en een verlegging van
de Dr. A. Ariënsstraat. (...)
2.4. [appellanten sub 1] en [appellant sub 2] stellen
dat verweerder ten onrechte goedkeuring heeft
verleend aan de plandelen die betrekking hebben
op de uitbreiding van het bedrijf Aviko B.V. (hierna:
Aviko).
2.7. Verweerder heeft geen reden gezien de plandelen
die betrekking hebben op de uitbreiding van
Aviko in strijd met een goede ruimtelijke ordening te
achten en heeft hieraan goedkeuring verleend. Hij
stelt zich op het standpunt dat op basis van het bestreden
plan een aanvaardbaar woon- en leefklimaat
mogelijk is.
2.8.3. Niet in geschil is dat Aviko nu reeds, maar
zeker na de voorziene uitbreiding, in wezen te groot
is voor een lokale kern als het dorp Steenderen.
De uitbreiding is in strijd met de niet-essentiële beleidsuitspraak
in het streekplan ten aanzien van bedrijventerreinen
met een lokale functie.
Vervolgens dient de Afdeling de vraag te beantwoorden
of deze strijdigheid kan worden opgeheven door
het volgen van een afwijkingsprocedure, zoals opgenomen
in het bestreden besluit.
Het streekplan vermeldt op pagina 164 dat afwijken
van beleidsuitspraken die in het streekplan niet
als essentiële beleidsuitspraken zijn aangemerkt
mogelijk is met behulp van een afwijkingsprocedure.
Over planafwijking vermeldt het streekplan op pagina
166 verder dat wanneer zich een ontwikkeling
voordoet die niet past binnen het in het streekplan
neergelegde beleid, bekeken zal worden of er ondanks
deze strijdigheid toch redenen aanwezig zijn
om een dergelijke ontwikkeling positief tegemoet te
treden. Hierbij worden de verschillende belangen
tegen elkaar afgewogen. Wanneer wordt geoordeeld
dat een dergelijke ontwikkeling mogelijk zou moeten
zijn, wordt vervolgens bekeken of deze ontwikkeling
niet strijdig is met de essentiële beleidsuitspraken.
Indien dit niet het geval is kan door het
college van gedeputeerde staten een voornemen tot
afwijken worden voorgelegd aan de Provinciale Planologische
Commissie en de Statencommissie
Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting. Daarbij
moet worden aangetoond dat de afwijking niet ten
koste gaat van het ruimtelijke beleid.
Blijkens de plantoelichting heeft het plan mede tot
doel de bestaande en de nieuwe functies op het industrieterrein
Steenderdiek en zijn omgeving op een
juiste wijze op elkaar af te stemmen. Ten behoeve
van deze doelstelling heeft de gemeenteraad in
samenwerking met Aviko de Integrale Visie Uitbreiding
Aviko-Steenderdiek ontwikkeld waarin als één
geheel zowel de bestaande bedrijven, als ook de
noordelijke uitbreiding, de uitbreiding van Aviko, de
nieuwe ontsluitingsweg en de daarmee samenhangende
publieke voorzieningen, zijn meegenomen.
De Integrale Visie Uitbreiding Aviko-Steenderdiek
wordt door verweerder onderschreven.
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
57
Verweerder heeft goedkeuring onthouden aan de
plandelen met de bestemmingen ‘Bedrijventerrein
B’ en ‘Verkeersdoeleinden’ die betrekking hebben
op de bestaande bedrijven (niet-Aviko) en de uitbreiding
en de ontsluiting hiervan in het noordelijke
plangebied. Gezien deze onthouding van goedkeuring
is de Afdeling van oordeel dat verweerder onvoldoende
in zijn besluitvorming heeft betrokken de
omstandigheid dat de uitbreiding van Aviko ten
koste kan gaan van de ruimtelijke eenheid van het
plan. Hierdoor doet het bestreden besluit geen recht
aan de ontwikkelde Integrale Visie Uitbreiding
Aviko-Steenderdiek. Voorts overweegt de Afdeling in
dit verband dat geen onderzoek heeft plaatsgevonden
naar verplaatsingsmogelijkheden van Aviko
naar een binnen het streekplan passende plaats,
waardoor een afweging tussen de met de afwijkingsprocedure
beoogde uitbreiding enerzijds en
een passende vestiging elders anderzijds is uitgebleven.
2.9. Uit het voorgaande volgt dat het bestreden besluit
op deze punten is genomen in strijd met de bij
het voorbereiden van een besluit te betrachten zorgvuldigheid.
De beroepen zijn gegrond, zodat het bestreden
besluit wat betreft de goedkeuring van de
plandelen die voorzien in de uitbreiding van Aviko,
met inbegrip van het plandeel dat voorziet in de verlegging
van de Dr. A. Ariënsstraat, wegens strijd met
artikel 3:2 van de Awb dient te worden vernietigd. (...)
Annotatie
Het in 1970 bij de kern Steenderen (3000 inw.)
gevestigde aardappelverwerkingsbedrijf Aviko wil
aanzienlijk uitbreiden. Het bestemmingsplan
‘Steenderdiek 1999’ voorziet in uitbreiding van het
bedrijventerrein Steenderdiek met 10 ha, waarvan
5 ha bestemd is als bedrijfsterrein voor Aviko.
De Afdeling acht de geprojecteerde uitbreiding
ten behoeve van Aviko strijdig met een niet-essentiële
beleidsuitspraak in het streekplan Gelderland.
Omdat geen strijd met een essentiële beleidsuitspraak
aanwezig wordt geacht, is terecht een afwijkingsprocedure
gevolgd. De in het kader van deze
procedure noodzakelijke belangenafweging heeft
plaatsgevonden in de ‘Integrale Visie Uitbreiding
Aviko Steenderdiek’, die door de gemeente in
samenwerking met Aviko werd opgesteld en door
gedeputeerde staten is onderschreven.
De Afdeling oordeelt dat gedeputeerde staten de
gevolgen van de onthouding van goedkeuring aan
de plandelen die voorzagen in een beperkte uitbreiding
van het bedrijventerrein ten behoeve van lokale
bedrijven, onvoldoende in hun besluitvorming
hebben betrokken. Vanwege die onthouding van
goedkeuring zou de voorgenomen uitbreiding van
Aviko, waarmee gedeputeerde staten wel konden
instemmen, ten koste kunnen gaan van de ruimtelijke
eenheid die met het plan was beoogd.
Het valt op dat appellanten zich in beroep niet
keren tegen het feit dat (slechts) gedeeltelijk goedkeuring
is onthouden, maar dat de Afdeling hierin
wel aanleiding heeft gezien om het besluit nagenoeg
volledig te vernietigen. De tegemoetkoming
aan een deel van de wensen van appellanten is gedeputeerde
staten (en Aviko) duur komen te staan,
temeer daar uit de uitspraak lijkt te kunnen worden
opgemaakt dat zonder de gedeeltelijke onthouding
van goedkeuring de ruimtelijke eenheid van het
plan wel gewaarborgd was.
Gedeputeerde staten hebben met de onthouding
van goedkeuring niet beoogd de uitbreiding van het
bedrijventerrein voor de lokale bedrijven af te wijzen.
Gedeputeerde staten vonden dat de archeologische
waarden van de gronden onvoldoende door
de planregeling werden beschermd. Uit de uitspraak
blijkt niet dat de Afdeling de reden van onthouding
van goedkeuring heeft laten meewegen.
De uitspraak leert dat als gedeputeerde staten
overwegen goedkeuring te onthouden aan een plandeel,
zij zich tevens zullen moeten buigen over de
vraag of de resterende plandelen niet alsnog strijd
met een goede ruimtelijke ordening opleveren. De
reden van de onthouding van goedkeuring speelt
kennelijk geen doorslaggevende rol. Een dergelijke
integrale benadering zou tot gevolg kunnen hebben
dat gedeputeerde staten zich soms genoodzaakt
zien goedkeuring te onthouden aan plandelen waarin
zij zich wel kunnen vinden.
Ruud Groeneweg
StAB 1 / 2004

58
Ruimtelijke ordening
04-15
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 8 oktober 2003, nr.
200300783/1, inzake het bestemmingsplan ‘Woubrugge-Kerkweg’
van de gemeente Jacobswoude.
De ‘overweging ten overvloede’ in het besluit
van verweerder ten aanzien van de nokhoogte van
het geprojecteerde gebouw ten behoeve van
dienstverlenende bedrijven en/of kantoren laat zich
naar het oordeel van de Afdeling tevens begrijpen
als een vingerwijzing die de raad bij de herziening
van het plan ingevolge artikel 30 van de WRO in
acht moet nemen. De vingerwijziging wordt echter
niet ondersteund door onderzoeksgegevens.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 3:2 en
8:72, vierde lid
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 30
2.2. (...) In het plan wordt een gebouw ten behoeve
van dienstverlenende bedrijven en/of kantoren met
ontsluitingsweg mogelijk gemaakt.
2.3. Verweerder heeft goedkeuring aan het plan
onthouden. Hij heeft aangegeven dat het plan ten
onrechte geen nokhoogteregeling kent. (...)
2.3.3. (...) Ten slotte kunnen zij (appellanten, red.)
zich niet verenigen met een vingerwijzing van verweerder
ten aanzien van de nokhoogte.
2.3.9. Voorts is verweerder bij de motivering van de
onthouding van goedkeuring aan het plan ingegaan
op het bouwplan, waarin een maximale nokhoogte
is opgenomen die gelijk is aan de goothoogte van
maximaal 11 meter die in het bestemmingsplan is
opgenomen. Hij heeft overwogen dat ‘als het plan
een nokhoogteregeling had gekend, gelijk aan die
van het bouwplan, de gemeente voldoende zou hebben
gemotiveerd waarom gekozen is voor de planologische
en stedenbouwkundige invulling en wij
deze verantwoord hadden geacht’. Verweerder heeft
ter zitting gesteld dat dit een ‘overweging ten overvloede’
betreft. Naar het oordeel van de Afdeling
laat deze overweging zich echter tevens begrijpen
als een vingerwijzing die de gemeenteraad bij de
herziening van het plan ingevolge artikel 30 van de
WRO in acht moet nemen.
Ten aanzien van de inhoud van deze vingerwijzing,
overweegt de Afdeling dat het bestemmingsplan de
mogelijkheid biedt om bebouwing dichter bij het
perceel van appellanten op te richten dan op grond
van het bouwplan mogelijk is. In het schaduwonderzoek
– dat uitsluitend op het bouwplan betrekking
heeft – worden geen conclusies getrokken
ten aanzien van de schaduwsituatie bij gebruikmaking
van de genoemde mogelijkheden die het bestemmingsplan
biedt. De vingerwijzing van verweerder
dat als het bestemmingsplan een
nokhoogteregeling had gekend, gelijk aan die van
het bouwplan, hij de planologische en stedenbouwkundige
invulling verantwoord had geacht, wordt in
zoverre niet ondersteund door onderzoeksgegevens.
2.3.10. Gelet op al het vorenstaande heeft verweerder
bij de voorbereiding van het bestreden besluit
op de genoemde punten niet de nodige kennis
omtrent de relevante feiten en de af te wegen belangen
vergaard. Het beroep van appellanten is mitsdien
gegrond en het bestreden besluit dient te worden
vernietigd wegens strijd met artikel 3:2 van de
Awb. Nu niet in geschil is dat verweerder op zich
terecht goedkeuring heeft onthouden aan het plan
bestaat aanleiding om met toepassing van artikel
8:72, vierde lid, van de Awb in zoverre opnieuw
goedkeuring te onthouden aan het plan.
04-16
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 8 oktober 2003, nr.
200302672/1, inzake het uitwerkingsplan ‘Uitwerkingsplan
Leidschenveen Hoven A’, gemeente
Den Haag.
Bij de uitwerking van het bestemmingsplan,
waarbij wordt beoogd de bouw van een groot aantal
woningen mogelijk te maken, is door de raad
ten onrechte toepassing gegeven aan de in de voorschriften
van het bestemmingsplan aan burgemeester
en wethouders toegekende bevoegdheid
vrijstelling te verlenen voor een extra bouwlaag.
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
59
Deze vrijstellingsbevoegdheid is bedoeld voor incidentele
gevallen. Bovendien maakt deze vrijstellingsbevoegdheid
geen deel uit van de in het bestemmingsplan
opgenomen uitwerkingsregels. Het
geven van toepassing aan de vrijstellingsbevoegdheid
ten behoeve van de voorgestane uitwerking
van het bestemmingsplan strekt tot aanpassing
van de in het bestemmingsplan opgenomen uitwerkingsregels,
zonder dat de daartoe geëigende procedure
– die van herziening van het bestemmingsplan
– wordt doorlopen.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 10:27
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 11
2.2. Het plan voorziet in uitwerking van het bestemmingsplan
‘Leidschenveen’. Beoogd wordt de
bouw van 347 woningen mogelijk te maken in het
gebied ‘Hoven A’.
2.3. Appellanten keren zich ertegen dat verweerder
goedkeuring heeft verleend aan het plandeel met de
bestemming ‘Woondoeleinden’ en de aanduiding
‘W(s)5’, aangezien daarmee wordt voorzien in
woonbebouwing met vijf bouwlagen. Naar hun mening
brengt een vijfde bouwlaag een aantasting van
het woongenot mee. In dit verband betogen zij dat
ten onrechte toepassing is gegeven aan de in artikel
17, eerste lid, onder I, sub c, van de voorschriften
van het bestemmingsplan ‘Leidschenveen’ opgenomen
vrijstellingsbevoegdheid. (...)
2.6. Ingevolge artikel 16, eerste lid, van de voorschriften
van het bestemmingsplan ‘Leidschenveen’,
voorzover hier van belang, moet de gemeenteraad,
overeenkomstig artikel 11 van de wet en
met inachtneming van de op kaart 1 van dat plan
aangegeven uitwerkingsnormen, de bestemming
‘Woongebied’ uitwerken. Ingevolge de op kaart 1
aangegeven uitwerkingsnormen bedraagt het aantal
bouwlagen voor het aan de orde zijnde gebied maximaal
vier.
2.6.1. Het standpunt van verweerder dat een vijfde
bouwlaag gelet op de in artikel 17, eerste lid, onder
I, sub c, van de voorschriften van het bestemmingsplan
opgenomen vrijstellingsbevoegdheid is toegestaan,
kan niet worden gevolgd. Met deze bevoegdheid
wordt voor incidentele gevallen voorzien in de
mogelijkheid dat het college van burgemeester en
wethouders, ten behoeve van een extra bouwlaag,
vrijstelling verleent van het ingevolge het bestemmingsplan
toegestane maximum aantal bouwlagen.
Deze vrijstellingsbevoegdheid maakt voorts geen
deel uit van de in het bestemmingsplan opgenomen
uitwerkingsregels. Het geven van toepassing aan de
vrijstellingsbevoegdheid ten behoeve van de voorgestane
uitwerking van het bestemmingsplan strekt
tot aanpassing van de in het bestemmingsplan opgenomen
uitwerkingsregels, zonder dat de daartoe
geëigende procedure – die van herziening van het
bestemmingsplan – wordt doorlopen.
2.6.2. Gelet op het vorenstaande is het plandeel
met de bestemming ‘Woondoeleinden’ en de aanduiding
‘W(s)5’ in strijd met artikel 11, eerste lid,
van de wet. Door het plandeel niettemin goed te
keuren, heeft verweerder gehandeld in strijd met dit
artikel in samenhang met artikel 10:27 van de Algemene
wet bestuursrecht. (...)
Noot
Overigens kent de wet geen vrijstellingsbevoegdheid
voor de gemeenteraad, zie ook ABRS 8 januari
2003, nr. 200000945/1 (Veghel) (Nieuwsbrief
StAB 03-62).
De redactie
04-17
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 29 oktober 2003, nr.
200302256/1, inzake het uitwerkingsplan ‘Winkelcentrum
Centrumgebied Weidevenne 2002’ van
de gemeente Purmerend.
Uit de bewoordingen van artikel 10 en artikel
15, eerste lid, van de WRO moet worden opgemaakt
dat slechts indien de gemeenteraad in het
bestemmingsplan aan het college van burgemeester
en wethouders de bevoegdheid heeft toegekend
een vrijstellingsbevoegdheid in het plan op
te nemen, het college van burgemeester en wethouders
zulks in een uitwerkingsplan kan doen.
StAB 1 / 2004

60
Ruimtelijke ordening
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikelen 10 en
15, eerste lid
2.3. Het uitwerkingsplan betreft een gedeeltelijke
uitwerking van de bestemming ‘Centrumdoeleinden’
van het bestemmingsplan ‘West III 1998’ (hierna:
het bestemmingsplan). Met het uitwerkingsplan
wordt een planologische regeling getroffen voor de
bouw van een winkelcentrum in het centrum van de
uitbreidingslocatie Weidevenne.
2.4. Appellante kan zich niet met het bestreden besluit
verenigen op de hierna te noemen gronden.
(...) Verder vindt zij dat het college van burgemeester
en wethouders ten onrechte in artikel 9,
onder c, voorzover het vrijstelling van de maten betreffende
de inhoud betreft, en onder d, van de
voorschriften van het uitwerkingsplan een vrijstellingsbevoegdheid
heeft opgenomen. (...)
voorschriften van het uitwerkingsplan een vrijstellingsbevoegdheid
opgenomen die het college van
burgemeester en wethouders de bevoegdheid geeft
vrijstelling te verlenen van het in het plan bepaalde
voor het overschrijden van onder andere de maten
betreffende inhoud met ten hoogste 10% respectievelijk
voor het overschrijden van bebouwingsgrenzen
door bouwwerken, zoals luifels, balkons, bordessen
en pergola’s, mits die overschrijding niet
meer dan twee meter zal bedragen. De gemeenteraad
heeft in het aan het uitwerkingsplan ten grondslag
liggende bestemmingsplan dergelijke vrijstellingsbevoegdheden
echter niet voor het college van
burgemeester en wethouders opgenomen, zodat het
college niet bevoegd was deze vrijstellingsbevoegdheden
in het uitwerkingsplan op te nemen.
Het plan is in zoverre in strijd met artikel 15, eerste
lid, van de Wet op de Ruimtelijke Ordening.
2.7.1. Voorzover appellante stelt dat het college
van burgemeester en wethouders de grenzen van de
in het bestemmingsplan opgenomen uitwerkingsregels
te buiten gaat door het opnemen van een vrijstellingsbevoegdheid
in artikel 9, onder c en d, van
de voorschriften van het uitwerkingsplan overweegt
de Afdeling als volgt.
Ingevolge artikel 10 van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening, voorzover van belang, stelt de gemeenteraad
een bestemmingsplan vast.
Ingevolge artikel 15, eerste lid, van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening kan bij een bestemmingsplan
worden bepaald, dat burgemeester en wethouders
met inachtneming van de in het plan vervatte regelen
bevoegd zijn van bij het plan aan te geven voorschriften
vrijstelling te verlenen.
Uit de bewoordingen van deze artikelen moet worden
opgemaakt dat slechts indien de gemeenteraad
in het bestemmingsplan aan het college van burgemeester
en wethouders de bevoegdheid heeft toegekend
een vrijstellingsbevoegdheid in het plan op te
nemen, het college van burgemeester en wethouders
zulks in een uitwerkingsplan kan doen.
Het college van burgemeester en wethouders heeft
in artikel 9, onder c, respectievelijk onder d, van de
04-18
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 15 oktober 2003, nr.
200301328/1, inzake het bestemmingsplan ‘Watermolen’
van de gemeente Gemert-Bakel.
Op de plankaart zijn binnen het plangebied
geen perceelsgrenzen ingetekend en ook overigens
ontbreekt een duidelijke ondergrond. Hierdoor is
op de plankaart niet te zien waar het perceel van
appellant ligt, zodat op grond van de plankaart de
gevolgen van het plan voor appellant niet goed
kunnen worden beoordeeld. Strijd met het bepaalde
in artikel 16, eerste lid, aanhef en onder a, van
het Bro 1985.
De aan delen van het perceel van appellant toegekende
bestemmingen ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden
I’ en ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden II’
zijn in strijd met de rechtszekerheid, onder meer
omdat niet duidelijk is welke delen voor privé-gebruik
kunnen worden behouden.
Het bepaalde in de Woningwet en het Besluit
bouwvergunningvrije en licht-bouwvergunningplichtige
bouwwerken doen niet af aan de bevoegdheid
regels te stellen inzake de hoogte van
terreinafscheidingen op gronden met de bestem-
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
61
ming ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden I en II’ zoals
in het plan is gedaan, zij het dat deze regels ingevolge
artikel 20 van de WRO buiten toepassing
blijven voorzover deze betrekking hebben op terreinafscheidingen
die zijn of worden geplaatst op
een erf of perceel waarop reeds een gebouw staat,
meer dan 1 meter achter de voorgevelrooilijn en
meer dan 1 meter vanaf de weg of het openbaar
groen.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:2
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 20
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985, artikel
16, eerste lid, aanhef en onder a
Woningwet, artikel 43
Besluit bouwvergunningvrije en licht-bouwvergunningplichtige
bouwwerken, artikel 2
2.2. Met het plan wordt de bouw van maximaal 30
woningen mogelijk gemaakt op een vrijgekomen
binnenterrein in de kern van Gemert.
2.3. Appellant heeft aangevoerd dat verweerder ten
onrechte goedkeuring heeft verleend aan het plan
voorzover aan delen van zijn perceel niet de bestemming
achtererf of tuin is toegekend. Verweerder
is volgens appellant bij zijn besluit van onjuiste
gegevens omtrent zijn eigendom uitgegaan. Appellant
acht in dit verband de plankaart in strijd met
artikel 16 van het Besluit op de ruimtelijke ordening
(verder Bro 1985). Met de toegekende bestemming
is een deel van zijn eigendom tot openbaar
gebied verklaard, hetgeen tot onteigening zou
moeten leiden. Van de zijde van het gemeentebestuur
is echter verklaard dat het perceel niet nodig
zou zijn als openbare ruimte. Appellant meent derhalve
dat de toegekende bestemmingen onduidelijk
zijn en in strijd zijn met de rechtszekerheid. Ook
stelt hij dat een maximale hoogte van 1 meter voor
hekken of andere terreinafscheidingen ten onrechte
is goedgekeurd. (...)
2.3.3. Appellant is eigenaar van een perceel dat
zich aan de westzijde van het plangebied bevindt.
Uit de stukken die door appellant zijn overgelegd,
en het verhandelde ter zitting is duidelijk geworden
dat het de bedoeling is aan een deel van zijn gronden
de bestemming ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden
I’ toe te kennen. Ingevolge artikel 9, eerste lid,
van de planvoorschriften zijn de gronden met deze
bestemming uitsluitend bestemd voor verkeers- en
verblijfsdoeleinden, parkeerdoeleinden, groenvoorzieningen,
speelvoorzieningen, doeleinden van
openbaar nut en water. Voorts is duidelijk geworden
dat bedoeld is aan een smalle strook van appellants
perceel de bestemming ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden
II’ toe te kennen. Ingevolge artikel 9, eerste
lid, van de planvoorschriften zijn de gronden met
deze bestemming uitsluitend bestemd voor verkeers-
en verblijfsdoeleinden, parkeerdoeleinden,
groenvoorzieningen, speelvoorzieningen, water en
tuinen en toegangspaden.
2.3.4. Wat betreft het bezwaar inzake de plankaart
overweegt de Afdeling het volgende. Ingevolge artikel
16, eerste lid, aanhef en onder a, van het Bro
1985, dient de plankaart te worden getekend op
een duidelijke ondergrond. De Afdeling stelt vast
dat op de plankaart binnen het plangebied geen
perceelsgrenzen zijn ingetekend en ook overigens
een duidelijke ondergrond juist binnen het plangebied
ontbreekt. Hierdoor is op de plankaart niet te
zien waar het perceel van appellant ligt, zodat op
grond van de plankaart de gevolgen voor appellant
van het plan niet goed kunnen worden beoordeeld.
Gelet hierop is de Afdeling van oordeel dat het plan
voorzover het betrekking heeft op het plandeel met
de bestemming ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden I
en II’ voorzover dat betrekking heeft op de gronden
die door appellant als zijn perceel zijn aangemerkt,
niet in overeenstemming is met artikel 16, eerste
lid, aanhef en onder a, van het Bro 1985.
2.3.5. Wat betreft het verdere bezwaar tegen het
plandeel met de bestemming ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden
I’ voorzover betrekking hebbend op de
gronden die door appellant als zijn perceel zijn aangemerkt,
overweegt de Afdeling als volgt.
De Afdeling stelt vast dat verweerder bij het goedkeuren
van het plandeel met de bestemming ‘Verkeers-
en verblijfsdoeleinden I’ ten onrechte ervan
is uitgegaan dat deze bestemming geen betrekking
had op (een deel van) appellants perceel. Daardoor
heeft hij de bedenkingen van appellant in zoverre
buiten beschouwing gelaten. Verweerder heeft dit in
zijn verweerschrift erkend. Het onjuiste uitgangspunt
van verweerder kan mede worden geweten
StAB 1 / 2004

62
Ruimtelijke ordening
aan het ontbreken van een duidelijke ondergrond op
de plankaart. Gelet hierop is het bestreden besluit
genomen in strijd met de bij het voorbereiden van
een besluit te betrachten zorgvuldigheid, hetgeen in
strijd is met artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht.
Ter zitting is van de zijde van de gemeenteraad gesteld
dat een groot deel van de gronden van appellant
met de genoemde bestemming nodig is voor de
uitvoering van het plan, maar dat nog niet zeker is
welk deel precies. Voorzover de gronden nodig zijn
wil de gemeenteraad desnoods overgaan tot onteigening.
Uit dit standpunt volgt dat appellant een
deel van zijn gronden met de bestemming ‘Verkeers-
en verblijfsdoeleinden I’ voor privé-gebruik
zou kunnen behouden, doch niet duidelijk is welk
deel. De genoemde bestemming ziet echter op inrichting
en gebruik van de gronden als openbare
ruimte en niet op gebruik als tuin of erf. Gelet hierop
is de Afdeling van oordeel dat de bestemming
‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden I’ voorzover betrekking
hebbend op de gronden van appellant tevens
in strijd is met de rechtszekerheid.
2.3.6. Aangaande het verdere bezwaar tegen het
plandeel met de bestemming ‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden
II’ voorzover betrekking hebbend op de
gronden die door appellant als zijn perceel zijn aangemerkt,
overweegt de Afdeling als volgt.
De doeleindenomschrijving van deze bestemming
maakt een aantal verschillende functies mogelijk,
waarvan sommige vallen onder het gebruik als
openbare ruimte en andere zien op privé-gebruik.
Derhalve geeft het plan appellant geen zekerheid
over het toekomstig gebruik van dit deel van zijn
gronden en over de vraag of deze gronden nodig zijn
voor de uitvoering van het plan. Gelet hierop is de
Afdeling van oordeel dat de bestemming ‘Verkeersen
verblijfsdoeleinden II’ voorzover betrekking hebbend
op de gronden van appellant tevens in strijd is
met de rechtszekerheid.
2.3.7. Aangaande het bezwaar van appellant tegen
het planvoorschrift betreffende de terreinafscheiding
overweegt de Afdeling als volgt.
Ingevolge artikel 9, vierde lid, onder C, van de planvoorschriften
mogen op gronden met bestemming
‘Verkeers- en verblijfsdoeleinden I en II’ hekken en
andere terreinafscheidingen maximaal 1 meter hoog
zijn.
Op 1 januari 2003 is artikel 2 van het Besluit
bouwvergunningvrije en licht-bouwvergunningplichtige
bouwwerken (verder: het Bblb) in werking getreden.
Ingevolge artikel 43, eerste lid, onder c, van
de Woningwet, in samenhang met artikel 2, onder
e, van het Bblb is geen bouwvergunning vereist
voor het bouwen van een erf- of perceelafscheiding
mits deze niet hoger is dan 1 meter, of niet hoger
dan 2 meter en gebouwd a.) op een erf of perceel
waarop reeds een gebouw staat, b.) meer dan 1
meter achter de voorgevelrooilijn en c.) meer dan 1
meter van de weg of het openbaar groen. Aan de
bevoegdheid regels te stellen als opgenomen in artikel
9 van de planvoorschriften inzake terreinafscheidingen
doen het bepaalde in de Woningwet en
de Bblb niet af, zij het dat deze regels ingevolge artikel
20 van de WRO buiten toepassing blijven
voorzover deze betrekking hebben op terreinafscheidingen
die zijn of worden geplaatst op een erf of
perceel waarop reeds een gebouw staat, meer dan
1 meter achter de voorgevelrooilijn en meer dan 1
meter vanaf de weg of het openbaar groen.
Verweerder heeft overwogen dat het plangebied en
de ontsluiting aan de Molenstraat een openbaar karakter
hebben en dat op grond hiervan een maximale
hoogte van 1 meter voor de terreinafscheidingen
redelijk is. In aanmerking genomen hetgeen is opgemerkt
ten aanzien van de toepasselijkheid van
het Bblb, is de Afdeling van oordeel dat verweerder
zich op dit standpunt heeft kunnen stellen.
04-19
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 17 december 2003, nr.
200205576/1, inzake het bestemmingsplan ‘Princenhage’
van de gemeente Breda.
In strijd met het bepaalde in artikel 16, eerste
lid, aanhef en onder h, Bro 1985, is de bestaande
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
63
loods op het perceel van appellanten niet op de
plankaart ingetekend.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 10:27
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985, artikel
16, eerste lid, aanhef en onder h
2.2. Het plan biedt een planologisch-juridisch
kader voor de gehele wijk Princenhage, ter vervanging
van een aantal verouderde bestemmingsplannen.
Het plan is gericht op behoud en verbetering
van het karakteristieke kleinschalige woon- en leefmilieu
en maakt tevens een aantal ontwikkelingen
mogelijk.
2.4. (...) Voorts voeren [appellanten] aan dat de
loods in de tuin van het perceel ten onrechte niet op
de plankaart staat aangegeven.
2.4.3. (...)
Ter zitting is komen vast te staan dat er een loods
staat op het perceel van [appellanten]. Deze loods
is niet ingetekend op de plankaart. Ingevolge artikel
16, eerste lid, aanhef en onder h, van het Besluit
op de Ruimtelijke Ordening 1985 dienen onder
meer op de kaarten de bestaande gebouwen te worden
aangegeven. Gelet op het voorgaande heeft verweerder
door het plan in zoverre goed te keuren, gehandeld
in strijd met artikel 16, eerste lid, aanhef
en onder h, van het Besluit op de Ruimtelijke Ordening
1985 in samenhang met artikel 10:27 van de
Awb. Het beroep van [appellanten sub 2] is in zoverre
gegrond, zodat het bestreden besluit op dit
punt dient te worden vernietigd. (...)
04-20
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 15 oktober 2003, nr.
200302686/1, inzake het bestemmingsplan ‘Buitengebied,
Mekkelenbergweg 26-26a, te Harbrinkhoek’
van de gemeente Tubbergen.
Het beroep op het gelijkheidsbeginsel strekt
niet zover dat verweerder een uitgangspunt dat
voorheen abusievelijk is ingenomen, zou moeten
blijven toepassen.
2.2. Met het plan wordt beoogd de bouw van twee
vrijstaande woningen aan de [locatie] mogelijk te
maken in plaats van één gesplitste woning.
2.3. Verweerder heeft het plan in strijd geacht met
een goede ruimtelijke ordening en daaraan goedkeuring
onthouden. (...) Voorts heeft verweerder
zich op het standpunt gesteld dat in drie vergelijkbare
gevallen achteraf gezien ten onrechte goedkeuring
is verleend. Hij stelt dat in deze gevallen van
verkeerde informatie, dan wel van verkeerd ingeschatte
informatie is uitgegaan. Verweerder is van
mening dat de gebleken fouten er niet toe mogen
leiden dat in het nu aan de orde zijnde geval eveneens
wordt beslist in strijd met het provinciale
ruimtelijke beleid.
2.5. (...)
Gelet op de stukken acht de Afdeling aannemelijk
dat in het verleden bij de goedkeuring van enkele
bestemmingsplannen die vergelijkbaar zijn met het
aan de orde zijnde plan, is uitgegaan van verkeerde
informatie, dan wel verkeerd ingeschatte informatie.
Het beroep op het gelijkheidsbeginsel strekt
naar het oordeel van de Afdeling niet zover dat verweerder
een uitgangspunt dat voorheen abusievelijk
is ingenomen, zou moeten blijven toepassen.
04-21
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 10 december 2003, nr.
200102937/1, inzake het bestemmingsplan ‘Buitengebied’
van de gemeente Oirschot.
Een beroep op het gelijkheidsbeginsel kan niet
worden weerlegd met het verweer dat de verleningen
van goedkeuring aan plandelen met vergelijkbare
bestemmingen als het plandeel waaraan de
goedkeuring is onthouden, op een vergissing berusten
nu bij hetzelfde besluit omtrent goedkeuring
van een bestemmingsplan ten aanzien van gelijksoortige
gevallen verschillende beslissingen zijn
genomen.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 3:2 en
3:46
StAB 1 / 2004

64
Ruimtelijke ordening
2.3.1. Met het plan wordt beoogd een deel van het
buitengebied van de gemeente Oirschot van een actuele
planologische regeling te voorzien.
2.8.3. [appellante] stelt dat verweerder ten onrechte
goedkeuring heeft onthouden aan het plandeel
met de bestemming ‘Bijzondere Doeleinden – kdv’
voor haar gronden aan [locatie 1] en aan artikel
13.2.1. voorzover het de zinsnede ‘kdv kleuterdagverblijf
[naam] –’ betreft. Zij voert aan dat verweerder
in strijd met het gelijkheidsbeginsel handelt, nu
hij wel goedkeuring heeft verleend aan het plan
voorzover dit de vestiging van een peuterspeelzaal
aan [locatie 2] en een kinderdagverblijf aan de [locatie
3] mogelijk maakt. Daarnaast voert appellante
aan dat de locatie als zodanig zeer geschikt is voor
de vestiging van een kinderdagverblijf, zodat er aanleiding
bestaat in dit geval een uitzondering te
maken op het provinciale beleid.
2.8.3.1. Verweerder acht het plandeel waarop het
beroep van appellante betrekking heeft in strijd met
een goede ruimtelijke ordening en heeft daaraan
goedkeuring onthouden. Hij heeft daartoe overwogen
dat nieuwvestiging van niet-agrarische bedrijven
in het buitengebied in strijd is met het streekplanbeleid.
Volgens hem is er geen aanleiding om in
dit geval van dit beleid af te wijken.
2.8.3.2. Het provinciale beleid is er blijkens het
streekplan op gericht om bedrijvigheid die niet
functioneel aan het buitengebied is gebonden hieruit
te weren. Dit beleid in het algemeen, acht de Afdeling
niet onredelijk. Het voorgaande plan voorzag
voor de gronden aan [locatie sub 1] niet in een bestemming
die de vestiging van een niet-functioneel
aan het buitengebied gebonden bedrijf mogelijk
maakte. De in het voorliggende plan aan deze gronden
toegekende bestemming maakt dan ook de
nieuwvestiging van een niet-functioneel aan het
buitengebied gebonden bedrijf mogelijk. Verweerder
heeft zich dan ook op het standpunt kunnen stellen
dat het plan in zoverre in strijd is met het streekplanbeleid.
de Afdeling als volgt. De plandelen voor [locatie sub
2] en de [locatie sub 3] voorzien in bestemmingen
die de vestiging van respectievelijk een peuterspeelzaal
en een kinderdagverblijf mogelijk maken. Verweerder
heeft bij het bestreden besluit aan deze
plandelen goedkeuring verleend. In zijn verweerschrift
en ter zitting heeft verweerder verklaard dat
deze verleningen van goedkeuring op een vergissing
berusten en dat hij, indien hij van de in deze plandelen
geboden mogelijkheden op de hoogte was geweest,
ook aan deze plandelen goedkeuring zou
hebben onthouden. De Afdeling acht dit verweer
ontoereikend om een beroep op het gelijkheidsbeginsel
te weerleggen, nu bij hetzelfde besluit omtrent
goedkeuring van een bestemmingsplan ten
aanzien van gelijksoortige gevallen verschillende
beslissingen zijn genomen. Hiertoe overweegt de
Afdeling dat, gelet op het bepaalde in artikel 3:2
van de Algemene wet bestuursrecht, een bestuursorgaan
de consistentie van zijn besluit dient te bewaken.
Bij een beslissing over de goedkeuring van
een bestemmingsplan moet verweerder zich er dan
ook van vergewissen of dat plan onderdelen kent
die gelijksoortige situaties betreffen en, zo ja, of
hetgeen over die onderdelen wordt beslist zich met
elkaar verdraagt. Indien de besluitvorming aan deze
eis voldoet, kan die niet als uitkomst hebben dat
ten aanzien van vergelijkbare onderdelen van een
plan bij vergissing beslissingen worden genomen
die zich niet met elkaar verdragen. Wordt niettemin
ten aanzien van gelijksoortige plandelen uiteenlopend
beslist, dan dient deze beslissing gelet op het
bepaalde in artikel 3:46 van de Algemene wet bestuursrecht
deugdelijk te zijn gemotiveerd. Het bovenstaande
leidt tot het oordeel dat verweerder
door goedkeuring te onthouden aan het plandeel
voor [locatie sub 1], terwijl bij hetzelfde besluit wel
goedkeuring is verleend aan de plandelen voor [locatie
sub 2] en [locatie sub 3], artikel 3:2 in
samenhang met artikel 3:46, voornoemd, heeft geschonden.
(...)
Ten aanzien van de door appellante gemaakte vergelijking
met de in het plan mogelijk gemaakte
vestiging van een peuterspeelzaal aan [locatie 2] en
een kinderdagverblijf aan de [locatie 3], overweegt
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
65
04-22
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 22 oktober 2003, nr.
200301201/1, inzake het bestemmingsplan
‘Uiterwaarden’ van de gemeente Hattem.
Het in de beleidslijn ‘Ruimte voor de Rivier’ opgenomen
toetsingskader voor nieuwe ingrepen in
het winterbed van de grote rivieren is ten onrechte
niet neergelegd in de in het plan opgenomen vrijstellingsregeling
en ontwikkelingsregeling met wijzigingsbevoegdheid.
De voorwaarden in de planvoorschriften
hebben vooral betrekking op de mate
waarin de belangen van gebruikers en/of eigenaren
van de aanliggende gronden en/of nabij gelegen
agrarische bedrijven, landschappelijke en/of natuurlijke
waarden worden geschaad, dan wel een
onevenredige toeneming van de verkeersaantrekkende
werking dreigt.
Beleidslijn ‘Ruimte voor de Rivier’
2.2. Het plan voorziet, met het oog op uitwerking
van de beleidslijn ‘Ruimte voor de Rivier’, bekendgemaakt
in de Staatscourant van 12 mei 1997
(hierna: de beleidslijn) in een planologische regeling
voor de uiterwaarden van de IJssel die behoren
tot de gemeente Hattem. (...)
2.3. De gemeenteraad en [appellant sub 2] stellen
dat verweerder ten onrechte goedkeuring heeft onthouden
aan de vrijstellingsregeling en aan onderdelen
van de ontwikkelingsregeling met een wijzigingsbevoegdheid,
die zijn opgenomen in de
planvoorschriften. (...)
2.4. Verweerder heeft de vrijstellingsregeling in artikel
3, lid C en de ontwikkelingsregeling met een
wijzigingsbevoegdheid in artikel 3, lid D, sub 2, 3,
4, 5 en 6 (dit laatste voor zover het de zinsnede ‘en
2’ betreft), van de voorschriften, in strijd met een
goede ruimtelijke ordening geacht en heeft hieraan
goedkeuring onthouden. Verder heeft hij reden gezien
goedkeuring te onthouden aan de op de plankaart
opgenomen aanduiding ‘max. oppervlakte in
m 2 ’, voor zover deze betrekking heeft op gronden
met de bestemming ‘Agrarische bedrijfsdoeleinden’.
Verweerder stelt zich op het standpunt dat de vrijstellingsregeling
en de ontwikkelingsregeling met
een wijzigingsbevoegdheid, gezien het belang van
de beleidslijn, te lichte procedures zijn. Hij heeft
verder overwogen dat het plan ten onrechte niet uitsluit
dat bedrijfswoningen met meer dan 10% kunnen
worden uitgebreid.
2.5. Gelet op de stukken en het verhandelde ter zitting,
ziet de Afdeling geen grond voor het oordeel
dat verweerder zich niet in redelijkheid op het
standpunt heeft kunnen stellen, dat de vrijstellingsregeling
in artikel 3, lid C, en de ontwikkelingsregeling
met een wijzigingsbevoegdheid in artikel 3, lid
D, sub 2, 3, 4, 5 en 6 (dit laatste voor zover het de
zinsnede ‘en 2’ betreft), van de voorschriften, gezien
het belang van de beleidslijn en de in deze artikelen
opgenomen voorwaarden te lichte procedures
bevatten.
De Afdeling neemt hierbij in aanmerking dat beide
regelingen nieuwe ingrepen in het uiterwaardengebied
van de gemeente Hattem mogelijk maken, die
niet aan het winterbed zijn gebonden. De beleidslijn
heeft tot doel meer ruimte voor de rivier te scheppen,
mens en dier duurzaam te beschermen tegen
overstroming en materiële schade te beperken. In
de beleidslijn, die van toepassing is verklaard op
alle nieuwe activiteiten in het winterbed van de
grote rivieren, staat voorop dat in het winterbed van
de grote rivieren in principe geen nieuwe ingrepen
worden toegestaan die zouden kunnen leiden tot
waterstandsverhoging in de huidige situatie, en/of
tot feitelijke belemmeringen voor toekomstige vergroting
van de afvoercapaciteit, en/of tot potentiële
schade bij hoogwater.
Voor nieuwe ingrepen die wel tot bovengenoemde
effecten zouden kunnen leiden, wordt een onderscheid
gemaakt in activiteiten die op voorhand onlosmakelijk
gebonden zijn aan het winterbed van de
rivier (‘ja, mits’- activiteiten) en overige activiteiten
(‘nee, tenzij’- activiteiten).
De beleidslijn bepaalt ten aanzien van de ‘ja, mits’-
activiteiten dat deze ingrepen alleen mogelijk zijn
indien, gezien de situering en uitvoering van de ingreep,
de waterstandsverhoging en de belemmering
StAB 1 / 2004

66
Ruimtelijke ordening
voor de toekomstige verlaging zo gering mogelijk
zijn. Voorts moet duurzame compensatie van resterende
waterstandsverhogende effecten worden geboden,
en een beschermingsniveau van 1:1250
worden gewaarborgd.
De beleidslijn bepaalt voorts ten aanzien van de
‘nee, tenzij’- activiteiten dat deze ingrepen in principe
niet worden toegestaan, tenzij op basis van voorafgaand
onderzoek een zwaarwegend maatschappelijk
belang kan worden aangetoond, de activiteit
redelijkerwijs niet buiten het winterbed kan worden
gerealiseerd en de activiteit op de locatie geen feitelijke
belemmering vormt om in de toekomst de afvoercapaciteit
te vergroten. Voor nieuwe activiteiten
die na deze afweging resteren, gelden de ‘ja, mits’-
criteria.
gebied kunnen gevolgen voor de broed- en rustplaatsen
van vogels in de SBZ niet worden uitgesloten.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:2
EG-richtlijn 79/409 (Vogelrichtlijn), artikel 4
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn), artikelen 6
en 7
1. Procesverloop
Bij besluit van 27 mei 1999 heeft de gemeenteraad
van Loosdrecht (thans gemeente Wijdemeren), op
voorstel van het college van burgemeester en wethouders
van 19 en 26 mei 1999, vastgesteld het
bestemmingsplan ‘Eerste Herziening van het Bestemmingsplan
Plassengebied’.
Gebleken is dat dit toetsingskader niet is neergelegd
in de in het plan opgenomen vrijstellingsregeling en
ontwikkelingsregeling. Zo hebben de voorwaarden
in de planvoorschriften vooral betrekking op de
mate waarin de belangen van gebruikers en/of eigenaren
van de aanliggende gronden en/of nabij gelegen
agrarische bedrijven, landschappelijke en/of natuurlijke
waarden worden geschaad, dan wel een
onevenredige toeneming van de verkeersaantrekkende
werking dreigt.
Het college van gedeputeerde staten van Utrecht
heeft bij zijn besluit van 11 januari 2000, kenmerk
1999REG004036i, beslist over de goedkeuring van
het bestemmingsplan (hierna: het eerste goedkeuringsbesluit).
Dit besluit is bij uitspraak van 13 februari 2002, nr.
200001194/1, gedeeltelijk vernietigd door de Afdeling
bestuursrechtspraak van de Raad van State.
(...)
04-23
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 29 oktober 2003, nr.
200206338/1, inzake het bestemmingsplan
‘Eerste Herziening van het Bestemmingsplan Plassengebied’
van de gemeente Loosdrecht.
Dat de activiteiten van het aannemersbedrijf
reeds plaatsvonden ten tijde van de aanwijzing als
speciale beschermingszone (SBZ) als bedoeld in de
Vogelrichtlijn en dat de aard van het bedrijf beweerdelijk
kleinschalig is, betekent niet dat niet
zou moeten worden beoordeeld of sprake zou kunnen
zijn van storende factoren die significante gevolgen
zouden kunnen hebben voor de te beschermen
waarden van het gebied. Ook bij op het oog
weinig ingrijpende ontwikkelingen rondom of in het
Verweerder heeft bij zijn besluit van 22 oktober
2002, kenmerk 2002-26349, beslist over de goedkeuring
van het bestemmingsplan. (...)
2.3. Het bestemmingsplan betreft onder meer de
Breukeleveensche Plas en de daaraan grenzende
bebouwing.
2.4. Appellanten stellen in beroep dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft verleend aan het
plandeel met de bestemming ‘Aannemersbedrijf
– B(a) –’ op het perceel [locatie 1]. Verweerder
heeft volgens hen miskend dat het gebied is aangewezen
als speciale beschermingszone en dat door
de geluidsproductie van het aannemersbedrijf
vogel- en diersoorten worden verstoord. Hiernaar is
door verweerder ten onrechte geen onderzoek verricht,
aldus appellanten. (...)
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
67
2.7. De Afdeling heeft in haar uitspraak van 13 februari
2002 ten aanzien van het eerste goedkeuringsbesluit
overwogen dat op verweerder de taak
berust om te bezien in hoeverre ten aanzien van het
gebruik ten behoeve van de uitoefening van een
aannemersbedrijf aan de uit de Vogelrichtlijn voortvloeiende
verplichtingen kan worden voldaan en
voorts dat in dat besluit niet was ingegaan op de
bedenkingen van appellanten dat het gebruik van
de gronden ten behoeve van de uitoefening van een
aannemersbedrijf het leefmilieu van vogels aantast.
De Afdeling oordeelde dat het besluit omtrent de
goedkeuring van het thans wederom bestreden
plandeel was genomen in strijd met de bij het voorbereiden
van een besluit te betrachten zorgvuldigheid
en heeft het besluit in zoverre vernietigd.
2.7.1. De Afdeling stelt vast dat de gronden aan de
[locatie 1] zijn gelegen binnen het gebied van de
Oostelijke Vechtplassen, dat bij besluit van 24
maart 2000, kenmerk N/2000/342, is aangewezen
als speciale beschermingszone (SBZ) als bedoeld in
artikel 4, eerste en tweede lid van de Vogelrichtlijn.
Ingevolge artikel 7 van richtlijn 92/43/EEG van de
Raad van de Europese Gemeenschappen van 21
mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke
habitats en de wilde flora en fauna (hierna:
Habitatrichtlijn) geldt voor deze SBZ het beschermingsregime
van artikel 6, tweede, derde en vierde
lid, van de Habitatrichtlijn. Het standpunt van verweerder
dat de Oostelijke Vechtplassen zijn genomineerd
om aangewezen te worden als speciale beschermingszone
is mitsdien onjuist en verweerder
heeft ten onrechte artikel 4, vierde lid, eerste zin,
van de Vogelrichtlijn als toetsingskader beschouwd.
2.7.2. Uit de stukken en het verhandelde ter zitting
is voorts gebleken dat geen onderzoek heeft plaatsgevonden
naar de effecten die de in het plan toegestane
activiteiten hebben op de SBZ. Deze activiteiten
betreffen onder andere de reparatie, nieuwbouw
en opslag van houten jachten en schepen en het
maken van geprefabriceerde onderdelen voor waterbouwkundige
werken. Voorts wordt met bootjes gevaren
tussen de vestiging aan de [locatie 2] en de
[locatie 1]. Tenslotte biedt het plan de mogelijkheid
de werkplaats 40 meter in de richting van de plas
te verplaatsen. Dat deze activiteiten, al dan niet legaal,
reeds plaatsvonden ten tijde van de aanwijzing
als SBZ en dat de aard van het bedrijf beweerdelijk
kleinschalig is, betekent niet dat niet zou
moeten worden beoordeeld of sprake zou kunnen
zijn van storende factoren die significante gevolgen
zouden kunnen hebben voor het gebied. Het standpunt
dat verweerder ter zitting heeft ingenomen,
dat de effecten van het aannemersbedrijf bij de
aanwijzing als SBZ zijn onderzocht en dat uit deze
aanwijzing dus al kan worden geconcludeerd dat de
effecten van dat bedrijf op de daar aanwezige en te
beschermen vogelsoorten niet significant zouden
zijn, acht de Afdeling onjuist. Ook bij op het oog
weinig ingrijpende ontwikkelingen rondom of in het
gebied kunnen gevolgen voor de broed- en rustplaatsen
van vogels in de SBZ niet worden uitgesloten.
Nu naar de effecten op de met de SBZ te beschermen
waarden geen onderzoek is verricht, kan
niet worden beoordeeld in hoeverre de gewraakte
activiteiten ter plaatse ongewijzigd kunnen worden
voortgezet of dichter naar de plas kunnen worden
verplaatst. Zij neemt hierbij in aanmerking dat uit
de nota van toelichting bij het genoemde aanwijzingsbesluit
blijkt dat zich langs de Breukeleveensche
Plas, die aan het desbetreffende perceel
grenst, onder meer een broedkolonie van de purperreiger
bevindt, dat deze soort verspreid in het gebied
foerageert in moerasoevers en slootkanten en
dat deze plas voorts een slaapplaats is voor de kolgans
en de grauwe gans. Daarnaast komen in de
Breukeleveensche plas nog andere vogelsoorten
voor, zoals de zwarte stern, de ijsvogel, de grote karekiet,
de snor en de rietzanger.
Uit het vorenstaande volgt dat het bestreden besluit
is genomen in strijd met de bij het voorbereiden van
een besluit te betrachten zorgvuldigheid. Het beroep
is gegrond, zodat het bestreden besluit wegens
strijd met artikel 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht
in zoverre dient te worden vernietigd.
Gelet hierop behoeven de overige bezwaren ten
aanzien van dit plandeel geen behandeling.
De Afdeling overweegt ten overvloede dat verweerder
bij het nemen van een nieuw besluit omtrent
goedkeuring rekening zal moeten houden met het
feit dat de Oostelijke Vechtplassen op 20 mei 2003
bij de Europese Commissie zijn aangemeld als speciale
beschermingszone als bedoeld in de Habitatrichtlijn.
StAB 1 / 2004

68
Ruimtelijke ordening
04-24
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 12 november 2003, nr.
200301877/1, inzake een besluit tot toepassing
van bestuursdwang, gemeente Harderwijk.
Van schending van artikel 8 van het EVRM is
geen sprake. De wijze waarop de informatie is vergaard,
druist niet zozeer in tegen hetgeen van een
behoorlijk handelende overheid moet worden gevergd,
dat het gebruik dat burgermeester en wethouders
daarvan hebben gemaakt, ontoelaatbaar
is. De Afdeling komt niet toe aan de beoordeling of
zinvol gebruik van de gronden overeenkomstig de
bestemming – het bedrijfsmatig exploiteren van
een recreatiebedrijf – in dit geval objectief bezien
niet meer mogelijk is, omdat het college van burgemeester
en wethouders aannemelijk heeft gemaakt
dat dringende redenen zich tegen het verlenen van
vrijstelling met toepassing van de toverformule verzetten.
Peildatum permanente bewoning recreatiewoningen:
gelet op de omstandigheden acht de Afdeling
de gekozen peildatum voor het handhavingsbeleid
niet onredelijk.
Geen schending van het gelijkheidsbeginsel.
Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten
van de Mens, artikel 8
1. Procesverloop
Bij besluit van 5 juni 2001 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Harderwijk (hierna:
het college) appellant onder oplegging van een
dwangsom gelast om de permanente bewoning van
de recreatiewoning aan [locatie] te [plaats] (hierna:
de recreatiewoning) voor 1 februari 2002 te staken
en gestaakt te houden.
2.2. Ingevolge het ter plaatse geldende bestemmingsplan
‘Strokel 1973’ heeft het terrein waarop
de recreatiewoning is gelegen de bestemming ‘Kampeercentrum’.
Ingevolge artikel 13, eerste lid, van de planvoorschriften
zijn deze gronden bestemd voor de exploitatie
van recreatiebedrijven, waar personen, die hun
vaste verblijfplaats elders hebben, recreatief verblijf
kunnen houden in recreatiewoonverblijven of mobiele
kampeermiddelen.
Ingevolge artikel 1, onder o, van de planvoorschriften,
voor zover hier relevant, dient onder een recreatiewoonverblijf
te worden verstaan: een gebouw,
bestemd om uitsluitend door een gezin of een daarmee
gelijk te stellen groep van personen, dat/die
zijn hoofdverblijf elders heeft, gedurende een gedeelte
van het jaar, overwegend het zomerseizoen,
te worden bewoond.
Ingevolge artikel 20, eerste lid, van de planvoorschriften
is het verboden om gronden en opstallen
te gebruiken, in gebruik te geven of te laten gebruiken
op een wijze of voor doeleinden welke strijdig
zijn met de uit het bestemmingsplan voortvloeiende
bestemming van die gronden en opstallen.
Ingevolge het derde lid van die bepaling verleent
het college vrijstelling van het bepaalde in het eerste
lid indien strikte toepassing van die bepaling
zou leiden tot een beperking van het meest doelmatige
gebruik, die niet door dringende redenen wordt
gerechtvaardigd.
2.4. (...) Ten aanzien van de stelling van appellant
dat sprake is van schending van artikel 8 EVRM
overweegt de Afdeling als volgt. In het eerste lid
van dit artikel is bepaald dat een ieder recht heeft
op respect voor zijn privé-leven, zijn familie- en gezinsleven,
zijn woning en zijn correspondentie. In
het tweede lid is bepaald dat geen inmenging van
enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening
van dit recht, dan voorzover bij de wet is voorzien
en in een democratische samenleving noodzakelijk
is in het belang van de nationale veiligheid, de
openbare veiligheid of het economisch welzijn van
het land, het voorkomen van wanordelijkheden en
strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid
of de goede zeden of voor de bescherming van de
rechten en vrijheden van anderen.
Voorzover het in het bestemmingsplan opgenomen
gebruiksverbod kan worden beschouwd als
een inmenging in de rechten als bedoeld in artikel
8, eerste lid, van het EVRM vindt deze haar grondslag
in de Wet op de Ruimtelijke Ordening (hierna:
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
69
WRO) en de op grond van die wet, onder andere
door het gemeentebestuur, nader vastgestelde regelgeving,
daaronder begrepen een bestemmingsplan
als bedoeld in artikel 10 van de WRO.
Ingevolge deze bepaling stelt de gemeenteraad
voor het gebied, dat niet tot een bebouwde kom behoort
– zoals hier aan de orde – een bestemmingsplan
vast, waarbij, voorzover dit ten behoeve van
een goede ruimtelijke ordening nodig is, de bestemming
van de in het plan begrepen gronden wordt
aangewezen en zonodig, in verband met de bestemming,
voorschriften worden gegeven omtrent het
gebruik van de in het plan begrepen grond en de
zich daarop bevindende opstallen.
Uit het vorenstaande volgt dat, voor zover er
sprake is van inmenging van de overheid als bedoeld
in artikel 8, eerste lid van het EVRM, hierin
bij wet is voorzien. Aangezien het voorschrift omtrent
het gebruik er in dit geval toe strekt om permanente
bewoning van recreatiewoningen, die in
strijd is met de voorschriften van het bestemmingsplan,
te verbieden, kan zij worden aangemerkt als
in het belang van één of meer van de in artikel 8,
tweede lid, van het EVRM genoemde doelen.
Uit het vorenstaande volgt dat van schending van
artikel 1 van het het eerste protocol bij het EVRM
en artikel 8 van het EVRM geen sprake is.
2.5. Niet in geschil is dat appellant ten tijde van
het primaire besluit en de beslissing op bezwaar in
de gemeentelijke basisadministratie stond ingeschreven
op het adres van de recreatiewoning.
Evenals de rechtbank is de Afdeling van oordeel dat
gelet op die inschrijving, tezamen met de bevindingen
van het door het college ingeschakelde onderzoeksbureau
MB-All, voldoende aannemelijk is dat
appellant in de recreatiewoning zijn hoofdverblijf
had. Niet is gebleken dat appellant ten tijde hier
van belang zijn hoofdverblijf elders had, hetgeen
volgens de planvoorschriften noodzakelijk is om van
een gebruik in overeenstemming met de bestemming
te kunnen spreken.
De rechtbank heeft voorts terecht geen grond
gevonden voor het oordeel dat het college geen gebruik
heeft mogen maken van de gegevens die hij
– door personen van MB-All verzameld – onder zich
heeft gekregen. In hetgeen door appellant is aangevoerd,
alsmede in de uitspraken van het gerechtshof
te Arnhem van 13 augustus 2002 (LJN-nr.:
AE7320) en van 19 februari 2002 (LJN-nr.:
AE1522) zijn geen aanknopingspunten te vinden
voor het oordeel dat de informatie in het geval van
appellant is vergaard op een wijze, die zozeer indruist
tegen hetgeen van een behoorlijk handelende
overheid moet worden gevergd, dat het gebruik dat
het college daarvan heeft gemaakt ontoelaatbaar is.
2.6. Het betoog van appellant, onder verwijzing
naar de uitspraak van de Afdeling van 20 juni 2001,
geplubiceerd in AB 2001, 350, dat het college bij
het verlenen van de door appellant aangevraagde
bouwvergunning tevens (impliciet) vrijstelling heeft
verleend voor het gebruik van de recreatie als
hoofdverblijf, heeft de rechtbank terecht verworpen.
Naar onweersproken is gesteld is de bouwvergunning
uitdrukkelijk aangevraagd voor een recratiewoning.
Deze is door het college ook als zodanig verleend.
2.7. Gelet op het vorenstaande was het college bevoegd
om handhavend op te treden tegen de permanente
bewoning van de recreatiewoning.
2.8. Alleen in bijzondere gevallen kan het bestuursorgaan
afzien van handhavend optreden tegen de illegale
situatie. De aanwezigheid van een bijzonder
geval kan onder meer worden aangenomen, indien
concreet zicht bestaat op legalisatie.
2.9. Het beroep van appellant, onder verwijzing
naar de uitspraak van de Afdeling van 3 april 2000,
nr. 199902762/1, gepubliceerd in onder andere AB
2000, 406, op de zogenoemde toverformule, slaagt
niet. De Afdeling overweegt daartoe dat hier in het
midden gelaten kan worden of zinvol gebruik van de
gronden overeenkomstig de bestemming – het bedrijfsmatig
exploiteren van een recreatiebedrijf – in
dit geval objectief bezien niet meer mogelijk is, aangezien
het college voldoende aannemelijk heeft gemaakt
dat dringende redenen zich tegen het verlenen
van vrijstelling met toepassing van de
toverformule verzetten. Het college heeft er in dit
verband op gewezen dat het gemeentelijk beleid,
zoals dat is neergelegd in het – inmiddels op 4
maart 2003 vastgestelde en ter goedkeuring aan gedeputeerde
staten van Gelderland verzonden – nieuwe
bestemmingsplan ‘Buitengebied’, er op is gericht
StAB 1 / 2004

70
Ruimtelijke ordening
om de recreatieve bestemming voor het onderhavige
gebied te handhaven. Ook het rijks- en provinciaal
beleid staat er tot op heden aan in de weg om (de)
illegaal bewoonde recreatiewoningen positief te bestemmen.
In de gegeven omstandigheden heeft het
college zich dan ook op het standpunt kunnen stellen
dat er dringende redenen zijn om de in het derde
lid van artikel 20 van de planvoorschriften neergelegde
vrijstelling niet te verlenen. Uit het vorenstaande
volgt eveneens dat ook anderszins geen
sprake is van concreet zicht op legalisering van de
permanente bewoning van de recreatiewoning.
2.10. Om de illegale bewoning van recreatiewoningen
in de gemeente Harderwijk terug te dringen is
het ‘Plan van Aanpak permanente bewoning van recreatiewoonverblijven’
(hierna: Plan van Aanpak)
op 16 september 1999 door de raad van die gemeente
vastgesteld. Op grond van het in deze nota
neergelegde beleid – dat op 20 oktober 1999 is bekendgemaakt
– zal handhavend worden opgetreden
tegen na 10 september 1997 aangevangen permanente
bewoning van recreatiewoningen. Bewoners
die voor die datum zijn aangevangen met permanente
bewoning komen in aanmerking voor een
(persoonsgebonden) gedoogstatus.
2.11. Ten aanzien van de vraag of het beleid, dat
heeft geleid tot oplegging van de onderhavige last
onder dwangsom, onredelijk dan wel anderszins in
strijd met het recht moet worden geacht, overweegt
de Afdeling als volgt.
2.12. Vooropgesteld wordt dat het ingevolge het
bestemmingsplan ‘Strokel 1973’ op de gronden van
het [park a] (altijd) verboden is (geweest) om recreatiewoningen
permanent te bewonen. Hierover
heeft bij geen van de (potentiële) kopers van een recreatiewoning
op het park, naar ook uit de stukken
naar voren komt, onduidelijkheid (kunnen) bestaan.
In verband met de grote belangstelling voor de aankoop
van een recreatiewoning op het [park a] is op
10 september 1997 door het gemeentebestuur een
publicatie in het gemeentelijke huis-aan-huisblad
‘De Stadsomroeper’ geplaatst, waarin (kort samengevat)
is vermeld dat permanente bewoning van recreatiewoningen
niet is toegestaan, dat wordt bekeken
hoe het probleem van permanente bewoning
moet worden aangepakt en dat dit met name gevolgen
zal hebben voor diegenen die nog overwegen
een recreatiewoning aan te schaffen met de bedoeling
deze voor permanente bewoning aan te wenden.
Enkele dagen daarvoor, op 8 september 1997, is
een brief van het college met een soortgelijke inhoud
verzonden aan makelaars, notarissen, banken, hypotheekadviseurs
en de recreatieparken in Harderwijk.
Zoals blijkt uit een interne memo van de Afdeling
Bouwzaken, gedateerd 22 augustus 1997, moeten
genoemde publicatie en brief worden gezien tegen
de achtergrond van het gegeven dat het gemeentebestuur
eenduidige informatie wilde (laten) verstrekken
aan (potentiële) kopers van recreatiewoningen.
In die memo is, naast de hiervoor weergegeven informatie,
onder meer aangegeven dat tegen permanente
bewoning van recreatiewoningen in Harderwijk
tot op dat moment geen actie is ondernomen,
dat ook nog geen beleid voorhanden is, dat handhaving
politiek geen prioriteit heeft, maar dat dit niet
wil zeggen dat hierin geen verandering kan komen.
Ook is daarin gesteld dat het gemeentebestuur wellicht
– in regionaal verband – gaat meedoen aan een
gezamenlijke aanpak van permanente bewoning,
maar dat nog niet duidelijk is hoe de aanpak gestalte
moet krijgen. Verder wordt in de memo aangegeven
dat het meest waarschijnlijke is dat een peildatum
wordt gehanteerd waarbij nieuwe gevallen van
na die datum worden tegengegaan.
In het licht van het vorenstaande acht de Afdeling
de ten behoeve van het onderhavige handhavingsbeleid
gekozen peildatum (10 september 1997)
niet onredelijk. Vanaf deze datum kon het voor een
ieder immers duidelijk zijn dat het gemeentebestuur,
dat jarenlang niet had opgetreden tegen permanente
bewoning van recreatiewoningen in Harderwijk,
plannen had om hierin verandering aan te
brengen en handhavend wilde gaan optreden. De
publicatie van 10 september 1997 bevat een duidelijke
waarschuwing voor degenen die vanaf die
datum nog zouden overgaan tot het permanent bewonen
van een recreatiewoning. Vanaf dat moment
kon er redelijkerwijs niet meer op worden vertrouwd
dat tegen overtreding van het verbod om recreatiewoningen
permanent te bewonen niet zou worden
opgetreden. Door de recreatiewoning niettemin na
10 september 1997 te (gaan) bewonen hebben de
bewoners dan ook een risico genomen, die voor hun
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
71
rekening dient te blijven. Dat sommige bewoners
reeds voor de publicatie van 10 september 1997 de
recreatiewoning hadden aangekocht, maakt dit niet
anders. De aankoop van een recreatiewoning als zodanig
is immers niet verboden, zodat het doel van
de aankoop pas duidelijk wordt bij het daadwerkelijk
gaan gebruiken van de recreatiewoning in strijd
met de bestemming.
Gelet op het vorenstaande acht de Afdeling het dan
ook niet in strijd met de rechtszekerheid dat de peildatum
is gelegen voor de datum van vaststelling en
bekendmaking van het beleid. Overigens kan er in
dit verband niet aan voorbij worden gezien dat ook
in het koopcontract van de kavel/recreatiewoning
uitdrukkelijk is opgenomen dat het gaat om een recreatievilla
die bestemd is voor recreatief gebruik.
In het midden kan verder blijven of het hiervoor geschetste
beleid, voorzover betrekking hebbend op
voor de peildatum aangevangen bewoning van de
recreatiewoning, de rechterlijke toets kan doorstaan.
Die gevallen zijn hier niet aan de orde.
2.16. Ten slotte heeft appellant aangevoerd dat het
college heeft gehandeld in strijd met het gelijkheidsbeginsel.
In dit kader heeft appellant zich beroepen
op een aan [partij] afgegeven gedoogbesluit
voor het bewonen van een recreatiewoning in het
[park c] te Harderwijk.
Uit de stukken blijkt dat [partij] zijn conclusies uit
telefonisch ingwonnen informatie bij de gemeente
heeft verwoord in een brief van 10 juni 1997 aan
het gemeentebestuur, met het verzoek om daarop
voor een nader aangegeven datum te reageren als
de weergave onjuist zou zijn. Het gemeentebestuur
heeft op de brief niet (tijdig) gereageerd. Het college
heeft om die reden betrokkene – die tot aankoop
van een recreatiewoning is overgegaan en deze na
de peildatum is gaan bewonen – het voordeel van
de twijfel gegeven. Daargelaten de vraag of deze individuele
uitzondering terecht is gemaakt, is dit
geen reden om in alle andere gevallen, waarin die
situatie zich niet voordoet, ook een gedoogverklaring
te verstrekken.
Het beroep op het gelijkheidsbeginsel faalt derhalve.
Annotatie
1. De permanente bewoning van woningen waaraan
in het bestemmingsplan een recreatieve bestemming
is toegekend, meer in het bijzonder de
mogelijkheden van gemeenten om tegen permanente
bewoning van ‘recreatiewoningen’ handhavend
op te treden, staat al langere tijd in de belangstelling.
Dat het een actueel onderwerp betreft blijkt
temeer uit het feit dat de Minister van VROM inmiddels
heeft aangekondigd met een specifiek beleid
voor deze problematiek te komen (TK 2003-
2004, 29 200 XI, nr. 22. Zie daarover ook TK
2003-2004, 29 200 XI, nr. 78). Op dat aangekondigde
beleid ga ik in het laatste punt van deze annotatie
in. Eerst wil ik een aantal andere voor de
(bestemmingsplan) praktijk belangrijke elementen
uit deze uitspraak belichten.
2. In de eerste plaats verdient het bestemmingsplanvoorschrift
dat in casu centraal staat aandacht.
Daarin is bepaald dat gronden met de bestemming
‘Kampeercentrum’ bestemd zijn voor de exploitatie
van recreatiebedrijven. Er moet dus sprake zijn van
een bedrijfsmatige vorm van recreatie. Dat in het
bestemmingsplan de eis van een bedrijfsmatige exploitatie
naar het oordeel van de Afdeling mag worden
gesteld, bleek al eerder (zie ABRS 16 maart
1999, BR 2000, p. 215 m.nt. H.J. de Vries (Rabbit
Hill) en ook ABRS 23 april 2003, AB 2003,
244 m.nt. TN). Het stellen van een dergelijke eis is
met name ingegeven om het permanent bewoond
raken van recreatiewoningen tegen te gaan. Ook in
het reeds genoemde beleid van de Minister van
VROM wordt als voorwaarde voor het toekennen
van een recreatieve bestemming gesteld, dat de eis
van een bedrijfsmatige exploitatie in het bestemmingsplan
wordt opgenomen (TK 2002-2003, 29
200 XI, nr. 22, p. 5). Overigens doet de in het
onderhavige bestemmingsplan opgenomen eis van
bedrijfsmatige exploitatie de vraag rijzen of recreatieve
bewoning door particulieren – waarop de
handhavingsactie van de gemeente Harderwijk is
gericht – wél in overeenstemming is met het be-
StAB 1 / 2004

72
Ruimtelijke ordening
stemmingsplan, maar dat laat ik nu maar verder
rusten.
3. Van groter belang in dit verband is de vraag
wanneer dan sprake is van recreatief gebruik. Vastgesteld
kan worden dat de Afdeling de nadruk legt
op het feit dat de bewoners hun hoofdverblijf elders
moeten hebben (zie r.o. 2.15). Dat lijkt mij ook het
meest ‘harde’ criterium te zijn. Tenminste, het criterium
dat de bewoning gedurende een gedeelte
van het jaar en overwegend in het zomerseizoen
plaats moet vinden, is naar mijn gevoel voor meer
discussie vatbaar. Daarmee is echter niet gezegd
dat ook over de vraag wanneer sprake is van een
hoofdverblijf geen discussie mogelijk is. De Afdeling
lijkt die discussie in casu uit de weg te gaan
waarbij zij het handhavende bestuursorgaan bovendien
tegemoet lijkt te komen: in het dwangsombesluit
(hetzelfde geldt dan mijns inziens voor de aanschrijving
bestuursdwang) behoeft niet te worden
geëxpliciteerd wanneer sprake is van een hoofdverblijf
elders (r.o. 2.15).
4. Ook wat betreft het beroep op artikel 8 EVRM
houdt de Afdeling zich naar mijn idee een beetje op
de vlakte. Althans, zij spreekt niet uitdrukkelijk uit
of sprake is van een inbreuk op de in dat artikel gewaarborgde
rechten. Daarvoor in de plaats wordt
direct doorgepakt met een toetsing aan het tweede
lid van artikel 8 EVRM. Zie ik het goed, dan houdt
hetgeen de Afdeling omtrent het bepaalde in artikel
8 EVRM overweegt de facto in, dat een handhavingsactie
gericht tegen het in strijd met het bestemmingsplan
permanent bewonen van recreatiewoningen,
nimmer in strijd is met artikel 8 EVRM
aangezien steeds sprake zal zijn van een gerechtvaardigde
inbreuk als bedoeld in het tweede lid van
genoemd verdragsartikel. Indien juist, dan kan tegelijkertijd
worden vastgesteld dat een beroep van
een aangeschrevene op artikel 8 EVRM bij voorbaat
kansloos is.
5. Een bijzonder punt van aandacht in handhavingskwesties
als deze, vormt de bewijsvergaring.
Met name het privacy-aspect speelt daarbij een rol.
Immers, bepaald niet uit te sluiten valt dat ter verkrijging
van bewijs dat iemand permanent in een
recreatiewoning woont, de grenzen van het toelaatbare
waar het de privacybescherming van de
desbetreffende bewoner betreft, worden overschreden.
In dat verband rijst ook de vraag of gemeenten
particuliere onderzoeksbureaus mogen inschakelen
ter verkrijging van bewijs van permanente bewoning.
In casu had ook de gemeente Harderwijk gebruik
gemaakt van gegevens die waren verzameld
door een particulier onderzoeksbureau. Van belang
is vast te stellen dat de Afdeling tegen gebruikmaking
van deze gegevens blijkbaar geen bezwaar
heeft, mits de gegevens niet op een dusdanig laakbare
wijze zijn verkregen dat het bestuursorgaan
onbehoorlijk handelt indien het van die gegevens
gebruik maakt. Een dergelijke ‘grens’ is niet nieuw;
ook in ABRS 4 februari 2000 (AB 2000, 242 m.nt.
LD) werd deze geformuleerd. Meer in het algemeen
speelt hier het leerstuk van het onrechtmatig verkregen
bewijs. Anders dan in het strafrecht geldt in
het bestuursrecht dat – met inachtneming van voornoemde
‘grens’ – ook van onrechtmatig verkregen
bewijs gebruik mag worden gemaakt (uitgebreid
daarover A.B. Blomberg, Integrale handhaving van
milieurecht, Een juridische studie over de handhaving
van milieurecht in een democratische rechtsstaat
(diss.), Den Haag: Boom Juridische uitgevers
2000, p. 200-202).
6. Appellant was voor een flink aantal ankers
gaan liggen. Ook de toverformule werd door hem in
stelling gebracht. Zonder succes, zo blijkt. Enigszins
opmerkelijk is de redenering die de Afdeling
volgt. Niet wat betreft het oordeel dat in de vaststelling
van nieuw gemeentelijk planologisch beleid
een dringende reden kan zijn gelegen om geen vrijstelling
op grond van de toverformule te verlenen.
Dat bleek namelijk al eerder (zie ABRS 7 maart
2000, AB 2000, 322 m.nt. JSt). Opmerkelijk is
wel dat de Afdeling aan de ‘dringende reden’ toetst
zonder eerst te toetsen of zinvol gebruik conform de
bestemming objectief bezien nog tot de mogelijkheden
behoort. Dat laatste kan volgens de Afdeling ‘in
het midden blijven’. Dat acht ik juridisch niet zuiver;
naar zijn aard kan een tovervrijstelling slechts
aan de orde zijn nadat is vastgesteld dat zinvol gebruik
conform de bestemming niet meer mogelijk
is. Is dat vastgesteld, dan pas dient te worden bezien
of er dringende redenen zijn die zich tegen verlening
van de vrijstelling verzetten. Mede gelet op
het feit dat het resultaat hoe dan ook zou zijn dat
de vrijstelling niet kan worden verleend, houd ik
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
73
het er maar voor dat de uitspraak op dit punt wat
slordig is geformuleerd.
7. Belangrijker in het licht van de handhavingsproblematiek
is dat in eerdere uitspraken door de
Afdeling een algemeen beleid waarbij overtreding
van het bestemmingsplan werd gedoogd, in strijd
met de WRO werd geacht. Vermeldenswaard is in
dit verband de uitspraak ‘Dalfsen’ (ABRS 22 juli
1999, BR 2000, p. 124). Het beleid van de gemeente
Harderwijk is vergelijkbaar met dat in de
casus Dalfsen, in die zin dat tegen gevallen die dateren
van vóór een bepaalde peildatum, niet zal
worden opgetreden. In casu wordt het beleid van
de gemeente Harderwijk echter als zodanig door de
Afdeling aanvaard. Dat geldt ook voor het leggen
van de peildatum op een tijdstip voorafgaand aan
de bekendmaking van het beleid. Wat dat laatste
betreft zij er wel op gewezen dat de Afdeling uitvoerig
ingaat op de specifieke omstandigheden van het
onderhavige geval. Met name het feit dat de gemeente
op de peildatum op een voor een ieder kenbare
wijze heeft gewaarschuwd dat permanente bewoning
niet was toegestaan lijkt daarbij van
belang. Waarbij zij aangetekend, dat op de peildatum
een concreet geformuleerde aanpak tot handhaven
kennelijk nog ontbrak.
8. In het oog springend, maar niet meer dan
dat, vind ik hetgeen in r.o. 2.16 valt te lezen over
de persoon wiens situatie door de gemeente wordt
gedoogd. Deze persoon is door de gemeente ‘het
voordeel van de twijfel’ gegeven. Waar het mij om
gaat is dat de daartoe door de persoon in kwestie
gevolgde ‘truc’ in de praktijk vaker wordt gevolgd.
Men schrijft het bestuursorgaan een brief met daarin
opgenomen het verzoek om het geschrevene te
bevestigen en dat bij niet of niet tijdige bevestiging
de schrijver ervan uitgaat dat het door hem geschrevene
juist is. Dat doet mij een beetje denken
aan de verkooptactiek waarbij je ongevraagd zaken
krijgt thuis gestuurd en als je deze niet tijdig retourneert,
geacht wordt ze gekocht te hebben. Evengoed
je aan dergelijke zaken niet verkocht bent,
lijkt me het bestuursorgaan geenszins gehouden om
enkel vanwege het niet tijdig of niet reageren van
de juistheid van het geschrevene uit te gaan. Dat
de persoon in casu het voordeel van de twijfel is gegund,
vind ik dan ook niet vanzelfsprekend.
9. Tot slot aandacht voor het feit dat de Afdeling
stelt dat een positieve bestemming van de recreatiewoningen
tot op heden afstuit op provinciaal en
rijksbeleid. Dat bovengemeentelijk (ruimtelijk) beleid
aan een positieve bestemming in de weg kan
staan, werd al eerder uitgemaakt (zie ABRS 24 oktober
2001, BR 2002, 41). Volledigheidshalve
merk ik dienaangaande wel op dat het in casu gaat
om illegaal gebruik (permanente bewoning). Ten
aanzien van een illegaal gebruik geldt sowieso niet
de hoofdregel dat bestaand gebruik positief moet
worden bestemd (bijv. ABRS 3 december 1999,
Gst. 2000, 7128, 7 (m.nt. JT); ABRS 15 juni
2001, Gst. 2001, 7151, 6 (m.nt. JT); ABRS 24
juli 2002, BR 2003, p. 207 (m.nt. H.J. de Vries);
Gst. 2002, 7175, 7 (m.nt. JT) en ABRS 17 juli
2002, AB 2003, 461 (m.nt. J.J. Fokke). De verwijzing
naar het bovengemeentelijke beleid ten einde
tot de conclusie te komen dat een positieve bestemming
niet aan de orde is, had daarom naar
mijn idee strikt genomen achterwege kunnen blijven.
Wat daarvan ook zij, in het bijzonder de woorden
‘tot op heden’ zijn hier van belang. Inmiddels
wordt op rijksniveau namelijk gewerkt aan een wijziging
van het beleid met als doel de mogelijkheden
voor gemeenten om recreatiewoningen die permanent
worden bewoond positief te bestemmen (bijv.
bestemming ‘woondoeleinden’) te vergroten (TK
2003-2004, 29 200 XI, nr. 22). Het is de bedoeling
dat dat beleid wordt geformaliseerd in de nog
te verschijnen Nota Ruimte. Het gaat het bestek
van deze noot te buiten om het voorgenomen rijksbeleid
in detail te beschrijven. Ik volsta op deze
plaats daarom met de opmerking dat de verruimde
mogelijkheden tot positief bestemmen slechts gelden
voor gevallen van permanente bewoning die uiterlijk
op 31 oktober 2003 zijn aangevangen. Gemeenten
blijven gehouden om tegen latere gevallen
van permanente bewoning handhavend op te treden.
Dat handhavende optreden kan echter ook het
verlenen van een persoonsgebonden (gedoog)beschikking
inhouden (TK 2002-2003, 29 200 XI,
nr. 22, p. 4). Of in de gevallen waarin het rijksbeleid
een positieve bestemming toelaat ook daadwerkelijk
positief wordt bestemd, blijft echter
steeds ter keuze van de desbetreffende gemeente.
Daarbij geldt echter wel dat het rijksbeleid er uit-
StAB 1 / 2004

74
Ruimtelijke ordening
drukkelijk vanuit gaat dat de gemeente uiterlijk 31
december 2004 aan de personen die het betreft
kenbaar maakt of hun situatie positief zal worden
bestemd, of een persoonsgebonden beschikking zal
worden verleend dan wel dat handhavend tegen de
permanente bewoning zal worden opgetreden
(aldus TK 2003-2004, 29 200 XI, nr. 22, p. 7).
Herhaald zij dat het vorenstaande het voorgenomen
beleid is. Afgewacht moet worden hoe de regeling
in de Nota Ruimte (die naar verwachting voorjaar
2004 verschijnt) er uiteindelijk uit zal zien.
Tonny Nijmeijer
Dezelfde dag heeft de Afdeling een aantal vergelijkbare
uitspraken gedaan voor dezelfde gemeente.
Wat betreft het beleid met betrekking tot de vóór de
peildatum aangevangen bewoning kan verwezen
worden naar de uitspraak van de ABRS d.d. 12 november
2003, nr. 200206425/1 (Harderwijk),
waarin de verstrekte persoonlijke gedoogverklaring
wordt gebillijkt.
De redactie
04-25
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 19 november 2003, nr.
200205327/1, inzake het bestemmingsplan ‘Westelijke
Randweg’ van de gemeente Beverwijk.
Uit het bestreden besluit volgt niet dat verweerder
heeft bezien of het plan zonder daarbij in strijd
te handelen met het bepaalde in de Flora- en faunawet
(Ffw) uitvoerbaar is, dan wel, zo van deze
strijdigheid moet worden uitgegaan, op basis van
de onderzoeksgegevens voldoende heeft onderzocht
of op voorhand redelijkerwijs te verwachten
is dat een ontheffing op grond van de Ffw, indien
vereist, zal kunnen worden verleend. In die afweging
dient verweerder nadrukkelijk de relevante
ontheffingscriteria te betrekken. De enkele opmerking
in het bestreden besluit dat een ontheffing indien
nodig, zal worden aangevraagd en dat verwacht
mag worden dat die zal worden verleend, is
in dit opzicht onvoldoende. De hiervoor bedoelde
afweging heeft evenmin plaatsgevonden in het rapport
van Adviesbureau [naam].
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:2
Flora- en faunawet, artikelen 4, 8, 10, 11, 75,
vierde en vijfde lid
Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten,
artikel 2, tweede lid
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn), bijlage IV
2.2. Met het bestemmingsplan wordt beoogd de
aanleg van een randweg ten westen van Beverwijk
mogelijk te maken. (...)
2.5. Ten aanzien van het betoog van appellante dat
in het plangebied diverse planten- en diersoorten
aanwezig zijn die worden beschermd op grond van
de Flora- en faunawet (hierna: Ffw) overweegt de
Afdeling het volgende.
De vragen of voor de uitvoering van het bestemmingsplan
een ontheffing op grond van de Ffw nodig
is en zo ja, of deze ontheffing kan worden verleend,
komen in beginsel pas aan de orde in de procedure
op grond van de Ffw. Dat doet er niet aan af dat verweerder
geen goedkeuring aan het plan had kunnen
verlenen, indien en voorzover hij op voorhand in redelijkheid
had moeten inzien dat de Ffw aan de uitvoerbaarheid
van het plan in de weg staat.
2.5.1. Ingevolge artikel 8 van de Ffw is het verboden
planten, behorende tot een beschermde inheemse
plantensoort, te plukken, te verzamelen, af
te snijden, uit te steken, te vernielen, te beschadigen,
te ontwortelen of op enigerlei andere wijze van
hun groeiplaats te verwijderen.
Ingevolge artikel 10 van deze wet is het verboden
dieren, behorende tot een beschermde inheemse
diersoort opzettelijk te verontrusten.
Ingevolge artikel 11 van deze wet is het verboden
nesten, holen of andere voortplantings- of vaste rust-
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
75
of verblijfplaatsen van dieren, behorende tot een beschermde
inheemse diersoort, te beschadigen, te
vernielen, uit te halen, weg te nemen of te verstoren.
Ingevolge artikel 75, vierde lid, van de Ffw, voor
zover hier van belang, worden vrijstellingen en ontheffingen
slechts verleend indien geen afbreuk
wordt gedaan aan een gunstige staat van instandhouding
van de soort.
Ingevolge het vijfde lid van dit artikel worden, onverminderd
het vierde lid, voor soorten genoemd in
bijlage IV van de Habitatrichtlijn, voor soorten vogels
als bedoeld in artikel 4, eerste lid, onderdeel b,
en voor bij algemene maatregel van bestuur aangewezen
beschermde inheemse dier- of plantensoorten
vrijstelling of ontheffing slechts verleend wanneer
er geen andere bevredigende oplossing
bestaat:
c. met het oog op andere, bij algemene maatregel
van bestuur aan te wijzen, belangen.
In het Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten
is in artikel 2, tweede lid, bepaald dat
als andere belangen als bedoeld in artikel 75, vierde
lid, onder c (lees: artikel 75, vijfde lid, onder c)
zijn aangewezen:
e. dwingende redenen van groot openbaar belang,
met inbegrip van redenen van sociale of economische
aard, en voor het milieu wezenlijk gunstige effecten,
met dien verstande dat vanwege dit belang
geen ontheffing kan worden verleend ten aanzien
van vogels behorende tot een beschermde inheemse
diersoort.
2.5.2. Uit het voornoemde rapport van 16 november
2001 blijkt dat in de binnenduinrand verschillende
planten- en diersoorten aanwezig zijn die bescherming
genieten op grond van de Ffw. Aangezien
het onderzoek betrekking heeft op een groter gebied
dan de gronden die voor de aanleg van de weg zullen
worden gebruikt kan uit de inventarisatie niet
worden afgeleid of de beschermde soorten zich ook
ter plaatse van het tracé bevinden.
tracé voorkomen. Voorts is niet uitgesloten dat de
zandhagedis op het tracé voorkomt.
De rugstreeppad en de zandhagedis staan op bijlage
IV van de Habitatrichtlijn.
2.5.3. Uit het bestreden besluit volgt niet dat verweerder
heeft bezien of het plan zonder daarbij in
strijd te handelen met het bepaalde in de Ffw uitvoerbaar
is, dan wel, zo van deze strijdigheid moet
worden uitgegaan, op basis van de onderzoeksgegevens
voldoende heeft onderzocht of op voorhand redelijkerwijs
te verwachten is dat een ontheffing op
grond van de Ffw, indien vereist, zal kunnen worden
verleend. In die afweging dient verweerder nadrukkelijk
de relevante ontheffingscriteria te betrekken.
Voor een soort die op bijlage IV van de
Habitatrichtlijn voorkomt zijn dit: geen afbreuk aan
een gunstige staat van instandhouding van de soort
en geen andere bevredigende oplossing, met het
oog op dwingende redenen van groot openbaar belang,
met inbegrip van redenen van sociale of economische
aard, en voor het milieu wezenlijk gunstige
effecten.
De enkele opmerking in het bestreden besluit dat
een ontheffing indien nodig, zal worden aangevraagd
en dat verwacht mag worden dat die zal
worden verleend, is in dit opzicht onvoldoende. De
hiervoor bedoelde afweging heeft evenmin plaatsgevonden
in het rapport van Adviesbureau [naam].
Gelet op het voorgaande is de Afdeling van oordeel
dat het bestreden besluit voorzover daarbij goedkeuring
is verleend aan het plandeel met de bestemming
‘Verkeersdoeleinden’ in strijd is met de
bij het voorbereiden van een besluit te betrachten
zorgvuldigheid.
Het beroep is gegrond, zodat het bestreden besluit
in zoverre wegens strijd met artikel 3:2 van de Algemene
wet bestuursrecht dient te worden vernietigd.
Ter zitting heeft verweerder zich onder meer op
grond van de eerste resultaten van het flora- en faunaonderzoek
van Adviesbureau [naam] van 19 september
2003, op het standpunt gesteld dat de rugstreeppad
en vier andere soorten amfibieën op het
StAB 1 / 2004

76
Ruimtelijke ordening
04-26
besluit, de in de eerste volzin bedoelde MER moet
worden gemaakt.
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 19 november 2003, nr.
200206719/1, inzake het bestemmingsplan ‘Golfbaan
de Scherpenbergh’ van de gemeente Apeldoorn.
De raad en verweerder hebben zich ten onrechte
op het standpunt gesteld dat voor de uitbreiding
van de golfbaan van negen naar achttien holes
waarin het plan voorziet, geen MER behoefde te
worden gemaakt omdat zich geen bijzondere omstandigheden
voordoen die tot het maken daarvan
verplichten. Behalve naar de mogelijke milieueffecten
voor het plangebied had ook onderzoek
moeten worden gedaan naar de mogelijke milieueffecten
voor het omliggende beschermde gebied.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 3:2,
3:46 en 10:27
Wet milieubeheer, artikelen 7.4, eerste lid, 7.8b
en 7.8d
Besluit milieu-effectrapportage 1994 (wijziging
1999), onderdeel D.10.2 van de bijlage bij het
besluit
In artikel 7.8b, vierde lid, van de Wm is bepaald
dat onder genoemde bijzondere omstandigheden
worden verstaan de belangrijke nadelige gevolgen
voor het milieu die de activiteit kan hebben, gezien:
a. de kenmerken van de activiteit;
b. de plaats waar de activiteit wordt verricht;
c. de samenhang met andere activiteiten ter plaatse;
d. de kenmerken van die gevolgen.
Ingevolge onderdeel D.10.2 van de bijlage bij het
gewijzigde Besluit milieu-effectrapportage 1994
(Stb. 1999, 224) (hierna: het Besluit) geldt bij
vaststelling van het ruimtelijk plan dat als eerste in
de uitbreiding van een golfbaan met 9 holes of meer
voorziet een milieueffectrapportage-beoordelingsplicht.
In de Nota van toelichting bij het Besluit (verder: de
nota) staat ten aanzien van artikel 7.8b, vierde lid,
van de Wm onder meer vermeld dat ‘(...) Alleen al
de ligging van een voorgenomen activiteit in een gevoelig
gebied, (...), kan mogelijke belangrijke nadelige
gevolgen voor het milieu hebben. (...)’.
2.2. Het plan voorziet in een uitbreiding van golfbaan
De Scherpenbergh van negen naar achttien
holes. (...)
2.5. Verweerder heeft het plan, voor zover hier van
belang, goedgekeurd. Met de gemeenteraad meent
hij dat voor de uitbreiding van de golfbaan geen
MER behoeft te worden gemaakt aangezien zich
geen bijzondere omstandigheden voordoen die tot
het maken daarvan verplichten.
2.6. Ingevolge artikel 7.4, eerste lid, van de Wet
milieubeheer (hierna: Wm) worden bij algemene
maatregel van bestuur de activiteiten aangewezen
ten aanzien waarvan het bevoegd gezag krachtens
artikel 7.8b van de Wm en 7.8d van de Wm moet
bepalen of voor de activiteit, vanwege de bijzondere
omstandigheden waaronder zij wordt ondernomen,
een MER moet worden gemaakt. Daarbij worden
een of meer besluiten van bestuursorganen ter zake
van die activiteiten aangewezen, bij de voorbereiding
waarvan, indien het bevoegd gezag daartoe
Voorts vermeldt de nota ten aanzien van artikel
7.8b, vierde lid, onder b, van de Wm dat ‘(...) in
het bijzonder aandacht moet worden gegeven aan
de volgende typen gebieden:
– (...)
– gebieden die in de wetgeving van de lidstaten
zijn aangeduid of door die wetgeving worden beschermd
of speciale beschermingszones, door de
lidstaten aangewezen krachtens richtlijn nr.
79/409/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen
van 2 april 1979 inzake het behoud
van de vogelstand (PbEG L 103), verder te noemen
vogelrichtlijn, of richtlijn nr. 92/43/EEG van de
Raad van de Europese Gemeenschappen van 21
mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke
habitats en de wilde flora en fauna (PbEG L
206), verder te noemen habitatrichtlijn;
– (...)’.
2.6.1. Uit de stukken blijkt dat het plan uitbreiding
van de bestaande golfbaan aan twee zijden beoogt.
De Veluwe is bij besluit van 24 maart 2000 aange-
StAB 1 / 2004

wezen als speciale beschermingszone (hierna: sbz)
op grond van de Vogelrichtlijn. Uit de kaart bij het
besluit blijkt dat het plandeel met de bestemming
‘Golfbaan’, direct ten oosten van de spoorlijn Apeldoorn-Dieren,
valt in het gebied dat op deze kaart is
aangewezen als sbz. Uit de toelichting bij het aanwijzingsbesluit
(onder 3.3) volgt dat gronden met
een agrarische functie geen deel uitmaken van de
sbz, omdat deze gronden geen onderdeel zijn van
het leefgebied van de te beschermen diersoorten.
Indien deze gronden een oppervlakte van minder
dan 100 hectare beslaan, zijn ze niet apart weergegeven
op de kaart als niet behorend tot de sbz. Op
de zitting is gebleken dat het meest westelijk gelegen
plandeel met de bestemming ‘Golfbaan’ in gebruik
is als akker. Verweerder heeft dan ook terecht
overwogen dat dit deel van het plangebied geen
deel uitmaakt van de sbz.
Dit neemt echter niet weg dat genoemd plandeel
aan drie zijden door de sbz wordt omsloten. De Afdeling
is, mede gezien de vorengenoemde passages
uit de nota, van oordeel dat het gebruik van deze
gronden als golfgebied negatieve effecten voor het
omliggende beschermde gebied zou kunnen hebben.
Uit de stukken blijkt dat een onderzoek is uitgevoerd
naar de milieueffecten voor het plangebied
door de uitbreiding van de golfbaan. Het betreft het
onderzoek van [deskundige] van 13 oktober 2000.
Hierbij is geen aandacht besteed aan mogelijke effecten
voor het omliggende beschermde gebied.
Ook anderszins is geen onderzoek naar deze mogelijke
effecten gedaan.
Onder deze omstandigheden acht de Afdeling de
MER-beoordeling zoals uitgevoerd door de gemeenteraad
ontoereikend.
Gelet op het vorenstaande is de Afdeling van oordeel
dat het plan in zoverre is vastgesteld in strijd
met artikel 3:2 van de Awb. Door het plan, voor
zover hier van belang, niettemin goed te keuren,
heeft verweerder in zoverre gehandeld in strijd met
artikel 3:2 van de Awb in samenhang met artikel
10:27 van de Awb.
Ruimtelijke ordening
04-27
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 19 november 2003, nr.
200300132/1, inzake het bestemmingsplan
‘Struik Foods 2001’ van de gemeente Nijkerk.
Voor ambtshalve toetsing aan artikel 10 BRO
bestaat geen aanleiding omdat deze bepaling niet
van openbare orde is.
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985, artikel
10
2.2. Het plan voorziet in de uitbreiding van het bedrijf
Struik Foods aan de [locatie] te [plaats]. (...)
2.1. (...)
Appellanten sub 3 hebben aangevoerd dat ambtshalve
dient te worden getoetst of het overleg als bedoeld
in artikel 10 BRO al dan niet terecht achterwege
is gebleven.
De Afdeling is van oordeel dat deze bepaling niet
van openbare orde is.
In verband hiermede ziet de Afdeling geen aanleiding
voor ambtshalve toetsing aan deze bepaling.
04-28
77
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 19 november 2003, nr.
200302150/1, inzake vrijstelling, gemeente Liesveld.
De omstandigheid dat bij de Afdeling het beroep
tegen de goedkeuring van het bestemmingsplan,
waar de vrijstellingsbepaling een onderdeel
van is, is behandeld noch de omstandigheid dat de
in deze bepaling opgenomen categorie-indeling in
die procedure aan de orde is geweest, maakt dat
de verbindendheid van die bepaling niet meer aan
de bestuursrechter kan worden voorgelegd.
StAB 1 / 2004

78
Ruimtelijke ordening
1. Procesverloop
Bij besluit van 11 april 2000 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Liesveld (hierna:
het college) aan [partij] vrijstelling verleend, als bedoeld
in artikel 7, vierde lid, aanhef en onder b, van
de planvoorschriften van het bestemmingsplan ‘Bedrijfsterrein
Gelkenes, 1e herziening’ voor haar bedrijfsactiviteiten
op het perceel [locatie] te [plaats]
(hierna: het perceel). (...)
2.3. Ingevolge het ter plaatse geldende bestemmingsplan
‘Bedrijfsterrein Gelkenes’ heeft het perceel
de bestemming ‘Bedrijfsdoeleinden (B)’ met de
nadere aanduiding ‘BIV’.
Ingevolge artikel 7, eerste lid, aanhef en onder b,
zijn de gronden op de plankaart aangewezen voor
Bedrijfsdoeleinden (B) ter plaatse van de bestemmingsaanduiding
BIV bestemd voor bedrijfsactiviteiten
vallende onder de categorieën 1 t/m 4 van
de Staat van Inrichtingen.
Ingevolge artikel 7, vierde lid, zijn burgemeester en
wethouders bevoegd vrijstelling te verlenen van het
bepaalde in:
a. (...);
b. het eerste lid onder a en b ten einde bedrijfsactiviteiten
– geen A-inrichtingen zijnde – toe te laten
die niet in de Staat van Inrichtingen zijn genoemd,
indien en voor zover de betrokken bedrijfsactiviteit
naar aard en invloed op de omgeving (gelet op de
specifieke werkwijze of bijzondere verschijningsvorm)
geacht kon worden te behoren tot de ingevolge
het eerste lid onder a respectievelijk b toegelaten
categorieën van de Staat van Inrichtingen;
c. (...).
(...)
2.4. Appellant betoogt dat de rechtbank ten onrechte
heeft overwogen dat de omstandigheid dat
artikel 7 van de planvoorschriften voorwerp van beroep
is geweest bij de Afdeling, in de weg staat aan
de beoordeling van de verbindendheid van dit voorschrift.
Dit betoog slaagt. De omstandigheid dat bij de
Afdeling het beroep tegen de goedkeuring van het
bestemmingsplan, waar het voorschrift onderdeel
van is, is behandeld noch de omstandigheid dat de
in dit voorschrift opgenomen categorie-indeling in
die procedure aan de orde is geweest, maakt dat de
verbindendheid van dit voorschrift niet meer aan de
bestuursrechter kan worden voorgelegd.
04-29
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 26 november 2003, nr.
200205557/1, inzake een bouwvergunning voor
een fiets- en voetgangersbrug, gemeente Breda.
In het kader van de verlening van een bouwvergunning
is voor een belangenafweging geen plaats.
Nu met het oog op de uitvoering van het tracébesluit
een bestemmingsplan is opgesteld, kan in dat
kader ook geen betekenis meer toekomen aan het
tracébesluit. Evenmin kan in dit geval aan het tracébesluit
betekenis toekomen in het kader van artikel
15, zesde lid, van de Tracéwet. Verweerder
heeft derhalve ten onrechte het standpunt ingenomen
dat het tracébesluit als vrijstelling kan gelden
voorzover de bouwvergunning in strijd is met het
bestemmingsplan.
Niet in geding is dat de bouwvergunning in strijd
is met het bestemmingsplan. De bouwvergunning
wordt dan ook vernietigd wegens strijd met artikel
44, eerste lid, onder c, van de Woningwet.
Tracéwet, artikelen 15, zesde lid, en 20
Woningwet, artikel 44, aanhef en onder c
1. Procesverloop
Bij besluit van 16 september 2002, kenmerk
RME/01/1669/10, heeft het college van burgemeester
en wethouders van Breda aan de Minister
van Verkeer en Waterstaat een vergunning krachtens
de Woningwet verleend voor het bouwen van
een fiets- en voetgangersbrug KW 5038 over de
A16, de Hogesnelheidslijn (verder: HSL) en het ICspoor
op het bouwadres de Burgst te Breda. (...)
2.1. Het bestreden besluit is voorbereid overeenkomstig
het bepaalde in artikel 20 van de Tracéwet.
(...)
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
79
2.3. Appellante stelt dat verweerder ten onrechte
de bouwvergunning heeft verleend omdat daarin
roltrappen als op- en afritten voor het viaduct zijn
opgenomen in plaats van hellingbanen. Appellante
is onder meer van mening dat de bouwvergunning
in strijd is met het tracébesluit en dat de roltrappen
niet gebruiksvriendelijk zijn.
2.5. De Afdeling stelt voorop dat alleen hetgeen in
een bouwvergunning en in het daaraan ten grondslag
liggende bouwplan is opgenomen, bij de beoordeling
van die vergunning aan de orde kan komen.
Verweerder heeft terecht gesteld dat moet worden
uitgegaan van het bouwwerk waarvoor vergunning
wordt gevraagd. Indien dit past binnen de regeling
van het vastgestelde bestemmingsplan, dient de
vergunning, voorzover hier van belang, ingevolge
het bepaalde in artikel 44, aanhef en onder c, van
de Woningwet, te worden verleend. In het kader
van de vergunningverlening kan geen betekenis toekomen
aan een belangenafweging. In bovenstaand
verband kan de aanvaardbaarheid van de keuze van
de Minister om niet een vergunning aan te vragen
voor de hellingbanen als oprit naar het viaduct derhalve
niet aan de orde komen. De omstandigheid
dat de Minister van Verkeer en Waterstaat in eerste
instantie voornemens was een aanvraag in te dienen
voor een viaduct met hellingbanen, zoals appellante
wenst, maakt dat niet anders.
Afgezien van het voorgaande kan, nu met het oog op
de uitvoering van het tracébesluit een bestemmingsplan
is opgesteld, aan het tracébesluit in het kader
van de verlening van de bouwvergunning in zoverre
geen betekenis toekomen. De bezwaren van appellante
inhoudende dat het tracébesluit wat betreft de
hellingbanen niet (juist) is verwerkt in het op dit
onderdeel onherroepelijke bestemmingsplan ‘HSL-
A16 Breda’ kunnen thans niet meer aan de orde
komen. Deze bezwaren hadden naar voren kunnen
en moeten worden gebracht in de procedure aangaande
het bestemmingsplan. In tegenstelling tot
hetgeen appellante stelt kan derhalve de mogelijke
strijd van de bouwvergunning met het tracébesluit
op dit punt niet alsnog aan de orde worden gesteld.
Evenmin kan aan het tracébesluit betekenis toekomen
in het kader van artikel 15, zesde lid, van de
Tracéwet, zoals verweerder stelt. Artikel 15, zesde
lid, van de Tracéwet waarin, voorzover van belang,
is bepaald dat het tracébesluit geldt als vrijstelling
voorzover dit in strijd is met een bestemmingsplan,
is niet van toepassing op bestemmingsplannen die
zijn totstandgekomen na de datum van het tracébesluit
met het oog op de uitvoering hiervan.
Verweerder heeft derhalve ten onrechte het standpunt
ingenomen dat het tracébesluit als vrijstelling
kan gelden voorzover de bouwvergunning in strijd is
met het bestemmingsplan.
Niet in geding is dat de bouwvergunning in strijd is
met het bestemmingsplan ‘HSL-A16 Breda’, in die
zin dat de in de bouwvergunning opgenomen liften
en roltrappen die zijn voorzien op de gronden
binnen dit bestemmingsplan hoger zijn dan de
maximale in de planvoorschriften opgenomen
bouwhoogte en/of dat deze, anders dan in het planvoorschrift
is bepaald, niet tijdelijk van aard zijn.
Gelet op het voorgaande is het beroep gegrond en
dient de bouwvergunning wegens strijd met artikel
44, eerste lid, onder c, van de Woningwet, te worden
vernietigd.
04-30
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 26 november 2003, nr.
200301546/1, inzake het bestemmingsplan ‘Riederhoek’
van de gemeente Barendrecht.
Ten onrechte heeft verweerder ten aanzien van
de punten waarop het bestemmingsplan in strijd is
met het Regionaal Structuurplan het dagelijks bestuur
van het regionaal openbaar lichaam niet om
advies als bedoeld in artikel 36l, tweede lid, WRO
gevraagd. Het standpunt van verweerder dat, gelet
op het besluit van de regioraad terzake van het bestemmingsplan,
een zodanig advies niet behoefde
te worden gevraagd, wordt door de Afdeling niet
gevolgd omdat dit besluit niet kan worden aangemerkt
als een aan verweerder uitgebracht advies.
Bovendien heeft het besluit geen betrekking op de
vraag hoe verder zou moeten worden gehandeld,
uitgaande van de strijdigheid van het bestemmingsplan
met het Regionaal Structuurplan.
StAB 1 / 2004

80
Ruimtelijke ordening
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 36l
2.2. Het plan heeft betrekking op gronden tussen
de Voordijk en de Middeldijk en voorziet in een
nieuw woongebied voor 530 tot 570 woningen. (...)
2.3. Appellante stelt in beroep dat verweerder ten
onrechte goedkeuring heeft verleend aan het plan.
Zij voert aan dat de lintzone, aangeduid met ‘Voordijkzone
Zuid’, in strijd met het door de regioraad
van de Stadsregio Rotterdam op 14 oktober 1998
vastgestelde Regionaal Structuurplan Midden-IJsselmonde
(verder: het RSP) niet over de gehele
lengte daarvan 125 meter bedraagt. Voorts vreest
zij voor een te hoge bebouwingsdichtheid binnen de
lintzone hetgeen eveneens in strijd is met het RSP.
Verder voert appellante aan dat de inrichting van de
lintzone in strijd is met het RSP.
2.3.1. Verweerder heeft aangegeven dat het plan
voldoet aan het RSP en het besluit van de regioraad
van de Stadsregio Rotterdam van 20 juni 2001.
2.3.2. Ingevolge artikel 36l, eerste lid, van de
WRO dienen gedeputeerde staten, indien voor het
gebied begrepen in een regionaal structuurplan een
bestemmingsplan is vastgesteld en dit aan de
goedkeuring van gedeputeerde staten wordt onderworpen,
bij hun besluit omtrent de goedkeuring
van dat bestemmingsplan rekening te houden met
het regionaal structuurplan. Ingevolge artikel 36l,
tweede lid, van de WRO, voorzover hier relevant,
vragen gedeputeerde staten voorzover het bestemmingsplan,
bedoeld in het eerste lid, in strijd is met
het regionaal structuurplan, het dagelijks bestuur
van het regionaal openbaar lichaam om advies.
Het beleid ten aanzien van de gronden waar het bestemmingsplan
betrekking op heeft, is onder meer
neergelegd in het genoemde RSP.
(...) Onbestreden is dat het RSP voor wat betreft
het deel van de lintzone dat ten zuiden van de Voordijk
ligt, uitgaat van een breedte van 125 meter gemeten
vanaf het midden van de Voordijk.
Blijkens de bestemmingsplankaart bedraagt de
breedte van het deel van de lintzone dat ten zuiden
van de Voordijk ligt ongeveer 70 tot 116 meter gemeten
vanaf het midden van de Voordijk, hetgeen
in strijd is met het RSP. Voorts volgt uit het bepaalde
in artikel 4, derde lid, onder b, van de voorschriften
van het bestemmingsplan dat de gronden
waaraan de aanduiding ‘Voordijkzone Zuid’ is toegekend
en die tevens zijn bestemd als ‘Woongebied
(ex artikel 11 W.R.O.)’, niet slechts voor vrijstaande
woningen, maar in strijd met het RSP ook voor aaneengesloten
eengezinswoningen, twee-onder-één
kap woningen en meergezinswoningen zijn bestemd.
Ten aanzien van genoemde punten waarop
het bestemmingsplan in strijd is met het RSP, had
het college van gedeputeerde staten van Zuid-Holland
het dagelijks bestuur van de Stadsregio Rotterdam
om een advies als bedoeld in artikel 36l, tweede
lid, van de WRO moeten vragen, hetgeen niet is
geschied. Het standpunt van verweerder dat gelet
op het besluit van de regioraad van de Stadsregio
Rotterdam van 20 juni 2001 een zodanig advies
niet behoefde te worden gevraagd, volgt de Afdeling
niet. Dit besluit kan niet aangemerkt worden als
een aan verweerder uitgebracht advies. Bovendien
wijst de Afdeling erop dat genoemd besluit geen betrekking
heeft op de vraag hoe verder gehandeld
zou moeten worden uitgaande van de strijdigheid
van dit bestemmingsplan met het RSP.
Gelet op het vorenstaande is het bestreden besluit
genomen in strijd met artikel 36l, tweede lid, van
de WRO. (...)
Noot
Zie ook de uitspraak van de ABRS van 10 december
2003, nr. 200206817/1 (Nijmegen), waarin de Afdeling
tot het oordeel komt dat het bestreden besluit
zowel in strijd met het eerste als met het tweede
lid van artikel 36l WRO is genomen.
De redactie
(...) Gelet hierop wordt ten aanzien van de bebouwingsdichtheid
binnen de gehele lintzone in overeenstemming
met het RSP gehandeld.
StAB 1 / 2004

04-31
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 26 november 2003, nr.
200302450/1, inzake vrijstelling en bouwvergunning
voor vergroten woning, gemeente Voorschoten.
In het feit dat door de uitvoering van het bouwplan
voor het vergroten van de woning op het perceel
een voor wat betreft de garage met het bestemmingsplan
strijdige situatie ontstaat, hebben
burgemeester en wethouders terecht geen belemmering
gezien de gevraagde vrijstelling te verlenen,
nu appellant door die strijdige situatie niet in
zijn belangen wordt geraakt. Verder hebben burgemeester
en wethouders in redelijkheid aansluiting
kunnen zoeken bij actuele stedenbouwkundige inzichten
op grond waarvan thans ook de aanwezigheid
van een bergruimte met een oppervlakte groter
dan 15 m 2 toelaatbaar wordt geacht.
1. Procesverloop
Bij besluit van 24 september 2001 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Voorschoten
(hierna: het college) aan [vergunninghouder]
vrijstelling en bouwvergunning verleend voor het
vergroten van zijn woning op het perceel kadastraal
bekend gemeente Voorschoten, sectie [...], nr. [...],
plaatselijk bekend [locatie] te [plaats] (hierna: het
perceel). (...)
2.1. Het bouwplan voorziet in een uitbreiding van
de woning van vergunninghouder aan de zijgevel,
met een breedte van 3 meter.
Achter de woning bevindt zich een garage/berging
waarvoor destijds met toepassing van artikel 7,
tweede lid, aanhef en onder c, van de planvoorschriften
vrijstelling en bouwvergunning is verleend.
Ingevolge die bepaling kan vrijstelling worden
verleend voor de bouw van een garage met
daarbij opgenomen bergruimte, groter dan 15 m 2 ,
onder de voorwaarde dat het achtererf per auto bereikbaar
is.
Ruimtelijke ordening
2.2. Appellant betoogt dat uitvoering van het bouwplan
tot gevolg heeft dat niet langer aan bovengenoemde
voorwaarde is voldaan en dat de rechtbank
heeft miskend dat de vrijstelling en bouwvergunning
voor de uitbreiding van de woning daarom niet
konden worden verleend.
Dit betoog faalt. Vast staat dat door de uitvoering
van het bouwplan een voor wat betreft de garage
met het bestemmingsplan strijdige situatie ontstaat.
Het college heeft daarin echter terecht geen belemmering
gezien de vrijstelling te verlenen, nu appellant
door het feit dat de garage niet langer per auto
bereikbaar is niet in zijn belangen wordt geraakt.
Het college heeft voorts in redelijkheid aansluiting
kunnen zoeken bij actuele stedenbouwkundige inzichten
op grond waarvan thans ook de aanwezigheid
van een bergruimte met een oppervlakte groter
dan 15 m 2 toelaatbaar wordt geacht.
04-32
81
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 3 december 2003, nr.
200301225/1, inzake het bestemmingsplan ‘Marcanti-eiland’
van het stadsdeel Westerpark (gemeente
Amsterdam).
Bij de afweging van de betrokken belangen
heeft verweerder in redelijkheid een groter gewicht
kunnen toekennen aan het algemeen belang dat is
gediend bij voldoende woningen en voorzieningen,
dan aan de belangen van molen ‘De Otter’ die zijn
gediend bij een zo goed mogelijk windklimaat.
Daarbij wordt mede in aanmerking genomen dat de
molen niet bedrijfsmatig in gebruik is en aannemelijk
is dat andere oplossingen denkbaar zijn voor de
achteruitgang in de windsituatie, waaronder de
aanstelling van meer molenaars.
2.2. Het bestemmingsplan heeft betrekking op een
schiereiland aan de Jan van Galenstraat in het
stadsdeel Westerpark te Amsterdam, het zogenoemde
Marcanti-eiland. Met het plan wordt beoogd
de huidige situatie juridisch-planologisch vast
te leggen en nieuwe bouwinitiatieven mogelijk te
maken, waarbij de potentie van het gebied als
wooneiland optimaal kan worden benut. (...)
StAB 1 / 2004

82
Ruimtelijke ordening
2.4. Appellante voert in beroep verder aan dat verweerder
het plan ten onrechte heeft goedgekeurd
voorzover hierin hoogbouw tot een hoogte van 50
meter wordt toegestaan. Zij stelt dat de voorziene
hoogbouw een onaanvaardbare negatieve invloed
heeft op de windsituatie bij houtzaagmolen ‘De
Otter’ en dientengevolge op de bedrijfsvoering van
de molen. Volgens appellante zijn bij het uitgevoerde
onderzoek verkeerde uitgangspunten en randvoorwaarden
gehanteerd. Bovendien wordt te veel
met kleine deelbesluiten en ad hoc-beslissingen gewerkt
waardoor een totaalvisie op de omgeving ontbreekt,
zo stelt appellante. Zij wenst een nieuw
onderzoek, waarbij de te gebruiken methodiek zal
worden vastgesteld in overleg met [deskundige] van
de Technische Hogeschool Delft, de molenaar
[naam], appellante, de stadsdeelraad en de firma
[naam].
2.4.2. Verweerder heeft geen reden gezien dit gedeelte
van het plan in strijd met een goede ruimtelijke
ordening te achten en heeft dit deel goedgekeurd.
Hij heeft hiertoe overwogen dat de gevolgen
van de geprojecteerde hoogbouw op de omgeving
voldoende en op zorgvuldige wijze zijn onderzocht
en dat de conclusie is gerechtvaardigd, dat het opnemen
in het bestemmingsplan van een woontoren
van 50 meter hoog geen onaanvaardbare gevolgen
heeft voor dit gebied.
2.4.3. Houtzaagmolen ‘De Otter’ bevindt zich op
een afstand van ongeveer 250 meter van de in het
bestemmingsplan voorziene hoogbouw, de zogenoemde
Marcanti-toren. De molen is een Rijksmonument
en niet meer bedrijfsmatig in gebruik. De
molen wordt nog wel gebruikt om hout te zagen,
omdat het voor het behoud van de molen van belang
is dat deze regelmatig kan draaien. Met het
draaien van de molen worden materiaaltechnische,
cultuurhistorische, toeristische en educatieve belangen
gediend.
Uit de stukken blijkt dat een aantal onderzoeken is
uitgevoerd naar de gevolgen van hoogbouw op de
windsituatie in de omgeving, in het bijzonder bij
molen ‘De Otter’. Het betreft de onderzoeken
‘Windtunnelonderzoek’ (Adviesbureau [naam], rapport
G 2711-1 van 24 april 1997), ‘Hoogbouw Effect
Rapportage Marcanti’ (Adviesbureau [naam].,
rapport GW 2711-1 van januari 2000) met als bijlage
een windhinderonderzoek van 25 november
1999, ‘Rapport Molen ‘De Otter’ te Amsterdam,
Windtunnelonderzoek’ (Adviesbureau [naam]., rapport
WG 2711-1 van 3 juni 2002) en ‘Rapport
Molen ‘De Otter’ te Amsterdam, Vervolg windtunnelonderzoek
(Gillis II)’ (Adviesbureau [naam], rapport
WG 2711-2 van 9 september 2002). In de
onderzoeken is gewerkt met een maquette van de
omgeving. Daarin is de in het bestemmingsplan
voorziene hoogbouw, de Marcanti-toren, verwerkt,
evenals andere hoge gebouwen in de omgeving,
waaronder de gebouwen Gillis I en Gillis II.
Gelet op de stukken en het verhandelde ter zitting
acht de Afdeling niet aannemelijk geworden dat de
hiervoor genoemde onderzoeken zodanige gebreken
of leemten in kennis vertonen dat verweerder zich
hierop bij het nemen van het bestreden besluit niet
had mogen baseren.
Uit de onderzoeken blijkt dat de beoogde hoogbouw
weliswaar effect zal hebben op het windklimaat op
enige afstand van de toren, maar dat nog steeds
sprake zal zijn van een acceptabel windklimaat.
Ook het functioneren van de molen ‘De Otter’ zal
worden beïnvloed, maar de afname van het aantal
mogelijke draaiuren van de molen als gevolg van de
Marcanti-toren is relatief gering.
Gelet op het voorgaande is de Afdeling van oordeel
dat verweerder bij de afweging van de betrokken
belangen in redelijkheid een groter gewicht heeft
kunnen toekennen aan het algemeen belang dat is
gediend bij voldoende woningen en voorzieningen,
dan aan de belangen van molen ‘De Otter’ die zijn
gediend bij een zo goed mogelijk windklimaat.
Daarbij neemt zij mede in aanmerking dat de molen
niet bedrijfsmatig in gebruik is en aannemelijk is
dat andere oplossingen denkbaar zijn voor de
achteruitgang in de windsituatie, waaronder de
aanstelling van meer molenaars. Dienaangaande is
gebleken dat de molen gebruikt kan worden voor
het opleiden van leerlingmolenaars en dat het
stadsdeelbestuur heeft aangegeven bereid te zijn
medewerking te verlenen bij het vinden van extra
molenaars.
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
83
2.5. Gezien het vorenstaande heeft verweerder zich
in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat
het plan in zoverre niet in strijd is met een goede
ruimtelijke ordening. (...)
Annotatie
In het Amsterdamse stadsdeel Westerpark bevindt
zich, verscholen tussen de woonbebouwing, de
houtzaagmolen ‘De Otter’. ‘De Otter’ is omstreeks
1638 gebouwd en is de oudste paltrokmolen in
Nederland. Ooit waren er in Nederland honderden
van dergelijke molens. Nu zijn er nog maar vijf. Van
deze vijf molens bevinden zich er drie, waaronder
‘De Otter’, op de oorspronkelijke locatie.
‘De Otter’ is sinds 1977 een Rijksmonument. In
1996 is de restauratie van de molen afgerond en
sindsdien is de molen weer geschikt om te doen
waarvoor hij is gebouwd, namelijk hout zagen.
Hiermee is geen commercieel belang gediend. Wel
is regelmatig draaien en zagen noodzakelijk voor
het behoud van de molen. Ook voor een oud-Hollandse
molen geldt dat stilstand achteruitgang is.
Het spreekt voor zich dat de wieken van de molen
voldoende wind moeten kunnen vangen om het
zaagmechaniek in beweging te kunnen zetten. Vanwege
de omliggende, 10 tot 15 meter hoge, bebouwing
is het met de windvang van ‘De Otter’ echter
slecht gesteld. De askop van de molen bevindt zich
namelijk ongeveer op 12 meter boven maaiveld.
Het bestemmingsplan ‘Marcanti-eiland’ voorziet
in de bouw van een 55 meter hoge woontoren, de
Marcanti-toren, op een afstand van ongeveer 250
meter ten zuidwesten van de molen. In de huidige
situatie kan alleen de wind uit zuidwestelijke richting
nog relatief ongehinderd de molen bereiken.
De stadsdeelraad wil ‘De Otter’ behouden als
werkend monument. Als de hoogbouw op grond
van de gangbare normen voor een molenbeschermingszone
beoordeeld zou worden, zou de conclusie
zonder meer luiden dat de bebouwing de windvang
van de molen ernstig belemmert. Een
berekening met de biotoopformule, die door de vereniging
‘De Hollandsche Molen’ wordt gebruikt,
wijst uit dat in de voorliggende situatie een gebouw
met een hoogte van 55 meter op een afstand van
ruim 2,5 kilometer van de molen moet worden opgericht
om de windvang van de molen niet onevenredig
te belemmeren. Op een afstand van 250
meter zou een gebouw met een hoogte van ongeveer
7,5 meter opgericht kunnen worden. Het
voortbestaan van ‘De Otter’ als werkend monument
zou vanwege de geplande hoogbouw dus in gevaar
kunnen komen. De stadsdeelraad heeft daarom een
adviesbureau opdracht gegeven de windsituatie bij
de molen in de huidige en in de toekomstige situatie
te onderzoeken.
Het adviesbureau heeft ten behoeve van dat
onderzoek een maquette van de molen en omgeving
gemaakt (met en zonder de geplande hoogbouw),
deze in een windtunnel geplaatst, metingen
verricht en vervolgens de afname van het aantal
potentiële draaiuren berekend. Een dergelijke
onderzoeksopzet had het adviesbureau al eerder
toegepast om de windsituatie nabij de molens in
Sprang-Capelle en Bavel te onderzoeken.
De uitkomsten van de metingen en berekeningen
geven aan dat de geplande hoogbouw de windvang
van ‘De Otter’ zal belemmeren maar dat deze
belemmering niet zo ernstig is dat voor het voortbestaan
van de molen dient te worden gevreesd.
De vereniging ‘De Hollandsche Molen’ kon zich
niet achter de conclusies van het onderzoek scharen.
Zij voerde in haar zienswijzen, bedenkingen en
uiteindelijk in beroep aan dat het windtunnelonderzoek
fundamentele gebreken vertoonde. De vereniging
werd in haar kritiek gesteund door een wetenschappelijk
geschoolde expert op het gebied van
windenergie.
Op verzoek van de Afdeling heeft de StAB getracht
de gevolgen van het bestemmingspan voor
de windsituatie bij ‘De Otter’ te beschrijven. In het
verslag is daartoe eerst het windtunnelonderzoek
beoordeeld. De conclusie was dat het windtunnelonderzoek
fundamentele gebreken vertoonde en
zeer opvallende, niet nader verklaarde resultaten
opleverde. De conclusies uit het windtunnelonderzoek
konden derhalve niet worden onderschreven.
Vervolgens is door de StAB getracht de huidige
windvang (en de daaraan gerelateerde draaimogelijkheden
van de molen) in beeld te brengen. Daarbij
is gebruik gemaakt van omwentelingsgegevens
StAB 1 / 2004

84
Ruimtelijke ordening
van de afgelopen drie jaar die door de molenaar
waren verstrekt. Na bewerking van deze gegevens
kon een beeld worden geschetst van de huidige
draaimogelijkheden van ‘De Otter’. Vergelijking van
deze, op de praktijk gebaseerde, gegevens en de
gegevens over de huidige draaimogelijkheden uit
het windtunnelonderzoek wees uit dat beide uitkomsten
niet zeer uiteenliepen. De conclusie dat
het windtunnelonderzoek dus wel een waarheidsgetrouw
beeld van de huidige en wellicht ook de toekomstige
windsituatie bij ‘De Otter’ bood, is in het
verslag echter niet getrokken.
Voor de Afdeling was op grond van de stukken
en het verhandelde ter zitting niet aannemelijk geworden
dat de onderzoeken zodanig gebreken of
leemten in kennis vertoonden dat verweerder zich
hierop niet had mogen baseren.
Hoewel het niet als zodanig in de uitspraak is
gesteld, zou in de overwegingen van de Afdeling
niet alleen een juridisch maar ook een wetenschappelijk
oordeel over de onderzoekssystematiek gelezen
kunnen worden. Daarnaast geeft de uitspraak
wellicht aanleiding voor de opvatting dat zelfs bij
aanzienlijke hoogbouw de afname van de windvang
van een molen wel meevalt. Overigens heeft de Afdeling
zich in haar oordeel over het beroep ook
laten leiden door het feit dat met het zaagwerk van
de molen geen bedrijfsmatig of economisch belang
is gediend en dat andere mogelijkheden denkbaar
zijn om de teruggang van de windsituatie nabij de
molen te compenseren.
In reactie op de uitspraak geeft ‘De Hollandsche
Molen’ op haar website aan dat ‘De Otter’ nu definitief
uit de wind zal worden geplaatst en dat verplaatsing
van de molen wellicht aan de orde is.
Ruud Groeneweg
04-33
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 10 december 2003, nr.
200302198/1, inzake het wijzigingsplan ‘Buitengebied
1984, wijziging pluimveehouderij Rijksstraatweg
(Buurmalsen)’ van de gemeente Geldermalsen.
Anders dan voor de intrekking van een bestemmingsplan,
waarvoor in artikel 35 van de WRO een
regeling is opgenomen, voorziet de WRO niet expliciet
in een regeling voor de intrekking van een wijzigingsplan.
Het intrekken van een wijzigingsplan
is in de WRO evenwel niet uitgesloten. Gelet hierop
en gezien de in verhouding tot de regeling voor
bestemmingsplannen beperkte regeling voor wijzigingsplannen
in de WRO is de Afdeling van oordeel
dat in artikel 11, zesde lid, van de WRO onder het
herzien van een wijzigingsplan ook het intrekken
van een wijzigingsplan moet worden begrepen.
1. Procesverloop
Bij besluit van 29 oktober 2002 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Geldermalsen
het wijzigingsplan ‘Buitengebied 1984, wijziging
pluimveehouderij Rijksstraatweg (Buurmalsen)’ van
15 september 1999 ingetrokken. (...)
2.2. Het wijzigingsplan van 15 september 1999
was gebaseerd op artikel 7, zesde lid, sub a, van de
voorschriften van het bestemmingsplan ‘Buitengebied
1984’ en had betrekking op een wijziging van
de bestemming ‘Agrarisch Gebied’. Het voorzag in
een nieuw agrarisch bouwperceel ten behoeve van
een vleeskuikenbedrijf aan de Rijksstraatweg te
Buurmalsen.
Bij besluit van 29 oktober 2002 heeft het college
van burgemeester en wethouders dit wijzigingsplan
ingetrokken omdat het vleeskuikenbedrijf niet is opgericht.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 10:27
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikelen 11,
zesde lid, en 35
Bij het bestreden besluit heeft verweerder goedkeuring
onthouden aan dit besluit tot intrekking.
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
85
2.3. Appellant heeft bezwaar tegen deze onthouding
van goedkeuring.
Hij voert hiertoe onder meer aan dat het college van
burgemeester en wethouders ingevolge artikel 11,
zesde lid, van de WRO bevoegd is tot intrekking/
herziening van het wijzigingsplan, nu de gewijzigde
bestemming niet is verwerkelijkt.
2.4. Verweerder heeft zich op het standpunt gesteld
dat de strekking van artikel 11, zesde lid, van de
WRO niet zo ver gaat dat een onherroepelijk wijzigingsplan
kan worden ingetrokken. Volgens verweerder
is de bestemmingsplanprocedure de geëigende
weg om het wijzigingsplan in te trekken.
2.5. Ingevolge artikel 11, zesde lid, van de WRO
worden uitwerkingen en wijzigingen als in dit artikel
bedoeld, geacht van het bestemmingsplan deel uit
te maken, met dien verstande, dat zij, zolang en
voor zover de bestemming nog niet is verwerkelijkt,
kunnen worden herzien op dezelfde wijze, als waarop
zij tot stand zijn gebracht.
Vast staat dat de bestemming waarin het wijzigingsplan
van 15 september 1999 voorzag, niet is
verwerkelijkt.
Anders dan voor de intrekking van een bestemmingsplan,
waarvoor in artikel 35 van de WRO een
regeling is opgenomen, voorziet de WRO niet expliciet
in een regeling voor de intrekking van een wijzigingsplan.
Het intrekken van een wijzigingsplan is
in de WRO evenwel niet uitgesloten. Gelet hierop
en gezien de in verhouding tot de regeling voor bestemmingsplannen
beperkte regeling voor wijzigingsplannen
in de WRO is de Afdeling van oordeel
dat in artikel 11, zesde lid, van de WRO onder het
herzien van een wijzigingsplan ook het intrekken
van een wijzigingsplan moet worden begrepen.
Gelet op het vorenstaande is het besluit tot intrekking
van het wijzigingsplan niet genomen in strijd
met artikel 11, zesde lid, van de WRO. Door niettemin
om deze reden goedkeuring aan het plan te
onthouden heeft verweerder gehandeld in strijd met
dit artikel in samenhang met artikel 10:27 van de
Algemene wet bestuursrecht. Het beroep is gegrond,
zodat het bestreden besluit dient te worden
vernietigd. (...)
04-34
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 17 december 2003,
nr.200205489/1, inzake het bestemmingsplan
‘Aalst’ van de gemeente Waalre.
De digitale detailplankaarten met schaal
1:25.000, waarvan blijkens het gestelde in het
streekplan ‘Brabant in balans’ wordt verwacht dat
de gemeenten daarmee bij de vaststelling van hun
ruimtelijke plannen rekening houden, zijn niet door
provinciale staten vastgesteld en maken derhalve
geen deel uit van het streekplan.
Wet op de Ruimtelijke ordening, artikel 4a
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985, artikel
7, eerste lid
2.4.3. Diverse appellanten hebben bezwaar gemaakt
tegen het gebruik door verweerder van hen
onbekende detailplankaarten met schaal 1:25.000.
Uit de toetsing aan deze kaarten in het besluit omtrent
goedkeuring leiden zij af dat die kaarten de
door verweerder gewenste situatie tot op perceelsniveau
weergeven. Zij betwisten dat deze detailplankaarten
deel uitmaken van het nieuwe streekplan.
Gelet op het voorgaande heeft verweerder zich ten
onrechte op het standpunt gesteld dat het intrekken
van een wijzigingsplan als hier aan de orde niet
onder artikel 11, zesde lid, van de WRO valt.
Als onomstreden staat vast dat het wijzigingsplan
op dezelfde wijze is ingetrokken als waarop het tot
stand is gebracht.
2.4.3.1. In het streekplan ‘Brabant in Balans’ hebben
provinciale staten aangegeven dat er twee grote
streekplankaarten zijn en hebben zij uitleg gegeven
wat op elk van deze grote streekplankaarten staat
aangegeven. Daarnaast hebben provinciale staten
gewezen op kleine streekplankaarten, die in de beleidslijnen
zelf zijn opgenomen, waarop bepaalde
onderdelen van deze beleidslijnen worden gevisuali-
StAB 1 / 2004

86
Ruimtelijke ordening
seerd. Zij hebben overwogen dat deze kleine streekplankaarten
evenals de grote streekplankaarten dienen
als toetsingskader voor het gemeentelijk ruimtelijk
beleid.
Verder melden provinciale staten dat sprake is van
globale streekplankaarten, die ruimte laten voor nadere
begrenzing, in eerste instantie door de gemeenten
bij het vaststellen van hun ruimtelijke
plannen, in tweede instantie door het college van
gedeputeerde staten in het kader van zijn concrete
toetsingspraktijk. Deze ruimte is volgens hen per
thema verschillend. Voor een aantal thema’s zijn de
globale streekplankaarten de meest nauwkeurige
kaarten waarover wordt beschikt op het moment
van de vaststelling van het streekplan. Voor andere
thema’s, onder meer de GHS en de AHS-landschap,
zijn volgens provinciale staten digitale detailplankaarten
met schaal 1:25.000 ter beschikking. Vervolgens
wordt ingegaan op het proces van kaartgeneralisatie.
Met kaartgeneralisatie bedoelen
provinciale staten dat op de globale streekplankaarten
bij de verkleining van de schaal (van 1:25.000
naar 1:100.000) de kaartinhoud is vereenvoudigd.
Hierdoor zijn bepaalde kaartelementen beredeneerd
weggelaten. Zij verwachten dat de gemeenten bij de
vaststelling van hun ruimtelijke plannen rekening
houden met deze digitale detailplankaarten met
schaal 1:25.000.
2.4.3.2. Gebleken is dat de digitale detailplankaarten
met schaal 1:25.000 uit kostenoogpunt,
samenhangend met het auteursrecht, niet ‘royaal’
aan geïnteresseerde derden zijn verstrekt en dat
met behulp van de wel verkrijgbare CD-rom niet dezelfde
kaarten kunnen worden verkregen. Voorts
hebben deze detailplankaarten niet samen met het
ontwerp-streekplan ter inzage gelegen en waren
deze niet voor provinciale staten beschikbaar op het
moment van de vaststelling van het streekplan.
04-35
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van
de Raad van State van 17 december 2003, nr.
200301373/1, inzake het bestemmingsplan ‘Berg,
herziening Johan van Oldebarnevelt gymnasium’
van de gemeente Amersfoort.
De gemeenteraad heeft seksinrichtingen in het
plangebied ongewenst geacht en expliciet verboden.
Het is de Afdeling niet gebleken dat door de
gemeenteraad aan het op deze wijze reguleren van
dergelijk gebruik, ruimtelijk relevante overwegingen
en criteria ten grondslag zijn gelegd. Evenmin
is door de gemeenteraad gemotiveerd waarom dergelijk
gebruik zich naar zijn mening onderscheidt
van andere mogelijke vormen van gebruik van terreinen,
gebouwen, vaar- of voertuigen.
2.2. Het plan voorziet in het gebruik van het voormalige
schoolgebouw Johan van Oldenbarnevelt
gymnasium als woon-, atelier/galerie- en kantoorruimte.
Met het plan wordt tevens de bouw van
zeven woningen op het voormalige sportterrein mogelijk
gemaakt.
2.4. De vereniging en het college stellen dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft onthouden
aan enkele delen van artikel 1 en aan artikel 11,
tweede lid, onder d, van de planvoorschriften. Appellanten
voeren aan dat de opgenomen voorschriften
wel degelijk ruimtelijk relevant zijn en geen
branchebepalingen betreffen. Voorts stellen appellanten
dat de gemeente Amersfoort geen algehele
uitsluiting van seksinrichtingen kent. Verder zijn
seksinrichtingen in het plangebied vanuit ruimtelijk
oogpunt ongewenst, aldus appellanten. De vereniging
voert tevens aan dat met de onthouding van
goedkeuring het doel en het karakter van het plan
wordt miskend.
Hieruit volgt dat deze detailplankaarten niet door
provinciale staten zijn vastgesteld, zodat deze
– mede gelet op artikel 4a van de WRO in samenhang
met artikel 7, eerste lid, van het Bro – geen
deel uitmaken van het streekplan. De Afdeling zal
hierna bij de toetsing van het besluit omtrent goedkeuring
aan het streekplan uitgaan van alleen de
grote en kleine streekplankaarten.
2.4.1. Verweerder heeft reden gezien goedkeuring
te onthouden aan bovengenoemde delen van de
planvoorschriften. Verweerder stelt dat de voorschriften
niet in overeenstemming zijn met het
prostitutiebeleid van de provincie Utrecht als neergelegd
in de ‘Regeling van prostitutie in ruimtelijke
plannen’ van 28 augustus 2001. Voorts stelt verweerder
dat sprake is van branchebepalingen, het-
StAB 1 / 2004

Ruimtelijke ordening
87
geen op grond van vaste jurisprudentie niet is toegestaan
in bestemmingsplannen. Ten aanzien van
het verbod op het gebruik van gronden als seksinrichting
stelt verweerder dat een motivering ontbreekt
waarom dat gebruik zich uit ruimtelijk oogpunt
onderscheidt van andere mogelijke vormen
van gebruik.
2.4.2. Ingevolge artikel 1, onder r, van de planvoorschriften,
wordt onder een seksinrichting verstaan:
een voor het publiek toegankelijke besloten ruimte,
waarin bedrijfsmatig, of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig
was, seksuele handelingen worden verricht,
of vertoningen van erotisch-pornografische
aard plaatsvinden. Onder een seksinrichting wordt
in ieder geval verstaan: een seksbioscoop, seksautomatenhal,
sekstheater, een parenclub of prostitutiebedrijf
waaronder tevens begrepen een erotische
massagesalon, al dan niet in combinatie met elkaar.
Ingevolge artikel 1, onder s, van de planvoorschriften,
wordt onder seksbioscoop/-theater verstaan:
een inrichting of daarmee gelijk te stellen gelegenheid,
waarin voorstellingen van erotische of pornografische
aard worden gegeven.
Ingevolge artikel 1, onder t, van de planvoorschriften,
wordt onder een seksautomatenhal verstaan:
een inrichting of daarmee gelijk te stellen gelegenheid,
waarin door middel van automaten, filmvoorstellingen
en liveshows (peepshows) worden gegeven.
Ingevolge artikel 11, eerste lid, van de planvoorschriften,
is het verboden de in het plan begrepen
gronden en bouwwerken te gebruiken op een wijze
of tot een doel, strijdig met de in het plan aan deze
gronden gegeven bestemming en met het in of
krachtens het plan ten aanzien van het gebruik van
deze gronden en bouwwerken bepaalde.
Ingevolge artikel 11, tweede lid, onder d, van de
planvoorschriften, is een verboden gebruik als bedoeld
in het eerste lid, in ieder geval het gebruik
van bebouwde gronden als een seksinrichting.
gemeenteraad in beginsel de bevoegdheid toekomt
in een bestemmingsplan het gebruik van terreinen,
gebouwen, vaar- of voertuigen voor seksinrichtingen
te reguleren. Deze bevoegdheid dient te worden uitgeoefend
ter behartiging van het belang van een
goede ruimtelijke ordening en dient derhalve gestoeld
te zijn op ruimtelijk relevante overwegingen
en criteria. Daarnaast geldt als uitgangspunt dat,
wanneer de gemeenteraad het nodig oordeelt in een
plan een regeling te treffen ten aanzien van een,
met name genoemde, legale, beroeps- of bedrijfsactiviteit,
hij motiveert waarom die activiteit naar zijn
mening zich uit een oogpunt van een goede ruimtelijke
ordening onderscheidt van andere mogelijke
vormen van gebruik van terreinen, gebouwen, vaarof
voertuigen.
Blijkens de toelichting op het plan heeft de gemeenteraad
seksinrichtingen in het onderhavige plangebied
ongewenst geacht en expliciet verboden. Het is
de Afdeling niet gebleken, dat de gemeenteraad aan
het op deze wijze reguleren van dergelijk gebruik,
ruimtelijk relevante overwegingen en criteria ten
grondslag heeft gelegd. Evenmin heeft de gemeenteraad
gemotiveerd waarom dergelijk gebruik zich
naar zijn mening onderscheidt van andere mogelijke
vormen van gebruik van terreinen, gebouwen, vaarof
voertuigen. De Afdeling is van oordeel dat verweerder
reeds hierom goedkeuring heeft kunnen
onthouden aan de hierboven weergegeven planvoorschriften.
Gelet op het vorenstaande heeft verweerder zich in
redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat
het plan in zoverre in strijd is met een goede ruimtelijke
ordening. In hetgeen appellanten hebben
aangevoerd, ziet de Afdeling geen aanleiding voor
het oordeel dat het bestreden besluit anderszins is
voorbereid of genomen in strijd met het recht. Hieruit
volgt dat verweerder in zoverre terecht goedkeuring
heeft onthouden aan het plan.
2.4.3. In haar uitspraak van 22 mei 2002, nr.
200102324/1, www.raadvanstate.nl en AB
2003/79, heeft de Afdeling overwogen dat aan de
StAB 1 / 2004

88
Planschadevergoeding
04-36
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 10 september 2003,
nr. 200203940/1, inzake een verzoek om
planschadevergoeding, gemeente Menaldumadeel.
Voor een afwijking van de regel dat in het kader
van een beoordeling of sprake is van een nadeliger
situatie het nieuwe planologische regime dient te
worden vergeleken met hetgeen op grond van het
oude planologische regime maximaal mogelijk
was, bestaat hooguit aanleiding indien vaststaat
dat dit maximaal mogelijke niet meer kan worden
gerealiseerd.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
2.3. Dit betoog kan geen doel treffen. Voor een afwijking
van de regel dat in het kader van een beoordeling
of sprake is van een nadeliger situatie het nieuwe planologische
regime dient te worden vergeleken met hetgeen
op grond van het oude planologische regime
maximaal mogelijk was, bestaat hooguit aanleiding indien
vaststaat dat dit maximaal mogelijke niet meer
kan worden gerealiseerd. Dat is hier niet het geval. De
Wet geluidhinder heeft niet tot gevolg dat de aanleg
van de ingevolge het bestemmingsplan toegestane
doorgangsweg onmogelijk is geworden, nu niet uitgesloten
moet worden geacht dat door het treffen van
(geluidwerende) maatregelen aan de eisen van die wet
zou kunnen worden voldaan. In de zaak die heeft geleid
tot het door appellanten aangehaalde Koninklijk
Besluit was sprake van een geheel andere situatie dan
die welke zich hier voordoet.
2.1. Appellanten hebben verzocht om vergoeding van
schade die zij stellen te hebben geleden ten gevolge
van de in rechte onaantastbaar geworden besluiten,
verzonden op 2 mei 1990 en 9 oktober 1991, tot verlening
van vrijstelling ex artikel 19 van de WRO, ten
behoeve van de bouw van een bouwbedrijf met een
bedrijfswoning respectievelijk een zuivelhandel met
bedrijfswoning. (...)
Appellanten menen dat de realisering van de beide
bedrijven, die schuin tegenover hun woning gelegen
zijn, heeft geleid tot een waardevermindering van hun
woning. Zij stellen dat de schade verband houdt met
het verlies van vrij uitzicht en privacy en met een toename
van verkeers- en geluidshinder.
2.2. Het hoger beroep richt zich allereerst tegen het
oordeel van de rechtbank dat in het kader van de vergelijking
tussen het oude en het nieuwe planologische
regime uitsluitend bepalend is hetgeen op grond van
het bestemmingsplan maximaal kan worden gerealiseerd.
Onder verwijzing naar onder meer de zaak die
heeft geleid tot het Koninklijk Besluit van 17 maart
1983, nr. 12 (BR 1983/714), voeren appellanten aan
dat de Wet geluidhinder belet dat een doorgangsweg
die ingevolge het bestemmingsplan is toegelaten, nog
wordt aangelegd en dat deze weg daarom niet meer bij
de planologische vergelijking mag worden betrokken.
04-37
Uitspraak van het Gerechtshof te Amsterdam van
24 oktober 2003, nr. 02/06231, inzake de heffing
van leges voor het in behandeling nemen van een
verzoek om planschadevergoeding, gemeente
Bennebroek.
Heffing van leges terzake van een verzoek om
schadevergoeding ex artikel 49 WRO is niet
toegestaan.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
1.2. Het beroep is gericht tegen de uitspraak van verweerder
(de heffingsambtenaar van de gemeente Bennebroek,
red.), verzonden op 2 oktober 2002, betreffende
een bedrag aan leges ad € 1.135, dat van wijlen
A is geheven bij een brief van Burgemeester en
wethouders van Bennebroek (hierna: B en W) van 10
april 2002. (...)
2.1. Op 11 februari 2002 heeft mr. E namens A bij de
raad van de gemeente Bennebroek een verzoek ingediend
om toekenning van een schadevergoeding als
bedoeld in artikel 49 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening
(hierna: Wet RO). (...). B en W hebben bij brief
van 10 april 2002 aan mr. M onder meer medege-
StAB 1 / 2004

Planschadevergoeding
89
deeld dat de raad van de gemeente van het verzoek
kennis heeft genomen en dat voor het in behandeling
nemen van het verzoek een bedrag van € 1.135 aan
leges is verschuldigd.
2.2. De raad van de gemeente Bennebroek heeft bij
besluit van 13 december 2001 de Legesverordening
2002 (hierna: de Verordening) vastgesteld. (...) De
Verordening luidt, voorzover hier van belang, als volgt:
‘(...)
Artikel 2: Belastbaar feit
Onder de naam ‘leges’ worden rechten geheven ter
zake van het genot van door of vanwege het gemeentebestuur
verstrekte diensten, genoemd in deze verordening
en de daarbij behorende tarieventabel.
Artikel 3: Belastingplicht
Belastingplichtig is de aanvrager van de dienst dan wel
degene ten behoeve van wie de dienst is verleend.
(...)
Artikel 5: Tarieven
1. De leges worden geheven naar de tarieven, opgenomen
in de bij deze verordening behorende tarieventabel.
2. (...).’
2.3. De bij de Verordening behorende tarieventabel
luidt, voorzover hier van belang, als volgt: ‘16.8 Het
tarief bedraagt voor het in behandeling nemen van een
aanvraag om schadevergoeding als bedoeld in artikel
49 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening, voor zover
van toepassing wordt gegeven aan artikel 4 en volgende
van de ‘Procedureverordening planschadevergoeding
gemeente Bennebroek 1995’ € 1.135. (...)’
6.2. Voor heffing van een retributie ter zake van het
genot van door of vanwege een gemeentebestuur verstrekte
diensten is vereist, dat de desbetreffende werkzaamheden
rechtstreeks en in overheersende mate
verband houden met dienstverlening ten behoeve van
een individualiseerbaar belang (Hoge Raad 7 mei
1997, BNB 1997/208). Het Hof is van oordeel dat
aan dit vereiste niet is voldaan ten aanzien van het in
behandeling nemen van verzoeken in de zin van artikel
49 van de Wet RO. Het nemen van een besluit als in
dat artikel is bedoeld, en het desverzocht beoordelen
in hoeverre de gemeente redelijkerwijs aansprakelijk is
voor schade die derden lijden als gevolg van dit besluit,
dienen te worden beschouwd als een samenhangend
geheel van werkzaamheden van de gemeente,
waarmee niet rechtstreeks en in overheersende mate
de belangen van de verzoekers zijn gediend. Veeleer is
sprake van een dienst aan de gemeente zelf, daar waar
het gaat om het vaststellen van haar financiële aansprakelijkheid
voortvloeiend uit haar bestuurlijk handelen.
Op dit punt is dus het gelijk aan belanghebbende.
Noot
Bovenstaande uitspraak van het Amsterdamse Hof
staat diametraal tegenover de uitspraak van het Haagse
Hof van 14 november 2001, nr. BK-01/00751
(Nieuwsbrief StAB 02-155). Tegen deze laatste uitspraak
is beroep in cassatie ingesteld.
De redactie
04-38
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 12 november 2003,
nr. 200204306/1, inzake een verzoek om
planschadevergoeding, gemeente Heerlen.
Sinds begin 2003 oordeelt de Afdeling dat de
datum waarop het beweerdelijk schadeveroorzakend
besluit in werking is getreden (in plaats
van de datum waarop het besluit onherroepelijk is
geworden), beslissend is voor het antwoord op de
vraag of ten gevolge van een planologische
wijziging schade is geleden alsmede voor de
vaststelling van de hoogte van de mogelijk geleden
schade. Ook de raadsbesluiten en uitspraken van
rechtbanken van vóór het tijdstip van bedoelde
uitspraak, worden beoordeeld aan de hand van het
nieuwe criterium.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
2.1. (...)
Bij besluit van 5 september 1995, bekendgemaakt op
18 september 1995, heeft de raad op grond van artikel
19, derde lid, van de WRO vrijstelling verleend van
het ter plaatse van de Heideveldweg te Heerlen geldende
bestemmingsplan voor de aanleg van een weg
ten behoeve van straatprostitutie en ten behoeve van
het verlenen van een bouwvergunning voor het plaat-
StAB 1 / 2004

90
Planschadevergoeding
sen van terreinafscheidingen op het perceel, kadastraal
bekend gemeente Heerlen, sectie B/N, nummers
7659/3529 (hierna: het vrijstellingsbesluit). (...)
2.6. Inzake het verzoek om schadevergoeding als gevolg
van het vrijstellingsbesluit overweegt de Afdeling
het volgende. In haar uitspraak van 15 januari 2003
in zaak nr. 200200065/1 (AB 2003, 121) heeft de
Afdeling, anders dan voorheen, geoordeeld dat niet de
datum van onherroepelijk worden, maar de datum
waarop het beweerdelijk schadeveroorzakend besluit
in werking is getreden, beslissend is voor het antwoord
op de vraag of ten gevolge van een planologische wijziging
schade is geleden alsmede voor de vaststelling
van de hoogte van de mogelijk geleden schade. Voor
een vrijstelling als bedoeld in artikel 19 van de WRO,
brengt dit mee dat de datum waarop het besluit overeenkomstig
artikel 3:40 van de Awb is bekendgemaakt,
zijnde 18 september 1995, als peildatum
heeft te gelden. Op deze dag was appellant eigenaar
van de bedoelde woning.
Gelet hierop heeft de raad, uitgaand van een onjuiste
peildatum, ten onrechte niet inhoudelijk beslist op het
verzoek van appellant om schadevergoeding als bedoeld
in artikel 49 van de WRO. Ook de rechtbank is
uitgegaan van een onjuiste peildatum. Ofschoon de
rechtbank ten tijde van het doen van haar uitspraak
niet bekend kon zijn met voormelde uitspraak van de
Afdeling, komt de aangevallen uitspraak voorzover betrekking
hebbend op het besluit van de raad van 5 juni
2001, voor vernietiging in aanmerking.
Voorzover appellant zich bij zijn verzoek om vergoeding
van schade als gevolg van het vrijstellingsbesluit
mede beroept op het algemeen rechtsbeginsel van gelijkheid
voor de openbare lasten, overweegt de Afdeling
dat artikel 49 van de WRO een uitputtende regeling
geeft voor de vergoeding van schade veroorzaakt
door een vrijstellingsbesluit als het onderhavige.
04-39
Uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State van 17 december 2003,
nr. 200301396/1, inzake een verzoek om
planschadevergoeding, gemeente Amstelveen.
Appellant dient in zijn verzoek om vergoeding
van schade aan te geven welke het schadeveroorzakende
besluit is.
Burgemeester en wethouders hebben het verzoek
om schadevergoeding onbevoegdelijk afgewezen.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
1. Procesverloop
Bij besluit van 30 juni 2000 heeft het college van burgemeester
en wethouders van Amstelveen (hierna: het
college) een verzoek van appellant om schadevergoeding
ter zake van de wijziging van zijn standplaats voor
bloemenverkoop afgewezen.
Bij brief van 21 november 2000 heeft het college appellant
medegedeeld te hebben besloten het daartegen
door laatstgenoemde gemaakte bezwaar niet-ontvankelijk
te verklaren, overeenkomstig het ongedateerde
advies van de commissie voor de bezwaarschriften.
Bij uitspraak van 22 januari 2003, verzonden op dezelfde
dag, heeft de rechtbank te Amsterdam (hierna:
de rechtbank), voorzover thans van belang, het daartegen
door appellant ingestelde beroep gegrond verklaard,
de bestreden beslissing op bezwaar vernietigd
en bepaald dat de rechtsgevolgen van het vernietigde
besluit in stand blijven. Deze uitspraak is aangehecht.
(...)
2.1. De rechtbank heeft overwogen dat het college het
bezwaar van appellant terecht, zij het zonder deugdelijke
motivering, niet-ontvankelijk heeft verklaard.
2.2. In tegenstelling tot hetgeen appellant betoogt, is
het niet aan het college, maar aan appellant om in zijn
verzoek om vergoeding van schade aan te geven welke
het schadeveroorzakende besluit is. In de bezwaarprocedure
heeft de commissie voor de bezwaarschriften
appellant verzocht aan te geven welke het schadever-
StAB 1 / 2004

Planschadevergoeding
91
oorzakende besluit is. Bij faxbericht van 24 oktober
2000 heeft appellant in antwoord hierop primair het
door de raad van de gemeente Amstelveen (hierna: de
gemeenteraad) op grond van artikel 25 van de Wet op
de Ruimtelijke Ordening (hierna: de WRO) genomen
besluit van 21/22 april 1993 tot vaststelling van het
bestemmingsplan ‘Stadshart’ als schadeveroorzakend
besluit aangewezen. Het college is in zijn beslissing op
bezwaar daar dan ook terecht van uitgegaan, gelijk de
rechtbank terecht heeft overwogen.
Op het verzoek van appellant om vergoeding van schade
als gevolg van het bestemmingsplan is artikel 49
van de WRO van toepassing. Aangezien ingevolge dit
artikel, voorzover thans van belang, de gemeenteraad
bevoegd is te beslissen op verzoeken om planschadevergoeding,
en niet is gebleken dat die bevoegdheid
door de gemeenteraad aan het college was gedelegeerd,
heeft het college onbevoegdelijk het verzoek
van appellant afgewezen. In zijn beslissing op bezwaar
had het college zijn besluit van 30 juni 2000 dan ook
moeten herroepen door intrekking en het verzoek van
appellant vervolgens moeten doorzenden naar de gemeenteraad.
De rechtbank heeft dit miskend.
Dat, naar het college ter zitting heeft medegedeeld,
het verzoek inmiddels alsnog ter behandeling aan de
gemeenteraad is doorgezonden, doet hieraan niet af.
2.3. Het hoger beroep is gegrond. De aangevallen uitspraak
dient te worden vernietigd. Doende hetgeen de
rechtbank zou behoren te doen, zal de Afdeling het
door appellant bij de rechtbank ingestelde beroep gegrond
verklaren, de beslissing op bezwaar vernietigen
en het besluit van het college van 30 juni 2000 herroepen
door intrekking.
StAB 1 / 2004

92 Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
aanduiding 01-82, 03-101
aanhoudingsplicht 00-57, 03-86
aanlegvergunning 00-24, 25, 62, 97, 105, 01-88,
92, 124, 02-89, 03-33, 107
aanplakking K37(3/2001)
aanvraag 00-07, 01-04, K4(2/2001), K29,
K57(3/2001), 01-110, 02-54, 58, K3(2/2003),
K4, K27(3/2003), K46
aanvraag herleven K29(2/2001)
aanvulling aanvraag 01-04, K57(3/2001), 01-110,
02-58, K3(2/2003), K27(3/2003)
aanwijzing 01-37, 83, 02-35, 03-24, 42
advies 02-74
advies, afwijken van 01-144
adviesbureau 00-48
adviescommissie 00-110
afbakening wetgeving K33(2/2001), 00-117,
K99(1/2001)
afgraving 02-91, K87(1/2003)
afstandsgrafiek 02-49
afstandsmeting K25(2/2001)
afstandsnorm K43(3/2000), 00-100, 01-14,
K42(3/2000), 02-16, K32(3/2002), K34(3/2003)
aftrek 01-75, 02-116, K67(4/2003)
afvalpreventie
afvalstof K49(4/2000), K56(4/2000), 00-116,
01-08, 09, 11, 30, 31, 32, K38(3/2001),
K92(1/2002), 02-59, K37(3/2002),
K39(3/2002), K59(4/2002), 03-09, 10, 54, 57,
58, K39(3/2003), K42, 03-82, 83, 88,
K70(4/2003), 04-01*
afvalverwijdering K56(4/2000), K70(4/2000),
00-116, 01-08, 09, 11, K39(3/2002), 03-54, 57,
58, 82, 88, 04-01*
afvalwater 01-10, 02-130, 136, 03-52
afweging 00-01, 18, K7(2/2000), 02-115
afwegingskader 01-17, 82
afwijken van bestemmingsplan 02-112
afwijken van rijksbeleid 03-83
afwijken van streekplanbeleid 01-46, 61, 03-76,
04-14*
afwijken van structuurplan 01-118
afwijkingsbevoegdheid 00-23, 100, 108
agrarisch bedrijf 01-15
agrarisch bedrijf, structuur 02-140
agrarisch hulp- en nevenbedrijf 01-61
akoestisch onderzoek K34(3/2000), 00-60, 127,
K46(3/2001), 01-98, 03-116
akoestisch rapport K34(3/2000), 01-04,
K46(3/2001), K7(1/2004), K15*
alara K40(3/2000), 00-86, 117, K34(2/2001),
01-72, K70(4/2002), 02-138, 03-51, 87
algemeen belang 02-96, 03-49
algemeen verbindend voorschrift 03-33
algemene maatregel van bestuur K10(1/2004)
algemene titel, verkrijging onder 01-138
alternatief K19(2/2001), 01-18, 03-105
alternatieve veebezetting
ambtshalve (beoordeling) 00-07, K41(3/2001),
K28(3/2002), 02-137, 03-54, 04-06*
amendement 03-116
ammoniakdepositie K8(2/2000), K39(3/2000),
K41, K2(2/2001), 01-76, 79, 02-10, 51, 03-01,
07, 42
ammoniakemissie K8(2/2000), K41(3/2000),
K52(4/2000), K92(1/2001), K2(2/2001), 02-02,
03-01, 07, 42
ammoniak en planten K92(1/2001), K8(2/2001)
ammoniakrechten K21(2/2000), 00-46,
K50(4/2000), K52, 03-01, 07, 42
ammoniakreductie K39(3/2000), 02-02, 01-86
ammoniakreductieplan K39(3/2000), K14(2/2001)
ammoniakschade K8(2/2001), K32(3/2002),
03-01, 07, 42
anderszins verzekerd 00-39
antenne 01-50
anticipatie 02-16, 147
assimilatieverlichting 02-29, 03-46
autowrakken 04-08
bagatelschade
bebouwde kom
bebouwingscontour 00-100, 02-71
bebouwingsgrens
bebouwingspercentage 03-32
bebouwingsplan 01-64
bedenkingen K28(2/2000), 01-33, K51(3/2001),
03-93, K21(1/2004)
bedrijfsduurcorrectie 00-52
bedrijfseconomisch belang 00-55, 01-01, 02-138,
03-51
bedrijfsgrootte 02-140
bedrijfsinterne milieuzorg 00-86, 01-06, 104,
02-126
bedrijfsmatig 00-04, 05, 42, 83, K79(4/2001),
01-101, 02-08, K1(2/2002), K11(2/2003), 03-45
bedrijfsmilieuplan 00-86, 01-01
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
93
bedrijfspand K43(3/2001), K62(4/2003)
bedrijfstakstudie 01-39
bedrijfsverzamelgebouw 01-77, K10(2/2003)
bedrijfsvoortzetting 02-82, 03-117
bedrijfswoning 01-47, 93-43, K5(1/2004)
bedrijventerrein 00-103, 01-87, 03-61, 62, 04-14*
bedrijvigheid 00-79
BEES K27(2/2000), K13(2/2003)
begrenzing buitengebied
begrenzing GHS 02-114
begrenzing inrichting K47(3/2000), 03-91
begrip inrichting 00-16, 42, 43, 51, K47(3/2000),
00-79, 81, 83, 89, K74(4/2000), K84(1/2001),
K93, K96, K28(2/2001), K42(3/2001), 01-77,
K60(4/2001), K77, K85(1/2002), K86, K93,
02-01, 08, K1(2/2002), K17, K21, 02-47, 94,
97, K65(4/2002), K77(1/2003), K79(1/2003),
03-04, K10(2/2003), 03-45, K45(3/2003),
03-90, 91, 04-10*, K5(1/2004), K10
begunstigingstermijn K2(2/2000), K13(2/2001),
K43(3/2002)
behoud exploitatierechten 02-123, 124
bekendmaking 00-11, 15, K60(4/2000),
K21(2/2001), 01-41, K37(3/2001),
K80(4/2001), 02-63, 67, 73, 105, 139,
K34(3/2003)
bekendmaking beleid 03-23
bekrachtiging 00-95
belang K83(1/2001), K97, K75(4/2001), 02-05,
03-16, K48(4/2003)
belangenafweging 00-18, K7(2/2000), 00-55,
01-12, 72, 02-31, 134, 03-16, K38(3/2003)
belangen schaden 02-151, 03-16
belangenverstrengeling
belanghebbende 00-54, 70, 71, 85, 01-29,
K61(4/2001), K66, 02-05, 12,105
belangrijke wijziging 02-02, 11, 135, 04-06*
beleid 00-14, K37(3/2000), 00-99, K22(2/2001),
02-118, 03-01, 07, 13, 23, 54, 83
beleidsvrijheid K22(2/2001), 02-50, 56,
K38(3/2003), K3(1/2004)*
beoordelingshoogte K87(1/2001)
beoordelingsmethode 03-13, 83
beoordelingsvrijheid 00-04, 17, 55, K22(2/2001),
02-16, K15(2/2002), 02-50, 56, K38(3/2003),
K3(1/2004)*
bepaalbaarheid 02-86, K87(1/2003), 03-83
beregeningsinstallatie K28(2/2001)
beroep in eerste en enige aanleg 01-118
beroepstermijn 02-102
beschermingsobject 00-54, 55, K42(3/2000),
K57(4/2002), 03-06, K30(3/2003),
K62(4/2003), K5(1/2004)
beschermingszone 01-73, K70(4/2001), K78,
01-114, 02-05, 07, 134
beschrijving in hoofdlijnen 02-32
beslistermijn 00-67, K29(2/2001), 01-46,
02-63,04-12
besluit 00-07, 22, 27, 29, 30, 33, K32(3/2000),
00-77, K89(1/2001), K26(2/2001), 01-67,
K88(1/2002), K6(2/2002), 02-35, K29(3/2002),
K30, 02-61, 63, K 49(4/2002), K62(4/2002),
K64(4/2003)
Besluit risico zware ongevallen (BRZO) K73(4/2002)
besmettingsgevaar K68(4/2000), K20(2/2001),
K13(2/2002), 04-02
bestaande rechten 00-06, K8(2/2000), K21,
K46(3/2000), 00-120, K34(2/2001), 01-42,
01-108, K19(2/2002), K20, 03-01, 07, 42
bestaand gebruik 01-95, 99
bestaande toestand milieu K55(4/2000)
best beschikbare technieken 01-101, 02-02, 11,
14, 135, K66(4/2003), 04-06*
best bestaande technieken K19(2/2000), 00-77,
117, 02-138
bestemming, te beschermen 01-124
bestemmingsplan 00-57, K58(4/2000), K78,
K82(1/2001), K52(3/2001), K53, K83(1/2003),
03-43, 85, 86, K58(4/2003)
bestemmingsregeling 03-97, 114
bestemmingswijziging 00-57, 03-85
bestrijdingsmiddelen 02-30, 48
bestrijdingsmiddelenwet 00-117
best uitvoerbare technieken 02-48
bestuurlijke afweging K54(3/2001), K27(3/2002),
K 69(4/2002), K33(3/2003), K1(1/2004)
bestuursdwang 00-18, K7(2/2000), 00-116,
01-08, K4(2/2001), K10, K32,02-48, 55, 59, 98,
100, K62(4/2002), 03-41, 91, 04-07
bestuursorgaan 00-84, K29(2/2001), 02-99
bestuurspraktijk 00-114, K76(4/2000), 03-43
betrokken minister K29(2/2001)
betrouwbaarheid 00-118, K68(4/2001), 02-99,
K57(4/2003)
bevoegd K86(1/2001), 01-07, 30, 31, 32,
K41(3/2001), K37(3/2002), K51(4/2002),
03-02, 09, 41, 54, 57, 04-12, 38
bevoegd gezag K15(2/2000), 00-56, K29(3/2000),
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

94
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
K30, K51(4/2000), 01- 07, K29(2/2001), 01-30,
31, 32, K41(3/2001), 01-105, 106,
K37(3/2002), K51(4/2002), 03-04, 05, 09,
K4(2/2003), 03-41, 54, 57, K70(4/2003)
bevoegdheid rechter K86(1/2001), 01-36, 03-20,
28, 121
bewerken 00-81
bewijs(last) K28(3/2003), 03-115, 04-09, 24*
bezwaar K83(1/2001), 01-33, 116, K94(1/2002),
K97, K16(2/2002), 02-146, 03-41, K41(3/2003)
bezwaarschrift 01-04, K12(2/2001), 01-116,
K16(2/2002), 03-41, K41(3/2003), K69(4/2003)
bijzonder beschermingsniveau 01-10, K62(4/2001),
02-09
bijzondere bedrijfsomstandigheden K44(3/2000),
K2(2/2001), K44(3/2001), K62(4/2001),
02-138, K75(1/2003), 03-05, 89, K9(1/2004)
bijzondere gevoeligheid 00-10, K68(4/2000),
K20(2/2001), K72, 04-02
bijzondere omstandigheid K72(4/2000),
K2(2/2001), K44(3/2001), 01-72, K62(4/2001),
02-09, 49, K34(3/2002), K52(4/2002),
K75(1/2003), 03-05, 43, 48, 89, K9(1/2004)
bioscoop 01-48, K16(2/2003)
bodemcultuur 02-140
bodemgesteldheid 00-31, K65(4/2000), 02-15
bodemonderzoek 00-31, 53, K66(4/2000), 02-17,
03-44, K49(4/2003), K13(1/2004)
bodemsanering 00-02, 53, K65(4/2000), 01-05,
K26(2/2001), 01-67, K82(4/2001),
K11(2/2002), K12(2/2003), 03-44, K26(3/2003)
bodemverontreiniging 00-31, 53, K38(2/2000),
K65(4/2000), 01-05, K26(2/2001, K82(4/2001),
01-67, K11(2/2002), 02-138, K12(2/2003),
03-44, K49(4/2003), K3(1/2004)*, K20*
booggeluid
bouwbesluit K82(1/2003)
bouwblok 02-141, 146
bouwen-oprichten 04-03
bouwhoogte 01-53, 03-109
bouwlaag 03-108, 109
bouwmogelijkheden 00-35, 01-66, 129, 03-29
bouwperceel 01-66, 129, 02-17, 18, 21
bouwstoffenbesluit K15
bouwvergunning 01-121, 02-89, 03-18, 29, 43,
75, 97, 04-05*, 29, 31
bouwvergunningplichtig 01-50, 68
bouwverordening 00-75, 111, 01-43, 03-120
bouwvlak 01-49
bouwvoorschriften 02-14
bouwwerk 02-112, 04-05*
bouwwerkzaamheden K4(2/2000), 04-03
bovennormale voorziening, K12(1/2004)
branchebepalingen 00-126, 01-60, 03-113
brandbare vloeistoffen 02-109
brandstoffenverkooppunt 00-126
brandwerende voorzieningen K82(1/2003)
bref 02-135, K40(3/2003)
brochure Veehouderij en Hinderwet 00-10,
K25(2/2000), K42(3/2000), 00-129, 01-90,
K38(3/2002), 02-70
broedvogels 02-92, 134
bronvermogenniveau K15(1/2004)*
bufferbeleid 01-86, 02-17
bufferzone 01-94, 124, 02-30
buiten toepassing verklaren 04-09
buitenland 00-77, K7(2/2002)
bundelingsbesluit 02-118
burgerlijke rechten 03-28
burgerwoning 00-91, 01-47, K5(1/2004)
calamiteitenbepaling 02-151, 03-89
capaciteit 00-78, K35(2/2001), 04-04
carillon 02-01
causaliteit 00-38, 72, K10(2/2001), 01-113, 141,
02-54, 83, 04-09
certificering
circulaire indirecte geluidshinder K18(2/2001)
circulaire industrielawaai K44(3/2000)
circulaire Natte Grindwinningen K54(3/2001),
K1(2/2003)
circulaire schadevergoeding 01-03
circulaire schietlawaai 00-17, 03-13
compensatie 00-39, K43(3/2000), 01-25
concrete beleidsbeslissing 00-27, 01-51, 03-25,
26, 31, 105
conflicterende regelgeving 03-69
considerans K17(2/2000), 03-17, K22(3/2003)
constructie inrichting K67(4/2002)
containers 00-81
continuïteit 00-78, K68(4/2001)
continuïteitsbeginsel 00-92
controle K46(3/2001), K84(1/2002), K94,
K42(3/2002), K63(4/2002), 03-47
convenant 00-25, 118, K81(1/2001),
K54(4/2002)
converteren 01-33, K31(3/2003)
coördinatie K69(4/2000), K25(3/2003), 04-05*
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
95
coördinatie Wvo K69(4/2000), K25(3/2003), 03-83
cpr-richtlijn 00-13, K87(1/2003)
cumulatie (geluid)
cumulatie (schade) 01-28
cumulatie(stank) K26(2/2000), K25(2/2001)
definities K87(1/2002), 01-105, 106
delegeren 00-56, K51(4/2000)
delfstoffenwinning 00-123
derden 00-86, K61(4/2000), 02-101, 151
deskundigenbijstand 01-02, K24(2/2001), 02-90,
K14(1/2004)
deskundigenverslag 00-28, 41, 98, 137, 01-134
detailhandel 00-126, 03-113
dictum K17(2/2000), K22(3/2003)
dienstregeling K9(2/2002), K20(2/2003)
dienstwoning 00-131, K5(1/2004)
diersoort 01-59, 03-64
dijkversterkingsplan
distributie-planologisch onderzoek
doeleindenomschrijving 02-141, 142
doelmatigheid 00-78, K100(1/2001),
K33(2/2001), K68(4/2001), 01-105,
K15(2/2002), 03-58, K57(4/2003)
doelvoorschriften K63(4/2002), 02-126
doorkruising rijksbeleid 00-123, 01-39, 02-118
doorwerking 00-20, 21, 108, 124
dosis-effectrelatie 01-39
dwangsom 00-03, 08, K1(2/2000), K2, 00-42,
51, K82(1/2001), K98, 00-137, 01-10,
K4(2/2001), K13, K30, 01-105, 106, 02-03, 04,
K16(2/2002), K18, 02-43, 53, K45(3/2002),
02-100, K49(4/2002), K50(4/2002),
K56(4/2002), 03-02, 03,17, K6(2/2003), K9,
03-465, 50, 53, 55, 04-05*, K3(1/2004)*, K6,
K11
dwangsom aan bevoegd gezag K98(1/2001)
dwarsprofiel 00-101
ecologische waarden 01-40, K70(4/2001), K78,
01-114, 02-09
economische draagkracht K95(1/2001), 02-138
eerste ruimtelijk plan 02-35, 108, 154
effectuering K62(4/2002)
eigendomsrecht 00-116, 03-16
eindonderzoek K66(4/2000), 03-44
emissie 02-104, K17(2/2003)
emissie-arm
emissie-eisen K17(2/2003)
emissiefactor K2(2/2001)
emissieplafond K13(2/2003)
emissiepunt 00-21, K58(4/2001)
emissierechten K8(2/2000), K46(3/2000)
emissiewaarden 00-118, K13(2/2003)
energiebesparingsmaatregelen K90(1/2002)
energiebesparingsplan
energieregistratie K11(2/2000)
energieverbruik K11(2/2000), K90(1/2002)
erfafscheiding 02-62
erfdienstbaarheid
etmaalindeling K64(4/2000)
europese richtlijnen 01-123
evenement 01-72, K17(2/2002)
ex nunc-toetsing 00-99, K52(3/2001), 01-86, 91
externe veiligheid K53(4/2000), 01-37
externe werking 00-76, 02-05, 15, 03-46
faillissement K68(4/2002)
fair play-beginsel 03-03
fasering 01-131
feitelijke situatie 03-39, 40
fictieve weigering 02-85
financiële omstandigheden K95(1/2001), 01-01,
02-138, K19(2/2003)
financiële zekerheid K71(4/2002), K81(1/2003)
folklore 00-17, 02-138
fonds luvo 02-50
formeel gebrek K29(3/2000), K33(3/2000), K48,
K21(2/2001), K23, K31, 01-41, K80(4/2001),
K2(2/2002), 02-139, 03-09, 12, 48
fruitbomen K28(2/2001)
functieverandering K57(4/2000), K63(4/2001)
gaswinning 02-65
gebruiksmogelijkheden 01-23, 119, 137, 02-42
gedachtewisseling
gedogen 00-03, K17(2/2000), 01-21,
K30(3/2002), K44(3/2002), 03-85, K63(4/2003)
gegronde vrees 00-118, K68(4/2001), 02-99
geheimhouding K48(3/2001), K71(4/2003)
gelijkheidsbeginsel 04-20, 21, 24*
geluidgevoelige ruimte 02-144, 03-06
geluidgrenswaarden K10(2/2000), K13, 00-47,
K44(3/2000), 00-103, 104, K34(2/2001),
01-70, 72, K14(2/2002), 02-25, 133,
K75(1/2003), 03-116, K15(1/2004)*, K19
geluidsbegrenzer 01-71
geluidscontour 01-83, K19(1/2004)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

96
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
geluidsgevoelig object 03-06
geluidhinder 02-106, 116, 144, 03-99
geluidsluwe gevel K58(4/2003)
geluidsnorm 03-13, 60, K33(3/2003), 03-83,
K19(1/2004)
geluidsnormen Rijksweg K82(1/2001), 02-133
geluidsoverlast K44(3/2000), 01-07, K9(2/2001),
03-13, K19(1/2004)
geluidsproductie 02-116
geluidsrapport 00-47, 03-116, K7(1/2004)
geluidsruimte K34(2/2001), 01-70, 03-60
geluidsscherm 03-85, K56(4/2003)
geluidswal 00-01, 03-85
geluidszone 00-114, K52(3/2001), 01-83, 02-06,
106, K64(4/2002), 03-05, 24, K15(2/2003),
03-86, 89, 110, K19(1/2004)
gemeentelijke herindeling 02-69
genetisch K3(2/2000), 00-82
gerechtvaardigde verwachting 02-80
geurarme stallen K46(3/2000)
geurbeleid K37(3/2000), 01-39
geurbelevingsonderzoek 00-04, 01-39
geureenheid K76(3/2001)
geuremissie K62(4/2000), K14(2/2003)
geurgevoelig object 01-90, K38(3/2002),
K30(3/2003)
geurhinder 02-115, K30(3/2003)
geurnormen K37(2/2000), K101(1/2001), 01-39,
K65(4/2001), K69, K88(1/2003), K14(2/2003)
geuronderzoek K37(2/2000), K62(4/2000), 01-39,
K65(4/2001), K69
geval van bodemverontreiniging 01-67,
K82(4/2001)
gevalsgrenzen 00-02, 01-67
gevelisolatie
gevelreflectie 00-52, K71(4/2000), K7(2/2001)
gewasbeschermingsmiddelen 02-104
glastuinbouw 02-153
goedkeuring(sbesluit) 00-77, 93, K26(2/2001),
01-104, K47(3/2002), 02-63, 64, 66, 67, 03-22
goedkeuring van rechtswege 01-120
golfbaan 00-66
grensoverschrijdend K23(2/2001), K7(2/2002)
grijze lijst stoffen 02-48
groene hoofdstructuur
groen label-stal 02-02, 11, 14, 03-07
grondgebonden 01-59, 03-96, 112
grondslag aanvraag 00-12, K6(2/2000), K18,
00-86, 88, K6(2/2001), 01-33, K12(2/2002),
02-54, K25(3/2002), K66(4/2002),
K72(4/2002), K19(2/2003), K46(3/2003),
K12(1/2004)
grondstof K11(2/2000), 00-88, K49(4/2000),
01-08, 09, 11, 03-88
grondwateronttrekking K44(3/2001), 03-46
grondwet 02-45, K16(1/2004)
habitatrichtlijn 00-62, 01-73, K78(4/2001),
01-114, 02-07, 09, 44, 46, 94, K55(4/2002),
K61(4/2002), 03-07,16, 46, 64, K35(3/2003),
03-83, K68(4/2003), 03-105, 111, 04-23, 25
hamster 01-17
handhaafbaar 00-86, 01-01, K68(4/2001)
handhaving 00-18, K7(2/2000), 00-82,
K17(2/2001), 01-21, 71, 84, 94, 02-01, K3,
02-47, K34(3/2002), K51(4/2002), 03-04, 43,
47, 57, 85, 04-10*, K10(1/2004)
handhavingsverleden 00-18, K68(4/2001), 02-99,
K57(4/2003)
Handleiding meten en rekenen industrielawaai
K87(1/2001), K88, K8(1/2004)
handreiking industrielawaai K7(2/2001), 01-115,
K27(3/2002), K50(4/2003), K51
helikopterplatform 01-07, 02-96
hergebruik K70(4/2000), 01-08, 09, 03-88
herhaald en ingelast 01-33, K51(3/2001)
hernieuwd schorsingsverzoek
heroverweging besluit 01-04, K12(2/2001),
01-140, K16(2/2002), 03-15, K41(3/2003),
K69(4/2003)
herstel gebrek K33(3/2000), 00-125, 01-04
herstel verzuimen 02-28
hersteltermijn 01-04
herstelvariant 00-122, K11(2/2002), K2(2/2003)
herziene nota stankbeleid
herzieningsplicht 00-69, 91, 105, 03-24
historische verontreiniging K65(4/2000)
hogere grenswaarden 00-60, 85, K51(4/2000),
00-103, 127, 01-18, 75, 02-06, 03-05,
K2(2/2003), K15, 03-84, K58(4/2003),
K17(1/2004)
hoogbouweffectrapportage 01-16
hoorzitting 00-132, 01-65
horen 00-19, 25, 28, 01-65
huisbrandolie 00-42, 89
huishoudelijk afval(water) 00-81, 01-10
IBC-variant 00-122, K11(2/2002), K12(2/2003)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
97
indirecte hinder K31(3/2000), K53(4/2000),
K18(2/2001), K45(3/2001), K73, 02-101,
03-49, K65(4/2003), 04-10*
industrieterrein (gezoneerd) 00-57, 02-06, 106,
117, K15(2/2003), K17(1/2004)
ingrijpende wijziging 02-107
inkomensschade 00-36, 135, 02-90
inpassing 01-132
inrichting 00-16, 42, 43, 51, K47(3/2000),
00-79, 83, 89, K74(4/2000), 00-116,
K84(1/2001), K28(2/2001), K42(3/2001), 01-77,
K60(4/2001), K77, K85(1/2002), K86, K93,
02-01, 04, 08, K1(2/2002), K17, K21, K22, K24,
02-47, K43(3/2002), 02-94, 97, K65(4/2002),
K77(1/2003), K79(1/2003), 03-04, K10(2/2003),
03-45, K45(3/2003), 03-90, 91, 04-10*,
K5(1/2004), K10
inspanningsverplichting 00-45, 50, 01-01
inspraak 00-19, 28, 32, 01-52, 93, K34(3/2003)
instandhoudingstermijn 02-112, 141
instructieregeling 04-08
intensieve veehouderij 01-59
intentie, ruimtelijke 02-107
intentieverklaring 01-01
interimbeleid 01-122
interpretatiebevoegdheid 00-109
intrekking bestemmingsplan 03-94
intrekking goedkeurings- of vervangingsbesluit
03-22, 94
intrekking vergunning 00-18, K46(3/2000), K48,
K52(4/2000), K73(4/2001), 01-107, 109, K75,
02-60, 136, 03-41
intrekking voorschrift
intrekking wijzigingsplan 04-33
intrekking zienswijze 02-68
inwerkingtreding 01-68, K10(2/2002), 02-60, 89,
102, 03-19, 04-05*
IPPC-richtlijn 01-79, 02-02, 11, 14, K28(3/2002),
02-135, K66(4/2003), 04-06*
jaarvrachten 00-86, K13(2/2003), 04-06*
Kaderrichtlijn water 00-117
kantoren K8(2/2000), K43(3/2001), K30(3/2003)
kapitalisatiefactor 00-36
kassen 00-59, 02-29, 03-46
kennelijk ongegrond 00-34
kennelijk onredelijk K1(2/2000)
kennisgeving 00-11, 77, K60(4/2000),
K21(2/2001), K31, 01-41, 02-12, K2(2/2002),
02-33, 59, 139, K4(1/2004)
kerk K42(3/2000), 02-01
keur 00-105
keurstroken
klacht 01-93
klooster 01-58
koeldeksysteem 00-121
kokkels 00-87, K68(4/2003)
koop/ruilovereenkomst 00-39
kosten deskundige bijstand 00-37, 115, 135,
K24(2/2001), K14(1/2004)
kosten taxatierapport
kostenverhaal 00-51, 115, 01-36, 02-120
kostenverschil 00-122
kwekerijen 02-104
kwiklozing 00-118
laden en lossen K95(1/2002), K32(3/2003),
K1(1/2004)
landschappelijke waarden 01-80
leefgebied 03-21
legalisatiebeleid 00-14
legalisering 00-14, 111, K17(2/2001), 02-84, 03-02
leges 02-155, 04-37
lichtuitstraling 02-29
limburgs schieten 00-17
lozing K19(2/2000), 00-86, 117, 118, 121,
01-10, K19(2/2001), K36(3/2001), 01-76,
K96(1/2002), 02-43, 48, 51, 98, 130, 136,
03-50, 52, K27(3/2003)
lozingsalternatief K19(2/2001), 02-133
lozingsvoorschriften K33(2/2001), 02-133
luchtvaarthinder K83(1/2002), K19(1/2004)
luchtvaartterrein 01-07, 37, K36(3/2001), K55,
01-83, K83(1/2002), 03-24, K19(1/2004)
maatregelen in bijzondere omstandigheden 01-36
maatschappelijke opvattingen K49(4/2000), 01-11
maatschappelijk risico 02-93
machtspositie 01-111
mainport-doelstelling 01-37
mandatering 00-67, K12(2/2001)
Mantovanelli-arrest 00-28
Marktmechanisme 00-78
maximale invulling 00-35, 03-39, 40
medewerking derden 00-82, 02-101
medische beperkingen K60(4/2002)
meerjarenplan gevaarlijke afvalstoffen K33(2/2001)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

98
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
meet- en rekenvoorschrift K64(4/2002)
meethoogte K87(1/2001)
meetverplichting K46(3/2001), K84(4/2001),
K42(3/2002)
meetvoorschriften 02-142
meitellingen K50(4/2000)
melding 00-44, K38(3/2000), K32(2/2001),
01-74, 78, K67(4/2001), K43, 02-03, 12,
K4(2/2002), K5, K18, K23, 02-57, 95,
K58(4/2002), 02-131, 03-15, 56, 58, 59, 60,
K36(3/2003), K44, K4(1/2004)
meldingsplicht K38(3/2000), K32(2/2001), 02-03,
K57(4/2003)
menselijk stemgeluid 01-38
mestopslag 00-24
mestvarkeneenheid K76(4/2001)
milieu-beleidsplan 00-30
milieubeschermingsgebied 00-47, 01-10
milieu-effectrapport 02-108, 02-127, 128, 154,
03-11, 67, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-04,
09, 26
milieu-effectrapportage K9(2/2000), K47(3/2000),
K61(4/2000), 00-120, 133, 134, 01-35, 48, 57,
K93(1/2002), 02-09, 20, 35, 127, 128, 154,
03-11, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-04, 09
milieu-effectbeoordeling 00-120, 01-81, 97,
02-09, 127, 128, 154, 03-11, 04-04, 26
milieugevolgen 01-37
milieujaarprogramma 00-86, 01-104
milieujaarrapport 01-106
milieuprestatieniveau 01-104
milieutechnische inzichten K91(1/2002),
02-16(2/2002), K48(3/2002), K64(4/2002),
K66(4/2002)
milieuvergunning 01-130, 132
milieuverslaglegging 01-106, 03-17
milieuzorgprogramma 00-119, 01-06, 104
milieuzorgsysteem 00-86, 119, 01-104, 02-126
militair oefenterrein 00-113, K85(1/2002), 03-04
mobiele telefonie 02-147
mobiliteit K31(3/2000), K73(4/2000)
molenbiotoop 02-27, 04-32*
monopoliepositie 01-111
mondelinge gedachtewisseling
motivering 02-66, 146, 03-36
motivering, kenbare 02-103
motivering, nadere 02-77
motiveringsbeginsel 00-137, 01-22, 03-26
nabijheid K47(3/2000), K93(1/2001),
K42(3/2001), K21(2/2002), 03-90
nadeelcompensatie 00-138, 02-93, 03-121, 04-09
nadere eis 00-86, 01-38, K40(3/2001), 01-71,
82, 03-47, K50(4/2003), 04-08
naleving voorschriften 00-82, K84(1/2002), K94
natuurbeschermingswet 01-17, K47(3/2001),
01-85, 02-05, 10, 15, 44, 46, K55(4/2002),
K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 42, 46,
K68(4/2003)
natuurgebied 02-92, 108, K55(4/2002), 02-134,
03-14, 42, 46
natuurmonument 01-85, 02-05, 15, K55(4/2002),
K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 14, 42, 46
natuurverschijnsel 02-50
natuurwetenschappelijke waarden 00-76, 01-40,
K70(4/2001), 01-114, 02-05, 09, 10, 15, 92,
K55(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 14, 42, 46
ne bis in idem 00-08, K9(2/2003), 03-55
Nederlandse grootte eenheid 01-15
negatieve lijst 01-84, 03-25
NeR K37(3/2000), 01-39, K49(3/2001),
K17(2/2003)
Nertsen K14(2/2000)
neventak glastuinbouw
neventak intensieve veehouderij
niet-ontvankelijkverklaring K28(2/2000), 01-04,
K48(3/2001), 01-44, 45, 02-12, 56,
K28(3/2002), K29(3/2003), K71(4/2003)
nieuw besluit 02-63
nieuw plan 02-107
nieuwvestiging 01-86
Nimby-procedure 02-110
norm K19(2/2002), K13(2/2003)
notificatieplicht 00-116, 03-55
nulsituatie-onderzoek K13(1/2004)
nuttige toepassing K49(4/2000), K70, 01-08, 09,
K39(3/2003), 03-82, 88, 04-01*
oeverschade K67(4/2000), K79(1/2001)
omgevingsplan 00-30
omrekeningsfactor K23(2/2000), K2(2/2001),
K64(4/2001)
omwonenden
omzetten vergunning 01-33, K31(3/2003)
onafhankelijk 03-72
onbevoegd K5(2/2000), 00-56, K29(3/2000),
01-30, K41(3/2002), 03-41, 54, 57, 103
ondertekening, afwisselende 01-45
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
99
onderzoek, schriftelijke weerslag 02-103
onderzoeksplicht K24(2/2000), 00-31,
K46(3/2000), K62(4/2000), 01-19,
K44(3/2001), 01-69, K65(4/2001), 02-41, 94,
114, 129, 135, 148, 03-47, 89, K3(1/2004)*
ongewoon voorval 00-80, 02-03, 04-07
onherroepelijk 01-68, 02-64, 88, 03-34
onmiddellijke nabijheid K93(1/2001), K42(3/2001),
K86(1/2002), K21(2/2002), K79(1/2003)
onpartijdig 02-157, 03-28, 72
onrechtmatig 01-02, 02-90
onrendabele exploitatie
ontgronding K63(4/2000), 02-61, 91,
K54(4/2002)
ontgrondingenwet K58(4/2000), 01-34, 35, K63,
02-91, K54(4/2002)
ontheffing 00-121, 01-72, 91, 02-138,
K75(1/2003), K27(3/2003), 03-89, K50(4/2003),
K58, K1(1/2004), K9
onthouding van goedkeuring 02-66, 03-95, 04-14*
ontoelaatbare hinder K46(3/2000), K74(4/2000),
01-42, 107
onttrekkingsproef 00-02
ontvankelijk bezwaar K94(1/2001), 03-14
ontvankelijkheid 00-11, 15, K28(2/2000), 00-24,
26, K33(3/2000), 00-63, 67, 69, 95, 107, 112,
01-104, K68(4/2001), 02-51, 56, 03-11, 14,
K29(3/2003)
ontwerp-besluit K48(3/2000), K80(1/2001),
K57(3/2001), K81(4/2001), K2(2/2002), 02-56,
03-09, 48, K21(1/2004)
onverbindend K100(1/2001), 01-10, 03-53, 55,
04-08
onzorgvuldige besluitvorming
openbare weg K18(2/2001), 03-48, 74,
K65(4/2003), 04-10*
opheffingsvergunning 03-27
oppervlaktewater K15(2/2001), K19, 01-76,
01-113, K36(3/2000), 02-136, 03-52
oprichten K4(2/2000), K3(2/2001), K56(3/2001),
02-128, 03-53, K54(4/2003), 04-03
oprichtingsvergunning K3(2/2001), K56(3/2001),
K22(2/2002)
opschortende voorwaarde 02-60
opschortende werking 02-102
opslag 02-47, 03-45
opslagtanks K77(4/2001)
overcapaciteit 00-78, 01-111
overdragen bevoegdheden 00-56, 103
overgangsrecht 01-21, 25, K66(4/2002),
02-137, 152, 03-30, 41, 47, 98, 104
overheidstaak 02-120
overleg 00-94, 128, 02-119, 04-27
overwegingen (besluit) K85(1/2001)
paardenfokkerij 01-15
paardenhouderij 01-15
papegaaien K34(3/2000)
parapluvergunning
Parcom afspraken 00-118
parkeergarage K27(2/2001)
parkeernorm 01-16
parkeeroverlast K27(2/2001), K4(2/2002)
partiële herziening 03-30
partijdigheid 00-48, 136, 138
peildatum overgangsrecht 01-135, 02-152, 03-30
peildatum planschade 03-34, 04-38
permanente bewoning recreatiewoningen 01-21,
135, 03-30, 04-24*
persoonsgebonden overgangsrecht 03-63
piekgeluidgrenswaarden K44(3/2000),
K84(1/2001), K14(2/2002), K24(3/2003),
K51(4/2003), K1(1/2004)
PKB 02-118, K35(3/2003)
plankaart 00-130, 04-18, 19, 34
planologisch voordeel 03-35, 37
planologische kernbeslissing 00-87, 01-35, 37, 94,
02-15, 145, K35(3/2003)
planologische medewerking 01-18, 02-113
planologisch oordeel 03-35, 37
planologische status 00-55
planologische verslechtering 02-37, 03-35
planperiode 01-89, 02-22, 36
planschadebasis 00-38, 111, 01-28, 03-80, 120,
04-38
planschadekosten 02-120
planschadevergoedingskostenverhaalsovereenkomst
02-120, 03-79
plantoelichting 02-19, 148
planvergelijking 00-75, 111, 01-142, 02-40,
03-78, 81, 118, 04-36
planvoorschriften 00-106, 108, 01-23,
K53(3/2001), 01-100, 02-141, 03-100, 101
positieve bestemming 01-21, 03-114
postzegelplan 01-121
prejudiciële vraag K49(4/2000), 01-09, K70,
02-44, K61(4/2002), K68(4/2003)
preventie
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

100
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
preventieve bestuursdwang 00-18, 03-02,
K6(2/2003)
primaire beslissing 02-85
privaatrechtelijke afspraken K91(1/2001), 01-54
privé- en familieleven K83(4/2001), K16(1/2004)
procedure K48(3/2000), K80(1/2001), 01-37, 46,
K81(4/2001), 03-09, 12, 48, K34(3/2003),
K21(1/2004)
procesbelang K5(2/2000), K85(1/2001), 02-53,
131
proceskostenvergoeding 00-47, K45(3/2000),
00-85, 115, 01-02, 02-53
processueel belang 01-20, 27, 02-53, 131
producten 00-88, K31(3/2002), 03-10
productiemethode 02-140
productieprocessen 00-88, 03-10
proefboringen 00-76, K47(3/2001), 02-05, 15
pro forma bedenkingen
pro forma beroep
pro forma zienswijze 01-44
profijtbeginsel 02-120
propaanopslag 00-16
prostitutie 03-102
protocol 00-82
provinciaal beleid 01-86, 02-75, 147, 03-23,
04-21
provinciale milieuverordening 00-47, 01-10
publicatie-eisen 00-26, 69, 70, 77, 107, 125,
01-13, K80(4/2001), 02-12, K2(2/2002), 02-33,
111, 03-94, 04-13
publiekrechtelijke grondslag 02-120
raadsbesluit 01-125
raamvergunning 00-45
raffinaderij K27(2/2000)
rangeersporen
rechtsbescherming 03-26, 31, K4(1/2004)
rechtsbijstand 02-53, K14(1/2004)
rechtsgeldige vergunning 02-105
rechtsgevolgen K25(2/2000), 00-46, K29(3/2000),
K43, K89(1/2001), 03-17, 82, 88, 04-01*
rechtskracht 03-34, 119, 04-05*
rechtsmiddel K83(1/2002), K4(1/2004)
rechtsongelijkheid 03-32
rechtsoordeel 02-34
rechtstreekse bouwmogelijkheid 00-110
rechtstreekse werking 00-90, K74(4/2001), K78,
01-125, 02-07, 44, 130, 135, 03-14,
K66(4/2003), 04-06*
rechtsvoorganger 02-122
rechtszekerheidsbeginsel K22(2/2000),00-45, 86,
130, K50(3/2001), K71(4/2001), 02-32,
02-126, K78(1/2003), K87(1/2003),
K14(2/2003), K40(3/2003), 03-101, 04-08, 18
reconstructie 00-60
recreatie 02-70
recreatief medegebruik 02-108
recreatieterrein 00-16
recreatiewoning 00-104, 01-101, 135, 03-30, 71,
04-24*
rectificatie K88(1/2002)
recycling K70(4/2000), 01-08, 09, 04-01*
referendum 02-143
referentiemeting
referentieniveau K10(2/2000), K34(2/2001),
K40(3/2001), 01-70, K13, K70(4/2002),
K33(3/2003), K43
reformatio in peius K5(2/2001), 01-116,
K89(1/2003)
regionaal openbaar lichaam 02-69, 04-30
regionaal structuurplan 00-27, 01-56, 02-69,
04-30
rente 00-71, 135, 01-143, 03-119
representatieve bedrijfssituatie 03-05, 89,
K9(1/2004)
restrictief beleid
revisievergunning K22(2/2001), K39(3/2001),
K56, K22(2/2002), K18(1/2004)
richtlijn 00-113, K37(3/2000), 00-134, 02-129, 130
richtlijnconform 02-44, 130, 135, 03-46,
K35(3/2003)
Richtlijn SBR 02-129
richtlijn Veehouderij en stankhinder 00-14,
K14(2/2000) K25, K63(4/2001), K64,
K91(1/2002), 02-49, K38(3/2002)
rijkswaterstaatwerk 03-27
riolering K6(2/2002)
risico-aanvaarding 01-24, 25, 02-39, 03-77, 81
ruimte voor ruimte 03-23
ruimtelijk beleid 02-118, 02-145, 150
ruimtelijk motief 02-147
ruimtelijk relevant 00-24, 01-101, 02-29, 75, 76
ruimtelijke intentie 02-107
ruwvoedergewassen 02-149
salderingsplicht 00-46
saldomethode K43(3/2000), K14(2/2001), 01-79,
02-60
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
101
saneringsplan 00-02, 53, 122, 01-05,
K26(2/2001), 01-67, 02-06, K11(2/2002),
K2(2/2003), K26(3/2003)
saneringsplicht K26(3/2003)
saneringsurgentie 01-05, 67, K11(2/2002)
schadebasis 01-141, 02-90, K81(1/2003),
03-118
schadebeoordelingscommissie 00-34, 136, 137,
138, 01-27, 02-157
schadebesluit 00-115, 01-02, 03, K10(2/2001),
01-112, 113, 02-90, 93, 04-09, K12(1/2004)
schadevergoeding 00-46, 47, K45(3/2000),
00-62, 112, 115, 01-02, 03, K10(2/2001), K27,
K29, 01-112, 113, 02-38, 50, 53, 54, 02-90,
93, K81(1/2003), 03-34, K5(2/2003), 03-118,
119, 04-09, K12(1/2004)
schaduwschade 00-138, 02-125
schepen 02-59
schietterrein 03-13, 83
schijn van partijdigheid 00-48, 136, 138
Schiphol 01-37, 03-121, K19(1/2004)
schorsende werking 00-87, K61(4/2002)
schorsing 03-18
schorsing opheffen 00-87, K61(4/2002)
schuurkassen 02-153
seksinrichting 04-35
significante gevolgen 01-73, 79, 81, K59(4/2001),
K78, 01-114, 02- 02, 05, 07, 11, 14, 44, 02-46,
K55(4/2002), K61(4/2002), 03-14, 46, 04-06*
sirenegeluid K9(2/2001), 03-49
sluikhandel 03-82
soepele beoordeling K62(4/2001)
soortenbescherming 03-21, 111, 04-25
speciale beschermingszone 01-85, 114, 02-05, 07,
134, 03-01, 07, 14, 16, 42, 46, 83, 04-23, 26
splitsing inrichting
spoorweglawaai K9(2/2002), K40(3/2002),
K19(2/2003), K20
spreiding 00-78
Staat van bedrijfsactiviteiten 03-61
stacaravan
stadsproject 02-154
stadsvernieuwingsplan 03-20
stagnatieschade 02-90
stand der techniek 01-69, 75, 02-48
standstill-beginsel 00-77, K44(3/2001), 03-01, 07,
K43(3/2003)
stankcirkel 00-129, 01-49, 02-70
stankgevoelige bebouwing 00-129, K43(3/2001),
K57(4/2002)
stankhinder K46(3/2000), 00-74, K101(1/2001),
00-129, 01-42, K45(3/2001), 01-69
stedenbouwkundig concept
steenfabrieken (voormalige)
stiltegebied 00-47, K5(2/2003)
stofverspreiding K49, 02-50
storten 02-127
straffactor 00-114
strafrechtelijke handhaving K9(2/2003),
K53(4/2003)
streefnorm 00-50, K33(3/2003)
streekplan 00-22, 23, 29, 30, 33, 92, 95, 100,
109, 123, 124, 131, 01-46, 89, 122, 02-62, 79,
03-23, 66, 70, 112, 04-21
streekplanherziening 01-122, 131, 136, 02-20,
03-67
streekplanuitwerking 00-33, 96, 02-108, 03-11
strijdig gebruik 01-137, 03-102
structuur agrarisch bedrijf 02-140
structuurbeleid 02-140
structuurplan 00-26, 01-118, 02-69
Structuurschema Groene Ruimte 02-145, 150
Structuurschema Verkeer en Vervoer
struisvogels 00-10
subsidie K59(4/2003)
systeem van de wet 02-102
taxatie (methode) 00-73, 74
teeltondersteunende voorzieningen 02-141
teeltondersteuning 00-105
ter inzage leggen K48(3/2000), 01-120, 128,
03-12, K7(2/2003), 03-48
terinzagelegging plan 00-107, 01-120, 02-111
termijn 00-40, 01-04, 55, 02-56, 03-52,
K21(1/2004)
termijnbepalingen 02-143
termijnoverschrijding 00-107, 01-04, 46, 55,
02-56, 111, 03-73, K21(1/2004)
terpostbezorging
terreinafscheiding 02-62, 04-18
terstond van kracht
terugverdientijd
terugwerkende kracht 01-117, 03-18
tienjarenprogramma afvalstoffen
tijdelijk 00-43, 01-63, 95, K65(4/2001), 02-49,
112, 127, 130, 141, 03-08
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

102
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
tijdelijke vergunning K65(4/2001), 02-49,
K33(3/2002), 02-92, 94, 130, 03-08
tippelzone 00-43, K96(1/2001)
toedeling met gesloten beurzen 02-121
toekomstige invulling 03-38
toekomstige ontwikkelingen K16(2/2000),
K78(4/2000), K90(1/2001), 02-06,
K27(3/2002), K69(4/2002), K2(2/2003), 03-84,
K60(4/2003)
toetsing 00-93, 105, 01-12
toetsingskader 01-88, 121, 02-62, 137, 03-18, 44
toezegging 00-99
toezending besluit 02-105
toezichthoudend orgaan 02-152
tonaal geluid 00-114, K52(4/2003)
tracébesluit 00-20, 21, 108, 01-18, 128, 02-113,
03-74
tracékeuze weg 01-18, 02-31
transportleiding 02-109
transportmiddel K74(4/2000)
traumahelikopter 01-107, 02-96
trillinghinder 01-115, 02-129
tuin K11(2/2001), 03-114
tweede woning 01-21
uitbreiden verzoek 00-111
uitbreidingsmogelijkheid
uitputtende regeling 02-106, 123, K21(3/2003)
uitreiking 02-105
uitrijden mest K45(3/2001)
uitstel 01-65
uitvoerbaarheid 00-31, 02-17, 22, 02-65, 148,
03-116
uitvoerverbod afvalstoffen 03-82, 88
uitweg 04-11*
uitwerkingsplan 00-32, 61, 64, 102, 01-12, 22,
64, 96, 97, 117, 120, 126, 141, 03-38, 65,
110, 04-16, 17
uitwerkingsregels 01-12
uitzicht 00-01
una via-beginsel 00-08
vakantiewoning 00-54
van wezenlijk belang zijnde beslissing/beleidsuitspraak
varkensbesluit K20(2/2000)
veerpont K74(4/2000)
veevoerleverancier K50(4/2000)
veiligheid 02-77
veiligheidsrisico 01-14
veiligheidszone 02-109
veranderingen K39(3/2001)
veranderingsvergunning K16(2/2001),
K39(3/2001), K18(2/2003)
verbindendheid 02-48, 04-28
verbrandingsmotor 00-43
verdrag K74(4/2001), 02-150
vergunning op hoofdlijnen 00-86, 119, 01-104,
02-126
vergunningsaanvraag K4(2/2001), K29,
K46(3/2003)
vergunningplicht 00-113, 116, K102(1/2001),
01-79, 02-15, 47, 52, K36(3/2002), 02-97, 136,
K85(1/2003), 03-04, 04-03
verkapte weigering K6(2/2000), K20(2/2002)
verkeersbeeld K64(4/2000)
verkeersbewegingen K18(2/2001), 03-49,
K24(3/2003), 04-10*
verkeersveiligheid K55(3/2001)
verkennend bodemonderzoek
verklaring K88(1/2003)
verklaring van geen bedenkingen 01-105
vermogensschade 00-135
vernietiging 02-152, 04-13
verrekening 02-37, 03-35
verruimde reikwijdte 00-88
verschoonbaar 00-15, 02-111
verstedelijking 02-145
verstedelijkingscontour 02-71
vertrouwensbeginsel 02-04, 80
vervaltermijn K59(4/2000), 02-13, 132
vervallen bouwmogelijkheden 01-124
vervallen van rechten K35(3/2000), K59(4/2000),
01-68, K60(4/2001), 01-108, 109,
K89(1/2002), 02-13, 132, 137, K76(1/2003)
vervallen vergunning K21(2/2000), K35(3/2000),
K59(4/2000), 01-68, K60(4/2001), 01-108,
K89(1/2002), 02-13, K35(3/2002), 02-135,
137, K76(1/2003), 03-47, K28(3/2003)
vervangingsbesluit 01-94, 02-118, 145, 03-22
vervoer gevaarlijke stoffen K53(4/2000)
vervoersplan K16(2/2203)
verwachting 03-38
verweerschrift K4(2/2000)
verwoesten 01-109, K8(2/2002)
verwijderen van afvalstoffen K56(4/2000), 01-108,
09, 11, K70
verwijderingsstructuur 00-78
verzorgingsstructuur
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
103
verzuimen, herstel van 02-28
vestigingsregeling 02-140
vingerwijzing 04-15
visuele hinder 00-01, 74, 01-16, 02-15, 03-46
vloeistofdicht K94(1/2002), K3(1/2004)*, K20*
VNG-brochure Bedrijven en Milieuzonering 01-130,
03-61, 62, K47(4/2003), 03-106
VROM-circulaire 02-109
vogelgebied K55(4/2000), 01-40, 73, 81, 114,
02-05, 07, 46, 92
vogelrichtlijn 00-62, 01-40, 73, 81, K59(4/2001),
K70, K78, 01-114, 02-07, 44, 46, 03-14, 46,
K35(3/2003), 03-83, 04-23
volksgezondheid 02-147
volwaardig agr. bedrijf 01-15
voorbereidingsbesluit 00-24, 97, 01-84, 02-73, 122,
03-33, 36
voorbereidingsprocedure 02-36
voordeelsverrekening 03-35
voorgenomen besluit 02-119
voorkeursvolgorde
voorlopige voorziening 00-97
vooroverleg 00-68
voorschriften 00-13, K22(2/2000), K16(2/2001),
K39(3/2001), K50, K71(4/2001), K75,
K26(3/2002), K46, 03-55, K40(3/2003), 04-08
voorschriften veranderingsvergunning K16(2/2001),
K39(3/2001)
voorschriften wijzigen K39(3/2001), 01-69
voor verzuring gevoelig gebied K54(4/2000)
voorwaarden vergunning 03-29
voorzienbaarheid 00-120, 135, 01-26, 138,
02-39, 82, 86, 121, 122, 124, 03-36, 117
voorzienbare ontwikkelingen 00-120, 03-36
voorzieningen K32(3/2000), 03-51, K3(1/2004)*,
K12
voorzorgsbeginsel 00-49, 50, 77, 87,
K49(4/2000), 00-118, 01-34, 35, 02-15, 02-65,
K35(3/2003)
vormverzuim 00-32, K29(3/2000), K21(2/2001),
K23, K31, K41(3/2001), K80(4/2001),
K2(2/2002), 03-09, 12, 48
vreemde taal 00-09
vrijstelling 00-65, 106, 110, 01-57, 62, 142, 02-81,
112, 03-29, 30, 62, 65, 86, 04-16, 17, 24*, 28
vuurwapens 00-113
vuurwerk K77(4/2000), K72(4/2001), 02-16,
K48(3/2002), K8(2/2003), 03-41
waardebepalingsmethode 02-38
waardevermindering 01-25, 02-38
waddenzee 00-76, 77, 87, 01-34, 35,
K47(3/2001), 02-07, 15, 65, K55(4/2002),
K61(4/2002), K35(3/2003), 03-83, K68(4/2003)
warmdraaien K36(3/2001)
waterbodem
waterschap 02-27
waterverbruik K11(2/2000)
Wederopbouwwet 00-111, 02-156
wegverkeerslawaai K53(3/2001), 02-116, 150,
K58(4/2003), K2(1/2004)*
weigering K25(2/2000), 01-02, 03, 02-60, 85,
02-90, 99, K72(4/2002), 03-30
weiland K84(1/2001), K60(4/2001)
werk K74(4/2002), 02-127
werktijden 00-06, 03-60
wet milieugevaarlijke stoffen 00-117
wetsafbakening 00-117, K99(1/2001),
K33(2/2001)
wettelijke voorschriften 01-120
wijze van meten 00-65
wijziging aanvraag K57(3/2001), 01-110, 02-58,
K3(2/2003)
wijzigingsbevoegdheid 00-58, 64, 106, 110,
02-78, 86, 03-68, 101, 113
wijzigingsplan 00-68, 01-93, 97, 133, 02-102,
117, 03-112, 113, 04-12
windmolen 00-62, K102(1/2001), 02-04,
K45(3/2003)
winplaats 02-61
woningbouwcijfers 00-99
woningbouwproject 02-154
woonboot K12(2/2000), 00-55, K97(1/2001),
K8(2/2003)
woon- en leefklimaat 00-59, 100, 104, 01-90,
02-77, 115, K2(1/2004)*
woonwagenstandplaatsen
wraking K1(2/2001)
zakelijk recht 03-39
zakelijke inhoud 00-26, 02-33
zandwinning 02-110
zeggenschap K91(1/2001), 01-77, 02-58,
K10(2/2003), K45(3/2003)
zelfstandig schadebesluit 02-84, 125, 03-118
zelfverzorging/zelfvoorziening K70(4/2000)
zendinstallatie 01-50, 80
zettingsschade K63(4/2000)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

104
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
zich ontdoen van K49(4/2000), 01-08, 09, 11, 30,
31, K92(1/2002), 02-59
zienswijze 02-23, 03-26, 31
zienswijze, intrekking 02-68
ZOAB 02-150
zonebesluit 00-38, K2(1/2004)*
zonegrenswaarde K52(4/2002), K15(2/2003),
03-89, K17(1/2004)
zone van rechtswege K15(2/2003)
zonering 00-57, 103, 114, 01-83, 02-106, 117,
K15(2/2003), 03-84, 86, 89, K2(1/2004)*, K17
zorgplichtbepaling 00-90, K94(1/2002), 03-92
zorgvuldige voorbereiding 01-05, K6(2/2001),
03-36
zwaarwegend maatschappelijk belang
zwarte-lijststof 00-49, 77, 118
zwavelgehalte 01-01
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Doorlopend artikelgewijs register
Doorlopend artikelgewijs
2000-2004
register 2000-2004
105
Afvalstoffenverordening Den Bosch
artikelen 2 en 29 K100(1/2001)
Algemene wet bestuursrecht
artikel 1:1 00-84
artikel 1:2 00-54, 85, K61(4/2001), K66, 02-05
K37(3/2003)
artikel 1:3 00-22, 27, 33, K32 (2/2000), 00-77,
84, 96, K89 (1/2001), 00-124, K26(2/2001),
01-51, 67, K88(1/2002), K6(2/2002), 02-31, 34,
35, K29(3/2002), K30, 02-61, 105, 108,
K49(4/2002), K62(4/2002), 03-11, 66
artikel 1:3 lid 4 00-07, K64(3/2003)
artikel 1:5 02-34
artikel 2:1
artikel 2:4
artikel 3:2 00-48, 86, 118, 119, 137, 01-05,
K6(2/2001), 01-40, 01-49, 95, 113, 02-05, 22,
31, 02-80, 114, 126, 129, 135, 151, 157,
03-26, 27, 36, K4(2/2003), K17, 03-43, 67, 68,
73, 76, 93, 105, 115, 116, 04-14*, 15, 18, 21,
23, 25, 26
artikel 3:4 00-03, K7(2/2000), 03-43
artikel 3:11 03-116
artikel 3:12 00-26, 01-13, 02-33, 03-94, 04-13
artikel 3:14 K80(1/2001)
artikel 3:18 01-04
artikel 3:19 00-11, K48(3/2000), 00-77,
K21(2/2001), 01-41, K81(4/2001), K2(2/2002)
artikel 3:21 K81(4/2001), 03-21, K7(2/2003)
artikel 3:24 03-93, K21(1/2004)
artikel 3:25
artikel 3:27
artikel 3:28 K29(2/2001)
artikel 3:40 02-73, 120
artikel 3:41 02-12, 73, 105
artikel 3:42 K80(4/2001), 01-28
artikel 3:45 K60(4/2000)
artikel 3:46 K44(3/2000), 00-120, 01-01, 54, 63,
87, 90, 113, 115, 02-09, 17, 71, 109, 141,
145, 146, 03-01, 24, 27, 61, 63, 65, 96, 106,
110, K1(1/2004), K2*, 04-21
artikel 3:47 01-87
artikel 3:50 01-144
artikel 4:5 00-09, 01-04, K57(3/2001),
K26(3/2003)
artikel 4:6 02-125
artikel 4:16 00-118
artikel 4:81 03-23
artikel 5:21 00-18, K7(2/2000), 00-51, 01-36,
02-98, 100, K68(4/2002), K80(1/2003), 03-85,
92, K63(4/2003), 04-07
artikel 5:24 K13(2/2001), K17, 01-36, 02-55
artikel 5:25 01-36
artikel 5:32 00-03, 08, K1(2/2000), K2, 00-113,
K82(1/2001), 01-10, K4(2/2001), K17, K30,
K53(3/2001), 01-105, 116, K94(1/2002), 02-04,
K18 (2/2002), K34(3/2002), K45, 020-100,
K50(4/2002), K86(1/2003), K89(1/2003),
03-02, 03, 17, K6(2/2003), K9, 03-45, 47, 50,
53, 55, 57, K42(3/2003), K53(4/2003),
K3(1/2004)*, K6, K11
artikel 5:34 K2(2/2000)
artikel 6:2 00-67, 01-46, 140, 03-25
artikel 6:3 K61(4/2000)
artikel 6:5 K48(3/2001), K71(4/2003)
artikel 6:6 K33(3/2000), K48(3/2001), 02-28,
K71(4/2003)
artikel 6:7
artikel 6:11
artikel 6:13
artikel 6:15 00-22, 02-34, 03-20, 66, 121
artikel 6:17 02-67
artikel 6:18 02-41
artikel 6:19 02-41, 03-22
artikel 6:20 01-140, 02-85
artikel 6:22 00-32, K29(3/2000), K21(2/2001),
K31
artikel 7:1 02-34, 85, 102, 03-66
artikel 7:2 01-65, 03-33
artikel 7:9
artikel 7:11 00-137, 01-04, K12(2/2001),
01-116, K16(2/2002), 03-15, K41(3/2003),
K69(4/2003)
artikel 7:12 00-137, 01-58, 03-29, 36, 03-43, 80
artikel 7:13
artikel 8:1 03-20, 66
artikel 8:2 03-33
artikel 8:5 01-84, 03-66
artikel 8:6 03-20
artikel 8:15 K1(2/2001), 03-72
artikel 8:26 00-115
artikel 8:32
artikel 8:42 K5(2/2000)
artikel 8:47 00-28, 41, 98, 137, 01-134
artikel 8:54
artikel 8:55
artikel 8:69
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

106
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
artikel 8:71 03-66
artikel 8:72 00-67, 137, 01-121
artikel 8:72 lid 3 K25(2/2000), K29(3/2000), K43,
K62(4/2000), 03-82, 04-01*
artikel 8:72 lid 4 K29(2/2001), 01-33, 02-24,
K14(2/2003), 03-70, 04-12, 15
artikel 8:72 lid 5 01-46, 02-36, 04-12
artikel 8:72 lid 7 K98(1/2001), K56(4/2002)
artikel 8:73 00-46, K45(3/2000), 01-02,
K10(2/2001), 02-53, 90
artikel 8:75 00-47, 115, K24(2/2001), 02-53,
K14(1/2004)
artikel 8:81
artikel 8:86 01-37
artikel 8:88 01-44, 02-28
artikel 10:15 01-105
artikel 10:27 00-93, 01-62, 99, 117, 119, 122,
124, 02-19, 23, 26, 27, 32, 66, 77, 78, 113,
117, 144, 148, 154, 03-62, 69, 70, 100, 101,
114, 115, 116, 04-13, 16, 19, 26, 33
artikel 10:29 02-77, 03-94
artikel 10:30 00-94, 128, 02-119
artikel 10:31 00-67, 01-20, 03-22, 94
Beleidslijn Ruimte voor de Rivier 00-166, 04-22
Besluit akkerbouwbedrijven milieubeheer
artikel 1 02-52
Besluit beheer autowrakken
artikel 5 04-08
Besluit beschermde inheemse dier- en plantensoorten
artikel 1 03-21
Besluit bouw- en houtbedrijven milieubeheer
artikel 2 K36(3/2002)
bijlage 03-55
Besluit detailhandel ambachtsbedrijven
artikel 3 K53(4/2002)
bijlage K95(1/2002)
Besluit bouwvergunningvrije en licht bouwvergunningplichtige
bouwwerken
artikel 2 04-18
Besluit geluidhinder spoorwegen
artikel 1 K9(2/2002), K20(2/2003)
artikel 21
Besluit genetisch gemod. organismen Wms
artikel 1 K3(2/2000)
artikel 23 K3(2/2000), 00-82
Besluit horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen
artikel 5 01-38, K40(3/2001), 01-71, 03-47
artikel 6 K18(2/2002)
artikel 7 03-47
Besluit inrichtingen motorvoertuigen
artikel 2 K10(1/2004)
Besluit luchtemissies afvalverbranding
voorschrift 1 K17(2/2003)
Besluit milieu-effectrapportage 1994
Onderdeel A, bijlage 00-123
Onderdeel C, bijlage K93(1/2002), 02-108, 127,
128
Onderdeel D 03-11, 04-04, 26
artikel 2 00-133, 01-48, 02-35, 108, 154
artikel 9 00-133
Besluit opslag- en transportbedrijven milieubeheer
artikel 2 K27(2/2001)
artikel 3 K27(2/2001)
artikel 5 K38(3/2003), K50(4/2003)
bijlage K32(3/2003)
Besluit opslaan in ondergrondse tanks
artikel 1 00-42, 89
artikel 13 lid 4 00-42, 89
artikelen 18 en 19
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985
artikel 2
artikel 7 03-25, 66, 04-34
artikel 9 00-31, 01-19, 02-17, 148
artikel 10 04-27
artikel 12 02-148
artikel 13 00-61
artikel 15 00-101
artikel 16 04-18, 19
artikel 19 02-112
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
107
Besluit melkrundveehouderijen milieubeheer
artikel 1 K21(2/2000), 01-49
Besluit tankstations milieubeheer
artikel 8 K71(4/2002)
artikel 2 K21(3/2003)
Besluit tuinbouwbedrijven met bedekte teelt
milieubeheer
algemeen 00-59
Besluit verplicht bodemonderzoek bedrijfsterreinen
artikel 4
Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten
04-25
Bouwstoffenbesluit bodem- en oppervlaktewaterbescherming
artikel 1 K74(4/2002)
artikel 22 K74(4/2002)
Burgerlijk Wetboek
artikel 6:162
EG-richtlijn 75/442
artikel 1 K49(4/2000), K70, 01-08, 09, 11, 30,
31, 32, K38(3/2001), K41, K92(1/2002),
K37(3/2002), K39, 03-54, 03-82, 88
artikel 3 K70(4/2000)
artikel 5 01-09
artikel 7 01-09
artikel 11 K39
EG-richtlijn 76/464
artikel 1 lid 2 00-43
artikel 2 00-77, 118
artikel 3 03-52
artikel 7 01-76, 02-48, 51
EG-richtlijn 79/409 (Vogelrichtlijn)
artikel 4 01-73, 85, K59(4/2001), K70, K78,
01-114, 02-05, 07, 46, 03-14, 16, 46, 83, 105,
04-23
EG-richtlijn 80/836
artikel 6
EG-richtlijn 83/189
artikel 1 lid 9 00-116, K46(3/2002)
EG-richtlijn 85/337
artikel 2 en 4 01-81
artikel 5 00-134
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn)
artikelen 2, 3-16 01-17, 73, 85, K74(4/2001),
K78
artikel 4 03-64
artikelen 6 en 7 01-114, 02-07, 44, 46, 94,
K55(4/2002), K61(4/2002), 03-07, 14, 16, 31,
46, K35(3/2003), 03-83, 105, 04-23
artikel 12 03-21
Bijlage IV 04-25
EG-richtlijn 96/61
artikel 1 01-79, 02-02, 14, K66(4/2003)
artikelen 2, 3, 9 en 12 02-02, 11, 14, 135, 03-87,
04-06*
EG-richtlijn 2000/53
artikel 6 04-08
EG-Verdrag
artikel 10 01-73
artikelen 29 en 30 K70(4/2000)
artikelen 34 en 36
artikelen 82 en 86 01-111
artikel 90
artikel 189
artikel 130T
EG-Verordening 259/93 (Evoa)
artikel 1 01-32, 02-59
artikel 2 01-08, 32, 02-59
artikel 4 K70(4/2000), 01-09, 03-82, 88, 04-01*
artikel 7 01-09, 32
artikel 26 01-08, 02-59, 03-82
Europees Handvest inzake lokale Autonomie
artikel 4 01-125
Europees Verdrag Rechten v/d Mens
artikel 1 00-116, 01-135, 03-16
artikel 6 02-103, 03-28, 72
artikel 8 00-90, K83(1/2002), 02-45,
K16(1/2004), 04-24*
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

108
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
artikel 13 K83(1/2002)
Flora- en faunawet
artikel 11 03-111, 04-25
artikelen 4, 8, 10, 75 04-25
Gemeentewet
artikel 125 K82(1/2001), K53(3/2001), 03-43
artikel 164 00-95
artikel 229 02-155
artikel 242 02-155
Grondwaterwet
artikel 14 K44(3/2001)
Grondwet
artikel 10 K16(1/2004)
artikel 21 00-90, 02-45
artikel 120 04-09
Hinderwet
artikel 27
Inrichtingen- en vergunningenbesluit Wm
artikel 5.1 K34(3/2000), 01-04
artikel 5.6
artikel 5.10 01-04, K7(1/2004)
artikelen 5.16 en 5.18
artikel 7.1 K23(2/2001)
artikel 7.2 K34(3/2003)
bijlage I, categorie 1.1 onder b 00-43, K96(1/2001)
bijlage I, categorie 1.2 onder a 00-43
bijlage I, categorie 2.1 onder a 03-45
bijlage I, categorie 3-5 02-47
bijlage I, categorie 5.1
bijlage I, categorie 11.1
bijlage I, categorie 11.3 K35(2/2001)
bijlage I, categorie 13.1 02-47
bijlage I, categorie 14.1 en 14.2
bijlage I, categorie 17 00-113, 03-04
bijlage I, categorie 18 K17(2/2002)
bijlage I, categorie 19 02-01, 03-05
bijlage I, categorie 28.1 00-81
bijlage I, categorie 28.3 onder c 00-116
bijlage I, categorie 28.4 01-11, 30, K41(3/2001),
K4(2/2003), 03-54, 57, K70(4/2003)
Instructieregeling lozingsvoorschriften
artikel 2
Interimwet ammoniak en veehouderij
artikel 1 K40(3/2000), K2(2/2001)
artikel 2 K8(2/2000)
artikel 3
artikel 5 K8(2/2000), K41(3/2000)
artikel 7 K39(3/2000)
artikel 8 lid 4 K14(2/2001)
Internationaal verdrag inzake economische,
sociale en culturele rechten
artikel 11 01-135
Kernergiewet
artikelen 15 en 15a K29(2/2001)
artikel 29 K29(2/2001)
artikel 30 K29(2/2001)
Lozingenbesluit Wbb
artikel 11 01-10
artikel 24a 00-121
Lozingenbesluit Wvo
artikel 2 02-48
artikel 3
artikel 14 02-48
Luchtvaartbesluit
artikel 6, 7 en 8 01-07
Luchtvaartwet
artikel 14 01-07
artikel 24 00-138
artikel 25 01-83, K19(1/2004)
artikel 25a
artikel 26 03-24
artikel 27 00-138, 01-37
artikel 30 03-24
artikel 31 02-147
artikel 72 K41(3/2002)
artikel 76 01-07
Natuurbeschermingswet
artikel 12 00-76, 87, K47(3/2001), 01-133,
02-05, 10, 15, 21, 02-44, 46, K29(3/2002),
02-65, 93, K55(4/2002), K61(4/2002), 02-134,
03-01, 07, 42, 46, K35(3/2003), K68(4/2003)
artikel 18 02-93
artikel 21 00-87
artikel 22 03-21
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
109
artikel 24 01-17
artikel 25 01-17, 91, 03-21
artikel 27 03-16
Ontgrondingenwet
artikel 3 01-34, 35, 02-91, K87(1/2003),
K55(4/2003)
artikel 10 K58(4/2000), K63, K54(4/2002),
K55(4/2003)
Provinciale Milieuverordening Limburg
artikel 5.21 03-53
Provinciale Milieuverordening Noord Brabant
artikel 4.3.1.1 K100(4/2000)
Provinciewet
artikel 74
artikel 102
artikel 107 00-56, K51(4/2000), 01-105
artikel 118 01-10
artikel 122 00-18
artikel 127
artikel 166
Regeling aftrek bij berekening en meting van
geluidbelasting vanwege een weg
artikel 1 02-116
Regeling nadeelcompensatie Rijkswaterstaat
artikel 10 00-138
artikel 23 00-138
Telecommunicatiewet
artikel 3.6 lid 2 K99(1/2001)
artikel 3.11 02-147
Tracéwet
artikel 7 01-128
artikel 13 01-18
artikel 15 01-18, 04-29
artikel 16 01-128
artikel 17 01-18
artikel 19 00-20, 21, 108
artikel 20 03-74, 04-29
artikel 24 02-113
artikel 25 00-20, 21
Uitvoeringsbesluit Reken- en Meetvoorschrift
Verkeerslawaai
artikel 8 00-127, 01-98
Uitvoeringsbesluit Wvo
artikel 2 lid 2 00-117
artikel 4 01-36
Uitvoeringsregeling Uav
artikel 2 K54(4/2000)
artikel 3 K81(1/2001)
artikel 4
bijlage 4
Universele verklaring van de Rechten v/d Mens
artikel 25 01-135
Verdrag van Bern
artikel 4 02-150
artikel 7 03-21
Vuurwerkbesluit
artikel 1.1.1 K8(2/2003)
artikel 5.1.3 03-41
Waterschapswet
artikel 16l 01-36
Wet afvalwater
artikel IV lid 2 K86(1/2001)
Wet ammoniak en veehouderij
artikelen 3 en 6 03-87
artikel 10 02-137
Wet bodembescherming
artikel 1 01-67, K82(4/2001)
artikel 13 K94(1/2002), 02-55, 100
artikel 28 01-05
artikel 29 K38(3/2000), 01-05, K49(4/2003)
artikel 37 K38(3/2000), 01-05, K49(4/2003)
artikel 38 00-53, 122 , K11(2/2002),
K12(2/2003)
artikel 39 00-02, 53, 122, K11(2/2002),
K12(2/2003)
artikel 40 01-05
artikel 44 K26(3/2002
artikel 53
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

110
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
Wet gemeenschappelijke regelingen
artikelen 8 en 10 01-106
Wet geluidhinder
artikel 1 00-54, 02-150, K9(1/2004)
artikel 41, 42 00-57, 02-106, 03-05, 03-86
artikel 47 00-103, K15(2/2003), K58(4/2003)
artikel 53 00-57, 114, K52(4/2002)
artikel 59 K15(2/2003), K9(1/2004)
artikel 61 00-117
artikelen 71 en 72 02-06, K2(2/2003), 03-84
artikel 72 lid 2 K2(2/2003)
artikel 73 03-89
artikel 74 00-104, 01-98, 03-116, K2(1/2004)*
artikel 76 00-60, 02-25
artikel 77 00-60, K53(3/2001), 03-116
artikel 81 K56(4/2003)
artikel 82 00-104
artikel 90 00-85
artikel 99 00-60
artikel 100 00-127, K59(4/2003)
artikel 100a 00-60, 127, 01-75
artikel 102 02-150
artikel 103 01-75, 02-116, K67(4/2003)
artikel 111 00-127
artikel 157
Wet milieubeheer
artikel 1.1 lid 1 00-04, 05, 42, 43, 51, 78, 79, 81,
83, 89, K74(4/2000), 00-116, K84(1/2001),
K91, K93, K96, K102, K45(3/2001), 01-77,
K68(4/2001), K77, K79, K85(1/2002), K86, K87,
K92, 02-01, 08, K1(2/2002), K21, K24, 02-47,
K43(3/2002), 02-94, 97, 99, K59(4/2002),
K65(4/2002), K77(1/2003), K79, K85, 03-04,
K10(2/2003), K11, 03-45. K39(3/2003), K42,
03-90, 91, 04-10*, K10(1/2004)
artikel 1.1 lid 2 K11(2/2000), K31(3/2000),
00-88, K28(2/2001), K65(4/2003)
artikel 1.1 lid 3 en 4 00-05, 16, 42, 43, 51,
K47(3/2000), 00-81, 89, 116, K42(3/2001),
01-77, K60(4/2001), K77, K93(1/2002), 02-01,
08, K24(2/2002), K10(2/2003), K11,
K45(3/2003), 03-90, 91, K10(1/2004)
artikel 1.1 lid 5
artikel 1.1a 03-92
artikel 1.2 00-47, 01-10, 03-53
artikel 4.22 K6
artikel 7.1 00-134
artikel 7.2 01-57, 97, 01-48, 02-35, 108, 127,
128, 154, K23(3/2003), K54(4/2003)
artikel 7.4, 7.8b e.v. K61(4/2000), 01-97, 03-11,
04-04, 26
artikel 7.5 02-20, 35
artikel 7.6
artikel 7.8b 02-09, 03-11
artikel 7.10 K9(2/2000)
artikelen 7.12-7.16 02-20
artikel 7.27 01-97, 02-127, 128
artikel 7.28 02-127, 128, K54(4/2003)
artikel 8.1 00-16, K4(2/2000), 00-79,
K3(2/2001), K16, 01-33, K39(3/2001), K56,
02-04, 14, K3(2/2002), K7, K12, K17, K22,
K34(3/2002), 04-03, 06*, K6(1/2004)
artikel 8.1 lid 3 02-57, K6(2/2003)
artikel 8.2 K15(2/2000), 00-56, K30(3/2000),
K35(2/2001), K41(3/2001), 03-04, 54, 57,
K70(4/2003)
artikel 8.3
artikel 8.4 00-06, 120, K3(2/2001), K16, K22,
01-33, 42, K39(3/2001), K56, K64(4/2001),
K19(2/2002), K22, 02-56, K48(3/2002),
K18(1/2004)
artikel 8.5
artikel 8.6 K80(1/2001)
artikel 8.7 K23(2/2001), 03-12, K34(3/2003)
artikel 8.8 K16(2/2000), K55(4/2000), K76, K78,
00-119, K90(1/2001), K52(3/2001),
K90(1/2002), K27(3/2002), K52(4/2002),
K69(4/2002), K75(1/2003), 03-05, 89,
K60(4/2003), K61, K9(1/2004), K17
artikel 8.9 K20(2/2000), 02-58
artikelen 8.10 en 8.11 K69(4/2002), K72(4/2002),
K73(4/2002), K17(1/2004)
artikel 8.11 lid 3 00-13, 17, K10(2/2000), K13,
K18, K19, K22, K24, K40(3/2000), 00-86, 117,
K83(1/2001), K87, K95, K101, 01-70,
K69(4/2001), K75, K15(2/2002), K19,
K26(3/2002), K47(3/2002), K64(4/2002),
K66(4/2002), K67(4/2002), K70(4/2002),
02-138, 03-10, 13, K14(2/2003), K16, 03-51,
03-87, K51(4/2003), K57
artikel 8.11 lid 4 K13(2/2003)
artikel 8.12 00-50, K46(3/2001), K42(3/2002),
K63(4/2002)
artikel 8.13 K31(3/2000), 01-06, K84(1/2002)
artikel 8.16 K66(4/2000)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
111
artikel 8.17 K65(4/2001), 02-49, K33(3/2002),
02-94, 130, 03-08
artikel 8.18 K35(3/2000), K59(4/2000), 01-68,
K60(4/2001), 01-108, 02-13, K35(3/2002),
02-132, K76(1/2003), K28(3/2003)
artikel 8.19 00-44, K43(3/2000), K32(2/2001),
01-74, 78, K67(4/2001), 02-12, K4(2/2002),
K5, K23, 02-57, 95, K58(4/2002), 02-131,
03-15, 56, 58, 59, 60, K36(3/2003), K44
artikel 8.20
artikel 8.22, 8.23 K46(3/2000), 01-07,
K36(3/2001), 01-69, K25(3/2002)
artikel 8.24 K12(2/2002), 03-44
artikel 8.25 00-06, K46(3/2000), K52(4/2000),
01-42, 107, 109, K31(3/2002)
artikel 8.26 K21(2/2000), K10(2/2002)
artikel 8.28 00-10, K25(3/2003)
artikel 8.30 K25(3/2003), 03-83
artikel 8.36 K56(4/2000), K33(2/2001)
artikel 8.40 01-71, K84(1/2003)
artikel 8.41 K4(1/2004)
artikel 8.45 04-08
artikel 8.73
artikel 10.1
artikel 10.2 01-31, K38(3/2001), K43(3/2002)
artikel 10.4 03-58
artikel 10.10 K60(4/2002)
artikel 10.26
artikel 10.30 K1(2/2000)
artikel 12.1 01-06
artikel 12.4 01-06
artikel 13.1 K37(3/2001)
artikel 13.4 00-11, K31(2/2001), 01-41,
K37(3/2001), K1(2/2002), 02-139
artikel 13.5
artikel 13.7 00-57, 03-86
artikel 13.10
artikel 15.20 00-112, 01-03, 02-54, K5(2/2003),
K12(1/2004)
artikel 15.25 02-50
artikel 17.1 en 17.2 00-80, 02-03, 04-07
artikel 18.2 00-08, K3(2/2002), K51(4/2002), 03-57
artikel 18.8 00-51
artikel 18.9 00-03, 08
artikel 18:12 00-18, 03-41
artikel 18.14 01-112
artikel 19.3
artikel 20.1 00-77, K86(1/2001)
artikel 20.3 K10(2/2002), 02-60
artikel 20.6 00-15, K28(2/2000), K94(1/2001),
K51(3/2001), K28(3/2002), 03-14,
K29(3/2003), K37, 03-93
artikel 20.8 K17(2/2000), 01-68, 02-89,
K83(1/2003), 04-05*
artikel 20.13 00-77
artikel 22.1 00-50, 01-07, K33
Wet op de Raad van State
artikel 15 03-72
artikel 26 03-28
Wet op de Ruimtelijke Ordening
artikel 1 03-25, 67
artikel 2
artikel 2a 02-145
artikel 2b 01-37
artikel 4
artikel 4a 00-22, 23, 29, 30, 33, 96, 109, 123,
124, 01-46, 61, 86, 102, 02-61, 108, 03-11,
26, 31, 67, 76, 105, 04-34
artikel 5 01-89
artikel 6 01-136
artikel 6a 00-19, 28, 32
artikel 7 00-26, 01-118
artikel 9
artikel 10 00-62, 108, 110, 126, 129, 131,
01-14, 15, 16, 21, 23, 60, 101, 131, 132,
02-25, 29, 30, 75, 76, 140, 147, 03-65, 68,
04-17
artikel 11 00-32, 58, 61, 62, 64, 68, 92, 102,
128, 01-12, 22, 62, 82, 93, 96, 101, 117, 120,
126, 02-78, 86, 102, 117, 03-65, 68, 101, 110,
112, 113, 04-12, 16, 33
artikel 13
artikel 14 00-24, 25, 105, 01-92, 124, 02-62,
03-33, 107
artikel 15 00-62, 64, 65, 106, 01-82, 03-30, 62,
04-17
artikel 17 02-112
artikel 19 01-84, 03-29, 109
artikel 20 04-18
artikel 21 00-24, 97, 01-84, 03-33
artikel 23 00-28, 107, 01-45, 02-23, 33, 36,
02-68, 102, 111, 03-31, 116
artikel 24 00-96, 124, 03-26, 31, 105
artikel 25 00-100, K73(4/2001), 02-107
artikel 26 00-125, 02-33, 03-73, 94, 04-13
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004

112
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
artikel 27 00-25, 59, 69, 132, 01-13, 45, 03-31,
73, 94, 04-13
artikel 28 00-24, 26, 59, 62, 63, 67, 93, 97, 99,
130, 01-20, 45, 46, 55, 62, 99, 119, 121, 122,
124, 130, 132, 02-18, 19, 23, 27, 63, 64, 66,
70, 77, 102, 104, 115, 141, 144, 145, 147, 149,
154, 03-18, 20, 27, 34, 69, 70, 94, 100, 114
artikel 29 01-94, 02-118, 145, 153, 03-22
artikel 30 00-91, 105, 04-15
artikel 33 01-131, 02-22, 36, 02-65
artikel 35 04-33
artikel 36c 01-51
artikel 36e 00-27, 02-35
artikel 36l 01-56, 02-69, 04-30
artikel 36m 02-69
artikel 36n 02-69
artikel 37 00-35, 01-18, 83, 02-69, 113, 03-24
artikel 38 03-24
artikel 40 02-110
artikel 40b
artikel 41 02-110
artikel 42 03-79
artikel 44 01-88, 03-25
artikel 49 01-64, 66, 102, 103, 138, 139, 140,
141, 142, 143, 144, 02-37, 41, 81, 88,
120, 125, 155, 157, 03-34, 40, 65, 77, 81,
117, 119, 120, 04-36, 37, 38, 39
artikel 54 03-25, 28, 31, 95
artikel 56 02-36, 03-25
artikel 56b 02-102
hoofdstuk IXA 03-20
Wet op de waterkering
artikel 18
artikel 22
Wet tot wijziging van de WRO
artikel VI
Wet verontreiniging oppervlaktewateren
artikel 1 00-49, K36(3/2000), 00-118,
K15(2/2001), K19, 01-36, 76, K96(1/2002),
02-43, 48, 51, 98, 136, 03-52, 83
artikel 1 lid 3 00-117, 03-50
artikel 1 lid 5
artikel 2a 02-48
artikel 7 00-118, K19(2/2001), 03-52
artikel 16 K69(4/2000)
artikel 25 K96(1/2002)
Wet 5p
Woningwet
artikel 8 01-43
artikel 9 01-43
artikel 40
artikel 43 01-50,02-61, 04-18
artikel 44 01-121, 123, 02-24, 03-71, 75, 97,
04-29
artikel 45 02-112
artikel 50
artikel 52 03-75
Wet op de stads- en dorpsvernieuwing
artikel 31 03-20
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 1 / 2004