Jurisprudentietijdschrift

StAB 4 / 2004
Jurisprudentietijdschrift
op
het gebied van
ruimtelijke ordening,
milieubeheer
en water
42004
Boom Juridische uitgevers

StAB
Jurisprudentietijdschrift op het gebied van
ruimtelijke ordening, milieubeheer en water
Inhoud algemeen
9 Artikel
14 Milieu
44 Milieu kort
56 Ruimtelijke ordening
94 Planschadevergoeding
101 Doorlopend register
Het doorlopend register tevens met
verwijzing naar jurisprudentietijdschrift
(voorheen Nieuwsbrief) StAB 2000, 2001,
2002, 2003 en 2004.
StAB
Jurisprudentietijdschrift op het gebied van ruimtelijke
ordening, milieubeheer en water. Een uitgave van
Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor
Milieu en Ruimtelijke Ordening.
Citeertitel: StAB 2004, nr. …
In 2004 zal StAB verschijnen in de maanden maart,
juni, september en december.
Samenstellers
Milieuwetgeving:
Mr. H.P. Nijhoff (070) 315 01 44
Ruimtelijke Ordening en schadevergoeding:
Mevr. mr. P. van de Graaff (070) 315 01 54
Mr. drs. M. Erkens (070) 315 01 53
Annotaties:
Mevr. mr. A.B. Blomberg, mevr. mr. M.P. Jongma,
mr. A.G.A. Nijmeijer, mr. J. Robbe, (UU) en
medewerkers StAB
Uitgever
Boom Juridische uitgevers
Koninginnegracht 135
Postbus 85576
2508 CG Den Haag
tel. (070) 330 70 33
fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl
website www.bju.nl
Abonnementen
StAB verschijnt 4 keer per jaar en kost
€ 83,– per jaar (inclusief BTW en verzendkosten).
Prijs per los exemplaar € 22,–. Voor 2005 bedraagt de
abonnementsprijs € 95,–.
Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan.
Het abonnement kan alleen schriftelijk tot uiterlijk
1 december van het lopende abonnementsjaar worden
opgezegd. Bij niet-tijdige opzegging wordt het
abonnement automatisch voor een jaar verlengd.
Voor abonnementen wende men zich tot
Boom distributiecentrum, Postbus 400, 7940 AK Meppel,
tel. (0522) 23 75 55, fax (0522) 25 38 64,
e-mail bdc@bdc.boom.nl.
ISSN 1573-806X

Inhoud
Milieu
14 04-124
ABRvS 30 juni 2004, nr. 200307286/1
inzake art. 18.2, eerste lid, onder a en art.
20.8 Wm (GS Utrecht)
Bij ontbreken bouwvergunning voor gedeelte
van de inrichting treedt de milieuvergunning
in het geheel niet in werking.
16 04-125
ABRvS 14 juli 2004, nr. 200308097/1
inzake art. 1.1, eerste en vierde lid Wm en
art. 5:32 Awb (Zaanstad)
Uit huurovereenkomst blijkt in voldoende
mate van zeggenschap van de kant van verhuurder
over de activiteiten in de inrichting.
18 04-126
ABRvS 21 juli 2004, nr. 200308221/1
inzake art. 1.1, eerste lid en art. 8.1 Wm
en art. 40 Mijnbouwwet (Minister EZ)
Exploratieboring vormt geen vergunningplichtige
inrichting in de zin van de Wm.
21 04-127*
Vz. ABRvS 22 juli 2004, nr. 200404848
inzake art. 1.1, vierde lid Wm, bijlage I, categorie
1, onderdeel 1.1, aanhef en onder b
en onderdeel 1.2, aanhef en onder a van
het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer (Amsterdam)
Busstation vormt geen inrichting in de zin
van de Wm.
24 04-128
Vz. ABRvS 6 augustus 2004,
nr. 200405509/1
inzake art. 1.1, vierde lid Wm en art. 2,
eerste lid, onder a Besluit opslag en transportbedrijven
milieubeheer (Strijen)
De akkerbouwgronden rond het bedrijf behoren
niet tot de inrichting.
25 04-129
ABRvS 25 augustus 2004,
nr. 200307429/1
inzake art. 8.10 en 8.11 Wm en art. 5:32
Awb (Sint-Oedenrode)
De milieuhygiënische gevolgen van de ‘gebruiks-
en afvalfase’ kunnen niet meer aan
het in werking zijn van de inrichting worden
toegerekend.
27 04-130
ABRvS 25 augustus 2004,
nr. 200400727/1
inzake art. 8.19, tweede lid en art. 8.3 Wm
(Hof van Twente)
De bevoegdheid om te beslissen over de acceptatie
van een melding berust bij het bestuursorgaan
dat bevoegd zou zijn om voor
de inrichting in kwestie vergunning te verlenen.
29 04-131
Arrest Hof van Justitie EG 7 september
2004, C-127/02
inzake art. 12 Natuurbeschermingswet en
art. 6, tweede en derde lid EG-richtlijn 92/43
(Habitatrichtlijn) (Staatssecretaris LNV)
Antwoord Hof van Justitie EG op prejudiciële
vragen van ABRvS over Habitatrichtlijn.
39 04-132
Vz. ABRvS 14 september 2004
nr. 200407395/1
inzake art. 12 Natuurbeschermingswet, art.
6 EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn) en
art. 8:87 Awb (Minister LNV)
Verzoek om opheffing van schorsende werking
van vergunning voor vissen van kokkels
in Waddenzee afgewezen.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Inhoud
3
41 04-133
ABRvS 22 september 2004,
nr. 200400556/1
inzake art. 17.1 en 17.2 Wm en art. 5:32
Awb (GS Groningen)
Ongewoon voorval is niet zo spoedig mogelijk
gemeld; begrip ‘zo spoedig mogelijk’ is
voldoende duidelijk.
Milieu Kort
44 K74
ABRvS 21 juni 2004, nr. 200303698/1
inzake art. 8.8, derde lid aanhef en onder a
Wm en art. 3:2 Awb (Oostermeer)
Tweeledig toetsingskader voor een inrichting
die deels op en deels buiten een gezoneerd
industrieterrein ligt.
44 K75
ABRvS 23 juni 2004, nr. 200306954/1
inzake art. 5:21 en 5:32 Awb (Voorst)
De wijze van tenuitvoerlegging van bestuursdwang
staat los van de beoordeling van de
rechtmatigheid van het besluit tot het toepassen
van bestuursdwang.
44 K76*
ABRvS 30 juni 2004, nr. 200305740/1
inzake art. 1.1, eerste lid en art. 8.2 Wm,
art. 1 EG-richtlijn 75/442, bijlage I, categorie
28.4 onder a, sub 6 Ivb (Lingewaal)
Gebruikte auto- en vrachtwagenbanden aan
te merken als afvalstoffen. Voor het antwoord
op de vraag of verweerder bevoegd
was handhavend op te treden, is de feitelijke
situatie bepalend.
46 K77*
Vz. ABRvS 26 juli 2004, nr. 200404218/2
inzake art. 8.11, derde lid Wm
(GS Zuid-Holland)
Bij vaststellen geluidsgrenswaarden hoeft
geen rekening te worden gehouden met de
geluidsbelasting van andere bedrijven in de
omgeving van de inrichting.
47 K78
ABRvS 28 juli 2004, nr. 200300530/1
inzake art. 26 Wet milieugevaarlijke stoffen,
art. 23 Besluit genetisch gemodificeerde
organismen Wet milieugevaarlijke stoffen
en art. 4 EG-richtlijn 2001/18
(Staatssecretaris VROM)
Artikel 26, tweede lid van de Wet milieugevaarlijke
stoffen kan richtlijnconform worden
geïnterpreteerd; beoordeling met inachtneming
van het voorzorgsbeginsel.
47 K79
ABRvS 28 juli 2004, nr. 200305804/1
inzake art. 9, derde en vierde lid EG-richtlijn
96/61 (IPPC) (GS Zuid-Holland)
Vernietiging besluit nu ten onrechte geen rekening
is gehouden met het beoordelingskader
van de IPPC-richtlijn.
47 K80
ABRvS 28 juli 2004, nr. 200307688/1
inzake art. 8.11 Wm en Wet vervoer gevaarlijke
stoffen (Leidschendam-Voorburg)
De gevolgen van het vervoer van LPG van en
naar de inrichting dienen (primair) in het
kader van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen
te worden geregeld.
48 K81
ABRvS 4 augustus 2004, nr. 200400934/1
inzake art. 8.24 Wm (GS Noord-Brabant)
De geldigheidsduur van een vergunning voor
een afvalstoffeninrichting kan met toepassing
van artikel 8.24 Wm worden verlengd.
48 K82
ABRvS 25 augustus 2004, nr. 200305949/1
inzake art. 8.10 en 8.11 Wm (Son en
Breugel)
Woningen op een bedrijventerrein vallen
onder het regime van paragraaf 5.9 van de
Handreiking dat voldoende bescherming
biedt; geluidshinder vanwege verkeer van en
naar een inrichting kan door zijn snelheid,
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

4
Inhoud
rij- en stopgedrag ter plaatse van woningen
en bedrijven niet (meer) aan het in werking
zijn van de inrichting worden toegerekend.
49 K83
ABRvS 1 september 2004,
nr. 200308759/1
inzake art. 8.11 Wm (Haarlem)
De Wet milieubeheer beoogt bescherming te
bieden tegen visuele hinder door graffiti,
maar biedt geen bescherming tegen de inhoud
van de mededelingen.
49 K84
ABRvS 8 september 2004,
nr. 200308767/1
inzake art. 8.1 en 8.4 Wm (Nijmegen)
Verlenen revisievergunning voor wezenlijk
andere inrichting is niet in strijd met systematiek
Wet milieubeheer.
49 K85
ABRvS 8 september 2004,
nr. 200400664/1
inzake art. 8.17 Wm (Heusden)
Artikel 8.17, eerste lid, onder b van de Wm
laat geen afwijking toe van de termijn waarvoor
de vergunning is aangevraagd.
49 K86*
ABRvS 8 september 2004,
nr. 200401935/1
inzake art. 8.11, tweede en derde lid
Wm (Weert)
Aansluiten bij de grenswaarden ingevolge
een AMvB is niet in strijd met het recht.
50 K87
ABRvS 8 september 2004,
nr. 200402597/1
inzake art. 8.11, derde lid Wm (Weert)
Een niet op de inrichting betrekking hebbend
voorschrift waarvan de naleving afhankelijk
is van de medewerking van derden, is in
strijd met de Wet milieubeheer.
51 K88*
ABRvS 15 september 2004,
nr. 200401178/1
inzake art. 9 Spoedwet wegverbreding, art.
3 Europese overeenkomst inzake internationale
hoofdverkeerswegen, art. 1, 8 en 13
Besluit luchtkwaliteit (Minister V&W)
Vernietiging wegaanpassingsbesluit Rijksweg
A2 tussen ’s-Hertogenbosch en Eindhoven
vanwege aspecten verkeersveiligheid, luchtkwaliteit
en ontbreken milieueffectrapportage.
54 K89
ABRvS 22 september 2004,
nr. 200307249/1
inzake art. 1, vijfde lid Wvo (Hoogheemraadschap
Hollands Noorderkwartier)
Legalisatie van lozingen via bij voorschrift in
het leven geroepen meldings- en goedkeuringsprocedure
in strijd met het systeem van
de Wvo. Vergunning is lozingsgebonden.
55 K90
ABRvS 22 september 2004,
nr. 200400742/1
inzake art. 8.8, derde lid aanhef en onder a
en art. 8.10, tweede lid Wm (Dordrecht)
Overschrijding zonegrenswaarde is niet toegestaan;
bij een reeds bestaande overschrijding
van de zonegrenswaarde zal elke toevoeging,
hoe gering ook, een extra
inspanning vergen teneinde de geluidsbelasting
terug te dringen tot de zonegrenswaarde
van 50 dB(A). De verkeersbewegingen
van en naar een gezoneerd industrieterrein
hoeven aan de equivalente
geluidsgrenswaarden noch de piekgeluidsgrenswaarden
te worden getoetst.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Inhoud
5
Ruimtelijke ordening
56 04-134
ABRvS 23 juni 2004, nr. 200400297/1
Buren/wijzigingsplan ‘Plan van wijziging
nummer 38 van het bestemmingsplan Buitengebied
Lienden 1996’
De door verweerder toegepaste vuistregel is
niet bij besluit vastgesteld en dient daarom
niet als een beleidsregel te worden aangemerkt,
maar als een vaste gedragslijn. Deze
behoeft niet op de in artikel 3:42 van de
Awb beschreven wijze te zijn bekend gemaakt.
Omdat verweerder de toepassing van
de vuistregel voldoende heeft onderbouwd,
heeft hij niet in strijd met artikel 4:82 van
de Awb gehandeld.
57 04-135
ABRvS 30 juni 2004, nr. 200306687/1
Dinxperlo/vrijstelling ex art. 19, tweede lid,
WRO en bouwvergunning
Door gedeputeerde staten kan geen hoger
beroep worden ingesteld tegen een uitspraak
van de rechtbank inzake een beroep tegen
een in bezwaar gehandhaafd besluit om met
toepassing van artikel 19, tweede lid van de
WRO vrijstelling een bouwvergunning te verlenen.
De tekst van artikel 19 van de WRO
biedt geen aanknopingspunten voor het oordeel
dat het tweede lid niet ziet op een groot
project als het onderhavige.
59 04-136
ABRvS 7 juli 2004, nr. 200305456/1
Arnhem/bestemmingsplan ‘Bedrijventerrein
Westervoortsedijk’
In beginsel behoeven (raam)prostitutiebedrijven
niet uitgesloten te zijn van vestiging
op een bedrijventerrein.
Tussen raamprostitutiebedrijven en categorie
IV-bedrijven dient in verband met hinder en
veiligheid enige afstand te worden aangehouden.
61 04-137
ABRvS 7 juli 2004, nr. 200307271
Dongeradeel/wijzigingsplan ‘Voorschriften
van het wijzigingsplan [locatie 1] te
[plaats]’
Als na de beslissing omtrent het bestemmingsplan
relevante planologische inzichten
zijn gewijzigd of hogere planvormen van
kracht zijn geworden die aan onverkorte uitoefening
van de wijzigingsbevoegdheid in de
weg staan, kan een verdergaande toetsing
dan volgt uit de in het plan opgenomen vereisten,
geboden zijn.
62 04-138*
ABRvS 14 juli 2004, nr. 200308022/1
Zijpe/aanlegvergunning
Aanlegvergunning. Toetsingscriterium mede
opgenomen in de beschrijving in hoofdlijnen
van het bestemmingsplan. Criterium ‘dat het
blijvend omzetten van graslanden voor bollencultures
een incidenteel karakter moet
hebben, zodanig dat geen grote aaneengesloten
bollenvelden ontstaan’ is in strijd met
de vereiste rechtszekerheid en mist derhalve
verbindende kracht.
65 04-139
ABRvS 21 juli 2004, nr. 200301816/1
Zuid-Holland/streekplan ‘Zuid-Holland
West’
De begrenzing van de rode contour ter hoogte
van de Oostvlietpolder in de gemeente
Leiden is niet met de vereiste zorgvuldigheid
voorbereid.
66 04-140
ABRvS 21 juli 2004, nr. 200304527/1
Enschede/bestemmingsplan ‘De Mans Zuid’
Aan twee plandelen met een woonbestemming
is terecht wegens strijd met de Wet geluidhinder
goedkeuring onthouden.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Inhoud
7
planse vrijstelling in te zien en gedurende
deze termijn als belanghebbende bedenkingen
in te brengen, niet onredelijk is.
81 04-150
ABRvS 25 augustus 2004,
nr. 200400196/1
Middelburg/handhaving
Detailhandel in citrusvruchten en exotische
groenten kan niet als een normaal bestanddeel
van de bedrijfsvoering van een boerderijwinkel
worden aangemerkt.
82 04-151
ABRvS 25 augustus 2004,
nr. 200401404/1
Enschede/bouwvergunning
Het college van burgemeester en wethouders
heeft in de onjuiste mededeling aan de aanvrager
van de bouwvergunning terzake van
het eerder overgelegde schetsplan, geen
aanleiding behoeven te zien af te wijken van
de beleidsregels met betrekking tot de uitoefening
van de vrijstellingsbevoegdheid als
bedoeld in artikel 19, derde lid, van de WRO.
83 04-152
ABRvS 1 september 2004,
nr. 200304054/1
Bladel/bestemmingsplan ‘Buitengebied gemeente
Bladel 1998, 1e herziening 2002’
De Afdeling ziet geen aanleiding voor het
oordeel dat het streekplan wat betreft de
ontwikkelingsruimte voor burgerwoningen in
het buitengebied te gedetailleerd en onnodig
ingewikkeld is.
84 04-153
ABRvS 1 september 2004,
nr. 200308704/1
Amersfoort/bestemmingsplan ‘Gebruiksbepalingen
en Seksinrichtingen’
Van de noodzaak aan de planvoorschriften
van de 65 bestemmingsplannen die door het
voorliggende bestemmingsplan partieel worden
herzien, een specifiek gebruiksverbod
voor een aantal met name genoemde vormen
van grondgebruik toe te voegen, is niet gebleken.
Het toegevoegde verbod gronden en/of
bouwwerken als of ten behoeve van een
seksinrichting te gebruiken is voldoende gemotiveerd.
Het standpunt dat een erotische massagesalon
moet worden aangemerkt als een prostitutiebedrijf
wordt door de Afdeling niet onjuist
geacht.
87 04-154
ABRvS 23 juni 2004, nr. 200305794/1
Voorst/bestemmingsplan ‘Achter ’t Holthuis’
Een gesloten privaatrechtelijke overeenkomst,
waarin is bepaald dat de gemeenteraad
aan de door de gemeente aangekochte
gronden een bepaalde bestemming zal
geven, kan er niet aan in de weg staan dat
de gemeenteraad op grond van gewijzigde
omstandigheden of planologische inzichten
een andere bestemming kan toekennen.
87 04-155*
ABRvS 8 september 2004,
nr. 200304489/1
Minister van V&W, in overeenstemming met
de Minister van VROM/Tracébesluit Hogesnelheidslijn-Zuid
Aanvulling V
Door of namens verweerder zijn bij appellant
zodanige gerechtvaardigde verwachtingen
gewekt dat verweerder deze in beginsel diende
te honoreren in het kader van de vaststelling
van het voorliggende tracébesluit. Dit
houdt in dat appellant erop mocht vertrouwen
dat een geluidsscherm met een lengte
zoals opgenomen in het tracébesluit HSL-
Zuid, zou worden gerealiseerd.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

8
Inhoud
90 04-156
ABRvS 15 september 2004,
nr. 200307043/1
Schipluiden (thans: Midden-Delfland)/bestemmingsplan
‘Abtswoude’
Nu verweerder zich enerzijds op het standpunt
heeft gesteld dat het bestaande gebruik
van de gronden en de bedrijfsbebouwing niet
positief bestemd dienen te worden, maar anderzijds
ter zitting heeft gesteld dat het gemeentebestuur
tegen het gebruik en de bedrijfsbebouwing
die strijdig zijn met de
toegekende bestemming, niet binnen de
planperiode zal optreden, is het plan in zoverre
vastgesteld in strijd met de rechtszekerheid.
91 04-157
ABRvS 22 september 2004,
nr. 200307780/1
Hendrik-Ido-Ambacht/bestemmingsplan
‘Bedrijvenpark Langeweg en omgeving’
Verweerder stelt ten onrechte dat de grenswaarden
in het Besluit luchtkwaliteit slechts
ter plaatse van de woning van appellanten in
acht behoeven te worden genomen. Voorts
miskent verweerder dat ook hij een verantwoordelijkheid
voor de aanpak van zwevende
deeltjes heeft. Verder heeft verweerder
zich op basis van de beschikbare informatie
niet op het standpunt kunnen stellen dat
geen overschrijding van de normen voor stikstofdioxide
plaatsvindt. Ten slotte heeft verweerder
ten onrechte geoordeeld dat goedkeuring
van het plan niet in strijd is met het
Besluit luchtkwaliteit omdat het plan geen
significante bijdrage levert aan de concentratie
stikstofdioxide.
Planschadevergoeding
94 04-158
Vz. ABRvS 13 augustus 2004,
nr. 200406014/2
Emmen/verzoek om planschadevergoeding
De gemeenteraad heeft bij de behandeling
van het verzoek aan de voorzieningenrechter
om bij wijze van voorlopige voorziening te
bepalen dat een voorschot van € 210.000
dient te worden verstrekt, op geen enkele
wijze aangegeven dat een restitutierisico
zich tegen toewijzing van dit verzoek verzet.
Niet is duidelijk geworden waarom een dergelijk
risico thans als zeer zwaarwegend zou
moeten worden aangemerkt.
95 04-159
HR 13 augustus 2004, nr. 37836
Jacobswoude/heffing leges
Voor het in behandeling nemen van een verzoek
om planschadevergoeding kunnen geen
leges in rekening worden gebracht.
96 04-160
ABRvS 25 augustus 2004,
nr. 200400105/1
Heemstede/verzoek om planschadevergoeding
De vaststelling van een peildatum is niet van
openbare orde.
98 04-161
ABRvS 8 september 2004,
nr. 200400366/1
Valkenburg/verzoeken om planschadevergoeding
Voor de voorzienbaarheid van een planologische
ontwikkeling is de vaststelling van een
structuurvisie niet voldoende.
De raad kon in één geval het uitgebrachte
hertaxatierapport niet mede ten grondslag
leggen aan zijn weigering een planschadevergoeding
toe te kennen.
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Artikel
Artikel
9
Het toetsingskader van de Habitatrichtlijn 1
1 Inleiding
In het Europese natuurbeschermingsrecht staan
twee richtlijnen centraal: de Vogelrichtlijn (VRL;
richtlijn 79/409/EEG) uit 1979 en de Habitatrichtlijn
(HRL; richtlijn 92/43/EEG) uit 1992. De grondslag
van de richtlijnen wordt gevormd door ‘Natura
2000’. Natura 2000 beoogt het duurzaam instandhouden
van een samenhangend Europees ecologisch
netwerk (behoud van biodiversiteit). Een aspect
van Natura 2000 is de bescherming van
belangrijke leefgebieden van (trek)vogels en van bedreigde
en karakteristieke Europese habitats en habitats
van soorten. Elke lidstaat dient de belangrijkste
gebieden aan te wijzen en te beschermen, de
zogeheten speciale beschermingszones (sbz’s). 2 Het
beschermingsregime of toetsingskader is neergelegd
in artikel 6 HRL en is met het in werking treden van
de HRL van toepassing op alle aangewezen sbz’s,
dus habitat- én vogelgebieden. Een onderdeel van
dit toetsingskader is de zogenaamde ‘habitattoets’
(artikel 6 lid 3 HRL).
In Nederland zijn 79 sbz’s op grond van de VRL
aangewezen (sbz-v’s). In het oog springen met
name omvangrijke (natte) gebieden als de Waddenzee
en de aangrenzende Noordzeekustzone, het IJsselmeer,
de Zeeuwse wateren en Voordelta, de uiterwaarden
langs de grote rivieren, binnenlandse
water-/moerasgebieden en de Veluwe. Op grond van
de HRL zijn 141 sbz’s aangemeld (sbz-h’s); de formele
aanwijzing van die gebieden zal naar verwachting
binnen afzienbare tijd gebeuren. Tot de habitatgebieden
behoren ondermeer de kustduinen, hoogen
laagveengebieden, het Waddengebied, de
Zeeuwse Delta, grote bosgebieden (waaronder Veluwe,
Drents-Friese Wold) en tal van kleinere gebieden.
Voor een deel is er sprake van forse overlap van
de sbz-v’s en de sbz-h’s.
Voor elke sbz is vastgelegd vanwege welke, vanuit
Europees perspectief relevante, natuurlijke kenmerken
het gebied beschermd dient te worden.
Deze natuurwaarden worden aangeduid als de instandhoudingsdoelstellingen.
Lidstaten zijn verplicht om de richtlijnen in nationale
wetgeving te implementeren. In Nederland is dit
voor wat betreft het toetsingskader van artikel 6
HRL nog niet gebeurd. Wel ligt er een wetsvoorstel
tot wijziging van de Natuurbeschermingswet (de
Natuurbeschermingswet 1998) waarin de richtlijnverplichtingen
zijn opgenomen. Bij de behandeling
van het wetsvoorstel in de Tweede Kamer in mei
2004, heeft het parlement de voorkeur uitgesproken
om het beschermingsregime voor sbz’s uit te voeren
via een decentraal vergunningstelsel waarbij in de
meeste gevallen gedeputeerde staten, en in sommige
gevallen de Minister van LNV, vergunningverlener
zullen zijn. Verwacht wordt dat de (gewijzigde) Natuurbeschermingswet
1998 begin 2005 van kracht
wordt.
In de praktijk bestond over enkele begrippen en
de werking van artikel 6 HRL nog onduidelijkheid,
bijvoorbeeld over het begrip ‘passende beoordeling’
en over de rechtstreekse werking van artikel 6 lid 2
en lid 3 HRL. In de tussentijd heeft de Afdeling bestuursrechtspraak
van de Raad van State (ABRvS)
als (voorlopig) standpunt ingenomen dat pas een
‘passende beoordeling’ in de zin van artikel 6 lid 3
hoeft te worden gemaakt, indien voldoende aannemelijk
is dat een plan of project significante gevolgen
kan hebben voor het betreffende gebied. Voorts
was de ABRvS vooralsnog van mening dat met
name artikel 6 lid 2 HRL richtlijnconform kan worden
geïnterpreteerd. De bestaande onduidelijkheid
over artikel 6 was voor de ABRvS aanleiding om in
het voorjaar van 2002 prejudiciële vragen te stellen
aan het Europese Hof van Justitie over enkele aspecten
van dat artikel (ABRvS 27 maart 2002,
Nieuwsbrief StAB 2002, nr. 02-44). Die vragen
kwamen voort uit de beroepsprocedures tegen vergunningen
voor de mechanische kokkelvisserij in de
sbz Waddenzee. In het arrest van 7 september
1. Zie arrest van het Europese Hof van Justitie van 7 september
2004 (C-127/02), opgenomen onder 04-131.
2. Het betreft de belangrijkste gebieden voor vogels (soorten die zijn
opgenomen in de bijlage bij de VRL, en internationaal vastgestelde
ornithologische criteria) en de belangrijkste gebieden voor habitats
en soorten zoals genoemd in bijlagen I en II HRL.
StAB 4 / 2004

10 Artikel
2004 heeft het Hof antwoord gegeven op deze vragen.
3 In dit artikel wordt het arrest als leidraad genomen
en ingezoomd op enkele elementaire onderdelen
uit het beschermingsregime van artikel 6
HRL.
2 De prejudiciële vragen
De vragen die de Raad van State heeft gesteld zijn,
samengevat:
1. Valt de mechanische kokkelvisserij, die al vele
jaren wordt uitgeoefend maar waarvoor in beginsel
elk jaar voor een beperkte periode een vergunning
wordt verleend, waarbij telkens opnieuw
een beoordeling plaatsvindt, onder het begrip
‘plan of project’ in artikel 6 lid 3 HRL?
2. In welke verhouding staan artikel 6 lid 2 en lid 3
HRL tot elkaar?
3a.Wanneer moet een ‘passende beoordeling’ ingevolge
artikel 6 lid 3 HRL plaatsvinden?
3b.Welke criteria gelden voor de beoordeling of een
plan of project in de zin van artikel 6 lid 3 HRL significante
gevolgen kan hebben voor zo’n gebied?
4. Wat houdt het begrip ‘passende beoordeling’ ingevolge
artikel 6 lid 3 HRL in?
5. Heeft artikel 6 lid 3 HRL rechtstreekse werking?
3 Plan of project (r.o. 21-29)
Het antwoord op de eerste vraag betreft de uitleg
van de begrippen ‘plan’ en ‘project’ uit artikel 6 lid
3. Deze begrippen zijn niet in de HRL gedefinieerd.
Het arrest geeft een praktische invulling van beide
begrippen door aansluiting te zoeken bij de Europese
MER-richtlijn (richtlijn 85/337/EEG betreffende
de milieueffectbeoordeling). De doelen van de MERrichtlijn
en de HRL komen immers met elkaar overeen,
namelijk te voorkomen dat voor activiteiten die
schadelijk kunnen zijn voor het milieu, toestemming
wordt verleend zonder een voorafgaande beoordeling
van de milieueffecten. Het begrip ‘plan of project’
uit de Habitatrichtlijn kan, voorzover hier van
belang, volgens het Hof worden geïnterpreteerd als
‘ingrepen in het natuurlijk milieu of landschap’. 4 Dit
betekent dat alle activiteiten, handelingen of bestemmingen
die kunnen ingrijpen in het natuurlijk
milieu of landschap van een sbz (lees: die de instandhoudingsdoelstellingen
in gevaar kunnen brengen),
aan een ‘habitattoets’ (artikel 6 lid 3) moeten
worden onderworpen.
Met de eerste vraag wilde ABRvS met name weten
of een activiteit waarvoor elk jaar opnieuw vergunning
moet worden verleend, zoals in het geval van
de mechanische kokkelvisserij, ook als plan of project
moet worden aangemerkt waarop de habitattoets
van toepassing is. Het antwoord van het Hof is
duidelijk (r.o 28). Elke aanvraag om toestemming
om een activiteit te mogen verrichten, moet worden
beschouwd als een apart plan of project, ook al is
sprake van een activiteit die op zich al vele jaren
(periodiek) wordt uitgeoefend. Hiermee gaat het Hof
er kennelijk vanuit dat die jaarlijkse vergunningverlening
er niet voor niets is: elke keer dient beoordeeld
te worden of en in welke omvang (bijvoorbeeld
vangstquotum) en in welk deel van de sbz de
activiteit kan plaatsvinden. Zonder de term te noemen,
schept dit ook duidelijkheid over de zogenaamde
‘bestaande activiteiten’ – een term die niet
in de HRL voorkomt, maar wel veelvuldig wordt gebruikt
in relatie tot het beschermingsregime van de
HRL. Tot nu toe werden in veel gevallen activiteiten
die al jarenlang in een sbz plaatsvinden en daar
reeds werden uitgeoefend op het moment dat het
gebied werd aangewezen als sbz, als bestaande activiteiten
beschouwd. Bij eventuele verlening van
nieuwe (periodieke) vergunningen werd geen volledige
habitattoets verricht (niet alle gevolgen werden
in kaart gebracht) omdat de aanvraag niet werd beschouwd
als een plan of project zoals bedoeld in artikel
6 lid 3. Zo werd bij de kokkelvisserij met name
gekeken naar het vangstquotum in relatie tot de
voedselreservering voor vogels, maar werd niet specifiek
gekeken naar de lokale gevolgen van de bodemberoering
van de visserij in de deelgebieden van
de Waddenzee. Dit komt met het Hof-arrest in een
ander licht te staan.
De vraag dringt zich op welke criteria bepalend zijn
voor het aanvragen van vergunningen en voor keuze
tussen het verlenen van tijdelijke vergunningen of
vergunningen voor onbepaalde tijd. Immers, zonder
nieuwe vergunningaanvraag geen nieuw plan of project
en dus geen habitattoets als bedoeld in artikel 6
3. Het arrest is opgenomen onder nummer 04-131.
4. Deze interpretatie is relevant voor de mechanische kokkelvisserij,
waarop de prejudiciële vragen betrekking hadden. Een ander deel
van de definitie uit de MER-richtlijn die in het arrest genoemd
wordt, luidt: ‘de uitvoering van bouwwerken of de totstandbrenging
van andere installaties of werken’.
StAB 4 / 2004

Artikel
11
lid 3. 5 Dit vereist zorgvuldige criteria die aansluiten
bij de uitgangspunten van de HRL, waarbij het de
voorkeur verdient dat alle nieuwe activiteiten en essentiële
wijzigingen van ‘bestaande activiteiten’ vergunningplichtig
zijn en dus de habitattoets doorlopen
(nieuw plan of project). Zo is het in het
voorbeeld van de kokkelvisserij wenselijk dat elke
(periodieke) verplaatsing van een activiteit binnen
de grenzen van een sbz vergunningplichtig is en dus
aan een habitattoets wordt onderworpen. De reden
hiervoor is eenvoudig: met name de grotere sbz’s
– en dat zijn de meeste – zijn qua situering van de
relevante natuurwaarden (instandhoudingsdoelstellingen)
binnen de begrenzing geenszins homogeen
en dus kan een activiteit op de ene plek meer kwaad
dan op een andere plek binnen de sbz. Daarom is
‘bestaande activiteit binnen een sbz’ een relatief begrip.
4 Verhouding artikel 6 lid 2 en lid 3 HRL
(r.o. 31-38)
Het antwoord op de tweede vraag luidt als volgt: artikel
6 lid 3 heeft betrekking op wat in het algemeen
wordt aangeduid als de ‘habitattoets’ (voorafgaande
controle), waarin een beoogd plan of project moet
worden beoordeeld op de effecten voor de instandhoudingsdoelstellingen.
Artikel 6 lid 2 is te beschouwen
als een vangnetartikel dat betrekking
heeft op ‘bestaande activiteiten’ waarvoor al dan
niet in het verleden een habitattoets is verricht en/of
waarvoor toestemming is verleend. Samen vormen
beide leden de kern van het toetsingskader.
Met name de overwegingen onder punt 37 zijn
interessant. Het antwoord van het Hof betekent met
zo veel woorden dat nieuwe (wetenschappelijke) inzichten
over de mogelijk significante gevolgen voor
de instandhoudingsdoelstellingen van een bestaande
en/of reeds vergunde activiteit de leidraad moeten
zijn voor de overheid om de activiteit tegen het
licht te houden en zo nodig passende maatregelen
in de zin van artikel 6 lid 2 te nemen. Hiermee
wordt feitelijk een actieve algemene beschermingsverplichting
opgelegd. Idealiter betekent dit dat de
overheid niet alleen nieuwe kennis over de effecten
van een bestaande activiteit in kaart brengt, maar
ook zicht heeft op autonome ontwikkelingen van activiteiten
die (nog) niet als nieuw ‘plan of project’
worden aangemerkt, maar wel gevolgen kunnen
hebben voor de instandhoudingsdoelstellingen.
Hierbij kan gedacht worden aan een geleidelijke intensivering
of veranderende werkwijze van bijvoorbeeld
recreatie of landbouw en visserij, zowel
binnen de sbz als daarbuiten (externe werking).
5 Wanneer een ‘passende beoordeling’
(r.o. 39-45)
Het antwoord op vraag 3a verschaft bruikbare overwegingen
over de opbouw van de ‘habitattoets’ (artikel
6 lid 3). Uit de overwegingen van het Hof blijkt
dat een passende beoordeling moet plaatsvinden als
het waarschijnlijk is of het risico bestaat dat het
plan of project significante gevolgen kan hebben.
Gelet op het voorzorgbeginsel bestaat dit risico indien
op grond van objectieve gegevens niet kan worden
uitgesloten dat het plan of project significante
gevolgen heeft voor het gebied. De habitattoets kent
daarmee een tweetrapsbeoordeling: eerst een voortoets,
waarin op grond van objectieve gegevens beoordeeld
wordt of de activiteit mogelijk significante
effecten kan hebben, en als dit het geval is overgaan
op de feitelijke passende beoordeling waarin de mogelijke
effecten grondig onderzocht worden. De
voortoets is daarmee de afweging voor het in werking
stellen van het milieubeschermingsmechanisme
(r.o. 41). Het Hof lijkt de drempel om tot een
passende beoordeling over te gaan, lager te leggen
dan de ABRvS tot dusver heeft gedaan. 6
In de overwegingen verwijst het Hof nadrukkelijk
naar het voorzorgbeginsel als een van de grondslagen
van het Europese milieubeleid (r.o. 44). Het
komt erop neer dat het voorzorgbeginsel reeds in de
voortoets de leidraad moet zijn. Dat is ook logisch,
want de voortoets is immers de cruciale fase van de
habitattoets. Dit betekent dat in besluiten waarin de
habitattoets wordt verricht, de voortoets inzichtelijk
moet worden gepresenteerd, met name als het bevoegde
gezag tot de conclusie komt dat er geen
schadelijke gevolgen te verwachten zijn en dus geen
passende beoordeling nodig is. Bovendien blijkt uit
de overwegingen dat reeds bij die voortoets de cumulatieve
effecten van de activiteit moeten worden
betrokken (‘in combinatie met andere plannen of
projecten’, r.o. 45). Dat kan de voortoets lastig
5. NB: In het geval van een vergunning voor onbepaalde tijd kan met
het oog op de bescherming van een sbz worden teruggevallen op
de vangnetbepaling in artikel 6 lid 2; zie ook paragraaf 4 van dit
artikel.
6. Zie in dit verband de opmerkingen in paragraaf 1 van dit artikel.
StAB 4 / 2004

12 Artikel
maken. Het cumulatiecriterium is een aspect dat in
de praktijk tot nog toe weinig aan de orde komt. Dat
hangt ongetwijfeld samen met de complexiteit die
een cumulatieve beoordeling met zich kan brengen.
Het vereist immers een goed overzicht van alle activiteiten
in en rondom een sbz (externe werking), in
ruimte en tijd, waaronder ingrepen in het verleden.
Het gaat hierbij bovendien zowel om vergelijkbare
activiteiten als om activiteiten van andere aard,
maar die tezamen met de te beoordelen activiteit
aanvullende of versterkende effecten kunnen hebben
op de instandhoudingsdoelstellingen. Naar verwachting
zal niet zelden pas een uitspraak gedaan
kunnen worden over cumulatieve effecten als grondig
in de materie wordt gedoken. Juist daarvoor
leent een passende beoordeling. Het zal niet verbazen
dat goed beschouwd het gebrek aan (eenduidige)
kennis over cumulatieve effecten in complexere
kwesties doorslaggevend kan zijn om tot de passende
beoordeling over te gaan.
6 Criteria voor ‘significante gevolgen’
(r.o. 46-49)
In het antwoord op vraag 3b overweegt het Hof dat
de habitattoets (voortoets én passende beoordeling)
zich moet richten op de mogelijk significante gevolgen
voor de instandhoudingsdoelstellingen van de
sbz. 7 Gevolgen voor natuurwaarden binnen een sbz
die niet als instandhoudingsdoelstelling zijn geformuleerd,
zijn in dit kader dus niet relevant. Dat betekent
overigens niet dat andere natuurwaarden
binnen een sbz geen bescherming krijgen. Zo geldt
bijvoorbeeld ook binnen sbz’s onverkort het beschermingsregime
voor soorten, zoals is vastgelegd
in de Flora- en faunawet, ook als de instandhoudingsdoelstellingen
voor de sbz geen betrekking
hebben op die soorten.
7 Wat is een passende beoordeling
(r.o. 50-61)
Het antwoord op de vierde vraag is misschien nog
wel het meest interessante aspect van het arrest,
namelijk de toepassing van het voorzorgbeginsel in
de passende beoordeling. Onder punt 44 van de
overwegingen werd reeds aangegeven dat dit beginsel
één van de grondslagen is van het Europese milieubeleid.
Een passende beoordeling houdt, volgens
het Hof, in dat de beste wetenschappelijke
kennis ter zake gebruikt moet worden om alle aspecten
van de activiteit die op zichzelf of in combinatie
met andere activiteiten effecten kunnen hebben
(cumulatie), in beeld te brengen, dit uiteraard
in het licht van de instandhoudingsdoelstellingen.
Toestemming voor de activiteit kan pas worden verleend
als het bevoegd gezag zekerheid heeft verkregen
dat er geen schadelijke gevolgen optreden
(onderzoeksplicht). Het Hof geeft aan dat de vereiste
zekerheid eruit bestaat, dat er wetenschappelijk
gezien redelijkerwijs geen twijfel bestaat dat er
geen schadelijke gevolgen zijn. Dit is een vergaande
interpretatie van het begrip zekerheid; het gaat immers
verder dan aantoonbare of duidelijke twijfel.
Bovendien blijkt uit de overwegingen van het Hof
dat de zekerheid moet worden verkregen door het
bevoegd gezag. Bedenkingen en beroepsgronden
kunnen als gevolg daarvan niet ongegrond worden
verklaard met de overweging dat de significante gevolgen
niet dan wel onvoldoende aannemelijk zijn
gemaakt door appellerende partijen.
De zienswijze van het Hof wijkt af van de huidige
praktijk van de bescherming van de sbz (en staatsnatuurmonument)
Waddenzee. In het kader van de
vergunningverlening op grond van de Natuurbeschermingswet
voor activiteiten in het staatsnatuurmonument,
waarin tot dusver ook de Europese habitattoets
plaatsvindt, wordt het beoordelingskader uit
de PKB-Waddenzee gehanteerd (zie r.o. 8). Ook de
PKB-Waddenzee hanteert het voorzorgbeginsel. Dat
voorzorgbeginsel strekt echter minder ver dan de
interpretatie van het Hof. De PKB-Waddenzee gaat
er namelijk vanuit dat een activiteit niet kan worden
toegestaan indien op basis van de best beschikbare
informatie sprake blijkt te zijn van duidelijke twijfel
over het achterwege blijven van negatieve gevolgen
(zie r.o. 10).
De interpretatie van het voorzorgbeginsel door het
Hof betekent dat alle best beschikbare wetenschappelijke
kennis in kaart moet worden gebracht om
een oordeel te vormen of er redelijkerwijs al dan niet
sprake is van twijfel. Feitelijk komt dit erop neer dat
de initiatiefnemer van een activiteit en/of het be-
7. De instandhoudingsdoelstellingen staan beschreven in het aanwijzingsbesluit.
Een voorbeeld van een instandhoudingsdoelstelling
van de Waddenzee als sbz-v is de aanwezigheid van de kanoetstrandloper
(de Waddenzee kwalificeert zich voor deze vogelsoort
omdat meer dan 1% van de biogeografische populatie zich regelmatig
in het gebied ophoudt).
StAB 4 / 2004

Artikel
13
voegde gezag zich breed moet(en) oriënteren. Men
kan zich daarbij niet altijd beperken tot wetenschappelijke
publicaties, maar zal in sommige gevallen
ook te rade moeten gaan bij wetenschappelijke
instituten die de kennis mogelijk in huis
hebben.
De wetenschappelijke kennis hoeft niet eenduidig
te zijn. Als er vanuit wetenschappelijk oogpunt
op goede gronden de indruk bestaat dat er een oorzakelijk
verband is tussen een activiteit en de (mogelijk
significant) negatieve gevolgen kan dat reeds
aanleiding zijn om het voorzorgbeginsel in stelling te
brengen. De wetenschappelijke kennis kan, bijvoorbeeld,
gebaseerd zijn op correlaties tussen activiteiten
en verschijnselen (bijvoorbeeld de kokkelvisserij
en de achteruitgang van de kanoetstrandloper in de
Waddenzee) en een wetenschappelijke verantwoorde
hypothese over het causale verband tussen beide
verschijnselen. Een hypothese kan dan aanleiding
zijn voor een wetenschappelijke studie. Maar vaker
nog zullen ecologische wetmatigheden de basis vormen
voor twijfel over de gevolgen van een activiteit.
Eén en ander vereist in ieder geval een brede, wetenschappelijk
verantwoorde benadering.
8 Rechtstreekse werking (r.o. 62-70)
Zolang het toetsingskader voor plannen of projecten
(art. 6 lid 3 HRL) niet is vertaald in de nationale
wetgeving, kan de nationale rechter rechtstreeks
toetsen aan de HRL dan wel een wettelijke bepaling
in het nationale recht richtlijnconform interpreteren,
zoals de ABRvS bijvoorbeeld met artikel 12 Natuurbeschermingswet
heeft gedaan. Zoals is opgemerkt
in de inleiding treedt naar verwachting begin 2005
de (gewijzigde) Natuurbeschermingswet 1998 in
werking, waarmee de gebiedsbescherming op grond
van de HRL in de Nederlandse wetgeving is verankerd.
Uitgaande van een juiste implementatie is de
rechtstreekse werking dan niet meer aan de orde.
9 Conclusie
Hoewel (een deel van) de antwoorden van het Hof
mogelijk niet als verrassend zullen worden ervaren,
is al met al met het arrest toch meer duidelijkheid
ontstaan over de invulling van het beschermingsregime
uit de HRL, en dan met name over het voorzorgbeginsel.
Dit biedt een goede basis voor het
denkkader van waaruit de bescherming van de sbz’s
moet plaatsvinden.
De indruk kan bestaan dat het Hof met de strikte
uitleg van het beschermingsregime een praktisch
onmogelijke opgave aan initiatiefnemers en de bevoegde
gezagen oplegt. Dat zal in de praktijk waarschijnlijk
wel meevallen mits een goede inventarisatie
van de beschikbare wetenschappelijke kennis
over alle relevante aspecten die met een plan of project
samenhangen, heeft plaatsgevonden. Met name
de echt complexe gevallen zullen tot pittige discussies
leiden. Maar dat is, gezien het doel van de Europese
natuurbescherming, de moeite waard.
Pascal Stroeken
StAB 4 / 2004

14
Milieu
04-124
ABRvS 30 juni 2004, nr. 200307286/1 (GS Utrecht)
Wet milieubeheer, artikel 18.2, eerste lid, onder
a
Wet milieubeheer, artikel 20.8
1. Procesverloop
Casus
Last onder dwangsom wegens het in werking houden
van een composteerinrichting zonder in werking
zijnde milieuvergunning. Voor een deel van de
inrichting dient nog een bouwvergunning te worden
verleend waardoor – gelet op artikel 20.8 Wet
milieubeheer – volgens verweerder de milieuvergunning
niet in werking is getreden. Appellante betoogt
dat de benodigde bouwvergunning slechts
betrekking heeft op een relatief klein deel van de
hoofdactiviteiten van de inrichting.
Rechtsvraag
Treedt bij het ontbreken van een bouwvergunning
voor een gedeelte van de inrichting de milieuvergunning
in het geheel niet in werking?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat, gelet op het algemeen
belang dat gediend is met handhaving, in geval van
overtreding van een wettelijk voorschrift het bestuursorgaan
dat bevoegd is om met bestuursdwang
of een last onder dwangsom op te treden, in
de regel van deze bevoegdheid gebruik zal moeten
maken. Slechts onder bijzondere omstandigheden
mag van het bestuursorgaan worden gevergd dit
niet te doen. Dit kan zich voordoen indien concreet
uitzicht op legalisatie bestaat. Voorts kan handhavend
optreden zodanig onevenredig zijn in verhouding
tot de daarmee te dienen belangen, dat van
optreden in die concrete situatie dient te worden
afgezien. Uit artikel 20.8 Wm volgt dat, indien een
vergunning betrekking heeft op het oprichten van
een inrichting dat tevens is aan te merken als bouwen
in de zin van de Woningwet en voor dat gedeelte
nog geen bouwvergunning is verleend, de
milieuvergunning in zijn geheel niet in werking
treedt. De Afdeling ziet in de tekst van de wet noch
anderszins aanknopingspunten voor een andersluidend
oordeel. Voorts staat vast dat de benodigde
bouwvergunning nog niet was verleend en evenmin
legalisatie op korte termijn viel te verwachten.
Volgt ongegrond verklaring van het beroep.
Bij besluit van 10 januari 2003 heeft verweerder
aan appellante een last onder dwangsom als geregeld
in artikel 5:32, eerste lid, van de Algemene wet
bestuursrecht opgelegd. De dwangsom is vastgesteld
op € 10.000,00 per week dat artikel 8.1, eerste
lid, van de Wet milieubeheer wordt overtreden
op het perceel (x). Het maximum waarboven geen
dwangsom meer wordt verbeurd is vastgesteld op
€ 80.000,00. Aan dit besluit is een begunstigingstermijn
verbonden van drie weken.
Bij besluit van 16 september 2003 heeft verweerder
het hiertegen gemaakte bezwaar ongegrond
verklaard.
2. Relevante overwegingen
2.1. Bij besluit van 18 juni 1996 is door verweerder
krachtens de Wet milieubeheer aan appellante een
oprichtingsvergunning verleend voor het verkleinen
en composteren van groenafval op het perceel (x)
Bij uitspraak van 9 november 1999, no. E03.
96.1110, heeft de Afdeling dit besluit vernietigd.
Bij besluit van 3 maart 1998 is door het college
van burgemeester en wethouders van Houten krachtens
de Wet milieubeheer een oprichtingsvergunning
verleend voor het op- en overslaan van 20.000
m 3 zand en 10.000 m 3 grond op het perceel (x).
Bij besluit van 18 maart 2003 heeft verweerder
krachtens de Wet milieubeheer een oprichtingsvergunning
verleend voor de op- en overslag en het
composteren van groenafval, de op- en overslag en
bewerking van houtachtige materialen, bouw- en
sloopafval en bulkgoederen en de op- en overslag
van incidenteel in afval aangetroffen KCA/KGA en
asbesthoudende materialen op het perceel
(x).Tegen dit besluit heeft het college van burgemeester
en wethouders van Houten beroep ingesteld.
2.2. Krachtens artikel 5:32, eerste lid, van de Algemene
wet bestuursrecht kan een bestuursorgaan dat
bevoegd is bestuursdwang toe te passen, in plaats
StAB 4 / 2004

Milieu
15
daarvan aan de overtreder een last onder dwangsom
opleggen.
(…)
2.3. Appellante betoogt dat verweerder niet in redelijkheid
een last onder dwangsom heeft kunnen opleggen.
Daartoe stelt zij dat de illegale situatie
binnen afzienbare termijn kan worden gelegaliseerd.
Volgens haar is de bij besluit van 18 maart 2003
verleende oprichtingsvergunning slechts niet in werking
getreden voorzover deze betrekking heeft op de
zogenoemde snipperhal nu daarvoor nog geen
bouwvergunning is verleend. Ook indien de milieuvergunning
in het geheel nog niet in werking is getreden,
is handhavend optreden volgens appellante
niet redelijk te achten, omdat de gevraagde bouwvergunning
slechts betrekking heeft op een relatief
klein deel van de hoofdactiviteiten van de inrichting.
Appellante wijst er verder op dat de gemeente Houten
voornemens is om ten behoeve van de snipperhal
een procedure op grond van artikel 19 van de
Wet op de Ruimtelijke Ordening te starten. Appellante
stelt hierbij een zwaarwegend belang te hebben
bij continuering van haar bedrijfsvoering. Zij
voert aan dat niet duidelijk is op welke locaties de
last betrekking heeft. Verder stelt zij dat de hoogte
van de dwangsom onvoldoende is gemotiveerd. Ten
slotte acht zij een begunstigingstermijn van drie
weken te kort, met name omdat op de nieuwe bedrijfslocatie
een vloeistofdichte vloer moet worden
aangelegd.
2.4. Verweerder stelt zich op het standpunt dat hij
in redelijkheid heeft kunnen overgaan tot het opleggen
van een last onder dwangsom. Volgens hem bestaat
er geen concreet zicht op legalisatie, nu de bij
besluit van 18 maart 2003 verleende milieuvergunning
wegens het ontbreken van een bouwvergunning
in het geheel niet in werking is getreden. Hij merkt
daarbij op dat door het college van burgemeester en
wethouders van Houten nog geen besluit is genomen
ten aanzien van de bouwvergunning. Verweerder
acht de last en de daarin genoemde locaties voldoende
duidelijk voor appellante. Voorts acht hij
een begunstigingstermijn van drie weken redelijk,
nu in de diverse vooraankondigingen steeds een termijn
van twee maanden is gegund en dit niet heeft
geleid tot het beëindigen van de overtreding.
2.5. Niet in geschil is dat is gehandeld in strijd met
artikel 8.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer
doordat op de locatie (x), waar de onderhavige inrichting
is gevestigd, activiteiten worden verricht
zonder een geldende vergunning krachtens de Wet
milieubeheer, zodat verweerder terzake handhavend
kon optreden.
Gelet op het algemeen belang dat gediend is met
handhaving, zal in geval van overtreding van een
wettelijk voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd
is om met bestuursdwang of een last onder dwangsom
op te treden, in de regel van deze bevoegdheid
gebruik moeten maken. Slechts onder bijzondere
omstandigheden mag van het bestuursorgaan worden
gevergd dit niet te doen. Dit kan zich voordoen
indien concreet uitzicht op legalisatie bestaat.
Voorts kan handhavend optreden zodanig onevenredig
zijn in verhouding tot de daarmee te dienen belangen,
dat van optreden in die concrete situatie behoort
te worden afgezien.
2.6. Ingevolge artikel 20.8 van de Wet milieubeheer
treedt, in afwijking van artikel 20.3, eerste lid, eerste
volzin, in gevallen als bedoeld in artikel 8.5,
tweede lid, – waarin de vergunning betrekking heeft
op het oprichten of veranderen van een inrichting,
dat tevens is aan te merken als bouwen in de zin
van de Woningwet – een besluit als bedoeld in artikel
20.6, eerste lid, niet eerder in werking dan
nadat de betrokken bouwvergunning is verleend.
In artikel 8.5, tweede lid, van de Wet milieubeheer
is voor deze gevallen een coördinatieregeling
voor het indienen van de aanvraag om bouw- en milieuvergunning
voorgeschreven. Deze regeling vindt
haar neerslag in artikel 5.3 van het Inrichtingen- en
vergunningenbesluit milieubeheer.
2.6.1. Uit het bepaalde in artikel 20.8 van de Wet
milieubeheer volgt dat, indien een vergunning betrekking
heeft op het oprichten van een inrichting
dat tevens is aan te merken als bouwen in de zin
van de Woningwet en voor een gedeelte van de inrichting
nog geen bouwvergunning is verleend, de
milieuvergunning in het geheel niet in werking
treedt. De Afdeling ziet in de tekst van de wet, noch
anderszins aanknopingspunten voor een andersluidend
oordeel. Nu op grond van de stukken vast
staat dat ten tijde van het bestreden besluit nog
geen bouwvergunning was verleend voor de snipper-
StAB 4 / 2004

16 Milieu
hal en blijkens de stukken deze snipperhal feitelijk
nog niet was opgericht, heeft verweerder zich derhalve
terecht op het standpunt gesteld dat de milieuvergunning
van 18 maart 2003 in het geheel
nog niet in werking is getreden.
2.6.2. Uit de stukken blijkt dat ten tijde van het
nemen van het bestreden besluit geen besluit was
genomen als bedoeld in artikel 19 van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening. Legalisatie was op korte termijn
niet te verwachten. Spoedige inwerkingtreding
van de milieuvergunning viel derhalve evenmin te
verwachten. Verder is niet gebleken of aannemelijk
gemaakt dat verweerder de bedrijfseconomische belangen
van appellante onjuist heeft gewaardeerd.
(…)
2.11. Uit het vorenstaande volgt dat het beroep ongegrond
is.
04-125
ABRvS 14 juli 2004, nr. 200308097/1 (Zaanstad)
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat tussen de opslagruimten
in het bedrijfspand voldoende technische, organisatorische
en functionele bindingen bestaan
om te kunnen spreken van één inrichting in de zin
van de Wet milieubeheer. Om feitelijk de beschikking
te krijgen over een opslagruimte dient een
huurovereenkomst met appellante te worden gesloten.
In deze overeenkomst is bepaald dat de huurder
zich moet houden aan alle richtlijnen en aanwijzingen
die door of namens appellante worden
verstrekt. Tevens is bepaald dat de opslagruimten
conform de bestemming moeten worden gebruikt
en het niet is toegestaan om bepaalde in de huurovereenkomst
omschreven stoffen en zaken op te
slaan. De overeenkomst geeft appellante de bevoegdheid
om de overeenkomst op te zeggen indien
de huurder de bepalingen niet nakomt. Uit het
voorgaande maakt de Afdeling op dat appellante
voldoende zeggenschap heeft over de (opslag)activiteiten
die in het pand plaatsvinden. Appellante
dient te worden aangemerkt als de overtreder die
het in zijn macht heeft om de last uit te voeren. De
contractuele verhouding tot haar huurders vormt
daarbij geen beletsel. Volgt ongegrond verklaring
van het beroep.
Casus
Last onder dwangsom wegens het niet voldoen aan
het Besluit opslag- en transportbedrijven milieubeheer
(het Besluit). Met het dwangsombesluit wil
verweerder bewerkstelligen dat aan hem toegang
wordt geboden tot verhuurde opslagruimten
(boxen), zodat hij kan vaststellen of binnen het bedrijfspand
wordt voldaan aan het Besluit. Appellante,
de verhuurder van de opslagruimten, stelt
dat zij uitsluitend de ruimten ter beschikking stelt
aan de derden en daarom niet is gehouden aan de
toezichthouders van verweerder de medewerking
te verlenen die nodig is om te kunnen controleren
of aan het Besluit wordt voldaan.
Rechtsvraag
Heeft appellante – als verhuurder van de opslagruimten
– het in zijn macht om de last uit te voeren?
Wet milieubeheer, artikel 1.1, eerste lid en vierde
lid
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
1. Procesverloop
Bij besluit van 24 juni 2003, zoals gewijzigd bij besluit
van 10 juli 2003, heeft verweerder aan de exploitant
van Shurgard Self-Storage, te Zaandam
(hierna: Shurgard Zaandam), een last onder dwangsom
als geregeld in artikel 5:32, eerste lid, van de
Algemene wet bestuursrecht opgelegd, strekkende
tot naleving van artikel 5:20, eerste lid, van die wet.
De dwangsom is vastgesteld op € 1.000,00 per opslagruimte
per keer dat geen toegang tot de ruimte
wordt verschaft. Het maximum waarboven geen
dwangsom meer wordt verbeurd is vastgesteld op
€ 30.000,00. Bij besluit van 7 november 2003
heeft verweerder het hiertegen gemaakte bezwaar
ongegrond verklaard.
StAB 4 / 2004

Milieu
17
2. Relevante overwegingen
(…)
2.2. Binnen het onderhavige bedrijfspand worden
opslagruimten aan derden verhuurd. De opslagruimten
bestaan uit afzonderlijke afsluitbare boxen. Het
bestreden besluit strekt tot naleving van artikel
5:20, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht.
Met dit besluit wil verweerder bewerkstelligen
dat aan hem toegang wordt geboden tot de verhuurde
opslagruimten, zodat hij kan vaststellen of
binnen het bedrijfspand wordt voldaan aan het Besluit
opslag- en transportbedrijven milieubeheer
(hierna: het Besluit).
2.3. (…) Appellante betoogt verder dat verweerder
er ten onrechte van is uitgegaan dat Shurgard Zaandam
een inrichting is in de zin van de Wet milieubeheer
en dat het Besluit hierop van toepassing is.
Hiertoe brengt zij naar voren dat in Shurgard Zaandam
uitsluitend opslagruimten ter beschikking worden
gesteld en dat de opslagactiviteiten door derden
worden verricht. Zij meent daarom dat zij niet is gehouden
aan de toezichthouders van verweerder de
medewerking te verlenen die nodig is teneinde te
kunnen controleren of aan het Besluit wordt voldaan
en dat zij artikel 5:20, eerste lid, van de Algemene
wet bestuursrecht dus niet heeft overtreden. Verweerder
was volgens haar derhalve niet bevoegd de
last onder dwangsom op te leggen. Zij stelt zich op
het standpunt dat de opslagruimten mogelijk als afzonderlijke
inrichtingen in de zin van de Wet milieubeheer
moeten worden beschouwd en dat de drijvers
van deze inrichtingen, te weten de huurders
van de ruimten, zijn gehouden de bedoelde medewerking
aan de toezichthouders van verweerder te
verlenen.
(…)
2.3.1. (…) Verder stelt verweerder zich op het
standpunt dat Shurgard Zaandam als één inrichting
in de zin van de Wet milieubeheer moet worden beschouwd
en dat deze inrichting valt onder de werkingssfeer
van het Besluit. Zijns inziens is appellante
als drijfster van de inrichting gehouden de
bedoelde medewerking aan zijn toezichthouders te
verlenen. Ook heeft appellante het volgens hem in
haar macht deze medewerking te verlenen. Nu appellante
deze medewerking niet heeft verleend,
heeft zij artikel 5:20, eerste lid, van de Algemene
wet bestuursrecht volgens hem overtreden.
(…)
2.3.3. Ingevolge artikel 1.1, eerste lid, van de Wet
milieubeheer wordt onder inrichting verstaan: elke
door de mens bedrijfsmatig of in een omvang alsof
zij bedrijfsmatig was, ondernomen bedrijvigheid die
binnen een zekere begrenzing pleegt te worden verricht.
Verder is in de eerste volzin van artikel 1.1,
vierde lid, van de Wet milieubeheer bepaald dat elders
in die wet onder inrichting wordt verstaan een
inrichting, behorende tot een categorie van inrichtingen
die is aangewezen bij de in het derde lid bedoelde
algemene maatregel van bestuur; deze algemene
maatregel van bestuur is het Inrichtingen- en
vergunningenbesluit milieubeheer (Ivb). Ingevolge
de tweede volzin van artikel 1.1, vierde lid, van de
Wet milieubeheer worden als één inrichting beschouwd:
de tot eenzelfde onderneming of instelling
behorende installaties die onderling technische, organisatorische
of functionele bindingen hebben en
in elkaars onmiddellijke nabijheid zijn gelegen.
De Afdeling overweegt dat de opslagruimten in
Shurgard Zaandam tegen betaling worden verhuurd
aan particulieren en bedrijven, dat deze opslagruimten
zich in één pand bevinden en dat de verhuur van
deze ruimten continu plaatsvindt. Gelet hierop is
sprake van een bedrijfsmatig ondernomen bedrijvigheid
die binnen een zekere begrenzing pleegt te
worden verricht. De bedrijvigheid behoort tot een
categorie van inrichtingen die is aangewezen in het
Ivb. Voorzover al dan niet moet worden geoordeeld
dat het verhuren van ruimten ten behoeve van het
opslaan van goederen en producten op één lijn moet
worden gesteld met het opslaan van goederen en
producten, wijst de Afdeling op het volgende. De opslagruimten
zijn in elkaars onmiddellijke nabijheid
gelegen. Deze opslagruimten bevinden zich immers
in één pand en grenzen aan elkaar. Tussen deze opslagruimten
zijn er voldoende technische, organisatorische
en functionele bindingen aanwezig om te
kunnen spreken van één inrichting als bedoeld in artikel
1.1, vierde lid, van de Wet milieubeheer. Hiertoe
overweegt de Afdeling dat uit de stukken blijkt
dat om feitelijk de beschikking te verkrijgen over
een opslagruimte binnen het bedrijfspand, een
huurovereenkomst met appellante moet worden gesloten.
In deze overeenkomst en de daarbij behoren-
StAB 4 / 2004

18 Milieu
de algemene bepalingen is onder meer bepaald dat
de huurder zich moet houden aan alle richtlijnen en
aanwijzingen die door of namens appellante worden
verstrekt. Daarnaast is bepaald dat de huurder de
opslagruimte conform de bestemming moet gebruiken
en dat het niet is toegestaan om bepaalde in de
algemene bepalingen nader omschreven stoffen en
zaken in de opslagruimte op te slaan. Tevens is bepaald
dat appellante de huurovereenkomst kan opzeggen
indien de huurder de op hem rustende verplichtingen
niet nakomt. Uit het vorenstaande moet
worden opgemaakt dat appellante voldoende zeggenschap
heeft over de (opslag)activiteiten die in
het pand plaatsvinden. Uit de stukken blijkt verder
dat in het bedrijfspand een aantal voorzieningen,
zoals verwarming, verlichting en ventilatie, centraal
is geregeld. Ook het onderhoud van de opslagruimten
is centraal geregeld. Dit onderhoud is in handen
van appellante. In het pand zijn verder gemeenschappelijke
voorzieningen, zoals liften, sanitair en
transport- en verpakkingsmateriaal, aanwezig.
Voorts is er in het pand centrale camerabewaking
aanwezig en wordt er dagelijks toezicht gehouden
door werknemers van appellante.
In artikel 2, eerste lid, aanhef en onder a, van
het Besluit is bepaald dat dit besluit van toepassing
is op een inrichting die uitsluitend of in hoofdzaak is
bestemd voor het opslaan, overslaan en transporteren
over de weg van goederen of producten. De Afdeling
stelt gelet op de stukken en het verhandelde
ter zitting vast dat Shurgard Zaandam uitsluitend
voor deze activiteiten is bestemd. Dat de activiteiten
niet door appellante zelf maar door derden, te weten
de huurders van de opslagruimten, worden verricht,
doet hier niet aan af. Er is niet gebleken dat één van
de uitzonderingen als bedoeld in artikel 3 van het
Besluit in dit geval van toepassing is. Derhalve komt
de Afdeling tot de conclusie dat de onderhavige inrichting
valt onder de werkingssfeer van het Besluit.
In zoverre ziet de Afdeling in hetgeen appellante
heeft aangevoerd dan ook geen grond voor het oordeel
dat verweerder niet bevoegd was de onderhavige
last onder dwangsom op te leggen.
2.3.4. Voorzover appellante beoogt aan te voeren
dat de last niet aan haar kon worden opgelegd aangezien
deze niet door haar kan worden uitgevoerd,
overweegt de Afdeling als volgt. Als overtreder in de
zin van artikel 5:32, eerste lid, van de Algemene
wet bestuursrecht moet worden aangemerkt degene
die het te handhaven voorschrift daadwerkelijk
heeft geschonden. Een last onder dwangsom kan
uitsluitend worden opgelegd aan de overtreder die
het in zijn macht heeft de last uit te voeren, dat wil
zeggen de overtreder die in staat is de last uit te
voeren.
Appellante is drijfster van Shurgard Zaandam en
moet derhalve worden aangemerkt als degene die
artikel 5:20, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht
daadwerkelijk heeft geschonden. Appellante
moet derhalve als overtreder in de zin van artikel
5:32, eerste lid, van die wet worden
aangemerkt. De contractuele verhouding van appellante
tot haar huurders vormt, wat daarvan verder
ook zij, naar het oordeel van de Afdeling geen beletsel
om de last uit te voeren. Deze kan indien nodig
worden gewijzigd. Ook voor het overige ziet de Afdeling
gelet op de stukken en het verhandelde ter zitting
geen grond voor het oordeel dat appellante niet
in staat is de onderhavige last uit te voeren.
Gelet op het vorenstaande ziet de Afdeling in
hetgeen appellante heeft aangevoerd dan ook geen
grond voor het oordeel dat de last niet aan haar kon
worden opgelegd.
(…)
2.4. Het beroep is ongegrond.
04-126
ABRvS 21 juli 2004, nr. 200308221/1 (Minister
EZ)
Casus
Vergunning ingevolge de Mijnbouwwet voor een
mijnbouwwerk/exploratieboring. Appellante betoogt
dat een vergunning krachtens de Wet milieubeheer
(Wm) is vereist. Verweerder meent daarentegen
dat vanwege het tijdelijke karakter van de
activiteiten geen sprake is van vergunningplicht op
grond van de Wm.
Rechtsvraag
Is een vergunning krachtens de Wm vereist?
StAB 4 / 2004

Milieu
19
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat de werkzaamheden die
samenhangen met het oprichten van het mijnbouwwerk
slechts vergunningplichtig zijn in het
kader van de Wm, indien ze mede gezien hun tijdsduur
zelfstandig vergunningplichtig zijn. Nu deze
werkzaamheden binnen een kort tijdsbestek kunnen
worden afgerond en een eenmalig karakter
hebben, kunnen ze niet worden aangemerkt als
een bedrijvigheid die (binnen een zekere begrenzing)
‘pleegt te worden verricht’ (artikel 1.1, eerste
lid Wm). Mitsdien zijn ze niet zelfstandig vergunningplichtig.
Wat betreft de exploratieboring die ongeveer 3
tot 14 weken in beslag neemt, oordeelt de Afdeling
dat deze activiteiten naar hun aard eenmalig zijn
en in een relatief korte tijd kunnen worden afgerond.
Om die reden vormen zij geen bedrijvigheid
die (binnen een zekere begrenzing) ‘pleegt te worden
verricht’ en derhalve evenmin een inrichting
als bedoeld in artikel 1.1 Wm. Mitsdien is geen
sprake van vergunningplicht ingevolge de Wm.
Mijnbouwwet artikel 40
Wet milieubeheer artikel 1.1, eerste lid en artikel
8.1
1. Procesverloop
Bij besluit van 23 oktober 2003 heeft verweerder
aan de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
‘Total E&P Nederland B.V.’ (hierna:
vergunninghoudster) vergunning krachtens artikel
40 van de Mijnbouwwet verleend voor het oprichten
en in stand houden van een mijnbouwwerk en voor
het met behulp van een mobiele boorinstallatie verrichten
van een exploratieboring.
2. Relevante overwegingen
(…)
2.2. Ingevolge artikel 40, eerste lid, van de Mijnbouwwet
is dit artikel van toepassing in die gevallen
waarin hoofdstuk 8 van de Wet milieubeheer niet
van toepassing is op een mijnbouwwerk.
Ingevolge het tweede lid van dit artikel is het verboden
zonder vergunning van de Minister een mijnbouwwerk
op te richten of in stand te houden.
Ingevolge het derde lid van dit artikel kan de vergunning
slechts in het belang van de bescherming
van het milieu worden geweigerd.
Ingevolge het vierde lid van dit artikel kan de
vergunning onder beperkingen worden verleend.
Aan de vergunning kunnen voorschriften worden
verbonden. De beperkingen en voorschriften kunnen
slechts worden gerechtvaardigd door het belang van
de bescherming van het milieu.
2.3. Appellante betoogt dat verweerder ten onrechte
het oprichten en in stand houden van een mijnbouwwerk
en het met behulp van een mobiele boorinstallatie
verrichten van een exploratieboring als
tijdelijke activiteit heeft aangemerkt en dat verweerder
derhalve ten onrechte vergunning heeft verleend
krachtens artikel 40, eerste lid, van de Mijnbouwwet
in plaats van een vergunning krachtens de Wet
milieubeheer.
2.3.1. Verweerder heeft zich op het standpunt gesteld
dat het oprichten en instandhouden van een
mijnbouwwerk ten behoeve van een exploratieboring
niet vergunningplichtig is op grond van de Wet
milieubeheer vanwege het tijdelijke karakter van de
activiteiten. Volgens de memorie van toelichting op
de Mijnbouwwet heeft de wetgever, om een goede
bescherming van het milieu te garanderen, beoogd
dat voor het verrichten van exploratieboringen een
vergunning krachtens artikel 40, eerste lid, van de
Mijnbouwwet nodig is, zo stelt verweerder. Voorts
acht hij het onwenselijk dat afhankelijk van de omstandigheden
van het geval de ene dan wel de andere
vergunning aangevraagd moet worden. Het is
voor partijen duidelijker als voor activiteiten zoals
de onderhavige een vergunning krachtens artikel
40, eerste lid, van de Mijnbouwwet moet worden
aangevraagd, aldus verweerder.
2.3.2. De Afdeling overweegt dat artikel 40, eerste
lid, van de Mijnbouwwet met zich brengt dat slechts
dan een vergunning krachtens het tweede lid kan
worden verleend, wanneer het in het geding zijnde
mijnbouwwerk niet als een inrichting in de zin van
artikel 1.1 van de Wet milieubeheer kan worden
aangemerkt en daarmee hoofdstuk 8 van deze wet
daarop niet van toepassing is. In het onderhavige
geval betekent dit dat moet worden beoordeeld of de
StAB 4 / 2004

20 Milieu
activiteiten vergunningplichtig zijn in de zin van de
Wet milieubeheer.
Ingevolge artikel 8.1, eerste lid, aanhef en onder
a en c, van de Wet milieubeheer is het verboden
zonder daartoe verleende vergunning een inrichting
op te richten en in werking te hebben.
Ingevolge artikel 1.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer
wordt onder inrichting verstaan: elke
door de mens bedrijfsmatig of in een omvang alsof
zij bedrijfsmatig was, ondernomen bedrijvigheid die
binnen een zekere begrenzing pleegt te worden verricht.
2.3.3. Blijkens bijlage I behorende bij de aanvraag
van 16 mei 2003, welke onderdeel uitmaakt van
het bestreden besluit, vinden op het onderhavige
terrein naast de aanleg van een weg de volgende
werkzaamheden plaats.
Binnen de begrenzing van de onderhavige locatie
wordt op een zandbed een puin- en een asfaltlaag
aangebracht, omgeven door een hekwerk. Tevens
worden drie boorkelders aangelegd, waarvan er
slechts één zal worden gebruikt. Rondom het boorterrein
wordt een betonnen afvoergotensysteem
aangebracht, uitmondend in een verzamelbak, voor
de opvang en het afvoeren van (hemel)water. Vervolgens
wordt ten behoeve van de fundering van de
boorinstallatie een grondverbetering aangebracht,
bestaande uit een zand- en puinlaag. Ten behoeve
van de exploratieboring worden onder meer menginstallaties
en pompen geplaatst. Ter opwekking van
elektrische energie voor onder meer het boorproces
en de controlekamer worden dieselaggregaten met
een dieselolietank geplaatst. Voordat de mobiele
boorinstallatie wordt geplaatst en met het boren
wordt begonnen, wordt onder meer voor de stabiliteit
van het ondiepe boorgat en ter bescherming
van het grondwater een conductorpijp geplaatst.
Binnen deze conductorpijp wordt, na plaatsing van
de mobiele boorinstallatie, de eigenlijke boring uitgevoerd.
Daarna wordt de productiviteit van de exploratieput
getest. Daarbij wordt het gas afgefakkeld
door middel van een tijdelijke fakkelinstallatie nabij
de locatie.
Voorzover de bovenstaande werkzaamheden samenhangen
met het oprichten van het mijnbouwwerk,
overweegt de Afdeling dat het systeem en de totstandkomingsgeschiedenis
van de Wet milieubeheer
met zich brengen dat deze werkzaamheden slechts
dan dienen te worden betrokken bij de beoordeling
of de aangevraagde activiteiten vergunningplichtig
zijn in het kader van de Wet milieubeheer, wanneer
die werkzaamheden mede gezien hun duur zelfstandig
vergunningplichtig zijn. Blijkens bijlage I behorende
bij de aanvraag zal het oprichten van de boorlocatie
10 tot 12 weken duren en voornamelijk
plaatsvinden gedurende normale bedrijfstijden. Het
plaatsen van de mobiele boorinstallatie zelf zal één
week in beslag nemen. Deze werkzaamheden kunnen,
nu ze binnen een kort tijdsbestek kunnen worden
afgerond en een eenmalig karakter hebben, niet
als een bedrijvigheid worden aangemerkt die
(binnen een zekere begrenzing) ‘pleegt te worden
verricht’. Derhalve kunnen deze oprichtingswerkzaamheden
niet worden aangemerkt als een inrichting
in de zin van artikel 1.1 van de Wet milieubeheer
en zijn ze reeds hierom niet zelfstandig
vergunningplichtig onder die wet. Deze oprichtingswerkzaamheden
dienen derhalve niet te worden betrokken
bij de beoordeling of de activiteiten vergunningplichtig
zijn ingevolge de Wet milieubeheer.
Met betrekking tot het verrichten van de exploratieboring
stelt de Afdeling vast dat deze blijkens de
aanvraag 3 tot ongeveer 14 weken in beslag kan
nemen. De verwachte tijdsduur van de boring is bij
normaal verloop van het boorproces naar schatting
ongeveer 45 werkdagen. De exploratieboring vindt
continu (dag en nacht) plaats. Het testen van de exploratieput
op productiviteit zal daarnaast enkele
dagen duren. Op grond van het vorenstaande concludeert
de Afdeling dat deze activiteiten naar hun
aard eenmalig zijn en in een relatief korte tijd kunnen
worden afgerond. Om die reden vormen zij geen
bedrijvigheid die (binnen een zekere begrenzing)
‘pleegt te worden verricht’ en derhalve evenmin een
inrichting als bedoeld in artikel 1.1 van de Wet milieubeheer.
Derhalve is op dit mijnbouwwerk hoofdstuk
8 van de Wet milieubeheer niet van toepassing.
Verweerder heeft de activiteiten dan ook terecht
aangemerkt als vergunningplichtig niet ingevolge de
Wet milieubeheer maar in de zin van artikel 40,
tweede lid, van de Mijnbouwwet.
Deze beroepsgrond faalt derhalve.
StAB 4 / 2004

Milieu
21
NB: Met deze uitspraak komt de Afdeling terug van
de uitspraak van haar Voorzitter die nog geen half
jaar eerder oordeelde dat sprake was van vergunningplicht
ingevolge de Wm (Vz ABRvS 13 februari
2004 nr. 200308221/1, StAB 2004, nr. 44).
Bij dit verschil in uitkomst speelt een rol dat de
Voorzitter uitging van de tijdsduur van de oprichtingswerkzaamheden
en de boorwerkzaamheden
gezamenlijk terwijl de Afdeling deze werkzaamheden
afzonderlijk beschouwt. Voorts speelt de – tijdens
de hoorzitting bij de Voorzitter afgelegde – verklaring
van vergunninghoudster dat de termijn van
één jaar krap zal zijn om de activiteiten waarvoor
vergunning is gevraagd, af te ronden kennelijk geen
rol meer in het oordeel van de Afdeling.
De redactie
04-127
Vz. ABRvS 22 juli 2004, nr. 200404848 (Amsterdam)
Casus
Afwijzing van verzoek om handhavingsmaatregelen
te treffen tegen onder meer een busstation. Appellanten
betogen dat voor het realiseren van de in geding
zijnde activiteiten een vergunning krachtens
de Wm is vereist. Indien de activiteiten niet tezamen
één inrichting vormen, zijn ze naar het oordeel
van verzoekers zelfstandig vergunningplichtig.
Uitspraak
Hoewel de Voorzitter onderkent dat in enige mate
sprake is van functionele en technische bindingen
is hij er niet van overtuigd dat deze voldoende zijn
om het totaal aan activiteiten aan te merken als
één inrichting in de zin van artikel 1.1, vierde lid
Wm. Wat betreft het busstation oordeelt de Voorzitter
dat op grond van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer (Ivb) een vergunning is
vereist voor een inrichting waar één of meer verbrandingsmotoren
aanwezig zijn met een vermogen
of gezamenlijk vermogen groter dan 1,5 kW,
tenzij deze verbrandingsmotoren tijdelijk in een bepaalde
omgeving aanwezig zijn. De in de bussen
aanwezige verbrandingsmotoren zullen niet permanent
op het busstation aanwezig zijn. De bussen
komen aan, blijven een aantal minuten staan en
vertrekken dan weer. Het stallen van de bussen
vindt elders plaats. Op grond hiervan is de uitzonderingssituatie
van toepassing en kan het busstation
derhalve niet worden aangemerkt als een inrichting
in de zin van de Wet milieubeheer. Volgt
afwijzing van het verzoek.
Wet milieubeheer, artikel 1.1, vierde lid
Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer,
bijlage I, categorie 1, onderdeel 1.1, aanhef
en onder b en onderdeel 1.2, aanhef en
onder a
1. Procesverloop
Bij besluit van 19 mei 2004 heeft verweerder afwijzend
beslist op het verzoek van verzoekers om bestuurlijke
handhavingsmaatregelen te treffen tegen
het oprichten en in werking hebben van een autoonderdoorgang,
een busstation, een overkapping en
een waterprogramma, inclusief pieren en aanmeerplaatsen
voor pontveren aan de IJzijde van het stationseiland,
wegens het niet beschikken over een
vergunning krachtens de Wet milieubeheer voor het
uitbreiden van het centraal station, gelegen aan de
Ruijterkade te Amsterdam.
Rechtsvraag
Zijn de activiteiten in het algemeen en het busstation
in het bijzonder aan te merken als vergunningplichtige
inrichting?
2. Relevante overwegingen
2.1. Volgens verzoekers heeft verweerder ten onrechte
geconcludeerd dat in het onderhavige geval
geen sprake is van een overtreding en dat er aldus
geen bevoegdheid bestaat om bestuurlijke handhavingsmiddelen
toe te passen. Zij betogen dat voor
het realiseren van de in geding zijnde activiteiten
een vergunning krachtens de Wet milieubeheer is
vereist. Zij stellen zich in dit kader op het standpunt
dat deze activiteiten samen met het centraal station
Amsterdam één inrichting vormen in de zin van artikel
1.1, vierde lid, van de Wet milieubeheer. Zo de
StAB 4 / 2004

22 Milieu
activiteiten tezamen met het centraal station niet
één inrichting vormen, dan zijn naar het oordeel van
verzoekers deze activiteiten op zich zelfstandig vergunningplichtig.
Verweerder heeft dan ook ten onrechte
een melding op grond van het Besluit opslagen
transportbedrijven milieubeheer geaccepteerd.
2.1.1. Verweerder stelt zich op het standpunt dat
geen sprake is van één inrichting in de zin van de
Wet milieubeheer, omdat er onvoldoende organisatorische
bindingen bestaan tussen de in geding zijnde
activiteiten en het centraal station. Verder voert
hij aan dat het busstation in hoofdzaak bestemd is
voor het parkeren van voor het vervoer van mensen
over de weg bestemde motorvoertuigen en gelet
hierop en gelet op artikel 2, eerste lid, aanhef en
onder b, van het Besluit opslag- en transportbedrijven
milieubeheer dit besluit op de onderhavige activiteiten
van toepassing is.
2.2. Ingevolge artikel 1.1, vierde lid, eerste volzin,
van de Wet milieubeheer wordt in deze wet en de
daarop berustende bepalingen onder inrichting verstaan
een inrichting behorende tot een categorie die
krachtens het derde lid is aangewezen. Aan dit artikellid
is uitvoering gegeven in het Inrichtingen- en
vergunningenbesluit milieubeheer (hierna: het Ivb).
Volgens artikel 2.1, eerste lid, van het Ivb, bezien
in samenhang met categorie 1, onderdeel 1.1,
aanhef en onder b, van bijlage I bij het Ivb, is
– voorzover hier van belang – een vergunning vereist
voor een inrichting waar een of meer verbrandingsmotoren
aanwezig zijn met een vermogen of een gezamenlijk
vermogen groter dan 1,5 Kw.
Ingevolge onderdeel 1.2, aanhef en onder a, van
deze categorie, blijft voor de toepassing van onderdeel
1.1 buiten beschouwing verbrandingsmotoren
die tijdelijk in een bepaalde omgeving aanwezig
zijn.
Ingevolge artikel 1.1, vierde lid, tweede volzin,
van de Wet milieubeheer wordt als één inrichting
beschouwd de tot eenzelfde onderneming of instelling
behorende installaties die onderling technische,
organisatorische of functionele bindingen hebben en
in elkaars onmiddellijke nabijheid zijn gelegen.
2.3. Blijkens de stukken en het verhandelde ter zitting
wordt het busstation aangelegd ter hoogte van
de treinsporen van het centraal station Amsterdam.
Onder het busstation, op maaiveldniveau, zal zich
een tussenlaag bevinden waarin reizigers zich van
en naar het busstation en het centraal station kunnen
bewegen. Het busstation en de tussenlaag worden
van het centraal station afgescheiden door een
glazen scherm met afsluitbare deuren. Over het busstation
en de tussenlaag wordt een overkapping
aangelegd. De auto-onderdoorgang zal zich onder
de tussenlaag, onder maaiveldniveau bevinden. Aan
de IJzijde van het stationseiland worden in het
kader van het zogeheten waterprogramma pieren en
aanmeerplaatsen voor pontveren aangelegd.
De Voorzitter gaat er op grond van het verhandelde
ter zitting van uit dat voor de activiteiten op het
centraal station Amsterdam een vergunning krachtens
de Wet milieubeheer is verleend.
Op grond van de stukken en het verhandelde ter
zitting stelt de Voorzitter vast dat de gemeente Amsterdam
opdrachtgever is voor de realisatie van de
in geding zijnde activiteiten. NS Stations is beheerder
van het centraal station te Amsterdam. Ter zitting
is gebleken dat nog niet bekend is welke rechtspersoon
het busstation in de toekomst gaat beheren.
Hierover en over de functie en eigendoms- en beheerssituatie
van de tussenlaag vindt nog nader
overleg plaats. Tevens staat, blijkens het verhandelde
ter zitting, nog niet vast of het busstation voorzieningen
van openbaar nut zal onttrekken vanuit de
hal van het centraal station of vanuit het openbare
net.
Hoewel voldoende aannemelijk is dat in enige
mate sprake is van functionele en technische bindingen,
is de Voorzitter er niet van overtuigd dat
deze voldoende zijn om te kunnen spreken van één
inrichting als bedoeld in artikel 1.1, vierde lid, van
de Wet milieubeheer. Dat reizigers via de tussenlaag
van en naar het busstation en het centraal station
kunnen komen, kan hieraan niet afdoen. Het vorenstaande
kan dan ook niet leiden tot het treffen van
een voorlopige voorziening. De Voorzitter overweegt
dat verweerder in het kader van de beslissing op het
bezwaar van verzoekers overwegingen kan wijden
aan de aanwezigheid van bindingen tussen de activiteiten
en het centraal station.
2.3.1. De Voorzitter ziet zich vervolgens voor de
vraag gesteld of de in geding zijnde activiteiten als
zodanig een inrichting vormen als bedoeld in de Wet
milieubeheer.
StAB 4 / 2004

Milieu
23
Blijkens het verhandelde ter zitting is niet in geschil
dat de auto-onderdoorgang, de overkapping en het
waterprogramma als afzonderlijke activiteiten niet
kunnen worden aangemerkt als een inrichting in de
zin van de Wet milieubeheer.
De Voorzitter is van oordeel dat ook het in geding
zijnde busstation niet kan worden aangemerkt als
een inrichting in de zin van de Wet milieubeheer.
Anders dan verzoekers ter zitting hebben betoogd is
naar het oordeel van de Voorzitter categorie 1,
onderdeel 1.1, aanhef en onder b, van bijlage I bij
het Ivb hier niet van toepassing. De Voorzitter overweegt
hiertoe dat blijkens het verhandelde ter zitting
de in de bussen aanwezige verbrandingsmotoren
niet permanent op het busstation aanwezig
zullen zijn. De bussen komen aan, blijven een aantal
minuten staan en vertrekken dan weer. Het stallen
van de bussen vindt elders plaats. Op grond hiervan
is op de aanwezigheid van deze verbrandingsmotoren
onderdeel 1.2 van categorie 1 bij bijlage I van
het Ivb van toepassing en blijft onderdeel 1.1 van
categorie 1 in dit geval buiten beschouwing. Nu het
busstation evenmin valt onder een van de andere in
het Ivb genoemde categorieën, gaat de Voorzitter er
vooralsnog van uit dat het busstation niet kan worden
aangemerkt als een inrichting in de zin van artikel
1.1, derde en vierde lid, van de Wet milieubeheer
in samenhang bezien met artikel 2.1, eerste
lid, van het Ivb. Voor het in geding zijnde busstation
is dan ook geen vergunning als bedoeld in artikel
8.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer vereist.
Gelet hierop is op de activiteiten evenmin het Besluit
opslag- en transportbedrijven milieubeheer van
toepassing. Het vorenstaande kan dan ook niet leiden
tot het treffen van een voorlopige voorziening.
2.4. De Voorzitter wijst het verzoek af.
Annotatie
1. Omdat de bussen aankomen, enkele minuten blijven
staan en vervolgens weer vertrekken zijn de verbrandingsmotoren
(van de bussen) slechts ‘tijdelijk’
aanwezig, zodat het busstation niet is aan te merken
als een inrichting in de zin van de Wet milieubeheer,
aldus de Voorzitter in de onderhavige uitspraak.
2. Wat in deze uitspraak opvalt, is de invulling
van het begrip tijdelijk. Het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer (Ivb) geeft een opsomming
van inrichtingen die nadelige gevolgen voor
het milieu kunnen veroorzaken (artikel 1.1, derde
lid Wm). De gevolgen voor het milieu zijn dus de invalshoek.
De milieueffecten van deze inrichtingen
dienen te worden gereguleerd door een vergunning
of door het stellen van algemene regels. Eén der genoemde
categorieën in het Ivb is ‘inrichtingen waar
verbrandingsmotoren aanwezig zijn met een vermogen
of gezamenlijk vermogen groter dan 1,5
kW’ (categorie 1.1, onder b). Een busstation valt
onder deze omschrijving. Tevens valt een busstation
onder de omschrijving van het begrip inrichting in
artikel 1.1 eerste lid van de Wm (‘een bedrijfsmatig
ondernomen bedrijvigheid die binnen een zekere begrenzing
pleegt te worden verricht’). Verbrandingsmotoren
die tijdelijk in een bepaalde omgeving aanwezig
zijn, blijven op grond van hetzelfde Ivb echter
buiten beschouwing (categorie 1.2, onder a). In de
toelichting bij het vroegere Hinderbesluit (voorloper
van het Ivb) worden als voorbeelden van het tijdelijk
aanwezig zijn genoemd: installaties die worden opgesteld
of gebezigd bij de uitvoering van grond-,
bouw- of waterwerken of de aanleg van wegen. Deze
voorbeelden doen veronderstellen dat het gaat om
activiteiten die op een bepaald moment in hun totaliteit
worden stopgezet omdat het einddoel van deze
werkzaamheden na verloop van tijd is bereikt. Op
dat moment is de met deze activiteiten gepaarde
overlast voor omwonenden ook opgehouden te bestaan.
In de huidige toelichting bij het Ivb wordt het
begrip ‘tijdelijkheid’ omschreven als ‘een situatie
waarin voor slechts een korte tijd en éénmalig, althans
niet regelmatig een verbrandingsmotor binnen
een bepaalde omgeving staat opgesteld’.
3. In de benadering van de Voorzitter wordt het
begrip tijdelijk gekoppeld aan (de aanwezigheid
van) iedere verbrandingsmotor afzonderlijk. Van het
aankomen en vertrekken alsmede van het stationair
draaien van bussen in een busstation gaat een permanent
milieubelastend effect uit. Dat dit effect
door steeds andere, wisselende bussen wordt veroorzaakt,
doet hieraan niet af. Voor de hinderbele-
StAB 4 / 2004

24 Milieu
ving van omwonenden maakt het immers niet uit of
het gaat om telkens dezelfde dan wel telkens wisselende
bussen (met verbrandingsmotoren). Bovendien
kan zonder meer worden gesteld dat in een
busstation zich de situatie voordoet dat regelmatig
een verbrandingsmotor staat opgesteld. Kortom:
mede gelet op het gestelde onder 2 is goed te onderbouwen
dat een busstation valt onder de strekking
van het Ivb.
Gezien het voorgaande kan men zich dan ook afvragen
of het standpunt van de Voorzitter – zelfs bij lezing
‘naar de letter’ – zich verdraagt met de doelstelling
en strekking van het Ivb.
4. Het Besluit opslag- en transportbedrijven milieubeheer
(het Besluit) is van toepassing op (onder
andere) het parkeren, stallen of verhuren van voor
vervoer van mensen over de weg bestemde motorvoertuigen
(artikel 2, eerste lid, onder b van het Besluit).
Blijkens de uitspraak van de Voorzitter vindt
het stallen van de bussen elders plaats. In het busstation
is echter wel sprake van parkeren. Iedere
bus afzonderlijk parkeert, ook al is dat maar enkele
minuten. Bezien vanuit de activiteit zelf is vrijwel
permanent sprake van parkeren omdat een groot
deel van de dag bussen in het station aanwezig zullen
zijn. Het is derhalve goed te onderbouwen dat
het Besluit van toepassing is op het busstation.
Hans-Paul Nijhoff
04-128
Vz. ABRvS 6 augustus 2004, nr. 200405509/1
(Strijen)
Casus
Afwijzing verzoek om handhavingsmaatregelen te
treffen tegen een bedrijf dat bloemen opslaat en
verwerkt. Verweerder is van mening dat de activiteiten
van het bedrijf vallen onder het Besluit opslag-
en transportbedrijven milieubeheer. Verzoekers
betogen dat de inrichting tevens bestemd is
voor de teelt van akkerbouwproducten op het omliggende
akkerland waardoor een milieuvergunning
is vereist.
Rechtsvraag
Vormen opslagbedrijf en akkerland één inrichting
in de zin van de Wet milieubeheer?
Uitspraak
De Voorzitter verwijst naar jurisprudentie waaruit
blijkt dat de gronden van een akker- of tuinbouwbedrijf
geen onderdeel uitmaken van de inrichting.
Hij gaat er van uit dat dit eveneens geldt voor een
perceel akkerland dat bij een andersoortig bedrijf
behoort dan een akker- of tuinbouwbedrijf.
Wet milieubeheer, artikel 1.1, vierde lid
Besluit opslag en transportbedrijven milieubeheer,
artikel 2, eerste lid, onder a
1. Procesverloop
Bij besluit van 17 juni 2004 heeft verweerder afwijzend
beslist op het verzoek van verzoekers om toepassing
van bestuurlijke handhavingsmiddelen met
betrekking tot de inrichting van [vergunninghouder],
gelegen aan de [locatie] te [plaats].
2. Relevante overwegingen
2.1. Ingevolge artikel 8.1, eerste lid, van de Wet
milieubeheer is het verboden zonder daartoe verleende
vergunning een inrichting in werking te hebben.
Ingevolge het tweede lid geldt dit verbod niet
voor inrichtingen die behoren tot een categorie die
bij een algemene maatregel van bestuur krachtens
artikel 8.40, eerste lid, is aangewezen, behoudens
in gevallen waarin de bij die algemene maatregel
gestelde regels niet gelden voor een zodanige inrichting.
Het Besluit opslag- en transportbedrijven milieubeheer
(hierna: het Besluit) is een dergelijke algemene
maatregel van bestuur.
Ingevolge artikel 2, eerste lid, aanhef en onder a,
van het Besluit is dit besluit van toepassing op een
inrichting die uitsluitend of in hoofdzaak bestemd is
StAB 4 / 2004

Milieu
25
voor het opslaan, overslaan en transporteren over de
weg van goederen of producten.
Ingevolge artikel 1.1, vierde lid, van de Wet milieubeheer,
voorzover hier van belang, worden als
één inrichting beschouwd de tot eenzelfde onderneming
of instelling behorende installaties en onderdelen
die onderling technische, functionele of organisatorische
bindingen hebben en in elkaars
onmiddellijke nabijheid zijn gelegen.
2.2. Verzoekers betogen dat de inrichting zonder de
vereiste milieuvergunning in werking is. Het Besluit
is volgens hen niet van toepassing. Zij voeren daartoe
aan dat de inrichting tevens bestemd is voor de
teelt van akkerbouwproducten, zodat niet wordt voldaan
aan het bepaalde in artikel 2, eerste lid, aanhef
en onder a, van het Besluit. Daarnaast stellen zij
dat, voorzover het Besluit wel van toepassing mocht
zijn, onduidelijk is of de geluidgrenswaarden, opgenomen
in voorschrift 1.1.1 van de Bijlage behorende
bij het Besluit, worden nageleefd. Zij betogen dat
de namens verweerder uitgevoerde geluidmeting
niet representatief is, aangezien daarbij niet alle bedrijfsactiviteiten
zijn betrokken en deze niet in de
maatgevende periode is uitgevoerd.
2.2.1. Verweerder stelt zich op het standpunt dat
ingevolge artikel 8.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer
geen milieuvergunning voor de activiteiten is
vereist omdat de activiteiten door het Besluit worden
gereguleerd. Naar de mening van verweerder is
mitsdien geen sprake van overtreding van artikel
8.1 van de Wet milieubeheer, zodat er geen grond is
voor handhavend optreden.
2.2.2. Uit de stukken en het verhandelde ter zitting
is gebleken dat binnen de inrichting bloemen worden
opgeslagen en worden verwerkt tot boeketten.
Vervolgens worden deze boeketten verhandeld aan
(super)markten. De bloemen worden dagelijks aangevoerd
vanaf de veiling.
Het naastgelegen perceel akkerland is verpacht
aan een derde, die op deze grond maïs en spruitkool
teelt. Gelet op de stukken en het verhandelde ter zitting
is de Voorzitter van oordeel dat er tussen het
akkerland en het opslagbedrijf geen zodanige functionele,
organisatorische of technische bindingen zijn
dat gesproken kan worden van tot eenzelfde onderneming
of instelling behorende installaties. De Afdeling
heeft onder meer in haar uitspraak van 1 december
1995, E03.94.0495 (AB 1996, 228, en
BR 1996, blz. 404) geoordeeld dat de gronden van
een akker- of tuinbouwbedrijf geen onderdeel uitmaken
van de inrichting. De Voorzitter gaat ervan uit
dit eveneens geldt voor een perceel akkerland bij
een andersoortig bedrijf. Uit het voorgaande volgt
dat het akkerland en het opslagbedrijf niet één inrichting
vormen als bedoeld in artikel 1.1, vierde
lid, van de Wet milieubeheer. Naar het oordeel van
de Voorzitter moet de inrichting worden aangemerkt
als een inrichting die in hoofdzaak is bestemd voor
de op- en overslag van goederen. De verwerking van
bloemen tot boeketten staat hier niet aan in de weg.
Hieruit volgt dat het Besluit van toepassing is.
04-129
ABRvS 25 augustus 2004, nr. 200307429/1
(Sint-Oedenrode)
Casus
Afwijzing van het verzoek om een last onder
dwangsom op te leggen aan een inrichting voor het
impregneren van hout. Appellanten menen dat de
vigerende vergunning niet meer toereikend is nu bij
de verlening hiervan geen rekening is gehouden
met de milieuhygiënische gevolgen van geïmpregneerd
hout in de gebruiks- en de afvalfase.
Rechtsvraag
Kunnen de milieuhygiënische gevolgen in de gebruiks-
en afvalfase aan het in werking zijn van de
inrichting worden toegerekend?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat de als gebruiks- en afvalfase
aangeduide fase betrekking heeft op de
fase na de verkoop van geïmpregneerd hout en/of
houten producten vanuit de inrichting aan derden.
De milieuhygiënische gevolgen die door de aanwezigheid
van deze producten in het milieu zouden
kunnen worden veroorzaakt, kunnen in deze fase
niet meer aan het in werking zijn van de inrichting
StAB 4 / 2004

26 Milieu
worden toegerekend. Volgt verwerping van het beroep.
Wet milieubeheer, artikelen 8.10 en 8.11
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
1. Procesverloop
Bij besluit van 25 februari 2003 heeft verweerder
het verzoek van appellanten van 2 februari 2003
om onder oplegging van een last onder dwangsom
[vergunninghoudster[] gevestigd op het perceel [locatie]
te Sint-Oedenrode, te verplichten het impregneren
van hout en het verkopen van geïmpregneerd
hout en/of houten producten daarvan aan derden
onmiddellijk te beëindigen, afgewezen. Bij besluit
van 23 september 2003 heeft verweerder het hiertegen
gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
2. Relevante overwegingen
van hout en het verkopen van geïmpregneerd hout
en/of houten producten daarvan aan derden. Hun
bezwaren tegen de afwijzing van hun handhavingsverzoek
zijn huns inziens ten onrechte ongegrond
verklaard. Zij stellen dat de vergunning die op 19
november 1991 krachtens de Hinderwet aan vergunninghoudster
is verleend voor een houtzagerij en
houthandel niet meer toereikend is, nu bij de verlening
hiervan geen rekening is gehouden met de milieuhygiënische
gevolgen van geïmpregneerd hout in
de gebruiks- en de afvalfase. Vanwege de nadien in
werking getreden Wet milieubeheer had deze vergunning
geactualiseerd moeten worden, aldus appellanten.
Ook heeft verweerder volgens appellanten
bij het nemen van het bestreden besluit ten
onrechte geen rekening gehouden met het Indicatief
Meerjarenprogramma Milieubeheer 1986-1990
(IMP-Milieubeheer 1986-1990, Kamerstukken II
1985/86, 19 204, nr. 2; hierna: IMP-Milieubeheer).
2.1. [Vergunninghoudster] exploiteert een houtimpregneerbedrijf
te Sint-Oedenrode. Als impregneermiddel
werd ten tijde van het bestreden besluit een
superwolmanzout-oplossing gebruikt, bestaande uit
chroom-, koper- en arseenzouten. Fixatie van het
impregneermiddel in het hout vindt plaats met behulp
van stoom. Vergunninghoudster beschikt hiervoor
over een krachtens de Hinderwet (thans Wet
milieubeheer) verleende revisievergunning van 19
november 1991.
2.2. Ingevolge artikel 125, eerste lid, van de Gemeentewet
is het gemeentebestuur bevoegd tot toepassing
van bestuursdwang. Ingevolge het tweede
lid van dit artikel wordt de bevoegdheid tot toepassing
van bestuursdwang uitgeoefend door burgemeester
en wethouders, indien de toepassing van
bestuursdwang dient tot handhaving van regels
welke het gemeentebestuur uitvoert.
Ingevolge artikel 5:32, eerste lid, van de Algemene
wet bestuursrecht kan een bestuursorgaan dat
bevoegd is bestuursdwang toe te passen, in plaats
daarvan aan de overtreder een last onder dwangsom
opleggen.
2.3. Appellanten betogen dat verweerder ten onrechte
geen last onder dwangsom heeft opgelegd
aan vergunninghoudster wegens het impregneren
2.4. De Afdeling overweegt dat de door verweerder
als gebruiks- en afvalfase geduide fase betrekking
heeft op de fase na de verkoop van geïmpregneerd
hout en/of houten producten vanuit de inrichting
aan derden. De Afdeling is met verweerder van oordeel
dat in deze fase de milieuhygiënische gevolgen
die door de aanwezigheid van deze producten in het
milieu zouden kunnen worden veroorzaakt niet meer
aan het in werking zijn van de inrichting kunnen
worden toegerekend. De omstandigheid dat de Wet
milieubeheer enige tijd na de vergunningverlening in
werking is getreden maakt dit niet anders. In zoverre
heeft verweerder zich dan ook terecht niet bevoegd
geacht om tot handhaving over te gaan. Ook
overigens ziet de Afdeling geen aanknopingspunten
voor het oordeel dat verweerder zich ten onrechte
onbevoegd heeft geacht om tot het opleggen van
een last onder dwangsom over te gaan. De Afdeling
verwijst hierbij naar haar uitspraak van heden, in de
zaak nr. 200307226/1.
Gelet op het vorenstaande heeft verweerder het
verzoek van appellanten tot het opleggen van een
last onder dwangsom aan vergunninghoudster terecht
afgewezen en de daartegen door appellanten
gemaakte bezwaren terecht ongegrond verklaard.
(…)
2.7. Het beroep is ongegrond.
StAB 4 / 2004

04-130
ABRvS 25 augustus 2004, nr. 200400727/1 (Hof
van Twente)
Casus
Besluit waarbij het college van burgemeester en
wethouders van Hof van Twente (verweerder) heeft
geweigerd om een melding te accepteren. Naar
aanleiding van het bezwaarschrift heeft verweerder
het bestreden besluit herroepen en zich onbevoegd
verklaard om over de acceptatie van de melding
te beslissen.
Rechtsvraag
Bij wie berust de bevoegdheid om te beslissen over
de acceptatie van een melding?
Uitspraak
Hieromtrent overweegt de Afdeling dat de bevoegdheid
om te beslissen over de acceptatie van
een melding berust bij het bestuursorgaan dat (feitelijk)
bevoegd zou zijn om voor de inrichting in
kwestie vergunning te verlenen en dat, in samenhang
daarmee, belast is met de bestuursrechtelijke
handhaving. Dit geldt ook wanneer voorheen een
ander bestuursorgaan het bevoegde gezag was, en
de voor de inrichting geldende vergunning door dat
bestuursorgaan is verleend. Uit artikel 8.3, eerste
lid van de Wet milieubeheer volgt dat die vergunning
wordt gelijkgesteld met een vergunning die
door het nieuwe bevoegd gezag is verleend.
Ten tijde van het bestreden besluit werden in de
inrichting afvalstoffen bewerkt zodat – gelet op categorie
28.4, onder c en sub 1 van Bijlage I van
het Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer
– het college van gedeputeerde staten in
plaats van verweerder het bevoegd gezag is waaraan
moet worden gemeld. Het beroep is ongegrond.
Wet milieubeheer artikel 8.3 en artikel 8.19,
tweede lid
1. Procesverloop
Milieu
Bij besluit van 1 april 2003 heeft verweerder geweigerd
een melding van appellante als bedoeld in artikel
8.19, tweede lid, van de Wet milieubeheer inzake
de verandering van een inrichting op het adres
[locatie] te Hof van Twente, te accepteren. Bij besluit
van 16 december 2003 heeft verweerder het
besluit van 1 april 2003 herroepen en zich onbevoegd
verklaard om over de acceptatie van de melding
te beslissen. Verweerder heeft met toepassing
van artikel 2:3, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht
de melding doorgezonden naar het college
van gedeputeerde staten van Overijssel.
2. Relevante overwegingen
27
2.1. Bij besluit van 11 december 2001 heeft verweerder
krachtens de Wet milieubeheer aan de besloten
vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
‘Kleencare Hygiëne B.V.’ te Hof van Twente een
revisievergunning als geregeld in artikel 8.4, eerste
lid, van deze wet verleend. De inrichting wordt
thans gedreven door appellante. Binnen de inrichting
wil appellante veranderingen doorvoeren ten
opzichte van de vergunde activiteiten. Appellante
heeft de veranderingen gemeld aan verweerder. Verweerder
heeft zich volgens appellante ten onrechte
onbevoegd geacht om over de acceptatie van de
melding te beslissen.
2.2. Verweerder is van mening dat de feitelijke situatie
bepalend is voor de vraag wie bevoegd is om
over de acceptatie van de melding te beslissen. Volgens
hem werden in de inrichting ten tijde van het
bestreden besluit afvalstoffen (resten PET folie) bewerkt.
Daardoor zou ten tijde van het bestreden besluit
feitelijk sprake zijn van een inrichting waarvoor
het college van gedeputeerde staten het bevoegd
gezag is. Om deze reden heeft verweerder zich onbevoegd
geacht om over de acceptatie van de melding
te beslissen.
2.3. Ingevolge artikel 8.2, eerste lid, van de Wet
milieubeheer, voorzover hier van belang, zijn burgemeester
en wethouders van de gemeente waarin de
inrichting geheel of in hoofdzaak zal zijn of is gelegen,
bevoegd te beslissen op de aanvraag om een
vergunning. Ingevolge artikel 8.2, tweede lid, van
de Wet milieubeheer, voorzover hier van belang, kan
bij algemene maatregel van bestuur worden bepaald
dat ten aanzien van daarbij aangewezen categorieën
van inrichtingen gedeputeerde staten van de provin-
StAB 4 / 2004

28 Milieu
cie waarin de inrichting geheel of in hoofdzaak zal
zijn of is gelegen, bevoegd zijn te beslissen op de
aanvraag om een vergunning. Ingevolge artikel 8.3,
eerste lid, van de Wet milieubeheer worden, indien
bij of krachtens een wettelijke bepaling dan wel
door een verandering van de inrichting of de werking
daarvan de bevoegdheid te beslissen op aanvragen
om een vergunning voor een inrichting overgaat naar
een ander orgaan, reeds voor die inrichting verleende
vergunningen gelijkgesteld met vergunningen
verleend door dat andere orgaan.
(….)
Ingevolge artikel 3.1 van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit
milieubeheer (hierna te noemen:
het Besluit) zijn gedeputeerde staten van de provincie
waarin de inrichting geheel of in hoofdzaak zal
zijn of is gelegen, bevoegd te beslissen op de aanvraag
om een vergunning ten aanzien van inrichtingen
die behoren tot een categorie die daartoe in bijlage
I is aangewezen. In categorie 28.4, onder c en
sub 1, van Bijlage I van het Besluit, is bepaald dat
gedeputeerde staten het bevoegd gezag zijn ten aanzien
van inrichtingen voor het ontwateren, microbiologisch
of anderszins biologisch of chemisch omzetten,
agglomereren, deglomereren, mechanisch,
fysisch of chemisch scheiden, mengen, verdichten
of thermisch behandelen, anders dan verbranden,
van van buiten de inrichting afkomstige huishoudelijke
afvalstoffen of bedrijfsafvalstoffen. Ingevolge
artikel 1.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer
wordt in deze wet en de daarop berustende bepalingen
onder afvalstoffen verstaan: alle stoffen, preparaten
of andere producten die behoren tot de categorieën
die zijn genoemd in bijlage I bij richtlijn nr.
75/442/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen
van 15 juli 1975 betreffende afvalstoffen,
waarvan de houder zich ontdoet, voornemens is
zich te ontdoen of zich moet ontdoen. Of sprake is
van een afvalstof moet worden beoordeeld met inachtneming
van alle omstandigheden, waarbij rekening
moet worden gehouden met de doelstelling van
richtlijn 75/442/EEG, terwijl voorkomen moet worden,
dat afbreuk wordt gedaan aan de doeltreffendheid
daarvan (arrest van het Hof van Justitie van de
Europese Gemeenschappen van 15 juni 2000 Arco
Chemie Nederland e.a., C-418/97 en C-419/97,
AB 2000, 311, punt 88).
2.4. Aan de orde is de vraag of verweerder zich terecht
onbevoegd heeft verklaard om over de acceptatie
van de melding als bedoeld in artikel 8.19,
tweede lid, van de Wet milieubeheer te beslissen.
2.4.1. De bevoegdheid om te beslissen over de acceptatie
van de melding berust bij het bestuursorgaan
dat bevoegd zou zijn om voor de inrichting in
kwestie vergunning te verlenen en dat, in samenhang
daarmee, is belast met de bestuursrechtelijke
handhaving. Dit geldt ook wanneer voorheen een
ander bestuursorgaan het bevoegde gezag was, en
de voor de inrichting geldende vergunning door dat
bestuursorgaan is verleend. Uit artikel 8.3, eerste
lid, van de Wet milieubeheer volgt dat die vergunning
wordt gelijkgesteld met een vergunning die
door het nieuwe bevoegde gezag is verleend.
2.4.2. Niet in geschil is dat ten tijde van het nemen
van het bestreden besluit binnen de inrichting
resten PET-folie werden bewerkt. Het is de Afdeling
uit de stukken en het verhandelde ter zitting gebleken
dat de PET-folie bestond uit restanten die waren
overgebleven nadat uit de folie onder meer beschermhoezen
voor telefoons waren gestanst. De
PET-folie dat werd aangeleverd bij de inrichting
dient derhalve te worden beschouwd als een restproduct
dat niet als zodanig voor later gebruik was
beoogd. Geconcludeerd dient te worden dat de PETfolie
moet worden beschouwd als een stof waarvan
de houder zich heeft ontdaan. Van aanwijzingen
voor een andere conclusie, is niet gebleken. Gelet
op het vorenstaande moet worden geoordeeld dat de
PET-folie moet worden aangemerkt als een afvalstof
in de zin van artikel 1.1, eerste lid, van de Wet milieubeheer.
2.4.3. De Afdeling is van oordeel dat het bewerken
zoals dat ten tijde van het nemen van het bestreden
besluit plaatsvond in de onderhavige inrichting,
daarmee valt onder de activiteiten genoemd in categorie
28.4, onder c en sub 1, van Bijlage I van het
Besluit. Op grond van artikel 8.2, tweede lid, van de
Wet milieubeheer in samenhang met artikel 3.1 van
het Besluit, is het college van gedeputeerde staten
het tot vergunningverlening bevoegde gezag voor de
in categorie 28.4 genoemde activiteiten. Dat appellant,
zoals hij stelt, inmiddels heeft besloten niet
langer gebruik te maken van materialen die moeten
StAB 4 / 2004

Milieu
29
worden aangemerkt als afvalstof, kan daaraan niet
afdoen.
2.4.4. Gezien het voorgaande heeft verweerder terecht
geoordeeld dat niet hij, maar het college van
gedeputeerde staten bevoegd was om te beslissen
over de acceptatie van de door appellante gedane
melding.
2.5. Het beroep is ongegrond.
NB: Zie ook hierna de uitspraak onder K76, met
noot Aletta Blomberg.
De redactie
04-131
Arrest Hof van Justitie EG 7 september 2004, C-
127/02 (Staatssecretaris LNV)
Casus
In 1999 en 2000 zijn vergunningen verleend ingevolge
artikel 12 Natuurbeschermingswet om kokkels
mechanisch te vissen in de speciale beschermingszone
van de Waddenzee. De besluiten
hiertoe zijn aangevochten. In dit kader heeft de Afdeling
bestuursrechtspraak van de Raad van State
op 27 maart 2002 prejudiciële vragen gesteld omtrent
de uitleg en toepassing van artikel 6 van de
Habitatrichtlijn. Deze vragen luiden als volgt.
1. Valt de mechanische kokkelvisserij, die al
vele jaren wordt uitgeoefend maar waarvoor in beginsel
elk jaar voor een beperkte periode een vergunning
wordt verleend, waarbij telkens opnieuw
een beoordeling plaatsvindt onder het begrip ‘plan’
of ‘project’ in artikel 6 lid 3 van de Habitatrichtlijn?
2. In welke verhouding staan artikel 6 lid 2 en
lid 3 van de Habitatrichtlijn tot elkaar?
3a. Wanneer moet een ‘passende beoordeling’
ingevolge artikel 6 lid 3 van de Habitatrichtlijn
plaatsvinden?
3b. Welke criteria gelden voor de beoordeling of
een plan of project in de zin van artikel 6 lid 3 van
de Habitatrichtlijn significante gevolgen kan hebben
voor zo’n gebied?
4. Wat houdt het begrip ‘passende beoordeling’
ingevolge artikel 6 lid 3 van de Habitatrichtlijn in?
5. Heeft artikel 6, lid 3 van de Habitatrichtlijn
rechtstreekse werking?
Rechtsvragen
Zie de prejudiciële vragen 1 tot en met 5 hierboven.
Uitspraak
ad 1. De activiteiten van de kokkelvissers vallen
onder het begrip ‘plan of project’ als bedoeld in artikel
6, lid 3 van de Habitatrichtlijn.
ad 2. Artikel 6, lid 2 en artikel 6, lid 3 kunnen
niet gelijktijdig worden toegepast. Artikel 6, lid 2
blijft hier verder buiten beschouwing.
ad 3a. Voor de toepassing van artikel 6, lid 3 is
niet nodig dat het voorgenomen plan of project met
zekerheid significante gevolgen heeft voor het betrokken
gebied, maar volstaat dat het plan of project
waarschijnlijk (het risico bestaat) dergelijke
gevolgen heeft. Die waarschijnlijkheid is er wanneer
op grond van objectieve gegevens niet kan
worden uitgesloten dat het plan of project afzonderlijk
of in combinatie met andere plannen of projecten
significante gevolgen heeft voor het gebied.
ad. 3b. Een plan of project als bedoeld in artikel
6, derde lid kan significante gevolgen voor een
gebied hebben indien het de instandhoudingsdoelstellingen
van dat gebied in gevaar brengt; dit
moet met name worden beoordeeld in het licht van
de specifieke milieukenmerken en omstandigheden
van het betrokken gebied.
ad 4. Een passende beoordeling als bedoeld in
artikel 6, derde lid brengt mee dat op basis van de
beste wetenschappelijke kennis alle aspecten van
het plan of het project moeten worden geïnventariseerd.
Er mag slechts toestemming worden verleend
wanneer het bevoegd gezag zekerheid heeft
verkregen dat geen schadelijke gevolgen zullen optreden
voor de natuurlijke kenmerken van het gebied.
Dat is het geval indien wetenschappelijk gezien
redelijkerwijs geen twijfel bestaat dat er geen
schadelijke gevolgen optreden.
StAB 4 / 2004

30 Milieu
ad 5. Artikel 6, derde lid heeft rechtstreekse
werking.
in om vervuiling en verslechtering van de woongebieden
te voorkomen.’
Natuurbeschermingswet, artikel 12
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn), artikel 6,
tweede en derde lid
Overwegingen
1. Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft
de uitlegging van artikel 6 van richtlijn
92/43/EEG van de Raad van 21 mei 1992 inzake
de instandhouding van de natuurlijke habitats en de
wilde flora en fauna (PB L 206, blz. 7; hierna: „habitatrichtlijn’).
2. Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding
tussen de Landelijke Vereniging tot Behoud van
de Waddenzee (hierna: „Waddenvereniging’) en de
Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Vogels
(hierna: „Vogelbeschermingsvereniging’) enerzijds
en de Staatssecretaris van Landbouw, Natuurbeheer
en Visserij (hierna: „staatssecretaris’) anderzijds
over vergunningen die deze heeft verleend aan de
Coöperatieve Producenten Organisatie van de
Nederlandse Kokkelvisserij UA (hierna: „PO Kokkelvisserij’)
om mechanisch op kokkels te vissen in de
specialebeschermingszone (hierna: „SBZ’) van de
Waddenzee, aangewezen in de zin van artikel 4 van
richtlijn 79/409/EEG van de Raad van 2 april 1979
inzake het behoud van de vogelstand (PB L 103,
blz. 1; hierna: „vogelrichtlijn’).
Het juridisch kader
De vogelrichtlijn
3. In artikel 4, leden 1 en 2, van de vogelrichtlijn
wordt de lidstaten opgedragen om gebieden die aan
de bij deze bepalingen vastgestelde ornithologische
criteria beantwoorden, aan te wijzen als SBZ.
4. Artikel 4, lid 4, van de vogelrichtlijn bepaalt:
„De lidstaten nemen passende maatregelen om vervuiling
en verslechtering van de woongebieden in de
in de leden 1 en 2 bedoelde beschermingszones te
voorkomen, alsmede om te voorkomen dat de vogels
aldaar worden gestoord, voorzover deze vervuiling,
verslechtering en storing, gelet op de doelstellingen
van dit artikel, van wezenlijke invloed zijn. Ook buiten
deze beschermingszones zetten de lidstaten zich
De habitatrichtlijn
5. Artikel 6 van de habitatrichtlijn bepaalt:
„1. De lidstaten treffen voor de specialebeschermingszones
de nodige instandhoudingsmaatregelen;
deze behelzen zo nodig passende specifieke of van
ruimtelijkeordeningsplannen deel uitmakende beheersplannen
en passende wettelijke, bestuursrechtelijke
of op een overeenkomst berustende maatregelen,
die beantwoorden aan de ecologische
vereisten van de typen natuurlijke habitats van bijlage
I en de soorten van bijlage II die in die gebieden
voorkomen.
2. De lidstaten treffen passende maatregelen om
ervoor te zorgen dat de kwaliteit van de natuurlijke
habitats en de habitats van soorten in de specialebeschermingszones
niet verslechtert en er geen storende
factoren optreden voor de soorten waarvoor
de zones zijn aangewezen voorzover die factoren,
gelet op de doelstellingen van deze richtlijn een significant
effect zouden kunnen hebben.
3. Voor elk plan of project dat niet direct verband
houdt met of nodig is voor het beheer van het gebied,
maar afzonderlijk of in combinatie met andere
plannen of projecten significante gevolgen kan hebben
voor zo’n gebied, wordt een passende beoordeling
gemaakt van de gevolgen voor het gebied, rekening
houdend met de instandhoudingsdoelstellingen
van dat gebied. Gelet op de conclusies van de beoordeling
van de gevolgen voor het gebied en onder
voorbehoud van het bepaalde in lid 4, geven de bevoegde
nationale instanties slechts toestemming
voor dat plan of project nadat zij de zekerheid hebben
verkregen dat het de natuurlijke kenmerken van
het betrokken gebied niet zal aantasten en nadat zij
in voorkomend geval inspraakmogelijkheden hebben
geboden.
4. Indien een plan of project, ondanks negatieve
conclusies van de beoordeling van de gevolgen voor
het gebied, bij ontstentenis van alternatieve oplossingen,
om dwingende redenen van groot openbaar
belang, met inbegrip van redenen van sociale of
economische aard, toch moet worden gerealiseerd,
neemt de lidstaat alle nodige compenserende maatregelen
om te waarborgen dat de algehele samenhang
van Natura 2000 bewaard blijft. De lidstaat
StAB 4 / 2004

Milieu
31
stelt de Commissie op de hoogte van de genomen
compenserende maatregelen.
Wanneer het betrokken gebied een gebied met
een prioritair type natuurlijke habitat en/of een prioritaire
soort is, kunnen alleen argumenten die verband
houden met de menselijke gezondheid, de
openbare veiligheid of met voor het milieu wezenlijke
gunstige effecten dan wel, na advies van de
Commissie, andere dwingende redenen van groot
openbaar belang worden aangevoerd.’
6. Artikel 7 van de habitatrichtlijn bepaalt: „De uit
artikel 6, leden 2, 3 en 4, voortvloeiende verplichtingen
komen in de plaats van de verplichtingen die
voortvloeien uit artikel 4, lid 4, eerste zin, van [de
vogelrichtlijn], voor wat betreft de specialebeschermingszones
die overeenkomstig artikel 4, lid 1, van
die richtlijn zijn aangewezen of bij analogie overeenkomstig
artikel 4, lid 2, van die richtlijn zijn erkend,
zulks vanaf de datum van toepassing van de onderhavige
richtlijn, dan wel vanaf de datum van de
aanwijzing of erkenning door een lidstaat overeenkomstig
[de vogelrichtlijn], indien deze datum later
valt.’
Het nationale recht
7. Volgens artikel 12, lid 1, van de Natuurbeschermingswet
is het verboden zonder vergunning van de
minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij
(hierna: „minister’) of in strijd met bij zodanige vergunning
gestelde voorwaarden handelingen te verrichten,
te doen verrichten of te gedogen die schadelijk
zijn voor het natuurschoon of voor de
natuurwetenschappelijke betekenis van een beschermd
natuurmonument of die een beschermd
natuurmonument ontsieren. Volgens artikel 12, lid
2, worden als schadelijk voor het natuurschoon of
voor de natuurwetenschappelijke betekenis van een
beschermd natuurmonument in ieder geval aangemerkt
handelingen die de in de beschikking tot aanwijzing
genoemde wezenlijke kenmerken van een
beschermd natuurmonument aantasten.
8. Blijkens de beschikking van 17 november 1993,
waarbij de Waddenzee is aangewezen als staatsnatuurmonument,
en de toelichting bij die beschikking,
die daarvan integrerend deel uitmaakt, is het
vergunningen- en ontheffingenbeleid op grond van
de Natuurbeschermingswet gekoppeld aan het beleid
dat wordt gevoerd in het kader van de Planologische
Kernbeslissing Waddenzee (hierna: „PKB-
Waddenzee’). Op deze wijze wordt, volgens de toelichting,
een adequaat kader geschapen voor de
toetsing, via de procedures van de Natuurbeschermingswet,
van mogelijk schadelijke activiteiten aan
de hoofddoelstelling van de PKB-Waddenzee, te
weten een duurzame bescherming en ontwikkeling
van de Waddenzee als natuurgebied, en in het bijzonder
van de fourageer-, broed- en rustgebieden
van de in dit gebied voorkomende vogels. Menselijke
activiteiten met een economische betekenis
zijn in dit gebied mogelijk, mits voldoende afgewogen
in het licht van de hoofddoelstelling. Voorgenomen
activiteiten in de Waddenzee moeten daarom
aan de bovengenoemde doelstelling en beleidslijnen
worden getoetst en hiertegen worden afgewogen.
9. Het onderdeel kustvisserijbeleid uit de PKB-Waddenzee
is verder uitgewerkt in de regeringsbeslissing
van 21 januari 1993, de Structuurnota Zee- en
kustvisserij „Vissen naar evenwicht’. Hierin wordt
het beleid geformuleerd voor de schelpdiervisserij in
onder meer de Waddenzee voor de jaren 1993-
2003. In de Structuurnota is een aantal beperkende
maatregelen voor de kokkelvisserij opgenomen. Een
aantal gebieden in dit staatsnatuurmonument is
permanent voor de kokkelvisserij gesloten, terwijl
tevens in voedselarme jaren 60 % van de gemiddelde
voedselbehoefte van vogels in de vorm van kokkels
en mosselen voor deze vogels wordt gereserveerd.
De reden dat niet 100 % van de gemiddelde
voedselbehoefte wordt gereserveerd, is dat de vogels
ook alternatieve voedselbronnen gebruiken
(nonnetjes, spisula, strandkrabben).
10. Volgens de PKB-Waddenzee houdt het voorzorgsbeginsel
in dat, wanneer op basis van de best
beschikbare informatie sprake blijkt te zijn van duidelijke
twijfel over het achterwege blijven van mogelijk
belangrijke negatieve gevolgen voor het ecosysteem,
het voordeel van de twijfel zal gaan in de
richting van het behoud van de Waddenzee. Blijkens
de verwijzingsbeschikking geven de meeste beschikbare
en geraadpleegde deskundigenberichten
niet eenduidig te zien dat er aan de mechanische
kokkelvisserij belangrijke negatieve gevolgen voor
het ecosysteem van de Waddenzee verbonden zijn.
StAB 4 / 2004

32 Milieu
Het hoofdgeding en de prejudiciële vragen
11. Bij besluiten van 1 juli 1999 en 7 juli 2000
(hierna: „in het hoofdgeding bestreden besluiten’)
heeft de staatssecretaris aan de PO Kokkelvisserij
onder bepaalde voorwaarden vergunningen verleend
om in de periode van 16 augustus tot en met 25 november
1999, respectievelijk 14 augustus tot en
met 30 november 2000, mechanisch op kokkels te
vissen in de SBZ van de Waddenzee.
12. De Waddenvereniging en de Vogelbeschermingsvereniging
hebben deze besluiten aangevochten
bij de staatssecretaris, die de bezwaren die
tegen de in het hoofdgeding bestreden besluiten zijn
gemaakt, bij besluiten van 23 december 1999 en
19 februari 2001 ongegrond heeft verklaard.
13. De natuurbeschermingsverenigingen hebben
tegen deze afwijzende besluiten beroep ingesteld bij
de Raad van State. Samengevat hebben zij aangevoerd
dat de vergunde kokkelvisserij langdurige
schade toebrengt aan de geomorfologie en de flora
en fauna van de bodem van de Waddenzee. Voorts
hebben zij naar voren gebracht dat de kokkelvisserij
ingrijpt in de voedselvoorraad van schelpdieretende
vogels, met als gevolg achteruitgang van de populatie
daarvan, met name scholeksters en eidereenden.
Volgens de Waddenvereniging en de Vogelbeschermingsvereniging
zijn de bestreden besluiten verder
in strijd met de habitatrichtlijn en de vogelrichtlijn.
14. Wat de vraag betreft of artikel 6, leden 2 tot en
met 4, van de habitatrichtlijn correct in Nederlands
recht is geïmplementeerd, wijst de Raad van State
erop dat artikel 12 van de Natuurbeschermingswet
weliswaar niet uitdrukkelijk bedoeld is als implementatie
van de in artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn
opgenomen verplichtingen, maar richtlijnconform
kan worden geïnterpreteerd. Evenals met
betrekking tot artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn
bevat de Natuurbeschermingswet ook wat artikel 6,
leden 3 en 4, van de richtlijn betreft, geen implementatieregels.
Ook anderszins zijn op de Waddenzee
geen algemeen verbindende voorschriften van
toepassing die bedoeld zijn als implementatie van
deze twee artikelleden.
15. De verwijzende rechter wijst er tevens op dat er
volgens de Waddenvereniging en de Vogelbeschermingsvereniging,
gezien de uitbreiding van de kokkelvisserij
in de SBZ van de Waddenzee, sprake is
van een „plan of project’ dat volgens artikel 6, lid 3,
van de habitatrichtlijn aan een „passende beoordeling’
dient te worden onderworpen, terwijl deze activiteit
volgens de staatssecretaris al jaren bestaat en
niet is geïntensiveerd, zodat zij onder artikel 6, lid
2, van de habitatrichtlijn valt.
16. Wat de verhouding tussen lid 2 en lid 3 van artikel
6 van de habitatrichtlijn betreft, dient volgens de
Waddenvereniging en de Vogelbeschermingsvereniging
de activiteit waarvoor vergunningen zijn verleend,
ook al moet deze als een „plan of project’ in
de zin van artikel 6, lid 3, worden gekwalificeerd,
desalniettemin aan artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn
te worden getoetst. Derhalve moet worden
onderzocht of artikel 6, lid 3, moet worden gezien
als een verbijzondering van de regels die zijn opgenomen
in artikel 6, lid 2, – en dus beide leden cumulatief
van toepassing kunnen zijn – of als een bepaling
met een afzonderlijke, zelfstandige strekking,
in die zin dat het tweede lid betrekking heeft op bestaand
gebruik en het derde op nieuwe plannen of
projecten.
17. De Raad van State vraagt zich tevens af onder
welke voorwaarden moet worden overgegaan tot
een „passende beoordeling’ van de gevolgen van het
plan of project voor het betrokken gebied. Hij vraagt
zich verder af aan de hand van welke criteria moet
worden beoordeeld of er sprake is van „passende
maatregelen’ respectievelijk een „passende beoordeling’,
zulks mede gelet op de in artikel 6, lid 3,
van de habitatrichtlijn opgenomen regel dat de bevoegde
autoriteiten slechts toestemming voor het
plan of project mogen geven nadat zij de zekerheid
hebben verkregen dat het de natuurlijke kenmerken
van het betrokken gebied niet zal aantasten.
18. Ten slotte acht hij het nuttig te weten of artikel
6, leden 2 en 3, van de habitatrichtlijn rechtstreekse
werking heeft.
19. De Raad van State heeft dan ook de behandeling
van de zaak geschorst en het Hof de volgende
prejudiciële vragen gesteld:
„1) a) Dienen de begrippen ‚plan of project’ in artikel
6, derde lid, van de habitatrichtlijn aldus te wor-
StAB 4 / 2004

Milieu
33
den uitgelegd dat daaronder ook valt een activiteit
die al vele jaren wordt uitgeoefend maar waarvoor
in beginsel elk jaar voor een beperkte periode een
vergunning wordt verleend, waarbij telkens opnieuw
wordt beoordeeld of en zo ja, in welke gedeelten van
het gebied de activiteit mag worden uitgeoefend?
b) Ingeval vraag 1 a ontkennend wordt beantwoord:
dient de desbetreffende activiteit wel als een
‚plan of project’ te worden beschouwd, indien de intensiteit
van die activiteit in de loop der jaren is toegenomen,
respectievelijk een toename daarvan door
de vergunningen mogelijk wordt gemaakt?
2) a) Ingeval uit het antwoord op vraag 1 voortvloeit
dat er sprake is van een ‚plan of project’ in de
zin van artikel 6, derde lid, van de habitatrichtlijn:
Dient artikel 6, derde lid, van de habitatrichtlijn te
worden gezien als een verbijzondering van de regels
die zijn opgenomen in het tweede lid of als een bepaling
met een afzonderlijke, zelfstandige strekking,
zulks in die zin dat bijvoorbeeld:
i) het tweede lid betrekking heeft op bestaand
gebruik en het derde op nieuwe plannen of projecten,
of
ii) het tweede lid betrekking heeft op beheersmaatregelen
en het derde op andere besluiten, of
iii) het derde lid betrekking heeft op plannen of
projecten en het tweede op overige activiteiten?
b) Kunnen in het geval artikel 6, derde lid, van
de habitatrichtlijn als een verbijzondering van de regels
die zijn opgenomen in het tweede lid moet worden
gezien, beide leden cumulatief van toepassing
zijn?
3) a) Dient artikel 6, derde lid, van de habitatrichtlijn
aldus te worden uitgelegd dat er reeds sprake
is van een ‚plan of project’ als een bepaalde activiteit
gevolgen voor het desbetreffende gebied kan
hebben (en daarna een ‚passende beoordeling’ moet
worden gemaakt om te weten of die gevolgen ‚significant’
zijn) of betekent deze bepaling dat er pas een
‚passende beoordeling’ behoeft te worden gemaakt
indien (voldoende) aannemelijk is dat een ‚plan of
project’ significante gevolgen kan hebben?
b) Aan de hand van welke criteria moet worden
beoordeeld of een plan of project in de zin van artikel
6, derde lid, van de habitatrichtlijn dat niet direct
verband houdt met of nodig is voor het beheer
van het gebied, afzonderlijk of in combinatie met
andere plannen of projecten significante gevolgen
kan hebben voor zo’n gebied?
4) a) Aan de hand van welke criteria dient in het
kader van de toepassing van artikel 6 van de habitatrichtlijn
te worden beoordeeld of sprake is van
‚passende maatregelen’ als bedoeld in het tweede
lid van die bepaling, respectievelijk een ‚passende
beoordeling’ in samenhang met de vereiste zekerheid
voor het geven van toestemming voor een plan
of project als bedoeld in het derde lid?
b) Hebben de begrippen ‚passende maatregelen’,
respectievelijk ‚passende beoordeling’ een zelfstandige
betekenis of dient bij het oordeel daarover ook
rekening te worden gehouden met artikel 174,
tweede lid, van het EG-Verdrag en met name het in
dat artikellid genoemde voorzorgsbeginsel?
c) Ingeval rekening dient te worden gehouden
met het in artikel 174, tweede lid, van het EG-Verdrag
genoemde voorzorgsbeginsel: houdt dat in dat
een bepaalde activiteit, zoals de onderhavige kokkelvisserij,
mag worden toegestaan als over de afwezigheid
van mogelijke significante gevolgen geen
duidelijke twijfel bestaat of mag dat alleen als geen
twijfel bestaat over de afwezigheid van zulke gevolgen,
respectievelijk die afwezigheid met zekerheid
kan worden vastgesteld?
5) Werkt artikel 6, tweede, respectievelijk derde
lid, van de habitatrichtlijn rechtstreeks, in die zin
dat particulieren zich daarop voor de nationale rechter
kunnen beroepen en die rechter, zoals onder
meer beslist in [het arrest van 14 december 1995,]
Peterbroeck [(C-312/93, Jurispr. blz. I-4599)], de
rechtsbescherming moet verlenen die voor de justitiabelen
uit de rechtstreekse werking voortvloeit?’
20. Bij beschikking van 28 april 2004 is het verzoek
van de PO Kokkelvisserij om schriftelijke opmerkingen
te mogen indienen na de conclusie van
de advocaat-generaal, of anderszins in staat te worden
gesteld om op die conclusie in te gaan, afgewezen.
De prejudiciële vragen
De eerste vraag
Vraag 1a
21. Met vraag 1 a wenst de verwijzende rechter in
wezen te vernemen of de mechanische kokkelvisserij,
die al vele jaren wordt uitgeoefend maar waarvoor
elk jaar voor een beperkte periode een vergunning
wordt verleend, waarbij telkens opnieuw wordt
StAB 4 / 2004

34 Milieu
beoordeeld of, en zo ja in welk gebied, de activiteit
mag worden uitgeoefend, onder het begrip „plan’ of
„project’ in artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn
valt.
22. Volgens de tiende overweging van de considerans
van de habitatrichtlijn moet „elk plan of programma
dat een significant effect kan hebben op de
instandhoudingsdoelstellingen van een aangewezen
gebied of een gebied dat in de toekomst aangewezen
zal zijn, op passende wijze […] worden beoordeeld’.
Deze overweging vindt haar uitdrukking in
artikel 6, lid 3, van de richtlijn, dat met name bepaalt
dat voor een plan of project dat significante
gevolgen kan hebben voor het betrokken gebied,
slechts toestemming kan worden gegeven nadat een
passende beoordeling is gemaakt van de gevolgen
daarvan voor het gebied.
23. De habitatrichtlijn bevat geen definitie van de
begrippen „plan’ en „project’.
24. Daarentegen wordt in richtlijn 85/337/EEG van
de Raad van 27 juni 1985 betreffende de milieueffectbeoordeling
van bepaalde openbare en particuliere
projecten (PB L 175, blz. 40), waarvan de
zesde overweging van de considerans aangeeft dat
voor projecten die aanzienlijke milieueffecten kunnen
hebben, alleen een vergunning dient te worden
verleend na een voorafgaande beoordeling van de
aanzienlijke milieueffecten die deze projecten kunnen
hebben, in artikel 1, lid 2, het begrip project gedefinieerd
als volgt:
„– de uitvoering van bouwwerken of de totstandbrenging
van andere installaties of werken,
– andere ingrepen in natuurlijk milieu of landschap,
inclusief de ingrepen voor de ontginning van bodemschatten’.
25. Een activiteit als de mechanische kokkelvisserij
valt binnen het begrip „project’ zoals gedefinieerd in
artikel 1, lid 2, tweede streepje, van richtlijn
85/337.
26. Dit begrip „project’ is relevant voor de verduidelijking
van het begrip plan of project in de zin van de
habitatrichtlijn, die, zoals uit het voorgaande blijkt,
evenals richtlijn 85/337 tot doel heeft, te voorkomen
dat voor activiteiten die schadelijk kunnen zijn
voor het milieu, toestemming wordt verleend zonder
een voorafgaande beoordeling van hun milieueffecten.
27. Een activiteit als de mechanische kokkelvisserij
valt dus onder het begrip plan of project in artikel 6,
lid 3, van de habitatrichtlijn.
28. Het feit dat deze activiteit al vele jaren periodiek
wordt uitgeoefend in het betrokken gebied en
dat daarvoor elk jaar een vergunning nodig is, voor
verlening waarvan telkens opnieuw wordt beoordeeld
of, en zo ja in welk gebied, de activiteit mag
worden uitgeoefend, staat op zich niet eraan in de
weg dat zij bij elke aanvraag kan worden beschouwd
als een apart plan of project in de zin van
de habitatrichtlijn.
29. Derhalve moet op vraag 1 a worden geantwoord
dat de mechanische kokkelvisserij, die al vele jaren
wordt uitgeoefend maar waarvoor elk jaar voor een
beperkte periode een vergunning wordt verleend,
waarbij telkens opnieuw wordt beoordeeld of, en zo
ja in welk gebied, de activiteit mag worden uitgeoefend,
valt onder het begrip „plan’ of „project’ in artikel
6, lid 3, van de habitatrichtlijn.
Vraag 1b
30. Gelet op het antwoord op vraag 1 a behoeft
vraag 1 b niet te worden beantwoord.
De tweede vraag
31. Met zijn tweede vraag wil de verwijzende rechter
in wezen weten in welke verhouding lid 2 en lid
3 van artikel 6 van de habitatrichtlijn tot elkaar
staan.
32. Er zij op gewezen dat artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn,
gelezen in samenhang met artikel 7
van die richtlijn, de lidstaten ertoe verplicht passende
maatregelen te treffen om ervoor te zorgen dat de
habitats in de SBZ niet verslechteren en dat er geen
storende factoren van betekenis optreden voor de
soorten waarvoor die zones zijn aangewezen.
33. Artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn bepaalt
dat de bevoegde nationale autoriteiten voor een plan
of project dat niet direct verband houdt met of nodig
is voor het beheer van het gebied, maar significante
StAB 4 / 2004

Milieu
35
gevolgen kan hebben voor het gebied, pas toestemming
verlenen nadat zij door middel van een passende
beoordeling van de gevolgen van het plan of
het project voor het gebied de zekerheid hebben verkregen
dat het de natuurlijke kenmerken van het gebied
niet zal aantasten.
34. Met laatstgenoemde bepaling wordt dus een
procedure ingevoerd die is bedoeld om door middel
van voorafgaande controle te garanderen dat voor
een plan of project dat niet direct verband houdt
met of nodig is voor het beheer van het gebied,
maar dat voor het gebied significante gevolgen kan
hebben, alleen toestemming wordt verleend voorzover
het de natuurlijke kenmerken van het gebied niet
aantast.
35. Het feit dat voor een plan of project toestemming
is verleend volgens de procedure van artikel 6,
lid 3, van de habitatrichtlijn, maakt het overbodig
dat voor de in het plan of project bedoelde ingreep
in het beschermde gebied tegelijkertijd de algemene
beschermingsnorm van artikel 6, lid 2, wordt toegepast.
36. De toestemming die krachtens artikel 6, lid 3,
van de habitatrichtlijn voor een plan of project is
verleend, veronderstelt immers noodzakelijkerwijs
dat het wordt beschouwd als een plan of project dat
de natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied
niet aantast, en bijgevolg ook geen verslechtering of
verstoring van betekenis zal meebrengen in de zin
van artikel 6, lid 2.
37. Niettemin valt niet uit te sluiten dat het plan of
project, ook als dat niet te wijten is aan fouten van
de bevoegde nationale autoriteiten, naderhand toch
een verslechtering of verstoring blijkt mee te brengen.
In die omstandigheden maakt de toepassing
van artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn het mogelijk
te voldoen aan het hoofddoel, behoud en bescherming
van de kwaliteit van het milieu, met inbegrip
van de instandhouding van de natuurlijke
habitats en de wilde flora en fauna, zoals in de eerste
overweging van de considerans van die richtlijn
wordt beschreven.
38. Op de tweede vraag moet dus worden geantwoord
dat bij artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn
een procedure wordt ingevoerd die is bedoeld om
door middel van voorafgaande controle te garanderen
dat voor een plan of project dat niet direct verband
houdt met of nodig is voor het beheer van het
betrokken gebied, maar dat voor het gebied significante
gevolgen kan hebben, alleen toestemming
wordt verleend voorzover dit de natuurlijke kenmerken
van het gebied niet aantast, terwijl artikel 6, lid
2, van die richtlijn een algemene beschermingsverplichting
oplegt, die erin bestaat verslechteringen of
verstoringen te voorkomen die gelet op de doelstellingen
van de richtlijn significante gevolgen zouden
kunnen hebben, en niet tegelijkertijd met artikel 6,
lid 3, kan worden toegepast.
De derde vraag
Vraag 3a
39. Zoals in artikel 6, lid 3, eerste volzin, van de
habitatrichtlijn is bepaald, moet voor elk plan of
project dat niet direct verband houdt met of nodig is
voor het beheer van het gebied, maar afzonderlijk of
in combinatie met andere plannen of projecten significante
gevolgen kan hebben voor een dergelijk gebied,
een passende beoordeling van de gevolgen
voor het gebied worden gemaakt, rekening houdend
met de instandhoudingsdoelstellingen van dat gebied.
40. Voor het vereiste van een passende beoordeling
van de gevolgen van een plan of project wordt dus
als voorwaarde gesteld dat dit plan of project significante
gevolgen kan hebben voor het gebied.
41. Voor de inwerkingstelling van het milieubeschermingsmechanisme
van artikel 6, lid 3, van de
habitatrichtlijn is het dus niet nodig, zoals overigens
ook blijkt uit de leidraad van de Commissie voor de
uitlegging van dit artikel, getiteld „Beheer van Natura
2000-gebieden – De bepalingen van artikel 6 van
de habitatrichtlijn (92/43/EEG)’, dat het voorgenomen
plan of project met zekerheid significante gevolgen
heeft voor het betrokken gebied, maar volstaat
het dat het plan of project waarschijnlijk
dergelijke gevolgen heeft.
42. Met betrekking tot artikel 2, lid 1, van richtlijn
85/337, waarvan de formulering in wezen gelijk is
aan die van artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn,
StAB 4 / 2004

36 Milieu
namelijk dat „de lidstaten […] de nodige maatregelen
[treffen] om te verzekeren dat, voordat een vergunning
wordt verleend, de projecten die een aanzienlijk
milieueffect kunnen hebben […] worden
onderworpen aan een beoordeling van die effecten’,
heeft het Hof geoordeeld dat dit projecten zijn die
aanzienlijke milieueffecten kunnen hebben (zie in
die zin arrest van 29 april 2004, Commissie/Portugal,
C-117/02, nog niet gepubliceerd in de Jurisprudentie,
punt 85).
43. Hieruit volgt dat artikel 6, lid 3, eerste volzin,
van de habitatrichtlijn voor het vereiste van een passende
beoordeling van de gevolgen van een plan of
project als voorwaarde stelt dat de waarschijnlijkheid
of het risico bestaat dat dit plan of project significante
gevolgen heeft voor het gebied.
44. In het bijzonder gelet op het voorzorgsbeginsel,
een van de grondslagen van het beleid van de Gemeenschap,
op milieugebied een hoog beschermingsniveau
na te streven overeenkomstig artikel
174, lid 2, EG, tegen de achtergrond van welk beginsel
de habitatrichtlijn moet worden uitgelegd, bestaat
dit risico wanneer op grond van objectieve gegevens
niet kan worden uitgesloten dat het plan of
project significante gevolgen heeft voor het gebied
(zie mutatis mutandis met name arrest van 5 mei
1998, Verenigd Koninkrijk/Commissie, C-180/96,
Jurispr. blz. I-2265, punten 50, 105 en 107). Wanneer
de voorwaarde voor de beoordeling van de effecten
van een plan of project op een bepaald gebied
aldus wordt uitgelegd dat dit betekent dat in
geval van twijfel of die effecten zullen uitblijven, die
beoordeling moet plaatsvinden, kan op efficiënte
wijze worden voorkomen dat toestemming wordt
verleend voor plannen of projecten die de natuurlijke
kenmerken van het betrokken gebied aantasten.
Deze uitlegging draagt aldus, overeenkomstig
de derde overweging van de considerans en
artikel 2, lid 1, van de habitatrichtlijn, bij aan de
verwezenlijking van het voornaamste doel van die
richtlijn, namelijk het waarborgen van de biologische
diversiteit door het instandhouden van de natuurlijke
habitats en de wilde flora en fauna.
45. Gezien het voorgaande moet op vraag 3 a worden
geantwoord dat artikel 6, lid 3, eerste volzin,
van de habitatrichtlijn aldus moet worden uitgelegd
dat voor elk plan of project dat niet direct verband
houdt met of nodig is voor het beheer van een gebied,
een passende beoordeling wordt gemaakt van
de gevolgen voor dat gebied, rekening houdend met
de instandhoudingsdoelstellingen van het gebied,
wanneer op grond van objectieve gegevens niet kan
worden uitgesloten dat het afzonderlijk of in combinatie
met andere plannen of projecten significante
gevolgen heeft voor dat gebied.
Vraag 3b
46. Zoals blijkt uit artikel 6, lid 3, eerste volzin, van
de habitatrichtlijn, gelezen in samenhang met de
tiende overweging van de considerans, wordt de significantie
van de gevolgen voor een gebied van een
plan of project dat niet direct verband houdt met of
nodig is voor het beheer van dat gebied, afgezet
tegen de instandhoudingsdoelstellingen van het gebied.
47. Wanneer een dergelijk plan of project weliswaar
gevolgen heeft voor het gebied, maar de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan niet in gevaar
brengt, kan het niet worden beschouwd als een plan
of project dat significante gevolgen heeft voor het
betrokken gebied.
48. Omgekeerd moet een plan of project dat de instandhoudingsdoelstellingen
van het betrokken gebied
in gevaar dreigt te brengen, noodzakelijkerwijs
worden beschouwd als een plan of project dat significante
gevolgen kan hebben voor het betrokken gebied.
In het kader van de inschatting van de effecten
die dit plan of project kan hebben, moet de significantie
van die gevolgen met name worden beoordeeld
in het licht van de specifieke milieukenmerken
en omstandigheden van het gebied waarop het plan
of project betrekking heeft, zoals in wezen door de
Commissie is betoogd.
49. Derhalve moet op vraag 3 b worden geantwoord
dat op grond van artikel 6, lid 3, eerste volzin, van
de habitatrichtlijn een plan of project dat niet direct
verband houdt met of nodig is voor het beheer van
een gebied, wanneer het de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan in gevaar dreigt te brengen, moet
worden beschouwd als een plan of project dat significante
gevolgen kan hebben voor het betrokken gebied.
Dit moet met name worden beoordeeld in het
StAB 4 / 2004

Milieu
37
licht van de specifieke milieukenmerken en omstandigheden
van het gebied waarop het plan of project
betrekking heeft.
De vierde vraag
50. Met zijn vierde vraag, sub a tot en met c, vraagt
de verwijzende rechter het Hof in wezen om verduidelijking
van het begrip „passende maatregelen’ in
de zin van artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn en
van het begrip „passende beoordeling’ in de zin van
artikel 6, lid 3. Voorts wil hij weten onder welke
voorwaarden toestemming kan worden verleend
voor een activiteit als de mechanische kokkelvisserij.
51. Gezien de context van het hoofdgeding, alsook
de voorgaande overwegingen, met name het antwoord
op de eerste twee vragen, is het, zoals de advocaat-generaal
in punt 116 van haar conclusie uiteenzet,
niet noodzakelijk om de vierde vraag te
beantwoorden voorzover deze betrekking heeft op
artikel 6, lid 2, van de habitatrichtlijn.
52. Wat het begrip „passende beoordeling’ in de zin
van artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn betreft,
moet worden opgemerkt dat deze bepaling niet
voorschrijft volgens welke methode de beoordeling
moet worden verricht.
53. Niettemin moet, gezien de bewoordingen van
deze bepaling, een passende beoordeling van de gevolgen
van het plan of project voor het betrokken gebied
plaatsvinden voordat toestemming wordt verleend,
en moet worden gelet op de cumulatieve
gevolgen die kunnen optreden door de combinatie
van dit plan of project met andere plannen of projecten,
rekening houdend met de instandhoudingsdoelstellingen
van het betrokken gebied.
54. Een dergelijke beoordeling houdt dus in dat, op
basis van de beste wetenschappelijke kennis ter
zake, alle aspecten van het plan of het project die
op zichzelf of in combinatie met andere plannen of
projecten deze doelstellingen in gevaar kunnen
brengen, moeten worden geïnventariseerd. Zoals uit
de artikelen 3 en 4, en met name uit artikel 4, lid 4,
van de habitatrichtlijn blijkt, kunnen deze doelstellingen
met name worden vastgesteld aan de hand
van het belang van het gebied voor het in een gunstige
staat van instandhouding behouden of herstellen
van een type natuurlijke habitat van bijlage I bij
deze richtlijn of van een soort van bijlage II, alsmede
voor de coherentie van Natura 2000 en gelet op
de voor het gebied bestaande dreiging van achteruitgang
en vernietiging.
55. Wat de vraag betreft onder welke voorwaarden
voor een activiteit als de mechanische kokkelvisserij
toestemming kan worden verleend, moet erop worden
gewezen dat, gelet op artikel 6, lid 3, van de
habitatrichtlijn en het op de eerste vraag gegeven
antwoord, het aan de bevoegde nationale autoriteiten
staat om, rekening houdend met de conclusies
van de beoordeling van de gevolgen van het plan of
project voor het betrokken gebied, een dergelijk plan
of project pas goed te keuren nadat zij zekerheid
hebben verkregen dat het de natuurlijke kenmerken
van het betrokken gebied niet zal aantasten.
56. De conclusie is dus dat voor het plan of project
slechts toestemming kan worden verleend indien de
bevoegde nationale autoriteiten de zekerheid hebben
verkregen dat het geen schadelijke gevolgen
heeft voor de natuurlijke kenmerken van het betrokken
gebied.
57. Wanneer er onzekerheid bestaat of deze schadelijke
gevolgen voor het gebied zullen uitblijven,
zal de bevoegde autoriteit dus toestemming voor het
betrokken plan of project moeten weigeren.
58. In dit verband moet worden vastgesteld dat in
het in artikel 6, lid 3, tweede volzin, van de habitatrichtlijn
neergelegde toestemmingscriterium het
voorzorgsbeginsel besloten ligt (zie arrest van 5 mei
1998, National Farmers’ Union e.a., C-157/96, Jurispr.
blz. I-2211, punt 63) en dat dit het mogelijk
maakt om aantasting van beschermde gebieden als
gevolg van plannen of projecten, op efficiënte wijze
te voorkomen. Met een minder streng toestemmingscriterium
zou de verwezenlijking van de doelstelling
van bescherming van de gebieden, het doel
van deze bepaling, niet even goed kunnen worden
gegarandeerd.
59. De bevoegde nationale autoriteiten geven dus
ingevolge artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn, op
basis van de resultaten van de passende beoorde-
StAB 4 / 2004

Kraaijeveld e.a., reeds aangehaald, punt 56). Hetzelfde
geldt wanneer moet worden nagegaan of,
wanneer de relevante richtlijnbepaling niet in nationaal
recht is omgezet, de nationale autoriteit die de
bestreden handeling heeft gegeven, binnen de grenzen
van de in die bepaling neergelegde beoordelingsmarge
is gebleven.
67. Wat meer in het bijzonder de grenzen van de in
artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn neergelegde
beoordelingsmarge betreft, volgt uit deze bepaling
dat in een geval als dat van het hoofdgeding de bevoegde
nationale autoriteiten, op basis van de conclusies
van de passende beoordeling van de gevolgen
van de mechanische kokkelvisserij voor het
betrokken gebied, in het licht van de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan, slechts toestemming
voor deze activiteit geven wanneer zij de zekerheid
hebben verkregen dat zij geen schadelijke gevolgen
heeft voor de natuurlijke kenmerken van het betrokken
gebied, en dat dit het geval is wanneer er wetenschappelijk
gezien redelijkerwijs geen twijfel bestaat
dat er geen schadelijke gevolgen zijn (zie punt
59 van dit arrest).
68. Aan deze voorwaarde zou dus niet zijn voldaan,
indien de bevoegde nationale autoriteiten voor deze
activiteit toestemming zouden verlenen wanneer er
onzekerheid bestaat wat de schadelijke gevolgen
voor het betrokken gebied betreft.
69. Hieruit volgt dat artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn
door de nationale rechter kan worden betrokken
in zijn toetsing of de nationale autoriteit die
een vergunning heeft verleend voor een plan of project,
is gebleven binnen de grenzen van de door
deze bepaling gegeven beoordelingsmarge.
70. Op de vijfde vraag moet derhalve worden geantwoord
dat, wanneer een nationale rechter moet nagaan
of de toestemming voor een plan of project in
de zin van artikel 6, lid 3, van de habitatrichtlijn
rechtmatig is verleend, hij kan toetsen of de door
deze bepaling aan de beoordelingsmarge van de bevoegde
nationale autoriteiten gestelde grenzen in
acht zijn genomen, ook als de bepaling niet in de
rechtsorde van de betrokken lidstaat is omgezet ofschoon
de daartoe gestelde termijn is verstreken.
(…)
Milieu
04-132
Vz. ABRvS 14 september 2004, nr. 200407395/1
(Minister LNV)
Casus
Vergunning krachtens de Natuurbeschermingswet
voor het mechanisch vissen van kokkels in het
staatsnatuurmonument De Waddenzee. Door het
indienen van bezwaarschriften tegen deze vergunning
is de vergunning geschorst. De Productorganisatie
Nederlandse Kokkelvisserij verzoekt de Voorzitter
van de Afdeling bestuursrechtspraak om
opheffing van de schorsende werking van de bezwaarschriften.
Rechtsvraag
Kan het verzoek om opheffing worden toegewezen?
Uitspraak
Onder verwijzing naar het criterium van het Hof
dat wetenschappelijk gezien redelijkerwijs geen
twijfel mag bestaan dat ten gevolge van de activiteit
geen schadelijke gevolgen optreden voor het
ecosysteem (zie uitspraak 04-131) oordeelt de
Voorzitter dat er onvoldoende aanwijzingen zijn
voor de juistheid van de stelling van verweerder
dat de effecten van het mechanisch vissen van
kokkels geen significante negatieve effecten heeft
die de instandhoudingsdoelstellingen van het gebied
in gevaar kunnen brengen. Volgt afwijzing van
het verzoek om opheffing van de schorsing.
Natuurbeschermingswet, artikel 12
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn), artikel 6
Algemene wet bestuursrecht, artikel 8:87
1. Procesverloop
39
Bij besluit van 20 juli 2004 heeft verweerder aan
verzoekster ten behoeve van de bij haar aangesloten
visserijbedrijven een vergunning onder voorwaarden
als bedoeld in artikel 12 van de Natuurbeschermingswet
verleend voor het mechanisch vissen van
kokkels in het staatsnatuurmonument De Waddenzee.
StAB 4 / 2004

40 Milieu
2. Relevante overwegingen
(…)
2.2. Verzoekster beoogt met haar verzoek om toepassing
van artikel 8:81 van de Algemene wet bestuursrecht
opheffing van de schorsende werking
van de bij verweerder ingediende bezwaarschriften
ten aanzien van verweerders besluit van 20 juli
2004. Voorts verzoekt zij bij wijze van voorlopige
voorziening te bepalen dat ook in het sublitoraal van
de Waddenzee mag worden gevist. Het bestreden
besluit strekt ertoe dat de daarin met name genoemde
leden van verzoekster tot en met 16 december
2004, onder voorwaarden, in het staatsnatuurmonument
De Waddenzee mechanisch op kokkels kunnen
vissen tot een maximale aanvoer van 8 miljoen
kg kokkelvlees. Verzoekster betoogt dat er voldoende
voorraad kokkels gereserveerd is voor de vogels
in de Waddenzee. Zij betwist de uitleg die bezwaarmakers
op vele punten geven van de resultaten van
EVA II. Verder heeft zij aangevoerd dat de kokkelvisserijsector
en de daaraan verbonden bedrijven aanzienlijke
financiële schade zullen lijden als de in geding
zijnde vergunning niet mag worden gebruikt.
2.3. Verweerder heeft de vergunningaanvraag getoetst
aan het schelpdiervisserijbeleid dat in hoofdzaak
gold tot en met 2003. De voor Scholeksters te
reserveren hoeveelheid voedsel heeft hij gebaseerd
op de resultaten van wetenschappelijke onderzoeken
die in het kader van EVA II zijn uitgevoerd. Mechanische
kokkelvisserij in het sublitoraal heeft hij
verboden om in de voedselbehoefte van Eidereenden
te voorzien. Wat betreft Kanoetstrandlopers
stelt verweerder dat deze o.a. kleine kokkels en nonnetjes
eten, maar geen grote kokkels. De visserijsector
heeft alleen belangstelling voor de grote kokkels.
Schade door bodemberoering aan de bodemfauna
en wijziging van het slibgehalte wegen naar verweerder
meent niet op tegen het belang van de sector
om in dit laatste seizoen mechanisch op kokkels
te kunnen vissen.
2.4. De Voorzitter overweegt dat de Afdeling bestuursrechtspraak
in het kader van de beroepen
tegen de in bezwaar gehandhaafde vergunningen
voor de mechanische kokkelvisserij in het staatsnatuurmonument
De Waddenzee voor de jaren 1999
en 2000, bij uitspraak van 27 maart 2002, inzake
200000690/1 en 200101670/1, over de inhoud
van onderdelen van artikel 6 van de Habitatrichtlijn
(Richtlijn 92/43/EEG) prejudiciele vragen aan het
Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen
(hierna: het Hof) heeft gesteld. Het desbetreffende
arrest is gewezen op 7 september 2004, zaak C-
127/02. Daarin heeft het Hof onder meer het volgende
overwogen:
‘Ingevolge artikel 6, lid 3, van richtlijn 92/43
brengt een passende beoordeling van de gevolgen
van een plan of project voor het betrokken gebied
mee dat, voordat voor dit plan of project toestemming
wordt verleend, op basis van de beste wetenschappelijke
kennis ter zake, alle aspecten van het
plan of het project die op zichzelf of in combinatie
met andere plannen of projecten de instandhoudingsdoelstellingen
van dit gebied in gevaar kunnen
brengen, moeten worden geïnventariseerd. De bevoegde
nationale autoriteiten geven op basis van de
passende beoordeling van de gevolgen van de mechanische
kokkelvisserij voor het betrokken gebied,
in het licht van de instandhoudingsdoelstellingen
daarvan, slechts toestemming voor deze activiteit
wanneer zij de zekerheid hebben verkregen dat de
activiteit geen schadelijke gevolgen heeft voor de
natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied. Dit
is het geval wanneer er wetenschappelijk gezien redelijkerwijs
geen twijfel bestaat dat er geen schadelijke
gevolgen zijn’;.
2.5. Partijen verschillen van mening over de interpretatie
van de resultaten van EVA II en over de gevolgen
die de huidige methode van mechanisch kokkelvissen
heeft voor de wezenlijke kenmerken en
waarden van de Waddenzee. Zij zijn verdeeld over
het antwoord op de vraag of door deze vorm van vissen
de instandhoudingsdoelstellingen van staatsnatuurmonument
De Waddenzee worden geschaad.
Bezwaarmakers stellen onder meer dat bij onderzoek
is aangetoond dat het mechanisch winnen van
kokkels ter plaatse van de weinig rijke delen van de
wadplaten leidt tot ernstige ecologische erosie. Naar
zij menen heeft verweerder geen aandacht besteed
aan de grootte en geografische spreiding van de in
het systeem aanwezige kokkels, maar volstaan met
de hoeveelheid biomassa; van kokkels als maatstaf
bij de vergunningverlening. Daarnaast achten zij het
door verweerder gemaakte onderscheid tussen gesloten
en open gebieden ontoereikend in het kader
StAB 4 / 2004

Milieu
41
van de passende beoordeling die vereist is op grond
van het arrest van het Hof van 7 september 2004.
Verder zijn partijen verdeeld over de invloed van het
mechanisch kokkelvissen op de fourageermogelijkheden
voor Kanoetstrandlopers, Eidereenden en
Scholeksters.
2.6. De Voorzitter is op grond van de stukken en het
verhandelde ter zitting van oordeel dat, gelet op hetgeen
partijen verdeeld houdt en gelet op het arrest
van het Hof van 7 september 2004, niet buiten twijfel
is dat de verleende vergunning in stand zal blijven.
De Voorzitter wijst in dit verband met name op
de door het Hof vereiste passende beoordeling in
het licht van de instandhoudingsdoelstellingen van
de Waddenzee en het vereiste dat er wetenschappelijk
gezien redelijkerwijs geen twijfel bestaat dat er
geen schadelijke gevolgen zijn voor het ecosysteem.
Verweerder heeft in het bestreden besluit erkend dat
er aanwijzingen zijn dat het mechanisch kokkelvissen
in de Waddenzee ook op de middellange en
lange termijn leidt tot een slibarmere wadbodem.
De Voorzitter heeft onvoldoende aanwijzingen voor
de juistheid van de stelling van verweerder ter zitting
dat de effecten van het mechanisch vissen van
kokkels voor dit najaar geen significante negatieve
effecten heeft die de instandhoudingsdoelstellingen
van het gebied in gevaar kunnen brengen. Overigens
is ter zitting namens verweerder gesteld dat de regering
een aparte commissie zal instellen om onderzoek
te doen naar de bepaling van nadeelcompensatie
ten behoeve van de kokkelvisserijsector.
Onder al deze omstandigheden ziet de Voorzitter
geen aanleiding voor inwilliging van het verzoek.
04-133
ABRvS 22 september 2004, nr. 200400556/1 (GS
Groningen)
Casus
Last onder dwangsom wegens overtreding van artikel
17.2 Wet milieubeheer (Wm). Appellante heeft
volgens verweerder verzuimd om het overlopen van
een goot met anilinehoudend afvalwater zo spoedig
mogelijk te melden. Appellante meent dat het begrip
‘zo spoedig mogelijk’ in artikel 17.2 Wm voor
meerdere uitleg vatbaar is, zodat verweerder dit
begrip had moeten concretiseren door een bepaalde
termijn te stellen. Verder meent appellante dat
sommige ongewone voorvallen zich naar hun ernst
voor een snellere melding aan het bevoegd gezag
lenen dan andere, mindere ernstige ongewone
voorvallen.
Rechtsvragen
Wat wordt verstaan onder een ‘ongewoon voorval’?
Is het begrip ‘zo spoedig mogelijk’ onduidelijk? Kan
de snelheid waarmee de melding moet plaatsvinden
afhankelijk worden gesteld van de mate van
ernst van het voorval?
Uitspraak
De Afdeling overweegt dat onder een ongewoon
voorval in de zin van artikel 17.1 Wm in elk geval
moet worden verstaan elke gebeurtenis in een inrichting,
die afwijkt van de normale bedrijfsactiviteiten,
derhalve storingen in het productieproces
en de voorzieningen alsmede ongelukken en calamiteiten.
Uit artikel 17.2 Wm kan worden afgeleid
dat een dergelijk voorval zodra dit mogelijk is,
dient te worden gemeld aan het bevoegd gezag.
Het begrip ‘zo spoedig mogelijk’ is derhalve niet
onduidelijk. Door het incident eerst na verloop van
4 dagen te melden, heeft appellante verzuimd om
het ongewoon voorval zo spoedig mogelijk te melden
Het betoog van appellante dat minder ernstige
voorvallen minder snel gemeld zouden moeten
worden, berust op een onjuiste lezing van de wet.
Wet milieubeheer, artikelen 17.1 en 17.2
Algemene wet bestuursrecht, artikel 5:32
1. Procesverloop
Bij besluit van 20 maart 2003 heeft verweerder aan
appellante een last onder dwangsom als geregeld in
artikel 5:32, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht
opgelegd. De dwangsom is vastgesteld
op € 2.500,00 per overtreding van artikel 17.2 van
de Wet milieubeheer. Het maximum waarboven
geen dwangsom meer wordt verbeurd is vastgesteld
op € 25.000,00. Bij besluit van 11 december 2003
heeft verweerder het hiertegen gemaakte bezwaar
ongegrond verklaard.
StAB 4 / 2004

42 Milieu
2. Relevante overwegingen
(…)
Ingevolge artikel 17.1 van de Wet milieubeheer
moet degene die de inrichting drijft, indien zich in
de inrichting een ongewoon voorval voordoet of
heeft voorgedaan, waardoor nadelige gevolgen voor
het milieu zijn ontstaan of dreigen te ontstaan, onmiddellijk
de maatregelen treffen die redelijkerwijs
van hem kunnen worden verlangd, om de gevolgen
van die gebeurtenis te voorkomen of, voorzover die
gevolgen niet kunnen worden voorkomen, zoveel
mogelijk te beperken en ongedaan te maken.
Ingevolge artikel 17.2, eerste lid, van de Wet milieubeheer,
voorzover van belang, moet degene die
de inrichting drijft, waarin zich een voorval als bedoeld
in artikel 17.1 van deze wet, voordoet of heeft
voorgedaan, dat voorval zo spoedig mogelijk melden
aan het bestuursorgaan dat bevoegd is een vergunning
krachtens artikel 8.1 van de Wet milieubeheer
voor een inrichting te verlenen.
2.2. Tussen partijen is niet in geschil dat zich op 31
januari 2003 om circa 7.30 uur een incident binnen
de inrichting van appellante heeft voorgedaan. Dit
incident bestond uit het overlopen van een goot gevuld
met anilinehoudend afvalwater. Appellante
heeft dit voorval op 4 februari 2003 aan verweerder
gemeld. Bij een bezoek aan de inrichting op 7 februari
2003 heeft verweerder appellante meegedeeld
dat het incident een ongewoon voorval in de zin van
artikel 17.1 van de Wet milieubeheer betrof en dat
dit – in strijd met artikel 17.2, eerste lid, van deze
wet – niet ‘zo spoedig mogelijk’ was gemeld. Op
grond hiervan heeft hij besloten over te gaan tot het
opleggen van een last onder dwangsom, welke inhoudt
dat artikel 17.2 van de Wet milieubeheer niet
mag worden overtreden.
2.3. Appellante voert aan dat de last onduidelijk is,
omdat het begrip ‘zo spoedig mogelijk’ in artikel
17.2, eerste lid, van de Wet milieubeheer voor
meerderlei uitleg vatbaar is. Verweerder had dit begrip
volgens haar moeten concretiseren door een bepaalde
termijn te stellen waarbinnen ongewone
voorvallen gemeld moeten worden. Verweerder had
naar de mening van appellante verder rekening dienen
te houden met de omstandigheid dat sommige
ongewone voorvallen zich naar hun ernst voor een
snellere melding aan het bevoegd gezag lenen dan
andere, minder ernstige, ongewone voorvallen.
(…)
2.3.1. Zoals de Afdeling eerder heeft overwogen in
de uitspraak van 18 juli 2000 in zaak no.
E03.98.0496 (AB 2001, 30), moet onder een ongewoon
voorval in de zin van artikel 17.1 van de
Wet milieubeheer in elk geval worden verstaan elke
gebeurtenis in een inrichting, ongeacht de oorzaak
van die gebeurtenis, die afwijkt van de normale bedrijfsactiviteiten.
Dit begrip omvat derhalve zowel
storingen in het productieproces en storingen in de
voorzieningen van de inrichting als ongelukken en
calamiteiten. De overstroming van de goot met anilinehoudend
afvalwater op 31 januari 2003 is een
gebeurtenis die afwijkt van de normale bedrijfsactiviteiten
en is een storing in de voorzieningen van de
inrichting. Gelet hierop en nu blijkens de stukken dit
afvalwater op de onverharde bodem is terechtgekomen,
heeft verweerder deze gebeurtenis dan ook terecht
aangemerkt als een ongewoon voorval,
waardoor nadelige gevolgen voor het milieu ontstonden
of dreigden te ontstaan in de zin van artikel
17.1 van de Wet milieubeheer.
Gezien de tijdspanne tussen het moment waarop
het in geding zijnde ongewone voorval zich voordeed
en de melding daarvan – vier dagen –, heeft
appellante naar het oordeel van de Afdeling dit ongewone
voorval niet overeenkomstig artikel 17.2,
eerste lid, van de Wet milieubeheer zo spoedig mogelijk
gemeld. Overigens had verweerder in de bestuurlijke
voorwaarschuwing van 8 januari 2003
aan appellante reeds te kennen gegeven dat een
melding die één dag na een ongewoon voorval wordt
gedaan, door hem in ieder geval niet als ‘zo spoedig
mogelijk’ wordt aangemerkt. Verweerder was dan
ook bevoegd om handhavend op te treden.
2.3.2. Met betrekking tot het betoog dat onduidelijk
is wat dient te worden verstaan onder ‘zo spoedig
mogelijk’ overweegt de Afdeling dat, anders dan appellante
meent, uit artikel 17.2, eerste lid, van de
Wet milieubeheer duidelijk kan worden afgeleid
welke verplichting bestaat wanneer zich een ongewoon
voorval voordoet. Een dergelijk voorval dient
zodra dit mogelijk is te worden gemeld aan het bevoegd
gezag. De Afdeling ziet dan ook geen aanleiding
voor het oordeel dat het begrip ‘zo spoedig mo-
StAB 4 / 2004

Milieu
43
gelijk’ in artikel 17.2, eerste lid, van de Wet milieubeheer
en daarmee de last onduidelijk is. De Afdeling
ziet daarom evenmin grond voor het oordeel dat
verweerder in strijd met het beginsel van rechtszekerheid
het begrip ‘zo spoedig mogelijk’ niet heeft
gepreciseerd bij het opleggen van de last onder
dwangsom.
Dat, zoals appellante betoogt, minder ernstige
ongewone voorvallen minder snel gemeld zouden
moeten worden, berust op een onjuist lezing van de
wet. De artikelen 17.1 en 17.2 van de Wet milieubeheer
maken immers geen onderscheid in soorten
ongewone voorvallen.
(…)
2.4. Het voorgaande leidt tot de conclusie dat het
beroep ongegrond is.
StAB 4 / 2004

Milieu kort
45
vraag of verweerder bevoegd was handhavend op te
treden, is de feitelijke situatie bepalend.
Afwijzing van verzoek om toepassing van bestuursdwang
tegen een handel in sloopmaterialen. Verweerder
(het college van B&W van Lingewaal) heeft
zich onbevoegd geacht om handhavend op te treden.
In de inrichting worden afvalstoffen, waaronder
banden van personen en vrachtwagens, opgeslagen.
De banden zijn van verschillende kwaliteit. Niet uitgesloten
is dat de opslag meer dan 50 m 3 bedraagt.
De Afdeling overweegt dat de banden restproducten
zijn die niet als zodanig voor later gebruik
waren beoogd. Volgens de maatschappelijke opvattingen
worden deze banden als afvalstoffen beschouwd,
waar de vorige houders zich van ontdoen.
Dat de banden nog een zekere economische waarde
hebben en een deel geen bewerking behoeft en direct
kan worden ingezet, doet hier niet aan af, te
minder omdat de banden ongesorteerd (op
kwaliteit) worden aangeboden. De banden zijn afvalstoffen
in de zin van de Wet milieubeheer. Voor
het antwoord op de vraag of verweerder bevoegd
was om handhavend op te treden, is de feitelijke situatie
ter plaatse ten tijde van het nemen van het
bestreden besluit bepalend. Verweerder heeft onvoldoende
onderzocht wat de opslagcapaciteit voor afvalstoffen
in de inrichting was. Volgt vernietiging
van het besluit. Tevens wordt verweerder opgedragen
om de opslagcapaciteit voor afvalstoffen vast te
stellen. Indien de capaciteit meer dan 50 m 3 bedraagt,
dient verweerder het verzoek om handhaving
onverwijld aan het college van gedeputeerde
staten door te zenden.
Annotatie
Het komt in de praktijk regelmatig voor dat bedrijven
waarvoor het college van burgemeester en wethouders
(B&W) een Wm-vergunning hebben verleend of
bedrijven die een activiteit uitvoeren die – vallend
onder een 8.40-AMvB – aan B&W is gemeld, in
strijd met die vergunning respectievelijk AMvB-activiteiten
uitvoeren waarvoor niet B&W maar gedeputeerde
staten (GS) op grond van het Inrichtingen- en
vergunningenbesluit milieubeheer (Ivb) het bevoegd
gezag zijn. Dit verschijnsel doet zich vooral voor
wanneer er afvalstoffen in het geding zijn (zie in het
bijzonder categorie 28 van het Ivb). Wanneer laatstbedoelde
activiteiten niet de hoofdactiviteit van de
inrichting zijn – denk bijvoorbeeld aan de manege
waarin het strooisel in de rijbak aangemerkt wordt
als opslag van afvalstoffen welke de 50 m 3 te boven
gaat – of de overschrijding van de AMvB-grens miniem
is – zoals het vijfde autowrak bij een herstelinrichting
voor motorvoertuigen (vgl. 28.4 Ivb) –, doet
zich de vraag voor welk orgaan het tot handhaving
bevoegde gezag is; het oorspronkelijk bevoegde orgaan
(B& W) of het orgaan dat in het Ivb wordt aangewezen
(GS). Met andere woorden, moet de beoogde
(vergunde dan wel gemelde) situatie in
aanmerking worden genomen of de feitelijke situatie?
In bovenstaande uitspraak alsook in de uitspraak
hiervoor opgenomen onder nummer 04-130 is de
Afdeling hierin duidelijk: bepalend is de feitelijke situatie
ter plaatse ten tijde van het nemen van het
handhavingsbesluit (waaronder ook moet worden
begrepen de beslissing op een verzoek om handhaving).
De Afdeling neemt met dit oordeel nogmaals
uitdrukkelijk afstand van de Staatssecretaris van
VROM, die in een brief van 4 februari 2003 (kernmerk
SAS/2003003494, Stcrt. 2003, 31) het
standpunt heeft ingenomen dat categorie 28 van het
Ivb alleen maar inrichtingen betreft die ‘uitsluitend of
in hoofdzaak zijn bestemd voor de opslag, be- en
verwerking en de overige in categorie 28 omschreven
handelingen met afvalstoffen’. Al in een eerdere
uitspraak, van 14 mei 2003 (StAB 2003, nr. 54),
vestigde de Afdeling er nog eens de aandacht op dat
het goed mogelijk is dat op een inrichting meer dan
één categorieomschrijving uit het Ivb van toepassing
is (zie eerder al ABRvS 2 november 1995, AB 1996,
205). Is voor één van die categorieën GS bevoegd,
dan prevaleert die aanwijzing vóór een eventuele
aanwijzing van B&W. Waarvoor de inrichting ‘uitsluitend
of in hoofdzaak’ is bestemd, doet derhalve niet
terzake.
Hoewel het standpunt van de Afdeling ertoe kan
leiden dat de handhaving wordt bemoeilijkt door het
feit dat het bevoegd gezag al dan niet frequent
wisselt, is het wel in overeenstemming met (de
systematiek van) het Ivb. Om twee redenen is de lijn
die de staatssecretaris voorstaat bovendien problematisch.
In de eerste plaats leidt een criterium als
‘uitsluitend of in hoofdzaak bestemd zijn’ tot rechtsonzekerheid,
omdat het niet eenduidig is. Want
StAB 4 / 2004

46
Milieu kort
waar ligt precies de grens dat een bepaalde activiteit
niet meer een ‘bijverschijnsel’ is maar een volwaardige
(neven)activiteit die ook als zodanig dient
te worden gereguleerd? Ten tweede heeft de wetgever
niet voor niets de verantwoordelijkheid voor bepaalde
typen activiteiten of handelingen bij een
hoger orgaan dan B&W gelegd. Voor handelingen
met afvalstoffen gelden niet alleen specifieke regels,
zij maken ook deel uit van een groter geheel: het
doelmatige beheer van afvalstoffen in Nederland.
Het is in dat verband zaak dat GS zicht kunnen houden
op handelingen met afvalstoffen van enige omvang.
Daarbij past niet het ‘weglekken’ van verantwoordelijkheid
naar gemeentelijk niveau.
Aletta Blomberg
K77
Vz. ABRvS 26 juli 2004, nr. 200404218/2 (GS
Zuid-Holland)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, lid 3
Bij vaststellen geluidsgrenswaarden hoeft geen rekening
te worden gehouden met de geluidsbelasting
van andere bedrijven in de omgeving van de
inrichting.
Oprichtingsvergunning krachtens de Wet milieubeheer
voor een ijzer- en metaalhandel op een niet gezoneerd
bedrijventerrein. Bij het vaststellen van de
grenswaarden voor het equivalente geluidsimmissieniveau
is hoofdstuk 4 van de Handreiking industrielawaai
en vergunningverlening als uitgangspunt genomen.
Verzoeker is van mening dat bij het
vaststellen van deze grenswaarden rekening moet
worden gehouden met het feit dat in de omgeving
verschillende andere inrichtingen zijn gelegen die
ook een bepaalde geluidsbelasting veroorzaken.
De Voorzitter overweegt dat verweerder, anders
dan verzoeker meent, bij het stellen van de grenswaarden
geen rekening behoefde te houden met de
geluidbelasting van andere in de omgeving gelegen
inrichtingen, aangezien het door hem als uitgangspunt
gehanteerde hoofdstuk 4 van de Handreiking
daarin niet voorziet.
Annotatie
Volgens de onderhavige uitspraak hoeft bij het
vaststellen van de geluidsgrenswaarden voor een inrichting
geen rekening te worden gehouden met de
geluidsbelasting van andere, in de omgeving aanwezige
inrichtingen. Zoals bekend mag worden verondersteld,
stelt hoofdstuk 4 van de Handreiking
dat bij het vaststellen van de geluidsgrenswaarden
primair dient te worden aangesloten bij de in tabel 4
opgenomen richtwaarden. Deze richtwaarden bedragen
50, 45 en 40 dB(A) als etmaalwaarde voor
respectievelijk een ‘woonwijk in de stad’, een ‘rustige
woonwijk met weinig verkeer’ en een ‘landelijke
omgeving’. Van deze richtwaarden kan (in oprichtingssituaties)
op grond van een bestuurlijk afwegingsproces
tot een grenswaarde van 50 dB(A) als
etmaalwaarde worden afgeweken, waarbij het referentieniveau
een belangrijke rol speelt. Verweerder
heeft in de onderhavige casus aangesloten bij de
richtwaarde voor een rustige woonwijk (45 dB(A)
etmaalwaarde). De richtwaarden in de Handreiking
zijn gebaseerd op het karakter van de omgeving
zodat de (eventuele) aanwezigheid van andere
bedrijven in de omgeving wordt geacht te zijn meegenomen
bij de vaststelling van de hoogte van de
richtwaarden.
Dit ligt evenwel anders indien bij het afstemmen
van de geluidsgrenswaarden op het referentieniveau
de IL-HR-15-01 als uitgangspunt wordt gehanteerd.
In de IL-HR-15-01 worden volgens paragraaf 2.4
uitsluitend ‘niet omgevingseigen bronnen’ uitgesloten
bij de vaststelling van het referentieniveau. Indien
verweerder had onderkend dat de omliggende
bedrijven als ‘omgevingseigen bronnen’ zijn aan te
merken, dan had de IL-HR-15-01 er niet aan in de
weg gestaan dat de geluidsbijdrage van deze bedrijven
bij het vaststellen van het referentieniveau en
dus bij het vaststellen van de geluidsgrenswaarden
wordt betrokken. Vanuit deze invalshoek staat de
systematiek van hoofdstuk 4 van de Handreiking er
dus niet aan in de weg dat bij het vaststellen van de
grenswaarden de geluidsbelasting van omliggende
inrichtingen wordt meegenomen. Evenwel niet op
StAB 4 / 2004

48
Milieu kort
De gevolgen van het vervoer van LPG van en naar
de inrichting dienen (primair) in het kader van de
Wet vervoer gevaarlijke stoffen te worden geregeld.
Weigering vergunning ingevolge de Wet milieubeheer
voor een motorbrandstoffenstation. Verweerder heeft
de gevraagde vergunning geweigerd omdat geen ontheffing
voor het vervoer van gevaarlijke stoffen naar
het tankstation kan worden verleend. De Afdeling
overweegt dat het vervoer van LPG van en naar de
inrichting in het kader van de Wet vervoer gevaarlijke
stoffen dient te worden geregeld. Het al dan niet
kunnen verlenen van een ontheffing voor dit vervoer
is geen belang dat in de Wet milieubeheer bescherming
heeft gevonden. Ter zitting heeft verweerder
aangegeven dat de gevaarsaspecten van het vervoer
van LPG binnen een straal van 300 tot 400 meter
van de inrichting vanwege het onderscheidende karakter
ervan nog aan de inrichting zijn toe te rekenen.
In het bestreden besluit is dit echter niet onderbouwd
zodat onduidelijk is wanneer de gevolgen van
het vervoer van LPG van en naar de inrichting nog
aan de inrichting kan worden toegerekend.
K81
ABRvS 4 augustus 2004, nr. 200400934/1 (GS
Noord-Brabant)
Wet milieubeheer, artikel 8.24
De geldigheidsduur van een vergunning voor een
afvalstoffeninrichting kan met toepassing van artikel
8.24 Wm worden verlengd.
Verzoek van vergunninghouder om met toepassing
van artikel 8.24 Wm de termijn van zijn vergunning
te verlengen. De Afdeling overweegt dat de geldigheidstermijnen
van de vergunning beperkingen zijn
in de zin van artikel 8.11, tweede lid Wm, welke beperkingen
met toepassing van artikel 8.24 Wm kunnen
worden gewijzigd. Omdat artikel 8.17, tweede
lid Wm van overeenkomstige toepassing is, kan de
vergunningstermijn slechts worden verlengd, indien
daaraan overwegingen met betrekking tot de doelmatigheid
van het beheer van afvalstoffen ten
grondslag liggen. De Afdeling ziet geen grond voor
het oordeel dat het verzoek om verlenging had moeten
worden geweigerd.
K82
ABRvS 25 augustus 2004, nr. 200305949/1 (Son
en Breugel)
Wet milieubeheer, 8.10 en 8.11
Woningen op een bedrijventerrein vallen onder het
regime van paragraaf 5.9 van de Handreiking dat
voldoende bescherming biedt; geluidshinder vanwege
verkeer van en naar een inrichting kan door
zijn snelheid, rij- en stopgedrag ter plaatse van woningen
en bedrijven niet (meer) aan het in werking
zijn van de inrichting worden toegerekend.
In geding is een revisievergunning ingevolge de Wet
milieubeheer voor een afvalstoffenbedrijf op een bedrijventerrein,
dat direct aan een ingevolge de Wet
geluidhinder gezoneerd industrieterrein ligt. De
meest nabij de inrichting gelegen woningen zijn als
bedrijfswoning aan te merken en liggen op het bedrijventerrein.
Bij de beoordeling van het aanvaardbaar
te achten equivalente geluidsimmissieniveau
(L Aeq
) ter hoogte van deze woningen, hebben
verweerders aansluiting gezocht bij het gestelde in
paragraaf 5.9, tabel 5, van de Handreiking industrielawaai
en vergunningverlening. De Afdeling
overweegt dat de in de vergunning opgenomen geluidsgrenswaarden
beneden de in deze paragraaf
genoemde richtwaarde van 55 dB(A) liggen. De Afdeling
is daarom van mening dat verweerder zich in
redelijkheid op het standpunt heeft kunnen stellen
dat deze grenswaarden toereikend zijn om geluidhinder
te voorkomen dan wel in voldoende mate te
beperken.
Omtrent de geluidshinder vanwege verkeer van
en naar de inrichting, overweegt de Afdeling dat
blijkens de stukken, waaronder het deskundigenbericht,
de dichtst bij gelegen woningen van derden
niet langs de rijroutes van de vrachtwagens liggen.
Wanneer het verkeer van en naar de inrichting andere
woonwijken of bedrijfswoningen passeert, onderscheidt
dit verkeer zich blijkens het deskundigenbericht
door zijn snelheid en rij- en stopgedrag niet
meer van het overige verkeer. De uitrit van de inrichting
grenst aan het gezoneerde deel van het industrieterrein
Ekkersrijt, dat ten westen van de inrichting
ligt. De rijroutes lopen over dit terrein. In
het deskundigenbericht is vermeld dat de vrachtwa-
StAB 4 / 2004

Milieu kort
49
gens van en naar de inrichting ter plaatse van de bedrijven
die zij passeren zich qua snelheid en rij- en
stopgedrag niet onderscheiden van het andere verkeer
dat die bedrijven passeert. De geluidsbelasting
van verkeersbewegingen kan derhalve niet aan het
in werking zijn van de inrichting worden toegerekend.
K83
ABRvS 1 september 2004, nr. 200308759/1
(Haarlem)
Wet milieubeheer, artikel 8.11
Revisievergunning krachtens de Wm voor een verkooppunt
voor motorbrandstoffen. Appellanten voeren
aan dat niet is uit te sluiten dat de veranderingen
zodanig zijn dat in feite een nieuwe inrichting is
opgericht, alsmede dat geen beroep zou mogen worden
gedaan op bestaande rechten. De Afdeling overweegt
dat de systematiek van de Wm en met name
artikel 8.4, derde lid, zich niet verzet tegen het verlenen
van een revisievergunning in het geval als het
onderhavige. Zelfs het verlenen van een revisievergunning
voor een wezenlijk andere inrichting dan
die waarop de onderliggende vergunning ziet, is mogelijk,
ook al zijn de milieugevolgen van een andere
aard of intensiteit dan de milieugevolgen die op
grond van de onderliggende vergunning waren toegestaan.
De Wet milieubeheer beoogt bescherming te bieden
tegen visuele hinder door graffiti, maar biedt
geen bescherming tegen de inhoud van de mededelingen.
Vergunning krachtens de Wet milieubeheer voor een
spoorwegemplacement. Vergunninghoudster kan
zich niet verenigen met een voorschrift waarin is bepaald
dat ten gevolge van graffiti vervuilde geluidsschermen
eenmaal in de vier maanden moeten worden
gereinigd en bij aanstootgevende teksten zo
vaak als mogelijk. De Afdeling overweegt dat met
graffiti vervuilde geluidsschermen visuele hinder
veroorzaken en hieromtrent voorschriften aan de
vergunning kunnen worden verbonden. Deze voorschriften
kunnen evenwel geen betrekking hebben
op de bijzondere inhoud van de mededelingen,
zodat het voorschrift voorzover dit een bijzondere
bescherming beoogt te bieden tegen aanstootgevende
teksten in strijd is met de Wet milieubeheer.
K84
ABRvS 8 september 2004, nr. 200308767/1 (Nijmegen)
Wet milieubeheer artikelen 8.1 en 8.4
Verlenen revisievergunning voor wezenlijk andere
inrichting is niet in strijd met systematiek Wet milieubeheer.
K85
ABRvS 8 september 2004, nr. 200400664/1
(Heusden)
Wet milieubeheer artikel 8.17
Artikel 8.17, eerste lid, onder b Wm laat geen afwijking
toe van de termijn waarvoor de vergunning
is aangevraagd.
Besluit waarbij de voor een periode van vijf jaar gevraagde
vergunning is verleend voor een periode van
twee jaar. De Afdeling overweegt dat artikel 8.17,
eerste lid, onder b van de Wm, gelezen in samenhang
met de aanhef van het eerste lid van artikel
8.17, beneden de termijn van ten hoogste vijf jaar
geen afwijking toelaat van de termijn waarvoor vergunning
is gevraagd. Volgt in zoverre vernietiging
van het besluit.
K86
ABRvS 8 september 2004, nr. 200401935/1
(Weert)
Wet milieubeheer artikel 8.11, lid 2 en 3
StAB 4 / 2004

50
Milieu kort
Aansluiten bij de grenswaarden ingevolge een
AMvB is niet in strijd met het recht.
In geding is een veranderingsvergunning krachtens
de Wet milieubeheer, waarmee vergunning is verleend
voor het veranderen van de werking van een
clublokaal van een vereniging voor traditioneel
schieten. Deze veranderingsvergunning ziet niet op
het traditioneel schieten. Omwonende is beducht
voor geluidhinder. Bij het vaststellen van de grenswaarden
is volgens omwonende ten onrechte aansluiting
gezocht bij het Besluit horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen
milieubeheer. De Afdeling ziet
geen grond voor het oordeel dat verweerder, gelet op
de hem bij de toepassing van artikel 8.11 Wm toekomende
beoordelingsvrijheid, bij het stellen van
geluidsvoorschriften voor het clubhuis geen aansluiting
heeft mogen zoeken bij de voorschriften van het
Besluit die gelden voor clubhuizen. Daarbij neemt
de Afdeling in aanmerking dat de reden voor het niet
van toepassing zijn van het Besluit niet is gelegen in
afwijkende milieugevolgen van het clubhuis in
kwestie ten opzichte van clubhuizen die onder de
werking van het Besluit vallen, maar in de milieugevolgen
van de schietactiviteiten in de inrichting. De
aan de orde zijnde vergunning heeft geen betrekking
op die schietactiviteiten, maar slechts op het (gebruik
van het) clubhuis.
Annotatie
Na het lezen van deze uitspraak rijst de vraag of bij
het beoordelen van het equivalente geluidsimmissieniveau
de norm van 50 dB(A) etmaalwaarde die
in de AMvB’s ex artikel 8.40 Wm wordt genoemd,
tevens als standaardnorm in het kader van vergunningen
krachtens de Wm moet worden beschouwd.
Hoewel het op grond van hoofdstuk 4 van de Handreiking
industrielawaai en vergunningverlening gebruikelijk
is om bij het opstellen van geluidsgrenswaarden
voor vergunningen uit te gaan van de aard
van de omgeving van de inrichting waaraan richtwaarden
zijn gekoppeld, heeft dat ditmaal geen rol
gespeeld. In het onderhavige geval heeft het bevoegde
gezag – door aansluiting te zoeken bij de
AMvB-norm – immers een richtwaarde van 50
dB(A) als etmaalwaarde als uitgangspunt gehanteerd.
De reden van deze afwijking van de gangbare beoordelingsmethode
schuilt mogelijk in de frase ‘(…)
gelet op de hem bij de toepassing van artikel 8.11
van de Wet milieubeheer toekomende beoordelingsvrijheid
(…)’. Dat het bevoegde gezag de norm uit
de AMvB tot uitgangspunt heeft genomen, acht de
Afdeling niet in strijd met het recht. Daarbij speelt
waarschijnlijk een rol dat de Handreiking geen wetgeving
is, maar enkel een richtlijn. Met deze uitspraak
is overigens geen precedent gecreëerd ten
aanzien van de systematiek van de Handreiking, of
beter: hoofdstuk 4 van de Handreiking. Hier deed
zich de bijzondere situatie voor dat alleen het gebruik
van het clubhuis als activiteit ter discussie
stond welke activiteit op zich onder het Besluit horeca-,
sport- en recreatieinrichtingen valt. De uitspraak
kan daarom niet worden gegeneraliseerd, in
die zin dat voortaan bij de beoordeling van het equivalente
geluidsniveau of het langtijdgemiddelde beoordelingsniveau
de richtwaarden in de Handreiking
voortaan buiten beschouwing moeten blijven.
Wim Drost
K87
ABRvS 8 september 2004, nr. 200402597/1
(Weert)
Wet milieubeheer, artikel 8.11, derde lid
Een niet op de inrichting betrekking hebbend voorschrift
waarvan de naleving afhankelijk is van de
medewerking van derden, is in strijd met de Wet
milieubeheer.
Wijziging voorschriften van de vergunning voor een
schietinrichting. Bij voorschrift is bepaald dat na
het opheffen van de schietaccomodatie, de onveilige
zone moet worden ontdaan van alle zich daarin bevindende
kogels. Hiervoor dient toestemming te
worden verkregen van de grondeigenaren. De Afdeling
overweegt dat volgens vaste jurisprudentie
voorschriften als de onderhavige, die geen betrekking
hebben op de inrichting en waarvan de nale-
StAB 4 / 2004

Milieu kort
51
ving afhankelijk is van de medewerking van derden,
in strijd zijn met artikel 8.11, derde lid van de Wm.
K88
ABRvS 15 september 2004, nr. 200401178/1
(Minister V&W)
Spoedwet wegverbreding, artikel 9
Europese overeenkomst inzake internationale
hoofdverkeerswegen, artikel 3
Besluit luchtkwaliteit, artikelen 1, 8 en 13
EG richtlijn 97/11, bijlage I onder 7b en bijlage
II onder 13
Besluit milieu-effectrapportage 1994, bijlage,
onderdeel C, onder 1.4
Vernietiging wegaanpassingsbesluit Rijksweg A2
tussen ’s-Hertogenbosch en Eindhoven vanwege
aspecten verkeersveiligheid, luchtkwaliteit en ontbreken
milieueffectrapportage.
Besluit ingevolge de Spoedwet wegverbreding tot
aanpassing van de Rijksweg A2 tussen ’s-Hertogenbosch
en Eindhoven; de aanpassing bestaat uit het
uitbreiden van het aantal rijstroken van twee naar
drie door middel van versmalling van de bestaande
rijstroken en aanwijzing van een vluchtstrook tot
spitsstrook.
Appellanten voeren aan dat de Spoedwet wegverbreding
en het daarop gebaseerde wegaanpassingsbesluit
in strijd zijn met de Europese overeenkomst
inzake internationale hoofdverkeerswegen
(hierna: de Overeenkomst) omdat de rijstroken na
de wegaanpassing smaller zijn dan de voorgeschreven
minimumbreedte van 3,5 meter en tevens de
voorgeschreven vluchtstroken en obstakelvrije zones
ontbreken. Gelet op de concreetheid van de bepalingen
van de Overeenkomst menen appellanten dat
burgers hierop een direct beroep kunnen doen. Verweerder
(de Minister van Verkeer en Waterstaat) is
daarentegen van mening dat de Overeenkomst geen
rechtstreekse werking heeft voor burgers. Bovendien
acht hij de Spoedwet en het wegaanpassingsbesluit
niet in strijd met de Overeenkomst.
Appellanten stellen voorts dat bij het nemen van
het wegaanpassingsbesluit onvoldoende rekening is
gehouden met de regelgeving inzake luchtkwaliteit.
Verweerder stelt daarentegen dat wordt voldaan aan
de eisen van het Besluit luchtkwaliteit omdat de lokale
luchtkwaliteit ter plaatse van woningen tussen
2000 en 2010 zal verbeteren.
Ten slotte voeren appellanten aan dat bij de
voorbereiding van het wegaanpassingsbesluit ten
onrechte geen milieueffectrapport (hierna: mer) is
opgesteld. Verweerder meent dat het Besluit mer
1994 niet verplicht tot het opstellen van een mer,
omdat het wegaanpassingsbesluit niet voorziet in
het verbreden van een weg met een of meer rijstroken
(onderdeel C, onder 1.4 van de bijlage van het
Besluit mer 1994). Er is geen (fysieke) aanpassing
van het weglichaam beoogd. Het reeds bestaande
asfalt wordt slechts anders benut door het in gebruik
nemen van de vluchtstrook als rijstrook gedurende
bepaalde perioden van de dag. Verweerder
wijst in dit verband op de Nota van Toelichting bij
het Besluit mer 1994.
De Afdeling bestuursrechtspraak overweegt dat de
Overeenkomst een dwingend afwegingskader bevat
zodat slechts door een zwaarwegende motivering
van de gestelde minimumnormen kan worden afgeweken.
Omdat sprake is van een dwingend afwegingskader
kunnen in zoverre de bepalingen van de
Overeenkomst als een ieder verbindend worden beschouwd,
die zich lenen voor toepassing door de
rechter in de nationale rechtsorde. Bij afwijking van
de bepalingen dient te worden afgewogen of het belang
van een betere doorstroming van het verkeer
opweegt tegen een verslechtering van de verkeersveiligheid.
De Afdeling betwijfelt of de voorgestelde
compenserende maatregelen voldoende zijn om het
huidige veiligheidsniveau op de betrokken weggedeeltes
te handhaven na ingebruikname van de
spitsstroken. Verweerder heeft teveel doorslaggevende
betekenis toegekend aan het belang van de
doorstroming van het verkeer en onvoldoende blijk
gegeven van een evenwichtige afweging van dat belang
tegen het belang van de verkeersveiligheid.
Wat betreft de luchtkwaliteit is de Afdeling van
oordeel dat de grenswaarden in het Besluit Luchtkwaliteit,
behoudens op een arbeidsplaats als bedoeld
in de Arbeidsomstandighedenwet 1998, gelden
voor de buitenlucht in zijn algemeenheid (dus
niet alleen ter plaatse van woningen of andere gevoelige
objecten zoals verweerder kennelijk veronderstelt).
Het is onduidelijk of aan de grens-
StAB 4 / 2004

Milieu kort
53
stro(o)k(en) als spitsstrook de maximaal toegestane
snelheid worden teruggebracht van 120 km/uur
naar 100 km/uur.
De Afdeling overweegt primair dat het nieuwe
wegprofiel niet overeenkomt met hetgeen in de
Overeenkomst als uitgangspunt wordt gehanteerd.
Niet in het geschil is dat de verkeersveiligheid door
de aanleg van de spitsstroken zal afnemen. Hieruit
volgt dat, refererend aan hetgeen is gesteld ten aanzien
van het ex artikel 3 van de Overeenkomst dwingende
afwegingskader, een gedegen afweging tussen
de belangen van de verkeersveiligheid en de
belangen van de verkeersdoorstroming plaatsgevonden
moet hebben, met name gezien het feit dat, als
gezegd, het huidige wegprofiel thans in overeenstemming
is met de in de Overeenkomst gestelde
eisen.
De Afdeling betwijfelt sterk of de in het wegaanpassingsbesluit
opgenomen compenserende maatregelen
voldoende zullen zijn om de verkeersveiligheid
op het onderhavig wegvakgedeelte na
ingebruikname van de spitstroken te handhaven.
Onder meer omdat sprake is van een permanente
versmalling van de rijstrookbreedtes, die buiten
openstelling van de spitsstroken niet in overeenstemming
is met de maximaal toegestane snelheid
en omdat ten tijde van het besluit een calamiteitenplan
niet voorhanden was. Voorts betreft het hier
een lang wegvak van ongeveer 23 kilometer waarbij
op delen van het traject sprake is van steile taluds
en het (nagenoeg) ontbreken van een verharde
berm.
Daarmee heeft verweerder teveel doorslaggevende
betekenis toegekend aan de belangen van de verkeersdoorstroming
en onvoldoende blijk gegeven
van een evenwichtige afweging van die belangen
tegen de belangen van de verkeersveiligheid.
3. Ten tweede beantwoord de Afdeling de vraag
of het wegaanpassingsbesluit in strijd is met de regelgeving
inzake luchtkwaliteit.
In tegenstelling tot verweerder hanteert de Afdeling,
mede op basis van artikel 1 van het Besluit
luchtkwaliteit (verder: Blk) en de toelichting op het
Besluit, als uitgangspunt dat de in het Blk opgenomen
grenswaarden omtrent het kwaliteitsniveau van
de buitenlucht gelden voor de buitenlucht van het
gehele Nederlandse grondgebied, met uitzondering
van de werkplek. Ten gevolge van de reikwijdte van
het Blk moeten de grenswaarden ook in acht worden
genomen op plekken waar zich naar alle waarschijnlijkheid
geen personen gedurende een langere
tijd bevinden. Uit onderzoek blijkt dat de gestelde
grenswaarde voor het jaargemiddelde voor stikstofdioxide
(NO 2
) en de grenswaarde voor het jaargemiddelde
voor zwevende deeltjes (PM 10
) in gedeelten
van het studiegebied wordt overschreden.
Omdat verweerder niet inzichtelijk heeft gemaakt
dat de door hem verwachte verbetering van de
luchtkwaliteit in voldoende mate bijdraagt aan de
verwezenlijking van het Rijksbeleid inzake het Blk is
het bestreden besluit ook op dit punt niet deugdelijk
gemotiveerd.
4. Korte tijd na de onderhavige uitspraak van de
Afdeling heeft de Staatssecretaris van VROM een
brief doen uitgaan naar de gemeentelijke en provinciale
overheden, waarin hij aangeeft hoe het Blk zou
moeten worden geïnterpreteerd (brief van 30 september
2004, kenmerkt LMV 2004091308). In
deze brief wordt gesteld dat het primaat bij de uitvoering
van het Blk ligt bij de bescherming van de
gezondheid van de mens, waardoor de prioriteit uitgaat
naar locaties waar de volksgezondheid het
meest in geding is. Daarbij denkt de staatssecretaris
aan locaties waarbij sprake is van:
– de waarschijnlijkheid dat mensen daar gedurende
langere tijd verblijven;
– de aanwezigheid van voor luchtverontreiniging
gevoelige groepen; en
– de waarschijnlijkheid dat mensen zich meer dan
gemiddeld inspannen.
Op basis hiervan worden woningen of voor bewoning
gebruikte bouwwerken, gebouwen voor kinderopvang,
gezondheidszorg en onderwijs alsmede
sportterreinen door hem als voor luchtverontreiniging
gevoelige bestemmingen aangemerkt.
Verder stelt de brief dat de verplichting tot het in
acht nemen van de grenswaarden voor fijn stof voor
vergunningverlening inhoudt dat tenminste de stand
der techniek wordt voorgeschreven. De brief staat
op gespannen voet met de wetgeving ter zake (zie
hierna onder 5).
5. Met het Blk wordt uitvoering gegeven aan
richtlijn 1999/30/EG van de Raad van de Europese
Unie van 22 april 1999 (verder: de dochterricht-
StAB 4 / 2004

54
Milieu kort
lijn), betreffende grenswaarden voor – onder andere –
stikstofdioxide (NO 2
), zwevende deeltjes (fijn stof
en roet) in de lucht. De grenswaarden uit de dochterrichtlijn
zijn overgenomen in het Blk. Zoals de Afdeling
ook in haar uitspraak overweegt, wordt in de
Nota van Toelichting bij het Blk uitdrukkelijk gesteld
dat de grenswaarden gelden voor de buitenlucht
voor het gehele grondgebied van de lidstaten, behoudens
de werkplek. Dat is dus meer dan de voor
luchtverontreiniging gevoelige bestemmingen die in
de brief van de Staatssecretaris worden opgesomd.
De in de dochterrichtlijn en het Blk gemaakte uitzondering
betekent dat de luchtkwaliteit in kantoren
en bedrijfsruimten wordt geregeld door de Arbeidsomstandighedenwet
1998.
Voorts moeten de grenswaarden voor NO 2
en
zwevende deeltjes, waaronder fijn stof, in acht worden
genomen (artikel 5 Blk en artikel 8.8, derde lid,
onder a Wet milieubeheer), hetgeen inhoudt dat er
niet van mag worden afgeweken. De grenswaarden
vormen dus een absolute grens die niet mag worden
overschreden (resultaatsverplichting). Indien de
grenswaarden niet kunnen worden nageleefd, betekent
dit dat de gevraagde vergunning door het bevoegd
gezag moet worden geweigerd. In het licht
van het voorgaande is het opmerkelijk dat de
Staatssecretaris met zijn brief van 30 september
2004 aan de dochterrichtlijn en het Blk een meer
beperkte interpretatie tracht te geven dan kennelijk
door de (Europese en nationale) wetgever is beoogd.
Beleidsmatige wenselijkheid en juridische werkelijkheid
staan hier tegenover elkaar.
6. Ten slotte oordeelt de Afdeling in haar uitspraak
dat verweerder ten onrechte heeft nagelaten
een milieueffectrapport (mer) op te stellen. Uit de
jurisprudentie van het Hof van Justitie EG volgt dat
de Europese mer-richtlijn ruim geïnterpreteerd moet
worden. Dat impliceert dat onder ‘wijziging of uitbreiding
van een hoofdweg’ (onderdeel C.1.4. van
de bijlage van het Besluit mer 1994) ook de uitbreiding
van een weg met één of meer rijstroken dient te
worden verstaan, ook als er geen fysieke aanpassingen
van het wegprofiel, zoals nieuwe geasfalteerde
rijstroken, plaatsvinden.
K89
ABRvS 22 september 2004, nr. 200307249/1
(Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier)
Wet verontreiniging oppervlaktewateren, artikel
1, vijfde lid
Legalisatie van lozingen via bij voorschrift in het
leven geroepen meldings- en goedkeuringsprocedure
in strijd met het systeem van de Wvo. Vergunning
is lozingsgebonden.
In de vergunning krachtens de Wvo voor een bloembollenteeltbedrijf
is een voorschrift opgenomen dat
het mogelijk maakt om via de daarin opgenomen
meldings- en goedkeuringsprocedure nieuwe percelen
die niet in de vergunningaanvraag zijn vermeld,
zonder meer onder de werking van de lozingsvergunning
te brengen. De Afdeling is van oordeel dat
het vergunningsysteem van de Wvo niet toestaat dat
buiten de vergunningaanvraag om door een in de
vergunning geregelde meldings- en goedkeuringsprocedure
nieuwe vergunningplichtige lozingen
onder de werking van deze vergunning worden gebracht.
Niettemin gaat de Afdeling niet over tot vernietiging
van het voorschrift omdat appellant (vergunninghouder)
daardoor in een slechtere positie
zou komen te verkeren dan wanneer hij geen beroep
zou hebben ingesteld op dat punt (reformatio in
peius). Appellant wenst voorts dat bij voorschrift
wordt bepaald dat de vergunningvoorschriften buiten
werking worden gesteld ten aanzien van percelen
die niet meer door hem – maar door derden –
worden gebruikt, zodat hij niet meer aansprakelijk is
voor de eventuele gevolgen van de kwaliteit van het
oppervlaktewater. De Afdeling overweegt dat het
melden van het beëindigen van het gebruik eveneens
in strijd is met het stelsel van de Wvo. Bovendien
is een lozingsvergunning lozingsgebonden en
niet persoonsgebonden. Indien appellant de percelen
verhuurt of verpacht is de feitelijke lozer aansprakelijk
voor de lozingen en voor de naleving van
de vergunningvoorschriften.
Richard van den Hout en Hans-Paul Nijhoff
StAB 4 / 2004

Milieu kort
55
K90
ABRvS 22 september 2004, nr. 200400742/1
(Dordrecht)
Wet milieubeheer artikelen 8.8, derde lid, aanhef
en onder a en 8.10, tweede lid
Overschrijding zonegrenswaarde is niet toegestaan;
bij een reeds bestaande overschrijding van
de zonegrenswaarde zal elke toevoeging, hoe gering
ook, een extra inspanning vergen teneinde de
geluidsbelasting terug te dringen tot de zonegrenswaarde
van 50 dB(A). De verkeersbewegingen van
en naar een gezoneerd industrieterrein hoeven aan
de equivalente geluidsgrenswaarden noch de piekgeluidsgrenswaarden
te worden getoetst.
In geding is de oprichtingsvergunning ingevolge de
Wet milieubeheer voor een asfaltcentrale. Appellanten
vrezen voor geluidhinder vanwege de inrichting,
die op een ingevolge de Wet geluidhinder gezoneerd
industrieterrein is geprojecteerd. Reeds in de bestaande
situatie (zonder de inrichting in kwestie) is
sprake van een geluidsbelasting op de zonegrens die
de wettelijke zonegrenswaarde van 50 dB(A) etmaalwaarde
overschrijdt. Door het bestreden besluit
neemt deze overschrijding toe. De Afdeling overweegt
dat artikel 8.10, tweede lid, van de Wet milieubeheer
de verplichting met zich meebrengt om
een vergunning te weigeren in het geval verlening
daarvan niet in overeenstemming is met hetgeen
overeenkomstig artikel 8.8, derde lid, onder a van
de Wet milieubeheer door het bevoegd gezag in acht
moet worden genomen. Gelet hierop stond het verweerder
niet vrij de vergunning te verlenen. De Afdeling
overweegt daarbij dat, nu reeds sprake is van
een bestaande overschrijding van de zonegrenswaarde,
elke toevoeging een extra inspanning zal
vergen teneinde de geluidbelasting terug te dringen
tot de zonegrenswaarde van 50 dB(A). Ook een bijdrage
van 0,1 dB(A) moet, hoe gering ook, worden
beschouwd als een toevoeging aan die bestaande
overschrijding. Nu verweerder de vergunning niet
heeft geweigerd, verdraagt het bestreden besluit
zich niet met artikel 8.10, eerste en tweede lid, van
de Wet milieubeheer in hun onderlinge samenhang
bezien. Ten aanzien van de verkeersbewegingen van
en naar het gezoneerde industrieterrein overweegt
de Afdeling dat volgens vaste jurisprudentie de geluidsemissie
daarvan niet behoeft te worden getoetst
aan de voor de inrichting geldende equivalente
geluidsgrenswaarden. De verkeersbewegingen
behoeven evenmin te worden getoetst aan de voor
de inrichting geldende piekgeluidsgrenswaarden.
Dit betekent echter niet dat in het geheel geen voorschriften
in de vergunning zouden kunnen worden
opgenomen ter beperking van geluidshinder vanwege
het verkeer van en naar de inrichting.
StAB 4 / 2004

56
Ruimtelijke ordening
Ruimtelijke ordening
04-134
ABRvS 23 juni 2004, nr. 200400297/1
Buren/wijzigingsplan ‘Plan van wijziging nummer
38 van het bestemmingsplan Buitengebied Lienden
1996’
De door verweerder toegepaste vuistregel dat tussen
gevoelige functies en agrarische bedrijvigheid
in de fruitsector, de boomteelt en de glastuinbouw
in het algemeen een afstand van 50 meter dient te
worden aangehouden, is niet bij besluit vastgesteld
en dient daarom, gelet op het bepaalde in artikel
1:3, vierde lid, van de Awb, niet als een beleidsregel
te worden aangemerkt, maar als een vaste gedragslijn.
Deze behoeft niet op de in artikel 3:42
van de Awb beschreven wijze te zijn bekend gemaakt.
De Afdeling is van oordeel dat verweerder
de toepassing van de vuistregel voldoende heeft
onderbouwd. Verweerder heeft daarom niet in
strijd met artikel 4:82 van de Awb gehandeld.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 1:3, vierde
lid, 3:42 en 4:82
1. Procesverloop
Bij besluit van 16 september 2003 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Buren het wijzigingsplan
‘Plan van wijziging nummer 38 van het
bestemmingsplan Buitengebied Lienden 1996’
vastgesteld.
(…)
2.2. Het wijzigingsplan is vastgesteld met toepassing
van artikel 49, derde lid, van de voorschriften
van het bestemmingsplan ‘Buitengebied Lienden
1996’ (hierna: het bestemmingsplan). Met het wijzigingsplan
wordt beoogd het huidige gebruik van
de voormalige agrarische bedrijfswoning en een deel
van het voormalige agrarische bedrijfsgebouw op
het perceel [locatie] te [plaats] als zodanig te bestemmen
en het gebruik van het overige deel van
het voormalige agrarische bedrijfsgebouw als kantoor-
en kantineruimte voor het ter plaatse gevestigde
beveiligings- en bewakingsbedrijf mogelijk te
maken. Daartoe is het plandeel met de bestemming
‘Agrarisch gebied’ betreffende het perceel gewijzigd
in de bestemming ‘Woonbebouwing B’ en is aan het
voormalige agrarisch bedrijfsgebouw de nadere aanduiding
‘Kv 75 m 2 (kantoorruimte ten behoeve van
een beveiligings- en bewakingsbedrijf met een maximum
vloeroppervlak van 75 m 2 )’ toegekend.
2.3. Verweerder heeft bij zijn bestreden besluit aan
het wijzigingsplan goedkeuring onthouden. (…) Ten
slotte heeft verweerder overwogen dat niet wordt
voldaan aan de in de provinciale toetsingspraktijk
toegepaste vuistregel dat tussen gevoelige functies
waaronder een kantoorfunctie en agrarische bedrijvigheid
in de fruitsector, de boomteelt en de
glastuinbouw in het algemeen een afstand van 50
meter dient te worden aangehouden in verband met
het gebruik van bestrijdingsmiddelen.
2.4. Appellant stelt in beroep dat verweerder ten
onrechte goedkeuring heeft onthouden aan het wijzigingsplan.
(…) Verder voert appellant aan dat voor
de toepassing van de vuistregel, geen onderbouwing
dan wel enig schriftelijk beleid naar voren is gebracht.
In dit verband merkt appellant op dat het
bestaan van de vuistregel niet bekend was en dat,
naar hij stelt, in min of meer vergelijkbare gevallen
niet aan de vuistregel is gerefereerd. Verder merkt
appellant op dat bij de toepassing van de vuistregel
geen enkele bebouwing op het perceel mogelijk is
en dat het gaat om het verplaatsen van een reeds in
de voormalige agrarische bedrijfswoning uitgeoefende
activiteit. Daarbij betoogt appellant dat blijkens
informatie van het RIVM het gebruikte bestrijdingsmiddel
niet gevaarlijk is voor personen.
2.5.3. Wat betreft de toepassing van de vuistregel,
zoals deze is weergegeven in overweging 2.4, overweegt
de Afdeling het volgende. Ter zitting is gebleken
dat de vuistregel niet bij besluit is vastgesteld.
Gelet op het bepaalde in artikel 1:3, vierde lid, van
de Algemene wet bestuursrecht dient de vuistregel
niet als een beleidsregel te worden aangemerkt,
maar als een vaste gedragslijn. Deze behoeft niet op
de in artikel 3:42 van de Algemene wet bestuursrecht
beschreven wijze te zijn bekend gemaakt.
Verder blijkt uit het bestreden besluit dat verweerder
de vuistregel toepast omdat in de directe nabijheid
van het voormalige agrarische bedrijfsgebouw
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
57
zich een boomgaard bevindt waarbij bestrijdingsmiddelen
worden gebruikt waardoor drift kan optreden.
Verweerder stelt zich in dit verband op het
standpunt dat het grootste gevaar voor de volksgezondheid
is dat de nevel in een afgesloten ruimte,
bijvoorbeeld een kantoor, kan komen waardoor de
concentratie niet snel genoeg afneemt en daardoor
langer schadelijk blijft voor de mens. Anders dan
appellant stelt is de Afdeling van oordeel dat verweerder
de toepassing van de vuistregel voldoende
heeft onderbouwd. Aldus heeft verweerder niet in
strijd gehandeld met artikel 4:82 van de Algemene
wet bestuursrecht, dat bepaalt dat ter motivering
van een besluit slechts kan worden volstaan met
een verwijzing naar een vaste gedragslijn voorzover
deze is neergelegd in een beleidsregel.
Verder heeft appellant niet aannemelijk gemaakt dat
verweerder bij de goedkeuring van wijzigingsplannen
die vergelijkbaar zijn met het aan de orde zijnde
plan niet is uitgegaan van de vuistregel.
De Afdeling acht de toepassing van de vuistregel in
het algemeen niet onredelijk.
De Afdeling is echter van oordeel dat verweerder
had dienen te onderzoeken of, gelet op de betrokken
belangen, sprake was van bijzondere omstandigheden
die noopten tot afwijking van de in de vuistregel
neergelegde indicatieve afstand van 50 meter. Verweerder
heeft dit miskend.
04-135
ABRvS 30 juni 2004, nr. 200306687/1
Dinxperlo/vrijstelling ex artikel 19, tweede lid, van
de WRO en bouwvergunning
Gedeputeerde staten kunnen geen hoger beroep instellen
tegen een uitspraak van de rechtbank inzake
een beroep tegen een in bezwaar gehandhaafd
besluit om met toepassing van artikel 19, tweede
lid, van de WRO vrijstelling een bouwvergunning te
verlenen.
De tekst van artikel 19 van de WRO biedt geen
aanknopingspunten voor het oordeel dat het tweede
lid, in tegenstelling tot het eerste lid, niet ziet
op een groot project als het onderhavige (12 woningen
met parkeerkelder).
Algemene wet bestuursrecht, artikel 1:2, eerste
lid
Wet op de Raad van State, artikel 37, eerste lid
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 19,
tweede lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 24 september 2002 heeft appellant
sub 1 (hierna ook: het college) vrijstelling en bouwvergunning
verleend voor de bouw van 12 woningen
met parkeerkelder op het binnenterrein omsloten
door de Minister Ringersstraat, de Molenstraat, de
Maurits Prinsstraat en de Dr. Van der Meerstraat te
Dinxperlo (…).
Bij besluit van 23 december 2002 heeft het college
het daartegen gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 11 september 2003, verzonden
op 12 september 2003, heeft de rechtbank Zutphen
(hierna: de rechtbank) het daartegen ingestelde beroep
gegrond verklaard en de bestreden beslissing
op bezwaar vernietigd. (…)
(…)
2.1. Ingevolge artikel 19, tweede lid, van de WRO
kunnen burgemeester en wethouders vrijstelling verlenen
van het bestemmingsplan in door gedeputeerde
staten, in overeenstemming met de inspecteur
van de ruimtelijke ordening, aangegeven categorieën
van gevallen. Gedeputeerde staten kunnen daarbij
tevens bepalen onder welke omstandigheden
vooraf een verklaring van gedeputeerde staten dat
zij tegen het verlenen van vrijstelling geen bezwaar
hebben is vereist. Het bepaalde in het eerste lid met
betrekking tot een goede ruimtelijke onderbouwing
is van overeenkomstige toepassing.
Ingevolge artikel 37, eerste lid, van de Wet op de
Raad van State, voorzover hier van belang, kunnen
een belanghebbende en het bestuursorgaan bij de
Afdeling hoger beroep instellen tegen een uitspraak
van de rechtbank.
StAB 4 / 2004

58
Ruimtelijke ordening
Ingevolge artikel 1:2, eerste lid, van de Algemene
wet bestuursrecht (hierna: de Awb) wordt onder belanghebbende
verstaan: degene wiens belang rechtstreeks
bij een besluit is betrokken.
2.2. Het college van gedeputeerde staten is niet het
bestuursorgaan dat het primaire besluit heeft genomen.
Immers, het primaire besluit is afkomstig van
het college. De Afdeling is van oordeel dat het college
van gedeputeerde staten niet als belanghebbende
in de zin van artikel 37 van de Wet op de Raad
van State in samenhang met artikel 1:2 van de Awb
kan worden aangemerkt. Daartoe wordt het volgende
overwogen.
De uitspraak van de rechtbank heeft betrekking op
een beroep tegen het in bezwaar gehandhaafde besluit
van het college om met toepassing van artikel
19, tweede lid van de Wet op de Ruimtelijke Ordening
(hierna: de WRO) vrijstelling en bouwvergunning
te verlenen. Weliswaar zijn ingevolge de WRO
aan gedeputeerde staten verschillende taken en bevoegdheden
toebedeeld, echter niet kan worden
staande gehouden dat bij de besluitvorming inzake
het verzoek om verlening van vrijstelling en bouwvergunning
in een concreet geval belangen zijn betrokken
die gedeputeerde staten als zodanig zijn
toevertrouwd. Het innemen van een ander standpunt
zou beteken dat de bevoegdheidsverdeling tussen
gedeputeerde staten en burgemeester en wethouders
zoals de wetgever die in de WRO heeft
neergelegd, zou worden doorkruist.
De conclusie is dat het college van gedeputeerde
staten niet in zijn hoger beroep kan worden ontvangen.
Dit hoger beroep dient niet-ontvankelijk te worden
verklaard.
2.3. Het college heeft aangevoerd dat de rechtbank
ten onrechte heeft geoordeeld dat in een geval als
het onderhavige geen toepassing gegeven kan worden
aan artikel 19, tweede lid, van de WRO.
2.3.1. Dat betoog slaagt. Het college van gedeputeerde
staten heeft bij besluit van 7 maart 2000 de
‘Beleidsnota Wijziging Wet op de Ruimtelijke Ordening’
vastgesteld. Ingevolge deze nota kan het college
– met toepassing van artikel 19, tweede lid, van
de WRO – zonder verklaring van geen bezwaar vrijstelling
verlenen voor projecten die aan de orde zijn
gekomen in het kader van het overleg dat op grond
van artikel 10 van het Besluit op de ruimtelijke ordening
1985 (hierna: Bro) is gevoerd en waarbij
– voor zover thans van belang – de diensten van de
provincie die betrokken zijn bij de zorg voor de ruimtelijke
ordening en de inspectie voor de Ruimtelijke
Ordening hebben aangegeven dat geen overwegende
bezwaren tegen het plan of project bestaan. Bij
besluit van 28 mei 2002 is de Beleidsnota gewijzigd
in die zin dat, onverminderd het vorenstaande,
ook geen verklaring van geen bezwaar meer is vereist
in het geval zienswijzen kenbaar zijn gemaakt
tegen het voornemen vrijstelling te verlenen.
Het gemeentebestuur heeft het voorontwerp-bestemmingsplan
‘Alfred Mozerhof 2001’ – met welk
plan het onderhavige bouwplan niet in strijd is –
aangeboden in het kader van het artikel 10 Brooverleg.
De diensten en de inspectie voor de Ruimtelijke
Ordening hebben aangegeven dat geen overwegende
bezwaren tegen het bouwplan bestaan.
Met toepassing van artikel 19, tweede lid, van de
WRO is vervolgens vrijstelling verleend.
2.3.2. Anders dan de rechtbank, is de Afdeling van
oordeel dat de tekst van artikel 19 van de WRO
geen aanknopingspunten biedt voor het oordeel dat
het tweede lid, in tegenstelling tot het eerste lid,
niet ziet op grote projecten als de onderhavige.
De Afdeling vindt steun voor dit oordeel in de parlementaire
geschiedenis van deze wet. In de Nota van
Wijziging (TK 1997-1998, 25 311, nr. 7, blz 13),
staat met betrekking tot het tweede lid van artikel
19 vermeld:
‘(...) Gedeputeerde staten kunnen naar aanleiding
van de behandeling van een (voor)ontwerp-bestemmingsplan,
een structuurplan of enig ander gemeentelijk
ruimtelijk document in – bijvoorbeeld –
het overleg ex artikel 10 Bro of in de provinciale planologische
commissie aangeven dat verzoeken om
vrijstelling die in dat gemeentelijk beleid passen,
door burgemeester en wethouders zelfstandig kunnen
worden afgehandeld. In de hierbedoelde situatie
behoeft het allerminst te gaan om kleinschalige,
lokale projecten (…)’
StAB 4 / 2004

In de Memorie van Antwoord (EK 1998-1999, 25
311, nr. 207b, blz 8) wordt voorts vermeld: ‘ (…)
Artikel 19, tweede lid, ziet op gevallen die gemeenten
met toestemming van de provincie zelfstandig
kunnen afhandelen. Ten aanzien van de gevallen
waarvan gedeputeerde staten – gehoord de inspecteur
van de ruimtelijke ordening – hebben meegedeeld
dat een verklaring van geen bezwaar voor een
toekomstige vrijstelling van het bestemmingsplan
niet is vereist, heeft de regering uitdrukkelijk beoogd
ruimte te laten voor een eigen invulling door de provincies.
Een indicatie voor de wijze waarop provincies
hieraan invulling zullen geven, kan worden ontleend
aan de huidige WRO-praktijk. Onder de
huidige WRO werken provincies met lijsten van gevallen
die indien daarvoor vrijstelling van het bestemmingsplan
wordt gevraagd, niet aan gedeputeerde
staten behoeven te worden voorgelegd: de
zogenoemde ‘verklaring van geen bezwaar’. Dergelijke
lijsten en de daarin gehanteerde criteria hebben
betrekking op zowel procedurele als inhoudelijke
aspecten. Het betreft dan inhoudelijk niet
gevoelige zaken die passen in het provinciale ruimtelijke
beleid, bijvoorbeeld vervangende nieuwbouw.
Ook betreft het gevallen die voorkomen in een ontwerp-bestemmingsplan
dat zonder problemen het
vooroverleg bedoeld in artikel 10 van het Bro 1985
is gepasseerd en waartegen geen zienswijzen zijn
ingediend. De omvang van het voorgenomen project
behoeft hierbij geen doorslaggevende rol te spelen
(…)’.
NB: Zie voor een eerdere uitspraak waarin het hoger
beroep van gedeputeerde staten inzake een vrijstelling
ex artikel 19 WRO niet-ontvankelijk werd verklaard
ABRvS 28 april 2004, nr. 200305905/1,
BR 2004, p. 593 m.nt. Tonny Nijmeijer.
De redactie
Ruimtelijke ordening
04-136
59
ABRvS 7 juli 2004, nr. 200305456/1
Arnhem/bestemmingsplan ‘Bedrijventerrein Westervoortsedijk’
Omdat (raam)prostitutie kan worden aangemerkt
als (dienstverlenende) bedrijvigheid behoeven
(raam)prostitutiebedrijven in beginsel niet uitgesloten
te zijn van vestiging op een bedrijventerrein.
In aanmerking nemende dat op het bedrijventerrein
in kwestie als gevolg van raamprostitutiebedrijven
langdurig relatief veel mensen aanwezig
zijn en in die bedrijven ook kan worden overnacht,
dient tussen raamprostitutiebedrijven en categorie
IV-bedrijven in verband met hinder en veiligheid
enige afstand te worden aangehouden. Dat het
plan de vestiging van categorie IV-bedrijven direct
naast raamprostitiebedrijven mogelijk maakt, moet
in strijd met een goede ruimtelijke ordening worden
geacht.
2.3. Het plan bevat een nieuwe planologische regeling
voor industriegebied de Westervoortsedijk, die
enerzijds bestaande functies in het gebied vastlegt
en anderzijds een herontwikkeling van een deel van
het gebied mogelijk maakt. Zo voorziet het plan
onder meer in de komst van een prostitutiegebied op
het voormalige Billiton-terrein, teneinde de verplaatsing
van de raamprostitutie uit het Spijkerkwartier
mogelijk te maken.
(…)
2.6. Het beroep van de Belangenvereniging Exploitanten
Spijkerkwartier e.a. is gericht tegen de goedkeuring
van het plandeel met de bestemming
‘Prostitutiedoeleinden/bedrijfsdoeleinden IV/verkeersdoeleinden-railverkeer’.
Appellanten zijn – kort
gezegd – van mening dat het plan op dit onderdeel
in strijd is met een goede ruimtelijke ordening. (…)
Verder wijzen zij erop dat de bestemming voor het
terrein het mogelijk maakt dat bedrijven in de categorie
IV direct naast de prostitutiebedrijven van appellanten
kunnen worden gevestigd. In het geval
van woonbebouwing zou op grond van de brochure
‘Bedrijven en Milieuzonering’ van de Vereniging van
Nederlandse Gemeenten (hierna: de VNG-brochure)
bij dergelijke bedrijven een afstand van minimaal
StAB 4 / 2004

60
Ruimtelijke ordening
200 meter moeten worden aangehouden. Ook bij
deze prostitutiebedrijven is zo’n afstand uit een oogpunt
van een goede ruimtelijke ordening gewenst,
aldus appellanten.
(…)
2.6.1. De gemeenteraad heeft de gronden waarop
het beroep van appellanten betrekking heeft, bestemd
als ‘Prostitutiedoeleinden/ bedrijfsdoeleinden
IV/verkeersdoeleinden-railverkeer’. De gemeenteraad
is van mening dat de raamprostitutie uit het
Arnhemse Spijkerkwartier moet worden verplaatst
en dat het plangebied een geschikte alternatieve locatie
voor deze bedrijven is.
Verweerder heeft met dit standpunt ingestemd. Hij
is van mening dat de prostitutiebedrijven moeten
worden gekwalificeerd als bedrijven die geschikt
zijn voor vestiging op een bedrijventerrein. Volgens
verweerder verwijzen appellanten ten onrechte naar
de VNG-brochure. Deze brochure geeft afstanden
die tussen bedrijven en een rustige woonwijk kunnen
worden aangehouden en is dus niet van toepassing
op de aan de orde zijnde situatie. (…)
2.6.3. Het standpunt van verweerder dat
(raam)prostitutie kan worden aangemerkt als
(dienstverlenende) bedrijvigheid, komt de Afdeling
niet onredelijk voor. Ook het standpunt dat deze bedrijven
daarom in beginsel niet uitgesloten behoeven
te zijn van vestiging op een bedrijventerrein,
acht zij niet onredelijk.
2.6.4. Partijen verschillen van mening over het antwoord
op de vraag of het mogelijk maken van raamprostitutie
naast bedrijven in de categorie IV in strijd
is met een goede ruimtelijke ordening.
Het bestreden plandeel is tegelijkertijd bestemd
voor prostitutiedoeleinden, bedrijfsdoeleinden IV en
deels ook voor railverkeer. Uit de stukken blijkt dat
de gemeenteraad voor deze meervoudige bestemming
heeft gekozen om zo, in het geval de verplaatsing
van de raamprostitutie uit het Spijkerkwartier
niet mogelijk blijkt, op het terrein bedrijven in de categorie
IV te kunnen vestigen. Het gevolg van de gekozen
plansystematiek is dat beide functies zich tegelijkertijd
op het terrein kunnen vestigen.
Ook de gronden direct zuiden van het bestreden
plandeel zijn bestemd voor de vestiging van bedrijven
in categorie IV. De gemeenteraad heeft ter zitting
verklaard dat deze gronden zo zijn bestemd,
omdat in Arnhem grote behoefte is aan ruimte voor
categorie IV-bedrijven.
Uit het deskundigenbericht blijkt dat op het terrein
ongeveer 120 prostituees en evenveel klanten aanwezig
kunnen zijn, alsmede enkele beheerders en
andere personen met ondersteunende functies. In
totaal gaat het dus om ongeveer 250 mensen. Appellanten
hebben onbestreden gesteld dat de prostitutiebedrijven
van 9.00 uur tot 5.00 uur zijn geopend.
Verder volgt uit artikel 2.13, eerste lid,
laatste zin, en het tweede lid, onder a., sub 1. van
de planvoorschriften dat op het terrein 1.000 m 2
horeca mag worden gevestigd ‘ten behoeve van
prostitutiedoeleinden’. Op grond van de planvoorschriften
is het, anders dan verweerder en de gemeenteraad
aannemen, toegestaan in de prostitutiebedrijven
te overnachten.
Gelet op het vorenstaande kunnen op het terrein in
kwestie langdurig relatief veel mensen aanwezig
zijn. Bovendien kan op het terrein worden overnacht.
Onder deze omstandigheden moet tussen de
raamprostitutiebedrijven en de categorie IV-bedrijven
in verband met hinder en veiligheid enige afstand
worden aangehouden.
Op grond van het plan kunnen bedrijven in de categorie
IV direct naast de raamprostitutiebedrijven
worden gevestigd. De Afdeling is van oordeel dat
verweerder zich niet in redelijkheid op het standpunt
heeft kunnen stellen dat het bestreden plandeel
niet in strijd is met een goede ruimtelijke ordening.
(…)
StAB 4 / 2004

04-137
ABRvS 7 juli 2004, nr. 200307271
Dongeradeel/wijzigingsplan ‘Voorschriften van het
wijzigingsplan [locatie 1] te [plaats]’
Indien sedert de beslissing omtrent het bestemmingsplan
relevante planologische inzichten wijziging
hebben ondergaan of hogere planvormen, met
name streekplannen en planologische kernbeslissingen,
van kracht zijn geworden die aan onverkorte
uitoefening van de wijzigingsbevoegdheid in de
weg staan, kan een verdergaande toetsing dan
volgt uit de in de planvoorschriften aan de wijzigingsbevoegdheid
verbonden vereisten geboden
zijn.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 11
2.2. Het wijzigingsplan voorziet voor het perceel
[locatie 1] te [plaats], waar [vergunninghouder] een
tulpenbroeierij annex heesterkwekerij exploiteert, in
een wijziging van de bestemming ‘Agrarische bedrijven’
in de bestemming ‘Kwekerijen’ teneinde het gebruik
van deze gronden voor kwekerijdoeleinden
planologisch mogelijk te maken. Het wijzigingsplan
voorziet voorts in een uitbreiding van de bedrijfsbebouwing.
2.9. Ten aanzien van het bezwaar van appellanten
dat het wijzigingsplan in strijd is met het streekplan
Windstreek 2000, omdat dit de bouw van windturbines
mogelijk maakt, overweegt de Afdeling als
volgt.
Overeenstemming van het wijzigingsplan met de
voorschriften uit het bestemmingsplan laat onverlet
dat verweerder – evenals het college van burgemeester
en wethouders – bij een wijzigingsprocedure
krachtens artikel 11 van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening is gehouden ook andere aspecten in
zijn oordeelsvorming te betrekken. Het betrekken in
de oordeelsvorming van aspecten die niet zijn opgenomen
in de aan de wijzigingsbevoegdheid verbonden
vereisten in de planvoorschriften, mag in beginsel
niet zover gaan dat die wijzigingsbevoegdheid
als zodanig opnieuw door verweerder wordt getoetst.
Die bevoegdheid is immers reeds getoetst bij
Ruimtelijke ordening
61
het besluit omtrent de goedkeuring van het bestemmingsplan,
zodat uit een oogpunt van rechtszekerheid
de aanvaardbaarheid van het daarmee geboden
planologische kader vooropstaat. In ieder geval
kan, indien sedert de beslissing omtrent het bestemmingsplan
relevante planologische inzichten
wijziging hebben ondergaan of hogere planvormen,
met name streekplannen en planologische kernbeslissingen,
van kracht zijn geworden die aan onverkorte
uitoefening van de wijzigingsbevoegdheid in
de weg staan, een verdergaande toetsing dan volgt
uit de in het plan opgenomen vereisten geboden
zijn. Gelet op de aard van een wijzigingsbevoegdheid
bestaat overigens binnen de grenzen van het in
het bestemmingsplan neergelegde planologische
kader steeds ruimte voor een nadere belangenafweging.
Behalve (…) is in dit verband voorts van belang dat
provinciale staten van Fryslân op 4 oktober 2000
het streekplan Windstreek 2000 hebben vastgesteld.
Het bestreden besluit dateert van 23 september
2003.
Gelet op het bovenstaande, dient thans te worden
onderzocht of genoemd streekplan in de weg staat
aan goedkeuring van het wijzigingsplan door verweerder
dan wel aan verweerder nadere verplichtingen
oplegt.
(…)
Het streekplan Windstreek 2000 sluit de plaatsing
van nieuwe solitaire windturbines uit in de op de
plankaart aangegeven uit te sluiten gebieden. (…)
Blijkens de bij het streekplan Windstreek 2000 behorende
plankaart valt Ternaard binnen de strook
grenzend aan de Waddenzee die is aangeduid als
‘van windturbines uit te sluiten gebied’. Het wijzigingsplan,
voorzover dit de bouw van windturbines
mogelijk maakt, is derhalve niet in overeenstemming
met het in dit streekplan neergelegde beleid.
Uit het streekplan Windsreek 2000 blijkt voorts dat
beleidsuitspraken inzake de plaatsing van solitaire
windturbines richtinggevende uitspraken zijn, waarvan
verweerder in een concreet geval met inachtneming
van de in hoofdstuk 1.4 van dit streekplan
neergelegde procedureregels kan afwijken. Uit de
StAB 4 / 2004

62
Ruimtelijke ordening
stukken en het verhandelde ter zitting is echter niet
duidelijk geworden waarom verweerder in dit geval
een afwijking van het streekplanbeleid inzake solitaire
windmolens gerechtvaardigd acht.
Hieruit volgt dat het bestreden besluit in zoverre is
genomen in strijd met de bij het voorbereiden van
een besluit te betrachten zorgvuldigheid. (…)
04-138
ABRvS 14 juli 2004, nr. 200308022/1
Zijpe/aanlegvergunning
Aanlegvergunning. Toetsingscriterium mede opgenomen
in de beschrijving in hoofdlijnen van het bestemmingsplan.
Criterium ‘dat het blijvend omzetten
van graslanden voor bollencultures een
incidenteel karakter moet hebben, zodanig dat
geen grote aaneengesloten bollenvelden ontstaan’
is in strijd met de vereiste rechtszekerheid en mist
derhalve verbindende kracht.
1. Procesverloop
Bij besluit van 18 april 2001 heeft appellant (hierna:
het college) geweigerd om aan [wederpartij A]
en [wederpartij B] aanlegvergunningen te verlenen
voor het egaliseren alsmede het uitvoeren van
grondbewerkingen onder huidig maaiveld, het ophogen
van gronden en het scheuren of frezen van graslanden
ten behoeve van het permanent omzetten
van gronden voor bollenteelt op het perceel (…) [locatie
1] te [plaats], respectievelijk voor het scheuren
of frezen van grasland, het egaliseren, uitvoeren
van grondbewerkingen, alsmede afgraven, bodemverlagen
en ophogen van gronden ten behoeve van
het permanent omzetten van gronden voor bollenteelt,
op het perceel (…) [locatie 2] te [plaats].
Bij besluiten van 26 oktober 2001 heeft het college
het daartegen gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 22 oktober 2003, verzonden op
dezelfde datum, heeft de rechtbank Alkmaar (hierna:
de rechtbank) het daartegen ingestelde beroep
gegrond verklaard en de bestreden beslissing op bezwaar
vernietigd. (…)
(…)
2.1. Ter zitting is gebleken dat het college [wederpartij
A] en [wederpartij B] bij brieven van 20 februari
2004 heeft medegedeeld dat, in navolging van
de uitspraak van de rechtbank, de bezwaarschriften
naar verwachting alsnog gegrond zullen worden verklaard.
Anders dan [wederpartij A] en [wederpartij
B] menen, brengt dit niet mee dat het college geen
procesbelang meer heeft bij een uitspraak omtrent
het ingestelde hoger beroep. Een tegen een vernietiging
opgekomen bestuursorgaan heeft immers procesbelang,
al besluit het conform de uitspraak van
de rechtbank. Het hoger beroep van het college kan
derhalve worden ontvangen.
2.2. In het ter plaatse geldende bestemmingsplan
‘Buitengebied 1989, tweede herziening’ zijn de percelen
bestemd voor ‘Agrarische Productiegebieden
IIb’.
Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de planvoorschriften
zijn deze gronden bestemd voor agrarische
bedrijfsvoering met behoud en ontwikkeling van natuur-
en landschapswaarden.
Ingevolge artikel 5, zevende lid, sub a, van de planvoorschriften
is het verboden de werken en werkzaamheden
zoals aangegeven in het schema van de
bij de planvoorschriften behorende bijlage A uit te
voeren zonder of in afwijking van een schriftelijke
vergunning van burgemeester en wethouders (aanlegvergunning).
Ingevolge voornoemde bijlage A ‘Regeling werken en
werkzaamheden agrarische productiegebieden I en
II (artikel 5)’ is voor het blijvend omzetten van grasland
in bollengrond in gebieden met de bestemming
‘agrarisch productiegebied IIb’ een aanlegvergunning
vereist.
Ingevolge artikel 5, zevende lid, sub c, van de planvoorschriften
– voor zover thans van belang – wordt
een aanlegvergunning alleen verleend met inachtneming
van de beschrijving in hoofdlijnen en indien
landschappelijke, natuurlijke, cultuurhistorische of
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
63
archeologische waarden zoals in de toelichting zijn
aangegeven, niet onevenredig zullen worden aangetast
of de mogelijkheden tot herstel van die waarden
niet onevenredig zullen worden verkleind.
Ingevolge artikel 5, tweede lid, van de planvoorschriften
(beschrijving in hoofdlijnen) – voor zover
thans van belang – is in de ‘agrarische productiegebieden
IIb’ ruimte om per geval het agrarisch belang
nader af te wegen tegen de natuur- en landschapswaarden.
Daarbij moet overwogen worden dat het
blijvend omzetten van graslanden voor bollencultures
een incidenteel karakter moet hebben, zodanig
dat geen grote aaneengesloten bollenvelden ontstaan.
In dit verband moet aan het gehele gebied
een eis van afwisseling in bollenland en grasland
gesteld worden, en mag de waarde als weidevogelgebied
en pleister- en fourageergebied voor doortrekkende
en overwinterende vogels niet verloren
gaan.
2.3. Het college heeft aanlegvergunningen geweigerd
omdat niet wordt voldaan aan het criterium dat
de omzetting van de gronden voor bollenteelt geen
incidenteel karakter mag hebben, zodanig dat geen
grote aaneengesloten bollengebieden ontstaan.
2.4. Het college betoogt dat de rechtbank het criterium
dat het blijvend omzetten van grasland voor
bollencultures een incidenteel karakter moet hebben,
zodanig dat geen grote aaneengesloten bollenvelden
ontstaan, ten onrechte onverbindend heeft
geacht. Daartoe heeft het college aangevoerd dat
niet kan worden staande gehouden dat dit criterium
dermate vaag en onbepaald is dat het niet kan worden
aangemerkt als een voldoende objectief criterium.
Dat betoog treft geen doel. Voornoemd criterium is
opgenomen in artikel 5, tweede lid, van de beschrijving
in hoofdlijnen. Gelet op de in artikel 5, zevende
lid, sub c, van de planvoorschriften opgenomen formulering
‘wordt een aanlegvergunning alleen verleend
met in achtneming van de beschrijving in
hoofdlijnen’, maakt de inhoud van de beschrijving in
hoofdlijnen als neergelegd in artikel 5, tweede lid,
deel uit van het toetsingskader voor de beoordeling
van aanvragen om aanlegvergunning.
Evenmin als de rechtbank is de Afdeling van oordeel
dat de in artikel 5, tweede lid, vervatte norm zodanig
concreet is, dat daaruit is op te maken wanneer
het blijvend omzetten van grasland voor bollencultures
een incidenteel karakter heeft, zodanig dat
geen grote aaneengesloten bollenvelden ontstaan.
Gelet hierop moet worden geconcludeerd dat meergenoemd
criterium in dit artikellid, dat als basis
heeft gediend voor de besluitvorming van het college,
in strijd is met de vereiste rechtszekerheid en
derhalve verbindende kracht mist.
(…)
Annotatie
1. Een aantal elementen uit bovenstaande uitspraak
verdient bespreking. Hoewel het in casu om de verlening
van een aanlegvergunning gaat, hebben de te
bespreken elementen mede betrekking op het bredere
gebied van de bestemmingsplansystematiek.
2. Een eerste aandachtspunt betreft echter een
meer algemeen bestuursrechtelijk aspect. Ik doel
dan met name op hetgeen de Afdeling in r.o 2.1 opmerkt.
De Afdeling stelt onomwonden dat een bestuursorgaan
dat opkomt tegen een uitspraak in eerste
aanleg waarbij de beslissing op bezwaar van het
bestuursorgaan is vernietigd, procesbelang behoudt
bij een door het bestuursorgaan ingesteld hoger beroep
indien inmiddels een nieuwe beslissing op bezwaar
is genomen waarbij de rechtbankuitspraak is
gevolgd. Mijns inziens kan met die conclusie worden
ingestemd. Immers, het bestuursorgaan is gehouden
om de uitspraak in eerste aanleg te volgen
bij zijn nieuwe beslissing op bezwaar, ook al is het
bestuursorgaan het met die uitspraak in eerste aanleg
niet eens. De stelling van wederpartijen dat bij
het volgen van de uitspraak in eerste aanleg het procesbelang
in hoger beroep voor het bestuursorgaan
komt te ontvallen, acht de Afdeling dan ook niet
juist. Wellicht dat uit de inmiddels veelbesproken
‘Brummen-uitspraak’ van de Afdeling d.d. 6 augustus
2003 (AB 2003, 355 m.nt. P.A. Willemsen
en RW; JB 2003, 216 m.nt. CLFGHA en RJNS)
zelfs zou kunnen worden afgeleid dat ook het bestuursorgaan
juist gehouden is om hoger beroep in
te stellen en door te zetten. In dit verband zij tevens
nog gewezen op ABRvS 17 juli 2002, AB 2003,
43, waarin de Afdeling (overigens met toepassing
StAB 4 / 2004

64
Ruimtelijke ordening
van art. 6:19 Awb) eveneens een procesbelang aannam
in het geval er reeds een nieuwe beslissing op
bezwaar was genomen (zie over deze problematiek
o.a. ook R.J.G.M. Widdershoven e.a., Hoger
beroep, Den Haag 2001, p. 148-152).
3. In het onderhavige bestemmingsplan wordt
gewerkt met bijlagen. In het bijzonder zijn de werken
en werkzaamheden waarvoor een aanlegvergunningplicht
geldt, opgenomen in een bijlage. Vooropgesteld
zij dat de werken en werkzaamheden
waarvoor de planwetgever een aanlegvergunningplicht
in het leven wenst te roepen, ingevolge artikel
14 WRO zo nauwkeurig mogelijk in het bestemmingsplan
moeten zijn omschreven. In haar uitspraak
d.d. 3 september 2003 (BR 2004, p. 34)
liet de Afdeling blijken dit vereiste strikt uit te leggen.
De vraag rijst hoe het werken met bijlagen zich
verhoudt tot het bepaalde in artikel 14 WRO. Verdedigbaar
lijkt mij dat een en ander elkaar niet uit behoeft
te sluiten, mits de desbetreffende bijlagen de
gehele bestemmingsplanprocedure mede hebben
doorlopen en mits in de bestemmingsplanvoorschriften
waarin de aanlegvergunningplicht wordt
geschapen, uitdrukkelijk naar de bijlagen is verwezen
(vgl. ABRvS 2 januari 2002, AB 2002, 91,
waar een beeldkwaliteitplan als bijlage bij het bestemmingsplan
was gevoegd). Aan het laatste criterium
is in casu aantoonbaar voldaan. Of aan het eerste
ook is voldaan, kan ik op grond van de mij ter
beschikking staande gegevens niet vaststellen, maar
voorshands ga ik daarvan uit. Wat in dit verband
dan nog vermeldenswaard is, is dat voor het bij het
besluit om aanlegvergunning te hanteren toetsingskader
in de planvoorschriften deels ook naar de toelichting
bij het bestemmingsplan is verwezen (zie
r.o. 2.2). Opgemerkt moet worden dat de plantoelichting
op zichzelf geen normatieve waarde heeft
(vgl. ABRvS 17 maart 1997, BR 1997, p. 564;
ABRvS 21 juli 1997, BR 1998, p. 208 en ABRvS 5
juni 2002, BR 2002, p. 1038). Wil men een deel
van de plantoelichting toch normatief laten werken,
zoals in casu als toetsingskader bij de aanvraag om
aanlegvergunning, dan is ook dan steeds een uitdrukkelijke
verwijzing in een planvoorschrift naar
het desbetreffende deel van de plantoelichting
noodzakelijk (zie daarover uitgebreid P. van der Ree,
Met woord en kaart. Over detaillering en reikwijdte
van bestemmingsplanregeling, Bouwrecht Monografieën
nr. 18, Deventer 2000, p. 380-381).
4. Een laatste punt van aandacht betreft het feit
dat in het onderhavige bestemmingsplan wat betreft
het toetsingskader voor de aanlegvergunning, het
zwaartepunt lijkt te liggen in de beschrijving in
hoofdlijnen (b.i.h.). Over deze figuur – die zijn
grondslag vindt in artikel 12 lid 1 sub a Bro 1985 –
is in de literatuur al het nodige geschreven en inmiddels
is er ook de nodige jurisprudentie over verschenen
(ik volsta met te verwijzen naar P. van der
Ree, Met woord en kaart. Over detaillering en reikwijdte
van bestemmingsplanregeling, Bouwrecht
Monografieën nr. 18, Deventer 2000, p. 66 e.v., alwaar
ook meer literatuur en jurisprudentie wordt genoemd).
Belangrijk aandachtspunt is steeds de
vraag in hoeverre het bepaalde in een b.i.h. normatieve
werking kan hebben. Anders gezegd, in hoeverre
kan een b.i.h. als een toetsingskader bij de
uitvoering van het bestemmingsplan gelden? Dat die
normatieve werking aanwezig kan zijn, staat inmiddels
wel vast. Doorslaggevend criterium daarbij
is echter dat de desbetreffende bepaling uit de b.i.h.
in ieder geval een voldoende mate van duidelijkheid
en concreetheid moet bezitten (zie o.a. ABRvS 27
november 1998, Gst. 1999, 7106, 7). Maar dat
criterium is zelf natuurlijk ook nogal onbepaald en
zal veelal tot een casuïstische benadering leiden. In
casu stelt de Afdeling zich op het standpunt dat de
b.i.h. ten aanzien van de aanlegvergunning onvoldoende
objectief is geformuleerd. Daar valt denk ik
wel wat voor te zeggen, temeer omdat valt aan te
nemen dat de planwetgever eenvoudig voor een objectiever
criterium had kunnen kiezen, bijvoorbeeld
door het aangeven van oppervlaktematen.
5. Vastgesteld kan dus worden dat het criterium
op grond waarvan de aanlegvergunningen zijn geweigerd,
onverbindend is. Interessante vraag die
dan rijst is uiteraard hoe de nieuwe beslissing op
bezwaar dient te luiden. Bedacht dient daarbij te
worden dat de verlening van een aanlegvergunning
– net als de bouwvergunning – is gebonden aan een
limitatief-imperatief stelsel (art. 44 WRO, zie ook
StAB 04-146 verderop in dit nummer). Alleen als er
strijd is met het bestemmingsplan kan de aanlegvergunning
worden geweigerd. Nu het toetsingscriterium
onverbindend is, zal op grond van de resterende
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
65
bepalingen van het bestemmingsplan moeten worden
getoetst of de aanlegvergunning moet worden
verleend. Niet uit te sluiten valt dat nu het eigenlijke
toetsingscriterium onverbindend is verklaard, B&W
niets anders rest dan de aanlegvergunningen te verlenen
omdat een duidelijke weigeringsgrond ontbreekt.
6. Tot slot zij nog gewezen op de wat slordige
formulering van r.o. 2.3. Daar valt te lezen dat het
toetsingscriterium zou luiden dat de omzetting van
gronden geen incidenteel karakter mag hebben. Ik
ga ervan uit dat het hier een schrijffout in de uitspraak
betreft. Het in de b.i.h. van het bestemmingsplan
geformuleerde criterium luidde immers
juist dat de omzetting van grasland incidenteel van
aard diende te zijn.
Tonny Nijmeijer
04-139
ABRvS 21 juli 2004, nr. 200301816/1
Zuid-Holland/streekplan ‘Zuid-Holland West’
De rode contour ter hoogte van de Oostvlietpolder
in de gemeente Leiden. Verweerders hebben niet
afdoende gemotiveerd waarom in dit geval aan het
rijksbeleid, dat is gericht op het vrijwaren van verstedelijking
van het gebied waarin de Oostvlietpolder
is gelegen, kan worden voorbijgegaan. Evenmin
hebben zij afdoende gemotiveerd hoe de
begrenzing van de contour zich verhoudt tot de uitgangspunten
van het provinciale verstedelijkingsbeleid.
Daarnaast zijn verweerders niet ingegaan
op de stelling van appellante dat het gebied, gelet
op de bijzondere natuurwaarden, vrij van verstedelijking
dient te blijven. De begrenzing van de contour
is derhalve niet met de vereiste zorgvuldigheid
voorbereid.
2.1. Het streekplan heeft betrekking op het grondgebied
van Zuid-Holland West en omvat de gronden
behorende tot het Samenwerkingsorgaan Duin- en
Bollenstreek, het Samenwerkingsorgaan Leidse
Regio en het Stadsgewest Haaglanden.
2.5. In het streekplan is als concrete beleidsbeslissing
opgenomen:
‘De op de kaartbladen contouren 1 tot en met 27 ingetekende
rode contouren geven de grens aan van
het stedelijk gebied, daarbuiten mag geen verdere
verstedelijking plaatsvinden met inachtneming van
het gestelde in SE.11.’
(…)
2.13. De Vereniging Vrienden Oostvlietpolder richt
zich in beroep tegen de ligging van de contour ter
hoogte van de Oostvlietpolder in de gemeente Leiden.
Zij stelt dat de polder ten onrechte binnen de
contour is gebracht omdat deze vrij dient te blijven
van verstedelijking. Verstedelijking op deze plaats is
volgens haar in strijd met het rijksbeleid ten aanzien
van het Groene Hart en het rijksbufferzonebeleid.
Voorts is de polder een belangrijk foerageer- en
broedgebied voor vogels, hetgeen door verweerders
niet is onderzocht.
2.13.1. Verweerders hebben de Oostvlietpolder
binnen de contour gelegd onder andere omdat rekening
wordt gehouden met de ontwikkeling van een
bedrijventerrein. Zij hebben hierbij het gehele gebied
betrokken omdat nog niet duidelijk is waar
binnen de polder het bedrijventerrein zal komen.
Volgens de reactie op het deskundigenbericht wordt
niet uitgesloten dat grote delen van de polder uiteindelijk
worden verstedelijkt waarbij de inrichting
wordt afgewogen op bestemmingsplanniveau. Strijd
met het rijksbeleid doet zich volgens verweerders
niet voor nu hierin geen concrete beleidsbeslissingen
zijn opgenomen. Onderzoek naar natuurwaarden
inclusief de Europese regelgeving zal
voorts plaatsvinden op bestemmingsplanniveau.
2.13.2. De Afdeling stelt voorop dat de rode contouren
de uiterste grens aangeven van het verstedelijkte
gebied. Hoe het gebied binnen de rode contouren
zal worden ingericht en of hier ook daadwerkelijk
verstedelijking zal plaatsvinden, wordt in dit geval
niet op streekplanniveau vastgelegd, maar dient op
het niveau van het bestemmingsplan nader te worden
ingevuld en dient dan ook in dat kader aan de
orde te worden gesteld.
StAB 4 / 2004

66
Ruimtelijke ordening
De betekenis van een rode contour in dit verband is
gelegen in de daarmee vastgelegde beslissing dat
het streekplan in beginsel niet aan verstedelijking in
de weg staat.
2.13.3. Blijkens kaartblad 11 is het grootste gedeelte
van de Oostvlietpolder, namelijk 166 hectare,
binnen de rode contour opgenomen. Dit is een gebied
dat voor een klein gedeelte bestaat uit volkstuinen
en voor het overige grotendeels uit een open
weidegebied met enkele boerderijen. Alleen met de
noordwestzijde sluit de Oostvlietpolder aan op verstedelijkt
gebied. Voor het gebied dat binnen de
contour is gebracht bestaan geen geldende bestemmingsplannen
of onherroepelijke bouwvergunningen
die voorzien in verstedelijking. Ook overigens is niet
gebleken dat de begrenzing van de contour voldoet
aan de uitgangspunten die zijn gehanteerd bij het
opstellen van het streekplan.
2.13.4. In de Planologische Kernbeslissing Nationaal
Ruimtelijk Beleid (PKB NRB) behorende bij de
Actualisering van de Vierde nota over de ruimtelijke
ordening Extra (Vinac) is Den Haag-Leiden-Zoetermeer
aangewezen als bufferzone. De Oostvlietpolder
maakt deel uit van deze bufferzone. Voorts maakt de
polder deel uit van het zogenoemde Groene Hart.
Voor beide gebieden is het rijksbeleid gericht op het
vrijwaren van het gebied van verstedelijking. Verweerders
hebben niet afdoende gemotiveerd waarom
in dit geval aan het rijksbeleid kan worden voorbijgegaan.
Het standpunt dat geen acht behoeft te
worden geslagen op het rijksbeleid nu dit punt geen
concrete beleidsbeslissing betreft is onjuist. Dit ontslaat
verweerders niet van de verplichting met dit
beleid rekening te houden en een eventuele afwijkende
keuze afdoende te motiveren.
Evenmin is afdoende gemotiveerd hoe de begrenzing
van de contour zich verhoudt tot de uitgangspunten
van het provinciale beleid inzake verstedelijking.
Met name is niet duidelijk om welke reden een gebied
van 166 hectare binnen de contour is gebracht
nu het beoogde oppervlak van het te ontwikkelen
bedrijventerrein ongeveer 40 hectare is, wat er ook
zij van de aanvaardbaarheid van deze ontwikkeling
bezien vanuit het rijksbeleid. De stelling dat de contour
ruim is getrokken omdat nog niet bekend is
waar precies in dit gebied het bedrijventerrein zal
komen is in het licht van de uitgangspunten van
zowel het rijks- als het provinciale beleid niet consistent.
Hierbij kan ook worden gewezen op de
tegenstrijdigheid hiervan met de systematiek die is
gehanteerd ten aanzien van de zogenoemde transformatiegebieden,
waarbij de begrenzing in afwachting
van de nadere afweging inzake verstedelijking
zo krap mogelijk is getrokken.
Daarnaast zijn verweerders niet ingegaan op de stelling
van appellante dat het gebied gelet op de bijzondere
natuurwaarden vrij van verstedelijking dient
te blijven. Blijkens het besluit hebben zij een onderzoek
naar het voorkomen van natuurwaarden in het
gebied in het geheel doorgeschoven naar het bestemmingsplanniveau.
Daarmee heeft bij het bepalen
van de begrenzing van de contour geen afweging
plaatsgevonden tussen de belangen die gediend zijn
met de mogelijkheid tot verstedelijking van het gebied
en de belangen die gediend zijn bij het vrijwaren
van het gebied van verstedelijking. Om deze afweging
mogelijk te maken had een onderzoek naar
de natuurwaarden, met name nu aannemelijk is dat
ter plaatse waarden aanwezig zijn, niet mogen ontbreken.
2.13.5. Gelet op al het voorgaande is de begrenzing
van de rode contour ter hoogte van de Oostvlietpolder
niet met de vereiste zorgvuldigheid voorbereid
en berust het besluit op dit punt niet op een deugdelijke
motivering. (…)
04-140
ABRvS 21 juli 2004, nr. 200304527/1
Enschede/bestemmingsplan ‘De Mans Zuid’
Verweerder heeft terecht goedkeuring onthouden
aan twee plandelen met een woonbestemming
wegens strijd met de Wet geluidhinder. Hij heeft
geen betekenis behoeven toe te kennen aan de omstandigheid
dat in de plantoelichting is vermeld
dat voor het weggedeelte waaraan de woningen
zijn geprojecteerd, een maximumsnelheid van 30
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
67
kilometer per uur zal gaan gelden. Niet is gebleken
van feiten of omstandigheden die in de weg stonden
aan het nemen van een besluit tot het instellen
van een 30-kilometerzone vóór de vaststelling van
het plan.
De Afdeling wijst er overigens nog op dat aan
het feit dat uit het akoestisch onderzoek blijkt dat
ook bij een maximumsnelheid van 30 kilometer per
uur de geluidsbelasting meer dan 50 dB(A) zal bedragen,
bij de belangenafweging in het kader van
een goede ruimtelijke ordening niet voorbij kan
worden gegaan.
Wet geluidhinder, artikelen 74, eerste lid en
tweede lid, onder b, 76, eerste lid, 82, eerste
lid, en 103
2.2. (…) Het plan voorziet in de mogelijkheid een
woonzorgcomplex en negentien woningen te bouwen.
Het woonzorgcomplex bestaat uit 46 appartementen
en ruimten voor woonzorgvoorzieningen.
(…)
2.3. [Appellante sub 2] stelt in beroep dat verweerder
ten onrechte gedeeltelijk goedkeuring heeft onthouden
aan het plan. Appellante voert daartoe aan
dat het feit dat ten tijde van het nemen van het bestreden
besluit nog geen besluit inzake de instelling
van een 30-kilometerzone voor het betrokken gebied
was genomen, ten onrechte aanleiding vormde
om aan een deel van het plangebied waar woningbouw
is voorzien, goedkeuring te onthouden. In dit
verband betoogt appellante onder meer dat in de
plantoelichting is vermeld dat de Weleweg zal worden
ingericht als 30-kilometerzone. Volgens appellante
mag er daarom vanuit worden gegaan dat deze
weg, voordat de woningen gereed zullen zijn, als zodanig
wordt ingericht.
2.3.1. Verweerder heeft goedkeuring onthouden
aan twee plandelen met de bestemming ‘WB 1-2,
woonbebouwing in één bouwlaag met een tweede
bouwlaag toegestaan’. Hij heeft zich daarbij op het
standpunt gesteld dat weliswaar uit de plantoelichting
blijkt dat de Weleweg zal worden ingericht als
een 30-kilometerzone maar dat het besluit daartoe
nog niet is genomen. Verweerder stelt dat derhalve
ter plaatse van de voorziene woningen de in artikel
82 van de Wet geluidhinder vastgelegde voorkeursgrenswaarde
van 50 dB(A) in acht dient te worden
genomen. Nu volgens verweerder blijkens het rapport
van het akoestisch onderzoek van 12 mei 2003
een gedeelte van de voorziene woningen ligt binnen
de zogenoemde 50 dB(A)-contour, rekening houdend
met de aftrek van 5 dB(A) zoals bedoeld in artikel
103 van de Wet geluidhinder, heeft hij aan de
desbetreffende plandelen goedkeuring onthouden.
2.3.2. Ingevolge artikel 76, eerste lid, in samenhang
met artikel 82, eerste lid, van de Wet geluidhinder,
voorzover hier relevant, wordt bij de vaststelling
van een bestemmingsplan, dat betrekking
heeft op gronden, behorende tot een zone als bedoeld
in artikel 74, 50 dB(A) als de ten hoogste toelaatbare
geluidsbelasting, vanwege de weg, van de
gevel van woningen in acht genomen.
Ingevolge artikel 74, eerste lid, van de Wet geluidhinder
bevindt zich langs een weg een zone met een
nader in dat artikellid aangeduide breedte.
In artikel 74, tweede lid, onder b, van de Wet geluidhinder,
is bepaald dat het eerste lid niet van toepassing
is voor wegen waarvoor een maximumsnelheid
van 30 kilometer per uur geldt.
Gelet op deze bepalingen van de Wet geluidhinder
behoeft bij de vaststelling van een bestemmingsplan
niet 50 dB(A) als ten hoogst toelaatbare geluidsbelasting
vanwege een weg in acht te worden genomen,
indien voor die weg een maximumsnelheid van
30 kilometer per uur geldt.
2.3.3. Uit de stukken blijkt dat bij besluit van 22
maart 2000 het college van burgemeester en wethouders
de gehele bebouwde kom van de kern Boekelo,
met uitzondering van de Boekelosestraat, als
30-kilometerzone heeft aangewezen. Verder blijkt
uit de stukken dat de gemeenteraad bij besluit van 6
oktober 2003 heeft besloten de grens van de bebouwde
kom van de kern Boekelo te wijzigen teneinde
het betrokken plangebied en het daaraan grenzende
deel van de Weleweg bij de bebouwde kom te
voegen zodat ook voor dit gebied een 30-kilometerzone
geldt.
2.3.4. De stelling van appellante dat verweerder ten
onrechte er niet vanuit is gegaan dat het desbetref-
StAB 4 / 2004

68
Ruimtelijke ordening
fende gedeelte van de Weleweg zal worden ingericht
als een 30-kilometerzone zodat verweerder ten onrechte
gedeeltelijk goedkeuring heeft onthouden aan
het plan volgt de Afdeling niet. Ten tijde van de vaststelling
van het plan was het voornoemd besluit van
de gemeenteraad van 6 oktober 2003 nog niet genomen.
Verweerder heeft zich derhalve terecht op
het standpunt gesteld dat de Wet geluidhinder van
toepassing is en dat aan de in artikel 82 van de Wet
geluidhinder vastgelegde voorkeursgrenswaarde van
50 dB(A) moet worden voldaan. Verweerder heeft
geen betekenis behoeven toe te kennen aan de omstandigheid
dat in de plantoelichting is vermeld dat
voor het desbetreffende deel van de Weleweg een
maximumsnelheid van 30 kilometer per uur zal
gaan gelden. Niet is gebleken van feiten of omstandigheden
die in de weg stonden aan het nemen van
een besluit tot het instellen van een 30-kilometerzone
voor het desbetreffende deel van de Weleweg
vóór de vaststelling van het plan. Nu het plan in zoverre
in strijd is met de Wet geluidhinder heeft verweerder
terecht goedkeuring onthouden aan de desbetreffende
plandelen.
Voorzover appellante overigens stelt dat het besluit
van de gemeenteraad van 6 oktober 2003 moet
worden betrokken bij het thans voorliggend geschil
overweegt de Afdeling het volgende. Afgezien van
het feit dat dit besluit, zoals hiervoor reeds is overwogen,
dateert van na het vaststellen van het plan,
blijkt uit genoemd onderzoek dat ook bij een maximumsnelheid
van 30 kilometer per uur de geluidsbelasting
op een gedeelte van de tot ‘WB 1-2,
woonbebouwing in één bouwlaag met een tweede
bouwlaag toegestaan’ bestemde gronden, meer dan
50 d(B)A, na aftrek van 5 d(B)A zoals bedoeld in artikel
103 van de Wet geluidhinder, zal bedragen.
Zoals de Afdeling in de uitspraak van 3 september
2003, nr. 200203751/1 (www.raadvanstate.nl) al
heeft overwogen kan hieraan bij de belangenafweging
in het kader van een goede ruimtelijke ordening
niet voorbij worden gegaan.
04-141
ABRvS 21 juli 2004, nr. 200305714/1
Almelo/bestemmingsplan ‘Rijksweg 35-36’
Weliswaar zal door de doortrekking van de A35 ten
zuiden van de kern Almelo enige overschrijding van
de grenswaarde voor de jaargemiddelde concentratie
van stikstofdioxide plaatsvinden en zal binnen
een afstand van 100 meter van de wegrand een
bijdrage worden geleverd aan de concentratie fijn
stof, doch daar staat tegenover dat doortrekking
van de genoemde weg een belangrijk gunstig effect
heeft wat betreft de beïnvloeding van het woon- en
leefmilieu door luchtverontreinigende stoffen
– waaronder in het bijzonder ook fijn stof – door
een aanzienlijke vermindering van het aantal mensen
dat aan deze stoffen wordt blootgesteld en
door relatieve vermindering van de emissies door
verbeterde doorstroming van het verkeer. Per saldo
leidt het plan derhalve tot een belangrijke verbetering
van de luchtkwaliteit met name ook met betrekking
tot de concentratie fijn stof. Voorts acht
de Afdeling niet aannemelijk dat de door het bestemmingsplan
mogelijk gemaakte planologische
ontwikkelingen, bezien in een groter verband, de
verdergaande reductie van luchtverontreinigende
stoffen in gevaar brengen, gelet op het landelijk
beleid dat dienaangaande op Rijksniveau dient te
worden ontwikkeld.
Besluit luchtkwaliteit
2.2. Met het plan wordt in hoofdzaak beoogd de
doortrekking van de A35 ten zuiden van Almelo en
de aansluiting van deze weg op de N36 mogelijk te
maken. Door deze maatregel wordt de verkeersstroom
die thans door het centrum van Almelo
loopt, verlegd naar een tracé buiten de bebouwde
kom.
(…)
Het beroep van [appellante sub 2] is ongegrond.
2.3. Appellanten zijn beducht voor aantasting van
het woon- en leefklimaat in de wijk Windmolenbroek.
Daartoe voeren zij aan dat in de milieueffectrapportage
een aquaduct onder het Twentekanaal
niet op een gelijkwaardige wijze is onderzocht en
dat de nadelige effecten van een brug over het
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
69
Twentekanaal en een acht meter hoog weglichaam
tussen de brug en de Henriëtte Roland Holstlaan
(…) voor het woon- en leefmilieu onvoldoende zijn
onderzocht danwel gebagatelliseerd. Meer in het
bijzonder wordt aangevoerd (…) dat geen onderzoek
is verricht naar de 24 uurgemiddelde concentraties
van de onderzoeksparameters van het Besluit luchtkwaliteit
zodat onvoldoende aan de normen van dat
besluit getoetst is.
2.3.1. Verweerder heeft geen aanleiding gezien het
plan in strijd met een goede ruimtelijke ordening te
achten en heeft het bij zijn bestreden besluit goedgekeurd.
(…)
2.3.2. (…) Ten aanzien van de gevolgen van de
wegaanleg voor de luchtkwaliteit overweegt de Afdeling
het volgende. In de projectnota/milieueffectrapportage
scoort de gekozen variant WA3, evenals
de andere varianten, positief wat betreft de beïnvloeding
van het woon- en leefmilieu door luchtverontreinigende
stoffen. Deze positieve score wordt
bewerkstelligd doordat door het verleggen van de
verkeersstroom het aantal mensen dat aan deze
stoffen wordt blootgesteld vermindert en door relatieve
vermindering van de emissies door verbeterde
doorstroming van het verkeer. In het aanvullende
milieueffectrapport is dit aspect niet beoordeeld
omdat wat dit aspect betreft geen onderscheidende
effectverandering werd verwacht. Naar de luchtkwaliteit
is nader onderzoek gedaan. Dit heeft geresulteerd
in TNO-rapport R 2002/283 van 6 juni
2002. Naar aanleiding van het bekend worden van
nieuwe verkeersgegevens in november 2002 is het
aanvullende rapport R 2003/015 van 22 januari
2003 verschenen. Hieruit blijkt dat voor de acht
onderzochte locaties de grenswaarden voor de jaargemiddelde
concentraties die ingevolge het Besluit
luchtkwaliteit in acht dienen te worden genomen,
met uitzondering van twee meetpunten, niet worden
overschreden. De overschrijdingen zijn berekend
voor stikstofdioxide ter plaatse van het westelijke
geluidscherm langs rijksweg 36.
Ten aanzien van de stelling van appellanten dat ten
onrechte geen onderzoek is verricht naar de 24 uurgemiddelde
concentraties van de onderzoeksparameters
van het Besluit luchtkwaliteit zodat onvoldoende
aan de normen van dat besluit getoetst is,
overweegt de Afdeling het volgende.
Ten aanzien van zwaveldioxide en fijn stof (PM10)
bevat het Besluit luchtkwaliteit grenswaarden voor
de 24 uurgemiddelde concentratie.
Vast staat dat voorafgaand aan het bestreden besluit
geen onderzoek is verricht naar deze concentraties.
Ten aanzien van zwaveldioxide is afgezien
van deze berekening omdat geen overschrijding van
deze grenswaarde werd verwacht. In de Nota van
toelichting bij het Besluit luchtkwaliteit wordt vermeld
dat voor het berekenen van de (24) uurgemiddelde
concentratie van zwaveldioxide geen aanleiding
bestaat, nu de luchtkwaliteit in Nederland
zodanig is dat nu en in de toekomst geen overschrijdingen
van deze grenswaarden worden verwacht.
De Afdeling is niet gebleken dat verweerder hiervan
niet heeft mogen uitgaan.
Ten aanzien van fijn stof wordt in de brief van TNO
Milieu, Energie en Procesinnovatie aan Rijkswaterstaat,
Directie Oost Nederland, referentie 2004MA/
68, van 17 februari 2004 opgemerkt dat ten tijde
van de eerdere onderzoeken nog geen rekengereedschappen
beschikbaar waren waarmee op basis van
de beschikbare meetgegevens de 24 uurgemiddelde
concentratie fijn stof ter plaatse kan worden berekend.
De Afdeling is niet gebleken dat dit onjuist is.
Blijkens evengenoemde brief zijn de daar bedoelde
rekengereedschappen inmiddels wel beschikbaar.
Toepassing ervan leert dat reeds op grond van de
achtergrondconcentratie de grenswaarde voor de 24
uurgemiddelde concentratie fijn stof in 2010 in het
gehele studiegebied wordt overschreden. De bijdrage
van het wegverkeer op de rijkswegen 35 en 36
zal ter hoogte van de wegrand waarschijnlijk ongeveer
8 microgram per kubieke meter bedragen. Deze
bijdrage neemt af naarmate de afstand tot de wegrand
toeneemt, zo blijkt uit de TNO-rapporten van
juni 2002 en januari 2003; op een afstand van 100
meter van de wegrand ligt deze bijdrage nauwelijks
boven de achtergrondconcentratie.
Appellant sub 2 merkt in zijn reactie op het deskundigenbericht
terecht op dat de uurgemiddelde concentratie
van stikstofdioxide, waarvoor in het Besluit
luchtkwaliteit een grenswaarde is opgenomen,
StAB 4 / 2004

70
Ruimtelijke ordening
niet is berekend. In de brief van TNO Milieu, Energie
en Procesinnovatie aan Rijkswaterstaat, Directie
Oost Nederland, referentie 2004MA/68, van 17 februari
2004 wordt hierover opgemerkt dat ten tijde
van de eerdere onderzoeken nog geen rekengereedschappen
beschikbaar waren waarmee de uurgemiddelde
concentratie stikstofdioxide kan worden
berekend. De Afdeling is niet gebleken dat dit onjuist
is. Blijkens evengenoemde brief zijn de daar
bedoelde rekengereedschappen inmiddels wel beschikbaar.
Toepassing ervan leert dat de grenswaarde
niet wordt overschreden.
Het voorgaande in aanmerking nemend overweegt
de Afdeling het volgende wat betreft de keuze voor
de aanleg van een brug over het Twentekanaal en
een acht meter hoog weglichaam tussen de brug en
de Henriëtte Roland Holstlaan in plaats van het
door appellanten bepleite aquaduct. (…)
Naar het oordeel van de Afdeling heeft verweerder
in de hiervoor geschetste gevolgen van het verleggen
van de bestaande verkeersstroom door de doortrekking
van de A35 ten zuiden van de kern Almelo
in redelijkheid evenmin aanleiding behoeven te zien
het bestemmingsplan in zoverre in strijd met een
goede ruimtelijke ordening te achten. Daarbij neemt
de Afdeling in aanmerking dat weliswaar enige overschrijding
van de grenswaarde voor de jaargemiddelde
concentratie van stikstofdioxide zal
plaatsvinden en dat binnen een afstand van 100
meter van de wegrand een bijdrage zal worden geleverd
aan de concentratie fijn stof, doch daar tegenover
staat dat doortrekking van de A35 een belangrijk
gunstig effect heeft wat betreft de beïnvloeding van
het woon- en leefmilieu door luchtverontreinigende
stoffen – waaronder in het bijzonder ook fijn stof –
door een aanzienlijke vermindering van het aantal
mensen dat aan deze stoffen wordt blootgesteld en
door relatieve vermindering van de emissies door
verbeterde doorstroming van het verkeer. Per saldo
leidt het plan derhalve tot een belangrijke verbetering
van de luchtkwaliteit met name ook met betrekking
tot de concentratie fijn stof. Voorts acht de Afdeling
niet aannemelijk dat de door het
bestemmingsplan mogelijk gemaakte planologische
ontwikkelingen, bezien in een groter verband, de
verdergaande reductie van luchtverontreinigende
stoffen in gevaar brengen, gelet op het landelijk beleid
dat dienaangaande op Rijksniveau dient te worden
ontwikkeld.
04-142
ABRvS 21 juli 2004, nr. 200306585/1
Nederweert/handhaving
Slechts onder bijzondere omstandigheden mag het
bestuursorgaan weigeren handhavend op te treden.
Dit kan zich voordoen indien concreet uitzicht
op legalisatie bestaat. Voorts kan handhavend optreden
zodanig onevenredig zijn in verhouding tot
de daarmee te dienen belangen dat van optreden
in die concrete situatie behoort te worden afgezien.
1. Procesverloop
Bij besluit van 26 september 2002 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Nederweert
(hierna: het college) geweigerd handhavend op te
treden tegen het niet voldoen aan de voorwaarde
verbonden aan de op 16 januari 2001 verleende
vrijstelling voor de verbouw van het pand [locatie]
tot 5 appartementen en voor de bouw van 9 appartementen
op [locaties] in Nederweert.
Bij besluit van 8 april 2003 heeft het college het
daartegen door appellant gemaakte bezwaar ongegrond
verklaard.
Bij uitspraak van 22 augustus 2003, verzonden op
dezelfde dag, heeft de rechtbank Roermond (hierna:
de rechtbank) het daartegen door appellant ingestelde
beroep ongegrond verklaard. (…)
2.1. Bij besluit van 16 mei 2000 heeft het college
met toepassing van artikel 19 van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening (hierna: WRO) vrijstelling en
bouwvergunning verleend aan (…) voor het bouwen
van 14 appartementen op het perceel (…) (hierna:
het perceel). Bij besluit van 16 januari 2001 hebben
burgemeester en wethouders het tegen dat besluit
gemaakte bezwaar met betrekking tot inkijk gegrond
verklaard en met het oog daarop aan de
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
71
vrijstelling de voorwaarde verbonden dat tegen de
erfgrens op het bouwperceel een 2 m hoge muur
wordt gebouwd en evenwijdig met deze muur op 1
m afstand daarvan een haag leiplatanen wordt geplant,
omtrekmaat 16 cm, gemeten op 1.30 m
boven maaiveld; begin kroon op 2 m, met minimaal
4 gesteltakken; bomen op 3.5 tot 4 m onderlinge afstand.
2.3. Niet in geschil is dat de leiplatanen op een afstand
van circa 60 centimeter van de muur zijn geplant.
Derhalve is gehandeld in strijd met de voorwaarde
voorzover daarin is voorgeschreven dat de
leiplatanen op een afstand van 1 meter van de muur
geplant dienen te worden, zodat het college ter zake
handhavend kon optreden.
2.6. De aangevallen uitspraak dient te worden bevestigd.
NB: De standaardoverweging van de Afdeling in uitspraken
inzake handhaving is sinds medio 2004
uitgebreid met de overweging: ‘Voorts kan handhavend
optreden zodanig onevenredig zijn in verhouding
tot de daarmee te dienen belangen dat van optreden
in die concrete situatie behoort te worden
afgezien.’ Bovenstaande uitspraak is, voorzover we
kunnen overzien, de eerste uitspraak waarin de Afdeling
oordeelt dat het college van burgemeester en
wethouders op basis van een zodanige belangenafweging
terecht heeft geweigerd handhavend op te
treden.
2.4. Gelet op het algemeen belang dat gediend is
met handhaving, zal in geval van overtreding van
een wettelijk voorschrift het bestuursorgaan dat bevoegd
is om met bestuursdwang of een last onder
dwangsom op te treden, in de regel van deze bevoegdheid
gebruik moeten maken. Slechts onder
bijzondere omstandigheden mag het bestuursorgaan
weigeren dit te doen. Dit kan zich voordoen indien
concreet uitzicht op legalisatie bestaat. Voorts kan
handhavend optreden zodanig onevenredig zijn in
verhouding tot de daarmee te dienen belangen dat
van optreden in die concrete situatie behoort te worden
afgezien.
2.5. De aan de vrijstelling verbonden voorwaarde
strekt er toe de inkijk vanuit de appartementen in de
achtertuin van appellant te beperken. Dat de afstand
tussen de muur en de leiplatanen 60 centimeter
is in plaats van 1 meter doet geen afbreuk aan
de realisering van die doelstelling. Ook overigens is
niet gebleken dat appellant belang heeft bij het
handhaven van de afstand tussen de muur en de leiplatanen
op 1 meter. Onder deze omstandigheden
heeft het college in redelijkheid kunnen concluderen
dat het treffen van handhavingsmaatregelen ten
aanzien van dit onderdeel van de voorwaarde zodanig
onevenredig zou zijn in verhouding tot de daarmee
te dienen belangen dat van optreden behoort te
worden afgezien. De rechtbank is tot dezelfde conclusie
gekomen.
De redactie
04-143
ABRvS 28 juli 2004, nr. 200307451/1
Doetinchem/bestemmingsplan ‘Hamburgerbroek
2000, Fase 2’
Verweerder heeft niet inzichtelijk gemaakt waarom
reeds voordat het college van burgemeester en
wethouders toepassing heeft gegeven aan de wijzigingsbevoegdheid
volledige financiële zekerheid
moet bestaan omtrent de uitvoerbaarheid van een
wijzigingsplan met uitwerkingsplicht. De Afdeling
neemt hierbij in aanmerking dat, gelet op artikel
14, tweede lid, aanhef en onder a, van het Bro, in
voorkomend geval de uitkomsten van nader onderzoek
omtrent de financiële uitvoerbaarheid van een
wijzigingsplan, eerst bij een besluit bedoeld in artikel
11, tweede lid, van de wet, alsmede een ontwerp
daarvoor aanwezig behoeven te zijn.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 3:46
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 11
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985, artikelen
9, 12 en 14
StAB 4 / 2004

72
Ruimtelijke ordening
2.2. Het plangebied wordt begrensd door het historisch
stadscentrum, de Oude IJssel, de Terborgseweg
en het stationsgebied van Doetinchem.
De gemeenteraad heeft in het plan aan deze gronden
bestemmingen toegekend overeenkomstig het
bestaande gebruik. In artikel 17, eerste lid, onder f,
van de planvoorschriften is bepaald dat het college
van burgemeester en wethouders de bevoegdheid
heeft om de bestemmingen binnen de op de plankaart
aangegeven ‘grens wijzigingsbevoegdheid’ te
wijzigen in ‘Uit te werken Woondoeleinden – UW –’.
De ‘grens wijzigingsbevoegdheid’ omvat vrijwel het
gehele plangebied. Met de wijzigingsbevoegdheid
wil de gemeenteraad ter plaatse de omzetting mogelijk
maken van een negentiende-eeuws bedrijventerrein
in een woongebied met een hoogwaardige invulling
voor wonen, verblijven en werken. Hierdoor
kan het aanzien van de entree van Doetinchem volgens
de gemeenteraad worden vergroot.
2.3. Verweerder heeft het plan in strijd geacht met
de artikelen 9 en 12 van het Besluit op de ruimtelijke
ordening 1985 en heeft daaraan goedkeuring
onthouden. Volgens hem is de financiële uitvoerbaarheid
van het plan onvoldoende gewaarborgd.
Verweerder voert hiertoe aan dat de gewenste omzetting
vooralsnog een exploitatietekort van
€ 11.000.000,- kent.
2.4. Appellant stelt in beroep dat verweerder ten
onrechte goedkeuring heeft onthouden aan het plan.
Hij is van mening dat het ontbreken van een deel
van de benodigde financiën voor de – met toepassing
van de wijzigingsbevoegdheid mogelijk te
maken – omzetting, niet automatisch met zich
brengt dat het plan financieel onuitvoerbaar is. Appellant
wijst er op dat er met diverse partijen onderhandelingen
gaande zijn over financiële bijdragen
voor de gewenste ontwikkeling. Tevens beschikt de
gemeente volgens hem over voldoende reserves om
een toekomstig tekort te kunnen dekken.
2.5. Ingevolge artikel 9, eerste lid, van het Besluit
op de ruimtelijke ordening 1985 (hierna: Bro) verricht
het college van burgemeester en wethouders
ten behoeve van de toekomstige ruimtelijke ordening
van het gebied der gemeente onderzoek naar
de bestaande toestand in en naar de mogelijke en
wenselijke ontwikkeling van de gemeente. Bij de
planvoorbereiding heeft dit onderzoek, blijkens het
tweede lid, van stonde af aan mede betrekking op
de uitvoerbaarheid van het plan. Blijkens de Nota
van toelichting op dit besluit betreft het daarbij in
het bijzonder onder meer de financiële uitvoerbaarheid.
Ingevolge artikel 12, tweede lid, aanhef en
onder a, van het Bro gaan een bestemmingsplan
alsmede een ontwerp daarvoor vergezeld van een
toelichting, waarin zijn neergelegd de aan het plan
ten grondslag liggende gedachten en de uitkomsten
van het in artikel 9 bedoelde onderzoek voorzover
dit onderzoek het in het plan begrepen gebied betreft.
In artikel 11, eerste lid, van de Wet op de
ruimtelijke ordening (hierna: de wet) is – voorzover
hier van belang – bepaald dat het college van burgemeester
en wethouders binnen bij het plan te bepalen
grenzen het plan kan wijzigen. De wijzigingsbevoegdheid
kan mede een uitwerkingsplicht
inhouden. In het tweede lid van dit artikel is bepaald
dat de besluiten van het college van burgemeester
en wethouders als bedoeld in het eerste lid
de goedkeuring behoeven van het college van gedeputeerde
staten.
Ingevolge artikel 14, tweede lid, aanhef en onder a,
van het Bro gaan een besluit, bedoeld in artikel 11,
tweede lid van de wet, alsmede een ontwerp daarvoor,
vergezeld van een toelichting, waarin is neergelegd
de aan het besluit ten grondslag liggende gedachten
en, in voorkomend geval, de uitkomsten
van nader, het in het besluit begrepen gebied betreffend,
onderzoek als bedoeld in artikel 9.
2.5.1. Het plangebied is thans voornamelijk in gebruik
als bedrijventerrein. Een groot deel van dit terrein
wordt ingenomen door de papierfabriek. Blijkens
de plantoelichting zijn geen gemeentelijke
investeringen benodigd voor het bestemmen overeenkomstig
het bestaande gebruik. Het gemeentebestuur
heeft de eerste financiële bijdragen voor de
gewenste ontwikkeling toegezegd gekregen, aldus
de plantoelichting. Gelet op de stukken en het verhandelde
ter zitting stelt de Afdeling vast dat er
onderhandelingen gaande zijn om de ontwikkeling
financieel sluitend te krijgen. Verweerder heeft in
het bestreden besluit niet inzichtelijk gemaakt waarom
reeds voordat het college van burgemeester en
wethouders toepassing heeft gegeven aan de wijzi-
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
73
gingsbevoegdheid volledige financiële zekerheid
moet bestaan omtrent de uitvoerbaarheid van een
wijzigingsplan met uitwerkingsplicht. De Afdeling
neemt hierbij in aanmerking dat, gelet op artikel 14,
tweede lid, aanhef en onder a, van het Bro, in voorkomend
geval de uitkomsten van nader onderzoek
omtrent de financiële uitvoerbaarheid van een wijzigingsplan,
eerst bij een besluit bedoeld in artikel
11, tweede lid, van de wet, alsmede een ontwerp
daarvoor aanwezig behoeven te zijn.
Ruimtelijke Ordening (hierna: de WRO) verleend ten
behoeve van de vestiging van een bouw- en tuinmarkt
op een perceel aan de [locatie] te Alblasserdam
(hierna: het perceel).
Bij besluit van 6 december 2001 heeft de gemeenteraad
van Alblasserdam (hierna: de gemeenteraad)
vrijstelling als bedoeld in artikel 19, eerste lid, van
de Wet op de Ruimtelijke Ordening (hierna: de
WRO) verleend voor de bouw- en tuinmarkt.
2.5.2. Uit het vorenstaande volgt dat het bestreden
besluit niet berust op een deugdelijke motivering.
Het beroep is gegrond, zodat het bestreden besluit
wegens strijd met artikel 3:46 van de Algemene wet
bestuursrecht dient te worden vernietigd.
Bij besluit van 11 december 2001 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Alblasserdam
(hierna: het college) met toepassing van die vrijstellingen
aan [appellant sub 1] bouwvergunning verleend
voor de bouw- en tuinmarkt.
04-144
ABRvS 28 juli 2004, nr. 200307963/1
Alblasserdam/binnenplanse vrijstelling en vrijstelling
ex artikel 19, eerste lid WRO
De gemeenteraad had, wegens strijd met het beleid
zoals vastgelegd in de Nota Planbeoordeling
1998 en de Structuurvisie detailhandel Zuid-Holland,
niet met gebruikmaking van de door gedeputeerde
staten verleende verklaring van geen bezwaar,
vrijstelling als bedoeld in artikel 19, eerste
lid, van de WRO mogen verlenen ten behoeve van
het bouwplan voor een bouw- en tuinmarkt. Daaruit
volgt tevens dat het college van burgemeester
en wethouders ten onrechte de bouwvergunning
voor deze bouw- en tuinmarkt heeft gehandhaafd.
Algemene wet bestuursrecht, artikelen 3:46 en
7:12, eerste lid
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikelen 15 en
19, eerste lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 6 november 2001 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Alblasserdam
(hierna: het college) aan [appellant sub 1b] vrijstelling
als bedoeld in artikel 15 van de Wet op de
Bij besluit van 31 oktober 2002 heeft de gemeenteraad
het tegen het besluit van 6 december 2001
door de besloten vennootschap Handel- en Tuincentrum
‘Klein Aalsmeer B.V.’ en anderen (hierna: Klein
Aalsmeer B.V.) gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Bij besluit van 5 november 2002 heeft het college
het tegen de besluiten van 6 november en 11 december
2001 door Klein Aalsmeer B.V. gemaakte
bezwaar ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 31 oktober 2003, verzonden op
dezelfde dag, heeft de rechtbank Dordrecht (hierna:
de rechtbank) de tegen de besluiten van 31 oktober
2002 en 5 november 2002 ingestelde beroepen gegrond
verklaard en de bestreden beslissingen op bezwaar
vernietigd.
(…)
2.2. Vaststaat dat het bouwplan in strijd is met de
ter plaatse van het perceel geldende bestemmingsplannen
‘Edisonweg’ en ‘Vinkenwaard-Zuid’. Ten
einde niettemin bouwvergunning te kunnen verlenen,
heeft de gemeenteraad vrijstelling verleend als
bedoeld in artikel 19, eerste lid, van de WRO van de
voorschriften van het bestemmingsplan ‘Edisonweg’.
Voorts heeft het college daartoe vrijstelling
verleend als bedoeld in artikel 15, eerste lid, van de
WRO van het in het bestemmingsplan ‘Vinkenwaard-Zuid’
opgenomen algemene gebruiksverbod.
De gemeenteraad en het college hebben daar-
StAB 4 / 2004

74
Ruimtelijke ordening
bij gebruik gemaakt van verklaringen van geen bezwaar
van gedeputeerde staten van 29 mei 2001.
2.3. Het geschil spitst zich toe op de vraag of de
rechtbank met juistheid heeft geoordeeld dat het
college de gevraagde bouwvergunning had moeten
weigeren omdat het geen gebruik had mogen maken
van de – voor de vrijstellingen vereiste – verklaringen
van geen bezwaar wegens strijd met het beleid
zoals vastgelegd in de Nota Planbeoordeling 1998
en de Structuurvisie detailhandel Zuid-Holland.
2.4. In de Nota Planbeoordeling 1998, waarin het
provinciale beleid is neergelegd voor onder meer
toetsing van aanvragen om verklaringen van geen
bezwaar, is bepaald dat nieuwe detailhandelsvoorzieningen
zoveel mogelijk dienen te worden afgestemd
op het verzorgingsniveau en het inwoneraantal
van steden en dorpen, waarbij rekening moet
worden gehouden met de effecten op de functie van
nabijgelegen centra. Als uitgangspunt geldt dat
grootschalige detailhandel buiten de centra van steden
of dorpen, in oude bedrijfspanden, in woongebieden
en op bedrijventerreinen moet worden tegengegaan.
Een uitzondering daarop, mits goed
onderbouwd, is mogelijk voor – voorzover hier van
belang – bouwmarkten en tuincentra, met dien verstande
dat voor bouwmarkten daarvoor zwaardere
eisen gelden dan voor tuincentra.
Het in de Structuurvisie detailhandel Zuid-Holland
(hierna: de Structuurvisie) neergelegde beleid is
erop gericht perifere detailhandelsvestigingen te
concentreren in een aantal regionale kernen, waarbij
wordt uitgegaan van een verzorgingsstructuur
met drie hiërarchische niveau’s. Voor Alblasserdam,
dat is ingedeeld op het niveau van kleinere nevenconcentraties
tot 10.000 m 2 , is in de Structuurvisie
bepaald dat die slechts zeer beperkte nieuwe winkelmeters
dienen te omvatten en hoofdzakelijk bestemd
zijn voor verplaatsers.
2.5. De rechtbank heeft terecht geoordeeld dat het
project niet in overeenstemming is met de aan het
hiervoor weergegeven provinciale beleid ten grondslag
gelegde concentratie- en verzorgingsgedachte.
Uitgangspunt daarvan is dat perifere detailhandel
die een regionaal of bovenlokaal verzorgingsgebied
bedient, moet worden gevestigd in een regionale
kern van een hoger hiërarchisch niveau. Voor Alblasserdam
betekent dit, dat de daar te vestigen detailhandel
een lokale en beperkte doelgroep moet
bedienen. Vaststaat dat de hier aan de orde zijnde
(mega)bouw- en tuinmarkt gericht is op een (veel)
groter verzorgingsgebied. De stelling van appellanten
dat de Nota Planbeoordeling 1998 uitzonderingen
mogelijk maakt voor het vestigen van bouwmarkten
en tuincentra op bedrijfsterreinen, laat
bovenstaande strijdigheid onverlet. Het betoog dat
reservering van gronden voor verplaatsers in strijd
met artikel 10 van de WRO moet worden geacht,
doet – daargelaten wat er van zij – aan het voorgaande
niet af.
2.6. Dat de Structuurvisie een hiërarchie aanbrengt
tussen de beoogde vestigingslocaties in de regio,
brengt naar het oordeel van de Afdeling niet mee dat
afwijking daarvan niet tot de mogelijkheden zou behoren.
De vestiging van bedrijven als hier aan de
orde is derhalve niet zonder meer uitgesloten. Voor
een afwijking van de hiërarchie kan aanleiding bestaan
indien zich een situatie voordoet waarin vestiging
op de hiërarchisch aangewezen locatie naar
objectieve maatstaven bezien geen reële mogelijkheid
is maar vestiging op een andere locatie wel.
Alsdan zal moeten worden onderzocht of de daaruit
voortvloeiende planologische gevolgen niet aan afwijking
van het beleid in de weg staan. Wanneer
het, zoals in dit geval, gaat om een aanzienlijke afwijking
van het in de Structuurvisie neergelegde beleid,
mede gelet op het advies van het Regionaal
Economisch Overleg Zuid-Holland Zuid van 14 juni
2000, is – gelet op hetgeen in de Nota Planbeoordeling
1998 is gesteld met betrekking tot te verlenen
verklaringen van geen bezwaar – instemming
van de Provinciale Planologische Commissie (hierna:
de PPC) vereist. Zodanige instemming ontbreekt
in het onderhavige geval. Het PPC advies van 26
oktober 1999 in het kader van het voor het gebied
opgestelde voorontwerp van het bestemmingsplan
‘Vinkenwaard-Zuid, 1e herziening’, kan niet als zodanige
instemming worden aangemerkt omdat daarin
kritische kanttekeningen zijn geplaatst bij de planologische
aspecten van het voorontwerp
bestemmingsplan die ook dit bouwplan wezenlijk
raken. Nu de PPC zich in haar advies niet heeft uitgelaten
over de ter zake van die aspecten door [appellanten
sub 1] overlegde onderzoeksrapporten
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
75
waaruit zou blijken dat het bouwplan planologisch
aanvaardbaar is, kan zodanige instemming daaruit
evenmin worden afgeleid.
2.7. Het voorgaande brengt mee dat de verleende
verklaring van geen bezwaar in strijd is met artikel
3:46 van de Algemene wet bestuursrecht (hierna:
de Awb) waarin is bepaald dat een besluit dient te
berusten op een deugdelijke motivering. De gemeenteraad
heeft derhalve ten onrechte met gebruikmaking
van die verklaring vrijstelling voor het
bouwplan verleend. Daaruit volgt tevens dat het college
bij zijn besluit van 11 december 2001 ten onrechte
de bouwvergunning heeft gehandhaafd. Dat
besluit is in strijd met artikel 7:12, eerste lid, van
de Awb. De rechtbank is tot hetzelfde oordeel gekomen.
04-145
ABRvS 4 augustus 2004, nr. 200305641/1
Wageningen/bestemmingsplan ‘Groot Hinkeloord’
Het karakter van een besluit omtrent goedkeuring
van een bestemmingsplan brengt met zich mee dat
verweerder bevoegd is ambtshalve goedkeuring
aan een plan(deel) te onthouden. Verweerder kon
derhalve in een eerst ter hoorzitting naar voren gebrachte
bedenking aanleiding zien aan het desbetreffende
plandeel ambtshalve goedkeuring te onthouden.
2.2. (…) Met het plan beoogt de gemeenteraad de
herontwikkeling van dit gebied mogelijk te maken
en recht te doen aan de monumentale bebouwing
ter plaatse alsook de aanwezige cultuurhistorische
en landschappelijke waarden te beschermen.
2.3. Verweerder heeft het plan goedgekeurd met
uitzondering van het plandeel met de bestemming
‘Kantoren en maatschappelijke doeleinden’ ter
plaatse van de voormalige proefvakken. Hij heeft dit
plandeel in strijd geacht met een goede ruimtelijke
ordening en daaraan goedkeuring onthouden. Verweerder
heeft zich op het standpunt gesteld dat bebouwing
op de proefvakken in strijd is met de beoogde
bescherming van de aanwezige historisch wetenschappelijke
en cultuurhistorische waarden.
2.4. Atho Bouw stelt in beroep dat verweerder ten
onrechte goedkeuring heeft onthouden aan dit plandeel.
(…) Appellante betoogt voorts dat verweerder
buiten de door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg
ingediende bedenking is getreden. (…)
2.5. De gemeenteraad heeft aan de proefvakken de
bestemming ‘Kantoren en maatschappelijke doeleinden’
toegekend. Hij heeft in afwijking van het
ontwerpplan ervoor gekozen bij recht te voorzien in
een bouwmogelijkheid omdat de Monumentenwet
1988 volgens hem in voldoende mate voorziet in
bescherming van de monumentale waarden. Naar
de mening van de gemeenteraad is een bebouwingsoppervlakte
van 25% op de proefvakken aanvaardbaar.
2.6. De bedenking van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg
had blijkens de stukken betrekking
op de wijzigingsbevoegdheid voor de proefvakken
die was opgenomen in het ontwerpplan. Bij de vaststelling
van het plan heeft de gemeenteraad evenwel
voorzien in een rechtstreekse bestemming ‘Kantoren
en maatschappelijke doeleinden’ ter plaatse
van de proefvakken. Eerst tijdens de hoorzitting bij
verweerder heeft de Rijksdienst verklaard ook tegen
deze rechtstreekse bestemming bezwaar te hebben.
De Afdeling volgt appellante niet in haar betoog dat
verweerder dit bezwaar niet bij zijn beslissing mocht
betrekken. Daartoe overweegt zij dat het karakter
van een besluit omtrent goedkeuring van een bestemmingsplan
met zich brengt dat verweerder bevoegd
is ambtshalve goedkeuring te onthouden aan
een plan(deel). Derhalve kon verweerder, zelfs indien
hij het eerst ter hoorzitting naar voren gebrachte
bezwaar over de rechtstreekse bouwmogelijkheid
buiten beschouwing had moeten laten bij de behandeling
van de bedenking, in dat bezwaar desalniettemin
aanleiding zien om ambtshalve goedkeuring
te onthouden aan het betrokken plandeel.
StAB 4 / 2004

76
Ruimtelijke ordening
Annotatie
1. Op grond van artikel 10:27 Awb kan goedkeuring
slechts worden onthouden wegens strijd met het
recht of op een grond, neergelegd in de wet waarin
of krachtens welke de goedkeuring is voorgeschreven.
In artikel 28, lid 2 WRO is bepaald dat gedeputeerde
staten goedkeuring aan een bestemmingsplan
kunnen onthouden indien de ingebrachte
bedenkingen daartoe aanleiding geven dan wel
wegens strijd met een goede ruimtelijke ordening. In
de MvT staat nadrukkelijk aangegeven dat naast
strijd met een goede ruimtelijke ordening, als algemene
grond voor onthouding van goedkeuring, als
grond wordt toegevoegd ‘naar aanleiding van bedenkingen’.
1 De wet kent derhalve een drietal mogelijke
gronden voor onthouding van goedkeuring aan
(delen van) een bestemmingsplan: strijd met het
recht, ingebrachte bedenkingen en strijd met een
goede ruimtelijke ordening. Volledigheidshalve merken
we hierbij op dat het criterium ‘een goede ruimtelijke
ordening’ uit artikel 10 WRO onvoldoende
grond biedt voor strijd met het recht. 2
2. De standaardoverweging die de Afdeling hanteert
ten aanzien van de bevoegdheid van gedeputeerde
staten om goedkeuring te onthouden luidt:
‘Ingevolge artikel 28, tweede lid, van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening in samenhang met artikel
10:27 van de Algemene wet bestuursrecht rust op
verweerder de taak om – in voorkomend geval mede
op basis van de ingebrachte bedenkingen – te bezien
of het plan niet in strijd is met een goede ruimtelijke
ordening. (…) Daarnaast heeft verweerder de
taak er op toe te zien dat het plan en de totstandkoming
ervan niet in strijd zijn met het recht’.
3. Aldus lijkt de Afdeling alleen het recht en een
goede ruimtelijke ordening als zelfstandige toetsingsgronden
te zien. Dat lijkt ons ook juist. Bedenkingen
zullen immers inhoudelijk altijd zijn uit te drukken in
‘strijd met een goede ruimtelijke ordening’ of ‘strijd
met het recht’ (waaronder strijd met het motiveringsbeginsel).
Een en ander doet wel de vraag rijzen wat
de toegevoegde waarde is van het noemen van bedenkingen
als aparte grond voor onthouding van
goedkeuring. Zie in dit verband ook het artikel van
Jan Robbe in de vorige aflevering van dit tijdschrift
(‘De provinciale toetsing van het bestemmingsplan
en bedenkingen’, StAB 2004, nr. 3, p. 10-12).
4. In de onderhavige uitspraak wordt uitdrukkelijk
bevestigd dat een te laat ingebrachte bedenking
aanleiding kan zijn tot onthouding van goedkeuring.
Gedeputeerde staten hebben immers de bevoegdheid
om ambtshalve goedkeuring aan een bestemmingsplan
te onthouden. Zij zullen de onthouding
van goedkeuring dan wel moeten baseren op strijd
met het recht of strijd met een goede ruimtelijke ordening.
Een gegrondverklaring van te laat ingebrachte
bedenkingen is immers niet aan de orde (zie
hieronder). Daaraan kan worden toegevoegd dat een
gegrondverklaring van bedenkingen op zichzelf
nooit tot onthouding van goedkeuring kan leiden.
Dit kan – zoals reeds aangegeven – alleen als de gegrondverklaring
impliceert dat er sprake is van strijd
met het recht of met een goede ruimtelijke ordening.
5. De bevoegdheid om ambtshalve goedkeuring
aan een bestemmingsplan te onthouden is, zo kan
uit de onderhavige uitspraak worden afgeleid, ook
relevant als bij gedeputeerde staten bedenkingen
worden ingebracht terwijl er bij de gemeenteraad
– ook al was daartoe wel aanleiding – geen zienswijze
kenbaar is gemaakt. Dit gegeven is met name
voor de particulier die tegen het (ontwerp-)bestemmingsplan
wil opkomen, maar daarmee te laat is,
bepaald niet zonder belang.
6. Zoals bekend, worden de kennisgevings- en
publicatievereisten met betrekking tot het bestemmingsplan
door de rechter strikt gehandhaafd,
omdat zij als essentiële waarborgen voor de rechtzoekenden
worden aangemerkt. Hiertegenover
staat, dat ook de rechtzoekenden alert moeten zijn.
Zienswijzen en bedenkingen kunnen worden ingebracht
gedurende de termijn van terinzageligging
van het (ontwerp-)plan. Als het bestuur ter zake van
de terinzagelegging van het (ontwerp-)plan en de
mogelijkheid om daartegen te ageren heeft voldaan
aan de kennisgevings- en publicatievereisten, kan
een rechtzoekende die pas na ommekomst van die
termijn reageert, zich daarvoor in beginsel niet succesvol
verontschuldigen. Het bestuur mag in zo’n situatie
de zienswijze of de bedenkingen niet als zo-
1. Kamerstukken II 1996/97, 25 311, nr. 3, p. 19.
2. T.a.p.
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
77
danig in behandeling nemen. 3 Wie niet gedurende
de termijn reageert, is dus in beginsel te laat en verliest
daarmee (als gevolg van de getrapte actio popularis)
zijn recht om beroep in te stellen.
7. Wie wel tijdig een (schriftelijke) zienswijze of
bedenking kenbaar heeft gemaakt, moet van het bestuur
de gelegenheid krijgen deze mondeling nader
toe te lichten (zie respectievelijk art. 23 lid 1 en art.
27 lid 3 WRO). De WRO spreekt hier echter niet
voor niets over een toelichting. De genoemde bepalingen
geven geen recht om nieuwe zienswijzen of
bedenkingen in te brengen. 4
8. In de onderhavige zaak laat de Afdeling in het
midden of de Rijksdienst voor de Monumentenzorg
te laat was met het pas tijdens de hoorzitting naar
voren gebrachte bezwaar over de rechtstreekse
bouwmogelijkheid. Zij overweegt simpelweg dat gedeputeerde
staten ook bevoegd zijn om ambtshalve
goedkeuring aan het bestemmingsplan te onthouden
en dat ook een te laat kenbaar gemaakt bezwaar
daartoe aanleiding kan vormen. Bij de behandeling
van de bedenking als zodanig kan een te laat kenbaar
gemaakt bezwaar evenwel niet aan de orde
komen, maar moeten gedeputeerde staten dit buiten
beschouwing laten. Verondersteld dat hij hiermee
werkelijk te laat was, kon de Rijksdienst het bezwaar
betreffende de rechtstreekse bouwmogelijkheid
daarom (ook) niet meer bij de Afdeling ter discussie
stellen.
9. Uit het voorgaande blijkt dat het, de zogenoemde
bedenkingenfuik ten spijt, altijd raadzaam
is om toch nog bedenkingen naar voren te brengen,
ook al gebeurt dit buiten de termijn of steunen zij
niet op een eerder ingebrachte zienswijze. Niet geschoten
is altijd mis. Mogelijk nemen gedeputeerde
staten toch goede nota van wat alsnog naar voren is
3. Aldus onder meer ABRvS 13 januari 1998, nr. E01.96.0324
(Waalwijk): ‘Voorts kunnen buiten de wettelijke termijn geen
zienswijzen worden ingediend.’ Uiteraard geldt voor bedenkingen
hetzelfde, zie de onderhavige uitspraak, rechtsoverweging 2.6
(‘had moeten laten’). Zie hierover ook J. Robbe, De bestemmingsplanprocedure
en de zelfstandige projectprocedure, Deventer:
Kluwer 2000 (Bouwrecht Monografieën, nr. 16), p. 115 e.v. en p.
178 e.v., met verdere verwijzingen naar jurisprudentie.
4. Zo ook ABRvS 10 juli 1997, nr. E01.94.0239 (‘Bedrijventerrein-
Tjalk’, Lelystad). Zie verder J. Robbe, a.w., p. 120 e.v. en p. 183
e.v.
gebracht en zien zij er aanleiding in om alsnog
goedkeuring aan het bestemmingsplan te onthouden.
10. Dat men er verstandig aan doet om alsnog te
ageren, geldt overigens vooral ook indien men de
termijn waarbinnen men bij de gemeenteraad een
zienswijze omtrent het ontwerpplan kenbaar kon
maken, heeft laten verstrijken. Onder omstandigheden
zal men zich hiervoor bij gedeputeerde staten
(en dus niet bij de gemeenteraad zelf) (zie art. 27
lid 1 WRO) kunnen verschonen. Maar zelfs als dat
zo is, doet men er goed aan zijn bezwaren tevens
alsnog aan de gemeenteraad voor te leggen. Aldus
zou men op korte termijn nog heel wat kunnen bereiken.
De gemeenteraad kan immers nog wijzigingen
in het ontwerpplan aanbrengen. Die mogelijkheid
hebben gedeputeerde staten niet.
11. Deze uitspraak is ook gepubliceerd in BR
2004, p. 859-866, m.nt. H.J. de Vries.
Marco Erkens en Jan Robbe
04-146
ABRvS 4 augustus 2004, nr. 200308493/1
Geldermalsen/aanlegvergunning
De geluidswal waarvoor een aanlegvergunning is
verleend, is, nu deze niet strekt ten dienste van de
ter plaatse vigerende agrarische bestemming, maar
dient voor gebruik ten behoeve van een loonbedrijf,
in strijd met de bestemming. Gelet op het dwingende
karakter van het bepaalde in artikel 44, eerste
lid, onder a, van de WRO had de aanlegvergunning
dus moeten worden geweigerd.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 44
1. Procesverloop
Bij besluit van 15 juni 2000 heeft het college van
burgemeester en wethouders van Geldermalsen
(hierna: het college) aan [vergunninghoudster] te
[plaats] aanlegvergunning verleend voor de aanleg
StAB 4 / 2004

78
Ruimtelijke ordening
van een geluidswal op het perceel (…) (hierna: het
perceel).
Bij besluit van 19 december 2000 heeft het college
het daartegen door appellante gemaakte bezwaar
ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 3 november 2003, verzonden op
die dag, heeft de rechtbank Arnhem (hierna: de
rechtbank) het daartegen door appellante ingestelde
beroep ongegrond verklaard.
(…)
2.2. Het perceel waarop de aanlegvergunning betrekking
heeft, heeft ingevolge het (ten tijde van het
bestreden besluit geldende) bestemmingsplan ‘Buitengebied
1984’ de bestemming ‘agrarisch gebied
met beperkte bebouwing’.
2.2.1. Ingevolge artikel 9, eerste lid, van de planvoorschriften,
voor zover hier van belang, zijn de op
de kaart als zodanig aangewezen gronden bestemd
voor:
a. één of meer vormen van agrarisch grondgebruik;
b. (…)
c. – voor zover gelegen aan de rivierzijde van de waterkering
– waterberging en afvoer sediment, hoogwater
en ijs.
2.2.2. Ingevolge artikel 61, eerste lid, aanhef en
onder a van de planvoorschriften, voor zover hier
van belang, is het verbonden zonder vergunning van
burgemeester en wethouders de grond op te hogen,
dan wel materie te storten of te deponeren. Ingevolge
het tweede lid, voor zover hier van belang, kunnen
burgemeester en wethouders, voor zover de bestemmingen
gelegen zijn aan de rivierzijde van de
waterkering gehoord de rivierbeheerder, vergunning
verlenen tot het uitvoeren van de in het eerste lid
van dit artikel genoemde werken en/of werkzaamheden,
voor zover de belangen welke de bestemming
van de grond beoogt (te beschermen), niet blijvend
onevenredig worden geschaad.
2.3. Appellante heeft gemotiveerd betoogd dat de
aanlegvergunning moest worden geweigerd omdat
de geluidswal zich niet verdraagt met de bestemming
omdat deze wordt opgericht ten behoeve van
een loonbedrijf.
2.4. Op het perceel is het agrarisch loonbedrijf van
[vergunninghoudster] gevestigd. Niet in geschil is en
de Afdeling acht juist dat dit loonbedrijf niet past
binnen de bestemming ‘agrarisch gebied met beperkte
bebouwing’. Het gebruik dat door het bedrijf
van de grond wordt gemaakt valt echter onder het
overgangsrecht. Ook staat vast dat de geluidswal
wordt opgericht ten behoeve van het loonbedrijf.
2.5. Alvorens toe te komen aan de vraag of de
rechtbank terecht tot het oordeel is gekomen dat de
geluidswal in overeenstemming is met artikel 61
van de planvoorschriften, ziet de Afdeling zich gesteld
voor de daaraan voorafgaande vraag of deze
geluidswal strekt te dienste van de op het perceel
rustende agrarische bestemming, zoals blijkt uit de
uitspraak van de Afdeling van 11 juni 2003, no.
200204864/1. Naar het oordeel van de Afdeling is
de geluidswal, nu deze niet strekt ten dienste van de
op het perceel rustende agrarische bestemming
maar dient voor gebruik ten behoeve van het loonbedrijf,
in strijd met deze bestemming. Gelet op het
dwingende bepaalde in artikel 44, eerste lid, onder
a, van de WRO had de aanlegvergunning derhalve
behoren te worden geweigerd.
04-147
ABRvS 4 augustus 2004, nr. 200307499/1
Krimpen aan den IJssel/binnenplanse vrijstelling
en bouwvergunning
Uit het voorschrift dat de goothoogte van een gebouw
wordt gemeten vanaf het peil tot de bovenkant
van de goot c.q. de druiplijn, het boeibord of
een daarmee gelijk te stellen constructiedeel volgt
dat de planwetgever niet de plaats waar de goot is
aangebracht bepalend heeft geacht voor de goothoogte
maar de plaats waar het water vanaf druipt,
of waar een boeibord of daarmee gelijk te stellen
constructiedeel is aangebracht.
1. Procesverloop
Bij besluit van 16 oktober 2001 heeft het college
van burgemeester en wethouders van Krimpen aan
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
79
den IJssel (hierna: het college) aan [appellant a]
vrijstelling en bouwvergunning verleend voor het oprichten
van een woning met vrijstaande berging op
het perceel [locatie] te Krimpen aan den IJssel
(hierna: het perceel).
aangebracht bepalend heeft geacht voor de goothoogte
maar de plaats waar het water vanaf druipt,
of waar een boeibord of daarmee gelijk te stellen
constructiedeel is aangebracht.
(…)
Bij besluit van 17 mei 2002 heeft het college het
daartegen door [wederpartij] gemaakte bezwaar ongegrond
verklaard.
Bij uitspraak van 1 oktober 2003, verzonden op 3
oktober 2003, heeft de rechtbank Rotterdam (hierna:
de rechtbank) het daartegen ingestelde beroep
gegrond verklaard, de bestreden beslissing op bezwaar
vernietigd, het besluit van het college van 16
oktober 2001 herroepen en de bouwvergunning
voor het perceel geweigerd.
(…)
2.1. Ter plaatse geldt het bestemmingsplan ‘Lansingh-Zuid’
(hierna: het bestemmingsplan).
Ingevolge artikel 2, aanhef en onder c, van de voorschriften
van het bestemmingsplan wordt bij de toepassing
van deze voorschriften de goothoogte van
een gebouw gemeten vanaf het peil tot de bovenkant
van de goot c.q. de druiplijn, het boeibord of
een daarmee gelijk te stellen constructiedeel.
2.2. Het bestemmingsplan voor ondermeer dit perceel
is nader uitgewerkt in het ‘Uitwerkingsplan 3c
Lansingh-Zuid’ (hierna het uitwerkingsplan).
(…)
2.4. Appellanten betogen dat de rechtbank ten onrechte
heeft geoordeeld dat eveneens sprake is van
een overschrijding van de in artikel 2, tweede lid,
sub a, onder 4, van de voorschriften van het uitwerkingsplan
neergelegde maximale goothoogte van 3
meter. Volgens appellanten heeft de rechtbank miskend
dat het water van de bovenzijde van de zijmuren
en van de bovenzijde van de dakkapel via het
hellend dakvlak wordt afgevoerd naar de goot die
zich op 3 meter hoogte bevindt en bedraagt de goothoogte
derhalve 3 meter.
Dit betoog faalt. Uit artikel 2, aanhef en onder c,
van de voorschriften van het bestemmingsplan volgt
dat de planwetgever niet de plaats waar de goot is
04-148
ABRvS 25 augustus 2004, nr. 200304332/1
Hoorn/bestemmingsplan ‘Bangert en Oosterpolder’
De faseringsregeling heeft slechts betrekking op
aantallen woningen zonder dat deze zijn gekoppeld
aan de verwezenlijking van bepaalde plandelen.
Gelet op de rechtsonzekere situatie die hierdoor
ontstaat voor burgers – de vraag of zij op grond van
het plan een bouwvergunning kunnen verkrijgen is
immers afhankelijk gesteld van het aantal woningen
dat door anderen reeds is gebouwd in het plangebied
– acht de Afdeling een faseringsregeling
waaraan een dergelijke koppeling ontbreekt, in
strijd met het rechtszekerheidsbeginsel. Dat in de
toelichting van het plan met behulp van vlekken is
aangegeven in welke volgorde de verschillende
deelgebieden in ontwikkeling zullen worden genomen,
kan hieraan niet afdoen, aangezien de toelichting
geen onderdeel is van het plan.
2.2. (…) Met het plan wordt beoogd de realisering
van een nieuwe woonwijk mogelijk te maken, inclusief
bijbehorend voorzieningenapparaat, infrastructuur,
water en groenvoorzieningen. (…)
2.5.1. [appellante sub 4]. stelt in beroep verder dat
verweerder ten onrechte goedkeuring heeft verleend
aan artikel 3, achtste lid, van de voorschriften van
het plan. Volgens appellante dient een faseringsregeling
in de voorschriften gekoppeld te zijn aan bepaalde
plandelen of aan een uitwerkingsverplichting.
2.5.2. De gemeenteraad heeft de faseringsregeling
in het plan opgenomen om het plan in overeenstemming
te brengen met de provinciale taakstelling met
betrekking tot het aantal te realiseren woningen.
StAB 4 / 2004

80
Ruimtelijke ordening
2.5.3. Verweerder heeft dit gedeelte van het plan
niet in strijd met een goede ruimtelijke ordening of
het recht geacht en heeft dit gedeelte goedgekeurd.
2.5.4. In artikel 3 van de voorschriften van het plan
is een beschrijving in hoofdlijnen opgenomen. Volgens
dit artikel zal in het plangebied een aantal van
ongeveer 3.300 woningen worden gebouwd. Het
achtste lid van dit artikel bepaalt hieromtrent:
‘Rekening houdend met de aan de gemeente Hoorn
toegewezen c.q. resterende contingenten voor woningbouw
tot en met 2007 dient de navolgende fasering
te worden opgevolgd.
Periode tot en met 2007 (1e fase)
Tot en met 2007 worden binnen het plangebied ten
hoogste 2.100 woningen gerealiseerd.
Het resterende gedeelte van het woningbouwprogramma
zal worden gerealiseerd in overeenstemming
met de provinciale afspraken.’
2.5.5. De Afdeling stelt vast dat deze faseringsregeling
slechts betrekking heeft op aantallen woningen
zonder dat deze zijn gekoppeld aan de verwezenlijking
van bepaalde plandelen. Gelet op de rechtsonzekere
situatie die hierdoor ontstaat voor burgers
– de vraag of zij op grond van het plan een bouwvergunning
kunnen verkrijgen is immers afhankelijk gesteld
van het aantal woningen dat door anderen
reeds is gebouwd in het plangebied – acht de Afdeling
een faseringsregeling waaraan een dergelijke
koppeling ontbreekt, in strijd met het rechtszekerheidsbeginsel.
Dat in de toelichting van het plan
met behulp van vlekken is aangegeven in welke
volgorde de verschillende deelgebieden in ontwikkeling
zullen worden genomen, kan hieraan niet afdoen,
aangezien de toelichting geen onderdeel is
van het plan.
De Afdeling merkt overigens nog op dat het in beginsel
tot de beleidsvrijheid van de gemeenteraad behoort
om aan de faseringsregeling vorm te geven en
daarbij al dan niet gebruik te maken van de hem ingevolge
artikel 11 van de WRO gegeven bevoegdheid
om een uitwerkingsplicht in een plan op te
nemen.
04-149
ABRvS 25 augustus 2004, nr. 200304814/1
Zeist/bestemmingsplan ‘Zeist West 2002’
In artikel 15 WRO zijn geen voorschriften opgenomen
met betrekking tot terinzagelegging van een
ontwerpbesluit tot vrijstelling of met betrekking tot
het inbrengen van bedenkingen. De in het plan opgenomen
mogelijkheid om het ontwerpbesluit tot
vrijstelling gedurende twee weken in te zien en gedurende
deze termijn als belanghebbende bedenkingen
in te brengen is derhalve door de gemeenteraad
in het plan opgenomen zonder dat de Wet op
de Ruimtelijke Ordening daartoe verplicht. Ook in
overige wetgeving worden geen eisen gesteld aan
deze mogelijkheid. De Afdeling ziet geen aanleiding
voor het oordeel dat verweerder zich niet op
het standpunt heeft kunnen stellen dat de geboden
termijn van twee weken niet onredelijk is. Daarbij
is van belang dat belanghebbenden ook in het
kader van de voorbereiding van het uitwerkingsplan
en in het kader van de verlening van de bouwvergunning
hun eventuele bezwaren kenbaar kunnen
maken.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 15
2.4. (…) Het plan is in hoofdzaak conserverend van
aard en voorziet op beperkte schaal in nieuwe ontwikkelingen.
2.7. De Werkgroep e.a. stellen dat de aan de onthouding
van goedkeuring aan artikel 7 van de planvoorschriften
ten grondslag liggende motivering te
beperkt is. Zij voeren aan dat de bij toepassing van
artikel 7, tweede lid, van de planvoorschriften voorgeschreven
termijn van twee weken te kort is. (…)
2.7.1. Verweerder heeft goedkeuring onthouden
aan artikel 7 van de planvoorschriften omdat hij dit
voorschrift vanwege een aantal onduidelijkheden en
omissies onvoldoende rechtszeker acht. Hij acht een
termijn van twee weken bij de terinzagelegging van
een anticipatie op een uitwerkingsplan niet onredelijk.
(…)
StAB 4 / 2004

2.7.2. In artikel 7, tweede lid, van de planvoorschriften
is, voorzover hier van belang, bepaald dat
op de tot ‘Centrumdoeleinden’ bestemde gronden
slechts mag worden gebouwd in overeenstemming
met een door de gemeenteraad nader uitgewerkt
plan, met dien verstande dat de raad kan toestaan
dat gebouwd mag worden voordat een zodanig plan
rechtskracht heeft verkregen indien de op te richten
bouwwerken overeenstemmen met, dan wel op verantwoorde
wijze kunnen worden ingepast in een
reeds uitgewerkt plan en gedeputeerde staten vooraf
hebben verklaard dat zij tegen het verlenen van de
bouwvergunning geen bezwaar hebben.
Op grond van artikel 7, vierde lid, in samenhang
met artikel 31, vierde lid, van de planvoorschriften
dient het ontwerp-besluit waarbij toepassing wordt
gegeven aan de in artikel 7, tweede lid opgenomen
vrijstellingsbevoegdheid gedurende twee weken ter
inzage worden gelegd, gedurende welke termijn
door belanghebbenden schriftelijk bedenkingen
kunnen worden ingebracht.
Deze planregeling is gebaseerd op artikel 15 van de
Wet op de Ruimtelijke Ordening waarin, voorzover
hier van belang, is bepaald dat bij een bestemmingsplan
kan worden bepaald dat met inachtneming
van de in het plan vervatte regelen vrijstelling
kan worden verleend van bij het plan gegeven voorschriften.
In dit artikel zijn geen voorschriften opgenomen
met betrekking tot een terinzagelegging van
een ontwerp-besluit tot vrijstelling of met betrekking
tot het inbrengen van bedenkingen. De in het plan
opgenomen mogelijkheid om het ontwerp-besluit tot
vrijstelling gedurende twee weken in te zien en gedurende
deze termijn als belanghebbende bedenkingen
in te brengen is derhalve door de gemeenteraad
in het plan opgenomen zonder dat de Wet op de
Ruimtelijke Ordening daartoe verplicht. Ook in overige
wetgeving worden geen eisen gesteld aan deze
mogelijkheid. De Afdeling ziet geen aanleiding voor
het oordeel dat verweerder zich niet op het standpunt
heeft kunnen stellen dat de geboden termijn
van twee weken niet onredelijk is. Daarbij is van belang
dat belanghebbenden ook in het kader van de
voorbereiding van het uitwerkingsplan en in het
kader van de verlening van de bouwvergunning hun
eventuele bezwaren kenbaar kunnen maken.
Ruimtelijke ordening
04-150
ABRvS 25 augustus 2004, nr. 200400196/1
Middelburg/handhaving
Detailhandel in citrusvruchten en exotische groenten
kan niet als een normaal bestanddeel van de
bedrijfsvoering van een boerderijwinkel worden
aangemerkt.
1. Procesverloop
81
Bij besluit van 8 januari 2002, verzonden bij brief
van 21 januari 2002, heeft het college van burgemeester
en wethouders van Middelburg (hierna: het
college) afwijzend beslist op het verzoek van appellant
sub 2 om handhavend op te treden tegen de zogenoemde
boerderijverkoop van exotische groenteen
fruitsoorten door appellant sub 1 op het perceel
[locatie] te Middelburg (hierna: het perceel).
Bij besluit van 23 juli 2002, verzonden bij brief van
29 juli 2002, heeft het college het daartegen door
appellant sub 2 gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 3 december 2003, verzonden op
dezelfde datum, heeft de rechtbank Middelburg
(hierna: de rechtbank) het daartegen ingestelde beroep
van appellant sub 2 gegrond verklaard, de bestreden
beslissing op bezwaar vernietigd en bepaald
dat het college een nieuw besluit neemt met inachtneming
van het in de uitspraak gestelde.
(…)
2.1. Het perceel heeft in het geldende bestemmingsplan
‘Buitengebied’ de bestemming ‘Agrarische
doeleinden’.
Ingevolge artikel 34, aanhef, en het derde lid, onder
c, van de planvoorschriften wordt onder strijdig gebruik
met de bestemming niet verstaan: het uitoefenen
van detailhandel voor zover dit een normaal en
ondergeschikt bestanddeel uitmaakt van de totale
bedrijfsuitoefening, zoals ingevolge de voorschriften
toegestaan, met dien verstande dat hieronder in
ieder geval niet wordt begrepen een al dan niet zelfstandige
supermarktafdeling ter plaatse van gron-
StAB 4 / 2004

82
Ruimtelijke ordening
den met de bestemming ‘Bedrijven’ met de subbestemming
‘benzinestation’.
Ingevolge artikel 35, eerste lid, van de planvoorschriften
mag het gebruik van gronden en bouwwerken
dat afwijkt van het plan op het tijdstip waarop
het plan rechtskracht verkrijgt worden voortgezet.
Het plan heeft rechtskracht verkregen op 21 september
1998.
2.4. Appellant sub 2 komt vervolgens op tegen het
oordeel van de rechtbank dat de verkoop van sinaasappelen,
bananen, citroenen, mandarijnen, kiwi’s,
meloenen, aubergines en courgettes (hierna:
citrusvruchten en exotische groenten) in redelijkheid
als een normaal bestanddeel van de bedrijfsvoering
van een boerderijwinkel moet worden aangemerkt.
Deze grief slaagt. Het betreft hier immers groenten
en fruit die niet op het eigen bedrijf worden geteeld
(en ook niet kunnen worden geteeld) als normaal
onderdeel van de agrarische bedrijfsvoering ter
plaatse. Detailhandel in citrusvruchten en exotische
groenten kan dan ook niet als een normaal (en
ondergeschikt) bestanddeel van de bedrijfsuitoefening
in de zin van artikel 34, derde lid, onder c, van
de planvoorschriften worden aangemerkt. De rechtbank
heeft dit miskend.
(…)
04-151
ABRvS 25 augustus 2004, nr. 200401404/1
Enschede/bouwvergunning
Het college van burgemeester en wethouders heeft
in de onjuiste mededeling aan de aanvrager van de
bouwvergunning terzake van het eerder overgelegde
schetsplan, geen aanleiding behoeven te zien af
te wijken van de beleidsregels met betrekking tot
de uitoefening van de vrijstellingsbevoegdheid als
bedoeld in artikel 19, derde lid WRO.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 4:84
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 19,
derde lid
1. Procesverloop
Bij besluit van 25 juli 2002 heeft appellant (hierna:
het college) geweigerd aan [wederpartij] bouwvergunning
te verlenen voor een garage en een carport
op het perceel [locatie] te Enschede.
Bij besluit van 26 mei 2003 heeft het college het
daartegen door [wederpartij] gemaakte bezwaar ongegrond
verklaard.
Bij uitspraak van 7 januari 2004, verzonden op die
dag, heeft de rechtbank Almelo (hierna: de rechtbank)
het daartegen door [wederpartij] ingestelde
beroep gegrond verklaard en de beslissing op bezwaar
vernietigd. (…)
2.1. Niet in geschil is dat het bouwplan in strijd is
met het ter plaatse geldende bestemmingsplan ‘Voskamp
(Glanerbrug)’. Het college heeft geweigerd
vrijstelling als bedoeld in artikel 19, derde lid, van
de Wet op de Ruimtelijke Ordening (hierna: de
WRO) te verlenen. In het kader van de uitoefening
van bovengenoemde vrijstellingsbevoegdheid heeft
het college beleidsregels vastgesteld. In deze beleidsregels
is bepaald dat vrijstelling wordt verleend,
mits de bijgebouwen niet worden gebouwd
vóór de voorgevelrooilijn. Niet in geschil is dat het
bouwplan niet in overeenstemming is met dit beleid,
nu de garage en carport aan de [locatie] vóór de
voorgevelrooilijn zullen worden gebouwd.
2.2. Ingevolge artikel 4:84 van de Algemene wet
bestuursrecht (hierna: de Awb) handelt het bestuursorgaan
overeenkomstig de beleidsregel, tenzij
dat voor een of meer belanghebbenden gevolgen zou
hebben die wegens bijzondere omstandigheden onevenredig
zijn in verhouding tot de met de beleidsregel
te dienen doelen.
2.3. Het college komt op tegen het oordeel van de
rechtbank dat in de onjuiste mededeling van het
college aan [wederpartij], dat het eerder ingediende
schetsplan – voorafgaande aan de aanvraag om
bouwvergunning – in overeenstemming is met het
bestemmingsplan, een bijzondere omstandigheid is
gelegen op grond waarvan het in afwijking van de
beleidsregels een vrijstellingsprocedure had moeten
voeren.
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
83
2.4. Deze grief slaagt.
Zo al met deze mededeling een gerechtvaardigd vertrouwen
is gewekt dat voor het bouwplan een vrijstellingsprocedure
zou worden gevoerd, heeft het
college zich in de beslissing op bezwaar in redelijkheid
op het standpunt kunnen stellen dat [wederpartij]
niet onevenredig in zijn belangen wordt geschaad
indien in dit geval zou worden vastgehouden
aan de in rechtsoverweging 2.1 genoemde beleidsregels.
Anders dan de rechtbank heeft geoordeeld,
heeft het college aannemelijk gemaakt dat handhaving
van het verbod te bouwen vóór de voorgevelrooilijn
uit stedenbouwkundig oogpunt noodzakelijk
is. Bovendien kan het realiseren van een garage met
carport op een andere wijze overeenkomstig het bestemmingsplan
plaatsvinden en is het college bereid
gebleken de leges en door [wederpartij] gemaakte
architectkosten te vergoeden. Het college heeft in de
aan [wederpartij] gedane onjuiste mededeling ter
zake van het eerder overgelegde schetsplan dan ook
geen aanleiding hoeven te zien van de beleidsregels
af te wijken.
04-152
ABRvS 1 september 2004, nr. 200304054/1
Bladel/bestemmingsplan ‘Buitengebied gemeente
Bladel 1998, 1e herziening 2002’
Verweerder heeft zich terecht op het standpunt gesteld
dat het plan wat betreft de regeling van de
toegestane inhoud van burgerwoningen in strijd is
met het streekplan. De Afdeling ziet geen grond
voor het betoog van de gemeenteraad dat de wijze
waarop in het plan de mogelijkheid tot het vergroten
van de inhoud van een burgerwoning is geregeld,
slechts in geringe mate afwijkt van de wijze
waarop dit in het streekplan is geregeld. Evenmin
ziet de Afdeling aanleiding voor het oordeel dat het
streekplan op dit punt te gedetailleerd en onnodig
ingewikkeld is. Hierbij neemt zij het belang van het
voorkomen van verdere verstening van het buitengebied
in aanmerking, zoals dit in het streekplan is
neergelegd.
2.4. Het plan betreft een partiële herziening van het
bestemmingsplan ‘Buitengebied gemeente Bladel
1998’ (…). (…)
2.10. Verweerder heeft de artikelen 3.2.9 en 2.8,
lid B, onder 2, sub a en c, van de planvoorschriften,
voorzover deze zien op de toegestane inhoud van
burgerwoningen, in strijd geacht met een goede
ruimtelijke ordening en daaraan goedkeuring onthouden.
Verweerder stelt dat een direct toegestane
inhoud van een burgerwoning van 600 m 3 niet conform
het streekplanbeleid is, waarin is bepaald dat
burgerwoningen met tien procent mogen worden
vergroot tot een maximum van 600 m 3 . Een regeling
die een inhoud van 500 m 3 toestaat, zoals in
het bestemmingsplan ‘Buitengebied gemeente Bladel
1998’ was opgenomen, biedt voldoende ruimte,
aldus verweerder.
2.10.1. De gemeenteraad stelt dat verweerder ten
onrechte goedkeuring heeft onthouden aan deze
onderdelen van de planvoorschriften. Hij voert aan
dat de wijze waarop in het plan de mogelijkheid tot
het vergroten van de inhoud van een burgerwoning
is geregeld, slechts in geringe mate afwijkt van de
wijze waarop dit in het streekplan is geregeld.
Voorts stelt hij dat het streekplan op dit punt te gedetailleerd
is en onnodig ingewikkeld.
2.10.2. Ingevolge artikel 2.8, lid B, onder 2, sub a,
van de planvoorschriften, geldt voor het bouwen van
woningen dat de inhoud niet meer mag zijn dan 600
m 3 , met uitzondering van het bepaalde onder b en
c. Verweerder heeft goedkeuring onthouden aan de
gehele zin.
In artikel 2.8, lid B, onder 2, sub c, van de planvoorschriften,
voor zover hier van belang, is voorts
bepaald dat indien de inhoud van een bestaande
woning, geen woonboerderij zijnde, reeds meer bedraagt
dan 600 m 3 , die inhoud als maximum geldt.
Verweerder heeft goedkeuring onthouden aan de
zinsnede ‘dan 600 m 3 ’.
Ingevolge artikel 3.2.9 van de planvoorschriften,
voor zover hier van belang, kan het college van burgemeester
en wethouders vrijstelling verlenen van
het bepaalde in de bestemming ‘Woningen’ voor het
vergroten van de inhoud van een woning, met dien
StAB 4 / 2004

84
Ruimtelijke ordening
verstande dat maximaal 10% van de inhoud van gesloopte
voormalige agrarische bedrijfsgebouwen
boven de direct toegestane inhoud (600 m 3 ) van de
woning is toegestaan.
Verweerder heeft goedkeuring onthouden aan de
zinsnede ‘600 m 3 ’.
In hetgeen de gemeenteraad heeft aangevoerd, ziet
de Afdeling geen aanleiding voor het oordeel dat het
bestreden besluit in zoverre anderszins is voorbereid
of genomen in strijd met het recht. Hieruit volgt dat
verweerder in zoverre terecht goedkeuring heeft onthouden
aan het plan.
(…)
In het streekplan wordt de volgende ontwikkelingsruimte
geboden voor burgerwoningen in het buitengebied.
Woningen mogen worden vergroot met
maximaal tien procent tot een maximum van 600
m 3 . Kleine woningen mogen in ieder geval worden
vergroot tot 450 m 3 , om ze te laten voldoen aan de
minimale woonkwaliteit van deze tijd. Deze maximale
inhoudsmaten hebben betrekking op alle
bouwmogelijkheden die een bestemmingsplan
biedt, inclusief de gebruikelijke algemene vrijstelling
van tien procent voor de afwijking van de in het plan
voorgeschreven maten en andere vrijstellingen.
De Afdeling stelt vast dat waar het plan voor alle
woningen binnen het plangebied een mogelijkheid
biedt tot het vergroten van de inhoud van een woning
tot 600 m 3 , het streekplan het vergroten van
kleine woningen slechts mogelijk maakt tot een
maximale inhoud van 450 m 3 en het vergroten van
woningen met een inhoud groter dan 450 m 3
slechts mogelijk maakt met tien procent tot een
maximum van 600 m 3 . Gelet hierop heeft verweerder
zich terecht op het standpunt gesteld dat het
plan op dit punt in strijd is met het streekplan. De
Afdeling ziet, mede gelet op het deskundigenbericht,
voorts geen grond voor het betoog van de gemeenteraad
dat de wijze waarop in het plan de mogelijkheid
tot het vergroten van de inhoud van een
burgerwoning is geregeld, slechts in geringe mate
afwijkt van de wijze waarop dit in het streekplan is
geregeld. Evenmin ziet de Afdeling aanleiding voor
het oordeel dat het streekplan op dit punt te gedetailleerd
en onnodig ingewikkeld is. Hierbij neemt zij
het belang van het voorkomen van verdere verstening
van het buitengebied in aanmerking, zoals dit
in het streekplan is neergelegd.
2.10.3. Gezien het vorenstaande heeft verweerder
zich in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen
dat het plan in zoverre in strijd is met een goede
ruimtelijke ordening.
04-153
ABRvS 1 september 2004, nr. 200308704/1
Amersfoort/bestemmingsplan ‘Gebruiksbepalingen
en Seksinrichtingen’
Van de noodzaak aan de planvoorschriften van de
65 bestemmingsplannen die door het voorliggende
bestemmingsplan partieel worden herzien, een
specifiek gebruiksverbod voor een aantal met name
genoemde vormen van grondgebruik toe te voegen,
is niet gebleken.
Het eveneens aan deze planvoorschriften toegevoegde
verbod gronden en/of bouwwerken als of
ten behoeve van een seksinrichting, waaronder in
ieder geval een prostitutiebedrijf wordt verstaan, te
gebruiken, is, anders dan verweerder heeft geoordeeld,
voldoende gemotiveerd.
Het standpunt dat een erotische massagesalon
moet worden aangemerkt als prostitutiebedrijf,
waaronder wordt verstaan een bedrijf waar het
hoofdbestanddeel van de activiteiten wordt gevormd
door het aanbieden van seksuele diensten
tegen een materiële vergoeding, wordt niet onjuist
geacht.
2.2. Appellant stelt dat verweerder ten onrechte
goedkeuring heeft verleend aan het plan, dat voorziet
in de partiële herziening van 65 bestemmingsplannen,
voorzover daardoor aan de voorschriften
van deze plannen een gebruiksverbod wordt toegevoegd
voor:
a. staan- of ligplaats voor onderkomens;
b. het aanwezig of opgeslagen hebben van een of
meer aan hun gebruik onttrokken machines en voertuigen
of onderdelen daarvan;
c. het opgeslagen hebben van gebruiksklare en onklare
machines en voertuigen of onderdelen daar-
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
85
van, waaronder daartoe strekkende dumps voor
voertuigen, autosloperijen en auto- of caravanplaatsen
of caravanverkoopparken;
d. opslag-, stort- of bergplaats van andere dan
onder c. genoemde al dan niet afgedankte voorwerpen,
stoffen en producten, waaronder vaten, kisten,
lompen, oude materialen, al dan niet voor gebruik
geschikte werktuigen of machines of onderdelen
daarvan, schroot, huisvuil, bouwmaterialen, puin of
afval, zand, grind, brandstoffen, bagger of specie.
Appellant voert aan dat hierdoor vele legale activiteiten
onder het overgangsrecht worden gebracht.
Zijns inziens dient van geval tot geval gemotiveerd
te worden waarom een activiteit als verboden gebruik
wordt aangemerkt.
2.4. Verweerder stelt zich op het standpunt dat de
activiteiten waarvoor het gebruiksverbod geldt, activiteiten
zijn waarvan op voorhand duidelijk is dat zij
in strijd zijn met de bestemming. Voorts wijst verweerder
op de mogelijkheid van het verbod vrijstelling
te verlenen.
2.5. De Afdeling stelt vast dat de gemeenteraad het
noodzakelijk heeft geacht naast een algemeen gebruiksverbod
een specifiek gebruiksverbod voor een
aantal met name genoemde vormen van grondgebruik
op te nemen. Hieruit moet worden afgeleid dat
deze vormen van grondgebruik niet zo evident in
strijd zijn met de bestemmingen die zijn toegekend
in de bestemmingsplannen die door middel van het
thans aan de orde zijnde bestemmingsplan partieel
worden herzien, dat kon worden volstaan met een
algemeen gebruiksverbod. Dit brengt naar het oordeel
van de Afdeling met zich dat de gemeenteraad
per onderdeel van de verbodsbepaling diende te bezien
welke gevolgen een dergelijk onderdeel van de
bepaling voor de mogelijkerwijs reeds aanwezige
vormen van gebruik overeenkomstig de bestemming
zou hebben en of die gevolgen in het belang van een
goede ruimtelijke ordening noodzakelijk zouden zijn.
De noodzaak daartoe bestaat te meer, nu onderdelen
van de verbodsbepalingen blijkens de bewoordingen
ervan een ruim bereik hebben. Immers ook
in gevallen waarin gebruik overeenkomstig bijvoorbeeld
een woonbestemming plaatsvindt, zijn vele
daarbij passende handelingen van bewoners denkbaar
die in de onderdelen b, c of d van de verbodsbepalingen
verboden worden. Uit de plantoelichting,
het raadsbesluit noch anderszins is van de
noodzaak hiervan gebleken.
Gelet op het vorenstaande heeft verweerder zich
niet in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen
dat het plan in zoverre niet in strijd is met een goede
ruimtelijke ordening. (…)
2.6. Verweerder heeft bij zijn bestreden besluit
goedkeuring onthouden aan het plan voorzover
daardoor aan de 65 bestemmingsplannen die door
dit plan partieel worden herzien, worden toegevoegd
een verbod gronden en/of bouwwerken als of
ten behoeve van een seksinrichting te gebruiken,
waaronder in ieder geval een prostitutiebedrijf wordt
verstaan, en een bepaling ingevolge welke erotische
massagesalons als prostitutiebedrijf worden aangemerkt.
Verweerder heeft in zijn besluit,onder verwijzing
naar de uitspraak van de Afdeling van 22 mei
2002, no. 200102324/1 (inzake de gemeente Barneveld),
overwogen dat de gemeenten weliswaar het
gebruik van terreinen, gebouwen, vaar- of voertuigen
als seksinrichting mogen reguleren, maar dat bij
de uitoefening van deze bevoegdheid sprake moet
zijn van ruimtelijk relevante overwegingen en criteria.
De gemeenteraad dient bij het treffen van een
regeling ten aanzien van een met name genoemde
legale beroeps- of bedrijfsactiviteit te motiveren
waarom die activiteit zich vanuit een oogpunt van
een goede ruimtelijke ordening onderscheidt van andere
mogelijke vormen van gebruik. Volgens verweerder
ontbreekt een dergelijke motivering.
2.7. Appellant stelt dat verweerder ten onrechte in
zoverre goedkeuring aan het plan heeft onthouden.
Daartoe voert hij aan dat bij de afweging van een locatie
voor het vestigen van een seksinrichting in
ieder geval ruimtelijke aspecten een belangrijke rol
spelen, welke aspecten in de gemeentelijke Nota
Prostitutiebeleid zijn verwoord. Zeker voor een massagesalon
geldt zijns inziens dat door andere openingstijden
en de daarmee gepaard gaande verkeersbelasting
een ruimtelijke relevant verschil
bestaat.
2.8. In haar uitspraak van 22 mei 2002, no.
200102324/1 (AB 2003/79), heeft de Afdeling
overwogen dat aan de gemeenteraad in beginsel de
StAB 4 / 2004

86
Ruimtelijke ordening
bevoegdheid toekomt in een bestemmingsplan het
gebruik van terreinen, gebouwen, vaar- of voertuigen
voor seksinrichtingen te reguleren. Deze bevoegdheid
dient te worden uitgeoefend ter behartiging
van het belang van een goede ruimtelijke
ordening en dient derhalve gestoeld te zijn op ruimtelijk
relevante overwegingen en criteria. Daarnaast
geldt als uitgangspunt dat, wanneer de gemeenteraad
het nodig oordeelt in een plan een regeling te
treffen ten aanzien van een, met name genoemde,
legale, beroeps- of bedrijfsactiviteit, hij motiveert
waarom die activiteit naar zijn mening zich uit een
oogpunt van een goede ruimtelijke ordening onderscheidt
van andere mogelijke vormen van gebruik
van terreinen, gebouwen, vaar- of voertuigen. De Afdeling
concludeerde dat de gemeenteraad van Barneveld
beoogde het gebruik van terreinen, gebouwen,
vaar- of voertuigen voor seksinrichtingen
onmogelijk te maken vanwege de negatieve invloed
van seksinrichtingen op de kwaliteit van de leef-,
woon- en werkomgeving. Aldus legde de gemeenteraad
in het in die uitspraak aan de orde zijnde geval
naar het oordeel van de Afdeling aan het plan een
motief ten grondslag dat in overwegende mate
strekte tot bescherming van de openbare zeden, dat
wil zeggen een motief dat reeds door de wetgever in
formele zin volledig was afgewogen.
2.9. Blijkens de plantoelichting heeft de gemeenteraad
van Amersfoort het verbod van seksinrichtingen
gebaseerd op zijn op 26 september 2000 vastgestelde
Nota Prostitutiebeleid. In deze nota is,
mede op grond van ruimtelijk relevante criteria, het
totaal aantal seksinrichtingen gesteld op zeven,
waaronder vijf te legaliseren inrichtingen. Voor deze
inrichtingen is of zal een daarop toegesneden bestemmingsregeling
worden opgesteld. Teneinde voor
het overige nieuwvestiging te voorkomen op plaatsen
waar de vigerende bestemmingsplannen daaraan
niet of niet met voldoende duidelijkheid in de
weg staan, is het hier aan de orde zijnde verbod aan
de voorschriften van deze bestemmingsplannen toegevoegd.
2.10. De Afdeling overweegt dat het hier aan de
orde zijnde plan van de gemeente Amersfoort niet
gelijk kan worden gesteld met het plan dat in de
hiervoor genoemde uitspraak aan de orde was. In
Barneveld beoogde de gemeenteraad een algeheel
verbod van seksinrichtingen vanwege de bescherming
van de openbare zeden. In het onderhavige
geval beoogt de gemeenteraad een aantal van zeven
seksinrichtingen in de zin van de planvoorschriften
toe te staan op door de raad aangewezen en deels
nog aan te wijzen locaties, die daarvoor aan de
hand van door de raad vastgestelde planologisch relevante
criteria zijn geselecteerd. Tevens wenst de
raad de vestiging van seksinrichtingen op niet door
de raad daartoe bestemde locaties uit te sluiten
vanwege ruimtelijke effecten. De Afdeling acht het
standpunt van de raad dat het wenselijk is seksinrichtingen
als zodanig te bestemmen niet onredelijk,
gelet op de ook uit een oogpunt van een goede ruimtelijke
ordening specifieke kenmerken van deze inrichtingen,
welke kenmerken kunnen verschillen afhankelijk
van de aard en de omvang van de
inrichting. Ook de keuze van de raad om in afwachting
van herzieningen van de in een aantal gevallen
verouderde bestemmingen en bestemmingsvoorschriften
aan de 65 bestemmingsplannen een gebruiksvoorschrift
toe te voegen, waardoor gronden
die niet voor de vestiging van seksinrichtingen zijn
aangewezen niet als zodanig mogen worden gebruikt,
acht de Afdeling niet onredelijk. Het uitsluiten
van gebruik van gronden of opstallen die niet
voor gebruik als of ten behoeve van seksinrichtingen
zijn aangewezen, ligt in de lijn van het door de raad
gekozen uitgangspunt van positieve bestemmingen
voor seksinrichtingen.
De vraag of het in de nota gestelde maximum van
zeven kan worden aanvaard is thans niet aan de
orde. Dit zal dienen te worden bezien in het kader
van de voor de vestiging van een seksinrichting
noodzakelijke planherziening.
Voorts acht de Afdeling het standpunt van appellant
dat een erotische massagesalon moet worden aangemerkt
als prostitutiebedrijf, waaronder wordt verstaan
een bedrijf waar het hoofdbestanddeel van de
activiteiten wordt gevormd door het aanbieden van
seksuele diensten tegen een materiële vergoeding,
niet onjuist.
Gelet op het vorenstaande heeft verweerder zich
niet in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen
dat het plan in zoverre in strijd is met een goede
ruimtelijke ordening. (…)
StAB 4 / 2004

04-154
ABRvS 23 juni 2004, nr. 200305794/1
Voorst/bestemmingsplan ‘Achter ’t Holthuis’
De gesloten privaatrechtelijke overeenkomst,
waarin is bepaald dat de gemeenteraad de door de
gemeente aangekochte gronden uitsluitend de bestemming
‘Recreatieve doeleinden II’ conform het
bestemmingsplan ‘Buitengebied’ zal geven, kan er
niet aan in de weg staan dat de gemeenteraad aan
die gronden op grond van gewijzigde omstandigheden
of planologische inzichten een andere bestemming
kan toekennen. De Afdeling neemt daarbij in
aanmerking dat het bestemmingsplan een zelfstandige
betekenis heeft, zodat de hierin vastgelegde
bestemmingen niet afhankelijk kunnen worden gesteld
van buiten het plan staande overeenkomsten.
2.2. Het plan voorziet in de bouw van maximaal
150 woningen in het gebied ten oosten van Twello.
Daarnaast is in het plan een wijzigingsbevoegdheid
opgenomen op grond waarvan in het plangebied nog
eens maximaal 75 woningen kunnen worden gebouwd.
(…)
2.5. Wat betreft het betoog van [appellant sub 1] en
[appellant sub 2] dat het plan in strijd is met een in
1974 gesloten privaatrechtelijke overeenkomst tussen
de gemeenteraad en [partij] met betrekking tot
de verkoop van ruim vijf hectare bouwland binnen
het plangebied, overweegt de Afdeling het volgende.
2.5.1. In genoemde overeenkomst is bepaald dat de
gemeenteraad de betreffende gronden uitsluitend de
bestemming ‘Recreatieve doeleinden II’ conform het
bestemmingsplan ‘Buitengebied’ zal geven. Desalniettemin
kan hetgeen met betrekking tot deze gronden
is bedongen er niet aan in de weg staan dat de
gemeenteraad op grond van gewijzigde omstandigheden
of planologische inzichten een andere bestemming
kan toekennen aan de desbetreffende
gronden. De Afdeling neemt daarbij in aanmerking
dat het bestemmingsplan een zelfstandige betekenis
heeft, zodat de hierin vastgelegde bestemmingen
niet afhankelijk kunnen worden gesteld van buiten
het plan staande overeenkomsten.
Ruimtelijke ordening
Overigens blijkt uit de stukken dat het plan voor
deze gronden voorziet in de bestemming ‘Groene
ruimte’ of ‘Recreatieve doeleinden’ en de aanduiding
‘zone agrarisch bedrijf / verenigingsgebouw / kruidentuin’,
hetgeen het behoud van het bestaande recreatieve
gebruik met betrekking tot activiteiten en
bebouwing voor een kruidentuin en scouting op
deze gronden mogelijk maakt.
NB: Zie de volgende uitspraak voor een annotatie.
De redactie
04-155
87
ABRvS 8 september 2004, nr. 200304489/1
Minister van Verkeer en Waterstaat, in overeenstemming
met de Minister van Volkshuisvesting,
Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer/Tracébesluit
Hogesnelheidslijn-Zuid Aanvulling V
Door of namens verweerder zijn bij appellant zodanige
gerechtvaardigde verwachtingen gewekt dat
verweerder deze in beginsel diende te honoreren in
het kader van de vaststelling van het voorliggende
tracébesluit. Dit houdt in dat appellant erop mocht
vertrouwen dat een geluidsscherm met een lengte
zoals opgenomen in het tracébesluit HSL-Zuid zou
worden gerealiseerd. De nadien door verweerder
aangevoerde redenen voor inkorting van het desbetreffende
geluidsscherm, te weten beperking van
het ruimtebeslag, kostenbesparing en de afwezigheid
van geluidsgevoelige objecten, acht de Afdeling
onvoldoende gegrond voor het niet honoreren
van deze verwachtingen. Uit het bestreden besluit
blijkt niet dat de belangen van appellant bij de afwegingen
ten aanzien van de voorgenomen inkorting
een rol hebben gespeeld.
2.1. (…)
Het Tracébesluit Hogesnelheidslijn-Zuid Aanvulling
V (hierna: tracébesluit HSL V) heeft betrekking op
het aanpassen van de geluidsschermen ten noorden
van de A58 nabij het Liesbos en op het zogenoemde
onderliggend wegennet van knooppunt Princeville.
StAB 4 / 2004

88
Ruimtelijke ordening
2.3. [appellant sub 1] kan zich niet verenigen met
de in het tracébesluit HSL V voorgestelde aanpassing
van het geluidsscherm langs de A58 aan de
Oude Liesboslaan. Hij stelt in beroep dat door het
tracébesluit HSL-Zuid, het veelvuldig overleg en de
in januari 2001 gesloten ruilovereenkomst het vertrouwen
is gewekt dat het geluidsscherm conform
het tracébesluit HSL-Zuid zou worden aangelegd.
Inkorting van het geluidsscherm is in strijd met het
vertrouwensbeginsel. Voorts is de reden van inkorting
niet voldoende duidelijk en is met zijn belangen
onvoldoende rekening gehouden.
2.4. Verweerder stelt zich op het standpunt dat op
basis van nadere afweging met als doel het ruimtebeslag
van de infrastructuur zo klein mogelijk te
houden, is besloten tot inkorting van het geluidsscherm
langs de A58. Hierbij is in aanmerking genomen
dat achter het laatste deel van het geluidsscherm
geen geluidsgevoelige objecten aanwezig
zijn. Op grond van het akoestisch onderzoek in het
kader van het tracébesluit HSL III werd geconcludeerd
dat het scherm met 290 meter kon worden
ingekort. In het tracébesluit HSL III werd echter
abusievelijk een inkorting van 165 meter opgenomen.
Verder bleek dat zowel in het akoestisch rapport
in het kader van het tracébesluit HSL-Zuid als
in het akoestisch rapport in het kader van het tracébesluit
HSL III was uitgegaan van een geluidsscherm
strak langs de A58 waarbij geen rekening
was gehouden met een ombuiging en/of onderbreking
als gevolg van de busstrook en -halte.
In het tracébesluit HSL-Zuid is wel een scherm opgenomen
dat voorziet in ombuiging bij de bushalte,
maar de met dat scherm te behalen geluidsreductie
correspondeert niet met de resultaten van het bijbehorende
akoestisch onderzoek omdat het scherm op
grotere afstand staat van de bron, de A58. Bij het
realiseren van het oorspronkelijke scherm zou de
werkelijke geluidsbelasting hoger zijn dan in het
akoestisch onderzoek en het tracébesluit HSL-Zuid
is vermeld.
Op grond van de bovenstaande twee redenen, namelijk
inkorting vanwege beperking ruimtebeslag, waarbij
ter plaatse geen geluidsgevoelige objecten zijn, en
het feit dat in de akoestische onderzoeken abusievelijk
geen rekening was gehouden met de bushalte, is
de aanleiding voor het voorliggende tracébesluit volgens
verweerder voldoende aangetoond.
2.6. Door appellant is een ontwerp van een notariële
akte houdende een ruilovereenkomst in het geding
gebracht. Blijkens deze akte van 25 januari
2001 is namens de publiekrechtelijke rechtspersoon
De Staat der Nederlanden (Ministerie van Verkeer
en Waterstaat/ Ministerie van Financiën) (hierna:
de Staat) en [appellant sub 1 e.a.] een ruiling en
levering overeengekomen van gronden aan de
Dwarskootsestraat en [locatie]. In deze akte is onder
meer opgenomen dat de Staat de in ruil ontvangen
onroerende zaak zal gebruiken ten behoeve van de
aanleg van Rijksweg A16 met bijbehorende werken.
In artikel 9, sub j., van de akte is ten aanzien van de
bijzondere voorwaarden, onder welke de ruiling
plaats heeft, tussen partijen overeengekomen dat de
Staat is verplicht het geluidsscherm, zoals bedoeld
in het tracébesluit, aan te brengen.
2.7. Uit de stukken en het verhandelde ter zitting is
genoegzaam gebleken dat appellant ten tijde van de
onderhandelingen over het ruilen van zijn gronden
die nodig waren om het geluidsscherm aan de
noordzijde van de A58 te realiseren zekerheid verlangde
omtrent de lengte van het geluidsscherm.
Volgens appellant is de situering en de lengte van
het geluidsscherm in de overeenkomst vastgelegd
door de verwijzing naar het tracébesluit. De Afdeling
volgt het standpunt van appellant. Voorts overweegt
de Afdeling dat appellant er terecht van mocht uitgaan
dat met deze verwijzing in de akte naar het
tracébesluit door partijen het tracébesluit HSL-Zuid
werd bedoeld. Zij neemt hierbij in aanmerking dat
in de notariële akte is vastgelegd dat één en ander
dient ter uitvoering van een op 12 april 2000 tussen
partijen gesloten overeenkomst.
Dat de nakoming van de overeenkomst tussen appellant
en de Staat een privaatrechtelijke aangelegenheid
is en dat de overeenkomst primair ziet op
de grondruil, zoals verweerder stelt, doet er niet aan
af dat deze overeenkomst een rol had behoren te
spelen in de belangenafweging die ten grondslag
heeft gelegen aan het bestreden besluit. Dat het
perceel van appellant op 230 meter van het in geding
zijnde gedeelte van het geluidsscherm is gelegen
maakt dit niet anders.
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
89
Het betoog van verweerder dat het door appellant
gewenste geluidsscherm feitelijk niet realiseerbaar
is volgt de Afdeling niet. Niet is in geschil dat in het
bij het tracébesluit HSL-Zuid behorende akoestisch
onderzoek ten onrechte geen rekening is gehouden
met een uitbuiging en/of onderbreking van het
scherm als gevolg van de busstrook en -halte en dat
de met het in dat tracébesluit opgenomen scherm te
behalen geluidsreductie niet correspondeert met de
resultaten van het akoestisch onderzoek. Voorts
staat vast dat met een extra geluidsscherm strak
langs de A58 met een hoogte van 4 meter en een
lengte van 120 meter, zoals thans ook opgenomen
in het tracébesluit HSL V en niet door appellant bestreden,
wel kan worden voldaan aan het toetsingscriterium,
te weten dat de geluidsbelasting gelijk of
lager is dan de waarden, zoals opgenomen in het
tracébesluit HSL-Zuid. Dat uit akoestisch oogpunt of
uit kostenoverweging het oorspronkelijke scherm
vervolgens 290 meter kan worden ingekort leidt niet
tot de conclusie dat het door appellant bedoelde
deel van het oorspronkelijke geluidsscherm niet realiseerbaar
is.
2.8. Ten aanzien van het beroep van appellant op het
vertrouwensbeginsel, overweegt de Afdeling dat ingevolge
de meergenoemde overeenkomst door of namens
verweerder bij appellant zodanige gerechtvaardigde
verwachtingen zijn gewekt dat verweerder
deze in beginsel diende te honoreren in het kader van
de vaststelling van het voorliggende tracébesluit. Dit
houdt in dat appellant er op mocht vertrouwen dat
een geluidsscherm met een lengte zoals opgenomen
in het tracébesluit HSL-Zuid zou worden gerealiseerd.
De nadien door verweerder aangevoerde redenen voor
inkorting van het desbetreffende geluidsscherm, te
weten beperking van het ruimtebeslag, kostenbesparing
en de afwezigheid van geluidsgevoelige objecten,
acht de Afdeling onvoldoende grond voor het niet honoreren
van deze verwachtingen. Uit het bestreden
besluit blijkt niet dat de belangen van appellant bij de
afwegingen ten aanzien van de voorgenomen inkorting
een rol hebben gespeeld.
Verweerder heeft dan ook door het vaststellen van
het tracébesluit HSL V, voor zover dat in een inkorting
van het bedoelde geluidsscherm voorziet, in
strijd met het vertrouwensbeginsel besloten.
Annotatie
1. In de twee bovenstaande uitspraken is sprake van
een privaatrechtelijke overeenkomst en een ruimtelijk
besluit. In het ene geval betreft het een overeenkomst
uit 1974 met de gemeenteraad waarin afspraken
zijn gemaakt over de bestemming van
gronden. Met een verwijzing naar deze overeenkomst
wordt een beroep gedaan op strijd met de gemaakte
afspraken in het kader van de vaststelling
van een bestemmingsplan dat is vastgesteld in
2002 en goedgekeurd in 2003. In het andere geval
betreft het een overeenkomst uit 2001 met betrekking
tot de lengte van een geluidsscherm die is gesloten
tussen appellant en de Staat (ministeries van
Verkeer & Waterstaat en Financiën). Onder verwijzing
naar deze overeenkomst wordt een beroep gedaan
op het vertrouwensbeginsel in de procedure
naar aanleiding van de vaststelling van een tracébesluit
in 2003.
2. In de uitspraak onder nummer StAB 04-154
(Voorst) wordt de standaardoverweging terzake van
de verhouding tussen een privaatrechtelijke overeenkomst
en een bestemmingsplan aangehaald. De
kern hiervan is dat de raad enerzijds op grond van
gewijzigde omstandigheden of planologische inzichten
een andere bestemming kan toekennen en anderzijds
een bestemmingsplan een zelfstandige betekenis
heeft, zodat de hierin vastgelegde
bestemmingen niet afhankelijk kunnen worden gesteld
van buiten het plan staande overeenkomsten.
Het beroep op strijd met de overeenkomst wordt
vervolgens verworpen.
3. In de uitspraak onder nummer StAB 04-155
(Tracébesluit HSL-Zuid Aanvulling V) wordt het beroep
op het vertrouwensbeginsel wel gehonoreerd.
De gewijzigde omstandigheden die verweerder aanvoert
acht de Afdeling onvoldoende grond voor het
niet honoreren van de verwachtingen die zijn geschapen
met de overeenkomst.
4. Het honoreren van een beroep op het vertrouwensbeginsel
komt in het ruimtelijke ordeningsrecht
niet veel voor. Dat sprake is van een tracébesluit
maakt mijns inziens geen verschil omdat deze namelijk
doorwerkt in een bestemmingsplan. Daarbij
geldt dat bij de uitspraak Voorst de gemeenteraad
zowel het bestemmingsplan heeft vastgesteld als de
overeenkomst heeft gesloten. Terwijl bij het tracébe-
StAB 4 / 2004

90
Ruimtelijke ordening
sluit wisselende partijen zijn betrokken: in beide gevallen
wel de Minister van Verkeer & Waterstaat,
maar de ene keer handelt hij (zij) in overeenstemming
met de Minister van VROM en de andere keer
treedt hij (zij) samen met de Minister van Financiën
op namens de Staat.
5. Een ander verschil is dat bij Voorst sprake was
van een veel groter tijdsverloop waardoor dat op
zichzelf al meer aanleiding kan geven om oog te
hebben voor ontwikkelingen en nieuwe planologische
inzichten. Voorts betreft het bij Voorst een bestemming
en bij het tracébesluit de lengte van een
geluidsscherm. De overweging dat ‘bestemmingen
niet afhankelijk kunnen worden gesteld van buiten
het plan staande overeenkomsten’ gaat alleen om
die reden al niet zonder meer op.
6. Al met al: een aardige uitspraak waarin een
beroep op het vertrouwensbeginsel wordt gehonoreerd.
Hoewel de casusposities, zeker op het eerste
gezicht, een aantal overeenkomsten vertonen, moet
– gezien het andere eindoordeel – de nadruk vooral
worden gelegd op de verschillen. Welke verschillen
de doorslag hebben gegeven voor de andersluidende
uitspraak wordt niet duidelijk.
Marco Erkens
04-156
ABRvS 15 september 2004, nr. 200307043/1
Schipluiden (thans: Midden-Delfland)/bestemmingsplan
‘Abtswoude’
Nu verweerder zich enerzijds op het standpunt
heeft gesteld dat het bestaande gebruik van de
gronden en de bedrijfsbebouwing niet positief bestemd
dienen te worden, maar anderzijds ter zitting
heeft gesteld dat het gemeentebestuur tegen
het gebruik en de bedrijfsbebouwing die strijdig
zijn met de toegekende bestemming niet zal optreden
binnen de planperiode, is het plan in zoverre
vastgesteld in strijd met de rechtszekerheid.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 10:27
2.6. [appellant sub 2] stelt in beroep dat verweerder
ten onrechte goedkeuring heeft verleend aan het
plandeel met de bestemming ‘Agrarische doeleinden
– A –’ met de subbestemming ‘Av: veenweidegebied’
wat betreft zijn gronden ter hoogte van [locatie 2].
Hij meent dat hij door de toegekende bestemming
ernstig in zijn bedrijfsvoering wordt belemmerd. Hij
voert hiertoe aan dat het veehandelsbedrijf al 30
jaar ter plaatse wordt uitgeoefend waartegen nimmer
handhavend is opgetreden, zodat een bestemming
overeenkomstig de bestaande situatie in de
rede ligt. Aan een vergelijkbaar bedrijf aan de [locatie
1] is wel de subbestemming ‘Asa: semi-agrarisch
bedrijf’ toegekend, aldus appellant. Appellant stelt
verder dat de bestemming ten onrechte niet voorziet
in uitbreiding van de bebouwing die nodig is in verband
met de aangescherpte regelgeving alsmede om
te voorzien in een kalverenverzamelplaats voor de
omringende omgeving. Deze noodzaak blijkt volgens
appellant uit het agrarisch advies van Milro van 5
juli 2003.
2.6.1. Verweerder heeft het plandeel niet in strijd
met een goede ruimtelijke ordening geacht en heeft
het plandeel goedgekeurd. Hij is op basis van de beschikbare
gegevens niet overtuigd dat uitbreiding
van het bedrijf op die locatie noodzakelijk is. Gelet
op het open landschap ter plaatse, acht verweerder
het wenselijk dat naar een andere locatie wordt uitgekeken
voor een bedrijf met een bouwvolume als
het onderhavige. Gezien het feit dat het bedrijf
evenwel reeds jaren op de locatie aanwezig is, heeft
verweerder ermee ingestemd dat het huidige gebruik
kan worden voortgezet op basis van het overgangsrecht.
Voorts stelt hij dat in de periode tot de
vaststelling van het plan in de richting van de gemeente
geen initiatief is genomen tot het oprichten
van een veehandelsbedrijf, zodat voor de gemeenteraad
geen aanleiding bestond de bestemming in het
plan op te nemen.
2.6.2. Uit de stukken is af te leiden dat appellant
een veehandelsbedrijf op het perceel [locatie 2] exploiteert
sinds begin jaren 80. Het bedrijf van appellant
is een voortzetting van het bedrijf dat zijn
vader in de jaren zestig/zeventig is begonnen. De
oppervlakte van de gronden bedraagt ongeveer 17,5
hectare. Op het gedeelte van de gronden dat aan de
[locatie 2] grenst, staan een schuur met een opper-
StAB 4 / 2004

vlakte van ongeveer 150 m 2 en een mestsilo. De
schuur wordt door appellant voor zijn veehandel gebruikt.
Aan de westzijde van de schuur staat verder
een klein houten kantoortje met een oppervlakte
van circa 35 m 2 . De directe omgeving bestaat uit
grasland en is verder aan te merken als een open
veenweidegebied.
2.6.4. Vaststaat dat het huidige gebruik van het
perceel als veehandelsbedrijf en de bestaande bedrijfsbebouwing
in strijd zijn met de bestemming die
aan het perceel is toegekend alsmede met de bestemming
die in het vorige plan aan het perceel is
toegekend. Hiertegen is het gemeentebestuur nimmer
handhavend opgetreden.
De Afdeling stelt verder vast dat de bebouwing
onder de beschermende werking van het overgangsrecht
van zowel het vorige plan als van het voorliggende
plan is gebracht. Ter zitting heeft de gemeenteraad
bevestigd dat niet handhavend zal worden
opgetreden tegen de bebouwing.
Voorts stelt de Afdeling vast dat het gebruik onder
de beschermende werking van het overgangsrecht
van zowel het vorige plan als van het voorliggende
plan valt. Ter zitting heeft de gemeenteraad bevestigd
dat tegen het gebruik dat strijdig is met de
toegekende bestemming eveneens niet handhavend
zal worden opgetreden.
Nu verweerder zich enerzijds op het standpunt heeft
gesteld dat het bestaande gebruik van de gronden
en de bedrijfsbebouwing niet positief bestemd dienen
te worden, maar anderzijds ter zitting heeft gesteld
dat het gemeentebestuur tegen het gebruik en
de bedrijfsbebouwing die strijdig zijn met de toegekende
bestemming niet zal optreden binnen de
planperiode, is het plan in zoverre vastgesteld in
strijd met de rechtszekerheid. Door het plan niettemin
goed te keuren, heeft verweerder gehandeld in
strijd met het rechtszekerheidsbeginsel in samenhang
met artikel 10:27 van de Algemene wet bestuursrecht.
(…)
Ruimtelijke ordening
04-157
ABRvS 22 september 2004, nr. 200307780/1
Hendrik-Ido-Ambacht/bestemmingsplan ‘Bedrijvenpark
Langeweg en Omgeving’
Door te stellen dat de luchtkwaliteitsnormen
slechts in acht behoeven te worden genomen ter
plaatse van de woning van appellanten, miskent
verweerder dat de in het Besluit luchtkwaliteit gestelde
grenswaarden gelden voor de buitenlucht
van het gehele Nederlandse grondgebied, met uitzondering
van de werkplek.
Door zich op het standpunt te stellen dat de verantwoordelijkheid
voor de aanpak van zwevende
deeltjes bij het Rijk ligt, miskent verweerder voorts
dat ook hij in deze een verantwoordelijkheid heeft.
Verder beschikte verweerder bij het nemen van
zijn besluit niet over toereikende en deugdelijke
onderzoeksresultaten ten aanzien van de bestaande
lokale luchtkwaliteit en de invloed van het plan
daarop. Op basis van de beschikbare informatie
heeft hij zich dan ook niet op het standpunt kunnen
stellen dat geen overschrijding van de normen
voor stikstofdioxide plaatsvindt.
Ten slotte heeft verweerder ten onrechte het
standpunt ingenomen dat de goedkeuring van het
plan niet in strijd is met het Besluit luchtkwaliteit
omdat het plan geen significante bijdrage levert
aan de concentratie stikstofdioxide.
Besluit luchtkwaliteit, artikelen 8 en 13
91
2.2. Het plan voorziet onder meer in de aanleg van
een bedrijventerrein aan de zuidwestkant van Hendrik-Ido-Ambacht.
Het plangebied wordt begrensd
door de aanwezige infrastructuur, zijnde de Langeweg,
de Hendrik Ydenweg en de Rijksweg A16.
(…)
2.3. Appellanten stellen in beroep dat verweerder ten
onrechte goedkeuring heeft verleend aan de plandelen
met de bestemming ‘Bedrijfsdoeleinden’ die de
aanleg van een bedrijventerrein en een benzineservicestation
mogelijk maken. Zij stellen dat de verkeersintensiteit
op de Langeweg zal toenemen door
leveranciers, woon-werkverkeer en klanten voor de
bedrijven en het tankstation. De concentratie stikstof-
StAB 4 / 2004

92
Ruimtelijke ordening
dioxide en zwevende deeltjes (PM10) ter plaatse zal
hierdoor toenemen, aldus appellanten. Zij wijzen erop
dat de normen voor stikstofdioxide en zwevende deeltjes
nabij de A16 nu al worden overschreden, terwijl
in 2010 geen overschrijding meer mag plaatsvinden.
Verweerder stelt zich volgens appellanten ten onrechte
op het standpunt dat de verantwoordelijkheid voor
deze luchtvervuiling bij het Rijk ligt.
(…)
2.5. Verweerder heeft geen reden gezien de plandelen
in strijd met een goede ruimtelijke ordening of
het recht te achten en heeft deze goedgekeurd. Hierbij
heeft hij overwogen dat de verkeersintensiteit op
de Langeweg niet in die mate zal toenemen dat ernstige
geluidsoverlast zal optreden of een verkeersonveilige
situatie zal ontstaan. Voorts stelt verweerder
zich op het standpunt dat het plan, mede gelet op de
aard van de toegestane bedrijvigheid en de beperkte
omvang van het bedrijventerrein, geen significante
bijdrage levert aan de concentratie stikstofdioxide.
Hij stelt dat, hoewel de concentratie stikstofdioxide
in het plangebied ten gevolge van de Rijksweg A16
hoog is, de berekeningen aantonen dat geen overschrijding
plaatsvindt van normen, met uitzondering
van die voor zwevende deeltjes. Verweerder wijst er
te dien aanzien op dat dit normen zijn die in heel
Nederland worden overschreden en dat het Rijk de
verantwoordelijkheid heeft een plan op te stellen om
eventuele overschrijdingen ongedaan te maken.
2.7. In artikel 8 van het Besluit luchtkwaliteit (Stb.
2001, 269, hierna te noemen: het Besluit) is bepaald
dat bestuursorganen bij de uitoefening van
bevoegdheden die gevolgen voor de luchtkwaliteit
ten aanzien van stikstofdioxide kunnen hebben, behoudens
voorzover de betrokken wettelijke regeling
zich daartegen verzet, de volgende grenswaarden
voor stikstofdioxide in acht nemen:
a. 200 microgram per m 3 als uurgemiddelde concentratie,
waarbij geldt dat deze maximaal achttien
maal per kalenderjaar mag worden overschreden, en
b. 40 microgram per m 3 als jaargemiddelde concentratie,
uiterlijk op 1 januari 2010.
In artikel 13 van het Besluit luchtkwaliteit is bepaald
dat bestuursorganen bij de uitoefening van bevoegdheden
die gevolgen voor de luchtkwaliteit ten aanzien
van zwevende deeltjes (PM10) kunnen hebben,
behoudens voorzover de betrokken wettelijke regeling
zich daartegen verzet, de volgende grenswaarden
voor zwevende deeltjes in acht nemen:
a. tot 1 januari 2005, 125 microgram per m 3 als
jaargemiddelde concentratie;
b. tot 1 januari 2005, 250 microgram per m 3 als
24 uurgemiddelde concentratie, waarbij geldt dat
deze maximaal achttien maal per kalenderjaar mag
worden overschreden;
c. uiterlijk met ingang van 1 januari 2005, 40
microgram per m 3 als jaargemiddelde concentratie;
d. uiterlijk met ingang van 1 januari 2005, 50
microgram per m 3 als 24-uurgemiddelde concentratie,
waarbij geldt dat deze maximaal 35 maal per
kalenderjaar mag worden overschreden.
2.8. De goedkeuring van een bestemmingsplan
dient te worden aangemerkt als de uitoefening van
een bevoegdheid die gevolgen heeft voor de luchtkwaliteit.
Uit de nota van toelichting op het Besluit
blijkt dat bestuursorganen bij de uitoefening een
dergelijke bevoegdheid de grenswaarden expliciet
bij de afwegingen dienen te betrekken en zich daarvan
ook rekenschap dienen te geven (Stb. 2001,
269, p. 26).
Ten aanzien van de vraag of verweerder in het bestreden
besluit het Besluit in acht heeft genomen,
overweegt de Afdeling het volgende.
Toepassing grenswaarden
2.9. Niet in geschil is dat als gevolg van het bestemmingsplan
de verkeersintensiteit van en naar
het plangebied zal toenemen en dat de lokale concentratie
zwevende deeltjes en stikstofdioxide hierdoor
zal toenemen.
2.10. Voorzover verweerder ter zitting heeft gesteld
dat de luchtkwaliteitsnormen slechts in acht behoeven
te worden genomen ter plaatse van de woning
van appellanten, overweegt de Afdeling dat voor
deze uitleg geen basis is te vinden in het Besluit.
Verweerder miskent met deze uitleg dat de normen
zijn gesteld ter bescherming van de kwaliteit van de
buitenlucht in zijn algemeenheid. Ingevolge artikel
1, tweede lid, van het Besluit, is het Besluit niet van
toepassing op een arbeidsplaats als bedoeld in artikel
1, derde lid, onder g, van de Arbeidsomstandig-
StAB 4 / 2004

Ruimtelijke ordening
93
hedenwet 1998. Hieruit volgt dat de in het Besluit
gestelde grenswaarden, behoudens vorenbedoelde
uitzondering, gelden voor de buitenlucht in zijn algemeenheid.
Dit uitgangspunt kan tevens worden
afgeleid uit de nota van toelichting op het Besluit.
Volgens deze toelichting worden in het Besluit
grenswaarden gesteld omtrent het kwaliteitsniveau
van de buitenlucht dat, in het belang van de bescherming
van de gezondheid van de mens en van
het milieu in zijn geheel, binnen een bepaalde termijn
moet worden bereikt. Deze grenswaarden gelden
voor de buitenlucht van het Nederlandse grondgebied,
met uitzondering van de werkplek (Stb.
2001, 269, p. 17).
Zwevende deeltjes
2.11. Ten aanzien van het in acht nemen van de
grenswaarden voor zwevende deeltjes is in de nota
van toelichting bij het Besluit bepaald dat de verschillende
overheden, ook al kunnen ze niet aangesproken
worden op het oplossen van het zwevende
deeltjes probleem, wel een bijdrage kunnen leveren
aan het verminderen van de omvang ervan. Voor
zwevende deeltjes houdt het in acht nemen van de
grenswaarden dan in dat overheden zich inspannen
de emissies zo ver mogelijk terug te dringen, aldus
de nota van toelichting (Stb. 2001, 269, p. 28).
Door zich in het bestreden besluit op het standpunt
te stellen dat de verantwoordelijkheid voor de aanpak
van zwevende deeltjes bij het Rijk ligt, heeft verweerder
miskend dat ook hij in deze een verantwoordelijkheid
heeft. Nu verweerder niet heeft bezien of
in zoverre reden bestond om goedkeuring aan het
plan te onthouden, heeft hij zich ten onrechte geen
rekenschap gegeven van de gevolgen van het plan
voor de lokale concentratie zwevende deeltjes.
Dit klemt temeer nu, zoals verweerder heeft onderkend,
uit onderzoek is gebleken dat de grenswaarden
voor zwevende deeltjes nu en in de toekomst
worden overschreden.
Stikstofdioxide
2.12. De milieudienst Zuid-Holland Zuid heeft een
onderzoek uitgevoerd naar de luchtkwaliteit langs
de Langeweg, gedateerd 20 augustus 2002. Dit
onderzoek bevat onder meer een cumulatieberekening
van de concentratie stikstofdioxide voor de
Langeweg met de geschatte concentratie tengevolge
van de Rijksweg A16. Volgens deze berekening zou
de grenswaarde voor de jaargemiddelde concentratie
in 2001 ruimschoots worden overschreden. Ter
zitting heeft verweerder echter betoogd dat deze berekening
onjuist is omdat zij is gebaseerd op een te
hoge achtergrondwaarde.
Voorts blijkt uit dit onderzoek dat de grenswaarde
voor de jaargemiddelde concentratie stikstofdioxide
langs de Langeweg in 2001 en 2010 niet wordt
overschreden. In dit onderzoek is echter geen rekening
gehouden met cumulatie van de uitstoot van
stikstofdioxide door de Rijksweg A16, zodat het in
zoverre onvolledig is wat betreft de concentratie
stikstofdioxide.
Gelet op het voorgaande stelt de Afdeling vast dat
verweerder bij het nemen van zijn besluit niet beschikte
over toereikende en deugdelijke onderzoeksresultaten
ten aanzien van de bestaande lokale
luchtkwaliteit en de invloed van het plan daarop.
Verweerder heeft zich op basis van de beschikbare
informatie dan ook niet op het standpunt kunnen
stellen dat geen overschrijding van de normen voor
stikstofdioxide plaatsvindt.
2.13. Voorts stelt verweerder zich ten onrechte op
het standpunt dat de goedkeuring van het plan niet
in strijd is met het Besluit omdat het plan geen significante
bijdrage levert aan de concentratie stikstofdioxide.
Deze stelling van verweerder berust,
daargelaten de feitelijke juistheid ervan, op een onjuiste
uitleg van het Besluit. Uit het Besluit en de
nota van toelichting volgt niet dat de omstandigheid
dat een plan slechts voor een beperkte toeneming
ten opzichte van de bestaande concentratie zorgt,
betekent dat de grenswaarden in acht zijn genomen.
2.14. Uit het vorenstaande volgt dat het bestreden
besluit voorzover het de desbetreffende plandelen
met de bestemming ‘Bedrijfsdoeleinden’ betreft is
genomen in strijd met de bij het voorbereiden van
een besluit te betrachten zorgvuldigheid en dat het
op dit punt niet berust op een deugdelijke motivering.
(…)
StAB 4 / 2004

94
Planschadevergoeding
Planschadevergoeding
04-158
Vz. ABRvS 13 augustus 2004, nr. 200406014/2
Emmen/verzoek om planschadevergoeding
voorlopige voorziening door de voorzieningenrechter
is bepaald. Verzoeker heeft hiertoe met name aangevoerd
dat hij, in het geval zijn hoger beroep
mocht slagen, het risico loopt dat het door hem uitgekeerde
voorschot niet wordt gerestitueerd.
Verzoeker (de gemeenteraad van Emmen) heeft bij
de behandeling van het verzoek van het Hotel-,
Congres- en Sportcentrum De Giraf te Emmen aan
de voorzieningenrechter om bij wijze van
voorlopige voorziening te bepalen dat verzoeker
een voorschot van € 210.000 aan haar dient te
verstrekken, op geen enkele wijze aangegeven dat
een restitutierisico zich tegen toewijzing van dit
verzoek verzet. Niet is duidelijk geworden waarom
een dergelijk risico thans als zeer zwaarwegend
zou moeten worden aangemerkt.
Algemene wet bestuursrecht, artikel 8:86
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
1. Procesverloop
Bij besluit van 22 juni 2000 heeft verzoeker het
verzoek van het Hotel-, Congres- en Sportcentrum
De Giraf te Emmen om vergoeding van planschade
afgewezen.
Bij besluit van 25 maart 2004 heeft verzoeker het
daartegen gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 29 juni 2004, verzonden op 2 juli
2004, heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank
Assen (hierna: de voorzieningenrechter) met
toepassing van artikel 8:86 van de Algemene wet
bestuursrecht het daartegen ingestelde beroep gegrond
verklaard en de bestreden beslissing op bezwaar
vernietigd. Daarnaast heeft de voorzieningenrechter
het verzoek om een voorlopige voorziening
toegewezen, inhoudende dat verzoeker aan De Zuidoosthal
B.V. en De Giraf B.V. bij wijze van voorschot
op het aan hen toe te kennen bedrag aan schadevergoeding
een bedrag van € 210.000,00 betaalt.
(…)
2.2. (…) Verder heeft hij verzocht te bepalen dat hij
geen voorschot hoeft te betalen en geen proceskosten
en griffierecht hoeft te vergoeden zoals bij de
2.4. Ter zake van het verzoek om niet tot uitbetaling
van het voorschot, de proceskosten en het griffierecht,
zoals bepaald bij de door de voorzieningenrechter
getroffen voorlopige voorziening, te hoeven
over te gaan, stelt de Voorzitter voorop dat op basis
van de stukken thans niet met voldoende zekerheid
kan worden vastgesteld wat de uitkomst van het
hoger beroep zal zijn. Verder neemt hij nog het navolgende
in aanmerking.
2.4.1. Verzoeker heeft bij de behandeling van het
verzoek van De Giraf aan de voorzieningenrechter
om bij wijze van voorlopige voorziening te bepalen
dat verzoeker een voorschot van € 210.000,00 aan
haar dient te verstrekken, op geen enkele wijze aangegeven
dat een restitutierisico zich tegen toewijzing
van dit verzoek zou verzetten. Niet is duidelijk
geworden waarom een dergelijk risico thans als zeer
zwaarwegend zou moeten worden aangemerkt. De
Giraf heeft ter zitting voldoende toegelicht dat zij
groot belang heeft bij het kunnen beschikken over
het toegekende voorschot. Tevens heeft zij ter zitting
met nadruk gesteld dat zij, indien zij – als gevolg
van een voor De Giraf ongunstige uitspraak in de bodemprocedure
– daartoe zal zijn gehouden, onmiddellijk
tot restitutie zal overgaan. Het vrijmaken
van het daarmee gemoeide bedrag zal, gegeven de
omvang van het bedrijf, niet tot onoverkomelijke
problemen leiden.
Van de zijde van verzoeker is verder ter zitting verklaard
dat de onderhandelingen met De Giraf om
langs minnelijke weg tot een oplossing van het geschil
te komen weliswaar zijn gestaakt op het moment
dat De Giraf in het kader van de onderhavige
procedure een schadevergoeding van ruim één miljoen
euro vorderde, maar dat niettemin de bereidheid
bestaat om naast en los van de behandeling
van de bodemzaak via onderhandelingen tot uitbetaling
van een daarbij te bepalen bedrag te komen.
StAB 4 / 2004

Planschadevergoeding
95
2.4.2. Onder de hiervoor weergegeven omstandigheden
ziet de Voorzitter geen aanleiding om het verzoek
als aangegeven onder 2.4. in te willigen.
04-159
HR 13 augustus 2004, nr. 37836
Jacobswoude/heffing leges
Door of vanwege het gemeentebestuur verrichte
werkzaamheden in verband met een verzoek om
planschadevergoeding betreffen de publieke
taakuitoefening en kunnen dus niet als dienst
worden aangemerkt. Voor het in behandeling
nemen van een dergelijk verzoek kunnen daarom
geen leges in rekening worden gebracht.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
Gemeentewet, artikel 229, lid 1, letter b
1. Heffing, bezwaar en geding voor het Hof
Van belanghebbende is bij schriftelijke kennisgeving,
gedagtekend 16 november 2000, ter zake van
het in behandeling nemen van een aanvraag tot het
toekennen van een schadevergoeding als bedoeld in
artikel 49 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening
(hierna: WRO) een bedrag van ƒ 2500 aan leges geheven,
welk bedrag, na daartegen gemaakt bezwaar,
bij uitspraak van het Sectorhoofd Algemene
Zaken van de gemeente Jacobswoude is gehandhaafd.
Belanghebbende is tegen die uitspraak in beroep
gekomen bij het Hof.
Het Hof heeft het beroep ongegrond verklaard. (…)
3.1. In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.
Belanghebbende heeft, stellende dat hij schade
lijdt en zal lijden ten gevolge van het besluit van
B en W tot het verlenen van vrijstelling ex artikel 19
WRO ten behoeve van de bouw van een appartementengebouw
in de nabijheid van de hem toebehorende
woning, de gemeenteraad van Jacobswoude
verzocht hem een schadevergoeding op de voet
van artikel 49 WRO (hierna: planschadevergoeding)
toe te kennen tot het bedrag waarmee die woning
ten gevolge van vorenbedoeld besluit in waarde is
gedaald. De ter zake van het in behandeling nemen
van dit verzoek aan belanghebbende in rekening gebrachte
leges zijn geheven op de voet van de door
de raad van de gemeente Jacobswoude vastgestelde
Legesverordening 2000 (hierna: de Verordening)
met bijbehorende tarieventabel. Artikel 2 van de
Verordening bepaalt dat onder de naam ‘leges’ rechten
worden geheven ter zake van het genot van door
het gemeentebestuur verstrekte diensten, genoemd
in de Verordening en de daarbij behorende tarieventabel.
In de tarieventabel is – voorzover in cassatie
van belang – het tarief voor het in behandeling
nemen van een aanvraag om toekenning van planschadevergoeding
vastgesteld op ƒ 2500, met de
bepaling dat in geval van toekenning van een schadevergoeding
dit legesbedrag wordt gerestitueerd.
Belanghebbende heeft voor het Hof aangevoerd dat
hem geen leges in rekening mogen worden gebracht
omdat de behandeling van zijn aanvraag niet kan
worden aangemerkt als een dienst als bedoeld in artikel
2 van de Verordening, alsmede dat de onderhavige
legesheffing onredelijk en willekeurig is. Het
Hof heeft die bezwaren verworpen. Daartegen richten
zich de middelen.
3.2. Klaarblijkelijk is in genoemd artikel 2 van de
Verordening het begrip ‘dienst’ in dezelfde zin gebruikt
als in artikel 229, lid 1, letter b, van de Gemeentewet.
Terecht is het Hof dan ook, onder verwijzing
naar het arrest van de Hoge Raad van 7 mei
1997, nr. 31854, BNB 1997/208, ervan uitgegaan
dat door of vanwege het gemeentebestuur verrichte
werkzaamheden als een dienst kunnen worden aangemerkt
indien het gaat om werkzaamheden die liggen
buiten het gebied van de publieke taakuitoefening
en rechtstreeks en in overheersende mate verband
houden met dienstverlening ten behoeve van
een individualiseerbaar belang.
3.3. De redengeving van het Hof voor zijn oordeel
dat in dit geval sprake is van een dienst in deze zin,
komt erop neer dat de door of vanwege het gemeentebestuur
in verband met de aanvraag van belanghebbende
te verrichten werkzaamheden niet de publieke
taakuitoefening betreffen, maar erop gericht
zijn te onderzoeken of er gronden zijn om aan belanghebbende
de door hem verzochte schadevergoeding
toe te kennen en aldus rechtstreeks en in
StAB 4 / 2004

96
Planschadevergoeding
overheersende mate verband houden met het individualiseerbare
belang van de aanvrager bij schadevergoeding.
3.4. Hoewel de werkzaamheden van een gemeentebestuur
bij de beoordeling van een verzoek tot planschadevergoeding
een individualiseerbaar belang
betreffen, namelijk dat van de aanvrager, is dat belang
niet overheersend. Voorop staat immers dat de
gemeente bij het nemen van een besluit dat aanleiding
kan geven tot planschadevergoeding – hierna
ook: een besluit tot bestemmingswijziging – het algemene
belang, te weten dat van de ruimtelijke ordening,
behartigt en aldus haar publieke taak uitoefent,
zodat het hier gaat om schade die een belanghebbende
lijdt als rechtstreeks gevolg van de publieke
taakuitoefening door de gemeente. Bij het
nemen van een besluit tot bestemmingswijziging
c.q. het daarop vooruitlopend verlenen van een vrijstelling,
dient de gemeente de mogelijke gevolgen
daarvan, waaronder het ontstaan van planschade,
in haar afwegingen te betrekken; ook de kosten van
het beoordelen of zich in een bepaald geval planschade
voordoet, zijn zo’n gevolg. Dit is niet anders
indien die beoordeling geschiedt op een daartoe
strekkend verzoek van degene die stelt planschade
te lijden. Derhalve gaat het bij de desbetreffende
werkzaamheden rechtstreeks en vooral om het dienen
van het publieke belang.
Opmerking verdient dat het bij planschade gaat
om schade van de aanvrager die naar luid van artikel
49 WRO ‘redelijkerwijs niet of niet geheel te zijnen
laste behoort te blijven’ en derhalve volgens de
wet in beginsel voor rekening van de overheid dient
te komen. Met de beoordeling of en in hoeverre in
een concreet geval uit deze rechtsregel voor de gemeente
verplichtingen voortvloeien, is niet minder
het belang van de gemeente gediend dan dat van de
aanvrager. Er is dan ook geen reden om – op de
grond dat de werkzaamheden van het gemeentebestuur
bij de beoordeling van verzoeken tot planschadevergoeding
rechtstreeks en in overheersende
mate het individuele belang van de aanvrager zouden
dienen – hier een uitzondering te maken op de
regel dat de kosten van publieke taakuitoefening in
beginsel niet ten laste van een individuele bij die
taak betrokken burger kunnen worden gebracht.
3.5. Aan het vorenstaande doet niet af dat, naar het
Hof heeft overwogen, het Sectorhoofd onweersproken
heeft gesteld dat een primaire beoordeling van
een aanvraag tot planschadevergoeding ongeveer
ƒ 7500 (exclusief omzetbelasting) kost, evenmin
als het bestaan van een restitutiemogelijkheid van
de betaalde leges ingeval planschadevergoeding
wordt toegekend. Hetzelfde geldt voor de omstandigheid
dat de gemeentelijke wetgever met deze legesheffing
een drempel heeft willen opwerpen tegen
het lichtvaardig indienen van aanvragen om toekenning
van planschadevergoeding.
3.6. Voorzover de middelen op het vorenstaande gerichte
klachten bevatten, zijn zij gegrond. (…)
04-160
ABRvS 25 augustus 2004, nr. 200400105/1
Heemstede/verzoek om planschadevergoeding
De vaststelling van de peildatum is niet van
openbare orde.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
1. Procesverloop
Bij besluit van 22 mei 2003 heeft de raad van de gemeente
Heemstede (hierna: de raad) – opnieuw beslissend
op de bezwaren van appellanten – aan appellanten
sub 1. tot en met 3. een schadevergoeding
toegekend van onderscheidenlijk € 43.800,00,
€ 51.100,00 en € 51.100,00, vermeerderd met de
wettelijke rente vanaf onderscheidenlijk 8 april
1998, 20 juni 1996 en 11 november 1997 tot en
met het moment van uitbetaling (1 juni 2003),
onder vermindering van de reeds uitbetaalde bedragen
en de daarover te berekenen wettelijke rente.
Bij uitspraak van 25 november 2003, verzonden op
27 november 2003, heeft de rechtbank Haarlem
(hierna: de rechtbank) het daartegen door appellanten
ingestelde beroep gegrond verklaard, de bestreden
beslissing op bezwaar vernietigd, de op 8 mei
1998 en 19 juni 1998 door appellanten ingediende
StAB 4 / 2004

Planschadevergoeding
97
bezwaarschriften gegrond verklaard, de besluiten
van de raad van 26 maart 1998 en 28 mei 1998
herroepen, bepaald dat aan appellanten sub 1. tot
en met sub 3. een schadevergoeding wordt toegekend
van onderscheidenlijk € 35.394,86,
€ 41.294,00 en € 41.294,00, vermeerderd met de
wettelijke rente vanaf onderscheidenlijk 9 april
1998, 20 juni 1996 en 11 november 1997 tot de
dag van uitbetaling, het verzoek om vergoeding van
schade als bedoeld in artikel 49 van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening (hierna: WRO) voor het overige
afgewezen en bepaald dat deze uitspraak in de
plaats treedt van het vernietigde besluit. (…)
2.1. Op 21 juli 1994 heeft de raad het bestemmingsplan
‘Centrum’ vastgesteld. In dit bestemmingsplan
is de woonbestemming van het perceel
van appellanten aan de Hendrik de Keijzerlaan te
Heemstede gewijzigd in de bestemming ‘Tuin’. Bij
besluit van 28 februari 1995 heeft het college van
gedeputeerde staten van Noord-Holland het bestemmingsplan
goedgekeurd. Tegen het goedkeuringsbesluit
is voor wat de bestemmingen aan de
Hendrik de Keijzerlaan betreft geen beroep ingesteld
bij de Raad van State, zodat dit onderdeel van het
bestemmingsplan op 26 mei 1995 in werking is getreden.
Op 7 juli 1997 is het bestemmingsplan in
rechte onaantastbaar geworden.
2.2. Bij brief van 19 juni 1996 heeft appellant sub
2. verzocht om vergoeding van de door hem geleden
planschade ten gevolge van de bestemmingswijziging
van het perceel. Bij brieven van onderscheidenlijk
11 november 1997 en 8 april 1998 hebben appellanten
sub 3. en 1. eveneens verzocht om vergoeding
van de door hen geleden planschade.
2.3. Bij de beslissing op bezwaar van 26 november
1998 heeft de raad schadevergoedingen toegekend
aan appellanten. De raad heeft daarbij voor de vaststelling
van de waardevermindering 26 mei 1995
als peildatum gehanteerd. Op die datum bedroeg de
waardedaling van het perceel ƒ 260.000,00/
€ 117.982,86 volgens een door de raad overgenomen
advies van de Stichting Adviesbureau Onroerende
Zaken (hierna: SAOZ).
2.4. Bij uitspraak van 13 juli 2001 heeft de rechtbank
het beroep van appellanten tegen de beslissing
op bezwaar van 26 november 1998 gegrond verklaard
en die beslissing vernietigd. In die uitspraak
heeft de rechtbank overwogen dat, nu het bestemmingsplan
op 7 juli 1997 in rechte onaantastbaar is
geworden, die datum als peildatum moet worden
gehanteerd.
2.5. Tegen die uitspraak heeft de raad hoger beroep
ingesteld bij de Afdeling. Bij uitspraak van 3 juli
2002 in zaak no. 200104323/1 heeft de Afdeling
overwogen dat de rechtbank terecht heeft vastgesteld
dat de raad bij de taxatie een onjuiste peildatum
heeft gehanteerd en dat 7 juli 1997 als peildatum
heeft te gelden.
2.6. De raad heeft in de beslissing op bezwaar van
22 mei 2003 gevolg gegeven aan de uitspraak van
de Afdeling van 3 juli 2002 en is voor de vaststelling
van de waardevermindering uitgegaan van de
waarde van het perceel net vóór en net ná de planologische
mutatie per 7 juli 1997. Volgens een door
de raad overgenomen advies van de SAOZ bedroeg
de waardedaling van het perceel op die datum
ƒ 321.741,66/€ 146.000,00.
2.7. In de thans aangevallen uitspraak heeft de
rechtbank overwogen dat niet 7 juli 1997, maar de
datum van inwerkingtreding van het bestemmingsplan
op 26 mei 1995 als peildatum dient te gelden,
gelet op de bij uitspraak van de Afdeling van 15 januari
2003 in zaak no. 200200342/1 (JB 2003/67)
gewijzigde jurisprudentie met betrekking tot de peildatum.
De rechtbank heeft met toepassing van artikel
8:72, vierde lid, van de Algemene wet bestuursrecht
(hierna: Awb) bepaald dat de raad een schadevergoeding
aan appellanten dient toe te kennen ten
bedrage van de waardedaling van het perceel per 26
mei 1995, zijnde ƒ 260.000,00/€ 117.982,86.
2.8. Appellanten betogen dat de rechtbank ten onrechte
de peildatum in geschil heeft geacht. Het beroep
richtte zich uitsluitend tegen de taxatie van de
waardedaling en niet tegen de peildatum, die de Afdeling
reeds eerder heeft vastgesteld op 7 juli
1997.
2.8.1. Ter zitting heeft de raad te kennen gegeven
dat, hoewel hij ten tijde van het beslissen op het bezwaar
op de hoogte was van de uitspraak van 15 ja-
StAB 4 / 2004

98
Planschadevergoeding
nuari 2003 van de Afdeling, hij 7 juli 1997 als peildatum
heeft genomen, omdat hij gevolg wenst te
geven aan de uitspraak van de Afdeling van 3 juli
2002.
Nu tussen partijen niet in geschil is dat 7 juli 1997
als peildatum moet worden gehanteerd en de vaststelling
ervan niet van openbare orde is, is de rechtbank,
door ambtshalve 26 mei 1995 als peildatum
te nemen, buiten de omvang van het geschil getreden.
04-161
ABRvS 8 september 2004, nr. 200400366/1
Valkenburg/verzoeken om planschadevergoeding
Voor de voorzienbaarheid van een planologische
ontwikkeling is de vaststelling van een
structuurvisie niet voldoende, aangezien dit
slechts een stuk is ter voorbereiding van een
structuurplan. Bovendien is de structuurvisie niet
ter inzage gelegd.
De raad kon in één geval het hertaxatierapport
ter controle van de door de SAOZ vastgestelde
schadebedragen niet mede ten grondslag leggen
aan zijn weigering een planschadevergoeding toe
te kennen, omdat de stelling in het rapport dat de
waarde van de desbetreffende woning na de datum
die als uitgangspunt voor de voorzienbaarheid
moet dienen, naar verwachting niet lager zal zijn
dan ervoor, niet uitsluit dat te vergoeden schade is
geleden in de vorm van verminderde waardestijging.
Bij besluit van 4 juni 2002 heeft appellant het daartegen
door, voorzover thans van belang, verzoekers
gemaakte bezwaar ongegrond verklaard.
Bij uitspraak van 8 december 2003, verzonden op
dezelfde dag, heeft de rechtbank ’s-Gravenhage
(hierna: de rechtbank) het daartegen door verzoekers
ingestelde beroep gegrond verklaard, de bestreden
beslissing op bezwaar vernietigd en bepaald dat
de volgende bedragen aan schadevergoeding ingevolge
artikel 49 van de WRO worden toegekend:
(…). Alle bedragen worden vermeerderd met de
wettelijke rente vanaf 20 juli 1998 tot aan de dag
der voldoening. Tevens heeft de rechtbank bepaald
dat deze uitspraak in zoverre in de plaats treedt van
het vernietigde besluit. (…)
2.2. Verzoekers hebben gevraagd om vergoeding
van schade in de vorm van waardevermindering van
hun woningen die zij stellen te lijden als gevolg van
de besluiten van het college van burgemeester en
wethouders van Valkenburg van 7 januari 1998, 17
februari 1998 en 10 maart 1998. Bij deze besluiten
zijn krachtens artikel 19 van de WRO vrijstellingen
van de op dat moment geldende bestemmingsplannen
verleend voor de bouw van woningen op
percelen in de directe omgeving van de woningen
van verzoekers.
2.3. Niet in geschil is dat verzoekers, met uitzondering
van [verzoeker 6] en [verzoeker 10], schade
hebben geleden ten gevolge van de verleende vrijstellingen.
In geschil is in zoverre uitsluitend of appellant
deze schade (geheel of ten dele) redelijkerwijs
ten laste van verzoekers heeft kunnen laten.
Met betrekking tot [verzoeker 6] en [verzoeker 10]
is in geschil of zij schade hebben geleden.
Wet op de Ruimtelijke Ordening, artikel 49
Algemene wet bestuursrecht, artikel 7:12
1. Procesverloop
Bij besluit van 20 maart 2001 heeft appellant een
verzoek van, voorzover thans van belang, [10 verzoekers]
om vergoeding van schade als bedoeld in
artikel 49 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening
(hierna: de WRO) afgewezen.
2.4. Appellant heeft zich op basis van de adviezen
van de Stichting Adviesbureau Onroerende Zaken
(hierna: SAOZ) van september en november 2000
op het standpunt gesteld dat weliswaar sprake is
van een voor verzoekers, met uitzondering van [verzoeker
6] en [verzoeker 10], planologisch nadeliger
situatie en dientengevolge van waardevermindering
van hun woningen, doch dat, in afwijking van deze
adviezen, de hieruit voortvloeiende schade voor hun
rekening dient te worden gelaten, nu deze planologische
ontwikkelingen voor hen voorzienbaar zijn ge-
StAB 4 / 2004

Planschadevergoeding
99
weest. Appellant heeft hiertoe overwogen dat zij
hun woningen hebben gekocht nadat op 11 maart
1988 een structuurvisie was opgesteld waarin was
aangegeven dat de percelen waarop de hiervoor bedoelde
woningbouw is verwezenlijkt te klein waren
voor de ontwikkeling van een open agrarisch bedrijf
en te onregelmatig van vorm voor een efficiënte
bouw van een glasbedrijf, alsmede dat deze situatie
diende te worden gewijzigd. Gelet hierop hadden
verzoekers, met uitzondering van [verzoeker 6] en
[verzoeker 10], volgens appellant, in zoverre beslissend
in afwijking van de adviezen van de SAOZ, er
rekening mee dienen te houden dat de ter plaatse
geldende bestemmingsplannen in voor hen ongunstige
wijze zouden kunnen worden gewijzigd. In het
geval van [verzoeker 6] en [verzoeker 10] is volgens
appellant, anders dan de SAOZ heeft geadviseerd,
geen sprake van een planologisch nadeliger situatie
en derhalve van schade, aangezien de waarde van
hun woningen na de verlening van vorenbedoelde
vrijstellingen niet is gedaald.
2.5. De rechtbank heeft overwogen dat, samengevat
weergegeven, appellant voor de beantwoording
van de vraag of de betrokken woningbouw voorzienbaar
was, ten onrechte is uitgegaan van de hiervoor
genoemde datum van 11 maart 1988. De rechtbank
heeft overwogen dat, zoals ook de SAOZ in
haar adviezen had vermeld, eerst op 30 augustus
1994 de betrokken woningbouw voorzienbaar was,
aangezien op die dag het voorontwerp bestemmingsplan
‘De Drie Woonplekken’ op een inspraakavond
is besproken. Verzoekers hebben hun woningen
voor laatstgenoemde datum gekocht.
De rechtbank heeft met betrekking tot [verzoeker 6]
en [verzoeker 10] overwogen dat appellant zijn conclusie
dat zij niet in een planologisch nadeliger situatie
zijn gekomen ten onrechte mede heeft gebaseerd
op een taxatierapport van ‘De Leeuw Taxateurs’
te Rijnsburg (hierna: De Leeuw) van 9 januari
2001, omdat hieraan geen planologische vergelijking
ten grondslag heeft gelegen.
De rechtbank heeft op grond van het vorenstaande
geoordeeld dat appellant op onjuiste gronden is afgeweken
van de adviezen van de SAOZ.
2.6. Of sprake is van voorzienbaarheid van de schade
op grond waarvan deze redelijkerwijs voor rekening
dient te blijven van degenen die stellen schade
te hebben geleden, moet worden beoordeeld aan de
hand van het antwoord op de vraag of ten tijde van
de aankoop van hun woningen voor een redelijk
denkende en handelende koper aanleiding bestond
om rekening te houden met de kans dat de planologische
situatie voor omwonenden in ongunstige zin
zou veranderen.
2.7. De rechtbank heeft, onder verwijzing naar de
uitspraak van de Afdeling van 30 januari 1996, BR
1997/512, terecht overwogen dat het vaststellen
van een structuurvisie op 11 maart 1988 hiervoor
niet voldoende was, aangezien dit slechts een stuk
is ter voorbereiding van de vaststelling van een
structuurplan. Nu deze structuurvisie bovendien
niet ter inzage is gelegd kan niet met vrucht worden
staande gehouden dat voor verzoekers op basis van
dit stuk woningbouw in de directe omgeving van
hun woningen voorzienbaar was. Anders dan de
rechtbank heeft overwogen, was van deze voorzienbaarheid
voor het eerst sprake bij het ter inzage leggen
van het voorontwerp bestemmingsplan ‘De Drie
Woonplekken’ op 2 juni 1994. Voor de voorzienbaarheid
dient deze datum als uitgangspunt te dienen
en niet de ten onrechte door appellant gehanteerde
datum van 11 maart 1988 en evenmin de
door de rechtbank gehanteerde datum van 30 augustus
1994. Dat, zoals appellant stelt, reeds vanaf
1986 een discussie in de gemeente werd gevoerd
met betrekking tot de betrokken woningbouw, doet,
wat daar ook van zij, hieraan niet af, nu deze discussie
vóór 2 juni 1994 niet heeft geleid tot een voldoende
concreet en ter openbare kennis gebracht
stuk waaruit een voornemen tot wijziging van het
planologisch regime kon worden afgeleid. Geconcludeerd
moet worden dat het besluit van 4 juni 2002
in zoverre een deugdelijke motivering ontbeert.
2.9. Met betrekking tot het betoog van appellant dat
op basis van het thans van belang zijnde advies van
de SAOZ, gelezen in samenhang met het taxatierapport
van De Leeuw, kan worden gesteld dat [verzoeker
6] en [verzoeker 10] niet in een planologisch nadeliger
situatie verkeren, omdat geen waardevermindering
van hun woningen heeft plaatsgevonden,
overweegt de Afdeling allereerst dat De Leeuw, in
StAB 4 / 2004

100
Planschadevergoeding
antwoord op een daartoe strekkend verzoek van appellant,
de door de SAOZ vastgestelde schadebedragen
voor, onder meer, de woningen van [verzoeker
6] en [verzoeker 10] heeft gecontroleerd, met name
waar het ging om de gestelde waardevermindering.
De Leeuw heeft niet beoogd een planologische vergelijking
te maken. De rechtbank heeft deze hertaxatie
als aanvulling op het thans van belang zijnde
rapport van de SAOZ, op zichzelf niet onredelijk
kunnen achten.
In zijn hertaxatie heeft De Leeuw gesteld dat de
waarde van de woning van [verzoeker 6] na 2 juni
1994 naar verwachting niet lager zal zijn dan ervoor.
Dit sluit evenwel niet uit dat [verzoeker 6] te
vergoeden schade kan hebben geleden in de vorm
van een verminderde waardestijging. Derhalve kon
appellant het rapport van De Leeuw in zoverre niet
mede aan zijn weigering een planschadevergoeding
toe te kennen te grondslag leggen. De afwijzing van
het verzoek om planschadevergoeding ontbeert derhalve
een deugdelijke motivering en appellant heeft
deze afwijzing in zoverre derhalve in strijd met artikelartikel
7:12 van de Awb gehandhaafd. In de aangevallen
uitspraak is het besluit van 4 juni 2002 in
zoverre terecht, zij het op onjuiste gronden, vernietigd.
Nu niet vast staat dat [verzoeker 6] schade
heeft geleden, heeft de rechtbank in zoverre ten onrechte
zelf in de zaak voorzien.
Uit het rapport van De Leeuw blijkt voorts dat de
woning van [verzoeker 10] na 2 juni 1994 is verkocht
en dat de opbrengst ervan ongeveer gelijk was
aan die van soortgelijke woningen die in dezelfde
periode zijn verkocht. Ten tijde van de hertaxatie
zou, zo stelt De Leeuw, de opbrengst ongeveer
ƒ 100.000,00/€ 45.378,02 hoger zijn geweest.
Appellant heeft het verzoek om schadevergoeding
van [verzoeker 10] onder deze omstandigheden derhalve,
anders dan de rechtbank heeft overwogen,
kunnen afwijzen. De rechtbank heeft ook in zoverre
het besluit van 4 juni 2002 ten onrechte vernietigd
en ten onrechte zelf in de zaak voorzien.
StAB 4 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004 101
aanduiding 01-82, 03-101, 04-74
aanhoudingsplicht 00-57, 03-86
aanlegvergunning 00-24, 25, 62, 97, 105, 01-88,
92, 124, 02-89, 03-33, 107, 04-138*, 146
aanplakking K37(3/2001)
aanvraag 00-07, 01-04, K4(2/2001), K29,
K57(3/2001), 01-110, 02-54, 58, K3(2/2003),
K4, K27(3/2003), K46, 04-43, K65(3/2004),
K85(4/2004)
aanvraag herleven K29(2/2001)
aanvulling aanvraag 01-04, K57(3/2001), 01-110,
02-58, K3(2/2003), K27(3/2003)
aanwijzing 01-37, 83, 02-35, 03-24, 42, 04-75
advies 02-74, K31(2/2004)
advies, afwijken van 01-144
adviesbureau 00-48
adviescommissie 00-110
afbakening wetgeving K33(2/2001), 00-117,
K99(1/2001), K71(3/2004)
afgraving 02-91, K87(1/2003)
afstandsgrafiek 02-49
afstandsmeting K25(2/2001)
afstandsnorm K43(3/2000), 00-100, 01-14,
K42(3/2000), 02-16, K32(3/2002),
K34(3/2003), 04-88
aftrek 01-75, 02-116, K67(4/2003)
afvalpreventie
afvalstof K49(4/2000), K56(4/2000), 00-116,
01-08, 09, 11, 30, 31, 32, K38(3/2001),
K92(1/2002), 02-59, K37(3/2002),
K39(3/2002), K59(4/2002), 03-09, 10, 54, 57,
58, K39(3/2003), K42, 03-82, 83, 88,
K70(4/2003), 04-01*, 48*, K50(2/2004),
K53(3/2004), K76(4/2004)
afvalverwijdering K56(4/2000), K70(4/2000),
00-116, 01-08, 09, 11, K39(3/2002), 03-54, 57,
58, 82, 88, 04-01*, 129
afvalwater 01-10, 02-130, 136, 03-52
afweging 00-01, 18, K7(2/2000), 02-115, 04-59,
61
afwegingskader 01-17, 82
afwijken van bestemmingsplan 02-112
afwijken van rijksbeleid 03-83
afwijken van streekplanbeleid 01-46, 61, 03-76,
04-14*, 76, 77
afwijken van structuurplan 01-118
afwijkingsbevoegdheid 00-23, 100, 108
agrarisch bedrijf 01-15, 04-150
agrarisch bedrijf, structuur 02-140
agrarisch hulp- en nevenbedrijf 01-61
akoestisch onderzoek K34(3/2000), 00-60, 127,
K46(3/2001), 01-98, 03-116, 04-106, 107*,
140
akoestisch rapport K34(3/2000), 01-04,
K46(3/2001), K7(1/2004), K15*
alara K40(3/2000), 00-86, 117, K34(2/2001),
01-72, K70(4/2002), 02-138, 03-51, 87,
K58(3/2004)
algemeen belang 02-96, 03-49
algemeen verbindend voorschrift 03-33
algemene maatregel van bestuur K10(1/2004),
K86(4/2004)*
algemene titel, verkrijging onder 01-138
alternatief K19(2/2001), 01-18, 03-105, 04-104
alternatieve veebezetting
ambtshalve (beoordeling) 00-07, K41(3/2001),
K28(3/2002), 02-137, 03-54, 04-06*, 43, 145*
amendement 03-116
ammoniakdepositie K8(2/2000), K39(3/2000),
K41, K2(2/2001), 01-76, 79, 02-10, 51, 03-01,
07, 42
ammoniakemissie K8(2/2000), K41(3/2000),
K52(4/2000), K92(1/2001), K2(2/2001), 02-02,
03-01, 07, 42
ammoniak en planten K92(1/2001), K8(2/2001)
ammoniakrechten K21(2/2000), 00-46,
K50(4/2000), K52, 03-01, 07, 42
ammoniakreductie K39(3/2000), 02-02, 01-86
ammoniakreductieplan K39(3/2000), K14(2/2001)
ammoniakschade K8(2/2001), K32(3/2002),
03-01, 07, 42
anderszins verzekerd 00-39
antenne 01-50
anticipatie 02-16, 147
assimilatieverlichting 02-29, 03-46
autowrakken 04-08
bagatelschade
bebouwde kom
bebouwingscontour 00-100, 02-71
bebouwingsgrens
bebouwingspercentage 03-32
bebouwingsplan 01-64
bedenkingen K28(2/2000), 01-33, K51(3/2001),
03-93, K21(1/2004), 04-90
bedrijfsduurcorrectie 00-52
bedrijfseconomisch belang 00-55, 01-01, 02-138,
03-51
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

102
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
bedrijfsgrootte 02-140
bedrijfsinterne milieuzorg 00-86, 01-06, 104,
02-126
bedrijfsmatig 00-04, 05, 42, 83, K79(4/2001),
01-101, 02-08, K1(2/2002), K11(2/2003),
03-45, 04-41
bedrijfsmilieuplan 00-86, 01-01
bedrijfspand K43(3/2001), K62(4/2003)
bedrijfstakstudie 01-39
bedrijfsverzamelgebouw 01-77, K10(2/2003)
bedrijfsvoortzetting 02-82, 03-117
bedrijfswoning 01-47, 93-43, K5(1/2004), 04-101
bedrijventerrein 00-103, 01-87, 03-61, 62, 04-14*
bedrijvigheid 00-79, 04-44, 04-83*, K69(3/2004),
04-126
BEES K27(2/2000), K13(2/2003)
begrenzing buitengebied
begrenzing GHS 02-114
begrenzing EHS 04-104
begrenzing inrichting K47(3/2000), 03-91
begrip inrichting 00-16, 42, 43, 51, K47(3/2000),
00-79, 81, 83, 89, K74(4/2000), K84(1/2001), K93,
K96, K28(2/2001), K42(3/2001), 01-77,
K60(4/2001), K77, K85(1/2002), K86, K93,
02-01, 08, K1(2/2002), K17, K21, 02-47, 94, 97,
K65(4/2002), K77(1/2003), K79(1/2003), 03-04,
K10(2/2003), 03-45, K45(3/2003),
03-90, 91, 04-10*, K5(1/2004), K10, 04-41, 44, 46,
04-83*, 88, 125, 126, 127*, 128
begunstigingstermijn K2(2/2000), K13(2/2001),
K43(3/2002), 04-49
behoud exploitatierechten 02-123, 124
bekendmaking 00-11, 15, K60(4/2000),
K21(2/2001), 01-41, K37(3/2001),
K80(4/2001), 02-63, 67, 73, 105, 139,
K34(3/2003)
bekendmaking beleid 03-23
bekrachtiging 00-95
belang K83(1/2001), K97, K75(4/2001), 02-05,
03-16, K48(4/2003)
belangenafweging 00-18, K7(2/2000), 00-55,
01-12, 72, 02-31, 134, 03-16, K38(3/2003),
04-71
belangen schaden 02-151, 03-16
belangenverstrengeling
belanghebbende 00-54, 70, 71, 85, 01-29,
K61(4/2001), K66, 02-05, 12,105
belangrijke wijziging 02-02, 11, 135, 04-06*, 48*,
50, 84, K79(4/2004)
beleid 00-14, K37(3/2000), 00-99, K22(2/2001),
02-118, 03-01, 07, 13, 23, 54, 83, 04-51
beleidsregel 04-134, 151
beleidsvrijheid K22(2/2001), 02-50, 56,
K38(3/2003), K3(1/2004)*, 04-62
beoordelingshoogte K87(1/2001)
beoordelingsmethode 03-13, 83
beoordelingsvrijheid 00-04, 17, 55, K22(2/2001),
02-16, K15(2/2002), 02-50, 56, K38(3/2003),
K3(1/2004)*
bepaalbaarheid 02-86, K87(1/2003), 03-83
beregeningsinstallatie K28(2/2001)
beroep in eerste en enige aanleg 01-118
beroepstermijn 02-102
beschermde diersoorten 04-110
beschermingsobject 00-54, 55, K42(3/2000),
K57(4/2002), 03-06, K30(3/2003),
K62(4/2003), K5(1/2004), K28(2/2004),
K69(3/2004), K82(4/2004)
beschermingszone 01-73, K70(4/2001), K78,
01-114, 02-05, 07, 134
beschrijving in hoofdlijnen 02-32, 04-63
beslistermijn 00-67, K29(2/2001), 01-46,
02-63,04-12
besluit 00-07, 22, 27, 29, 30, 33, K32(3/2000),
00-77, K89(1/2001), K26(2/2001), 01-67,
K88(1/2002), K6(2/2002), 02-35, K29(3/2002),
K30, 02-61, 63, K 49(4/2002), K62(4/2002),
K64(4/2003), 04-86, K54(3/2004),
K61(3/2004), K62
Besluit risico zware ongevallen (BRZO) K73(4/2002)
besmettingsgevaar K68(4/2000), K20(2/2001),
K13(2/2002), 04-02
bestaande rechten 00-06, K8(2/2000), K21,
K46(3/2000), 00-120, K34(2/2001), 01-42,
01-108, K19(2/2002), K20, 03-01, 07, 42,
K36(2/2004), K41
bestaand gebruik 01-95, 99, 04-156
bestaande toestand milieu K55(4/2000)
best beschikbare technieken 01-101, 02-02, 11,
14, 135, K66(4/2003), 04-06*, 84, 91, 96,
K79(4/2004)
best bestaande technieken K19(2/2000), 00-77,
117, 02-138, K23(2/2004), K59(3/2004)
beste wetenschappelijke kennis 04-131
bestemming, te beschermen 01-124
bestemmingsplan 00-57, K58(4/2000), K78,
K82(1/2001), K52(3/2001), K53, K83(1/2003),
03-43, 85, 86, K58(4/2003)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
103
bestemmingsregeling 03-97, 114
bestemmingswijziging 00-57, 03-85, 04-53
bestrijdingsmiddelen 02-30, 48
bestrijdingsmiddelenwet 00-117
best uitvoerbare technieken 02-48
bestuurlijke afweging K54(3/2001), K27(3/2002),
K 69(4/2002), K33(3/2003), K1(1/2004),
K36(2/2004)
bestuursdwang 00-18, K7(2/2000), 00-116,
01-08, K4(2/2001), K10, K32,02-48, 55, 59, 98,
100, K62(4/2002), 03-41, 91, 04-07, 49,
K75(4/2004)
bestuursorgaan 00-84, K29(2/2001), 02-99
bestuurspraktijk 00-114, K76(4/2000), 03-43
betrokken minister K29(2/2001)
betrouwbaarheid 00-118, K68(4/2001), 02-99,
K57(4/2003)
bevoegd K86(1/2001), 01-07, 30, 31, 32,
K41(3/2001), K37(3/2002), K51(4/2002),
03-02, 09, 41, 54, 57, 04-12, 38, 04-42, 89,
130
bevoegd gezag K15(2/2000), 00-56, K29(3/2000),
K30, K51(4/2000), 01- 07, K29(2/2001), 01-30,
31, 32, K41(3/2001), 01-105, 106,
K37(3/2002), K51(4/2002), 03-04, 05, 09,
K4(2/2003), 03-41, 54, 57, K70(4/2003), 04-42,
89, 130, K76(4/2004)
bevoegdheid rechter K86(1/2001), 01-36, 03-20,
28, 121
bewerken 00-81
bewijs(last) K28(3/2003), 03-115, 04-09, 24*, 40*
bezwaar K83(1/2001), 01-33, 116, K94(1/2002),
K97, K16(2/2002), 02-146, 03-41,
K41(3/2003), K42(2/2004), 04-129
bezwaarschrift 01-04, K12(2/2001), 01-116,
K16(2/2002), 03-41, K41(3/2003),
K69(4/2003), K42(2/2004), 04-129
bijzonder beschermingsniveau 01-10, K62(4/2001),
02-09
bijzondere bedrijfsomstandigheden K44(3/2000),
K2(2/2001), K44(3/2001), K62(4/2001),
02-138, K75(1/2003), 03-05, 89, K9(1/2004),
04-92
bijzondere gevoeligheid 00-10, K68(4/2000),
K20(2/2001), K72, 04-02
bijzondere omstandigheid K72(4/2000),
K2(2/2001), K44(3/2001), 01-72, K62(4/2001),
02-09, 49, K34(3/2002), K52(4/2002),
K75(1/2003), 03-05, 43, 48, 89, K9(1/2004),
04-82, 87, 92
bioscoop 01-48, K16(2/2003)
bodemcultuur 02-140
bodemgesteldheid 00-31, K65(4/2000), 02-15
bodemonderzoek 00-31, 53, K66(4/2000), 02-17,
03-44, K49(4/2003), K13(1/2004), K68(3/2004)
bodemsanering 00-02, 53, K65(4/2000), 01-05,
K26(2/2001), 01-67, K82(4/2001),
K11(2/2002), K12(2/2003), 03-44, K26(3/2003)
bodemverontreiniging 00-31, 53, K38(2/2000),
K65(4/2000), 01-05, K26(2/2001, K82(4/2001),
01-67, K11(2/2002), 02-138, K12(2/2003),
03-44, K49(4/2003), K3(1/2004)*, K20*,
K34(2/2004)*, K68(3/2004), 107
booggeluid
bouwbesluit K82(1/2003)
bouwblok 02-141, 146
bouwen-oprichten 04-03
bouwhoogte 01-53, 03-109
bouwlaag 03-108, 109
bouwmogelijkheden 00-35, 01-66, 129, 03-29
bouwperceel 01-66, 129, 02-17, 18, 21, 04-114
bouwstoffenbesluit K15
bouwvergunning 01-121, 02-89, 03-18, 29, 43,
75, 97, 04-05*, 29, 31, 52, 100, 04-124
bouwvergunningplichtig 01-50, 68
bouwverordening 00-75, 111, 01-43, 03-120
bouwvlak 01-49
bouwvoorschriften 02-14
bouwwerk 02-112, 04-05*
bouwwerkzaamheden K4(2/2000), 04-03
bovennormale voorziening, K12(1/2004)
branchebepalingen 00-126, 01-60, 03-113
brandbare vloeistoffen 02-109, K80(4/2004)
brandstoffenverkooppunt 00-126
brandwerende voorzieningen K82(1/2003)
bref 02-135, K40(3/2003)
brochure Veehouderij en Hinderwet 00-10,
K25(2/2000), K42(3/2000), 00-129, 01-90,
K38(3/2002), 02-70
broedvogels 02-92, 134
bronvermogenniveau K15(1/2004)*
bufferbeleid 01-86, 02-17
bufferzone 01-94, 124, 02-30
buiten toepassing verklaren 04-09
buitenland 00-77, K7(2/2002), K33(2/2004)
bundelingsbesluit 02-118
burgerlijke rechten 03-28
burgerwoning 00-91, 01-47, K5(1/2004)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

104
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
calamiteitenbepaling 02-151, 03-89, 04-133
capaciteit 00-78, K35(2/2001), 04-04,
K52(3/2004)
carillon 02-01
causaliteit 00-38, 72, K10(2/2001), 01-113, 141,
02-54, 83, 04-09
certificering
circulaire indirecte geluidshinder K18(2/2001)
circulaire industrielawaai K44(3/2000)
circulaire Natte Grindwinningen K54(3/2001),
K1(2/2003)
circulaire schadevergoeding 01-03
circulaire schietlawaai 00-17, 03-13
combinatiebesluit 04-95
compensatie 00-39, K43(3/2000), 01-25
concrete beleidsbeslissing 00-27, 01-51, 03-25,
26, 31, 105, 04-87*, 139
conflicterende regelgeving 03-69
considerans K17(2/2000), 03-17, K22(3/2003)
constructie inrichting K67(4/2002)
containers 00-81
continuïteit 00-78, K68(4/2001), 04-83*
continuïteitsbeginsel 00-92
controle K46(3/2001), K84(1/2002), K94,
K42(3/2002), K63(4/2002), 03-47
convenant 00-25, 118, K81(1/2001),
K54(4/2002)
converteren 01-33, K31(3/2003)
coördinatie K69(4/2000), K25(3/2003), 04-05*,
K44(2/2004), 04-124
coördinatie Wvo K69(4/2000), K25(3/2003),
03-83, K44(2/2004)
cpr-richtlijn 00-13, K87(1/2003)
cumulatie (geluid) K77(4/2004)*
cumulatie (schade) 01-28
cumulatie(stank) K26(2/2000), K25(2/2001)
definities K87(1/2002), 01-105, 106
delegeren 00-56, K51(4/2000)
delfstoffenwinning 00-123
derden 00-86, K61(4/2000), 02-101, 151
deskundigenbijstand 01-02, K24(2/2001), 02-90,
K14(1/2004)
deskundigenverslag 00-28, 41, 98, 137, 01-134,
144, 150
detailhandel 00-126, 03-113, 04-57, 144, 150
dictum K17(2/2000), K22(3/2003)
dienstregeling K9(2/2002), K20(2/2003),
K32(2/2004)
dienstwoning 00-131, K5(1/2004)
diersoort 01-59, 03-64
dijkversterkingsplan
distributie-planologisch onderzoek
doeleindenomschrijving 02-141, 142, 04-105*,
106
doelmatigheid 00-78, K100(1/2001),
K33(2/2001), K68(4/2001), 01-105,
K15(2/2002), 03-58, K57(4/2003), K51(3/2004)
doelvoorschriften K63(4/2002), 02-126
doorkruising rijksbeleid 00-123, 01-39, 02-118
doorwerking 00-20, 21, 108, 124
dosis-effectrelatie 01-39
dwangsom 00-03, 08, K1(2/2000), K2, 00-42,
51, K82(1/2001), K98, 00-137, 01-10,
K4(2/2001), K13, K30, 01-105, 106, 02-03, 04,
K16(2/2002), K18, 02-43, 53, K45(3/2002),
02-100, K49(4/2002), K50(4/2002),
K56(4/2002), 03-02, 03,17, K6(2/2003), K9,
03-465, 50, 53, 55, 04-05*, K3(1/2004)*, K6,
K11, 04-40*, 42, 83*, K63(3/2004), 04-124,
125, 129, 133
dwangsom aan bevoegd gezag K98(1/2001)
dwarsprofiel 00-101, 04-58
ecologische waarden 01-40, K70(4/2001), K78,
01-114, 02-09, 04-47, 87*
economische draagkracht K95(1/2001), 02-138
eerste ruimtelijk plan 02-35, 108, 154
effectuering K62(4/2002)
eigendomsrecht 00-116, 03-16
eigendomsverhoudingen 04-102
eindonderzoek K66(4/2000), 03-44
emissie 02-104, K17(2/2003)
emissie-arm
emissie-eisen K17(2/2003), K66(3/2004)*
emissiefactor K2(2/2001)
emissieplafond K13(2/2003)
emissiepunt 00-21, K58(4/2001)
emissierechten K8(2/2000), K46(3/2000)
emissiewaarden 00-118, K13(2/2003),
K66(3/2004)*
energiebesparingsmaatregelen K90(1/2002)
energiebesparingsplan
energieregistratie K11(2/2000)
enveloppe met bedenkingen 04-99
energieverbruik K11(2/2000), K90(1/2002)
erfafscheiding 02-62
erfdienstbaarheid
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
105
etmaalindeling K64(4/2000), K26(2/2004)
europese richtlijnen 01-123
evenement 01-72, K17(2/2002)
ex nunc-toetsing 00-99, K52(3/2001), 01-86, 91,
04-69
externe veiligheid K53(4/2000), 01-37,
K37(2/2004)*, K80(4/2004)
externe werking 00-76, 02-05, 15, 03-46
faillissement K68(4/2002)
fair play-beginsel 03-03
fasering 01-131
feitelijke situatie 03-39, 40, 04-130, K76(4/2004)
fictieve weigering 02-85
financiële omstandigheden K95(1/2001), 01-01,
02-138, K19(2/2003), 04-82*
financiële zekerheid K71(4/2002), K81(1/2003),
04-82, K72(3/2004), 04-143
folklore 00-17, 02-138
fonds luvo 02-50
formeel gebrek K29(3/2000), K33(3/2000), K48,
K21(2/2001), K23, K31, 01-41, K80(4/2001),
K2(2/2002), 02-139, 03-09, 12, 48
fruitbomen K28(2/2001)
functieverandering K57(4/2000), K63(4/2001)
gaswinning 02-65
gebruik(smogelijkheden) 01-23, 119, 137, 02-42,
04-153
gedachtewisseling
gedogen 00-03, K17(2/2000), 01-21,
K30(3/2002), K44(3/2002), 03-85, K63(4/2003),
K46(2/2004), 04-86, K65(3/2004)
gedragsregels K64(3/2004), K67
gegronde vrees 00-118, K68(4/2001), 02-99
geheimhouding K48(3/2001), K71(4/2003)
gelijkheidsbeginsel 04-20, 21, 24*, 77
geluidgevoelige ruimte 02-144, 03-06
geluidgrenswaarden K10(2/2000), K13, 00-47,
K44(3/2000), 00-103, 104, K34(2/2001),
01-70, 72, K14(2/2002), 02-25, 133,
K75(1/2003), 03-116, K15(1/2004)*, K19
geluidsbegrenzer 01-71
geluidscontour 01-83, K19(1/2004)
geluidsgevoelig object 03-06
geluidhinder 02-106, 116, 144, 03-99
geluidsluwe gevel K58(4/2003), 04-65*
geluidsnorm 03-13, 60, K33(3/2003), 03-83,
K19(1/2004), K74(4/2004)
geluidsnormen Rijksweg K82(1/2001), 02-133
geluidsoverlast K44(3/2000), 01-07, K9(2/2001),
03-13, K19(1/2004)
geluidsproductie 02-116
geluidsrapport 00-47, 03-116, K7(1/2004)
geluidsruimte K34(2/2001), 01-70, 03-60
geluidsscherm 03-85, K56(4/2003), 04-65*
geluidswal 00-01, 03-85
geluidszone 00-114, K52(3/2001), 01-83, 02-06,
106, K64(4/2002), 03-05, 24, K15(2/2003),
03-86, 89, 110, K19(1/2004)
gemeentelijke herindeling 02-69
genetisch K3(2/2000), 00-82, K78(4/2004)
gerechtvaardigde verwachting 02-80
geurarme stallen K46(3/2000)
geurbeleid K37(3/2000), 01-39
geurbelevingsonderzoek 00-04, 01-39
geureenheid K76(3/2001)
geuremissie K62(4/2000), K14(2/2003)
geurgevoelig object 01-90, K38(3/2002),
K30(3/2003)
geurhinder 02-115, K30(3/2003)
geurnormen K37(2/2000), K101(1/2001), 01-39,
K65(4/2001), K69, K88(1/2003), K14(2/2003)
geuronderzoek K37(2/2000), K62(4/2000), 01-39,
K65(4/2001), K69
geval van bodemverontreiniging 01-67,
K82(4/2001)
gevalsgrenzen 00-02, 01-67
gevelisolatie
gevelreflectie 00-52, K71(4/2000), K7(2/2001)
gewasbeschermingsmiddelen 02-104
glastuinbouw 02-153
goedkeuring(sbesluit) 00-77, 93, K26(2/2001),
01-104, K47(3/2002), 02-63, 64, 66, 67, 03-22,
04-55, 58, K89(4/2004)
goedkeuring van rechtswege 01-120
golfbaan 00-66
goothoogte 04-147
grensoverschrijdend K23(2/2001), K7(2/2002)
grijze lijst stoffen 02-48
groene hoofdstructuur
groen label-stal 02-02, 11, 14, 03-07
grondgebonden 01-59, 03-96, 112
grondslag aanvraag 00-12, K6(2/2000), K18,
00-86, 88, K6(2/2001), 01-33, K12(2/2002),
02-54, K25(3/2002), K66(4/2002),
K72(4/2002), K19(2/2003), K46(3/2003),
K12(1/2004), 04-45*
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

106
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
grondstof K11(2/2000), 00-88, K49(4/2000),
01-08, 09, 11, 03-88, K50(2/2004),
K53(3/2004)
grondwateronttrekking K44(3/2001), 03-46
grondwet 02-45, K16(1/2004)
habitatrichtlijn 00-62, 01-73, K78(4/2001),
01-114, 02-07, 09, 44, 46, 94, K55(4/2002),
K61(4/2002), 03-07,16, 46, 64, K35(3/2003),
03-83, K68(4/2003), 03-105, 111, 04-23, 25,
K33(2/2004), 04-131, 132
hamster 01-17
handhaafbaar 00-86, 01-01, K68(4/2001)
handhaving 00-18, K7(2/2000), 00-82,
K17(2/2001), 01-21, 71, 84, 94, 02-01, K3,
02-47, K34(3/2002), K51(4/2002), 03-04, 43,
47, 57, 85, 04-10*, K10(1/2004), 04-41, 42,
04-124, 127*, 142*
handhavingsverleden 00-18, K68(4/2001), 02-99,
K57(4/2003)
Handleiding meten en rekenen industrielawaai
K87(1/2001), K88, K8(1/2004)
handreiking industrielawaai K7(2/2001), 01-115,
K27(3/2002), K50(4/2003), K51, 04-65,
K74(4/2004), K77*, K82, K86
helikopterplatform 01-07, 02-96
hergebruik K70(4/2000), 01-08, 09, 03-88
herhaald en ingelast 01-33, K51(3/2001)
hernieuwd schorsingsverzoek
heroverweging besluit 01-04, K12(2/2001),
01-140, K16(2/2002), 03-15, K41(3/2003),
K69(4/2003)
herstel gebrek K33(3/2000), 00-125, 01-04
herstel verzuimen 02-28
hersteltermijn 01-04
herstelvariant 00-122, K11(2/2002), K2(2/2003)
herziene nota stankbeleid
herzieningsplicht 00-69, 91, 105, 03-24, 04-75
historische verontreiniging K65(4/2000)
hogere grenswaarden 00-60, 85, K51(4/2000),
00-103, 127, 01-18, 75, 02-06, 03-05,
K2(2/2003), K15, 03-84, K58(4/2003),
K17(1/2004), K30(2/2004)
hoogbouweffectrapportage 01-16
hoorzitting 00-132, 01-65, K42(2/2004)
horen 00-19, 25, 28, 01-65,04-70, 119
huisbrandolie 00-42, 89
huishoudelijk afval(water) 00-81, 01-10
IBC-variant 00-122, K11(2/2002), K12(2/2003)
indirecte hinder K31(3/2000), K53(4/2000),
K18(2/2001), K45(3/2001), K73, 02-101,
03-49, K65(4/2003), 04-10*, 84, K55(3/2004),
K80(4/2004)
industrieterrein (gezoneerd) 00-57, 02-06, 106,
117, K15(2/2003), K17(1/2004), K69(3/2004),
K74(4/2004), K82
ingrijpende wijziging 02-107
inkomensschade 00-36, 135, 02-90
inpassing 01-132
inrichting 00-16, 42, 43, 51, K47(3/2000),
00-79, 83, 89, K74(4/2000), 00-116,
K84(1/2001), K28(2/2001), K42(3/2001), 01-77,
K60(4/2001), K77, K85(1/2002), K86, K93,
02-01, 04, 08, K1(2/2002), K17, K21, K22, K24,
02-47, K43(3/2002), 02-94, 97, K65(4/2002),
K77(1/2003), K79(1/2003), 03-04, K10(2/2003),
03-45, K45(3/2003), 03-90, 91, 04-10*,
K5(1/2004), K10, 04-41, 44, 46, 83*, 88, 125,
126, 127*, 128
inspanningsverplichting 00-45, 50, 01-01
inspraak 00-19, 28, 32, 01-52, 93, K34(3/2003),
04-62*
instandhoudingstermijn 02-112, 141
instructieregeling 04-08
intensieve veehouderij 01-59
intentie, ruimtelijke 02-107
intentieverklaring 01-01
interimbeleid 01-122
interpretatiebevoegdheid 00-109
intrekking bestemmingsplan 03-94
intrekking goedkeurings- of vervangingsbesluit
03-22, 94
intrekking vergunning 00-18, K46(3/2000), K48,
K52(4/2000), K73(4/2001), 01-107, 109, K75,
02-60, 136, 03-41, 04-45*
intrekking voorschrift
intrekking wijzigingsplan 04-33
intrekking zienswijze 02-68
inwerkingtreding 01-68, K10(2/2002), 02-60, 89,
102, 03-19, 04-05*, 94*, 124
IPPC-richtlijn 01-79, 02-02, 11, 14, K28(3/2002),
02-135, K66(4/2003), 04-06*, 43, 48*, 50,
K35(2/2004), 04-84, 91, 96, K79(4/2004)
jaarvrachten 00-86, K13(2/2003), 04-06*,
K66(3/2004)*
jachthaven 04-112
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
107
Kaderrichtlijn water 00-117, 04-48*
kantoren K8(2/2000), K43(3/2001), K30(3/2003)
kapitalisatiefactor 00-36
kassen 00-59, 02-29, 03-46
kennelijk ongegrond 00-34
kennelijk onredelijk K1(2/2000)
kennisgeving 00-11, 77, K60(4/2000),
K21(2/2001), K31, 01-41, 02-12, K2(2/2002),
02-33, 59, 139, K4(1/2004)
kerk K42(3/2000), 02-01
keur 00-105
klacht 01-93
klooster 01-58
koeldeksysteem 00-121
kokkels 00-87, K68(4/2003), 04-131, 132
koop/ruilovereenkomst 00-39
kosten deskundige bijstand 00-37, 115, 135,
K24(2/2001), K14(1/2004), 04-81
kosten taxatierapport
kostenverhaal 00-51, 115, 01-36, 02-120, 04-49
kostenverschil 00-122
kwekerijen 02-104
kwiklozing 00-118
laden en lossen K95(1/2002), K32(3/2003),
K1(1/2004), K26(2/2004)
landschappelijke waarden 01-80
leefgebied 03-21
legalisatiebeleid 00-14
legalisering 00-14, 111, K17(2/2001), 02-84, 03-02
leges 02-155, 04-37, 159
lichtuitstraling 02-29
limburgs schieten 00-17
lozing K19(2/2000), 00-86, 117, 118, 121,
01-10, K19(2/2001), K36(3/2001), 01-76,
K96(1/2002), 02-43, 48, 51, 98, 130, 136,
03-50, 52, K27(3/2003), 04-48*, K23(2/2004),
K48, K89(4/2004)
lozingsalternatief K19(2/2001), 02-133
lozingsvoorschriften K33(2/2001), 02-133,
K89(4/2004)
luchtkwaliteit 04-56, K56(3/2004), K88(4/2004),
141, 157
luchtvaarthinder K83(1/2002), K19(1/2004),
04-93, K71(3/2004)
luchtvaartterrein 01-07, 37, K36(3/2001), K55,
01-83, K83(1/2002), 03-24, K19(1/2004),
04-93, K71(3/2004)
maatregelen in bijzondere omstandigheden 01-36
maatschappelijke opvattingen K49(4/2000), 01-11,
K76(4/2004)
maatschappelijk risico 02-93, 04-122
machtspositie 01-111
mainport-doelstelling 01-37
mandatering 00-67, K12(2/2001)
Mantovanelli-arrest 00-28
Marktmechanisme 00-78
maximale invulling 00-35, 03-39, 40
medewerking derden 00-82, 02-101, K87(4/2004)
medische beperkingen K60(4/2002)
meerjarenplan gevaarlijke afvalstoffen K33(2/2001)
meet- en rekenvoorschrift K64(4/2002)
meethoogte K87(1/2001), K38(2/2004)*
meetverplichting K46(3/2001), K84(4/2001),
K42(3/2002)
meetvoorschriften 02-142
meitellingen K50(4/2000)
melding 00-44, K38(3/2000), K32(2/2001),
01-74, 78, K67(4/2001), K43, 02-03, 12,
K4(2/2002), K5, K18, K23, 02-57, 95,
K58(4/2002), 02-131, 03-15, 56, 58, 59, 60,
K36(3/2003), K44, K4(1/2004), 04-85, 89, 94*,
130, 133
meldingsplicht K38(3/2000), K32(2/2001), 02-03,
K57(4/2003), 04-133
menselijk stemgeluid 01-38, K27(2/2004),
K67(3/2004)
mestopslag 00-24
mestvarkeneenheid K76(4/2001)
milieu-beleidsplan 00-30
milieubeschermingsgebied 00-47, 01-10
milieu-effectrapport 02-108, 02-127, 128, 154,
03-11, 67, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-04,
09, 26, 48*, 87*, 113, K88(4/2004)*
milieu-effectrapportage K9(2/2000), K47(3/2000),
K61(4/2000), 00-120, 133, 134, 01-35, 48, 57,
K93(1/2002), 02-09, 20, 35, 127, 128, 154,
03-11, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-04, 09,
48*, 64, 87*, 104, K88(4/2004)*
milieu-effectbeoordeling 00-120, 01-81, 97,
02-09, 127, 128, 154, 03-11, 04-04, 26, 87*,
112
milieugevolgen 01-37
milieujaarprogramma 00-86, 01-104
milieujaarrapport 01-106
milieuprestatieniveau 01-104
milieutechnische inzichten K91(1/2002),
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

108
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
02-16(2/2002), K48(3/2002), K64(4/2002),
K66(4/2002), K49(2/2004)
milieuvergunning 01-130, 132
milieuverslaglegging 01-106, 03-17
milieuzorgprogramma 00-119, 01-06, 104
milieuzorgsysteem 00-86, 119, 01-104, 02-126
militair oefenterrein 00-113, K85(1/2002), 03-04
mobiele telefonie 02-147
mobiliteit K31(3/2000), K73(4/2000)
molenbiotoop 02-27, 04-32*
monopoliepositie 01-111
mondelinge gedachtewisseling K42(2/2004)
motivering 02-66, 146, 03-36, 04-79, 97, 98,
101, 102, 111
motivering, kenbare 02-103
motivering, nadere 02-77
motiveringsbeginsel 00-137, 01-22, 03-26
muziekgeluid K43(2/2004)
nabijheid K47(3/2000), K93(1/2001),
K42(3/2001), K21(2/2002), 03-90, 04-88
nadeelcompensatie 00-138, 02-93, 03-121, 04-09
nadere eis 00-86, 01-38, K40(3/2001), 01-71,
82, 03-47, K50(4/2003), 04-08, K24(2/2004)
naleving voorschriften 00-82, K84(1/2002), K94
natuurbeschermingswet 01-17, K47(3/2001),
01-85, 02-05, 10, 15, 44, 46, K55(4/2002),
K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 42, 46,
K68(4/2003), 04-131, 132
natuurgebied 02-92, 108, K55(4/2002), 02-134,
03-14, 42, 46, 04-87*, 131, 132
natuurmonument 01-85, 02-05, 15, K55(4/2002),
K61(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 14, 42, 46,
04-87*, 131, 132
natuurverschijnsel 02-50
natuurwetenschappelijke waarden 00-76, 01-40,
K70(4/2001), 01-114, 02-05, 09, 10, 15, 92,
K55(4/2002), 02-134, 03-01, 07, 14, 42, 46,
04-47, 87*, 131, 132
ne bis in idem 00-08, K9(2/2003), 03-55
Nederlandse grootte eenheid 01-15
negatieve lijst 01-84, 03-25
NeR K37(3/2000), 01-39, K49(3/2001),
K17(2/2003), K25(2/2004), K58(3/2004)
Nertsen K14(2/2000)
neventak glastuinbouw
neventak intensieve veehouderij
niet-ontvankelijkverklaring K28(2/2000), 01-04,
K48(3/2001), 01-44, 45, 02-12, 56,
K28(3/2002), K29(3/2003), K71(4/2003),
04-135
nieuw besluit 02-63
nieuw plan 02-107
nieuwvestiging 01-86
Nimby-procedure 02-110
norm K19(2/2002), K13(2/2003)
notificatieplicht 00-116, 03-55
nulsituatie-onderzoek K13(1/2004), K64(3/2004)
nuttige toepassing K49(4/2000), K70, 01-08, 09,
K39(3/2003), 03-82, 88, 04-01*
oeverschade K67(4/2000), K79(1/2001)
omgevingsplan 00-30
omrekeningsfactor K23(2/2000), K2(2/2001),
K64(4/2001), K49(2/2004)
omwonenden
omzetten vergunning 01-33, K31(3/2003)
onafhankelijk 03-72
onbevoegd K5(2/2000), 00-56, K29(3/2000),
01-30, K41(3/2002), 03-41, 54, 57, 103,
04-130
ondertekening 01-45, 04-117
onderzoek, schriftelijke weerslag 02-103
onderzoeksplicht K24(2/2000), 00-31,
K46(3/2000), K62(4/2000), 01-19,
K44(3/2001), 01-69, K65(4/2001), 02-41, 94,
114, 129, 135, 148, 03-47, 89, K3(1/2004)*,
04-72, 84
ongewoon voorval 00-80, 02-03, 04-07, 49,
K68(3/2004), 04-133
onherroepelijk 01-68, 02-64, 88, 03-34
onmiddellijke nabijheid K93(1/2001), K42(3/2001),
K86(1/2002), K21(2/2002), K79(1/2003)
onpartijdig 02-157, 03-28, 72
onrechtmatig 01-02, 02-90
onrendabele exploitatie
ontgronding K63(4/2000), 02-61, 91,
K54(4/2002)
ontgrondingenwet K58(4/2000), 01-34, 35, K63,
02-91, K54(4/2002)
ontheffing 00-121, 01-72, 91, 02-138,
K75(1/2003), K27(3/2003), 03-89, K50(4/2003),
K58, K1(1/2004), K9, 04-93
onthouding van goedkeuring 02-66, 03-95, 04-14*,
145*
ontoelaatbare nadelige gevolgen K46(3/2000),
K74(4/2000), 01-42, 107, 04-45*
onttrekkingsproef 00-02
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
109
ontvankelijk bezwaar K94(1/2001), 03-14
ontvankelijkheid 00-11, 15, K28(2/2000), 00-24,
26, K33(3/2000), 00-63, 67, 69, 95, 107, 112,
01-104, K68(4/2001), 02-51, 56, 03-11, 14,
K29(3/2003)
ontwerp-besluit K48(3/2000), K80(1/2001),
K57(3/2001), K81(4/2001), K2(2/2002), 02-56,
03-09, 48, K21(1/2004), 04-90
onverbindend K100(1/2001), 01-10, 03-53, 55,
04-08
onzorgvuldige besluitvorming
openbare weg K18(2/2001), 03-48, 74,
K65(4/2003), 04-10*, 88
opheffingsvergunning 03-27
oppervlaktewater K15(2/2001), K19, 01-76,
01-113, K36(3/2000), 02-136, 03-52
oprichten K4(2/2000), K3(2/2001), K56(3/2001),
02-128, 03-53, K54(4/2003), 04-03
oprichtingsvergunning K3(2/2001), K56(3/2001),
K22(2/2002)
opschortende voorwaarde 02-60, 04-132
opschortende werking 02-102, 04-132
opslag 02-47, 03-45
opslagtanks K77(4/2001)
overcapaciteit 00-78, 01-111
overdragen bevoegdheden 00-56, 103
overgangsrecht 01-21, 25, K66(4/2002),
02-137, 152, 03-30, 41, 47, 98, 104, 04-48*,
111
overheidstaak 02-120
overleg 00-94, 128, 02-119, 04-27
overtreder K63(3/2004)
overwegingen (besluit) K85(1/2001)
paardenfokkerij 01-15, 04-115
paardenhouderij 01-15, 04-115
papegaaien K34(3/2000)
parapluvergunning
Parcom afspraken 00-118
parkeergarage K27(2/2001), K40(2/2004)
parkeernorm 01-16
parkeeroverlast K27(2/2001), K4(2/2002)
partiële herziening 03-30
partijdigheid 00-48, 136, 138
peildatum bouwplannen 04-52
peildatum overgangsrecht 01-135, 02-152, 03-30
peildatum planschade 03-34, 04-38, 160
permanente bewoning recreatiewoningen 01-21,
135, 03-30, 04-24*
persoonsgebonden overgangsrecht 03-63, 04-98
piekgeluidgrenswaarden K44(3/2000),
K84(1/2001), K14(2/2002), K24(3/2003),
K51(4/2003), K1(1/2004), K90(4/2004)
PKB 02-118, K35(3/2003)
plankaart 00-130, 04-18, 19, 34, 62, 74
planologisch voordeel 03-35, 37, 04-78*
planologische kernbeslissing 00-87, 01-35, 37, 94,
02-15, 145, K35(3/2003)
planologische medewerking 01-18, 02-113
planologisch oordeel 03-35, 37
planologische reservering 04-55
planologische status 00-55
planologische verslechtering 02-37, 03-35, 04-78*
planperiode 01-89, 02-22, 36
planschadebasis 00-38, 111, 01-28, 03-80, 120,
04-38
planschadeberekening 04-80, 118, 121
planschadekosten 02-120
planschadevergoedingskostenverhaalsovereenkomst
02-120, 03-79
plantoelichting 02-19, 148
planvergelijking 00-75, 111, 01-142, 02-40,
03-78, 81, 118, 04-36, 120, 123
planvoorschriften 00-106, 108, 01-23,
K53(3/2001), 01-100, 02-141, 03-100, 101
positieve bestemming 01-21, 03-114
postzegelplan 01-121
prejudiciële vraag K49(4/2000), 01-09, K70,
02-44, K61(4/2002), K68(4/2003), 04-131
preventie
preventieve bestuursdwang 00-18, 03-02,
K6(2/2003)
primaire beslissing 02-85
privaatrechtelijke afspraken K91(1/2001), 01-54
privé- en familieleven K83(4/2001), K16(1/2004)
procedure K48(3/2000), K80(1/2001), 01-37, 46,
K81(4/2001), 03-09, 12, 48, K34(3/2003),
K21(1/2004), 04-92, 95
procesbelang K5(2/2000), K85(1/2001), 02-53,
131
proceskostenvergoeding 00-47, K45(3/2000),
00-85, 115, 01-02, 02-53
processueel belang 01-20, 27, 02-53, 131
producten 00-88, K31(3/2002), 03-10
productiemethode 02-140
productieprocessen 00-88, 03-10
proefboringen 00-76, K47(3/2001), 02-05, 15
pro forma bedenkingen
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

110
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
pro forma beroep
pro forma zienswijze 01-44
profijtbeginsel 02-120
propaanopslag 00-16
prostitutie 03-102, 04-136, 153
protocol 00-82
provinciaal beleid 01-86, 02-75, 147, 03-23,
04-21
provinciale milieuverordening 00-47, 01-10
publicatie-eisen 00-26, 69, 70, 77, 107, 125,
01-13, K80(4/2001), 02-12, K2(2/2002), 02-33,
111, 03-94, 04-13
publiekrechtelijke grondslag 02-120
raadsbesluit 01-125
raamvergunning 00-45
raffinaderij K27(2/2000)
rangeersporen
rechtsbescherming 03-26, 31, K4(1/2004)
rechtsbijstand 02-53, K14(1/2004)
rechtsgeldige vergunning 02-105
rechtsgevolgen K25(2/2000), 00-46, K29(3/2000),
K43, K89(1/2001), 03-17, 82, 88, 04-01*
rechtskracht 03-34, 119, 04-05*, 124
rechtsmiddel K83(1/2002), K4(1/2004)
rechtsongelijkheid 03-32
rechtsoordeel 02-34
rechtstreekse bouwmogelijkheid 00-110, 04-59
rechtstreekse werking 00-90, K74(4/2001), K78,
01-125, 02-07, 44, 130, 135, 03-14,
K66(4/2003), 04-06*, 43, 84, 91, 131
rechtsvoorganger 02-122
rechtszekerheidsbeginsel K22(2/2000),00-45, 86,
130, K50(3/2001), K71(4/2001), 02-32,
02-126, K78(1/2003), K87(1/2003),
K14(2/2003), K40(3/2003), 03-101, 04-08, 18,
K47(2/2004), 109, 133, 148, 156
reconstructie 00-60
recreatie 02-70
recreatief medegebruik 02-108
recreatieterrein 00-16, 04-61
recreatiewoning 00-104, 01-101, 135, 03-30, 71,
04-24*
rectificatie K88(1/2002)
recycling K70(4/2000), 01-08, 09, 04-01*
referendum 02-143
referentiemeting
referentieniveau K10(2/2000), K34(2/2001),
K40(3/2001), 01-70, K13, K70(4/2002),
K33(3/2003), K43, K26(2/2004), K27, K41,
K74(4/2004)
reformatio in peius K5(2/2001), 01-116,
K89(1/2003), K89(4/2004)
regionaal openbaar lichaam 02-69, 04-30
regionaal structuurplan 00-27, 01-56, 02-69,
04-30
rente 00-71, 135, 01-143, 03-119
representatieve bedrijfssituatie 03-05, 89,
K9(1/2004), 04-92
restrictief beleid
revisievergunning K22(2/2001), K39(3/2001),
K56, K22(2/2002), K18(1/2004), K84(4/2004)
richtlijn 00-113, K37(3/2000), 00-134, 02-129, 130
richtlijnconform 02-44, 130, 135, 03-46,
K35(3/2003), 04-84, K78(4/2004)
Richtlijn SBR 02-129
richtlijn Veehouderij en stankhinder 00-14,
K14(2/2000) K25, K63(4/2001), K64,
K91(1/2002), 02-49, K38(3/2002), K49(2/2004)
rijkswaterstaatwerk 03-27
riolering K6(2/2002)
risico-aanvaarding 01-24, 25, 02-39, 03-77, 81,
K37(2/2004)
ruimte voor ruimte 03-23
ruimtelijk beleid 02-118, 02-145, 150
ruimtelijk motief 02-147
ruimtelijk relevant 00-24, 01-101, 02-29, 75, 76
ruimtelijke intentie 02-107
ruwvoedergewassen 02-149
salderingsplicht 00-46
saldomethode K43(3/2000), K14(2/2001), 01-79,
02-60
saneringsplan 00-02, 53, 122, 01-05,
K26(2/2001), 01-67, 02-06, K11(2/2002),
K2(2/2003), K26(3/2003)
saneringsplicht K26(3/2003)
saneringsurgentie 01-05, 67, K11(2/2002)
schadebasis 01-141, 02-90, K81(1/2003),
03-118
schadebeoordelingscommissie 00-34, 136, 137,
138, 01-27, 02-157
schadebesluit 00-115, 01-02, 03, K10(2/2001),
01-112, 113, 02-90, 93, 04-09, K12(1/2004)
schadevergoeding 00-46, 47, K45(3/2000),
00-62, 112, 115, 01-02, 03, K10(2/2001), K27,
K29, 01-112, 113, 02-38, 50, 53, 54, 02-90,
93, K81(1/2003), 03-34, K5(2/2003), 03-118,
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
111
119, 04-09, K12(1/2004)
schaduwschade 00-138, 02-125
schepen 02-59
schietterrein 03-13, 83
schijn van partijdigheid 00-48, 136, 138
Schiphol 01-37, 03-121, K19(1/2004)
schorsende werking 00-87, K61(4/2002), 04-132
schorsing 03-18, 04-67
schorsing opheffen 00-87, K61(4/2002), 04-132
schuurkassen 02-153
seksinrichting 04-35
significante gevolgen 01-73, 79, 81, K59(4/2001),
K78, 01-114, 02- 02, 05, 07, 11, 14, 44, 02-46,
K55(4/2002), K61(4/2002), 03-14, 46, 04-06*,
48*, 50, K33(2/2004), 04-96, 131, 132
sirenegeluid K9(2/2001), 03-49
sluikhandel 03-82
soepele beoordeling K62(4/2001)
soortenbescherming 03-21, 111, 04-25, 04-47
speciale beschermingszone 01-85, 114, 02-05, 07,
134, 03-01, 07, 14, 16, 42, 46, 83, 04-23, 26,
K33(2/2004), 04-131, 132
splitsing inrichting
spoorweglawaai K9(2/2002), K40(3/2002),
K19(2/2003), K20, K32(2/2004)
spreiding 00-78
Staat van bedrijfsactiviteiten 03-61
stacaravan
stadsproject 02-154
stadsvernieuwingsplan 03-20
stagnatieschade 02-90
stand der techniek 01-69, 75, 02-48
standstill-beginsel 00-77, K44(3/2001), 03-01, 07,
K43(3/2003)
stankcirkel 00-129, 01-49, 02-70
stankgevoelige bebouwing 00-129, K43(3/2001),
K57(4/2002)
stankhinder K46(3/2000), 00-74, K101(1/2001),
00-129, 01-42, K45(3/2001), 01-69
stedenbouwkundig concept
steenfabrieken (voormalige)
stiltegebied 00-47, K5(2/2003)
stofverspreiding K49, 02-50
storten 02-127
straffactor 00-114
strafrechtelijke handhaving K9(2/2003),
K53(4/2003)
streefnorm 00-50, K33(3/2003)
streekplan 00-22, 23, 29, 30, 33, 92, 95, 100,
109, 123, 124, 131, 01-46, 89, 122, 02-62, 79,
03-23, 66, 70, 112, 04-21, 87*
streekplanherziening 01-122, 131, 136, 02-20,
03-67
streekplanuitwerking 00-33, 96, 02-108, 03-11
strijdig gebruik 01-137, 03-102
structuur agrarisch bedrijf 02-140
structuurbeleid 02-140
structuurplan 00-26, 01-118, 02-69
Structuurschema Groene Ruimte 02-145, 150
Structuurschema Verkeer en Vervoer
struisvogels 00-10
subsidie K59(4/2003)
systeem van de wet 02-102
taxatie (methode) 00-73, 74
teeltondersteunende voorzieningen 02-141
teeltondersteuning 00-105
ter inzage leggen K48(3/2000), 01-120, 128,
03-12, K7(2/2003), 03-48
terinzagelegging plan 00-107, 01-120, 02-111,
04-149
termijn 00-40, 01-04, 55, 02-56, 03-52,
K21(1/2004), K59(3/2004), K62, K81(4/2004),
K85
termijnbepalingen 02-143
termijnoverschrijding 00-107, 01-04, 46, 55,
02-56, 111, 03-73, K21(1/2004)
terpostbezorging
terras K27(2/2004)
terreinafscheiding 02-62, 04-18
terugverdientijd
terugwerkende kracht 01-117, 03-18, 04-103
tienjarenprogramma afvalstoffen
tijdelijk 00-43, 01-63, 95, K65(4/2001), 02-49,
112, 127, 130, 141, 03-08, 04-41, 04-60, 126,
127*
tijdelijke vergunning K65(4/2001), 02-49,
K33(3/2002), 02-92, 94, 130, 03-08,
K81(4/2004)
tippelzone 00-43, K96(1/2001)
toedeling met gesloten beurzen 02-121
toekomstige invulling 03-38
toekomstige ontwikkelingen K16(2/2000),
K78(4/2000), K90(1/2001), 02-06,
K27(3/2002), K69(4/2002), K2(2/2003), 03-84,
K60(4/2003), K29(2/2004)
toetsing 00-93, 105, 01-12, 04-137
toetsingskader 01-88, 121, 02-62, 137, 03-18, 44
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

112
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
toezegging 00-99
toezending besluit 02-105
toezichthoudend orgaan 02-152
tonaal geluid 00-114, K52(4/2003), K22(2/2004)
tracébesluit 00-20, 21, 108, 01-18, 128, 02-113,
03-74
tracékeuze weg 01-18, 02-31
transportleiding 02-109
transportmiddel K74(4/2000)
traumahelikopter 01-107, 02-96
trillinghinder 01-115, 02-129
tuin K11(2/2001), 03-114, 04-11*, 54*, 105*,
106
tweede woning 01-21
uitbreiden verzoek 00-111
uitbreidingsmogelijkheid 04-76
uitputtende regeling 02-106, 123, K21(3/2003)
uitreiking 02-105
uitrijden mest K45(3/2001)
uitstel 01-65
uitvoerbaarheid 00-31, 02-17, 22, 02-65, 148,
03-116, 04-107, 108, 143
uitvoerverbod afvalstoffen 03-82, 88
uitweg 04-11*
uitwerkingsplan 00-32, 61, 64, 102, 01-12, 22,
64, 96, 97, 117, 120, 126, 141, 03-38, 65,
110, 04-16, 17, 149
uitwerkingsregels 01-12, 04-113, 116
uitzicht 00-01
una via-beginsel 00-08
vakantiewoning 00-54
van wezenlijk belang zijnde beslissing/beleidsuitspraak
varkensbesluit K20(2/2000)
veerpont K74(4/2000)
veevoerleverancier K50(4/2000)
veiligheid 02-77
veiligheidsrisico 01-14
veiligheidszone 02-109
veranderingen K39(3/2001)
veranderingsvergunning K16(2/2001),
K39(3/2001), K18(2/2003)
verbindendheid 02-48, 04-28
verbrandingsmotor 00-43
verdrag K74(4/2001), 02-150
vergunning op hoofdlijnen 00-86, 119, 01-104,
02-126
vergunningsaanvraag K4(2/2001), K29,
K46(3/2003), K85(4/2004)
vergunningplicht 00-113, 116, K102(1/2001),
01-79, 02-15, 47, 52, K36(3/2002), 02-97, 136,
K85(1/2003), 03-04, 04-03, 127*
verkapte weigering K6(2/2000), K20(2/2002)
verkeersbeeld K64(4/2000)
verkeersbewegingen K18(2/2001), 03-49,
K24(3/2003), 04-10*, K40(2/2004), 04-56, 84,
K55(3/2004), K82(4/2004), K90
verkeersveiligheid K55(3/2001), K88(4/2004)*
verkennend bodemonderzoek
verklaring K88(1/2003)
verklaring van geen bedenkingen 01-105
vermogensschade 00-135
vernietiging 02-152, 04-13, 103, 119
verrekening 02-37, 03-35
verruimde reikwijdte 00-88
verschoonbaar 00-15, 02-111
verstedelijking 02-145
verstedelijkingscontour 02-71
vertrouwensbeginsel 02-04, 80, 04-154, 155*
vervaltermijn K59(4/2000), 02-13, 132
vervallen bouwmogelijkheden 01-124
vervallen van rechten K35(3/2000), K59(4/2000),
01-68, K60(4/2001), 01-108, 109,
K89(1/2002), 02-13, 132, 137, K76(1/2003)
vervallen vergunning K21(2/2000), K35(3/2000),
K59(4/2000), 01-68, K60(4/2001), 01-108,
K89(1/2002), 02-13, K35(3/2002), 02-135,
137, K76(1/2003), 03-47, K28(3/2003), 04-42,
K60(3/2004)
vervangingsbesluit 01-94, 02-118, 145, 03-22
vervoer gevaarlijke stoffen K53(4/2000),
K80(4/2004)
vervoersplan K16(2/2203)
verwachting 03-38
verweerschrift K4(2/2000)
verwoesten 01-109, K8(2/2002)
verwijderen van afvalstoffen K56(4/2000), 01-108,
09, 11, K70
verwijderingsstructuur 00-78
verzorgingsstructuur
verzuimen, herstel van 02-28
vestigingsregeling 02-140
vingerwijzing 04-15
visuele hinder 00-01, 74, 01-16, 02-15, 03-46,
K83(4/2004)
vloeistofdicht K94(1/2002), K3(1/2004)*, K20*
VNG-brochure Bedrijven en milieuzonering 01-130,
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
113
03-61, 62, K47(4/2003), 03-106, 04-66, 136
vogelgebied K55(4/2000), 01-40, 73, 81, 114,
02-05, 07, 46, 92, 04-131, 132
vogelrichtlijn 00-62, 01-40, 73, 81, K59(4/2001),
K70, K78, 01-114, 02-07, 44, 46, 03-14, 46,
K35(3/2003), 03-83, 04-23, K33(2/2004), 04-
131, 132
volksgezondheid 02-147
volwaardig agr. bedrijf 01-15
voorbereidingsbesluit 00-24, 97, 01-84, 02-73, 122,
03-33, 36
voorbereidingsprocedure 02-36
voordeelsverrekening 03-35
voorgenomen besluit 02-119
voorkeursvolgorde
voorlopige voorziening 00-97
vooroverleg 00-68
voorschriften 00-13, K22(2/2000), K16(2/2001),
K39(3/2001), K50, K71(4/2001), K75,
K26(3/2002), K46, 03-55, K40(3/2003), 04-08,
K45(2/2004), K47, K57(3/2004)
voorschriften veranderingsvergunning K16(2/2001),
K39(3/2001), K45(2/2004)
voorschriften wijzigen K39(3/2001), 01-69
voor verzuring gevoelig gebied K54(4/2000)
voorwaarden vergunning 03-29
voorzienbaarheid 00-120, 135, 01-26, 138,
02-39, 82, 86, 121, 122, 124, 03-36, 117,
04-161
voorzienbare ontwikkelingen 00-120, 03-36
voorzieningen K32(3/2000), 03-51, K3(1/2004)*,
K12, K60(3/2004)
voorzorgsbeginsel 00-49, 50, 77, 87,
K49(4/2000), 00-118, 01-34, 35, 02-15, 02-65,
K35(3/2003), 04-131, K78(4/2004)
vormverzuim 00-32, K29(3/2000), K21(2/2001),
K23, K31, K41(3/2001), K80(4/2001),
K2(2/2002), 03-09, 12, 48
vreemde taal 00-09
vrijstelling 00-65, 106, 110, 01-57, 62, 142, 02-81,
112, 03-29, 30, 62, 65, 86, 04-16, 17, 24*, 28, 60,
73
VROM-circulaire 02-109
vuurwapens 00-113
vuurwerk K77(4/2000), K72(4/2001), 02-16,
K48(3/2002), K8(2/2003), 03-41
waardebepalingsmethode 02-38
waardevermindering 01-25, 02-38, 04-78*, 161
waddenzee 00-76, 77, 87, 01-34, 35,
K47(3/2001), 02-07, 15, 65, K55(4/2002),
K61(4/2002), K35(3/2003), 03-83, K68(4/2003),
04-131, 132
warmdraaien K36(3/2001)
waterbodem
waterschap 02-27
waterverbruik K11(2/2000)
Wederopbouwwet 00-111, 02-156
wegverkeerslawaai K53(3/2001), 02-116, 150,
K58(4/2003), K2(1/2004)*
weigering K25(2/2000), 01-02, 03, 02-60, 85,
02-90, 99, K72(4/2002), 03-30, 04-68
weiland K84(1/2001), K60(4/2001), 04-128
werk K74(4/2002), 02-127
werktijden 00-06, 03-60
wet milieugevaarlijke stoffen 00-117
wetsafbakening 00-117, K99(1/2001),
K33(2/2001)
wettelijke voorschriften 01-120
wijze van meten 00-65
wijziging aanvraag K57(3/2001), 01-110, 02-58,
K3(2/2003)
wijzigingsbevoegdheid 00-58, 64, 106, 110,
02-78, 86, 03-68, 101, 113, 04-137
wijzigingsplan 00-68, 01-93, 97, 133, 02-102,
117, 03-112, 113, 04-12, 62*
windmolen 00-62, K102(1/2001), 02-04,
K45(3/2003), 04-07
winplaats 02-61
woningbouwcijfers 00-99
woningbouwproject 02-154
woonboot K12(2/2000), 00-55, K97(1/2001),
K8(2/2003)
woon- en leefklimaat 00-59, 100, 104, 01-90,
02-77, 115, K2(1/2004)*, 04-68
woonwagenstandplaatsen
wraking K1(2/2001)
zakelijk recht 03-39
zakelijke inhoud 00-26, 02-33
zandwinning 02-110, K74(4/2004)
zeggenschap K91(1/2001), 01-77, 02-58,
K10(2/2003), K45(3/2003), 04-46,
K70(3/2004), 04-125
zelfstandig schadebesluit 02-84, 125, 03-118
zelfverzorging/zelfvoorziening K70(4/2000)
zendinstallatie 01-50, 80
zettingsschade K63(4/2000)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

114
Doorlopend trefwoordenregister 2000-2004
zich ontdoen van K49(4/2000), 01-08, 09, 11, 30,
31, K92(1/2002), 02-59
zienswijze 02-23, 03-26, 31, 04-62*
zienswijze, intrekking 02-68
ZOAB 02-150
zonebesluit 00-38, K2(1/2004)*
zonegrenswaarde K52(4/2002), K15(2/2003),
03-89, K17(1/2004), K30(2/2004). K39*, 04-92,
93, K90(4/2004)
zone van rechtswege K15(2/2003), K73(3/2004)
zonering 00-57, 103, 114, 01-83, 02-106, 117,
K15(2/2003), 03-84, 86, 89, K2(1/2004)*, K17,
K30(2/2004), 04-92, 93, K73(3/2004),
K74(4/2004)
zorgplichtbepaling 00-90, K94(1/2002), 03-92
zorgvuldige voorbereiding 01-05, K6(2/2001),
03-36, 04-111
zwaarwegend maatschappelijk belang 04-87*
zwarte-lijststof 00-49, 77, 118, K23(2/2004),
K59(3/2004)
zwavelgehalte 01-01
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend artikelgewijs register
Doorlopend
2000-2004
artikelgewijs register 2000-2004
115
Afvalstoffenverordening Den Bosch
artikelen 2 en 29 K100(1/2001)
Algemene wet bestuursrecht
artikel 1:1 00-84
artikel 1:2 00-54, 85, K61(4/2001), K66, 02-05
K37(3/2003), 04-135
artikel 1:3 00-22, 27, 33, K32 (2/2000), 00-77,
84, 96, K89 (1/2001), 00-124, K26(2/2001),
01-51, 67, K88(1/2002), K6(2/2002), 02-31, 34,
35, K29(3/2002), K30, 02-61, 105, 108,
K49(4/2002), K62(4/2002), 03-11, 66, 04-69,
K46(2/2004), 04-86, K54(3/2004), K61, K62
artikel 1:3 lid 4 00-07, K64(3/2003), 04-134
artikel 1:5 02-34
artikel 2:1
artikel 2:4
artikel 3:2 00-48, 86, 118, 119, 137, 01-05,
K6(2/2001), 01-40, 01-49, 95, 113, 02-05, 22,
31, 02-80, 114, 126, 129, 135, 151, 157,
03-26, 27, 36, K4(2/2003), K17, 03-43, 67, 68,
73, 76, 93, 105, 115, 116, 04-14*, 15, 18, 21,
23, 25, 26, 64, 04-43, 50, K22(2/2004), K26,
K40, 101, 107*, 111
artikel 3:4 00-03, K7(2/2000), 03-43
artikel 3:11 03-116
artikel 3:12 00-26, 01-13, 02-33, 03-94, 04-13,
80
artikel 3:14 K80(1/2001)
artikel 3:18 01-04
artikel 3:19 00-11, K48(3/2000), 00-77,
K21(2/2001), 01-41, K81(4/2001), K2(2/2002)
artikel 3:21 K81(4/2001), 03-21, K7(2/2003)
artikel 3:24 03-93, K21(1/2004), 04-90
artikel 3:25 K42(2/2004)
artikel 3:27
artikel 3:28 K29(2/2001)
artikel 3:40 02-73, 120
artikel 3:41 02-12, 73, 105
artikel 3:42 K80(4/2001), 01-28, 04-134
artikel 3:45 K60(4/2000)
artikel 3:46 K44(3/2000), 00-120, 01-01, 54, 63,
87, 90, 113, 115, 02-09, 17, 71, 109, 141,
145, 146, 03-01, 24, 27, 61, 63, 65, 96, 106,
110, K1(1/2004), K2*, 04-21, 50, K22(2/2004),
K41, 97, 101, 102, 104, 111, 143, 144
artikel 3:47 01-87
artikel 3:50 01-144
artikel 4:5 00-09, 01-04, K57(3/2001),
K26(3/2003)
artikel 4:6 02-125, 04-118
artikel 4:16 00-118
artikel 4:81 03-23, 04-51
artikel 4:82 04-134
artikel 4:84 04-151
artikel 5:21 00-18, K7(2/2000), 00-51, 01-36,
02-98, 100, K68(4/2002), K80(1/2003), 03-85,
92, K63(4/2003), 04-07, 49, K75 (4/2004)
artikel 5:24 K13(2/2001), K17, 01-36, 02-55,
04-49, K65(3/2004)
artikel 5:25 01-36, 04-49, K75(4/2004)
artikel 5:32 00-03, 08, K1(2/2000), K2, 00-113,
K82(1/2001), 01-10, K4(2/2001), K17, K30,
K53(3/2001), 01-105, 116, K94(1/2002), 02-04,
K18 (2/2002), K34(3/2002), K45, 020-100,
K50(4/2002), K86(1/2003), K89(1/2003),
03-02, 03, 17, K6(2/2003), K9, 03-45, 47, 50,
53, 55, 57, K42(3/2003), K53(4/2003),
K3(1/2004)*, K6, K11, 04-40*, K63(3/2004),
K65, 04-125, 129, 133, K75(4/2004)
artikel 5:34 K2(2/2000)
artikel 6:2 00-67, 01-46, 140, 03-25
artikel 6:3 K61(4/2000), 04-64
artikel 6:5 K48(3/2001), K71(4/2003)
artikel 6:6 K33(3/2000), K48(3/2001), 02-28,
K71(4/2003)
artikel 6:7
artikel 6:11
artikel 6:13
artikel 6:15 00-22, 02-34, 03-20, 66, 121
artikel 6:17 02-67
artikel 6:18 02-41
artikel 6:19 02-41, 03-22
artikel 6:20 01-140, 02-85
artikel 6:22 00-32, K29(3/2000), K21(2/2001),
K31
artikel 7:1 02-34, 85, 102, 03-66
artikel 7:2 01-65, 03-33
artikel 7:9 04-119
artikel 7:11 00-137, 01-04, K12(2/2001),
01-116, K16(2/2002), 03-15, K41(3/2003),
K69(4/2003)
artikel 7:12 00-137, 01-58, 03-29, 36, 03-43,
80, 04-68, 80, 144, 161
artikel 7:13
artikel 8:1 03-20, 66
artikel 8:2 03-33
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

116
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
artikel 8:5 01-84, 03-66
artikel 8:6 03-20
artikel 8:15 K1(2/2001), 03-72
artikel 8:26 00-115
artikel 8:32
artikel 8:42 K5(2/2000)
artikel 8:47 00-28, 41, 98, 137, 01-134
artikel 8:54
artikel 8:55
artikel 8:69
artikel 8:71 03-66
artikel 8:72 00-67, 137, 01-121
artikel 8:72 lid 3 K25(2/2000), K29(3/2000), K43,
K62(4/2000), 03-82, 04-01*
artikel 8:72 lid 4 K29(2/2001), 01-33, 02-24,
K14(2/2003), 03-70, 04-12, 15, 118
artikel 8:72 lid 5 01-46, 02-36, 04-12
artikel 8:72 lid 7 K98(1/2001), K56(4/2002)
artikel 8:73 00-46, K45(3/2000), 01-02,
K10(2/2001), 02-53, 90
artikel 8:75 00-47, 115, K24(2/2001), 02-53,
K14(1/2004)
artikel 8:81
artikel 8:86 01-37, 04-158
artikel 8:87 04-132
artikel 8:88 01-44, 02-28
artikel 10:15 01-105
artikel 10:27 00-93, 01-62, 99, 117, 119, 122,
124, 02-19, 23, 26, 27, 32, 66, 77, 78, 113,
117, 144, 148, 154, 03-62, 69, 70, 100, 101,
114, 115, 116, 04-13, 16, 19, 26, 33, 55, 69,
98, 109, 113, 156
artikel 10:29 02-77, 03-94, 04-58
artikel 10:30 00-94, 128, 02-119
artikel 10:31 00-67, 01-20, 03-22, 94
Beleidslijn Ruimte voor de Rivier 00-166, 04-22,
59
Besluit akkerbouwbedrijven milieubeheer
artikel 1 02-52
Besluit beheer autowrakken
artikel 5 04-08
Besluit beschermde inheemse dier- en plantensoorten
artikel 1 03-21
Besluit bouw- en houtbedrijven milieubeheer
artikel 2 K36(3/2002)
bijlage 03-55
Besluit detailhandel ambachtsbedrijven
artikel 3 K53(4/2002)
bijlage K95(1/2002)
Besluit bouwvergunningvrije en licht bouwvergunningplichtige
bouwwerken
artikel 2 04-18
Besluit geluidhinder spoorwegen
artikel 1 K9(2/2002), K20(2/2003), K32(2/2004)
artikel 21
Besluit genetisch gemod. organismen Wms
artikel 1 K3(2/2000)
artikel 23 K3(2/2000), 00-82
Besluit horeca-, sport- en recreatie-inrichtingen
artikel 5 01-38, K40(3/2001), 01-71, 03-47,
K24(2/2004)
artikel 6 K18(2/2002)
artikel 7 03-47, K24(2/2004)
Besluit inrichtingen motorvoertuigen
artikel 2 K10(1/2004)
Besluit luchtemissies afvalverbranding
voorschrift 1 K17(2/2003)
Besluit luchtkwaliteit
04-56, K56(3/2004), K88(4/2004)*, 141, 157
Besluit milieu-effectrapportage 1994
Onderdeel A, bijlage 00-123, 04-64
Onderdeel C, bijlage K93(1/2002), 02-108, 127,
128, 04-64
Onderdeel D 03-11, 04-04, 26, 87*, 112, 113
artikel 2 00-133, 01-48, 02-35, 108, 154,
04-112, 113
artikel 9 00-133
Besluit opslag- en transportbedrijven milieubeheer
artikel 2 K27(2/2001), 04-128
artikel 3 K27(2/2001)
artikel 5 K38(3/2003), K50(4/2003)
bijlage K32(3/2003)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
117
Besluit opslaan in ondergrondse tanks
artikel 1 00-42, 89
artikel 13 lid 4 00-42, 89
artikelen 18 en 19 04-40*
Besluit op de ruimtelijke ordening 1985
artikel 2
artikel 7 03-25, 66, 04-34
artikel 9 00-31, 01-19, 02-17, 148, 04-72, 108,
143
artikel 10 04-27
artikel 12 02-148, 04-143
artikel 13 00-61
artikel 14 04-143
artikel 15 00-101
artikel 16 04-18, 19, 62*
artikel 19 02-112, 04-60
artikel 20 04-73
Besluit melkrundveehouderijen milieubeheer
artikel 1 K21(2/2000), 01-49
Besluit tankstations milieubeheer
artikel 8 K71(4/2002)
artikel 2 K21(3/2003)
Besluit tuinbouwbedrijven met bedekte teelt
milieubeheer
algemeen 00-59
Besluit verplicht bodemonderzoek bedrijfsterreinen
artikel 4
Besluit vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten
04-25
Bouwstoffenbesluit bodem- en oppervlaktewaterbescherming
artikel 1 K74(4/2002)
artikel 22 K74(4/2002)
Burgerlijk Wetboek
artikel 5:50 04-71
artikel 6:162
EG-richtlijn 75/442
artikel 1 K49(4/2000), K70, 01-08, 09, 11, 30,
31, 32, K38(3/2001), K41, K92(1/2002),
K37(3/2002), K39, 03-54, 03-82, 88,
K50(2/2004), K53(3/2004), K76(4/2004)
artikel 3 K70(4/2000)
artikel 5 01-09
artikel 7 01-09
artikel 11 K39
EG-richtlijn 76/464
artikel 1 lid 2 00-43, 04-48*, K23(2/2004)
artikel 2 00-77, 118
artikel 3 03-52, K59(3/2004)
artikel 7 01-76, 02-48, 51
EG-richtlijn 79/409 (Vogelrichtlijn)
artikel 4 01-73, 85, K59(4/2001), K70, K78,
01-114, 02-05, 07, 46, 03-14, 16, 46, 83, 105,
04-23, 47
EG-richtlijn 80/836
artikel 6
EG-richtlijn 83/189
artikel 1 lid 9 00-116, K46(3/2002)
EG-richtlijn 85/337
artikel 2 en 4 01-81
artikel 5 00-134
EG-richtlijn 92/43 (Habitatrichtlijn)
artikelen 2, 3-16 01-17, 73, 85, K74(4/2001),
K78
artikel 4 03-64, 04-47
artikelen 6 en 7 01-114, 02-07, 44, 46, 94,
K55(4/2002), K61(4/2002), 03-07, 14, 16, 31,
46, K35(3/2003), 03-83, 105, 04-23,
K33(2/2004), 04-131, 132
artikel 12 03-21
Bijlage IV 04-25
EG-richtlijn 96/61
artikel 1 01-79, 02-02, 14, K66(4/2003)
artikelen 2, 3, 9 en 12 02-02, 11, 14, 135, 03-87,
04-06*, 04-43, 48*, 50, 04-84, 91, 96,
K79(4/2004)
artikel 20 04-48*
EG-richtlijn 1999/30
04-56
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

118
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
EG-richtlijn 2000/53
artikel 6 04-08
EG-Verdrag
artikel 10 01-73
artikelen 29 en 30 K70(4/2000)
artikelen 34 en 36
artikelen 82 en 86 01-111
artikel 90
artikel 189
artikel 130T
EG-Verordening 259/93 (Evoa)
artikel 1 01-32, 02-59
artikel 2 01-08, 32, 02-59
artikel 4 K70(4/2000), 01-09, 03-82, 88, 04-01*
artikel 7 01-09, 32
artikel 26 01-08, 02-59, 03-82
Europees Handvest inzake lokale Autonomie
artikel 4 01-125
Europees Verdrag Rechten v/d Mens
artikel 1 00-116, 01-135, 03-16
artikel 6 02-103, 03-28, 72
artikel 8 00-90, K83(1/2002), 02-45,
K16(1/2004), 04-24*
artikel 13 K83(1/2002)
Flora- en faunawet
artikel 11 03-111, 04-25, 110
artikelen 4, 8, 10, 75 04-25, 110
Gemeentewet
artikel 125 K82(1/2001), K53(3/2001), 03-43
artikel 150 04-62*
artikel 164 00-95
artikel 229 02-155, 04-159
artikel 242 02-155
Grondwaterwet
artikel 14 K44(3/2001)
Grondwet
artikel 10 K16(1/2004)
artikel 21 00-90, 02-45
artikel 120 04-09
Hinderwet
artikel 27
Inrichtingen- en vergunningenbesluit Wm
artikel 3.1 K52(3/2004)
artikel 5.1 K34(3/2000), 01-04
artikel 5.6
artikel 5.10 01-04, K7(1/2004)
artikelen 5.16 en 5.18
artikel 7.1 K23(2/2001)
artikel 7.2 K34(3/2003)
bijlage I, categorie 1.1 onder a 04-41
bijlage I, categorie 1.1 onder b 00-43, K96(1/2001),
04-44
bijlage I, categorie 1.2 onder a 00-43
bijlage I, categorie 2.1 onder a 03-45
bijlage I, categorie 3-5 02-47
bijlage I, categorie 5.1
bijlage I, categorie 11.1
bijlage I, categorie 11.3 K35(2/2001)
bijlage I, categorie 13.1 02-47
bijlage I, categorie 14.1 en 14.2
bijlage I, categorie 17 00-113, 03-04
bijlage I, categorie 18 K17(2/2002)
bijlage I, categorie 19 02-01, 03-05
bijlage I, categorie 28.1 00-81, 04-83*
bijlage I, categorie 28.3 onder c 00-116
bijlage I, categorie 28.4 01-11, 30, K41(3/2001),
K4(2/2003), 03-54, 57, K70(4/2003), 04-42
Instructieregeling lozingsvoorschriften
artikel 2
Interimwet ammoniak en veehouderij
artikel 1 K40(3/2000), K2(2/2001)
artikel 2 K8(2/2000)
artikel 3
artikel 5 K8(2/2000), K41(3/2000)
artikel 7 K39(3/2000)
artikel 8 lid 4 K14(2/2001)
Internationaal verdrag inzake economische,
sociale en culturele rechten
artikel 11 01-135
Kernergiewet
artikelen 15 en 15a K29(2/2001)
artikel 29 K29(2/2001)
artikel 30 K29(2/2001)
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
119
Lozingenbesluit Wbb
artikel 11 01-10
artikel 24a 00-121
Lozingenbesluit Wvo
artikel 2 02-48
artikel 3
artikel 14 02-48
Luchtvaartbesluit
artikel 6, 7 en 8 01-07
Luchtvaartwet
artikel 14 01-07
artikel 24 00-138
artikel 25 01-83, K19(1/2004)
artikel 25a K71(3/2004)
artikel 26 03-24
artikel 27 00-138, 01-37
artikel 30 03-24
artikel 31 02-147
artikel 72 K41(3/2002)
artikel 76 01-07
Mijnbouwwet
artikel 40 04-44, 04-126
Natuurbeschermingswet
artikel 12 00-76, 87, K47(3/2001), 01-133,
02-05, 10, 15, 21, 02-44, 46, K29(3/2002),
02-65, 93, K55(4/2002), K61(4/2002), 02-134,
03-01, 07, 42, 46, K35(3/2003), K68(4/2003),
K33(2/2004), 04-131, 132
artikel 18 02-93
artikel 21 00-87
artikel 22 03-21
artikel 24 01-17
artikel 25 01-17, 91, 03-21
artikel 27 03-16
Ontgrondingenwet
artikel 3 01-34, 35, 02-91, K87(1/2003),
K55(4/2003)
artikel 10 K58(4/2000), K63, K54(4/2002),
K55(4/2003)
Provinciale Milieuverordening Limburg
artikel 5.21 03-53
Provinciale Milieuverordening Noord Brabant
artikel 4.3.1.1 K100(4/2000)
Provinciewet
artikel 74
artikel 102
artikel 107 00-56, K51(4/2000), 01-105
artikel 118 01-10
artikel 122 00-18
artikel 127
artikel 166
Regeling aftrek bij berekening en meting van
geluidbelasting vanwege een weg
artikel 1 02-116
Regeling nadeelcompensatie Rijkswaterstaat
artikel 10 00-138
artikel 23 00-138
Telecommunicatiewet
artikel 3.6 lid 2 K99(1/2001)
artikel 3.11 02-147
Tracéwet
artikel 7 01-128
artikel 13 01-18
artikel 15 01-18, 04-29
artikel 16 01-128
artikel 17 01-18
artikel 19 00-20, 21, 108
artikel 20 03-74, 04-29
artikel 24 02-113
artikel 25 00-20, 21
Uitvoeringsbesluit Reken- en Meetvoorschrift
Verkeerslawaai
artikel 8 00-127, 01-98
Uitvoeringsbesluit Wvo
artikel 2 lid 2 00-117
artikel 4 01-36
Uitvoeringsregeling Uav
artikel 2 K54(4/2000)
artikel 3 K81(1/2001)
artikel 4
bijlage 4
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

120
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
Universele verklaring van de Rechten v/d Mens
artikel 25 01-135
Verdrag van Bern
artikel 4 02-150
artikel 7 03-21
Vuurwerkbesluit
artikel 1.1.1 K8(2/2003)
artikel 5.1.3 03-41
Waterschapswet
artikel 16l 01-36
Wet afvalwater
artikel IV lid 2 K86(1/2001)
Wet ammoniak en veehouderij
artikelen 3 en 6 03-87
artikel 10 02-137
Wet bodembescherming
artikel 1 01-67, K82(4/2001)
artikel 13 K94(1/2002), 02-55, 100
artikel 28 01-05
artikel 29 K38(3/2000), 01-05, K49(4/2003)
artikel 37 K38(3/2000), 01-05, K49(4/2003)
artikel 38 00-53, 122 , K11(2/2002),
K12(2/2003)
artikel 39 00-02, 53, 122, K11(2/2002),
K12(2/2003)
artikel 40 01-05
artikel 44 K26(3/2002
artikel 53
Wet gemeenschappelijke regelingen
artikelen 8 en 10 01-106
Wet geluidhinder
artikel 1 00-54, 02-150, K9(1/2004)
artikel 41, 42 00-57, 02-106, 03-05, 03-86,
K30(2/2004)
artikel 47 00-103, K15(2/2003), K58(4/2003)
artikel 53 00-57, 114, K52(4/2002),
K30(2/2004), K39, K71(3/2004)
artikel 59 K15(2/2003), K9(1/2004), 04-93,
K73(3/2004)
artikel 61 00-117
artikelen 71 en 72 02-06, K2(2/2003), 03-84
artikel 72 lid 2 K2(2/2003)
artikel 73 03-89, 04-93
artikel 74 00-104, 01-98, 03-116, K2(1/2004)*,
04-106, 140
artikel 76 00-60, 02-25, 04-140
artikel 77 00-60, K53(3/2001), 03-116, 04-106
artikel 81 K56(4/2003)
artikel 82 00-104, 04-140
artikel 83 K51(3/2004)
artikel 90 00-85
artikel 99 00-60
artikel 100 00-127, K59(4/2003)
artikel 100a 00-60, 127, 01-75, K51(3/2004)
artikel 102 02-150
artikel 103 01-75, 02-116, K67(4/2003), 04-140
artikel 111 00-127
artikel 157
Wet milieubeheer
artikel 1.1 lid 1 00-04, 05, 42, 43, 51, 78, 79, 81,
83, 89, K74(4/2000), 00-116, K84(1/2001),
K91, K93, K96, K102, K45(3/2001), 01-77,
K68(4/2001), K77, K79, K85(1/2002), K86, K87,
K92, 02-01, 08, K1(2/2002), K21, K24, 02-47,
K43(3/2002), 02-94, 97, 99, K59(4/2002),
K65(4/2002), K77(1/2003), K79, K85, 03-04,
K10(2/2003), K11, 03-45. K39(3/2003), K42,
03-90, 91, 04-10*, K10(1/2004), 04-41, 44,
K50(2/2004), 04-83, 88, K53(3/2004), 04-124,
126, K76(4/2004)
artikel 1.1 lid 2 K11(2/2000), K31(3/2000),
00-88, K28(2/2001), K65(4/2003)
artikel 1.1 lid 3 en 4 00-05, 16, 42, 43, 51,
K47(3/2000), 00-81, 89, 116, K42(3/2001),
01-77, K60(4/2001), K77, K93(1/2002), 02-01,
08, K24(2/2002), K10(2/2003), K11,
K45(3/2003), 03-90, 91, K10(1/2004), 04-41,
44, 46, K32(2/2004), K48, 04-88, K70(3/2004),
04-124, 127, 128
artikel 1.1 lid 5
artikel 1.1a 03-92
artikel 1.2 00-47, 01-10, 03-53
artikel 4.22 K6
artikelen 5.1-5.2 K56(3/2004)
artikel 7.1 00-134
artikel 7.2 01-57, 97, 01-48, 02-35, 108, 127,
128, 154, K23(3/2003), K54(4/2003), 04-64, 113
artikel 7.4, 7.8b e.v. K61(4/2000), 01-97, 03-11,
04-04, 26, 04-87*, 112
artikel 7.5 02-20, 35
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
121
artikel 7.6
artikel 7.8b 02-09, 03-11, 04-64
artikel 7.10 K9(2/2000)
artikelen 7.12-7.16 02-20
artikel 7.27 01-97, 02-127, 128, 04-113
artikel 7.28 02-127, 128, K54(4/2003)
artikel 8.1 00-16, K4(2/2000), 00-79,
K3(2/2001), K16, 01-33, K39(3/2001), K56,
02-04, 14, K3(2/2002), K7, K12, K17, K22,
K34(3/2002), 04-03, 06*, K6(1/2004), 04-40,
K45(2/2004), 04-126, K84(4/2004)
artikel 8.1 lid 3 02-57, K6(2/2003)
artikel 8.2 K15(2/2000), 00-56, K30(3/2000),
K35(2/2001), K41(3/2001), 03-04, 54, 57,
K70(4/2003), 04-42, 89, K76(4/2004)
artikel 8.3 04-89, 130
artikel 8.4 00-06, 120, K3(2/2001), K16, K22,
01-33, 42, K39(3/2001), K56, K64(4/2001),
K19(2/2002), K22, 02-56, K48(3/2002),
K18(1/2004), K36(2/2004), K41, K84(4/2004)
artikel 8.5 K44(2/2004)
artikel 8.6 K80(1/2001)
artikel 8.7 K23(2/2001), 03-12, K34(3/2003)
artikel 8.8 K16(2/2000), K55(4/2000), K76, K78,
00-119, K90(1/2001), K52(3/2001),
K90(1/2002), K27(3/2002), K52(4/2002),
K69(4/2002), K75(1/2003), 03-05, 89,
K60(4/2003), K61, K9(1/2004), K17,
K29(2/2004), K39, 04-90, 93, K56(3/2004),
K72, K74(4/2004), K90
artikel 8.9 K20(2/2000), 02-58
artikelen 8.10 en 8.11 K69(4/2002), K72(4/2002),
K73(4/2002), K17(1/2004)
artikel 8.11 lid 3 00-13, 17, K10(2/2000), K13,
K18, K19, K22, K24, K40(3/2000), 00-86, 117,
K83(1/2001), K87, K95, K101, 01-70,
K69(4/2001), K75, K15(2/2002), K19,
K26(3/2002), K47(3/2002), K64(4/2002),
K66(4/2002), K67(4/2002), K70(4/2002),
02-138, 03-10, 13, K14(2/2003), K16, 03-51,
03-87, K51(4/2003), K57, K25(2/2004), K26,
04-84, K77(4/2004)*, K87
artikel 8.11 lid 4 K13(2/2003)
artikel 8.12 00-50, K46(3/2001), K42(3/2002),
K63(4/2002), K62(3/2004)
artikel 8.13 K31(3/2000), 01-06, K84(1/2002)
artikel 8.15 K72(3/2004)
artikel 8.16 K66(4/2000)
artikel 8.17 K65(4/2001), 02-49, K33(3/2002),
02-94, 130, 03-08, K85(4/2004)
artikel 8.18 K35(3/2000), K59(4/2000), 01-68,
K60(4/2001), 01-108, 02-13, K35(3/2002),
02-132, K76(1/2003), K28(3/2003), 04-42,
K60(3/2004)
artikel 8.19 00-44, K43(3/2000), K32(2/2001),
01-74, 78, K67(4/2001), 02-12, K4(2/2002),
K5, K23, 02-57, 95, K58(4/2002), 02-131,
03-15, 56, 58, 59, 60, K36(3/2003), K44,
K44(2/2004), 04-85, 89, 94*, 130
artikel 8.20
artikel 8.22, 8.23 K46(3/2000), 01-07,
K36(3/2001), 01-69, K25(3/2002), 04-45*,
K35(2/2004), K45, 04-95, K57(3/2004)
artikel 8.24 K12(2/2002), 03-44, 04-92,
K81(4/2004)
artikel 8.25 00-06, K46(3/2000), K52(4/2000),
01-42, 107, 109, K31(3/2002), 04-45*
artikel 8.26 K21(2/2000), K10(2/2002)
artikel 8.28 00-10, K25(3/2003)
artikel 8.30 K25(3/2003), 03-83
artikel 8.36 K56(4/2000), K33(2/2001)
artikel 8.40 01-71, K84(1/2003)
artikel 8.41 K4(1/2004)
artikel 8.45 04-08
artikel 8.73
artikel 10.1
artikel 10.2 01-31, K38(3/2001), K43(3/2002),
K63(3/2004)
artikel 10.4 03-58
artikel 10.10 K60(4/2002)
artikel 10.26
artikel 10.30 K1(2/2000)
artikel 12.1 01-06
artikel 12.4 01-06
artikel 13.1 K37(3/2001)
artikel 13.4 00-11, K31(2/2001), 01-41,
K37(3/2001), K1(2/2002), 02-139
artikel 13.5
artikel 13.7 00-57, 03-86
artikel 13.10
artikel 15.20 00-112, 01-03, 02-54, K5(2/2003),
K12(1/2004)
artikel 15.25 02-50
artikel 17.1 en 17.2 00-80, 02-03, 04-07, 49,
K68(3/2004), 04-133
artikel 18.2 00-08, K3(2/2002), K51(4/2002),
03-57, 04-124
artikel 18.8 00-51
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

122
Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
artikel 18.9 00-03, 08
artikel 18:12 00-18, 03-41
artikel 18.14 01-112
artikel 18.18 04-46
artikel 19.3
artikel 20.1 00-77, K86(1/2001)
artikel 20.3 K10(2/2002), 02-60
artikel 20.6 00-15, K28(2/2000), K94(1/2001),
K51(3/2001), K28(3/2002), 03-14,
K29(3/2003), K37, 03-93, 04-43
artikel 20.8 K17(2/2000), 01-68, 02-89,
K83(1/2003), 04-05*, 04-124
artikel 20.13 00-77
artikel 22.1 00-50, 01-07, K33
Wet milieugevaarlijke stoffen
artikel 26 K78(4/2004)
Wet op de openluchtrecreatie
artikel 8 04-61
Wet op de Raad van State
artikel 15 03-72
artikel 26 03-28
artikel 37 04-135
Wet op de Ruimtelijke Ordening
artikel 1 03-25, 67
artikel 2
artikel 2a 02-145
artikel 2b 01-37
artikel 4
artikel 4a 00-22, 23, 29, 30, 33, 96, 109, 123,
124, 01-46, 61, 86, 102, 02-61, 108, 03-11,
26, 31, 67, 76, 105, 04-34, 69
artikel 5 01-89
artikel 6 01-136
artikel 6a 00-19, 28, 32, 04-62*, 113
artikel 7 00-26, 01-118
artikel 9
artikel 10 00-62, 108, 110, 126, 129, 131,
01-14, 15, 16, 21, 23, 60, 101, 131, 132,
02-25, 29, 30, 75, 76, 140, 147, 03-65, 68,
04-17, 59
artikel 11 00-32, 58, 61, 62, 64, 68, 92, 102,
128, 01-12, 22, 62, 82, 93, 96, 101, 117, 120,
126, 02-78, 86, 102, 117, 03-65, 68, 101, 110,
112, 113, 04-12, 16, 33, 59, 62*, 113, 137
artikel 13
artikel 14 00-24, 25, 105, 01-92, 124, 02-62,
03-33, 107
artikel 15 00-62, 64, 65, 106, 01-82, 03-30, 62,
04-17, 51, 59, 144, 149
artikel 17 02-112, 04-60
artikel 19 01-84, 03-29, 109, 04-64, 71, 73,
100, 103, 110, 114, 135, 143, 144, 151
artikel 20 04-18
artikel 21 00-24, 97, 01-84, 03-33
artikel 23 00-28, 107, 01-45, 02-23, 33, 36,
02-68, 102, 111, 03-31, 116, 04-70
artikel 24 00-96, 124, 03-26, 31, 105, 04-69
artikel 25 00-100, K73(4/2001), 02-107
artikel 26 00-125, 02-33, 03-73, 94, 04-13
artikel 27 00-25, 59, 69, 132, 01-13, 45, 03-31,
73, 94, 04-13
artikel 28 00-24, 26, 59, 62, 63, 67, 93, 97, 99,
130, 01-20, 45, 46, 55, 62, 99, 119, 121, 122,
124, 130, 132, 02-18, 19, 23, 27, 63, 64, 66,
70, 77, 102, 104, 115, 141, 144, 145, 147, 149,
154, 03-18, 20, 27, 34, 69, 70, 94, 100, 114,
04-55, 69, 97, 103
artikel 29 01-94, 02-118, 145, 153, 03-22
artikel 30 00-91, 105, 04-15, 72, 75, 104
artikel 33 01-131, 02-22, 36, 02-65
artikel 35 04-33
artikel 36c 01-51
artikel 36e 00-27, 02-35
artikel 36l 01-56, 02-69, 04-30
artikel 36m 02-69
artikel 36n 02-69
artikel 37 00-35, 01-18, 83, 02-69, 113, 03-24
artikel 38 03-24
artikel 40 02-110
artikel 40b
artikel 41 02-110
artikel 42 03-79
artikel 44 01-88, 03-25, 04-138*, 146
artikel 49 01-64, 66, 102, 103, 138, 139, 140,
141, 142, 143, 144, 02-37, 41, 81, 88,
120, 125, 155, 157, 03-34, 40, 65, 77, 81,
117, 119, 120, 04-36, 37, 38, 39, 78*, 79, 80,
81, 82*, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 158,
159, 160, 161
artikel 54 03-25, 28, 31, 95
artikel 56 02-36, 03-25
artikel 56b 02-102
hoofdstuk IXA 03-20
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Doorlopend artikelgewijs register 2000-2004
123
Wet op de stads- en dorpsvernieuwing
artikel 31 03-20
Wet op de waterkering
artikel 18
artikel 22
Wet tot wijziging van de WRO
artikel VI
Wet verontreiniging oppervlaktewateren
artikel 1 00-49, K36(3/2000), 00-118,
K15(2/2001), K19, 01-36, 76, K96(1/2002),
02-43, 48, 51, 98, 136, 03-52, 83, K48(2/2004)
artikel 1 lid 3 00-117, 03-50
artikel 1 lid 5 K23(2/2004), K59(3/2004)
artikel 2a 02-48
artikel 7 00-118, K19(2/2001), 03-52
artikel 16 K69(4/2000)
artikel 25 K96(1/2002)
Wet 5p
Woningwet
artikel 8 01-43
artikel 9 01-43
artikel 40
artikel 43 01-50,02-61, 04-18
artikel 44 01-121, 123, 02-24, 03-71, 75, 97,
04-29
artikel 45 02-112, 04-60
artikel 50
artikel 52 03-75
* Uitspraak voorzien van een annotatie.
StAB 4 / 2004

Geheel herziene zevende druk
Bestuursrecht
deel 1 en deel 2
Eindredactie
L.J.A. Damen
Deel 1 (713 p.)
Prijs € 34,–
ISBN 90-5454-294-2
Deel 2 (355 p.)
Prijs € 19,–
ISBN 90-5454-254-3
Ook verkrijgbaar via de
boekhandel
Het bekende leerboek ‘Bestuursrecht’ (P. Nicolaï
e.a.) is zeer ingrijpend herzien en bestaat nu uit
twee delen. Het eerste deel gaat over systeem,
bevoegdheid, besluitvorming en handhaving; het
behandelt de kernbegrippen van het bestuursrecht,
de verdeling van bevoegdheden en rechten binnen
het openbaar bestuur, het voor dat bestuur geldende
besluitvormingsrecht en de handhaving.
Auteurs zijn L.J.A. Damen, P. Nicolaï, J.L. Boxum,
A.P. Klap, A.R. Neerhof, B.K. Olivier, B.J. Schueler,
F.R. Vermeer en R.L. Vucsán.
Deel 2 behandelt het systeem van de rechtsbescherming
tegen de overheid en het bestuursprocesrecht.
De auteurs van dit deel zijn L.J.A.
Damen, H.E. Bröring, A.T. Marseille, A.J.G.M. van
Montfort, P. Nicolaï, B.J. Schueler en H.B. Winter.
‘Bestuursrecht’ is meer dan alleen een studieboek.
Het is tevens voor bestuursrechtjuristen bij overheid,
advocatuur en rechterlijke macht een nuttig
naslagwerk voor de dagelijkse praktijk. De delen
zijn los van elkaar te gebruiken.
Bestel nu!
Bel onze klantenservice (0522) 23 75 55 of mail naar info@bju.nl
Boom Juridische uitgevers
Postbus 85576 2508 CG Den Haag tel. (070) 330 70 33 fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl website: www.bju.nl
069-s

Als eerste op de hoogte van de nieuwe titels
Vier e-brieven met
titelinformatie
Boom Juridische uitgevers geeft een
breed scala aan boeken uit, bestemd voor
wetenschap, rechtspraktijk en onderwijs.
Sinds enige tijd verzorgt de uitgeverij
vier elektronische nieuwsbrieven, te
weten voor (1) juridische professionals
uit advocatuur, notariaat, rechterlijke
macht en bedrijfsleven, (2) docenten in
het juridisch onderwijs, (3) juridische
boekhandels en (4) professionals op het
terrein van criminologie, rechtshandhaving
en veiligheid.
De e-brieven bevatten bij iedere vooraankondiging
een korte inhoud, de prijs
(onder voorbehoud), de doelgroep en de
reeks waarin het boek verschijnt.
Hiermee biedt de e-brief u een optimale
ondersteuning bij het bijhouden van de
relevante vakliteratuur.
Maak ook gebruik van deze geheel gratis
service en meld u aan via e-mail:
info@bju.nl. Vermeld hierbij welke
e-brief u wenst: E-brief Algemeen,
E-brief Boekhandels, E-brief Docenten of
E-brief Criminologie, rechtshandhaving
en veiligheid.
058-s
Boom Juridische uitgevers
Postbus 85576 2508 CG Den Haag tel. (070) 330 70 33 fax (070) 330 70 30
e-mail info@bju.nl website: www.bju.nl