publication
publication
publication
- No tags were found...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ƏLİ BƏY HÜSEYNZADƏ<br />
TÜRK DİLİNİN VƏZİFƏYİ-MƏDƏNİYYƏSİ<br />
İKTİBAS<br />
Bir Türk ədibi diyor ki,<br />
Ərəbin dili din və məzhəb dili<br />
oldu, Türk dili isə mədəniyyəticədidə<br />
dili oluyor. Bu sözü bir<br />
az islah edəlim: Ərəb dili din<br />
və məzhəb dili oldu, Fars dili<br />
şeir və ədəb dili oldu, Türk dili<br />
isə dövri-cədid üçün tərəqqi<br />
və mədəniyyət dili oluyor. Bu<br />
həm zamanın, həm də məkanın<br />
iqtizaatındadır. Zamanca<br />
mədəniyyəti-islamiyyənin üçüncü<br />
dövrü, yəni dövri-axiri başlıca<br />
Türk tarixindən ibarət olduğu kibi,<br />
məkanca dəxi bu gün kürreyiərz<br />
üzərində Türk dilindən daha<br />
müntəşir dil yoxdur.<br />
Tulən Mancuriyadan<br />
və Sibiryanın əqsayi-şərqişimalında<br />
cərəyan edən Lena<br />
nəhri sahilindən başlayıb Altay,<br />
Qaraqorum, Pamir, Hindi-kuh,<br />
Qafqaz, Kırım dağlarından<br />
keçərək Balkan dağlarının<br />
müntəhayi-qərbinə qədər, ərzən<br />
Ural dağlarının müntəhayişimalından<br />
Afrikanın səhrayikəbirinə<br />
qədər olan yerlərdə<br />
sakin bulunan əhalinin qismiəzəmi<br />
Türk dili ilə mütəkəllim<br />
bulunuyorlar. Türkün:<br />
Eylər dili Çin səddinədək<br />
hökmünü icra,<br />
Bir ucudur Altay bu yerin, bir<br />
ucu səhra!<br />
İştə böylə vase bir ölkədə<br />
dağınıq bulunan qəbail və əşairin<br />
çoxu hənuz bir hali-nimvəhşətdə<br />
bulunuyorlar. Bunları təriqimədəniyyətə<br />
çıxardacaq vasitə<br />
nə Ərəb, nə Fars, nə Rus və nə<br />
Firəng dilidir. Bu vasitə ancaq<br />
və ancaq Türk dilidir. Bizə<br />
Avropalıların “lisani-ümumi”<br />
deyə icad etdikləri nə volapok və<br />
nə də esperanto lazımdır. Biz öz<br />
müxtəlif şivə və ləhcələrimizi<br />
islah və tövhid ilə özümüzə<br />
məxsus mədəni və ədəbi bir<br />
ümumtürk dili vücudə gətirə<br />
biləriz. Zatən Türk dilinin qəvaidiəsliyyəsi<br />
Avropa üləmasından<br />
Maks Müllerin dəxi isbat etdiyi<br />
vəchlə, fövqəladə müəyyən<br />
və məntiqə müvafiq surətdə<br />
mükəmməl olmaqla bu dil bütün<br />
Asiya üçün bir lisani-ümumi<br />
yerinə keçə bilər. Digər tərəfdən,<br />
mədəniyyətə xidmət üçün Türk<br />
qövmünün fitrətində fövqəladə<br />
bir istedad və zəka vardır. Böylə<br />
olduğu üçün Türklər ülum və<br />
fünuna pək böyük xidmətlərdə<br />
bulunmuşlardır. Ancaq bizim<br />
çoxumuz hənuz bunu bilmiyoruz,<br />
çünki Türklərin özləri tərəfindən<br />
yazılan asarı unudub Türk tarixinə<br />
Türk olmayanların, məsələn: :<br />
Ərəbin, Farsın, Rusun, Firəngin,<br />
Çinlinin gözü ilə baxıyoruz.<br />
Osmanlı Türklərinə gəlincə,<br />
bunlar da sair ətrak haqqında nə<br />
yazmışlarsa, sülalə təəssübü ilə<br />
yazmışlardır. Türklərin zatən<br />
qüsurlarından biri bu olmuşdur<br />
ki, hər yerdə öz nəcib olan Türk<br />
adlarını tərk ilə məşhur bir<br />
hökmdara, məsələn: Cığatay bin<br />
Çingizə, Noqay xana, Özbək xana,<br />
Sultan Osman bin-Ərtoğrula,<br />
Tatar xana nisbətən özlərinə ayrıayrı<br />
adlar taxmışlardır.<br />
Heç bir Alman ya Fransız<br />
özünə İohann Sollyeri, Burbon,<br />
Bonapart demədiyi halda,<br />
Türklərin bu adəti qəribdir. Hər<br />
halda tərk edilməlidir.<br />
İştə Türk olmayanların<br />
Türklər haqqında yazdığı<br />
kitablar qövmiyyət və ya məzhəb<br />
8 | Gökkubbe | Sayı:1 | Yıl:1
Change language