Hedefimiz Günü gören yarını düşünen genç

camia | 16 Kasım 2012 Hayatın İçinden | 13
Fıkıh Kösesi
Âdâb-ı muaseret
M.Hulusi Ünye
Melek Paşalı
1. Hicrî yılbaşını kutlamak caiz midir? Kutlanırsa nasıl kutlanmalıdır?
Asıl itibariyle ilk dönem İslamî gelenekte yıl dönümü gibi kutlamalar yoktur.
Bu adet daha çok batı kültürü kaynaklıdır. Sonraki asırlarda Müslümanlar
da bazı kutlamalar yapmaya başlamışlardır. Örneğin, Peygamber Efendimiz
(a.s.)’ın doğum günü anlwwamında “Mevlid Kandili” kutlamaları hicrî 4. yüzyılda
başlamıştır.
Muharrem ayı, kamerî ve hicrî takvim esasına göre, Müslümanların yılbaşıdır.
Peygamber Efendimiz (a.s.)’ın Mekke’den Medine’ye göçü bu takvime
başlangıç olarak kabul edilmiştir. Böyle önemli bir tarihin yıl dönümünün kutlanması
anlamında bazı programların yapılması, “Eşyada asıl olan mübah olması”
kaidesinden hareketle yasak olmasa gerektir. Dolayısı ile hicrî yılbaşı
kutlanacak ise, bu kutlamada, Peygamber Efendimiz (a.s.)’ın hayatının, mücadelesinin,
tebliğ ettiği dinin (İslam’ın) özelliklerinin anlatıldığı toplantılar, konferanslar,
paneller yapılabilir.
2. Aşure günü neden önemlidir?
“Aşure” gününe bu ismin takılmasına sebep, bu günün muharrem ayının
10. günü olmasındandır. Bazı müfessirlerimiz aşure gününün Allah(c.c.) katında
da seçkin bir yerinin olduğunu göstermek için, Fecr Sûresi’nin ikinci ayeti
olan “On geceye yemin olsun” ifadesine işaret ederler.1 Tefsirlerde bu on gecenin,
ramazan ayının son on günü ve zilhicce ayının ilk on günü olduğuna dair
ifadeler bulunurken, muharrem ayının aşuresine kadar geçen on gece olduğu
da beyan edilir. Buna göre Cenâb-ı Hak, bu gecelere yemin ederek onların
önemini ve bereketini bildirir.
Öte yandan Cenâb-ı Hak, aşure gününde bir çok peygambere değişik ikram
ve ihsanlarda bulunmuştur. Adem (a.s.)’ın tevbesinin kabulü, Nuh (a.s.)’ın
tufandan kurtulması, Yunus (a.s.)’ın balığın karnından salimen çıkması, İsmail
(a.s.)’ın doğumu, Yakup (a.s.)’ın gözlerinin açılması ve Eyyup (a.s.)’ın hastalıktan
şifa bulması, Hz. Musa (a.s.)’ın denizi yararak karşıya geçmesi, Firavun’un
ordusu ile denizde boğulması vs. hep aşure gününde gerçekleşmiştir. Bütün
bunlar aşure gününün önemine delalet eder.
3. Aşure gününde oruç tutmanın fazileti nedir?
Hz. Aişe (r.a.)’den nakledilen bir hadis-i şerife göre Peygamber Efendimiz
(a.s.), Mekke döneminde aşure orucu tutardı ve Medine’de de bu oruca devam
etti. Ashabının da tutmasını emretti. Ancak Ramazan orucu farz kılınınca,
aşure günü orucunu bıraktı. İsteyen bu orucu tutmaya devam etti; dileyen de
bıraktı.2 Dolayısı ile aşure orucunun tutulması müstehap olarak kaldı. Ancak
başka din mensuplarına benzememek için muharrem ayının 9, 10 ve 11’nci
günlerinde oruç tutulması güzel görüldü.
4. Peygamberimizin aşure gününün değerlendirilmesi ile ilgili olarak yaptığı
ibadet ya da uygulamalar var mıdır?
Yukarıda da ifade edildiği gibi, aşure gününde öteden beri var olan orucu
Peygamber Efendimiz (a.s.), bir, iki gün ilave etmek suretiyle önce emretmiş,
sonra da serbest bırakmıştır. Muharrem ayında ve aşure gününde oruç tutulması
ile alakalı olarak bazı hadis-i şerifler zikredilmiştir ki, bunların bir kısmı
şunlardır: Sahabeden bir zat Peygamberimiz (s.a.v.)’e “Ramazan ayından
sonra ne zaman oruç tutmamı tavsiye edersiniz?” diye bir soru yöneltti. Peygamberimiz
(a.s.), “Muharrem ayında oruç tut. Çünkü o, Allah’ın ayıdır. Onda
öyle bir gün vardır ki, Allah o günde bir kavmin tevbesini kabul etmiş ve o
günde başka bir kavmi de affedebilir” buyurdu.3 Yine Tirmizî’de geçen bir
başka hadiste Peygamberimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuşlardır: “Aşure gününde
tutulan orucun Allah katında, o günden önceki bir senenin günahlarına keffaret
olacağını kuvvetle ümit ediyorum.”4
Bu günlerde oruç tutulmasının dışında, kılınması uygun olan bir namaz
veya bir başka ibadet tesbit edilmemiştir. Ancak nafile namaz ve sadakalar
elbette verilebilir.
Aşure günü
Doğu toplumlarında asırlardır yaşayan bir gelenek olan “Aşure”nin ne
zaman ve niçin ortaya çıktığını bilen insanların sayısı, “Aşure”den nasiplenen
insanlara nazaran kuşkusuz çok azdır. Anlamından ziyade tadına
aşina olduğumuz aşure, İslam geleneğinde çok önemli açılımları olan
sembolik bir yiyecektir. Bugün artık pek hatırlanmayan bu arka plan,
insanlık tarihinin en önemli olaylarını ihtiva eder.
Aşure kelimesi, Arapça’da “onuncu” anlamına gelen “aşara” kelimesinden
türemiştir. Hicrî takvimin ilk ayı olan muharrem ayının onuncu
günü kullanılır. Bu güne İslam inancında büyük bir önem atfedilir ve tarihte
önemli birçok olayın bugünde gerçekleştiğine inanılır.
Hz. Hüseyin ve beraberindeki 72 kişi hicri 61’de muharrem ayının
onuncu gününde Kerbela’da Yezid’in ordusunca katledilmiştir. Bunun
dışında aşure gününde gerçekleştiğine inanılan dinî açıdan önemli bazı
rivayetler bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
Hz. Adem’in tövbesinin kabul edilmesi ve Arafat’ta Hz. Havva ile yeniden
buluşması, Hz. İdris’in diri olarak göğe yükseltilmesi, Hz. Nuh’un
gemisinin tufandan kurtulması,
Hz. İbrahim’in ateşte yanmaması, Hz. İsmail’in doğumu, Hz.
Yakup’un oğlu Hz. Yusuf’a kavuşması, Hz. İsa’nın doğumu ve göğe
yükseltilmesi.
Bu olaylar güvenilir hadis kitaplarının hemen hepsinde geçmektedir.
Musevilerin de bu günü oruçla geçirdikleri bilinir. Hz. Peygamber bu
günde oruç tutmayı tavsiye etmiş fakat Yahudilere benzememek açısından
orucun aşure gününden bir gün önce başlamasını veya bir gün
sonra da tutulmasını istemiştir.
Aşurenin yiyecek olarak ilk kez yapılışı ise Hz. Nuh’un gemisinden
kurtulan insanların eliyle olmuştur. Tufandan kurtulan insanlar gemide
arta kalan yiyeceklerden bir tatlı yaparak insanlara dağıtırlar. Böylece bu
kurtuluşu kutlarlar. Muharrem ayının onuna denk gelen bu bu olay daha
sonra semavî dinlerde bir gelenek haline gelir.
Elbette bu geleneğin gayesi insanlara sadece yiyecek ikram etmek
değil, insanlık için anlamlı olan bugünü hafızalarda diri tutacak bir vesile
kılmaktır. Hz. Nuh’un gemisi de insanlık için bir semboldür nihayetinde;
insanın batıldan hakka iltica edişinin, nefsinden ruhuna yolculuğunun,
dünyadan ahirete yönelişinin, iç aleminde sürekli yükselme gayretinin ve
bezm-i elestte verdiği ahde, vefa gösterişinin sembolü.
Bugün Anadolu’da ve diğer İslam toplumlarında hâlâ yaşamakta olan
bu gelenek, komşular arasında küçük bir yiyecek alış-verişinden çok
daha fazla anlama sahiptir ve bu anlamın insanın nisyan ile malül olan
hafızasına yenilmemesi için hatırlanmaya, hatırlatılmaya ve genç kuşaklara
daha çok anlatılmaya ihtiyacı vardır. Umulur ki elden ele geçen bir kap
tatlı, gönülden gönüle geçen güzel bir duygunun, unutulan bir hakikatin
ve bizi aslımıza bağlayan bir hatıranın ölümsüz sembolü olsun...
1 Hak Dini Kur ân Dili, 8/5793
2 Buharî, Savm, 69; Tecrîd-i Sarîh, VI/307-308
3 Tîrmizî, Savm, 40
4 Tirmizî, Savm, 47