HASTANE AFET VE ACİL DURUM PLANI (HAP) HAZIRLAMA KILAVUZU

GİRİŞ
Afet, doğa ya da teknoloji kaynaklı tehlikenin, insan faaliyetiyle olumsuz etkileşimi ile ortaya çıkan
veya doğrudan insan marifetiyle meydana getirilen (siyasi, sosyal, ekonomik parametrelerle ilgili) durumların
sonucunda, tehlikeye maruz kalan varlıkların baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı koşullarda,
olağan yaşantının ve faaliyetlerin fiziksel, ekonomik, sosyal ve psikolojik bakımdan ağır kayıp ve zarar
nedeniyle tamamen durması ya da ciddi biçimde kesintiye uğramasıdır.
Günümüzde afetler tür, sayı ve kayıplar bakımından artış göstermektedir. Bu artışta, afetlerin günümüzde
daha düzenli izlenebilmesi ve kaydedilebilmesi rol oynamakla birlikte, esas olarak dünya nüfusundaki
artışa paralel olarak, hızlı şehirleşme ve iklim değişikliğinin, fiziksel, sosyal, ekonomik ve idari
süreçlerle olumsuz etkileşimi sonucunda ortaya çıkan, istikrarsız ve güvenli olmaktan uzak koşullar belirleyici
rol oynamaktadır. Afetlerin meydana gelmesinde olduğu gibi önlenmesinde de insan faaliyeti
etkilidir. Bu çerçevede, afet risklerinin yönetilmesi tehlikenin riske, riskin afete dönüşmesini önleyici,
engelleyici, değilse zarar azaltıcı tüm eylem, işlem ve süreçler bütününü kapsar.
Risk Yönetimi, bir sağlık kurumunun tüm faaliyetlerinin risk içerdiği dikkate alındığında, sağlık kurumlarında
olağan işleyişin her alanı ve aşamasının temel bir bileşenidir. Sağlık kurumlarında risk değerlendirme,
önleme ve güncelleme uygulamaları mevzuatla belirlenmiş, olağan faaliyet ve hizmet standartları
kapsamındadır ve tüm sağlık sektörü çalışanlarını ilgilendirmektedir.
Sağlık kurumlarında olağan risklerin yanı sıra afet risklerinin yönetimi, hastanelerin afet yönetiminin
tüm süreçlerindeki yeri bakımından, başka hiçbir kurumla karşılaştırılamayacak derecede önemlidir:
• Sağlık hizmetinin olağan ve olağandışı tüm durumlarda etkili ve kesintisiz sürmesi hayati önemdedir.
• Hastanelerde her zaman çok sayıda zarar görebilir insan bulunmaktadır.
• Hastaneler, düzenli korunması gereken yüksek maliyetli sistemler, tesisatlar, tıbbi cihazlar ve diğer
donanımla hizmet vermektedir.
Bu çerçevede, uluslararası kabul gören Güvenli Hastaneler yaklaşımı, gerek yeni hastanelerin tasarımında
gerekse mevcut hastanelerin güvenliğini geliştirmede dört temel hedefi esas almaktadır:
1. Hastanelerin acil durum ve afetler sırasında ve sonrasında fonksiyonlarını sürdürebilmesi, gereken
sağlık hizmetlerini kesintisiz olarak sağlayabilmesi;
2. Sağlık çalışanları, hastalar ve ailelerin korunması;
3. Hastane binalarının, donanımın ve kritik hastane sistemlerinin fiziksel bütünlüğünün korunması;
4. Hastanelerin, iklim değişikliği dahil gelecekteki risklere karşı güvenli ve dayanıklı hale getirilmesi.
Ülkemiz hastanelerinde afetlerden korunma ve afetlere hazırlık çalışmaları 1990’lardan itibaren, BM
Uluslararası Doğal Afetleri Azaltma On Yılı (IDNDR) uygulamalarının da etkisiyle gelişmeye başlamış,
1999 Marmara ve Düzce depremlerinden sonra hız kazanmıştır. Sağlık kurumlarında afet güvenliği ve
afete hazırlık kapsamında sürdürülmekte olan Hastane Afet ve Acil Durum Planı (HAP) ve İl Sağlık Afet
ve Acil Durum Planı (İL-SAP) geliştirme ve uygulama çalışmaları önem taşımaktadır. Bu çalışmalarda,
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından desteklenen Güvenli Hastaneler yaklaşımı ve diğer ilgili uluslararası
bilgi ve tecrübe paylaşımına önem verilmektedir.
Güvenli Hastane Kontrol Listesi çalışması, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Pan Amerikan (Amerika
Kıtası) Sağlık Örgütü (PAHO) tarafından, özellikle 1970’ler sonrası Orta ve Güney Amerika ülkelerinde
hastanelerin karşılaştığı ağır afet kayıp ve zararları 1 dikkate alınarak, hastanelerin daha güvenli, afetlere
daha dayanıklı ve müdahaleye daha hazırlıklı olmasını desteklemek amacıyla başlatılan ve uluslararası
1
Örnek olarak, 1972 Managua (Nikaragua) Depremi’nde kentteki bütün hastaneler kullanılmaz hale gelmiş, 1985 Mexico-City (Meksika)
Depremi’nde iki büyük hastanenin çökmesiyle yaklaşık bin kişi ölmüş, hasta yatak kapsitesinin yüzde 40’ı kaybedilmiştir. Latin Amerika ve
Karayipler bölgesinde benzer yıkımlar yaratan diğer afetler arasında Peru 1970 ve 2007, El Salvador 2001, Haiti, Şili, Meksika 2010 depremleri
ile kasırga, sel, heyelanlar sayılabilir.
214 Hastane Afet ve Acil Durum Planı (HAP) Hazırlama Kılavuzu