Giáo án cả năm Sinh học Lớp 10 - 11 - 12 (2018-2019)

Ngày soạn:...../...../201.. 

Ngày dạy : ...../...../201.. Tiết: ......... Lớp: ……. sĩ số............ vắng.............. 




Phần một 

GIỚI THIỆU CHUNG VỀ THẾ GIỚI SỐNG 

TIẾT( PPCT) 01 - BÀI 1: CÁC CẤP TỔ CHỨC CỦA THẾ GIỚI SỐNG 

I. MỤC TIÊU 

Sau khi học xong bài này, HS phải: 

1. Kiến thức 

- Giải thích được nguyên tắc tổ chức thứ bậc của thế giới sống và có cái nhìn bao quát 

về thế giới sống.(nêu đc các cấp tổ chức của TG sống từ thấp đến cao*) 

- Giải thích được tại sao tế bào lại là đơn vị cơ bản tổ chức nên thế giới sống. 

2. Kĩ năng 

Rèn luyện tư duy hệ thống và rèn luyện phương pháp tự học. 

3. Thái độ 

Có ý thức bảo vệ các loài sv và môi trường sống của chúng (bảo tồn đa dạng sinh học). 

II. TÍCH HỢP NỘI DUNG GIÁO DỤC 

1. Tích hợp kĩ năng sống 

- thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ, lớp 

- kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng 

2. Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường 

- Đa dạng các cấp tổ chức sống tạo nên sự đa dạng của thế giới SV đa dạng sinh học. 

Bảo vệ các loài sinh vật và môi trường sống của chúng là bảo vệ đa dạng sinh học. Chống lại 

các hoạt động, hành vi gây biến đổi ô nhiễm môi trường. 

III. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS 

1. Gv: - Tranh vẽ Hình 1 SGK và những tranh ảnh có liên quan đến bài học mà giáo 

viên và học sinh sưu tầm được. 

- Các thiết bị phục vụ giảng dạy( Máy chiếu, đĩa VCD...) 

2. Hs: Đồ dùng học tập, đọc trước bài mới 

IV. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY 

1. Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra 

2. Giảng bài mới: 

Nêu VĐ: Sv khác với vật vô sinh ở những điểm nào? Sv và vật vô sinh đều đc cấu 

tạo từ các ntố hoá học nhưng do tp của các ntố ở sv khác với vật vô sinh nên sự tương tác 

giữa các ntố hoá học trong cơ thể sống đã cho sv những đ 2 mà vật vô sinh không có đc như: 

chuyển hoá vật chất, st và pt, sinh sản… 

Hoạt động của thầy & trò 

Nội dung 

Giáo án sinh học 10

*Hoạt động 1:GV Cho hs Quan sát tranh 

Hình 1 sách giáo khoa 

-Gv: Em hãy nêu các cấp tổ chức của thế giới 

sống? 

+ Giải thích khái niệm tế bào, mô, cơ quan, hệ 

cq... 

+ Các cấp tổ chức cơ bản của thế giới sống? 

+ Tại sao nói tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo 

nên mọi cơ thể sinh vật. 

+ Trong các cấp của thế giới sống cơ thể giữ 

vai trò quan trọng ntn? 

+ Đặc điểm cấu tạo chung của các cơ thể sống? 

Virút có được coi là cơ thể sống? 

- Hs nêu được : 

+ Từ nguyên tử→ sinh quyển 

+ Cơ thể sinh vật được cấu tạo từ 1 hay nhiều 

tế bào 

+ Mọi hoạt động sống diễn ra ở tế bào. 

-GV: NX, đánh giá và giúp hs hoàn thiện kiến 

thức 

.- Giáo viên chia hoc sinh thành tứng nhóm, 

mỗi nhóm 5 dến 6 học sinh cử trương nhóm 

điều hanh ghi chép, thư kí ghi chép 

+ Cheo tranh phóng to hình 1 SGK yêu cầu 

học sinh giai thích các khái niệm và lấy được 

ví dụ 

*Hoạt động 2: tìm hiểu đặc điểm chung của 

các cấp tổ chức sống 

-Gv: Nguyên tắc thứ bậc là gì? 

- Thế nào là đặc tính nổi trội ?vd 

- Đặc tính nổi trội do đâu mà có ? 

- Đặc tính nổi trội đặc trưng cho cơ thể 

sống là gì? 

-Hs: trao đổi nhóm trả lời 

-Gv: + ngtắc thứ bậc nghĩa là cấp tổ chức nhỏ 

hơn làm nền tảng để xd nên cấp tổ chức cao 

hơn(Vd: mọi vật chất đều đc ctạo từ các ngtử; 

các ngtử lại đc ctạo từ hạt nhân ngtử và các lớp 

điện tử).nguyêntử → phân tử → đại phân 

tử(prôtêin, các a.nucleic) → bào quan → tb… 

+Tính nổi trội: đ 2 này ko thể có đc ở cấp tc nhỏ 

hơn.Vd: từng tế bào thần kinh không có được 

đặc điểm của hệ thần kinh;Khicác ptử hcơ như 

pr,a.nucleic,lipit và đg tương tác với nhau tạo 

nên ctrúc tb thì tb có đc đ 2 nổi trội của sự 

I.Các cấp tổ chức của thế giới sống: 

- Thế giới sống được tổ chức theo nguyên 

tắc thứ bậc chặt chẽ : phân tử→ bào 

quan→ tế bào→ mô → cơ quan→ hệ cơ 

quan→ cơ thể → quần thể → quần xã → hệ 

sinh thái→ sinh quyển 

- Tế bào là đơn vị cơ bản cấu tạo nên mọi cơ 

thể sinh vật 

- Các cấp tổ chức cơ bản của thế giớ;i sống 

bao gồm: tế bào, cơ thể, quần thể, quần 

xã,hệ sinh thái. 

*Lưu ý: 

- Cấp tổ chức quan trọng vì nó biểu hiện đầy 

đủ các đặc tính của cơ thể sống. 

- Mọi cơ thể sống đều được cấu tạo từ 1 hay 

nhiều tế bào và các tế bào chỉ được sinh ra 

bằng cách phân chia tế bào. 

* Khái niệm mô, cơ quan , hệ cơ quan, cơ 

thể , quần thể, quần xã, hệ sinh thái 

II. Đặc điểm chung của các cấp tổ chức 

sống: 

1. Tổ chức theo nguyên tắc thứ bậc: 

- Các tổ chức sống cấp dưới làm nền tảng để 

xây dựng nên tổ chức sống cấp trên. 

Bào quan→ tế bào→ mô→ cơ quan→cơ 

thể.. 

-Tính nổi trội: Được hình thành do sự tương 

tác của các bộ phận cấu thành mà mỗi bộ 

phận cấu thành không thể có được. 


sống(khả năng tđc,st,s 2 , cảm ứng) mà các ptử 

hcơ riêng biệt không có đc. Lưu ý: đ 2 nổi trội 

có cả ở thế giới không sống. 

-Gv: nêu vđ Cơ thể sống muốn tồn tại st, 

pt…thì phải như thế nào? Nếu TĐC K o cân đối 

thì cơ thể sống làm như thế nào để giữ cân 

bằng?(uống rượu nhiều..) 

- Gv: Hệ thống mở là gì ? 

- Hs: là một hệ thống luôn cần có sự tđổi vật 

chất và nl với mt. 

- Gv: SV với môi trường có mối quan hệ như 

thế nào? 

-Hs: ĐV lấy thức ăn, nc uống từ mt và thải 

chất cặn bã vào mt. Mt biến đổi (thiếu nc, thức 

ăn…)sv bị giảm sức sống dẫn đến tử vong. Sv 

phát triển làm số lượng tăng → mt bị phá huỷ. 

-Gv:(bs) sự biến đổi của mt trực tiếp hay gián 

tiếp đều a/h đến hệ thống và cũng chính sự hđ 

của hệ thống lại a/h đến mt. 

* Liên hệ: làm thế nào để sv có thể st, pt tốt 

nhất trong mt? 

-Hs: trong cnuôi hay trồng trọt cần tạo đk 

thuận lợi về nơi ở, thức ăn cho sv pt. 

-Gv(nêu vđ): Tại sao ăn uống ko hợp lí sẽ dẫn 

đến phát sinh các bệnh? Cơ quan nào trong 

cthể giữ vtrò chủ đạo trong điều hoà cb nội 

môi? 

-Gv(gợi ý): nếu ăn quá nhiều thịt có thể bị 

bệnh gì? Ăn không đủ prôtêin có thể bị bệnh 

gì? 

-Hs: + Trẻ em ăn nhiều thịt và k o bổ sung rau 

quả dẫn đến béo phì.trẻ em thiếu ăn dẫn đến 

suy dinh dưỡng. 

+ Hệ thần kinh, hệ nội tiết điều hoà cân 

bằng nội môi. 

-Gv: Nếu trong các cấp tổ chức sống ko tự điều 

chỉnh được cân bằng nội môi thì điều gì sẽ xảy 

ra? làm thế nào để tránh đc điều này? 

-Hs: Cthể không tư điều chỉnh sẽ bị bệnh. luôn 

chú ý tới chế độ d 2 hợp lí và các đk sống phù 

hợp. 

-Gv: +Vì sao sự sống tiếp diễn liên tục từ thế 

hệ này sang thế hệ khác? 

+Tại sao tất cả sv đều ctạo từ tb? 

+Vì sao cây xương rồng khi sống trên sa 

2. Hệ thống mở và tự điều chỉnh: 

- Hệ thống mở: Giữa cơ thể và môi trường 

sống luôn có tác động qua lại qua quá trình 

trao đổi chất và năng lượng. 

- Tự điều chỉnh: Các cơ thể sống luôn có 

khả năng tự điều chỉnh duy trì cân bằng 

động trong hệ thống (cân bằng nội môi) để 

giúp nó tồn tại, sinh trưởng, phát triển… 


mạc có nhiều gai nhọn? sv luôn phát sinh đ 2 

thích nghi. 

+Do đâu sinh vật thích nghi với mt? 

-Gv(bs): Thế giới sống mặc dù rất đa dạng 

nhựng lại thống nhất với nhau về nhiều đ 2 là do 

sự sống đc tiến hoá từ 1 tổ tiên chung. Sự sống 

tiếp diễn liên tục nhờ sự truyền thông tin di 

truyền trên AND từ tb này sang tb khác, từ thế 

hệ này sang thế hệ khác. Nhờ đc kế thừa thông 

tin dt từ những sv tổ tiên ban đầu nên các sv 

trên trái đất đều có những đ 2 chung. Tuy 

nhiên, sv luôn có những cơ chế phát sinh các 

biến dị DT và sự thay đổi k o ngừng của đk 

ngoại cảnh sẽ CL và giữ lại các dạng sống 

thích nghi với các mt khác nhau. 

Từ 1 nguồn gốc chung bằng con đường PLTT 

dưới tdụng của CLTN, trải qua thời gian dài 

tạo nên sinh giới ngày nay. 

3) Thế giới sống liên tục tiến hoá: 

- Sự sống tiếp diễn liên tục nhờ sự truyền 

thông tin di truyền trên AND từ thế hệ này 

sang thế hệ khác. 

-Thế giới sống có chung một nguồn gốc trải 

qua hàng triệu triệu năm tiến hoá tạo nên sự 

đa dạng và phong phú ngày nay của sinh 

giới 

- Sinh giới vẫn tiếp tục tiến hoá. 

3.Củng cố: 

- Đọc muc. “ECB” 

- Câu hỏi và bài tập cuối bài 

4. Hướng dẫn học sinh tự học: 

- Học bài và trả lời các câu hỏi SGK 

- Đọc trước bài tiết sau 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 02 - BÀI 2 : CÁC GIỚI SINH VẬT 

I. MỤC TIÊU: Sau khi học xong bài này, HS phải: 


- Nêu được khái niệm giới. 

- Trình bày được hệ thống phân loại sinh giới ( hệ thống 5 giới). 

- Nêu được đặc điểm chính của mỗi giới sinh vật (giới Khởi sinh, giới Nguyên sinh, 

giới Nấm, giới Thực vật, giới Động vật). 

- Nêu đc sự đa dạng của t/g sv. Có ý thức bảo tồng đa dạng sh. 

2. Kĩ năng 

- Rèn luyện kỹ năng quan sát, thu nhận kiến thức từ sơ đồ, hình vẽ. 


- Có ý thức và thái độ đúng trong việc bảo vệ r và kthác tài nguyên R hợp lí. Bảo vệ đv 

quý hiếm, bảo tồn đa dạng Sh. Lên án các hành động săn bắn, giết thịt các đv hoang 

dã. 






- Đa dạng sinh học thể hiện qua sự đa dạng sinh vật qua các giới SV. 

- Có ý thức và thái độ đúng trong việc bảo vệ rừng và khai thác tài nguyên rừng hợp lí. 

Bảo vệ ĐV quý hiếm, bảo tồn đa dạng sinh học. Lên án các hành động săn bắn, giết thịt ĐV 

hoang dã. 


1. Gv: - Tranh vẽ phóng to Hình 2 SGK, máy chiếu. 

- Phiếu học tập (các đặc điểm chính của các giới sinh vật). 

2 Hs: Đọc trước bài mới 


1. Kiểm tra bài cũ: Trình bày các đ 2 chung của các cấp tổ chức sống? 



*Hoạt động1 : Tìm hiểu về giới và hệ thống 

phân loại 5 giới 

-Gv : viết sơ đồ: giới - ngành - lớp -bộ- họ - 

chi - loài 

Đvđ : Em hiểu thế nào là giới? 

-Gv: giới là gì ? cho ví dụ 

-Hs: giới là đvị cao nhất.vd: giới đv, giới tv 

Nội dung 

I. Giới và hệ thống phân loại 5 giới: 

1. Khái niệm giới: Giới sinh vật là đơn vị 

phân loại lớn nhất, bao gồm các ngành sinh 

vật có chung những đặc điểm nhất định. 

2.Hệ thống phân loại 5 giới: 

-Giới Khởi sinh (Monera)→ Tế bào nhân sơ 

-Giới Nguyên sinh(Protista) 


? Hệ thống phân loại 5 giới gồm những giới 

nào? 

-Hs: .. 

-Gv: Ở sđ h2/SGK Tại sao không biểu thị các 

giới trên cùng một hàng? 

-Hs: vì ngày nay các giới này tồn tại song 

song. 

*Hoạt động2 : tìm hiểu đặc điểm của mổi giới 

-Gv: Đặc điểm của giới Khởi sinh? 

-Gv: Phương thức sống? 

-Gv: giới nguyên sinh gồm những đại diện 

nào? 

-Gv: Đặc điểm cấu tạo chung, hình thức sống 

của giới Nguyên sinh? 

-Hs:… 

-Gv: Giới Nấm gồm những đại diện nào? 


của giới Nấm? 

-Hs:… 

-Gv: Giới Tv gồm những đại diện nào? 


của giới Thực vật? 

-Hs:… 

-Gv: Giới Đv gồm những đại diện nào? 


của giới Động vật? 

-Gv: yêu cầu Hs hoàn thành PHT 

-Hs: thảo luận nhóm và điền nd vào PHT 

-Gv: đưa ra ĐA 

-Gv: (bs) đ 2 của giới và mức độ tiến hoá của 

sinh giới đc thể hiện ở mức độ t/c cơ thể. 

3.Củng cố: - Bài tập cuối bài 

4. Dặn dò: HS về nhà học bài và đọc trước bài mới. 

Giáo án sinh học 10 

-Giới Nấm(Fungi) 

Tế bào 

-Giới Thực vật(Plantae) nhân thực 

-Giới Động vật(Animalia) 

II. Đặc đặc điểm chính của mỗi giới: 

1.Giới Khởi sinh:( Monera) 

- Gồm những loài vi khuẩn là những sv nhân 

sơ có kích thước nhỏ (1-5m). 

- Phương thức sống đa dạng: sống hoại sinh, 

kí sinh; 1 số có khả năng tự tổng hợp chất 

hữu cơ. 

2.Giới Nguyên sinh:(Protista) 

-Tảo: Sinh vật nhân thực,đơn bào hay đa bào. 

Là sv quang tự dưỡng(cơ thể có diệp lục), 

sống trong nc. 

-Nấm nhày: S.vật nhân thực, cơ thể tồn tại 2 

pha đơn bào và hợp bào. Là sv dị dưỡng, 

sống hoại sinh. 

-ĐVNS: Svật nhân thực, đơn bào. Là sv dị 

dưỡng. 

3)Giới Nấm:(Fungi) 

- Gồm những sv nhân thực, cthể đơn bào 

hoặc đa bào, ctrúc dạng sợi, thành tbào chứa 

kitin, k o có lục lạp, k o có lông và roi. 

- Sinh sản hữu tính và vô tính(nhờ bào tử). 

- Là sv dị dưỡng: Hoại sinh, ký sinh, cộng 

sinh. 

4)Giới Thực vật:( Plantae) 

(Rêu, Quyết, Hạt trần, Hạt kín) 

-Sinh vật nhân thực, đa bào, thành tế bào cấu 

tạo bằng xenlulôzơ. 

-Có khả năng quang hợp(có diệp lục) và là sv 

tự dưỡng. 

-Sống cố định, có knăng cảm ứng chậm. 

5)Giới Động vật:(Animalia) 

(Thân lỗ, Ruột khoang, Giun dẹp, Giun tròn, 

Giun đốt, Thân mềm, Chân khớp, Da gai và 

Động vật có dây sống) 

- Sinh vật nhân thực, đa bào, có cấu trúc phức 

tạp với các cơ quan và hệ cơ quan chuyên hoá 

cao. - Sống dị dưỡng. 

-Có khả năng di chuyển, có knăng phản ứng 

nhanh.

Ngày soạn:...../...../201.. 





PHẦN HAI: SINH HỌC TẾ BÀO 

Chương I: THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA TẾ BÀO 

TIẾT( PPCT) 03 - BÀI 3 : CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC VÀ NƯỚC 



- Học sinh phải nêu được các nguyên tố chính cấu tạo nên tế bào. 

- Phân biệt được nguyên tố vi lượng và nguyên tố đa lượng. 

- Giải thích được cấu trúc hoá học của phân tử nước quyết định các đặc tính lý hoá 

của nước. 

- Trình bày được vai trò sh của nước đối với tế bào. 

2. Kĩ năng 

- Rèn luyện kỹ năng phân tích, so sánh, quan sát, thu nhận kiến thức từ sơ đồ, hình 

vẽ. 


- Giáo dục thói quen sd tiết kiệm tài nguyên nc, bvệ nguồn nc, giữ nguồn nc 

trong sạch . 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin về các nguyên tố hóa học xây dựng nên thế giới 

sống, cấu trúc, đặc tính hóa học và vai trò của nước đối với tế bào 

- Kĩ năng quản lý thời gian, đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm 


- Nước là thành phần quan trọng trong môi trường, là một nhân tố sinh thái. 

- Thói quen sử dụng tiết kiệm tài nguyên nước, bảo vệ nguồn nước, giữ nguồn nước 

trong sạch. 


1. Gv: Tranh vẽ cấu trúc hoá học của phân tử nước ở trạng thái lỏng và trạng thái rắn 

(hình 3.1 và hình 3.2 SGK ) 

2. Hs: Đọc trước bài mới 


1. Kiểm tra 15 phút: 

Câu 1: Hãy kể tên các giới trong hệ thống phân loại 5 giới và đặc điểm của 3 trong 5 

giới? 

Câu 2: Tại sao nói: ‘tế bào là đơn vị cơ bản của thế giới sống’? 

Đáp án thang điểm 

Câu hỏi Nội dung Thang điểm 

Câu 1 Hệ thống phân loại 5 giới: 


Câu 2 

-Giới Khởi sinh (Monera)→ Tế bào nhân sơ 

-Giới Nguyên sinh(Protista) 

-Giới Nấm(Fungi) 

Tế bào 

-Giới Thực vật(Plantae) nhân thực 

-Giới Động vật(Animalia) 

Giới Khởi sinh:( Monera) 

- Gồm những loài vi khuẩn là những sv nhân sơ có kích thước 

nhỏ (1-5m). 

- Phương thức sống đa dạng: sống hoại sinh, kí sinh; 1 số có 

khả năng tự tổng hợp chất hữu cơ. 

Giới Thực vật:( Plantae) 

(Rêu, Quyết, Hạt trần, Hạt kín) 

-Sinh vật nhân thực, đa bào, thành tế bào cấu tạo bằng 

xenlulôzơ. 

-Có khả năng quang hợp(có diệp lục) và là sv tự dưỡng. 

-Sống cố định, có knăng cảm ứng chậm. 

Giới Động vật:(Animalia) 

(Thân lỗ, Ruột khoang, Giun dẹp, Giun tròn, Giun đốt, Thân 

mềm, Chân khớp, Da gai và Động vật có dây sống) 

- Sinh vật nhân thực, đa bào, có cấu trúc phức tạp với các cơ 

quan và hệ cơ quan chuyên hoá cao. 

- Sống dị dưỡng. 

-Có khả năng di chuyển, có knăng phản ứng nhanh. 

Tế bào là đơn vị cơ bản của thế giới sống là vì: 

- Mọi cơ thể đều được cấu tạo từ tế bào 

- Tế bào có đủ các đặc trưng của sự sống 

- Sự sống chỉ biểu hiện bắt đầu từ cấp tế bào 

- Ko còn đơn vị sống nào nhỏ hơn tế bào 

Các cấp tổ chức của thế giới sống được sắp xếp từ thấp đến 

cao, lần lượt là: cấp tế bào=>cấp cơ thể=>cấp quần thểloài=>cấp 

quần xã=>cấp hệ sinh thái. 

0.5 điểm 

0.5 điểm 

0.5 điểm 

0.5 điểm 

0.5 điểm 

1 điểm 

1,5 điểm 

1,5 điểm 

0.5 điểm 

0.5 điểm 

0.5 điểm 

0.5 điểm 

1.5 điểm 



*Hoạt động1: tìm hiểu các nguyên tố hoá học. 

-Gv: tại sao các tế bào khác nhau lại đc cấu 

tạo chung từ 1 số nguyên tố nhất định? 

-Hs: các tb tuy khác nhau n o đều có tp hoá học 

khá giống nhau vì chúng đc tiến hoá từ tổ tiên 

chung (có chung nguồn gốc). 

-Gv: tại sao 4 nguyên tố C, H ,O ,N là những 

nguyên tố chính cấu tạo nên tế bào? 

-Hs: qs bảng3/SGK và nêu đc: 4 ngtố có tỉ lệ 

Nội dung 

I. Các nguyên tố hoá học: 

- Các nguyên tố hoá học cấu tạo nên thế 

giới sống và không sống. 

- Các nt C,H,O,N chiếm 96% khối lượng 

cơ thể sống. 

- C là nguyên tố đặc biệt quan trọng trong 

việc tạo nên sự đa dạng của các đại phân 

tử hữu cơ. 


lớn (96,3%) 

-Gv: vì sao C là nguyên tố quan trọng? 

-Hs: C có cấu hình điện tử vòng ngoài với 4 

đtử → cùng 1 lúc tạo 4 liên kết cộng hoá trị 

-Gv(bs): SGV/25 

-Gv: Trong tự nhiên có khoảng 92 nguyên tố 

hoá học chỉ có vài chục nguyên tố cần thiết 

cho sự sống. 

-Gv: Các ntố h 2 trong cthể chiếm tỉ lệ khác 

nhaunên các nhà khoa học chia thành 2 nhóm: 

đl và vl. 

-Gv: Quan sát bảng 3 em có nhận xét gì về tỷ 

lệ các nguyên tố trong cơ thể. 

-Hs: … 

-Gv: Các nguyên tố hoá học có vai trò như thế 

nào đối với tế bào? 

-Hs:.. 

-Gv: Hàm lg ntố h 2 nào đó tăng cao quá mức 

cho phép gây ô nhiễm Mt, gây a/h xấu đến cơ 

thể sv và con ngươì. 

* liên hệ: vai trò quan trọng của các ntố h 2 . 

-Hs: Thiếu Iôt gây bướu cổ ở người. 

Thiếu Mo → cây chết… 

-Gv: (bs)cần ăn uống đủ chất, dù cthể chỉ cần 

1 lượng rất nhỏ chất đó, nhất là trẻ em. Ăn các 

món ăn khác nhau sẽ cung cấp các ntố vi lg 

khác nhau cho cthể. 

*Hoạt động2: tìm hiểu về ctạo và vtrò của nc 

trong tb 

Hs quan sát Tranh H 3.1 và 3.2 

-Gv: Nghiên cứu sách giáo khoa và hình 3.1, 

3.2 em hãy nêu cấu trúc và đặc tính lý hoá của 

nước? 

-Hs:… 

-Gv:Do ctrúc h 2 đặc thù mà các ptử nc có t/c 

như 1 chiếc nam châm yếu. Hai đầu mang 

điện trái dấu của 2 ptử nc khác nhau có thể hút 

nhau cũng như hút các ptử hoặc các phần của 

ptử khác có điện tích trái dấu. Chính nhờ các 

đặc tính này mà nc có vai trò đặc biệt với cơ 

thể sống. 

-Gv: Em nhận xét về mật độ và sự liên kết 

giữa các phân tử nước ở trạng thái lỏng và 

rắn? (khi cho nước đá vào cốc nước thường) 

-Hs: nc thg các lk H2 luôn bị bể gẫy và tái tạo 

* Các nguyên tố đa lượng và vi lượng: 

a. Nguyên tố đa lượng: 

- Các ntố chiếm tỷ lệ lớn (hơn 0,01%) 

khối lượng cthể sống. 

Vd: C, H, O, N, S, P, K… 

- Vai trò: T/gia ctạo nên các đại ptử hữu 

cơ như pr, cacbonhidrat, lipit, các axit 

nucleic (là những chất h 2 chính ctạo nên 

tb). 

b. Các nguyên tố vi lượng: 

- Là những ngtố chiếm tỷ lệ nhỏ hơn 

0,01% khối lượng cthể sống. 

Vd: F, Cu, Fe, Mn, Mo, Se, Zn, Co, B, 

Cr… 

-Vtrò: Tphần cơ bản ctạo nên E, vitamin… 

II. Nước và vai trò của nước trong tế 

bào: 

1. Cấu trúc và đặc tính lý hoá của nước: 

- Phân tử nước được cấu tạo từ 1 nguyên 

tử ôxy với 2 nguyên tử hyđrô bằng liên kết 

cộng hoá trị. 

- Phân tử nước có tính phân cực. 

- Giữa các phân tử nước có lực hấp dẫn 

tĩnh điện( do liên kết hyđrô) tạo ra mạng 

lưới nước. 

2)Vai trò của nước đối với tế bào: 

- Là thành phần cấu tạo và dung môi hoà 

tan nhiều chất cần cho hoạt động sống của 

tế bào. 


liên tục. Nc đá: các lk H2 luôn bền vững khả 

năng tái tạo ko có. 

-Gv: Điều gì xảy ra khi ta đưa các tế bào sống 

vào trong ngăn đá tủ lạnh?G. thích 

- Là môi trường của các phản ứng sinh hoá 

của tế bào. 

- Tham gia vào qt chuyển hoá vật chất để 

duy trì sự sống. 


- Tại sao cần ăn nhiều loại thức ăn khác nhau, không nên chỉ ăn 1 số các món ăn ưa 

thích?( Cung cấp các nguyên tố vi lượng khác nhau cho tế bào, cơ thể ) 

4. Hướng dẫn học sinh tự học: Các câu hỏi và bài tập cuối bài 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 04 - BÀI 4 : CACBOHYĐRAT VÀ LIPIT 


Sau khi học xong bài này, Hs phải: 

1.Kiến thức: 

- Học sinh phải liệt kê được tên các loại đường đơn, đường đôi và đường đa(đường 

phức) và tên các loại lipit có trong các cơ thể sinh vật. 

- Nêu đc cấu tạo hoá học và kể đc các vai trò sinh học của cacbonhidrat và lipit- hiểu rõ 

tầm quan trọng của việc ăn uống khoa học và vận dụng gt đc 1 số hiện tg trong thực tế. 

2.Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng qs, phân tích tổng hợp 

3.Thái độ: 

- GD ý thức bv môi trg: vtrò của tv đvới đời sống đv, phải trồng và bvệ cây cối. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin về cấu trúc, chức năng của cacbohidrat và lipit 



- Sự đa dạng trong cấu trúc của Pr dẫn đến sự đa dạng trong giới SV. Đa dạng SV 

đảm bảo cho cuộc sống của con người, các nguồn thực phẩm từ TV và ĐV cung cấp đa 

dạng các loại Pr cần thiết. 


1. Giáo viên: 

- Tranh vẽ về cấu trúc hoá học của đường và lipit. 

- Tranh ảnh về các loại thực phẩm, hoa quả có nhiều đường và lipit. 

- Đường Glucôzơ, Fructôzơ, Saccarôzơ, sữa bột không đường và tinh bột sắn dây. 

2. Học sinh: Đọc trước bài mới 

IV. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 

1. Kiểm tra bài cũ: 

- Gv: Trình bày cấu trúc hoá học của nước và vai trò của nước trong tế bào. 



*Hoạt động1: tìm hiểu về Cacbohyđrat 

-Gv: + đưa ra các mẫu là 1 số mô, cq và bộ 

phận của cơ thể: Củ khoai tây, khoai lang, 

khoai môn, hạt lạc, hạt hướng dương, hạt bí, 

các quả chin (nho, dưa hấu…), mía, vỏ tôm, 

Nội dung 

I. Cacbohyđrat: ( Đường) 

1. Đặc điểm và cấu trúc hoá học: 

* Đặc điểm: 

- Các loại cacbonhidrat có nhiều trong: 

+ Các loại củ, quả, hạt, rễ, thân, lá ở tv. 


cua, gan lợn… 

+ Y/c hs quan sát kĩ các mẫu vật, vận dụng 

hiểu biết thực tế để trả lời CH: 

* Chọn các cơ quan, bộ phận chứa nhiều 

Cácbonhiđrat? 

* Khi hoà tan (đường) vào trong nc, em có 

nhận xét gì? 

-Hs: qs mẫu vật và dựa vào kt thực tiễn để 

chọn theo y/c. 

-Gv: Cho hs qs 1 số ctạo phân tử của đại diện 

các loại Cácbonhiđrat → y/c hs qs kĩ và kết 

hợp với đọc thông tin SGK để phát hiện: 

Tranh cấu trúc hoá học của đường 

CH 2 OH 

CH 2 OH 

1 

Liên kết glucôzit 

Các phân tử đường glucôzơ liên kết với nhau 

bằng liên kết glucôzit tạo xenlulôzơ. 

+ Cácbonhiđrat đc ctạo từ những ntố nào? 

Theo ntắc gi? 

+ Phân loại Cácbonhiđrat và nêu đ 2 cấu trúc 

của chúng? 

+ Chuyển ý: Tất cả đều đc ctạo từ 3 ntố 

C,H,O nhưng ctạo phân tử khác nhau để đảm 

bảo nhận các chức năng sinh học khác nhau 

→ t/c khác nhau → 

*Hoạt động 2: Tìm hiểu về lipit 

-Gv: y/c hs qs lại các mẫu, kết hợp với SGK và 

dựa vào hiểu biết của mình để TL các câu hỏi: 

+ Hãy chọn các cq, bộ phận của thể chứa nhiều 

lipit? 

+ t/c vật lí của lipit? 

* Tích hợp giáo dục sd NLTK và HQ: 

-Gv giới thiệu: mặc dù lipit đảm nhận nhiều 

c/năng sh qtrọng nhưng có 1 loại lipit là 

cholesterol nếu dự trữ sẽ tích tụ trong máu gây 

đột quỵ tim mạch rất nguy hiểm. Do vậy trong 

khẩu phần ko nên ăn nhiều lipit đặc biệt ko nên 

ăn t/a chứa nhiều cholesterol như lòng đỏ trứng 

gà, bơ, phomat… 

- nhấn mạnh: Cacbonhidrat và lipit đều có ctạo 

từ C, H, O nhưng chúng lại là 2 hợp chất hữu 

2 

CH 2 OH 

+ Gan, mô cơ ở đv, người. 

- Tan nhiều trong nc. 

* Cấu trúc H 2 

- Là hợp chất hc đơn giản đc ctạo từ 3 ntố: 

C,H,O theo ntắc đa phân. 

- Có ba loại: 

+ Đường đơn: (monosaccarit) gồm 1 đơn 

phân 

+ Đường đôi: (Disaccarit) 

Gồm 2 phân tử đường đơn liên kết với nhau 

bằng liên kết glucôzit. 

+ Đường đa: (polisaccarit) 

- Gồm nhiều phân tử đường đơn liên kết với 

nhau bằng liên kết glucôzit. 

→trong đó đơn phân ctạo nên đg đôi và đg 

đa là đg đơn (chủ yếu là glucozơ) 

2)Chức năng của Cacbohyđrat: 

PHT số 1 

→KL: Là ngồn cung cấp năng lượng cho tế 

bào; Tham gia cấu tạo nên tế bào và các bộ 

phận của cơ thể… 

II. Lipit: ( chất béo) 

1) Đặc điểm chung 

- lipit có nhiều trong: 

+ Mô mỡ đv, 1 số hạt tv. 

+ Một số loại hoocmon 

- Không tan trong nc, chỉ tan trong dung môi 

hữu cơ 

- Lipit đc ctạo bởi: C, H, O (lượng O ít hơn 

cacbonhidrat), một số lipit có thêm P 

(photpho) 

2. Cấu trúc và chức năng của các loại lipit 

Nội dung PHT số 2 

→KL: Cấu trúc nên hệ thống màng sinh học; 

Nguồn năng lượng dự trữ; Tham gia nhiều 

chức năng sinh học khác 


cơ khác nhau về tỉ lệ và cách sắp xếp các ntố 

trong phân tử → tính chất hòa tan trong dung 

môi khác nhau → chức năng sh khác nhau. 

3.Củng cố: Tại sao người già không nên ăn nhiều lipit? ( ăn nhiều mỡ dẫn đến sơ vữa 

động mạch, huyết áp cao). 

4. Hướng dẫn học sinh tự học: - Trả lời câu hỏi SGK; - Chuẩn bị bài sau 

Đáp án PHT số 1 

Loại 

cacbonhidrat 

Mônsaccarit 

(đường đơn) 

Đisaccarit 

(đường đôi) 

Polisaccarit 

(đường đa) 

Đại diện phổ biến 

-Hexozo–Glucôzơ(đg nho) 

-Fructôzơ (đường quả) 

-Galactôzơ (đường sữa) 

-pentozo-Ribôzơ 

-Đêôxyribôzơ 

- Saccarôzơ (đường mía) 

- Lactôzơ (đường sữa) 

- Mantôzơ (đg mạch nha) 

-Glicôgen (ở Động vật) 

Vai trò đối với tb và cơ thể 

- Là ngồn cung cấp năng lượng cho tế bào và 

cơ thể (phổ biến nhất là đường glucôzơ) 

-Tham gia cấu tạo nên ARN và AND trong tế 

bào. 

-Tham gia cấu tạo nên ARN và AND trong tế 

bào. 

- Dự trữ năng lượng. 

- Là nguồn năng lượng dự trữ ngắn hạn 

- Tinh bột (ở Thực vật) 

- Xenlulôzơ - Cấu tạo nên thành tb thực vật 

- Kitin - Là thành phần chính ctạo nên bộ xương 

ngoài của đv (tôm, cua, côn trùng). 

- Cấu tạo thành tb của nấm. 

Đáp án PHT số 2 

Các loại Cấu trúc hóa học 

Lipit 

Dầu, mỡ Gồm 1 phân tử rượu 

(glyxêrol) và 3 axit béo (no 

hoặc không no) 

Vai trò đối với tb và cơ thể 

- Là nguồn nguyên liệu dự trữ cho tb và cthể. 

- Tham gia điều hòa than nhiệt cho đv đẳng 

nhiệt (hoặc đv xứ lạnh) 

Phôtpholipit 

Sterôit 

Sắc tố và 

vitamin 

Gồm 1 phân tử glyxêrol liên 

kết với 2 axit béo và 1 nhóm 

phôtphat. 

Chứa các nguyên tử liên kết 

vòng 

- Một số loại: Carôtenôit, 

diệp lục 

- Một số vitamin: A, D,E,K 

- Cấu tạo nên các loại màng của tb 

- Cấu tạo nên các loại hoocmôn (đặc biệt là 

hoocmon sinh dục: ơstrôgen, testostêrôn) 

- Ctạo nên diệp lục có vtrò qt trg QH của tv 

- Cấu tạo nên sắc tố võng mạc mắt người → 

giúp ta nhìn được. 

-Giúp qt QH ở tv 

-Thành phần c trúc của nhiều E→ đảm bảo 

các qt sinh lí diễn ra bình thường. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 05 - BÀI 5 + 6 : PRÔTÊIN VÀ AXIT NUCLÊIC 

I. MỤC TIÊU: 


- Nêu đc cấu tạo hóa học và chức năng của 1số loại Pr*.(pb đc các mức độ ctrúc của Pr: 

b1, b2, b3, b4) 

- Nêu đc các yt a/h đến cn của Pr và gt đc a/h của những y/t này đến cn của Pr. 

2.Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng qs, phân tích tổng hợp. 


- Có ý thức bv Đv, tv, bv nguồn gen – đa dạng sinh học. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin về cấu trúc, chức năng của protein 



- Sự đa dạng về cấu trúc của protein. 

- Sự đặc thù trong cấu trúc ADN tạo cho mỗi loài SV có nét đặc trưng. 


1. Gv: - Tranh vẽ cấu trúc hoá học của Pr 

- Sợi dây đồng hoặc dây điện 1 lõi 

- Tranh hình 6.1 và 6.2 SGK 



1. Kiểm tra bài cũ: Trình bày cấu trúc và chức năng của cacbohiđrat? 



*Hoạt độn1: Tìm hiểu về Pr 

-Gv: Em hãy nêu thành phần cấu tạo của 

ptử Protein. 

Tranh hình 5.1 

-Gv: quan sát hình 5.1 và đọc sgk em hãy 

nêu các bậc cấu trúc của prôtêin. 

-Hs:… 

-Gv: Em hãy nêu các chức năng chính của 

prôtêin và cho ví dụ. 

( hãy tìm thêm các ví dụ ngoài sách giáo 

Nội dung 

I. prôtêin 

1. Cấu trúc của prôtêin: 

Phân tử prôtêin có cấu trúc đa phân mà đơn 

phân là các axit amin. 

a) Cấu trúc bậc 1: 

- Các axit amin liên kết với nhau tạo nên 1 

chuỗi axit amin là chuỗi pôli peptit. 

- Chuỗi pôli peptit có dạng mạch thẳng. 

b) Cấu trúc bậc 2: 

- Chuỗi pôli peptit co xoắn lại(xoắn) hoặc 


khoa) 

-Gv: Có các yếu tố nào ảnh hưởng đến 

cấu trúc của prôtêin, ảnh hưởng như 

gấp nếp(). 

c) cấu trúc bậc 3 và bậc 4: 

- Cấu trúc bậc 3: Chuỗi pôli peptit cấu trúc 

bậc 2 tiếp tục co xoắn tạo không gian 3 chiều 

đặc trưng được gọi là cấu trúc bậc 3. 

- Cấu trúc bậc 4: Các chuỗi cấu trúc bậc 2 liên 

kết với nhau theo 1 cách nào đó tạo cấu trúc 

bậc 4 

2. Chức năng và các yếu tố ảnh hưởng đến 

chức năng của prôtêin: 

a) Chức năng của prôtêin: 

- Tham gia cấu tạo nên tế bào và cơ thể. 

(nhân, màng sinh học, bào quan…) 

- Dự trữ các axit amin. 

- Vận chuyển các chất.( Hêmôglôbin) 

- Bảo vệ cơ thể.( kháng thể) 

- Thu nhận thông tin.(các thụ thể) 

- Xúc tác cho các phản ứng.( enzim) 

- Tham gia trao đổi chất (hoocmôn) 

b) Các yếu tố ảnh hưởng đến chức năng của 

prôtêin: 

- Nhiệt độ cao, độ pH…phá huỷ cấu trúc 

không gian 3 chiều của prôtêin làm cho chúng 

mất chức năng( biến tính). 

3.Củng cố: Nêu sự khác nhau cơ bản về cấu trúc của Protein ? 


- Trả lời câu hỏi trong SGK 

- Đọc trước bài mới. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 06 - BÀI 5 + 6 : PRÔTÊIN VÀ AXIT NUCLÊIC (tiếp theo) 



- Học sinh phải nêu được thành phần 1 nuclêôtit. 

- Mô tả được cấu trúc hh của phân tử ADN và phân tử ARN; Trình bày được các chức 

năng của ADN và ARN.* 

- So sánh được cấu trúc và chức năng của ADN và ARN. 

2.Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng qs, phân tích tổng hợp. 


- Có ý thức bv Đv, tv, bv nguồn gen – đa dạng sinh học. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin về cấu trúc, chức năng của ADN, ARN. 



- Sự đa dạng của ADN chính là đa dạng di truyền của sinh giới. 

- Sự đặc thù trong cấu trúc ADN tạo cho mỗi loài SV có nét đặc trưng. 


1. Gv: - Tranh vẽ cấu trúc hoá học của nuclêôtit, phân tử ADN, ARN. 

- Sợi dây đồng hoặc dây điện 1 lõi 

- Tranh hình 6.1 và 6.2 SGK 

- Mô hình cấu trúc phân tử ADN. 



1. Kiểm tra bài cũ: Trình bày cấu trúc và chức năng của protein? 



*Hoạt động 2: tìm hiểu ADN 

-GV: y/c Hs quan sát Tranh H 6.1 và mô 

hình AND → Hãy trình bày ctạo ptử 

ADN? 

-Hs: … 

Axit - đường - bazơnitơ 

( nuclêôtit ) 

-Gv: phân biệt AND nhân sơ và nhân 

Nội dung 

I. Axit đêôxiribônuclêic: (ADN) 

1) Cấu trúc của ADN: 

a. Thành phần cấu tạo: 

- ADN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân,mỗi 

đơn phân là 1 nuclêôtit. 

- 1 nuclêôtit gồm: 

+ 1 phân tử đường 5C 

+ 1 nhóm phôtphat ( H3PO4) 


thực? 

-Hs:… 

-Gv: Qsát tranh và mô hình hãy trình bày 

cấu trúc phân tử ADN? 

-Hs:+ Đường kính vòng xoắn là 20A O và 

chiều dài mỗi vòng xoắn là 34 A O và gồm 

10 cặp nuclêôtit 

+ Ở các tb nhân sơ, ptử ADN thường 

có dạng vòng còn svật nhân thực có dạng 

mạch thẳng. 

-Gv: Tại sao chỉ có 4 loại nu nhưng các 

sinh vật khác nhau lại có những đặc điểm 

và kích thước khác nhau ? 

-Hs: Do số lg, thành phần và cách sắp xếp 

bốn loại nu… 

-Gv: cấu trúc không gian của ADN ? 

-Gv: Chức năng mang thông tin di truyền 

của phân tử ADN thể hiện ở điểm nào? 

Chức năng bảo quản thông tin di 

truyền của ptử ADN thể hiện ở điểm 

nào? 

Chức năng truyền đạt thông tin di 

truyền của ptử ADN thể hiện ở điểm 

nào? 

Đặc điểm cấu trúc nào giúp ADN 

thực hiện được chức năng đó? 

*Hoạt động3: Tìm hiểu về ARN 

-Gv: Có bao nhiêu loại ARN? 

-Gv: phân loại dựa vào tiêu chí nào? 

-Gv: Hãy nêu thành phần cấu tạo của 

phân tử ARN? So sánh với phân tử 

ADN? 

-Gv: Hãy nêu cấu trúc của ptử ARN?Sự 

khác nhau về cấu trúc của phân tử ARN 

so với phân tử ADN? 

-Gv: Kể tên các loại ARN và chức năng 

của từng loại? 

-Hs:.. 

-Gv(bs): Ở 1 số loại virút thông tin di 

truyền không lưu giữ trên ADN mà trên 

+ 1 gốc bazơnitơ (A,T,G,X) 

- Lấy tên bazơnitơ làm tên gọi nuclêôtit. 

- Các nuclêôtit liên kết với nhau theo 1 chiều 

xác định tạo thành chuỗi pôlinuclêôtit. 

- Phân tử AND gồm 2 chuỗi pôlinuclêôtit liên 

kết với nhau bằng liên kết H giữa các bazơ 

của các nu theo NTBS 

* Nguyên tắc bổ sung: 

( A=T, G=X ) Bazơ có kích thước lớn ( A ,G) 

liên kết với bazơ có kích thước bé ( T ,X) → 

làm cho phân tử AND khá bền vững và linh 

hoạt. 

2. Cấu trúc không gian 

- 2 chuỗi polinu của AND xoắn đều quanh 

trục tạo nên xoắn kép đều và giống 1 cầu 

thang xoắn 

- Mỗi bậc thang là một cặp bazơ, tay thang là 

đường và axit phôtpho 

- Khoảng cách 2 cặp bazơ là 3,4 A 0 

3) Chức năng của ADN: 

- Mang TTDT là số lượng, thành phần, trình 

tự các nuclêôtit trên ADN. 

- Bảo quản TTDT là mọi sai sót trên phân tử 

ADN hầu hết đều được các hệ thống enzim 

sửa sai trong tế bào sửa chữa. 

- Truyền đạt TTDT (qua nhân đôi ADN) từ tế 

bào này sang tế bào khác. 

II. Axit Ribônuclêic: 

1) Cấu trúc của ARN: 

a. Thành phần cấu tạo: 

- Cấu tạo theo nguyên tắc da phân mà đơn 

phân là nuclêôtit. 

- Có 4 loại nuclêôtit A, U, G, X. 

b. Cấu trúc: 

- Phân tử ARN thường có cấu trúc 1 mạch. 

- ARN thông tin(mARN) dạng mạch thẳng. 

- ARN vận chuyển ( t ARN) xoắn lại 1 đầu 

tạo 3 thuỳ. 

- ARN ribôxôm(rARN)nhiều xoắn kép cục bộ 

2) Chức năng của ARN: 

- mARN truyền thông tin di truyền từ ADN 

đến ribôxôm đê tổng hợp prôtêin. 

- t ARN vận chuyển axit amin đến ribôxôm. 

-rARN cùng với prôtêin cấu tạo nên ribôxôm 

là nơi tổng hợp nên prôtêin. 


ARN. 


Đặc điểm ADN ARN 

Cấu tạo 

Chức năng 


- Trả lời câu hỏi trong SGK 

- Đọc trước bài mới 


Ngày soạn:...../...../201.. 





Chương II. CẤU TRÚC CỦA TẾ BÀO 

TIẾT( PPCT) 07 - BÀI 7: TẾ BÀO NHÂN SƠ 

I. MỤC TIÊU : 

Sau k hi học xong bài này HS phải: 


- Học sinh phải nêu được các đặc điểm của tế bào nhân sơ. 

- Giải thích lợi thế của kích thước nhỏ ở tế bào nhân sơ. 

- Trình bày được cấu trúc và chức năng của các bộ phận cấu tạo nên tế bào VK. 

2. Kĩ năng 

- Rèn luyện kĩ năng qs tranh hình nhận biết kiến thức. Phân tích so sánh, khái quát. 


Biết cách sd thuốc kháng sinh diệt VK gây bệnh. Vệ sinh ăn uống hợp lí… 



- kĩ năng thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ, lớp 

- kĩ năng trình bày suy nghĩ/ ý tưởng; hợp tác; quản lý thời gian và đảm nhận trách 

nhiệm trong hoạt động nhóm 


1. Giáo viên: Tranh vẽ phóng hình 7.1 và 7.2 SGK. 

Tranh Tế bào động vật,thực vật 



1. Kiểm tra bài cũ: Trình bày vai trò của pr? 



*HĐ1: Tìm hiểu đ 2 chung của TB nhân sơ 

-Gv: cho hs quan sát Tranh tế bào vi 

khuẩn, động vật, thực vật và hỏi: 

+ Em có NX gì về cấu tạo , KT tế bào 

nhân sơ so với tế bào nhân thực? 

-Hs:… 

-Gv: Kích thước nhỏ có vai trò gì với các 

tế bào nhân sơ? 

-Hs:…. 

-Gv(giảng): SGV/37 

-Gv: VK 30p phân chia 1 lần, tb người 24 

h pchia → liên hệ: Khả năng phân chia 

nhanh của tb nsơ Đc con người sd ntn? 

Nội dung 

I. Đặc điểm chung của tế bào nhân sơ: 

1) Cấu tạo: 

- Chưa có nhân hoàn chỉnh (nhân chưa có 

màng nhân bao bọc) → Nhân sơ. 

- Tế bào chất chưa có hệ thống nội màng và 

không có các bào quan có màng bao bọc. 

2) Kích thước: 

- Khoảng 1- 5m, bằng khoảng 1/10 tế bào 

nhân thực. 

- Lợi thế: Kích thước nhỏ giúp trao đổi chất 

với môi trường sống nhanh → sinh trưởng, 

sinh sản nhanh (thời gian sinh sản ngắn). 


-HS: Sự pc nhanh khi bị nhiễm loại VK 

độc thì nguy hiểm cho sv; Con người lợi 

dụng để cấy gen, phục vụ sx ra chất cần 

thiết như vacxin, ksinh. 

*Hoạt động 2 :Tìm hiểu ctạo TB nhân sơ 

- GV: cho hs qsát Tranh hình 7.2 và hỏi: 

+ Em hãy nêu cấu tạo của tế bào nhân sơ? 

+ Thành tế bào có cấu tạo như thế nào? 

- Hs:.. 

-Gv(bs): Khi nhuộm bằng P 2 Gram vk G + 

bắt màu tím còn vk G - bắt màu đỏ.t/c… 

- Liên hệ: Tại sao cùng là vi khuẩn nhưng 

phải sử dụng những loại thuốc kháng sinh 

khác nhau? → Do ctrúc thành tb khác 

nhau. 

-Gv(tb): MSC ở tb nhân thực và nhân sơ 

khác nhau và khác nhau giữa các loài. 1 số 

VK ko có thành Tb, MSC có thêm ptử 

Sterol làm cho màng dày, chắc để bv. 

-Gv: y/c hs Trả lời câu lệnh trong SGK/33 

→ thành Tb qđ hình dạng Tb 

Gv: tế bào chất của tb nsơ có đặc điểm gì? 

-Hs:… 

-Gv: Tại sao gọi là vùng nhân ở TB nhân 

sơ 

-Hs: do chưa có màng hoàn chỉnh bao bọc 

nhân. 

-Gv: vai trò của vùng nhân đối với vk ? 

-Hs: ADN và plasmid là VCDT quan 

trọng từ đó đc sao chép qua nhiều thế hệ 

tb. 

*LH: Tại sao dùng bp muối mặn thịt cá và 

các loại đồ ăn khác chúng ta lại có thể bq 

đc lâu. 

II. Cấu tạo tế bào nhân sơ: 

Gồm 3 tphần chính: MSC, TBC và vùng 

nhân. 

1. Thành TB, màng SC, lông và roi: 

a.Thành tế bào 

- (peptiđôglican = cacbohyđrat và Pr) → 

cnăng: bv và quy định hình dạng tế bào. 

- Dựa vào cấu trúc và thành phần hoá học 

của thành tế bào vi khuẩn chia làm 2 loại là 

vi khuẩn Gram dương(G + ) và Gram âm(G - ). 

- Một số loại vi khuẩn còn có thêm 1 lớp vỏ 

nhày (vi khuẩn gây bệnh ở người). 

b.Màng sinh chất 

- MSC gồm phôtpholipit 2 lớp và prôtêin. 

- Một số có thêm roi (tiên mao) để di chuyển, 

lông (nhung mao) để bám vào vật chủ. 

2. Tế bào chất: 

- Nằm giữa MSC và vùng nhân. 

- Gồm 2 tp chình: bào tương, ribôxôm và 1 

số ctrúc khác (hạt dự trữ). 

3. Vùng nhân: 

- ko có màng bao bọc 

- Chỉ chứa 1 phân tử ADN dạng vòng. 

- 1 số vi khuẩn có thêm phân tử ADN nhỏ 

dạng vòng khác là plasmid và ko quan trọng. 


- Câu hỏi và bài tập cuối bài. 

- Tỷ lệ S/V ở các động vật vùng nóng và vùng lạnh như thế nào? Tác dụng đối với 

sinh vật? (tỷ lệ S/V ở động vật vùng lạnh nhỏ - cơ thể thường tròn để giảm diện tích 

bề mặt- giảm mất nhiệt của cơ thể) 

4. Hướng dẫn học sinh tự học: Học bài trả lời câu hỏi SGK 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 08 - BÀI 8: TẾ BÀO NHÂN THỰC 




- Học sinh phải trình bày được các đặc điểm chung của tế bào nhân thực. Phân biệt đc 

tb nhân sơ với tb nhân thực. * 

- Mô tả được cấu trúc và chức năng của nhân tế bào, các bào quan trong tế bào chất: 

lưới nội chất, bộ máy gôngi, ribôxôm…* 

2. Kĩ năng 

- Rèn luyện kĩ năng: phân tích tranh hình, khái quát tổng hợp… 


- Biết vd những kt đã học vào gt các hiện tg trong thức tế có lq. 







1. Gv: Tranh vẽ phóng hình 8.1, 8.2 SGK ;PHT 

2. Hs: Ôn lại kiến thức SH8,9; kiến thức bài 7 



- Gv: Đặc điểm chung của tế bào nhân sơ.Tế bào vi khuẩn có cấu tạo đơn giản và 

kích thước nhỏ đem lại cho chúng ưu thế gì? 



*HĐ1: Tìm hiểu đ 2 chung của Tb nhân thực 

-Gv: tb nthực có đặc điểm gì ? 

Tại sao lại gọi là tế bào nhân thực? 

- Hs:…. 

*Hoạt động 2: tìm hiểu cấu trúc tb nhân thực 

- GV cho hs quan sát Tranh tb vi khuẩn, 

động vật, thực vật. → TLCH: 

+ Em có nhận xét gì về cấu tạo tế bào nhân 

sơ so với tế bào nhân thực? 

Nội dung 

I. Đặc điểm chung 

- Kích thước lớn 

- Cấu trúc phức tạp 

+ Có nhân tế bào, có màng nhân 

+Có hệ thông màng chia tế bào chất thành 

các xoang riêng biệt 

+ Các bào quan đều có màng bao bọc. 

II . Cấu trúc của tế bào nhân thực 

1) Nhân tế bào: 


-Hs: đều gồm 3 thành phần chính: MSC, 

TBC và nhân (vùng nhân) 

-Gv: Nhân tb có ctạo ntn? 

-Gv: y/c hs trả lời câu lệnh trang 37 

-Hs: + ếch mang đặc điểm loài B 

+ CM đc cnăng của nhân của tế bào. 

-Gv: Từ Tn trên → nhân tb có cnăng gì? 

-Gv: Nghiên cứu SGK nêu cấu tạo và chức 

năng của Lưới nội chất? 

-Gv(bskt): 

+ Mạng LNC có hạt có ở các loại tb: tbtk, 

tb gan, bào tương, tb bạch cầu. Mạng LNC 

ko hạt có ở nơi nào tổng hợp lipit mạnh mẽ 

như: tb tuyến nhờn, tb tuyến xốp; tb tuyến 

tụy, tb gan, tb ruột non. 

+ ở người tbào bạch cầu có lưới nội chất 

hạt pt mạnh vì bạch cầu có nhiệm vụ tổng 

hợp kháng thể giúp cthể chống lại VK 

(kháng thể có bản chât là Pr) 

-Gv(nhấn mạnh): LNC là 1 bq đặc biệt chỉ 

có ở tb nhân thực. Ngoài cnăng trong SGK, 

LNC còn có ý nghĩa: giúp tb nhân thực tăng 

diện tích tx khi tb tăng kt mà ko làm giảm 

quá nhiều tỉ lệ S/V. 

-Gv: Ribôxôm có ctạo ntn và cnăng gì? 

-Gv: Bộ máy gôngi có ctrúc và cn ntn? 

-Hs:… 

-Gv: Y/c Hs qs Tranh hình 8.2 và trả lời câu 

lệnh trang 38. 

-Hs: Pr đc tổng hợp từ Lưới nội chất hạt → 

túi tiết→ bộ máy Gôngi → túi prôtêin→ 

Màng sinh chất để tiết ra ngoài. 

- Thường có dạng hình cầu, đường kính 

khoảng 5m. 

- Phía ngoài được bao bọc bởi 2 lớp màng 

- Bên trong là dịch nhân chứa chất nhiễm sắc 

(ADN liên kết với prôtêin) và nhân con. 

→Cnăng: là nơi chứa TTDT của tb → điều 

khiển mọi hđ của tb thông qua đk sự tổng 

hợp prôtêin. 

2) Lưới nội chất: 

- Là 1 hệ thống ống và xoang dẹp thông với 

nhau. 

- Gồm 2 loại: 

* lưới nội chất có hạt. 

- Trên mặt ngoài của các xoang có đính 

nhiều hạt ribôxôm. 

- Chức năng: là nơi tổng hợp protein tiết ra 

ngoài tb cũng như các protein cấu tạo nên 

màng tb. 

* lưới nội chất trơn 

-Bề mặt có đính nhiều enzim, không có hạt 

ribôxôm 

- Cnăng: tham gia vào quá trình tổng hợp 

lipit, chuyển hoá đường và phân huỷ chất 

độc hại đối với tế bào, cơ thể. 

3) Ribôxôm: 

- Ribôxôm là bào quan không có màng bao 

bọc 

- Cấu tạo: gồm 1 số loại ARN và Pr. 

- Số lg nhiều. 

- Chức năng: là nơi tổng hợp prôtêin. 

4) Bộ máy Gôngi: 

- Cấu trúc: Là 1 chồng túi dẹp xếp cạnh, 

nhưng tách biệt nhau. 

- Cnăng: là nơi lắp ráp, đóng gói và phân 

phối các sản phẩm của tế bào. 


- Câu hỏi: Khi người ta uống rượu thì tb nào trong cơ thể phải làm việc để cơ thể khỏi 

bị đầu độc. → gan (uống nhiều rượu sẽ gây tổn hại cho gan) 

- Em hãy nêu những điểm khác nhau giữa tb nhân sơ và tb nhân thực (màng, nhân, tế 

bào chất).- Tại sao các enzim trong lizôxôm không phá vỡ lizôxôm của tế bào? (Bình 

thường các enzim trong lizôxôm ở trạng thái bất hoạt khi cần chúng mới được hoạt 

hoá bằng cách thay đổi độ pH trong lizôxôm và các enzim chuyển sang trạng thái 

hoạt động) 

4. Hướng dẫn học sinh tự học: - Học bài trả lời câu hỏi SGK trang 39 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 09 - BÀI 8,9,10 : TẾ BÀO NHÂN THỰC (tiếp theo) 




- Mô tả đc cấu trúc và trình bày đc cnăng của các bào quan (ti thể, lục lạp...)* 

- Mô tả được cấu trúc và nêu chức năng của màng sinh chất. * 

- Trình bày được cấu trúc và chức năng của thành tế bào. 

2. Kĩ năng 

- Rèn luyện kĩ năng phân tích so sánh… 

- Rèn luyện KNS: tìm kiếm và xử lí thông tin, lắng nghe tích cực, thái độ tự tin, tích 

cực trong giờ học, có trách nhiệm và có kĩ năng quản lí thời gian. 


- Xây dựng ý thức tự giác và thói quen bv thiên nhiên (trồng và bv cây xanh). 







- Vai trò của thực vật trong hệ sinh thái. 

- Trồng và bảo vệ cây xanh 


1. Gv: Tranh vẽ hình 10.1 và 10.2 SGK; tranh câm ctrúc của ti thể, PHT. 

2. Hs: Ôn lại kt về tb. Đọc trước bài 9,10 



- Gv: Nêu cấu trúc và chức năng của nhân ở tế bào nhân thực. So sánh với tế bào 

nhân sơ? 



-Gv: qs Tranh hình 9.1 và gt 

+ màng trong có diện tích lớn nhờ có nếp 

gấp 

+ màng trong có các enzim liên quan đến 

phản ứng sinh hoá của tế bào 

*Trả lời câu lệnh trang 40 

-Gv(gợi ý): trong thực tế ở đâu cần nhiều nl 

thì ở đó cần có nhiều “nhà máy điện” mà tt 

Nội dung 

5. Ty thể: 

* Cấu trúc: 

- Có 2 lớp màng bao bọc: 

+ màng ngoài nhẵn, ko gấp khúc. 

+ màng trong gấp khúc tạo thành các mào ăn 

sâu vào chất nền (trên bề mặt các mào có 

các E hô hấp). 

- Bên trong tt có chất nền chứa ADN và 


đc ví như “NMĐ”. 

-Hs: trong cthể Tb ở cquan nào hđ nhiều thì 

sl ty thể tăng và tiêu tốn nhiều nl → tế bào 

cơ tim. 

*lưu ý: sl, vị trí của T 2 thay đổi phụ thuộc 

vào đkmt và trạng thái slí của Tb. 

-Gv(bs): T 2 có knăng tự T/h 1 số loại Pr 

cần thiết cho mình, do đó T 2 có chứa AND 

dạng vòng, ARN, E và Ri riêng (giống với 

Ri của Tb VK). Tất cả các T 2 trong Tb nhân 

chuẩn đều đc tạo ra bằng cách tự nhân đôi 

những T 2 đã tồn tại trước đó. 

-Gv: cho Hs qs Tranh hình 9.2 


-Hs: Lá cây không hấp thụ màu xanh → có 

màu xanh và màu xanh của lá không liên 

quan gì tới chức năng quang hợp của lá. - lá 

có màu xanh do dl 

- Gv(tb): diệp lục được hình thành ngoài 

ánh sáng nên mặt trên đc chiếu nhiều → có 

nhiều diệp lục đc hình thành. As đi vào 1 

vật hay 1 chất nào đó thì hoặc là a/s đc hấp 

thụ hoặc là xuyên qua hay phản xạ trở lại. ta 

thấy lá cây có mầu xanh là vì khi a/s chiếu 

vào lá thì DL p/xạ trở lại a/s mầu xl mà ko 

hấp thụ. 

*Liên hệ(GDMT): Vai trò của tv trong hệ 

sinh thái…Trong sx làm thế nào để la cây 

nhận đc nhiều a/s? 

-Hs: Điều chỉnh mật độ cây trồng; chọn cây 

trồng phù hợp: cây ưa bong, ưa sang. 

-Gv: gt về các c/n của ko bào (TKBGSH10) 

-Lưu ý: ko bào phổ biến ở TbTv trưởng 

thành cò ở tbđv hầu như ko có ko bào. 


-Hs: Bạch cầu có chức năng tiêu diệt VK, tb 

già, bệnh lý bằng thực bào nên cần nhiều 

lizôxôm. 

-B/sung: khi tb bị tổn thương ko thể phục 

hồi đc thì lizôxôm tự vỡ để giải phóng các 

E phân hủy luôn tb. Hoặc khi tb bạch cầu 

của người bắt giữ VK gây bệnh bằng con 

đg thực bào thì sau đó lizôxôm g/p E phân 

ribôxôm. 

*Chức năng: Giữ chức năng cung cấp năng 

lượng cho hoạt động sống của tế bào (dưới 

dạng các phân tử ATP). 

6. Lục lạp: Là bào quan chỉ có ở TBTV 

a. Ctrúc: 

* Có 2 lớp màng bao bọc: 

* Bên trong gồm 2 tp: 

- Chất nền ko mầu có chứa ADN và 

ribôxôm. 

- Hệ thống túi dẹt gọi là tilacoi: 

+ các tilacôit xếp chồng lên nhau→Grana 

+ Các grana nối với nhau bằng hệ thống 

màng. 

+ Màng tilacoit có chứa chất diệp lục và 

enzim quang hợp. 

b. Chức năng 

Là nơi diễn ra quá trình quang hợp của tb 

TV. 

7.Một số bào quan khác: 

- Không bào: có 1 lớp màng bao bọc và nó 

giữ các chức năng khác nhau tuỳ từng loại tế 

bào và tuỳ từng loài sinh vật. 

- Lizôxôm: 

+ có 1 lớp màng bao bọc 

+ cnăng phân huỷ các tb già, các tb bị tổn 

thương không phục hồi đươc hay các bào 

quan đã già trong tb → góp phần t/h nội bào. 

8.Khung xương tb: chỉ có ở tb nthực 

9.Màng sinh chất: 

a. Cấu tạo: 

- MSC có cấu trúc khảm động dày 9nm. 


hủy TBVK. 

-Gv: qs Tranh hình 10.1 và hỏi: Em hãy nêu 

cấu tạo và chức năng của khung xương tế 

bào? 

-Hs:… 

-Gv: qs Tranh hình 10.2 và hỏi: 

+ Em hãy nêu các tphần ctạo nên MSC? 

+ Tại sao mô hình cấu tạo màng sinh chất 

được gọi là mô hình khảm động? 

+ Nếu màng ko có cấu trúc khảm động điều 

gì sẽ xảy ra ? 

+ Tại sao màng tbào nhân thực và nhân sơ 

có cấu trúc tương tự nhau mặc dù tbào nhân 

sơ có cấu tạo rất đơn giản? 

-Hs:… 

-Gv(bs): gt MSC có tính khảm động là ntn. 

-Gv: Màng sinh chất giữ các c.năng gì? do 

các thành phần nào đảm nhận? 

-Hs:… 

-Gv: Tại sao khó ghép mô,cơ quan từ người 

này sang người kia? Lệnh/46 

-Hs: Do sự nhận biết cơ quan lạ và đào thải 

cơ quan lạ của "dấu chuẩn" là glicôprôtêin 

trên màng tế bào. 

-Gv(gt thêm): Sau khi ghép, người bệnh cần 

phải uống thuốc ức chế sự đào thải các cq 

ghép. Ko phải lúc nào cũng đào thải cq 

ghép, mà điều này lq đến tính miễn dịch và 

khả năng sx kháng thể của cthể nhận. 

-Gv: N/cứu SGK và H10.2 em hãy nêu cấu 

trúc bên ngoài màng sinh chất và chức năng 

của chúng? 

Gv: Chất nền ngoại bào nằm ngoài MSC 

của tb người và đv. 

-Gv: Cấu trúc và chức năng của chất nền 

ngoại bào là gì? 


- Gồm 2 tp chính là: phôtpholipit (2 lớp) và 

các loại Pr. 

+ phôtpholipit: luôn quay 2 đuôi kị nc vào 

nhau và 2 đầu ưa nc ra bên ngoài để tx với 

mt nc. Phân tử phôtpholipit của 2 lớp màng 

lk với nhau bằng lk yếu nên dễ dàng di 

chuyển. 

+ Pr của MSC bao gồm 2 loại: Pr xuyên 

màng và Pr bám màng: v/c các chất ra vào 

tb, tiếp nhận thông tin từ bên ngoài. 

- Các tb đvật và người còn có colestêron làm 

tăng sự ổn định của màng sinh chất. 

- Pr liên kết với lipit tạo lipôprôtêin hay lk 

với cacbohyđrat tạo glycoprotein → như 

giác quan, kênh, dấu chuẩn nhận biết đặc 

trưng cho từng loại tb. 

b. Chức năng: 

- Trao đổi chất với môi trường một cách có 

chọn lọc (tính bán thấm hay có tính thấm 

chọn lọc). 

- Pr thụ thể thu nhận thông tin cho tb. 

- Glicôprôtêin- "dấu chuẩn"giữ chức năng 

nhận biết nhau và nhận biết các tế bào 

"lạ"(tế bào của các cơ thể khác). 

10. Cấu trúc bên ngoài MSC: 

a. Thành tế bào: 

- tế bào thực vật cấu tạo chủ yếu bằng 

xenlulôzơ và ở tb nấm là kitin, ở tb VK là 

peptiđôglican. 

- Thành tế bào giữ chức năng quy định hình 

dạng tế bào và bảo vệ tế bào. 

b. Chất nền ngoại bào: 

- Cấu tạo: chủ yếu bằng các loại sợi 

glycoprotein (cacbohyđrat liên kết với 

prôtêin kết hợp với các chất vô cơ và hữu cơ 

khác). 

- Chức năng: ghép các tb liên kết với nhau 

tạo nên các mô nhất định và giúp tb thu 

nhận thông tin. 

3. Củng cố: sử dụng 1 số CHTN 

4. Hướng dẫn học sinh tự học: - Học bài trả lời câu hỏi SGK 

- Ôn lại kt hóa học: ktán, dung dịch ưu trương, nhược trương

Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 10 - BÀI 11 : VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT 



1. Kiến thức: 

- Nêu được các con đường vận chuyển các chất qua MSC. Phân biệt đc các hình thức 

vận chuyển thụ động, vận chuyển chủ động, hiện tượng nhập bào và xuất bào. 

- Phân biệt đc thế nào là ktán, thẩm thấu, ưu trương, nhược trương, đẳng trương… 

2. Kĩ năng 

- Rèn luyện KNS: tìm kiếm và xử lí thông tin (về các kiểu v/c các chất qua MSC); lắng 

nghe tích cực trình bày suy nghĩ…; thái độ tự tin, tích cực trong giờ học, có trách nhiệm 

và có kĩ năng quản lí thời gian. 


- GD ý thức bảo vệ MT đất, nc, không khí và các SV sống trong đó. 

- Cần có ý thức tạo đk tl cho VSV trong đất hđ mạnh, phân hủy nhanh chóng xác TV, 

cải tạo MT đất. 

- Biết cách bón phân cho cây trồng đúng cách… 






- kĩ năng tìm kiếm và xử lý thông tin 


- Bảo vệ môi trường đất, nước, không khí và các sinh vật sống trong đó. 


1. Giáo viên: Tranh vẽ hình 11.1, 11.2, 11.3 SGK; Tranh vẽ về hiện tượng thẩm thấu 

xảy ra ở tế bào động vật và thực vật. 

2. Học sinh: Ôn lại kt: hiện tg kt, dịch ưu trương, nhược trương; đọc trước B11. 



- Gv: Mô tả cấu trúc và c/n của MSC? Tại sao nói MSC có cấu trúc khảm động? 



*Hoạt động1: tìm hiểu v/c thụ động 

Gv: Củng cố 1 số khái niệm về chất tan, 

dung môi, dung dịch, khuếch tán..các chất 

vận chuyển qua màng thường phải được 

hoà tan trong nước. 

-Gv:(biểu diễn 1 số TN): mở nắp lọ nc 


Nội dung 

I. Vận chuyển thụ động: 

a. Khái niệm: 

- VCTĐ là phương thức v/c các chất qua 

MSC mà không tiêu tốn năng lượng (theo 

nguyên lý khuếch tán).

hoa; nhỏ vài giọt mực vào cốc 

nước…→y/c hs qs hiện tượng (ngửi thấy 

mùi?), giải thích? 

-Hs: Mùi nc hoa lan khắp phòng, mực hòa 

dần vào nc làm nc có mầu→ htg này là do 

kt của ptử nc hoa trong k 2 và ptử mực 

chuyển động trong nc. 

-Gv: Thế nào là kt? Do đâu có sự kt? 

-Hs: Do sự chênh lệch nồng độ các chất. 

-Gv(D 2 ): đvới MSC của tb đó là sự v/c thụ 

động. Vậy, thế nào là v/c thụ động ? 

V/c thụ động dựa trên nguyên lý 

nào? 

-Gv:Vậy các chất đc v/c qua màng bằng 

những cách nào? 

-Hs: n/c SGK, qs tranh H11.1 và TL 

-Gv: điều kiện để các chất v/c qua lớp 

photpholipit và qua kênh là gì? 

-Gv: giảng giải thêm về cách kt của các 

loại chất: Điều kiện vận chuyển 

- Chênh lệch nồng dộ các chất 

+ nước : thế nước → cao thấp 

+ qua kênh pr đặc biệt C o cao 

+ chất hoà tan đi từ nơi có C o cao → C o thấp 

- Pr vận chuyển có cấu trúc phù hợp với 

chất vận chuyển. 

- Không tiêu tốn năng lượng 

-Gv: Tốc độ kt của các chất ra hoặc vào tb 

phụ thuộc vào những yt nào? 

-Hs: Sự chêch lệch nồng độ các chất. 

-Gv: y/c hs gt 1 số hiện tg: 

+ Khi muối dưa bằng rau cải, lúc đầu rau bị 

quắt lại, sau vài ngày trương to lên. 

+ Ngâm quả mơ chua vào đg, sau 1 t/g quả 

mơ có vị ngọt chua và nc cũng có vị ngọt 

chua. 

+ Rau muống chẻ ngâm nc bị cong lại… 

*Hoạt động2: tìm hiểu v/c chủ động 

VD: + Người đi xe đạp xuôi dốc, ko phải 

đạp, tốn ít sức.Người đi xe đạp ngược dốc 

vừa phải đạp nhiều, tốn nhiều sức và t/g → 

thuận chiều bao giờ cũng ít tốn sức hơn. 

+ Ở ống thận của người: C o Gluco 

trong nc tiểu thấp hơn C o Gluco trong máu, 

nhưng Gluco trong nc tiểu vẫn đc thu hồi 

- Nguyên lý vận chuyển: các chất khuếch tán 

từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ 

thấp 

b. Có 2 cách vận chuyển: 

- Kt trực tiếp qua lớp photpholipit kép: gồm 

Các chất không phân cực và chất có kích 

thước nhỏ (CO2, O2) 

- KT qua kênh protein xuyên màng tb 

+ Bao gồm các chất phân cực, các ion, 

chất có kthước phân tử lớn như Glucô, H + , 

Pr. 

+ Pr có cấu trúc phù hợp với các chất cần 

v/c hoặc các cổng chỉ mở cho các chất đc v/c 

đi qua khi có các chất tín hiệu bám vào cổng. 

- Kt qua kênh Pr đặc biệt (aquaporin) gọi là 

thẩm thấu: các phân tử nước 

c. Các yếu tố ảnh hưởng tới tốc độ khuếch 

tán qua màng 

- Nhiệt độ môi trường 

- Sự chênh lệch nồng độ các chất trong và 

ngoài màng 

* Một số loại MT 

- MT ưu trương: C o chất tan ngoài tb cao hơn 

trong tb 

- MT đẳng trương: ngoài = trong 

- MT nhược trương: ngoài < trong 

II. Vận chuyển chủ động: 

a. Khái niệm 

- VCCĐ là pt vận chuyển các chất qua màng 

từ nơi có nồng độ chất tan thấp đến nơi có 

nồng độ cao( ngược chiều građien nồng độ ) 

- Vận chuyển chủ đọng tiêu tốn nl. 

2. Cơ chế 

- ATP + Pr đặc chủng cho từng loại chất 

- Pr biến đổi để lk với các chất rồi đưa từ 

ngoài vào tb hay đẩy ra khỏi tb. 

III. Nhập bào và xuất bào: 


về máu → Các chất cần thiết cho cơ thể thì 

bằng mọi cách cơ thể phải lấy đc. 

→ Đó là v/c chủ động 

-Gv: Thế nào là v/c chủ động? Cơ chế của 

hình thức vận chuyển này như thế nào? 

-Gv: Điều kiện vận chuyển là gì ? 

+ v/c chủ động tiêu tốn nhiều nl ATP. Vì 

vậy tb cần v/c các chất bằng phương thức 

v/c chủ động thì cần phải tăng cường hô 

hấp nội nào. 

*Hđ3: Nhập bào và xb 

-Gv: y/c hs qs Tranh hình 11.2, 11.3 

-Gv: Thế nào là nhập bào, xuất bào. Các 

hình thức nhập xuất bào? 

-Gv(lh): Trong cơ thể người hiện tg NB và 

XB thể hiện ntn? 

- Hs: Bạch cầu dung chân giả bắt và nuốt 

mồi kiểu thực bào…. 

-Gv(bs): 1 số tb lót đg tiêu hóa giải phóng 

các E bằng cách XB. 

→Liên hệ: Bón phân cho cây trồng đúng 

cách, ko dư thừa gây a/h xấu cho cây xanh, 

cho MT đất nc và ko khí. 

+ BV mt đất, nc, không khí và các SV 

sống trong đó. 

+ Cần có ý thức tạo đktl cho VSV trong đất 

hđ mạnh, phân hủy nhanh chóng xác TV, 

cải tạo MT đất. 

1. Nhập bào: 

* K/n: NB là pt tb đưa các chất vào bên trong 

tb bằng cách bến dạng MSC. 

* Có 2 kiểu nhập bào: 

- Thực bào: Là pt các tb đv dung để “ăn” các 

tb như VK, các mảnh vỡ tb, các hợp chất có 

kt lớn. 

→ Cách thức: SGK/49 

- Ẩm bào: Đưa giọt dịch ngoại bào vào bên 

trong tb. 

→ Cách thức: SGK/49 

2. Xuất bào: 

- Sự vận chuyển các chất ra khỏi tế bào theo 

cách ngược với nhập bào là xuất bào. 


- Một người hoà nước giải để tưới cây nhưng không hiểu tại sao sau khi tưới cây lại 

bị héo?( Do hoà ít nước nên nồng độ các chất tan trong nước giải còn cao ngăn cản sự hút 

nước của cây mà nước trong cây lại bị hút ra ngoài nên cây bị héo). 

- Sau khi rửa rau sống xong thường ngâm vào nước muối để sát trùng. Nếu nhiều 

muối rau sẽ bị nhũn. Giải thích? 


- Học bài trả lời câu hỏi SGK/50. - Chuẩn bị nội dung thực hành 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 11 - BÀI 12: THỰC HÀNH: 

THÍ NGHIỆM CO VÀ PHẢN CO NGUYÊN SINH 



- Học sinh phải biết cách điều khiển sự đóng, mở của tế bào khí khổng thông qua điều 

khiển mức độ thẩm thấu ra vào tế bào. 

- Quan sát và vẽ được tế bào đang ở các giai đoạn co nguyên sinh khác nhau. 

2. Kĩ năng 

- Tự mình thực hiện được thí nghiệm theo quy trình đã cho trong sách giáo khoa. 

- Rèn luyện kỹ năng sử dụng kính hiển vi và kỹ năng làm tiêu bản hiển vi. 


Giáo dục ý thức kỉ luật, thói quen làm việc khoa học… 










1. HS chuẩn bị: Lá thài lài tía (hoặc dong riềng, chuối hoa…)có tế bào với kích thước 

tương đối lớn và dễ tách lớp biểu bì ra khỏi lá. 


- Kính hiển vi quang học với vật kính 10, 40 và thị kính 10 hoặc 15. Phiến kính, 

lá kính. 

- Lưỡi dao cạo râu, nước cất, ống nhỏ giọt, dung dịch muối hoặc đường loãng, giấy 

thấm. 



- Gv: Thế nào là dung dịch ưu trương, đẳng trương, nhược trương? Khi cho tế bào 

vào các dung dịch trên nước thẩm thấu như thế nào qua màng tế bào và tế bào xảy ra 

hiện tượng gì? 


Hoạt động của GV 

Hoạt động của HS 


* Hoạt động 1: giới thiệu bài thực hành 

-Gv: + Nêu mục tiêu bài TH. 

+ Y/c Hs trình bày các bước tiến hành 

thí nghiệm. 

Hoạt động 2: Tổ chức, phân công nhóm 

- Gv chia nhóm Th 

- Phân công vị trí nhóm 

- Giao dụng cụ: KHV, phiến kính, lá kính, 

dd muối, đg… 

*Hoạt động 3: Thực hành 

- GV bao quát lớp, động viên và giúp đỡ 

các nhóm yếu về thao tác tách lớp biểu bì 

và cách qs trên KHV. 

* Hoạt động 4: Đánh giá kết quả TH 

- Gv kiểm tra KQ ngay trên KHV của các 

nhóm → nhận xét. 

- Gv: nêu câu hỏi thảo luận 

TN1: + Ban đầu khí khổng đóng hay mở? 

+ Tế bào có gì khác so với tb lúc bình 

thường? 

+ Thay đổi nồng độ dd muối thì tốc độ co 

nguyên sinh sẽ như thế nào? 

- Gv: nêu câu hỏi TL 

+ Tế bào lúc này có gì khác so với tb khi co 

nguyên sinh? 

+ Lỗ khí đóng hay mở? 

-Gv(BSKT): Lỗ khí đóng mở đc là do thành 

tb ở 2 phía của tb lỗ khí khác nhau, phía 

ngoài dày hơn phía trong nên khi trương nc 

thành tb phía ngoài giãn nhiều hơn phía 

trong → điều này thể hiện cấu tạo phù hợp 

với chức năng của tb lỗ khí. 

Nếu lấy tb cành củi khô lâu ngày để làm 

tn: Tb cành củi khô chỉ có hiện tg trương nc 

chứ không có htg co nguyên sinh, vì đây là 

đặc tính của tb sống. 


- Nhắc nhở Hs vệ sinh dụng cụ và lớp học. 


- Hoàn thành báo cáo thu hoạch 

- Làm BT chương 1,2 phần hai (Sinh học tb) 


- Hs: Trình bày cách tiến hành thí nghiệm: 

1. Qs hiện tg co và phản co nguyên sinh ở 

tb biểu bì lá cây 

+B1: Dùng dao cạo râu tách lớp biểu bì của 

lá cây thài lài tía → đặt lên phiến kính đã 

nhỏ sẵn 1 giọt nc → đậy lá kính. Dùng giấy 

thấm hút bớt nc còn thừa… 

+ B2: Đặt tiêu bản lên KHV → điều chỉnh 

kính → quan sát tb (ở vật kính 10x sau đó 

chuyển sang 40x). 

+ B3: Vẽ các tb biểu bì bình thg và các tb 

cấu tạo nên khí khổng vào vở. 

+ B4: Dùng ống nhỏ giọt nhỏ 1 giọt dd 

muối loãng và rìa của lá kính → qs hiện tg 

→ vẽ các tb qs đc dưới KHV vào vở. 

2. TN phản co nguyên sinh và việc đk sự 

đóng mở khí khổng. 

→SGK/ 52 

-Hs: + Các nhóm nhận dụng cụ 

+ về vị trí TH 

- Hs: Làm tiêu bản, quan sát hiện tượng co 

và phản co nguyên sinh; việc đk sự đóng 

mở khí khổng → vẽ hình 

-Hs: Thảo luận nhóm để trả lời các câu hỏi 

trên cơ sở Kq của nhóm. 

* TN1: 

+ Khí khổng lúc này đóng 

+ Tb nhìn rõ 

+ DD nc muối ưu trương hơn nên đã hút nc 

của tb, làm cho màng tb tách khỏi thành tb 

và co dần lại → Đó là hiện tượng co nguyên 

sinh. 

- Nếu nồng độ dd muối đậm hơn thì tốc độ 

co nguyên sinh diễn ra rất nhanh và ngược 

lại. 

* TN2: 

+ Màng tb giãn dần ra đến khi tới thành tb 

trở về trạng thái lúc đầu. 

+ Lỗ khí mở 

- Gv nhận xét và đánh giá giờ học.- Y/c hs viết báo cáo thu hoạch.

Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 12: KIỂM TRA 1 TIẾT 



- Giúp giáo viên đánh giá được quá trình học tập của từng hs để từ đó gv biết điều chỉnh 

pp dạy sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh, để các em nâng cao hiệu quả học 

tập. 

2. Kỹ năng: 

- Rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức lý thuyết vào làm bài. 

- Rèn kỹ năng làm bài trắc nghiệm. 

3. Thái độ: 

- Có thái độ làm bài nghiêm túc, đúng quan điểm khoa học 

II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS 

1. Chuẩn bị của GV: Đề kiểm tra phô tô sẵn theo hình thức trắc nghiệm + tự luận 

2. Chuẩn bị của HS: Bút chì, ôn tập bài cũ 

III. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY 

1. Kiểm tra: 

- Gv: + phát đề kiểm tra 

+ Quan sát Hs làm bài 

+ Nhắc nhở và xử lí những hs vi phạm nội quy 

- Hs: Nhận bài và làm bài nghiêm túc, đúng quy chế 

Cấp độ 

Tên 

Chủ 

đề 

(nội 

dung, 

Chương …) 

Chủ đề 

1: Giới 

thiệu 

chung về 

thế giới 

sống 

MA TRẬN ĐỀ KIỂM TRA 

Nhận biết Thông hiểu Vận dụng Vận dụng cao Cộng 

TN TL TN TL TN TL TN TL 

- Chỉ ra 

được 

nội 

dung 

cơ bản 

của học 

thuyết 

tế bào 

- Nêu 

được 

các cấp 

tổ chức 

của thế 

giới 

sống 

- Phân 

biệt 

được 

giới 

thực 

vật và 

động 

vật 

Số câu: 

Số điểm: 

1 

0.5 

1 

1 

1 

0.5 

3 

2 


Tỉ lệ: 25% 50% 25% 20% 

Chủ đề 

2: thành 

phần hóa 

học của tế 

bào 

- Nêu 

được 

chức 

năng 

của 

protein 

Nêu 

được 

vai trò 

của 

nguyên 

tố vi 

lượng 

và 

nguyên 

tố đa 

Số câu: 

Số điểm: 

Tỉ lệ: 

Chủ đề 3: 

cấu trúc 

của tế bào 

Số câu: 

Số điểm: 

Tỉ lệ: 

Tổng số 

câu: 

Tổng số 

điểm 

Tỉ lệ : 

- Chỉ ra 

được 

thực 

thể 

thuộc 

tb nhân 

sơ. 

1 

0.5 

9% 

3+1/2 

Nêu 

được 

các 

thành 

phần 

cấu tạo 

nên tb 

nhân sơ 

1/2 

1 

19% 

3 

30 % 

1 

3 

0.5 

20% 

lượng. 

1 

2 

80% 

3 

30 % 

1/2 

Nêu 

được 

vai trò 

của các 

thành 

phần 

cấu tạo 

nên tb 

nhân 

sơ. 

1/2 

2 

36% 

2 

20 % 

1 

Dựa 

vào 

kiến 

thức đã 

học về 

vận 

chuyển 

các 

chất 

qua 

màng 

sinh 

chất 

giải 

thích 

được 1 

số hiện 

tượng 

tự 

nhiên. 

1 

2 

36% 

2 

20 % 

2 

3 

8 

2.5 

25 % 

5.5 

55% 

10 

100% 


ĐỀ KIỂM TRA 

I- TRẮC NGHIỆM (2 điểm) 

(mỗi câu đúng được 0.5 điểm) 

Câu 1: Học thuyết tế bào cho rằng: 

a. Tất cả tế bào đều có nhân 

b. Tất cả cơ thể sống đều có cấu tạo từ tế bào 

c. Tất cả tế bào đều có kích thước hiển vi 

d. Tất cả tế bào đều quang hợp 

Câu 2: Cơ thể nào sau đây thuộc tế bào nhân sơ? 

a. Vi Khuẩn b. Nấm c. Thực vật d. Động vật 

Câu 3: Sự khác biệt giữa giới Thực vật và giới Động vật là: 

a. Giới Thực vật gồm những sinh vật dị dưỡng, giới Động vật gồm những sinh vật tự dưỡng. 

b. Giới Thực vật gồm 4 ngành chính, nhưng động vật gồm 7 ngành chính. 

c. Giới Thực vật gồm những sinh vật sống cố định, cảm ứng chậm, giới Động vật gồm 

những sinh vật có khả năng di chuyển, khả năng cảm ứng nhanh. 

d. Cả a và b. 

Câu 4: Chọn câu đúng khi nói về chức năng của protein 

a. Cấu trúc, xúc tác, vận chuyển, mang thông tin di truyền. 

b. Cấu trúc, dự trữ axit amin, vận chuyển, mang thông tin di truyền. 

c. Cấu trúc, thụ thể, bảo vệ, vận chuyển, mang thông tin di truyền. 

d. Cấu trúc, vận chuyển, thụ thể, dự trữ axit amin. 

II- TỰ LUẬN (8 điểm) 

Câu 1 (2 điểm): Em hãy kể tên các cấp tổ chức sống cơ bản của thế giới sống? 

Câu 2 (2 điểm): Nêu vai trò của các nguyên tố đa lượng và nguyên tố vi lượng đối với tế 

bào? 

Câu 3 (2 điểm): Tế bào nhân sơ gồm những thành phần chính nào? Giải thích vai trò của 

các thành phần đó đối với tế bào? 

Câu 4 (2 điểm): Một gen có chiều dài 5100A 0 và biết gen có A + T = 600 nuclêôtit. Hãy 

tính Số nuclêôtit mỗi loại của gen trên? 

ĐÁP ÁN, THANG ĐIỂM 

I – TRẮC NGHIỆM (2 điểm) 

Mỗi câu đúng được 0.5 điểm 

Câu 1 Câu 2 Câu 3 Câu 4 

b a c d 

II- TỰ LUẬN (8 điểm) 

Câu Nội dung Điểm 

Câu 1 

(2 điểm) 

- Các cấp cơ bản của thế giới sống bao gồm : Tế bào, cơ thể, 

quần thể, quần xã và hệ sinh thái. 

- Tế bào được xem là đơn vị cơ bản của thế giới sống. 

1 

1 


Câu 2 

(2 điểm) 

Câu 3 

(2 điểm) 

Câu 4 

(2 điểm) 

- Vai trò : 

+ Nguyên tố đa lượng : Tham gia cấu tạo nên các hợp chất 

hữu cơ xây dựng cấu tạo tế bào. Cấu tạo nên các cơ quan, các 

bộ phân của cơ thể và có vai trò quan trọng trong các hoạt 

động sinh lí của cơ thể. 

+ Nguyên tố vi lượng : Tham gia cấu tạo nên các đại phân tử 

như enzim, hoocmon, ... 

a, Tế bào nhân sơ gồm những thành phần chính: Màng sinh 

chất, tế bào chất, vùng nhân 

- Màng sinh chất: bảo vệ tế bào và trao đổi chất với môi 

trường. 

- Tế bào chất: chứa các hạt riboxom -> chức năng: Tổng hợp 

protein và chứa các hạt chất dự trữ năng lượng -> chức năng: 

dự trữ năng lượng. 

- Vùng nhân: Lưu trữ, bảo quản và truyền đạt thông tin di 

truyền 

Tổng số nucleotit của gen: 

N= 2xL/3.4 = 2x5100/3.4= 3000(nucleotit) 

A+T = 600 

A=T => A=T=300 (nu) 

A+G = N/2=> G=X=1500-300=1200(nu) 

1 

1 

0.5 

0,5 

0.5 

0,5 

0.5 

0.5 

0.5 

0.5 

3. Củng cố: 

- Gv: thu bài, NX giờ kiểm tra 

- Hs: nộp bài 

4. Dặn dò: Đọc trước bài 13 


Ngày soạn:...../...../201.. 





Chương III: CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG TRONG TẾ BÀO 

TIẾT( PPCT) 13 - Bài 13: KHÁI QUÁT VỀ NĂNG LƯỢNG VÀ CHUYỂN HOÁ VẬT 

CHẤT 


Sau khi học xong bài này, hs phải: 


- trình bày đc sự chuyển hóa vật chất và năng lượng trong tb (nl, thế năng, động năng, 

sự chuyển hóa nl) đồng thời đưa ra được các ví dụ minh hoạ. 

- Nêu đc quá trình chuyển hoá năng lượng. 

- Mô tả được cấu trúc và nêu được chức năng của ATP. 

2. Kĩ năng 

Rèn luyện kĩ năng tư duy lôgic, khái quát, tổng hợp. 

3 Thái độ 

Biết vd kiến thức vào gt 1 số hiện tượng trong thực tế có liên quan. 










1. Giáo viên: - Tranh vẽ hình 13.1 và 13.2 SGK. 

- Tranh minh hoạ cho thế năng và động năng( bắn cung) 

2. Học sinh: Ôn tập kt về chuyển hóa vật chất. 


1. Kiểm tra bài cũ: Không kiểm tra 



*Hoạt động 1:tìm hiểu về năng lưọng trong 

tế bào 

-Gv: Em hãy nhắc lại định luật bảo toàn vật 

chất và năng lượng. 

Tranh bắn cung 

Cung giương → bắn cung 

( thế năng) (động năng) 

Nội dung 

I. Năng lượng và các dạng năng lượng 

trong tế bào: 

1) Khái niệm năng lượng: 

- Năng lưọng là đại lượng đặc trưng cho khả 

năng sinh công. 

- Trạng thái của năng lượng: Gồm 2 loại 

+ Động năng: là dạng năng lượng sẵn sàng 


THẾ NĂNG ĐỘNG NĂNG 

-Gv: + em hiểu thế nào là năng lượng? 

+ trạng thái tồn tại của năng lượng ? 

+ Các dạng năng lượng? 

-Hs: thảo luận nhóm trả lời 

-Gv(bs): chuyển hóa năng lượng là sự 

chuyển đổi qua lại giữa các dạng năng 

lượng (chuyển hóa giữa 2 dạng động năng 

và thế năng). 

Gv: cho Hs qs Tranh hình 13.1 và nêu CH: 

+ Em hãy nêu cấu tạo phân tử ATP? 

+ Thế nào là liên kết cao năng? 

-Hs:... 

-Gv: L.kết giữa 2 nhóm phôtphat cuối là 

liên kết cao năng → khi bị phá vỡ sinh ra 

nhiều năng lượng 

-Gv: Em hãy nêu chức năng của ATP trong 

tế bào? 

-Gv(Bs): ATP còn có chức năng là: dẫn 

truyền xung thần kinh. 

*Liên hệ: Khi lao động nặng, lđ trí óc đòi 

hỏi tiêu tốn năng lượng ATP→ cần có chế 

độ dinh dưỡng thiuchs hợp cho các đối 

tượng lđ; 

- vào mùa hè trẻ em thường thấy con 

đom đóm phát sáng nhấp nháy giống như 

a/s điện, em hãy giải thích? 

*Hoạt động2: tìm hiểu chuyển hoá vật chất 

Pr thức ăn enzim a.a màng ruột máu → pr tế bào 

-Gv: Pr tế bào + 02 → ATP và sản phẩm 

thải 

-Gv: Pr được chuyển hoá như thế nào trong 

cơ thể và năng lượng sinh ra dùng vào việc 

gì? 

-Gv: Thế nào là chuyển hoá vật chất ? 

Bản chất của chuyển hoá vật chất ? 

-Gv: Thế nào là quá trình đồng hoá và dị 

hoá? Mối quan hệ giữa 2 quá trình trên. 

*Liên hệ: Sự chuyển hóa các chất Lipit, Pr, 

gluxit sinh ra năng lg → nếu ăn quá nhiều 

t/a giầu nl cơ thể ko hấp thụ hết sẽ dẫn dến 

béo phì, tiểu đường. → cần ăn uống hợp lí, 

kết hợp các loại t/a 


sinh ra công (một trạng thái bộc lộ của năng 

lượng). 

+ Thế năng: là loại năng lượng dự trữ, có 

tiềm năng sinh công (một trạng thái ẩn dấu 

của năng lượng). 

2) Các dạng năng lượng trong tế bào 

- hoá năng 

- nhiệt năng 

- điện năng 

3)ATP-đồng tiền năng lượng của tế bào: 

a. Cấu tạo của ATP : 

- ATP gồm: 

+ 1 bazơnitơ Ađênin, 

+ lk với 3 nhóm phôtphat 

+ đường ribôzơ 

- 2 nhóm phôtphat cuối cùng dễ bị phá vỡ để 

giải phóng ra năng lượng (mỗi LK cao năng 

bị phá vỡ giải phóng 7,3 kcal). 

- ATP truyền năng lượng cho các hợp chất 

khác trở thành ADP và lại được gắn thêm 

nhóm phôtphat để trở thành ATP. 

ATP ADP + P i + năng lượng 

b. Chức năng của ATP : 

- Tổng hợp nên các chất hóa học cần thiết cho 

Tb. 

- Vận chuyển các chất qua màng (vận chuyển 

ngược với građien nồng độ). 

- Sinh công cơ học. 

II. Chuyển hoá vật chất: 

*Khái niệm: 

Chuyển hoá vật chất là tập hợp các phản ứng 

sinh hoá xảy ra bên trong tế bào. Chuyển hoá 

vật chất luôn kèm theo chuyển hoá năng 

lượng. 

*Bản chất: đồng hoá, dị hoá. 

- Đồng hoá: là quá trình tổng hợp các chất 

hữu cơ phức tạp từ các chất đơn giản (đồng 

thời tích luỹ năng lượng - dạng hoá năng). 

- Dị hoá: là quá trình phân giải các chất hữu 

cơ phức tạp thành các chất đơn giản hơn 

(đồng thời giải phóng năng lượng). 

3 .Củng cố: - Câu hỏi và bài tập cuối bài. 

4. Hướng dẫn học sinh tự học: - Học bài, trả lời câu hỏi SGK

Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 14 - Bài 14. ENZIM VÀ VAI TRÒ CỦA ENZIM 

TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT 



1 Kiến thức 

- Trình bày được cấu trúc và chức năng của enzim cũng như các cơ chế tác động của 

enzim. 

- Giải thích được ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đến hoạt tính của enzim 

- Giải thíc được cơ chế điều hoà chuyển hoá vật chất của tế bào bằng các enzim. 

2. Kĩ năng 

- Rèn luyện kĩ năng qs, phân tích, tổng hợp... 


- Có ý thức tự giác và thói quen bv thiên nhiên, bv môi trường sống: tăng cường sd 

thuốc trừ sâu vi sinh, hạn chế thuốc trừ sâu hóa học... 










1. Giáo viên: Tranh vẽ phóng to hình 14.1 và 14.2 SGK 

2. Học sinh: ôn tập kt về enzim 


1. Kiểm tra bài cũ: Câu hỏi: Trình bày cấu trúc hoá học và chức năng của ATP? 



Hoạt động1: Tìm hiểu về enzim 

-Gv: Em hãy giải thích tại sao cơ thể người 

có thể tiêu hoá được tinh bột nhưng lại 

không tiêu hoá được xenlulôzơ? 

-Hs: ở người ko có E phân giải xenlulôzơ. 

-Gv: 1 số loài đv ăn thực vật như ốc sên có 

E phân giải xenlulo→các p/u hóa sinh trong 

tb đều cần đén E. Vậy E là gì? hãy kể 1 vài 

Nội dung 

I. Enzim: 

1. khái niệm 

- E là chất xúc tác sinh học được tổng hợp 

trong tế bào sống. E làm tăng tốc độ của phản 

ứng mà không bị biến đổi sau phản ứng. Vd: 

Pepsin, Tripsin, amilaza... 

2. Cấu trúc của enzim: 


E mà em biết? 

-Gv: Enzim có cấu trúc như thế nào? 

-Hs:... 

Gv: cho hs qs Tranh hình 14.1 và thông 

báo: Các chất thường được biến đổi qua 1 

chuỗi nhiều phản ứng với sự tham gia của 

nhiều hệ enzim khác nhau . 

-Gv: cơ chế tác động của enzim ? 

-Hs:... 

VD: peroxidaza + Peroxihidro→ E- cơ chất 

(nâu) 

(lục → đỏ nhạt) 

→ E + sản phẩm 

Nâu 

→E chỉ đóng vai trò xúc tác phản ứng 

chứ ko t/g vào phản ứng. 

-Gv (tb): enzim xúc tác cho cả 2 chiều của 

phản ứng theo tỉ lệ tương đối của các chất 

tham gia phản ứng với sản phẩm được tạo 

thành. Vd: A + B → C 

+ Nếu trong D 2 có nhiều A và B thì p/u 

theo chiều tạo sp C. 

+ Nếu nhiều C hơn A thì phản ứng tạo 

thành A + B 

E có hoạt tính rất mạnh, chỉ cần với 1 lg 

nhỏ E làm p/u xẩy ra rất nhanh với t/g rất 

ngắn. 

-Gv: Tại sao khi ở nhiệt độ cao thì enzim lại 

mất hoạt tính? Nếu nhiệt độ thấp? 

-Hs: enzim có bản chất là prôtêin nên ở t o 

cao làm prôtêin bị biến tính → tt hoạt động 

của E bị biến đổi ko khớp đc với cơ chất → 

ko xt được. Còn khi t o thấp enzim ngừng 

hoạt động. 

-Gv(bs): khi chưa đạt tới t 0 tối ưu của E thì 

khi t 0 tăng thì hoạt tính của E tăng (tốc độ 

p/u) và ngược lại. Ở g/h T o của cơ thể sống 

t/đ của E tuân theo đl Van-Hốp. E bị làm 

- gồm 2 loại: 

+ Enzim 1 thành phần: E có b/c là prôtêin + E 

2 thành phần: ngoài Pr còn lk với chất khác 

không phải là prôtêin. 

- Trong phân tử enzim có vùng ko gian đặc 

biệt lk với cơ chất đc gọi là trung tâm hoạt 

động. Cấu hình ko gian của tt hđ của E tương 

thích với cấu hình không gian của cơ chất → 

nhờ vậy cơ chất liên kết tạm thời với E và bị 

biến đổi tạo thành sp. 

3. Cơ chế tác động của enzim: 

- Enzim liên kết với cơ chất→ E - cơ chất → 

enzim tương tác với cơ chất → enzim biến 

đổi cấu hình cho phù hợp với cơ chất→ giải 

phóng enzim và tạo cơ chất mới. 

- Do cấu trúc của trung tâm hoạt động của 

enzim mỗi loại enzim chỉ tác động lên 1 loại 

cơ chất nhất định → Tính đặc thù của enzim. 

4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt tính của 

enzim: 

a. Nhiệt độ: 

- Mỗi E có 1 T o tối ưu, tại đó E có hoạt tính 

tối đa làm cho tốc độ phản ứng xẩy ra nhanh 

nhất. 

b. Độ pH: 


lạnh ko mất hẳn hoạt tính mà chgir giảm 

hay ngừng tđ. Khi t o ấm lên E lại hđ bình 

thường. 

*Vận dụng: Khi làm sữa chua cần ủ men ở 

t o thích hợp. 

Vd: Enzim ptialin trong nước bọt hoạt động 

ở pH 6-8 

Enzim pepsin ở dạ dày hđộng ở pH 2. 

-Gv: Tại sao hoạt tính của enzim thường tỷ 

lệ thuận với nồng độ enzim và cơ chất? 

-Hs: ... 

-Gv(liên hệ): + Ô nhiễm Mt: T o tăng cao 

(sự ấm lên của ko khí); 

+ Ô nhiễm môi trường đất , nc, ko khí có 

thể a/h đến hoạt tính E trong Tb, từ đó a/h 

đến đời sống của Sv. 

+ Hiện tg kháng thuốc trừ sâu ở nhiều loài 

côn trùng do có khả năng tổng hợp E phân 

giải loại thuốc đó. Hiệu quả trừ sâu kém, ô 

nhiễm MT. 

+ Có ý thức tăng cường sd thuốc trừ sâu 

VS, hạn chế thuốc trừ sâu hóa học, bv mt 

sống. 

*Hoạt động2: tìm hiểu về vai trò của E 

Tranh hình 14.2 

-Gv: Hoạt động sống của tế bào sẽ như thế 

nào nếu không có các enzim? 

-Hs: phản ứng xảy ra chậm hoặc ko xảy 

ra→ hoạt động sống của tế bào ko duy trì. 

Gv bổ sung: Tb là 1 hệ thống mở tự điều 

chỉnh nên tb và cơ thể chỉ tổng hợp và phân 

giải các chất khi cần thiết. Ở T o của tb thì 

các phản ứng hóa sinh xẩy ra quá chậm nên 

cần phải có sự xt của các E → làm cho các 

phản ứng sinh hoá trong tế bào diễn ra 

nhanh hơn (không quyết định chiều phản 

ứng) tạo điều kiện cho các hoạt động sống 


-Gv: Tế bào điều khiển quá trình chuyển 

hoá vật chất bằng cách nào? 

-Hs: Tế bào điều khiển qt chuyển hóa các 

chất thông qua việc điều khiển hoạt tính của 

các enzim. 

-Gv: Chất ức chế và hoạt hoá có tác động 

đến enzim như thế nào ? 

- Mỗi enzim chỉ hoạt động trong 1 giới hạn 

pH xác định. 

c. Nồng độ enzim và cơ chất: 

- Hoạt tính của enzim thường tỷ lệ thuận với 

nồng độ enzim và cơ chất. 

d. Chất ức chế hoặc hoạt hoá enzim: 

- Một số hoá chất có thể làm tăng hoặc giảm 

hoạt tính của enzim. 

II. Vai trò của enzim trong qúa trình 

chuyển hoá vật chất: 

- Làm giảm năng lượng hoạt hóa của các chất 

t/g phản ứng →do đó làm tăng tốc độ phản 

ứng. 

- Tế bào có thể tự điều chỉnh quá trình chuyển 

hoá vật chất để thích ứng với môi trường 

thông qua điều chỉnh hoạt tính của các enzim 

bằn các chất hoạt hóa hay ức chế. 

- Ức chế ngược là kiểu điều hoà mà trong đó 

sản phẩm của con đường chuyển hoá quay lại 

tác động như 1 chât ức chế làm bất hoạt 

enzim xúc tác cho phản ứng ở đầu con đường 

chuyển hoá. 


-Hs Chât ức chế làm E ko liên kết với cơ 

chất. chất hoạt hoá làm tăng hoạt tính của E 

-Gv: Điểu gì xảy ra khi 1 enzim nào đó 

trong tb được tổng hợp quá ít hoặc bất 

hoạt? 

-Hs: sản phẩm không tạo thành và cơ chất 

của enzim đó cũng sẽ tích luỹ gây độc cho 

tế bào hay gây các triệu chứng bệnh lí. 

-Gv: y/c hs thực hiện lệnh mục II sgk/59 

-Hs: 

-Gv: thế nào là ức chế ngược? 

* Liên hệ: cần ăn uống hợp lí, bs đủ các loại 

chất để tránh hiện tượng bệnh lí rối loạn 

chuyển hóa 

*Củng cố: E là chất xt sinh học, có b/c 

Protein, xt các phản ứng sinh hóa trong đk 

bình thường của cơ thể sống. E chỉ làm tăng 

tốc độ phản ứng mà không bị biến đổi sau 

phản ứng. 



- Tại sao enzim Amylaza chỉ tác động được lên tinh bột mà không tác động được lên 

prôtêin, xenlulôzơ... 

→ Do trung tâm hoạt động của enzim không tương thích cơ chất. 

- Khi ăn thịt với nộm đu đủ thì đỡ bị đầy bụng (khó tiêu hoá) 

→ Trong đu đủ có enzim phân giải prôtêin. 

- Gv: gt hiện tượng kháng thuốc ở côn trùng: vì trong quần thể côn trùng có các dạng 

ĐB có khả năng tổng hợp E phân giải thuốc trừ sâu, làm vô hiệu hóa t/đ của thuốc. 

Khi sd thuốc trừ sâu thì những cá thể ko có gen kháng thuốc (gen quy định tổng hợp 

E phân giải thuốc trừ sâu) sẽ bị đào thải, còn những cá thể có gen kháng thuốc đc giữ 

lại. 

5.bài tập về nhà 

- Học bài trả lời câu hỏi SGK 

- Đọc và chuẩn bị bài thực hành: gan lơn sống, 1 quả dứa tươi, khoai tây. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 15 - Bài 15: THỰC HÀNH: 

MỘT SỐ THÍ NGHIỆM VỀ ENZIM 



- Học sinh phải biết cách bố trí thí nghiệm và tự đánh giá được mức độ ảnh hưởng 

của các yếu tố môi trường lên hoạt tính của enzim catalaza. 

2. Kĩ năng 


- Rèn luyện kỹ năng thực hành... 


Giáo dục ý thức kỉ luật, thói quen làm việc khoa học… 


1. HS chuẩn bị: vài củ khoai tây chín, khoay tây sống; que tre. 

2. Giáo viên: - Dao, ống nhỏ giọt, dung dịch H2O2, cồn (70-90 0 ), ống nghiệm. 

- Dịch nước cốt dứa; dịch nghiền tb gan (lợn hoặc gà); 

- Nước rửa chén bát. Nước đá 


1. Kiểm tra bài cũ: kiểm tra lồng ghép trong bài 







Lưu ý: 

+ Cắt lát khoai mỏng 5mm; chỉ nhỏ 1 giọt 

dung dịch H2O2 lên mỗi miếng khoai tây. 

+ TN2: cách nghiền mẫu lọc dịch, lọc nc cốt 

dứa, khuấy nhẹ hợp chất trong ống nghiệm; 

bước 2 cần lấy đúng tỉ lệ khối lg của nc rửa 

chén và nc cốt dứa. 


*Hs: Trình bày cách tiến hành thí nghiệm: 

1. TN với E catalaza: 

- Cắt khoai tây chín và khoai tây sống thành 

những lát mỏng. 

- Cho 1 số lát kt sống vào trong khay đựng 

nc đá hoặc trong ngăn đá của tủ lạnh trước 

khi làm TN khoảng 30 phút. 

- Lấy 1 lát khoai tây sống để ở T o phòng, 1 

lát kt chín, 1 lát kt sống để trong tủ lạnh làm 

TN: dùng ống hút nhỏ lên giữa mỗi lát 

khoai 1 giọt H2O2. 

- Qs hiện tg xẩy ra; giải thích. 

2. TN sd E trong quả dứa tươi để tách chiết 

ADN 

- B1: nghiền mẫu vật 

- B2: Tách ADN ra khỏi tb và nhân tb 

- B3: Kết tủa ADN trong dịch tb bằng cồn. 

- B4: Tách ADN ra khỏi lớp cồn. 


* Hoạt động 2: Tổ chức, phân công nhóm 



- Giao dụng cụ: ống nghiệm, dd H2O2, cồn 


- GV bao quát lớp, động viên và giúp đỡ các 

nhóm yếu về thao tác th 


- Gv kiểm tra KQ của các nhóm → nhận xét. 

- Gv: nêu câu hỏi TL: SGK/61, 62. 

*Hs: + Các nhóm nhận dụng cụ 


* Hs: Làm tn, quan sát hiện tượng → giải 

thích. 

* Hs: Thảo luận nhóm để trả lời các câu hỏi 

trên cơ sở Kq của nhóm: 

TN1: - Cơ chất của E catalaza: H2O2 

- sp sau phản ứng là: H2O và CO2 

- Sự sai khác về hoạt tính của E ở các lát 

khoai là: 

+ Lát kt sống ở T o phòng: E catalaza có 

hoạt tính cao nên tạo ra nhiều bọt khí trên 

bề mặt. 

+ Lát kt sống để trong nc đá lạnh: Do T o 

làm giảm hoạt tính của E. 

TN2: 

- Cho nc rửa chén vào dịch nghiền để phá 

vỡ màng sinh chất vì MSC có b/c là Lipit. 

- Dùng E trong quả dứa (prôteaza) để phân 

hủy Prôtein và giải phóng ADN khỏi 

Prôtein. 


- Gv nhận xét và đánh giá giờ học. 

- Y/c hs viết báo cáo thu hoạch và TL các câu hỏi trong TN. 






Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 16 - Bài 16: HÔ HẤP TẾ BÀO 



- Học sinh phải giải thích được hô hấp tế bào là gì, vai trò của hô hấp tế bào đối với 

các quá trình chuyển hoá vật chất trong tế bào. Nêu được sản phẩm cuối cụng của hô 

hấp tế bào là các phân tử ATP. 

- Trình bày được quá trình hô hấp tế bào bao gồm nhiều giai đoạn rất phức tạp, có 

bản chất là 1 chuỗi các phản ứng ôxy hoá khử. 

- Trình bày được các giai đoạn chính của quá trình hô hấp tế bào. 

2. Kĩ năng 

- Rèn luyện kĩ năng tư duy so sánh, phân tích, hđ nhóm, vận dụng kiến thức... 


- Học sinh ý thức được vai trò to lớn của rừng và góp phần bảo vệ rừng để bv cho để 

bảo vệ cho chính sự sống của chúng ta. 










1. Gv: - Tranh vẽ hình 16.1, 16.2 và 16.3 SGK. 

- Sơ đồ: hiệu quả tổng hợp ATP từ sự phân giải ptử Glucôzơ 

2. Hs: ôn tập kt bài 13. 



Câu hỏi: - Nêu sự chuyển hoá vật chất (đồng hoá, dị hoá) trong tế bào. 


ĐVĐ: Mọi hoạt động sống đều cần năng lượng. Năng lượng được sử dụng trong tế bào 

được sinh ra từ quá trình hô hấp. Vậy, hô hấp là gì? và cơ chế của nó thế nào? 


*Hoạt động 1: Tìm hiểu hô hâp tế bào 

-Gv: Em hiểu thế nào là hô hấp? HH tb là gì? 

-Gv: lưu ý hs hô hấp trong và hh ngoài. 

→ Phương trình tổng quát: 

C6H12O6 + 6O2 = 6CO2 + 6O2 + NL 

Nội dung 

I. Khái niệm hô hấp tế bào: 

1. Khái niệm: 

- K/n: HHtb là qt phân giải nguyên liệu 

hữu cơ (chủ yếu là glucôzơ) thành các 

chất đơn giản (CO2 và H2O) và gp nl cho 


Năng lượng giải phóng ra qua hô hấp chủ yếu 

để tái tổng hợp lại ATP. 

-Gv: thực chất của quá trình hô hấp tb là gì? 

-Hs: Là 1 chuỗi các p/u ôxi hóa khử... 

Nl được giải phóng từ từ chứ không ồ ạt. 

- Gv: y/c hs q/s H16.1 và TL lệnh trang 63 

Tại sao tbào ko sử dụng luôn năng lượng 

của các pt glucozo thay vì phải đi vòng qua 

h/động sản xuất ATP của ti thể ? 

-Hs: nl chứa trong các pt glucozo qúa lớn so 

với nhu cấu nl của các phản ứng đơn lẻ trong tế 

bào. Trong khi đó ATP chứa vừa đủ nl cần 

thiết. mặt khác qua qt tiến hóa các E đã thích 

nghi với việc dùng nl ATP cung cấp cho các 

hoạt động cần nl của tế bào. 

→ HH tb là con đg dị hóa phổ biến trong đó 

oxi bị tiêu thụ như là chất t/g p/u cùng với các 

nhiên liệu hữu cơ. 

-Gv(lưu ý hs): cho hs pbiệt hô hấp ngoài và hô 

hấp tế bào, hô hấp kị khí và lên men. 

*Hoạt động 2: Tìm hiểu các giai đoạn của hô 

hấp tế bào 

-Gv: Cho hs quan sát tranh hình 16.1 

→ Quá trình hô hấp gồm các giai đoạn nào 

và diễn ra ở đâu trong tế bào? 

-Hs: qs Hình 16.1 và nêu 3 gđ: 

-Gv: y/c hs n/c SGK, q/s Tranh H16.2 H16.3 và 

hoàn thành PHT: 

Đặc điểm Đường phân Chu trình Crep 

C/truyền 

êlectron HH 

Vị trí 

Ng/liệu 

Sphẩm 

-Hs: q/s tranh, thảo luận nhóm. Thống nhất và 

hoàn thiện nd PHT. Cử đại diện trình bày 

-Gv: nx, đưa ra ĐA PHT 


-Hs: năng lượng nằm trong các phân tử NADH, 

FADH2 . 

-Gv: Hướng dẫn hs cách tính số ATP đc tạo 

thành: Nếu ước lượng nhờ hoạt động của chuỗi 

truyền e hô hấp. từ 1 phân tử NADP tế bào thu 

được ~2,5 ATP và từ 1 pt FADH2 thu đc ~ 1,5 

ATP. Hãy tính xem khi oxi hoá hoàn toàn 1 pt 

các hđ sống. 

- pt tổng quát của qt phân giải hoàn toàn 1 

pt glucozơ: 

C6H12O6 + O2 = 6CO2 + 6O2 + NL 

(ATP, nhiệt) 

2. B/c của hh nội bào: 

- HH nội bào là 1 chuỗi các p/ứng ôxy 

hoá khử . 

- phân tử glucôzơ được phân giải dần dần, 

nl đc giải phóng ra từ từ (để sử dụng cho 

hoạt động sống và tổng hợp ATP). 

- Tốc độ của quá trình hô hấpnội bào phụ 

thuộc vào nhu cầu năng lượng của tế bào 

và được điều khiển thông qua hệ E hô 

hấp. 

II. Các giai đoạn chính của qt HHTB: 

HHtb gồm 3 gđ chính: 

1. Đường phân: 

- Vị trí xẩy ra: trong TBC 

- Nguyên liệu: là đường glucôzơ, ADP, 

NAD + , ATP 

- SP: Từ 1 phân tử glucôzơ tạo ra 2 phân 

tử axit pyruvic( C3H4O3 ), 2 phân tử 

NADH và 2ATP (thực chất 4 ATP). 

2. Chu trìnhCrep: 

- Vị trí: 

+ Tb nhân thực: chất nền của ty thể. 

+ Tb nhân sơ: TBC 

- Nguyên liệu: axit pyruvic → axêtyl- 

CoA (và tạo ra 2 phân tử NADH và 2 

phân tử CO2 ) 

Axêtyl-CoA đi vào chu trình Crep bị 

phân giải hoàn toàn tới CO2 

- Sp: tạo ra 6 NADH, 2 ATP, 2 FADH2 , 

4 CO2 

3. Chuỗi truyền êlectron hô hấp: 

- Vị trí: 

+ Tb nthực: Xảy ra ở màng trong ty thể. 


glucozo tế bào thu dc bao nhiêu ATP ? 

-Gv: liên hệ qt hô hấp của 1 vđv đang luyện tập 

diễn ra mạnh hay yếu? Vì sao? 

-Hs: qt hh diễn ra mạnh vì ác tb cơ cần nhiều 

ATP nên qt hô hấp càng tăng. 

*Lưu ý: ko nên luyện tập quá sức vì như vậy hh 

ngoài ko cung cấp đủ oxi cho qt hh tb , các tb 

cơ phải sd qt lên men tạo ATP → dẫn đến tích 

lũy axit lactic trong tb gây hiện tg đau mỏi cơ. 


+ Tb nhân sơ: Màng sinh chất 

- Nguyên liệu: NADH, FADH2 ,O2 

- Sp: ATP, H2O 

→ tạo ra 34 ATP 

(1NADH = 3 ATP , 1 FADH2 = 2 ATP ) 



- Trong 3 giai đoạn trên giai đoạn nào sinh ra nhiều ATP nhất? 

- Tổng số ATP được tạo ra khi ôxy hoá hoàn toàn 1 phân tử đường glucôzơ? 

→ 38 ATP 

ĐA PHT 

Đặc điểm Đường phân Chu trình Crep 

Chuỗi truyền 

êlectron hô hấp 

- Vị trí Bào tương Chất nền ty thể Màng trong ty thể 

- Nguyên liệu 

- Sản phẩm 

1G, 2 ATP,2 NAD, 

2ADP, 2Pi 

- 2A.P ; 

- 2NADH; 

- 2 ATP 

2a.pyruvic,6 NAD 

2FAD, 2 ADP, 2Pi 

- 6NADH và 2FADH2 

- 2 ATP 

- CO2 

10NAD,2FAD,34Pi 

34ADP,6 O2 

- Nhiều ATP 

- 6 H2O 

- Số ATP 2 ATP 2 ATP 34 ATP 

- Tổng số ATP 38 ATP 

Câu 1. Hô hấp tế bào là quá trình 

A. phân giải nguyên liệu hữu cơ thành các chất đơn giản và giài phóng năng lượng 

cho các hoạt động sống 

B. phân giải nguyên liệu vô cơ thành các chất đơn giản và giài phóng năng lượng cho 

các hoạt động sống 

C. tổng hợp nguyên liệu hữu cơ thành các chất đơn giản và tích lũy năng lượng cho 

các hoạt động sống 

D. tổng hợp nguyên liệu vô cơ thành các chất đơn giản tích lũy năng lượng cho các 

hoạt động sống 

Câu 2. Các giai đoạn của quá trình hô hấp tế bào là 

A. chu trình Crep --> đường phân --> chuỗi chuyền electron hô hấp. 

B. đường phân --> chuỗi chuyền electron hô hấp--> chu trình Crep. 

C. đường phân --> chu trình Crep --> chuỗi chuyền electron hô hấp . 

D. chuỗi chuyền electron hô hấp -->đường phân --> chu trình Crep. 

Câu 3. Trong quá trình hô hấp tế bào một phân tử glucozơ tạo 

A. 2 ATP. B. 4 ATP. C. 20 ATP. D. 38 ATP. 

4.Hướng dẫn học sinh tự học 

- Học bài trả lời câu hỏi SGK. - Đọc trước bài 17.

Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 17 - Bài 17: QUANG HỢP 


Sau khi học xong bài này Hs phải: 


- Nêu được khái niệm quang hợp và những sinh vật có khả năng quang hợp. Viết được 

phương trình tổng quát của quá trình quang hợp. 

- Nêu được vị trí diễn ra, nguyên liệu, sản phẩm của pha sáng và pha tối. 

- Trình bày được mối quan hệ giữa 2 pha.. 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng phân tích so sánh, tổng hợp, vận dụng kiến thức vào thực tiễn 


- Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường, tham gia trồng cây, bảo vệ cây xanh, tạo môi 

trường thuận lợi cho cây QH. 



- Thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ, lớp 

- Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng 


- Tham gia trồng cây, bảo vệ cây xanh, tạo môi trường thuận lợi cho cây QH. 


1. Giáo viên: Tranh vẽ hình 17.1 và 17.2 SGK. 

2. Học sinh: Ôn tập kiến thức về QH lớp 6 



- Hô hấp gồm mấy giai đoạn? Đặc điểm của mỗi giai đoạn đó là gì? 



*Hoạt động1: tìm hiểu về quang hợp 

-Gv: Em hãy trình bày k/n quang hợp? 

-Hs: v/d kt lớp 6 để tl. 

-Gv: QH thường xảy ra ở những sv nào? 

-Hs: các sv thuộc nhóm tự dưỡng là sv QH và 

là nhóm sv sản xuất của trái đất. 

-Gv(bs): st qh có 3 nhóm chính: 

+ Clorôphin (chất diệp lục): có vai trò hấp thụ 

quang năng. 

+ Carôtenôit → Sắc tố bv DL khỏi bị phân 

+ Phicôbilin → hủy khi Ias quá cao. 

→ Mỗi loại st qh hấp thụ đc nl của những 

Nội dung 

I. Khái niệm quang hợp: 


- Quang hợp là quá trình tổng hợp chất 

hữu cơ từ các chất vô cơ đơn giản nhờ 

năng lượng as với sự tham gia của hệ sắc 

tố. 

2. Phương trình tổng quát: 

CO2 + H2O+ NL ánh sáng→ (CH2O) + 

O2 

→ B/c của qt QH: Là qt biến đổi nl a/s 

thành nl hóa học diễn ra ở các sv quang 


ước sóng nhất định, nên hệ sắc tố trong các cơ 

thể QH đa dạng làm tăng hiệu quả của qt hấp 

thụ nl as cho qh. 

*Hoạt động2: tìm hiểu về các pha của QH 

-Gv: người ta thấy rằng ánh sáng ko ảnh hưởng 

trực tiếp đến toàn bộ qt quang hợp mà chỉ ảnh 

hưởng trực tiếp đến giai đoạn đầu của qh. 

-Gv: Đ 2 2 pha của qh thể hiện ntn? 

→ y/c hs qs Tranh hình 17.1 kết hợp với n/c 

nội dung mục II và hoàn thành vào PHT sau : 

Điểm pb Pha sáng Pha tối 

Điều kiện 

Nơi diễn ra 

Ng. liệu 

Sản phẩm 

- Hs: Thảo luận nhóm, hoàn thành PHT, cử đại 

diện trình bày. 

-Gv: mối liên hệ giữa 2 pha*? 

-Hs: s/p của ps đc dùng trong pha tối và ngược 

lại. 

-Gv(gg): ko thể tách rời 2 pha của qt QH, vì 

pha tối phụ thuộc vào pha sáng và 1 số E của 

pha tối đc hoạt hóa bởi a/s và nếu ko có as kéo 

dài thì p/t ko thể xẩy ra. 

-Gv: Em hãy nêu diễn biến của pha tối quang 

hợp? 

+ O2 giải phóng ra ở pha sáng có nguồn gốc 

từ đâu? 

-Hs: từ qt quang phân li nước (từ H2O chứ ko 

phải từ CO2). 

H2O → 2H + + 2e - + ½ O2 

2H + + 2e - + NADP + → NADPH + H + 

-Gv: y/c hs qs H17.2 và nêu diễn biến của pha 

tối quang hợp? 

+ Tại sao pha tối gọi là chu trình C3(chu 

trình Canvin)? 

-Gv(bs): Con đg cơ bản của pha tối là con 

đường C3. con đg này đc Canvil phát hiện ra 

năm 1951. Đây là con đường đc phát hiện đầu 

tiên. Ngoài chu trình C3 còn có con đg cố định 

CO2 khác ở tv như con đg C4 , con đg 

CAM...phổ biến nhất là chu trình C3 . 

-Gv: y/c hs gt ts pha tối đc gọi là pha cố định 

CO2 ; chu trình Canvin đc gọi là chu trình C3. 

hợp. 

II. Các pha của quá trình quang hợp: 

Qt QH đc chia thành 2 pha: 

* tính chất 2 pha trong quang hợp: 

- Pha sáng: chỉ diễn ra khi có ánh sáng. Nl 

ánh sáng được ~ thành nl trong các pt 

ATP và NADPH. 

- Pha tối: diễn ra cả khi có ánh sáng và cả 

trong tối. nhờ ATP và NADPH (tạo ra 

trong p/s) mà CO2 được ~ thành 

cacbonhidrat 

1. Pha sáng: 

- Diễn ra ở màng tilacôit ( hạt grana trong 

lục lạp) cần ánh sáng. 

- NLAS được các sắc tố quang hợp hấp 

thu qua chuỗi truyền êlectron quang hợp 

để tổng hợp ATP, NADPH đồng thời giải 

phóng O2 (có nguồn gốc từ nước). 

SĐ: SGK/68 

2. Pha tối: 

- Diễn ra tại chất nền của lục lạp(Strôma) 

và không cần ánh sáng. 

CO2 bị khử thành cacbonhidrat → gọi là 

qt cố định CO2. 

*Con đường cố định CO2 phổ biến là chu 

trình C3 (chu trình Canvin) 

- Sử dụng ATP và NADPH của pha sáng 

để khử CO2 (cố định) thành cacbohyđrat. 

- Chất nhận CO2 đầu tiên là h/c 5C là 

RiDP và sản phẩm ổn định đầu tiên là 

AlPG (hợp chất có 3C). 

+ 1 phần AlPG tái tạo RiDP giúp tb hấp 

thụ nhiều CO2. 

+ 1 phần AlPG còn lại biển đổi thành 

tinh bột và saccarozo. 


3. Củng cố: phân tích mqh giữa QH và HH (PHT số2) 

Câu 11. Sản phẩm được tạo ra ở pha sáng của quang hợp là 

A. ATP, NADH, O 2 

B. ATP, NADPH, O 2 

C. ATP, NADH, O 2 

D. ATP, NADPH, CO 2 

Câu 12. Quá trình quang hợp được thực hiện ở 

A. thực vật, tảo. 

B. thực vật, tảo và một số vi khuẩn. 

C. tảo và một số vi khuẩn. 

D. thực vật và một số vi khuẩn. 

Câu 13. Lục lạp chứa chất diệp lục có khả năng. 

A. chuyển năng lượng ánh sáng thành năng lượng tích lũy trong chất hữu cơ. 

B. trao đổi chất và năng lượng trong lá cây. 

C. vận chuyển nước và muối khoáng từ rế lên lá. 

D. cả A, B, C đúng. 


- Học bài, trả lời câu hỏi SGK. 

- Ôn tập phần Sinh học tb. 

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 

Điểm pb PHA SÁNG PHA TỐI 

Điều kiện Cần ánh sáng Không cần ánh sáng 

Nơi diễn ra Tilacôit( hạt grana) Chất nền ( Strôma) 

Nguyên liệu H2O, NADP + , ADP CO2 , ATP, NADPH 

Sản phẩm ATP, NADPH, O2 Đường Glucôzơ. 


Điểm pb HÔ HẤP QUANG HỢP 

AS 

C6 H12O6 + 6O2 ⎯→ 6CO2 + 6CO2 + 6H2O → C6H12O6 + 

PTTQ DL 

6H2O + Q (ATP + t 0 ) 

6O2 

Nơi thực hiện Tế bào chất và ty thể Lục lạp 

Năng lượng Giải phóng Tích luỹ 

Sắc tố Không có sắc tố tham gia Có sự tham gia của sắc tố 

Đặc điểm khác 

Xảy ra ở mọi tế bào sống và Xảy ra ở tế bào quang hợp (lục 

suốt ngày đêm 

lạp) khi đủ AS 


Ngày soạn:...../...../201.. 






TIẾT( PPCT) 18: ÔN TẬP HỌC KỲ I 

(Phần Sinh học tế bào) 


Sau khi học xong tiết này học sinh phải: 

1. Kiến thứ : 

- Hệ thống hóa kiến thức cơ bản của từng chương, mối liên hệ giữa các kiến thức trong 

các chương, các bài. 

- Nắm được khái niệm cơ bản về tế bào. 

- Xây dựng được bản đồ khái niệm, hệ thống câu hỏi ôn tâp cho từng chương. 


- Rèn luyện kỹ năng khái quát, so sánh, vận dụng... 

- Hoạt động nhóm. 


- Giáo dục ý thức học tập bộ môn. 

II. CHUẨN BỊ: 

1. Giáo viên: 1 số bản đồ khái niệm, hệ thống câu hỏi, bài tập... 

2. Học sinh: Ôn tập toàn bộ kiến thức về tế bào. 

III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP 

1. Kiểm tra bài cũ: kiểm tra 15 phút 

ĐỀ BÀI 

CÂU 1: Em hãy lập bảng phân biệt hô hấp và quang hợp? 

Câu 2: Em hãy nêu vai trò của quá trình quang hợp đối với tế bào và sinh giới? 


Câu Nội dung Thang điểm 

Câu 1 Tiêu chí Hô hấp Quang hợp 

Đối tượng Tất cả các loại tb Tb quang hợp 

Khái niệm Là quá trình phân 

giải các chất hữu 

cơ thành các chất 

vô cơ đồng thời 

giải phóng năng 

lượng 

Là quá trình tổng 

hợp các chất hữu 

cơ từ nguyên liệu 

vô cơ nhờ năng 

lượng ánh sáng 

Nguyên liệu C6 H12O6 ; O2 CO2; H2O 

Sản phẩm CO2 ; H2O ; Q 

(ATP + t 0 ) 

Bản chất Là chuỗi phản ứng 

oxi hóa-khử 

C6H12O6 ; O2 

Chuyển đổi năng 

lượng ánh sáng 

thành năng lượng 

0.5 điểm 

1 điểm 

1 điểm 

1 điểm 

1 điểm

Câu 2 

trong các liên kết 

hóa học 

Nơi thực Ty thể; tế bào chất Lục lạp 

hiện 

Năng lượng Giải phóng Tổng hợp 

Sắc tố Không cần sắc tố Cần sắc tố diệp lục 

Điều kiện Cần hoặc ko cần 

ánh sáng 

Cần ánh sáng 

-Tạo chất hữu cơ cung cấp cho sự sống trên TĐ. 

- Biến đổi và tích lũy năng lượng (năng lượng vật lí thành 

năng lượng hóa học). 

- Hấp thụ CO2 và thải O2, điều hòa không khí 

0.5 điểm 

0.5 điểm 

0.5 điểm 

1 điểm 

1 điểm 

1 điểm 

1 điểm 



Nội dung 

*Hoạt động 1: Tìm hiểu t.phần h 2 của tb 1. Thành phần hóa học của tế bào : 

-GV: Y/c hs trả lời các câu hỏi sau : - Các nguyên tố ctạo chính: C, H, O, N,… 

+ Những nguyên tố hóa học nào cấu tạo nên tế - Các nguyên tố lk với nhau tạo nên các h/c 

bào ? Vai trò của nguyên tố C? 

h/cơ và vô cơ : 

+ Phân biệt nguyên tố đa lg với vi lg? + Các chất hcơ: cacbohiđrat, Pr, a.nuclêic → là 

+ Vai trò của nước? 

các đại phân tử, đc cấu tạo theo nguyên tắc đa 

-HS: Trả lời 

phân 

-GV: Kết luận, bổ sung. 

+ Các chất vô cơ : H2O → do có tính phân cực 

-Gv: hd h/s phân chia k/n cacbonhidrat nên nc có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự 

(đường) theo sơ đồ. (tương tự Pr, lipit, axit sống: Là dm hòa tan nhiều chất sống; là tp 

nucleic) 

chính ctạo nên tb; mt của các p/u hóa sinh; 

điều hòa thân nhiệt... 

Glucozo 

Đường đơn Fructozo 

Galactozo 

Đường 

Saccarozo 

Đường đôi Lactozo 

Mantozo 

Tinh bột 

*Hoạt động 2: Tìm hiểu chương II 

-Gv: hướng dẫn hs hệ thống cấu trúc tb theo sơ 

đồ: 

+ Kq cấu trúc tb: 

+ Tb nhân sơ: 

+ Tb nhân thực: 

Đường đa 

Xenluloza 

Glicogen 

Kitin 

2. Cấu tạo tế bào: 

- TB là đơn vị cấu trúc, đơn vị chức năng của 

cơ thể sống. 

- Một tb đều có cấu trúc chung gồm 3 phần: 

màng, CNS, nhân (hoặc vùng nhân). 

* Tế bào nhân sơ, gồm: 


(Lưu ý: Các thành phần lông nhung, hạt dự 

trữ, plasmid dành cho hs khá, giỏi) 

-HS : Trả lời 

-GV: Kết luận .bổ sung 

*Hoạt động 3: Tìm hiểu chương 3. 

-GV: Y/cầu hs trả lời các câu hỏi sau: 

HS: Nghiên cứu, trả lời 

GV: Kết luận, bổ sung 


Bằng hệ thống câu hỏi cuối bài và đọc mục em có biết. 


- Ôn tập toàn bộ kiến thức Phần 1; phần 2 (chương 1,2,3) 

- Chuẩn bị tốt cho thi học kì I. 

*Sơ đồ: Khái quát tb 

Tế bào 

* Tế bào nhân thực, gồm : 

+ Màng có cấu trúc khảm động nên vận 

chuyển các chất có chọn lọc gồm các phương 

thức vận chuyển : thụ động và chủ động. 

+ TB chất và các bào quan: ti thể, lạp thể, lưới 

nội chất, bộ máy gôngi, khung xương tế bào,… 

+ Nhân. 

3. Chuyển hóa vật chất và năng lượng : 

- ATP là đồng tiền năng lượng của tế bào. 

Vai trò của ATP: 

- Hô hấp tế bào là quá trình phân giải các hợp 

chất hữu cơ cung cấp nl được tích lũy trong 

phân tử ATP. 

Quá trình hô hấp gồm 3 giai đoạn chính: 

đường phân, chu trình crep và chuỗi truyền 

electron. 

Tb nhân sơ (không có màng nhân) 

Tb nhân thực (có màng nhân) 

Vi khuẩn Vi khuẩn cổ Không có thành tb Có thành tb 

* Cấu trúc của tb nhân sơ: 

ĐV nguyên sinh Động vật Tảo Nấm tv 

Thành phần 

Vỏ nhầy 

Thành tb 

Màng sinh chất 

ADN – NST 

Ribôxôm 

Roi 

Lông nhung 

Chức năng 

Bám dính trên bề mặt, chống lại sự thực bào, dự trữ chất dinh 

dưỡng. 


Hạt dự trữ 

Plasmid 

* Cấu trúc của tb nhân thực: 

Thành phần Cấu trúc Chức năng 

- Prôtêin: 

+ Prôtêin bám màng: 

+ Prôtêin xuyên màng: 

- Lipit: 

+ Phôtpholipit 

Màng sinh chất + Clestêron 

- Cacbonhidrat: 

+ Liên kết vơi Prôtêin tạo 

glicôprôtêin. 

+ Liên kết với lipit tạo 

glicôlipit. 

Nhân 

Lưới nội chất trơn 

Lưới nội chất hạt 

Ribôxôm 

Bộ máy gôngi 

Tế bào 

Ti thể 

chất 

Lục lạp 

Không bào 

Lizoxom 

Khung xương Tb 

CÂU HỎI ÔN TẬP 

Câu 1: Phân biệt đường phân với crep về: vị trí xảy ra, nguyên liệu, sản phẩm và năng lượng? 

Câu 2: Nêu cấu trúc hóa học, tính chất hóa lý và đặc tính sinh học của nước. 

Câu 3: Nêu ctạo của một axit amin. Kể tên các loại liên kết hóa học tham gia duy trì cấu trúc 

prôtêin. 

Câu 4: Nêu điểm khác nhau cơ bản giữa tế bào động vật và tế bào thực vật . 

Câu 5: Phân biệt vận chuyển thụ động và vận chuyển chủ động . Cho ví dụ 

Câu 6: Lipit gồm những loại nào? Tại sao động vật xứ lạnh lại chứa nhiều mỡ ? 

Câu 7: Nêu những điểm giống và khác nhau giữa nuclêôtit cấu tạo nên ADN và ARN . 

Câu 8: Phân biệt mạng lới nội chất với bộ máy gôngi về cấu trúc và chức năng . 

Câu 9: Tại sao mô hình phân tử màng sinh chất đợc gọi là mô hình “khảm - động”? 

Câu 10: Tại sao muốn giữ rau tươi ,ta phải thường xuyên vảy nước vào rau ? 

Câu 11: tại sao khi ghép các mô và cơ quan từ người này sang người kia thì cơ thể người 

nhận biết các cơ quan lạ và đào thải chúng 

Câu 12: Tại sao nhiều loài côn trùng lại có thể kháng thuốc trừ sâu? làm thế nào để tiêu diệt 

được sâu ? 

Câu 13: Kích thước nhỏ của tế bào đã mang lại ưu thế gì cho tế bào nhân sơ? 


Câu 14. Quang hợp là gì? 

A. Quang hợp là phương thức dinh dưỡng của các sinh vật có khả năng sử dụng 

quang năng để tổng hợp các chất hữu cơ từ chất vô cơ. 

B. Quang hợp là quá trình tổng hợp và phân giải các chất hữu cơ trong tế bào cây 

xanh. 

C. Quang hợp là quá trính sử dụng các chất vô cơ để lớn lên và phân chia các tế bào 

thực vật . 

D. Quang hợp là quá trình hấp thụ O 2 và giải phóng CO 2 . 

Câu 15. Nội dung nào sau đây thể hiện sự khác nhau cơ bản giữa quang hợp và hô 

hấp? 

A. Quang hợp tích lũy năng lượng, hô hấp giải phóng năng lượng. 

B. Quang hợp là quá trình tổng hợp chất hữu cơ và tích lũy năng lượng, hô hấp là quá 

trình phân giải chất hữu cơ và giải phóng năng lượng. 

C. Sản phẩm C 6 H 12 O 6 của quang hợp là nguyên liệu của hô hấp. 

D. Đây là 2 quá trình ngược chiều nhau. 

Câu 16. Trong quá trình quang hợp oxi được tạo ra ở 

A. pha tối nhờ quá trình phân li CO 2 . 

B. pha tối nhờ quá trình phân li nước. 

C. pha sáng nhờ quá trình phân li nước. 

D. pha sáng nhờ quá trình phân li CO 2. 

Câu 17. Pha sáng của quang hợp diễn ra ở 

A. bào tương. 

B. tế bào chất. 

C. màng tilacôit. 

D. chất nền lục lạp. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





Tiết: 19 

THI HỌC KÌ I 

(Theo lịch của trường) 


1. Về kiến thức: 

- Nhằm kiểm tra, đánh giá sự nhận thức của HS qua nửa học kì. 

- GV đưa ra vấn đề- HS giải quyết vấn đề. 

2. Về kĩ năng: 

- Rèn luyện các kĩ năng: Làm bài kiểm tra trắc nghiệm, phân tích so sánh, tổng hợp. 


Giáo dục ý thức tổ chức kỉ luật, tính tự giác... 

II. CHUẨN BỊ 

1. Giáo viên: Câu hỏi + Đáp án + Biểu điểm. 

2. Học sinh: kiến thức + Dụng cụ học tập. 


1. Ổn định tổ chức: 

2. Kiểm tra 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 20 - Bài 18: 

CHU KỲ TẾ BÀO VÀ QUÁ TRÌNH NGUYÊN PHÂN 

I. MỤC TIÊU BÀI DẠY: 



- Mô tả được các giai đoạn khác nhau của chu kỳ tế bào. 

- Nêu được những diễn biến cơ bản của nguyên phân và ý nghĩa của quá trình nguyên 

phân. 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kỹ năng quan sát, khái quát, liên hệ thực tế. 


- Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường nhằm hạn chế các hoạt động thải ra môi trường 

các tác nhân gây đột biến 






- Phải bảo vệ môi trường nhằm hạn chế các hoạt động thải ra môi trường gây ra đột 

biến gen và đột biến NST. 



- Phiếu học tập.(Máy chiếu projector và giáo án điện tử) 

2. Học sinh: SGK, đồ dùng dạy học 



Quang hợp gồm mấy pha? Nêu đặc điểm của mỗi pha. 



*Hoạt động 1: Tìm hiểu về chu kì tế bào 

- Gv: Cho hs quan sát tranh hình sgk → Em 

hãy nêu khái niệm về chu kỳ tế bào? 

+ Chu kỳ tế bào được chia thành các giai đoạn 

nào? 

-Hs:... 

-Gv: y/c hs nghiên cứu nội dung mục I/71 và 

trả lời CH: KTG được chia làm mấy pha, đó là 

những pha nào? 

Nội dung 

I. Chu kỳ tế bào: 


- Chu kỳ tế bào là một trình tự nhất định 

các sự kiện mà tế bào trải qua và được lặp 

đi lặp lại giữa các lần phân bào màg tính 

chất chu kì. 

- Gồm 2 giai đoạn: 

+ Kỳ trung gian 

+ quá trình NP. 


-Hs: 3 pha 

-Gv: y/c hs hoàn thành PHT: những diễn biến 

chính ở 3 pha của kỳ trung gian. 

-Hs: + thảo luận nhóm, hoàn thành PHT. 

+ Cử đại diện trình bày. 

- Gv (tb): Chu kì tb được điều khiển một cách 

rất chặt chẽ., nếu cơ chế điều hòa này bi hư 

hỏng hoặc trục trặc →cơ thể có thể bị lâm 

bệnh (ung thư...). Thời gian chu kì tế bào khác 

nhau ở từng loại tế bào và loài: 

VD: - tế bào phôi sớm: 20 phút /lần 

- tế bào ruột : 6 giờ/lần 

- tế bào gan : 6 tháng /lần 

*Hoạt động2: Tìm hiểu về quá trình NP 

-Gv: y/c hs quan sát H18.2, n/c SGK mục II: 

quá trình NP và hoàn thành PHT 

-Hs: + thảo luận, hoàn thành nd PHT 

+ Đại diện trình bày. 

-Gv: nêu câu hỏi thảo luận: 

+ NST sau khi nhân đôi ko tách nhau ra mà 

dính nhau ở tâm động có lợi ích gì? → giúp 

phân chia đồng đếu vcdt 

+ Tại sao NST phải co xoắn tới mức cực đại 

rồi mới phân chia các nhiễm sắc tử? → tránh 

bị rối. 

+ Do đâu NP tạo 2 tế bào con có bộ NST 

giống hệt tế bào mẹ? 

+ Sự phân chia tế bào chất diễn ra như thế 

nào? So sánh giữa tb đvật và tế bào tvật? 

-Hs: vận dụng kt Tl 

*Hoạt động3: Tìm hiểu ý nghĩa của NP 

-Gv: Nguyên phân có ý nghĩa như thế nào đối 

với sinh vật? 

-Gv: Nếu quá trình phân chia không bình 

thường gây nên những hậu quả gì? 

* Liên hệ: Điều gì xẩy ra nếu ở kỳ giữa của 

nguyên phân, các thoi vô sắc bị phá hủy→ có 

ý thức bảo vệ môi trường 


- Câu hỏi và bài tập cuối bài. Pb NP ở tv và đv. 


2. Đặc điểm của kì trung gian: 

Nội dung PHT 

Các pha của KTG Diễn biến cơ bản 

Pha G1 

Pha S 

Pha G2 

II. Quá trình nguyên phân: 

-K/n: Np là hình thức phân chia tế bào, xẩy 

ra phổ biến ở tế bào nhân thực. 

- Nguyên phân gồm 2 giai đoạn: 

1. Phân chia nhân: 

2. Phân chia tế bào chất: 

- phân chia tế bào chất diễn ra ở đầu kì 

cuối 

- tế bào chât phân chia dần, tách tế bào mẹ 

thành 2 tế bào con 

- Ở động vật phần giữa tế bào thắt lại chia 

thành 2 tế bào. 

- Ở thực vật hình thành vách ngăn phân 

chia tế bào thành 2 tế bào mới. 

* Kết quả: Từ 1 tb mẹ ban đầu (2n) sau 1 

lần NP tạo ra 2 tb con có bộ NST giống 

nhau và giống Tb mẹ. 

III. Ý nghĩa của nguyên phân: 

* Kết quả: Từ 1 tb mẹ ban đầu (2n) sau 1 

lần NP tạo ra 2 tb con có bộ NST giống 


* ý nghĩa: 

- Về mặt lí luận: 

+ Nhờ NP mà giúp cho cơ thể đa bào lớn 

lên, đối với cơ thể đơn bào nguyên phân là 

cơ chế sinh sản. 

+ NP là phương thức truyền đạt và ổn định 

bộ NST đặc trưng của loài từ Tb này sang 

tb khác, từ thế hệ cơ thể này sang thế hệ cơ 

thể khác ở loài sinh sản vô tính. 

+ Sự sinh trưởng của mô, tái sinh các bộ 

phận bị tổn thương nhờ qt NP. 

- Về mặt thực tiễn: 

+ Dựa trên cơ sở của np tiến hành pp giâm, 

chiết, ghép. 

+ Ứng dụng nuôi cấy mô đạt hiệu quả.

4. Hướng dẫn học sinh tự học 

- Học bài, trả lời câu hỏi SGK 

- Đọc trước bài 19. 

Phiếu học tập số 1: 

Các pha của KTG 

Diễn biến cơ bản 

Là thời kì sinh trưởng của Tb 

- Độ dài G1 thay đổi và nó quyết định số lần phân chia của tb trong các 

Pha G1 

mô khác nhau. 

- Chỉ Tb nào vượt quá điểm kiểm tra G1 mới có khả năng phân chia. 

Pha S 

- Diễn ra sự nhân đôi của ADN và NST, trung tử. 

- Diễn ra sự tổng hợp Protein (histon), protein của thoi phân bào 

Pha G2 

(tubulin...). 

Các kì của 

nguyên phân 

Kì đầu 

Kì giữa 

Kì sau 

Kì cuối 



- NST kép bắt đầu co xoắn. 

- Trung tử tiến về hai cực của tế bào. 

- Thoi phân bào hình thành. 

- Màng nhân và nhân con dần tiêu biến. 

- NST kép co xoắn cực đại và tập trung thành một hàng trên mp xích đạo 

của thoi phân bào. 

- NST có hình dạng và kích thước đặc trưng cho loài. 

- Mỗi NST kép tách nhau ra ở tâm động, hình thành 2 NST đơn đi về 2 cực 


- NST dãn xoắn dần. 

- Màng nhân và nhân con xuất hiện. 

- Thoi phân bào biến mất. 

* Phân chia tế bào chất: Sau khi hoàn tất việc phân chia vật chất di truyền, 

TBC bắt đầu phân chia thành 2 Tb con. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 21 - Bài 19: GIẢM PHÂN 




- Mô tả được những diễn biến cơ bản của giảm phân (GP1). 

- Nêu được ý nghĩa của giảm phân. 

- Biết lập bảng so sánh giảm phân và nguyên phân* 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng: quan sát, phân tích so sánh, vận dụng lí thuyết vào gt các hiện 

tượng thực tế. 


- Giáo dục ý thức học tập bộ môn 


* Tích hợp kĩ năng sống 

- Thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ, lớp. 

- Rèn luyện kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng. 



- Phiếu học tập.(Máy chiếu projector và giáo án điện tử) 

2. Học sinh: ôn tập kiến thức về GP 



CH: - Chu kỳ tế bào gồm những giai đoạn nào? Đặc điểm của mỗi giai đoạn. 

- Ý nghĩa của sự điều hoà chu kỳ tế bào. 



*Hoạt động1: tìm hiểu giảm phân 1 

-Gv: Em hiểu như thế nào là (sự phân bào 

giảm nhiễm) giảm phân? 

-Hs:... 

-Gv: Y/c hs nghiên cứu nội dung mục I, qs 

H19.1 (trang 76 SGK) và hoàn thành vào 

PHT sau: 

-Hs: Thảo luận, hoàn thành nd PHT 

Đại diện nhóm trình bày. 

Nhóm khác bổ sung. 

- Gv: Nhận xét, đưa ra đáp án. 

Các giai đoạn Diễn biến cơ bản 

Nội dung 

* Gp: Là hình thức phân bào của tb sinh dục 

ở vùng chín. Gp gồm 2 lần phân bào liên tiếp. 

* Diễn biến của GP: 

I.Giảm phân 1: 

Phiếu học tập số 1 

II. Giảm phân 2: 


Giảm phân I Kì TG 

- Kì trung gian diễn ra rất nhanh không có sự 

Kì đầu 

nhân đôi của NST. 

Kì giữa 

- Kì đầu: NST ở trạng thái co xoắn. 

Kì sau 

- Kì giữa: Các NST tập trung thành 1 hàng 

Kì cuối 

trên mp xích đạo. 

-Gv: (bs) Sự tiếp hợp có thể dẫn đến TĐC - Kì sau: Mỗi NST kép tách nhau ra đi về 2 

giữa 2 trong 4 cromatit không chị em → cực của tb. 

Hoán vị gen. 

- Kì cuối: 

-Gv: Em hãy nêu đặc điểm các kỳ của giảm + NST dãn xoắn. 

phân 1 và những điểm khác so với nguyên + Màng nhân và nhân con dần xuất hiện. 

phân. 

+ Thoi phân bào tiêu biến. 

-Hs: Kỳ giữa của GP1 các NST kép không Tế bào chất phân chia tạo thành 2 tb con có 

tách mà trượt về mỗi cực nên cuối GP1 tế số lượng NST đơn giảm đi 1 nửa. 

bào chứa bộ NST đơn kép và kỳ trung gian - Kết quả GP: Từ 1 tế bào mẹ (2n) qua 2 lần 

GP2 các NST không nhân đôi và tách nhau phân bào liên tiếp tạo 4 tế bào con có bộ NST 

thành NST đơn về mỗi tế bào). 

bằng 1 nửa tb mẹ.. 

-Gv: Tại sao sau khi nhân đôi các NST lại * Sự tạo giao tử: 

dính nhau ở tâm động không tách nhau? - Các cơ thể đực (động vật): 4 tế bào cho ra 4 

-Hs: giúp phân chia đồng đều vật chất di tinh trùng và đều có khả năng thụ tinh. 

truyền cho tế bào con. 

- Các cơ thể cái (động vật): 4 tế bào cho ra 1 

-Gv: Tại sao các NST phải co xoắn cực đại trứng có khả năng thụ tinh còn 3 thể cực 

rồi mới phân chia? 

không có khả năng thụ tinh (tiêu biến). 

-Hs: NST dễ phân ly và không bị rối. III. Ý nghĩa của giảm phân: 

-Gv (bs): Sự TĐC đều của các cặp NST * Về mặt lí luận: 

tương đồng ở KĐ1 và sự PLĐL, tổ hợp tự - Nhờ GP, giao tử được tạo thành mang bộ 

do của các NST ở KS1 đã tạo ra nhiều loại NST đơn bội (n), thông qua thụ tinh mà bộ 

giao tử khác nhau về nguồn gốc, cấu trúc NST (2n) của loài được khôi phục. 

NST, cùng với sự kết hợp ngẫu nhiên của - Sự kết hợp 3 quá trình nguyên phân, giảm 

các gt trong thụ tinh, tạo ra các hợp tử phân và thụ tinh mà bộ NST của loài sinh sản 

mang những tổ hợp NST khác nhau → tạo hữu tính được duy trì, ốn định qua các thế hệ 

ra nhiều BDTH phong phú, làm nguyên cơ thể. 

liệu cho chọn giống và tiến hóa. 

* Về mặt thực tế: 

Sự dụng lai hữu tính giúp tạo ra nhiều 

BDTH phục vụ trong công tác chọn giống. 

3. Củng cố: Câu hỏi và bài tập cuối bài. 

4.Hướng dẫn học sinh tự học: 

- Học bài và trả lời câu hỏi SGK. 

- Đọc và chuẩn bị nội dung thực hành. 



Các giai đoạn 


Kì trung gian Các NST được nhân đôi, NST kép. 

- Có sự tiếp hợp của các NST kép theo từng cặp tương đồng. 

Kì đầu 

- Sau tiếp hợp NST dần co xoắn lại. 



Giảm 

phân 

Kì giữa 

- NST kép co xoắn cực đại. 

- Các NST tập trung thành 2 hàng trên mặt phẳng xích đạo của thoi 

phân bào. 

I 

Mỗi NST kép trong cặp NST kép tương đồng di chuyển theo thoi 

Kì sau 

phân bào đi về 2 cực của tế bào. 

- Các NST kép đi về 2 cực của tế bào và dãn xoắn. 

- Màng nhân và nhân con dần xuất hiện. 

Kì cuối - Thoi phân bào tiêu biến. 

* Tế bào chất phân chia tạo thành 2 tế bào con có số lượng NST kép 

giảm đi một nửa. 

Phân biệt nguyên phân và giảm phân 

Điểm phân biệt Nguyên phân Giảm phân 

Loại tế bào tham gia TB sinh dg, TB sinh dục sơ khai. Tb sinh dục ở vùng chín. 

Diễn biến 

Gồm 1 lần phân bào: 

-Kì đầu: không xẩy ra htg tiếp hợp 

và TĐC. 

-Kì giữa: NST kép tập trung thành 1 

hàng. 

Kết quả 

-Kì sau: Các NST kép tách nhau 

thành dạng đơn. 

-Kì cuối: 

Từ 1 tb mẹ ban đầu (2n) sau 1 lần 

NP tạo ra 2 tb con có bộ NST giống 


Gồm 2 lần phân bào lt : 

-Kì đầu 1: xẩy ra htg tiếp hợp và 

TĐC 

-Kì giữa 1: NST kép tập trung 

thành 2 hàng trên mp xích đạo 

của thoi tơ vô sắc. 

-Kì sau 1: Các NST kép không 

tách nhau. 

-Kì cuối 1: 

Từ 1 tế bào mẹ (2n) qua 2 lần 

phân bào liên tiếp tạo 4 tế bào 

con có bộ NST bằng 1 nửa tb 

mẹ.. 


Trung 

gian 

Kỳ đầu 

BẢNG SO SÁNH NGUYÊN PHÂN VÀ GIẢM PHÂN 

Nguyên phân 

-Các NST nhân đôi tạo ra 

NST kép dính nhau ở tâm 

động. 

-Bộ NST 2n→ 2n kép 

-Không xảy ra tiếp hợp 

giữa các NST kép trong 

cặp NST tương đồng. 

-Tơ vô sắc đính 2 bên 

NST tại tâm động 

Kỳ giữa - Các NST kép dàn thành 

1 hàng trên mặt phẳng 

xích đạo tế bào 

Kỳ sau -Các NST kép tách nhau 

thành dạng đơn tháo xoắn 

và duỗi dần ra 

Giảm phân 

Giảm phân 1 Giảm phân 2 

-Các NST nhân đôi tạo -Các NST không nhân 

ra NST kép dính nhau đôi dạng kép dính nhau 

ở tâm động. 

ở tâm động. 

-Bộ NST 2n→ 2n kép -Bộ NST dạng n kép 

-Xảy ra tiếp hợp dẫn 

đến trao đổi đoạn giữa 

các NST kép trong cặp 

tương đồng. 



- Các NST kép dàn 2 

hàng (đối diện) trên 

mặt fẳng xích đạo TB 

-Các NST kép không 

tách nhau và không 

tháo xoắn 

-Không xảy ra tiếp hợp 

giữa các NST kép trong 

cặp tương đồng. 



- Các NST kép dàn 

thành 1 hàng trên mặt 

phẳng xích đạo tế bào 

-Các NST tách nhau 

thành dạng đơn tháo 

xoắn và duỗi dần ra 

Kỳ cuối - Các nhiễm sắc thể phân ly đồng đều về 2 cực tế bào và tế bào phân chia 

thành 2 tế bào mới 

Kết quả -Từ 1 tế bào 2n NST thành 

2 tế bào 2n NST 

-Từ 1TB 2n NST 

thành 2 TB n NST 

-Từ 1 tế bào n NST kép 

thành 2 tế bào n NST 

Đặc 

điểm 

- Từ 1 TB 2n→ 2 TB 2n 

- Các TB tạo ra có thể tiếp 

tục nguyên phân 

kép 

-Từ 1 TB 2n→ 4 TB n 

-Các TB tạo ra không tiếp tục nguyên phân mà 

biệt hoá thành giao tử 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 22 - Bài 20: Thực hành: 

QUAN SÁT CÁC KỲ CỦA NGUYÊN PHÂN TRÊN TIÊU BẢN RỄ HÀNH 



- Học sinh phải xác định được các kỳ khác nhau của nguyên phân dưới kính hiển vi. 

- Vẽ được các tế bào ở các kỳ của nguyên phân quan sát được dưới kính hiển vi. 

2. Kĩ năng 


- Rèn luyện kỹ năng sử dụng kính hiển vi và kỹ năng qs tiêu bản trên kính hiển vi. 


- Giáo dục ý thức kỉ luật, thói quen làm việc khoa học… 



- Tranh vẽ các kỳ của nguyên phân và tranh hình 20 SGK. 

- Kính hiển vi quang học có vật kính10, 40 và thị kính 10 hoặc 15. 

- Tiêu bản cố định lát cắt dọc rễ hành hoặc các tiêu bản tạm thời (nếu có) 

2. Học sinh: đọc trước bài 


1. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra 15 phút 

ĐỀ KIỂM TRA 15 PHÚT (Lần 1) 

Câu 1(8 điểm): Hãy nêu đặc điểm mỗi kỳ của phân bào nguyên phân? 

Câu 2(2 điểm): Tại sao NST phải co xoắn tối đa trước khi bước vào kì sau? 



Câu 1 - Các kì của quá trình phân bào nguyên phân: Kì đầu, kì 

giữa, kì sau, kì cuối 

+ Kì đầu: 

- NST kép bắt đầu co xoắn. 

- Trung tử tiến về hai cực của tế bào. 



+ Kì giữa: 

- NST kép co xoắn cực đại và tập trung thành một hàng 

trên mp xích đạo của thoi phân bào. 


+ Kì sau: - Mỗi NST kép tách nhau ra ở tâm động, hình 

thành 2 NST đơn đi về 2 cực của tế bào. 

+ Kì cuối: 

1 

0,5 

0,5 

0,5 

0,5 

1 

0,5 

1 


Câu 2 


- Màng nhân và nhân con xuất hiện. 

- Thoi phân bào biến mất. 

* Phân chia tế bào chất: Sau khi hoàn tất việc phân chia 

vật chất di truyền, TBC bắt đầu phân chia thành 2 Tb 

con. 

- Các nhiễm sắc thể co xoắn cực đại để dễ di chuyển 

trong quá trình phân bào, còn sau khi phân chia xong, 

chúng phải dãn xoắn thì các gen mới có thể phiên mã 

được 

0,5 

0,5 

0,5 

1 

2 










- Giao dụng cụ: KHV, tiêu bản hoặc tranh 

vẽ, mô hình... 


- GV: đưa ra y/c: 

+ sd KHV qs tiêu bản cố định rễ hành (hoặc 

qs mô hình, tranh...). 

+ Nhận biết đc các kì của quá trình NP. 

+ vẽ sơ lược hình 

-Gv: kiểm tra các nhóm: qs dưới KHV, bao 

quát lớp, động viên và giúp đỡ các nhóm yếu 

về thao tác và cách qs trên KHV. 

-Gv: cho hs xem băng hình về qt NP. y/c 

trong khi xem phải nhận biết các kì, diễn 

biến hoạt động của NST. 


- Gv: nêu câu hỏi thảo luận: giải thích tại sao 

cùng 1 kì nào đó của NP trên tiêu bản lại có 

thể trông rất khác nhau? 

- GV: thu b/c th 


- Hs: Trình bày cách tiến hành thí nghiệm: 

1. Qs nhận biết các kì của nguyên phân 

+ Đặt tiêu bản lên KHV → điều chỉnh kính 

→ quan sát tb (ở vật kính 10x sau đó 

chuyển sang 40x). 

+ Vẽ các tb qs được vào vở. 

-Hs: + Các nhóm nhận dụng cụ 


- Hs: Dựa vào hướng dẫn Sgk để tiến hành 

quan sát. 

Khi nhìn rõ mẫu → qs kĩ → vẽ hình 

+ Nhận biết các kì của NP và phân tích diễn 

biến của NST ở kì đó. 

-Hs: Hoàn thành bc thu hoạch. 

+ Vẽ đủ hình qs được. 

+ trả lời các câu hỏi trên cơ sở Kq qs: 

Trong cùng 1 kì diễn biến đầu kì, giữa kì, 


- Gv: Nx, cho điểm hs làm bài tốt. cuối kì khác nhau nên tiêu bản cũng khác 

nhau. 






- Đọc trước bai 22. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





Tiết 23: BÀI TẬP NGUYÊN PHÂN VÀ GIẢM PHÂN 



- Học sinh phải nhận biết được dạng bài tập về nguyên phân và giảm phân 

2. Kĩ năng 

- Tự mình giải được 1 số bài tập đơn giản về nguyên phân và giảm phân. 


- Giáo dục ý thức kỉ luật, thói quen làm việc khoa học… 



- Tranh vẽ các kỳ của nguyên phân và tranh hình 20 SGK. 

- 1 số bài tập về nguyên phân và giảm phân. 

2. Học sinh: đọc trước bài 



2. bài mới 

Hoạt động của GV – HS 

Nội dung 

Gv hướng dẫn học sinh cách làm bài 

tập 

Hs nghiên cứu lại lý thuyết và đưa ra 

Cách giải 

a. Gọi x là số lần nguyên phân của tế 

bào sinh dục sơ khai, 2n là bộ nhiễm 

sắc thể lưỡng bội của loài, ta có: 

2n(2 x - 1)10 = 2480 và 2n2 x 10 = 

2560 → n = 8 (ruồi giấm) 

2n.2 x .10 = 2560 → x = 5 

b. Số tế bào con sinh ra: 320 

Số giao tử tham gia thụ tinh: 128/10 . 

100 = 1280 

Số giao tử hình thành từ mỗi tế bào 

sinh giao tử: 1280/320 = 4 suy ra là 

con đực 


Bài tập 1: 10 tế bào sinh dục sơ khai phân bào 

liên tiếp với số lần như nhau ở vùng sinh sản, môi 

trường cung cấp 2480 nhiễm sắc thể đơn, tất cả 

các tế bào con đến vùng chín giảm phân đã đòi 

hỏi môi trường tế bào cung cấp thêm 2560 nhiễm 

sắc thể đơn. Hiệu xuất thụ tinh của giao tử là 10 

% và tạo ra 128 hợp tử. Biết không có hiện tượng 

trao đổi chéo xảy ra trong giảm phân. 

Hãy xác định: 

a. Bộ nhiễm sắc thể 2n của loài và tên của loài đó 

b. Tế bào sinh dục sơ khai là đực hay cái? Giải 

thích? 

Bài tập 2: Ở 1 loài ong mật, 2n=32. Trứng khi 

được thụ tinh sẽ nở thành ong chúa hoặc ong thợ

Cách giải 

a/ Gọi x là số ong thợ, y là số ong 

đực thì y = 0,02x 

Ta có 32x + 16 x 0,02x =155136; x = 

4800; y = 96 

b/ Tổng số trứng đẻ là (4800x100/80) 

+ (96x100/60) = 6160 

c/ Tổng số nhiễm sắc thể bị tiêu biến 

- Số trứng thụ tinh đẻ ra: 4800 x 

100/80 = 6000 trứng 

- Số tinh trùng không thụ tinh: (6000 

x 100) – 6000 = 594000 

- Số trứng không thụ tinh đẻ ra: 96 x 

100/60 = 160 trứng 

- Số trứng không thụ tinh không nở: 

160 – 96 = 64 

tuỳ điều kiện về dinh dưỡng, còn trứng không 

được thụ tinh thì nở thành ong đực. 

Một ong chúa đẻ được một số trứng gồm trứng 

được thụ tinh và trứng không được thụ tinh, 

nhưng chỉ có 80% số trứng được thụ tinh là nở 

thành ong thợ, 60% số trứng không được thụ tinh 

là nở thành ong đực, các trường hợp còn lại đều 

không nở và bị tiêu biến. Các trứng nở thành ong 

thợ và ong đực nói trên chứa tổng số 155136 

NST, biết rằng số ong đực con bằng 2% số ong 

thợ con. 

a/ Tìm số ong thợ con và số ong đực con. 

b/ Tổng số trứng được ong thợ đẻ ra trong lần nói 

trên là bao nhiêu? 

c/ Nếu số tinh trùng trực tiếp thụ tinh với các 

trứng chiếm 1% so với tổng số tinh trùng hình 

thành thì tổng số NST trong các tinh trùng và tế 

bào trứng bị tiêu biến là bao nhiêu? 


- Số trứng thụ tinh không nở: 6000 – 

4800 = 1200 

- Tổng số nhiễm sắc thể bị tiêu biến: 

(32 x 1200) + 16(64 + 594000) = 

9543424 NST 




- Đọc trước bai 22. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





Phần ba: SINH HỌC VI SINH VẬT 

Chương I: CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở VI SINH VẬT 

TIẾT( PPCT) 24 - Bài 22: DINH DƯỠNG, CHUYỂN HOÁ 

VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG Ở VI SINH VẬT 


Sau khi học xong bài này, hs phải: 


- Nêu được khái niệm VSV và các dặc điểm chung của VSV. 

- Trình bày được các kiểu chuyển hóa vật chất và năng lượng ở VSV dựa vào nguồn 

năng lượng và nguồn cacbon mà VSV đó sử dụng. 

- Nêu được hô hấp hiếu khí, hô hấp kị khí và lên men. 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng phân tích so sánh, khái quát hóa kiến thức, kĩ năng vận dụng... 


- Biết vận dụng kiến thức vào giải thích các hiện tượng trong thực tế... 



- Kỹ năng thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ, lớp. 

- Kỹ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ, ý tưởng. 

- Kỹ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về các kiểu dinh dưỡng ở vsv, các loại môi 

trường nuôi cấy cơ bản của vsv, các kiểu hô hấp và lên men ở vsv . 

- Kỹ năng quàn lí thời gian, đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm. 


1. Giáo viên: Tranh các kiểu chuyển hoá vật chất và năng lượng. 

2. Học sinh: đọc trước bài ở nhà. 


1. Kiểm tra bài cũ: không kiểm tra 



*Hoạt động1: tìm hiểu các kiểu dinh dưỡng ở 

vsv 

-Gv: y/c học sinh n/c mục I (sgk/88) → k/n vi 

sinh vật? 

-Gv (nhấn mạnh): vsv ko phải là đvị phân loại 

mà là tập hợp 1 số sv thuooch nhiều giới có 

chung đặc điểm: cơ thể đơn bào (1 số là tập 

đoàn đơn bào), nhân sơ hoặc nhân thực, có kt 

hiển vi, hấp thụ nhiều... Bao gồm: 

Nội dung 

I. Khái niệm vi sinh vật: 

- Là tập hợp các sinh vật thuộc nhiều giới, 

có chung đặc điểm: 

+ có kích thước hiển vi. 

+ Hấp thụ nhiều, chuyển hóa nhanh, sinh 

trưởng nhanh và có khả năng thích ứng cao 

với môi trường sống. 

- Bao gồm: VK, Đv nguyên sinh, tảo đơn 

bào, vi nấm. 


+ VK thuộc giới khởi sinh: VK và VK cổ. 

+ Giới nguyên sinh: ĐVNS, vi tảo, nấm nhầy. 

+ Giới nấm: vi nấm (nấm men, nấm sợi) 

-Gv: Trong TN có các loại môi trường cơ bản 

nào? Đặc điểm? 

-Hs:... 

-Gv: Các môi trường nuôi cấy vi sinh vật có 

thể ở dạng đặc( có thạch) hoặc lỏng. 

-Gv: y/c hs n/c mục II.2 (sgk/89) và hoàn 

thành vào PHT sau: 

-Hs: thảo luận, hoàn thành nd PHT, cử đại 

diện trình bày... 


*Hoạt động2 :Tìm hiểu chuyển hoá vật chất ở 

vi sinh vật 

-Gv (tb): chuyển hoá vật chất là quá trình sau 

khi hấp thu các chất dinh dưỡng , nguồn năng 

lượng.trong tế bào diễn ra các qt sinh hoá 

biến đổi các chất này 

-Gv: Thế nào là hô hấp tế bào ở sinh vật nhân 

thực xảy ra ở đâu? sinh vật nhân sơ xảy ra ở 

đâu? 

-Hs: sinh vật nhân sơ không có ty thể nên ở 

xảy ra ở màng sinh chất) 

-Gv: Em hiểu thế nào là hô hấp kị khí? 

(không cần ôxy) 

-Gv: Phân biệt hô hấp hiếu khí, kỵ khí và lên 

men? 

-Hs: vận dụng kt trả lời... 


- Phân biệt hô hấp hiếu khí, kỵ khí và lên men? 

4.Hướng dẫn học sinh tự học: 

- Câu hỏi và bài tập cuối `bài. 


II.Môi trường và các kiểu dinh dưỡng: 

1. Các loại môi trường cơ bản: 

-Môi trường tự nhiên: là MT chứa các chất 

tự nhiên ko xđ đc số lượng, thành phần 

như: cao thịt bò, cao nấm men, pepton,,, 

- Môi trường tổng hợp: gồm các chất đã 

biết thành phần hoá học và số lượng. 

- Môi trường bán tổng hợp gồm các chất tự 

nhiên và các chất hoá học. 

2. Các kiểu dinh dưỡng: 

- Dựa vào nhu cầu về nguồn năng lượng và 

nguồn cacbon, người ta chia các hình thức 

dinh dưỡng thành 4 kiểu: 

+quang tự dưỡng + hoá tự dưỡng 

+quang dị dưỡng + hoá dị dưỡng 

II. Hô hấp và lên men 

1. Hô hấp: 

a. Hô hấp hiếu khí: 

- Là qtrình ôxy hoá các phân tử hữu cơ, mà 

chất nhận êlectron cuối cùng là ôxy ptử. 

- Sinh vật nhân thực chuỗi truyền êlectron 

diễn ra ở màng trong ty thể còn sinh vật 

nhân sơ (vk) xảy ra ở màng sinh chất. 

b. Hô hấp kỵ khí: 

- Là quá trình phân giải cacbonhyđrat để 

thu năng lượng và chất nhận êlectron cuối 

cùng là phân tử vô cơ. 

Vd: trong hô hấp Nitrat chất nhận electron 

cuối cùng là NO - 3.. 

2. Lên men: 

- Là quá trình chuyển hoá kị khí mà chất 

cho và nhận electron đều là các hợp chất 

hữu cơ. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 25 - Bài 23 

QUÁ TRÌNH TỔNG HỢP VÀ PHÂN GIẢI CÁC CHẤT Ở VI SINH VẬT 




- Nêu được đặc điểm chung của các quá trình phân giải chủ yếu ở VSV. 

- Nêu được 1 số ứng dụng đặc điểm có lợi, hạn chế đặc điểm có hại của quá trình 

phân giải các chất để phục vụ cho đời sống và bảo vệ môi trường. 

- Học sinh phải biết làm thí nghiệm lên men rượu, qs hiện tượng lên men. 

- Nắm được các bước làm sữa chua và muối chua rau quả. 

2. Kĩ năng 

- Rèn luyện kĩ năng phân tích, tổng hợp, vận dụng. 


- Rèn luyện kỹ năng thực hành... 


- Giáo dục ý thức kỉ luật, thói quen làm việc khoa học…biết liên hệ thực tế để tạo 

được sp ngon, đảm bảo kĩ thuật. 





- Kỹ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về quá trình phân giải các chất; phân tích, đối 

chiếu khi học sinh cùng nhau quan sát hiện tượng và giải thích hiện tượng. 

- Kỹ năng quàn lí thời gian, đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm. 


- Có ý thức phân loại rác thải, giữ sạch môi trường, lên án hành động xả rác thải bừa 

bãi. 


- Tranh vẽ sơ đồ về các quá trình tổng hợp axit amin, prôtêin...và gạch dưới các axit 

amin không thay thế mà vi sinh vật có thể tổng hợp được. 

- Sơ đồ phân giải 1 số chất, lên men lactic, êtilic... 

- Có thể chuẩ bị trước tranh vẽ vi khuẩn axêtic, nấm cúc đen, vi khuẩn lam hình sợi 

xoắn, nấm men.. 



- Hãy trình bày các kiểu dinh dưỡng của vi sinh vật? So sánh giữa quang tự dưỡng và 

hoá tự dưỡng, quang dị dưỡng và hoá dị dưỡng. 

2. Giảng bài mới 



*Hoạt động1: tìm hiểu qúa trình phân giải 

-Gv: nêu đặc điểm của qt phân giải. 

-Gv: y/c hs đọc mục II.1 sgk/92 và nêu hình 

thức pg ngoài ở tb vsv. 

-Hs: n/c sgk và tl câu hỏi. 

-Gv: y/c Hs Trả lời câu lệnh trang 92 

-Hs: + Bình đựng nước thịt quá thừa nitơ và 

thiếu cacbon nên axit amin bị khử → mùi 

thối. 

+ Bình đựng nước đường có mùi chua vì 

thiếu nitơ và quá dư thừa cacbon nên chúng 

lên men tạo axit→ chua). 

+ Thực phẩm đã dùng vi sinh vật phân 

giải: tương nước mắm, nước chấm… 

+ Do vi sinh vật tiết enzim prôtêaza 

phân giải prôtêin của cá, đậu tương… 

* Liên hệ: qt pg Pr đc ứng dụng ntn trong sx? 

-Gv: Plisaccarit được p/g ntn? con người đã 

ứng dụng qt p/g này trong sx ntn? 

-Hs:... 

-Gv: giới thiệu cho hs quy trình làm rượu, 

làm chua thực phẩm và 1 số bí quyết trong 

dân gian để có đc sp ngon. 

-Gv (mở rộng): vì sao rượu trưng cất bằng 

phương pháp thủ công ở 1 số vùng dễ làm 

người uống đau đầu? 

- Hs: do rượu bị oxi hóa 1 phần thành andehit 

→ andehit gây đau đầu. sx rượu thủ công 

không khử hết andehit : 

C2H5OH + O2 Cu, t 0 CH3CHO + H2O 

-Gv: xenlulo đc p/g ntn? vd. 

*Liên hệ: con người đã lợi dụng qt p/g này để 

ứng dụng vào sx ntn? 

-Hs: Chủ động cấy vsv để p/g nhanh xác tv; 

tận dụng bã thải tv để trồng nấm ăn; sử dụng 

nước thải từ xí nghiệp chế biến khoai, sắn để 

nuôi cấy 1 số nấm men để thu nhận sinh khối 

làm thức ăn gia súc. 

-Gv: y/c hs Trả lời câu lệnh trang 93 

-Hs: Sử dụng lên men lactic để làm sữa chua, 

muối dưa cà… 

-Gv(mở rộng): nhờ qt p/g của vsv mà xác đv 

và tv chuyển thành chất dinh dưỡng cho cây 

trồng. Đó là cơ sở khoa học của việc chế biến 

Nội dung 

I. Quá trình phân giải: 

* Đặc điểm của qt phân giải: Diễn ra bên 

ngoài cơ thể nhờ các enzim do VSV tiết 

ra, hoặc bên trong tb. Hình thức phân giải 

đa dạng. 

* Các phương thức phân giải các chất ở 

vsv 

1. Phân giải prôtêin và ứng dụng: 

* Phân giải ngoài: 

Prôtêin Proteaza, vsv axit amin 

Vsv hấp thụ axit amin và phân giải tiếp 

tạo ra năng lượng. 

Khi môi trường thiếu C và thừa nito vsv 

khử amin, sd axit hữu cơ làm nguồn 

cacbon. 

* Phân giải trong: Protein mất hoạt tính, 

hư hỏng: Prôtêin Proteaza axit amin 

Ý nghĩa: vừa thu đc các aa để tổng hợp 

lại protein, vừa bảo vệ tb khỏi bị hư hại. 

*Ứng dụng: làm tương, nước mắm… 

2. Phân giải polisaccarit và ứng dụng: 

* Phân giải ngoài: 

Vi sinh vật tiết enzim phân giải ngoại bào 

polisaccarit (tinh bột, xenlulôzơ..) thành 

các đường đơn ( monosaccarit). 

* Phân giải trong: vsv hấp thụ đường đơn 

phân giải bằng hô hấp hiếu khí, kị khí, lên 

men. 

* Ứng dụng: 

- Lên men rượu êtilic từ tinh bột (làm 

rượu) 

( Tinh bột→ Glucôzơ → Êtanol + CO2 ) 

- Lên men lactic từ đường (muối dưa, cà..) 

( Glucôzơ→ Axit lactic(vi khuẩn dị hình 

có thêm CO2 ,Êtanol, axit Axêtic…) 

- Phân giải xenlulôzơ nhờ vi sinh vật tiết 

enzim xenlulaza xử lý rác thực vật… 

3. Tác hại: 

- Do quá trình phân giải tinh bột, prôtêin, 

xenlulôzơ mà vi sinh vật làm hỏng thực 

phẩm, đồ ăn uống,quần áo, thiết bị có 

xenlulôzơ… 

II. thực hành thí nghiệm lên men etilic và 

lactic 


ác thải thành phân bón. 

-Gv: Quá trình phân giải của vi sinh vật có 

gây hại đối với đời sống của con người 

không? 





Yêu cầu: 

- cốc sữa sền sệt mịn đều, không quá chua và 

ngậy. 




- Giao dụng cụ: ống nghiệm, la men... 


- GV bao quát lớp, nhắc nhở các nhóm làm 

đúng quy trình và theo dõi thành ống nghiệm. 


- Gv kiểm tra KQ của các nhóm → nhận xét. 

- Gv: nêu câu hỏi TL: SGK/96,97 



* Hs: Làm tn, quan sát hiện tượng → giải 

thích. 

1. TN lên men êtilic: 

2. TN lên men lactic: 

a. Làm sữa chua: 

- Pha nc sôi ngọt vừa uống và để nguội ở 

40 0 C 

- Cho sữa chua vinamilk vào khuấy nhẹ 

tay rồi đổ ra các cốc nhỏ. 

- Ủ trong hộp xốp đậy kín (40 0 C) t/g 3 -4 

tiếng, sau đó bq trong tủ lạnh. 

b. Muối chua rau quả: 

- Rửa sạch rau quả, phơi cho héo bớt 

nước, để khô 

- Cắt thành các đoạn hay cắt khục với quả. 

- Cho rau vào vại đổ ngập nước muối 6% 

nut chặt, đậy kín, để nơi ấm 30 0 C, t/g 2 – 3 

ngày. 

3.Củng cố: Tại sao khi để quả vải quá 3, 4 ngày thì có mùi chua? 


- Y/c hs viết báo cáo thu hoạch và TL các câu hỏi trong TN. 



- Học và trả lời các câu hỏi sgk/ 94. 

- Đọc và chuẩn bị nội dung thực hành. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





Chương II. SỰ SINH TRƯỞNG VÀ SINH SẢN CỦA VI SINH VẬT 

TIẾT PPCT 26 

Bài 25 + 26: SINH TRƯỞNG VÀ SINH SẢN CỦA VI SINH VẬT 




- Trình bày được đặc điểm chung của sự sinh trưởng ở vi sinh vật. 

- Giải thích được sự sinh trưởng của vi sinh vật trong điều kiện nuôi cấy liên tục và 

không liên tục. 

- Phân biệt được các kiểu sinh sản ở vi sinh vật. 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng: phân tích, so sánh, khái quát, vận dụng lí thuyết vào thực tiễn. 


- Giáo dục ý thức học tập bộ môn. 





- Kỹ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về khái niệm sinh trưởng và sự sinh trưởng của quần 

thể vsv trong các môi trường khác nhau; đặc điểm của các hình thức sinh sản của vi sinh vật 

nhân sơ và nhân thực. 

- Kỹ năng quản lí thời gian, đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm. 


- Xây dựng ý thức giữ gìn vệ sinh chung 


1. Giáo viên: - Đồ thị sinh trưởng của vsv (Tranh vẽ hình 25 SGK) 

- Tranh vẽ hình 16.1, 26.2 và 26.3 SGK. Hình trang 111 SGV 

- Bảng so sánh 1 số tính chất của bào tử vi khuẩn. 

2. Học sinh: Đọc trước bài mới... 



-CH: Hãy nêu sự phân giải prôtêin(polisaccarit) và ứng dụng, tác hại? 



*Hoạt động1: Tìm hiếu sự sinh trưởng 

-Gv: Em hiểu thế nào là sự sinh trưởng của quần 

Nội dung 

I. Khái niệm sinh trưởng: 

* Khái niệm: 


thể vi sinh vật? khác với sinh trưởng ở động vật 

bậc cao như thế nào? 

-Hs:... 

-Gv (bs): do sinh sản bằng cách phân đôi nên vk 

đc dùng làm mô hình n/c sinh trưởng của vsv. 

Kích thước tế bào nhỏ nên khi n/c st của vsv để 

thuận tiện người ta theo dõi sự thay đổi của cả 

quần thể vk. 

-Gv: thời gian thế hệ là gì ? cho ví dụ. 

-Gv giảng giải: t/g của 1 thế hệ đối với 1 Qt vsv là 

t/g cần để N0 biến thành 2 N0 (N0 là số tb ban đầu 

của QT ). 

-Gv: y/c hs trả lời lệnh trang 99 

-Hs: Sau thời gian thế hệ số tế bào quần thể tăng 

gấp 2; Từ CT: N=NO 2 n . Số lần phân chia trong 

2là: 2h=120' → 120':20'=6 (n=6) 

→ N=10 5 2 6 =512.10 5 

-Gv(bs): + giúp hs xây dựng ct tổn quát. 

+ người ta có thể tính đc số tb vk để thấy 

đc mức độ gia tăng số lg tb điều đó liên quan đến 

đời sống, đặc biệt là những vk gây hại. 

*Hoạt động 2: Ttìm hiểu sinh trưởng của q 

- Gv: cho hs quan sát tranh hình 25 → thế nào là 

nuôi cấy không liên tục? Hãy tính số lần phân chia 

của E. coli trong 1 giờ? 

-Hs:... 

-Gv: sự st của vsk trong nuôi cấy không lt đc thể 

hiện ntn: y/c hs hoàn thành nội dung PHT: 

-Hs: n/c nội dung mục II (sgk/100) và hoàn thành 

vào PHT, cử đại diện trình bày... 

-Gv: nx, đua ra đáp án đung. 

Nêu 1 số câu hỏi thảo luận 

+Quan sát trên đường cong sinh trưởng ở pha nào 

số lượng tế bào lớn nhất? 

+ Để thu đc sinh khối vsv ta nên dừng ở pha nào? 

+ Vì sao pha tiềm phát M = 0 (hằng số tốc độ st 

riêng)? vk mới thích nghi với mt ở pha tiềm phát 

nên chưa phân chia 

+ So sánh giá trị M và N của pha tiềm phát và pha 

cb động? 

+ Để ko xẩy ra pha suy vong của QT vk thì phải 

làm gì? 

+Tại sao trong môi trường đất nước pha log ko 

xẩy ra? 

-Hs: + Để thu được số lượng tế bào vi sinh vật tối 

- Sự sinh trưởng của quần thể vi sinh 

vật được hiểu là sự tăng số lượng tế 

bào trong quần thể 

* Thời gian thế hệ: là thời gian từ khi 

xuất hiện 1 tế bào cho đến khi phân 

chia (được kí hiệu là g) 

Vd: E.coli 20 phút lại p/c 1 lần 

Vk lao: 1000 phút 

Trùng đế giầy 24 giờ 

Trực khuẩn cỏ khô: 26 phút 

II.Sự sinh trưởng của quần thể VK: 

1. Nuôi cấy không liên tục: 

- Là môi trường nuuoi cấy không 

được bổ sung chất dinh dưỡng mới và 

không lấy đi sản phẩm chuyển hoá vật 

chất. 

- Trong môi trường nuôi cấy không 

liên tục, quần thể sinh vật sinh trường 

theo 4 pha: 

a. Pha tiềm phát:( pha lag) 

- Vi khuẩn thích nghi với môi trường 

- ko có sự gia tăng sl tế bào. 

- Enzim cảm ứng hình thành để phân 

giải các chất. 

b. Pha luỹ thừa (pha log) 

- Qt TĐC diễn ra mạnh mẽ. 

- Số lượng tb tăng theo cấp số nhân. 

- Tốc độ sinh trưởng đạt cực đại. 

c. Pha cân bằng: 

- Số lượng tb đạt cực đại và không đổi 

theo thời gian (số lượng tế bào sinh ra 

tương đương với số tb chết đi) 


đa thì nên dừng ở pha cân bằng động; 

+ vk mới thích nghi với mt ở pha tiềm phát nên 

chưa phân chia. 

+ Pha log – cực tiểu; M = 0, n cực đại. 

+ bs chất dinh dưỡng và lấy đi chất độc hại. 

+ chất ding dưỡng trong đất và nước rất hạn chế 

và vì đk sinh trưởng (pH, T o ) luôn thay đổi. 

-Gv: nuôi cấy ko lt là nuôi theo đợt, hệ thống 

đóng nên pha Log chỉ kéo đài vài thế hệ. 

-Gv: ST trong nuôi cấy liên tục là gì? 

-Gv: vì sao trong nuôi cấy liên tục ko xảy ra pha 

suy vong. 

-Hs: do luôn đc cung cấp dinh dưỡng ko bị cạn 

kiệt. 

-Gv: Phân biệt sự sai khác giữa 2 hình thức nuôi 

cấy? * 

-Hs: trong nuôi cấy lt thì ko có pha tiềm phát vì 

trong nuôi cấy MT ổn định, vk đã có enzim cảm 

ứng nên ko cần phải làm quen với môi trường. 

-Gv: nuôi cấy lt là nuôi trong hệ thống mở, qt vk 

có thể sinh trưởng ở pha Log trong thời gian dài. 

* Liên hệ: Tại sao nói dạ dày và ruột ở người là 1 

hệ thống nuôi liên tục đối với vsv? 

-Hs: dạ dày và ruột của người luôn nhận đc chất 

dinh dưỡng bổ sung và cũng lt thải ra các sp dị 

hóa... 

-Gv: Do tốc độ sinh trưởng và tổng hợp chất cao 

gấp nhiều lần so với động vật và thực vật nên con 

người đã khai thác triệt để, phục vụ nhu cầu đời 

sống. Vsv có thể đồng hóa hàng loạt loại hợp chất 

mà các sv bậc cao ko có khả năng; vsv có thể 

đồng hóa các chất độc do con người tạo ra (thuốc 

diệt cỏ, thừ nầm, sâu, cỏ...) 

*Hoạt động3: tìm hiểu Sự sinh sản của vsv 

-Gv: y/c Hs qs Tranh H26.1 và H26.2: em hãy nêu 

quá trình sinh sản phân đôi? Cho ví dụ về hình 

thức sinh sản phân đôi của sinh vật? 

Lưu ý: ss phân đôi ở vk ko giống như NP đó là ko 

hình thành thoi phân bào, ko có các pha và các kì. 


d. Pha suy vong: 

- Số tế bào trong quần thể giảm dần 

(do:+ số tế bào bị phân huỷ nhiều 

+ chất dinh dưỡng bị cạn kiệt 

+chất độc hại tích luỹ nhiều) 

2. Nuôi cấy liên tục: 

- Là môi trường nuôi cấy đc Bổ sung 

thường xuyên chất dinh dưỡng vào và 

loại bỏ ko ngừng các chất thải trong 

qt nuôi cấy . 

- điều kiện môi trường duy trì ổn định 

* ứng dụng: 

- sản xuất sinh khối để thu nhận pr 

đơn bào, các hợp chất có hoạt tính 

sinh học như E, H, a.a , kháng sinh... 

III. Sinh sản của vi sinh vật: Giảm 

tải 

3.Củng cố: Tóm tắt nội dung trọng tâm của bài. 


- Học và trả lời câu hỏi cuối bài. 

- Đọc trước bài 26.

Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 27 

Bài 27: CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG CỦA VI SINH VẬT 




- Trình bày được khái niệm nhân tố sinh trưởng. Phân biệt được vsv nguyên dưỡng và 

vsv khuyết dưỡng. 

- Nắm được đặc điểm của 1 số chất hóa học a/h đến st của vsv (chất ks, cồn iot, 

cloramin). 

- Trình bày được a/h của các yếu tố vật lí đến sinh trưởng của vsv (T 0 , độ ẩm và pH). 

- Nêu được 1 số ứng dụng mà con người đã sử dụng các yếu tố hoá học và vật lý để 

khống chế vi sinh vật có hại. 

2. kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng phân tích, so sánh, tư duy khái quát, vận dụng kt vào thực tiễn. 


- Xây dựng ý thức giữ gìn vệ sinh chung. 






- Xây dựng ý thức giữ gìn vệ sinh chung 


1. Giáo viên: Tranh vẽ phóng bảng trang 106 SGK.Tranh, tư liệu nói về các chất hoá 

học là chất dinh dưỡng, nhân tố sinh trưởng và là chất ức chế vi sinh vật. 

2. Học sinh: Đọc trước bài mới... 



- CH: Hãy nêu đặc điểm 4 pha sinh trưởng của quần thể vi sinh vật? 



Hoạt động 3 : tìm hiểu Các yếu tố ảnh hưởng 

đến sinh trưởng của vsv 

-Gv: chất hh có a/h trực tiếp đến st của vsv 

theo 2 chiều hg cơ bản: chất dd hay chất ức 

chế. 

-Gv: Chất dd là gì? có những loại nào? chất dd 

có a/h ntn đến st của vsv? 

Nội dung 

I. Chất hoá học: 

1. Chất dinh dưỡng: 

- Chất dinh dưỡng là những chất giúp cho 

vsv đồng hóa và tăng sinh khối hoặc thu 

năng lượng. Bao gồm hợp chất vô cơ (C, S, 

N, P, O) và hợp chất hữu cơ. 

+ Các chất hữu cơ như cacbohyđrat, Pr, 


-hs:... 

-Gv: nêu kn nhân tố st. 

-Hs: phân biệt vsv khuyết dưỡng và vsv 

nguyên dg. 

-Gv: bs kiến thức về vsv nguyên dg và vsv 

khuyết dg: Các chủng vi sinh vật sống trong 

môi trường tự nhiên thường là vi sinh vật 

nguyên dưỡng 

-Hs: Trả lời câu lệnh trang106 → Dùng E.coli 

khuyết dưỡng triptôphan âm đưa vào thực 

phẩm nếu vi khuẩn mọc được (sinh trưởng) tức 

là trong thực phẩm có triptôphan. 

-Gv: Cho hs đọc I.2 sgk/106 → chất hh dùng 

để ức chế sự st của vsv, cơ chế tđ, ứng dụng. 

-Hs: Trả lời câu lệnh Mục I.2 trang 107 

+ Các chất diệt khuẩn thông thường: cồn, nước 

Giaven, thuốc tím, nước ôxy già, ks... 

+ Nước muối gây co nguyên sinh → vsv ko 

phân chia được. 

+ Xà phòng ko phải là chất diệt khuẩn mà chỉ 

loài khuẩn nhờ bọt và khi rửa vsv trôi đi. 

-Gv: hướng dẫn hs phân tích những a/h của 

các yt vật lí lên sự st của vsv. 

-Hs: Trả lời câu lệnh mục II trang 107 

+ Ngăn giữ thực phẩm trong tủ lạnh thường có 

t 0 4 0 C1 0 C nên các vi khuẩn gây bệnh bị ức 

chế không sinh trưởng được. 

+ Vsv kí sinh trong động vật thường là vsv ưa 

ấm( 30 0 C - 40 0 C) 

+ VK biển thuộc nhóm ưa lạnh nên trong tủ 

lạnh chúng vẫn hđ gây hỏng cá. 

+ Các loại thức ăn nhiều nước rất dễ nhiễm 

khuẩn vì vi khuẩn sinh trưởng tốt ở môi trường 

có độ ẩm cao. 

+ Trong sữa chua hầu như không có vsv gây 

bệnh vì: sữa chua lên men đồng hình, pH thấp 

ức chế sự sinh trưởng của vi khuẩn gây bệnh. 

-Gv: Tại sao các đồ phơi được nắng không bị 

hôi? Tại sao quả sấu, mơ..nếu ngâm muối, 

lipit…là các chất dd cần thiết cho sự sinh 

trưởng, phát triển của sv. 

+ Các chất vô cơ chứa các nguyên tố vi 

lượng như Mn, Zn, Mo...có vai trò trong 

quá trình thẩm thấu, hoạt hóa enzim. 

- Một số vsv còn cần 1 số chất hữu cơ cho 

sự sinh trưởng của chúng mà không thể tự 

tổng hợp được từ các chất vô cơ gọi là nhân 

tố sinh trưởng. 

- Tùy thuộc vào nhu cầu các chất này mà 

người ta chia vsv thành 2 nhóm: 

+ Vsv khuyết dưỡng không tự tổng hợp 

được nhân tố sinh trưởng. 

+ Vsv nguyên dưỡng tự tổng hợp được 

nhân tố sinh trưởng. 

2. Chất ức chế sinh trưởng: 

- Chất ức chế sinh trưởng là những chất làm 

vsv không st được hoặc làm chậm tốc độ st 

của vsv. 

- Một số chất hóa học thường dùng trong y 

tế, thú y, công nghiệp thực phẩm, xử lí 

nước sạch...để ức chế sự st của vsv gồm: 

các hợp chất phênol, các loại cồn, iốt, clo, 

cloramin, các hợp chất kim loại nặng (bạc, 

thủy ngân...), các anđêhit, các loại khí êtilen 

ôxit (10 -20%), các chất kháng sinh. 

II. Các yếu tố lí học: 

1. Nhiệt độ: 

- Ảnh hưởng lớn đến tốc độ của các phản 

ứng sinh hóa trong tb. 

- Căn cứ vào khả năng chịu nhiệt, người ta 

chia vsv làm 4 nhóm: vsv ưa lạnh, vsv ưa 

ấm, vsv ưa nhiệt và vsv ưa siêu nhiệt. 

→ Ứng dụng: con người dùng nhiệt độ cao 

để thanh trùng và nhiệt độ thấp để kìm hãm 

sự sinh trưởng của vi sinh vật 

2. Độ ẩm: 

- Hàm lượng nước quyết định độ ẩm mà 

nước là dung môi của các chất khoáng, là yt 

hóa học tham gia vào các qt thủy phân các 

chất. 

- Mỗi loại vi sinh vật sinh trưởng trong 1 

giới hạn độ ẩm nhất định. 

→ Ứng dụng: Dùng nước để kích thích, 

khống chế sinh trưởng của từng nhóm vi 


đường để được lâu không bị hỏng? 

Liên hệ: gđ em bảo quản thực phẩm ntn? hãy 

vận dụng kt để gt? 

-Hs: dùng đường ướp hoa quả hay muối ướp 

thịt cá. Do áp suất thẩm thấu cao nên đg và 

muối rút nước trong tb VK làm chúng ko hđ 

hay chết nên ko có khả năng phân giải thực 

phẩm. 

*Tại sao các đồ phơi được nắng không bị hôi? 

*Tại sao quả sấu, mơ..nếu ngâm muối, đường 

để được lâu không bị hỏng? 

sinh vật. 

3. Độ pH: 

- Độ pH a/h đến tính thấm của màng, hoạt 

động chuyển hóa vật chất trong tb, hoạt tính 

enzim, sự hình thành ATP. 

- Dựa vào độ pH của mt, người ta có thể 

chia vsv thành 3 nhóm chính: vsv ưa axit, 

vsv ưa kiềm, vsv ưa pH trung tính. 

→Ứng dụng: tạo đk nuôi cấy thích hợp 

4. Ánh sáng: 

- Vi khuẩn quang hợp cần nl ánh sáng để 

quang hợp. Ánh sáng thường có tđ đến sự 

hình thành btử ss, tổng hợp sắc tố, chuyển 

động a/s... 

→ Bức xạ a/s có thể tiêu diệt hoặc ức chế, 

vsv: tia tử ngoại, tia X, tia Gama… 

5.Áp suất thẩm thấu: 

- A/h đến sự phân chia của vk (gây co 

nguyên sinh). 

→ Dùng đường, muối tạo áp suất thẩm thấu 

để kìm hãm sự sinh trưởng của vi sinh vật 

→ bq thực phẩm. 

3.Củng cố: Khi rửa rau sống xong ngâm vào nước muối loãng→ sát trùng? 

- Tại sao người ta thường rửa vết thương bằng nước ôxy già? 

- Tại sao với mỗi bệnh nhiễm khuẩn người ta lại phải sử dụng các loại thuốc kháng sinh 

khác nhau?( Các thuốc kháng sinh diệt khuẩn có tính chọn lọc nếu không sử dụng 

đúng→ kháng thuốc. 

4. Hướng dẫn học sinh tự học: Học bài và trả lời câu hỏi sgk. 

- Chuẩn bị dụng cụ và mẫu vật thực hành. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 28 - Bài 28: THỰC HÀNH: 

QUAN SÁT MỘT SỐ VI SINH VẬT 



- Qs được hình dạng 1 số loài VK trong khoang miệng và nấm trong váng dưa chua 

để lâu ngày hay nấm men rượu 

- Qs được cầu khuẩn và trực khuẩn. 

- Vẽ được sơ đồ hình dạng tb vi khuẩn, tb nấm men hoặc nấm dại trong váng dưa. 

- Phát hiện nấm men hình trái xoan, có tb nẩy chồi. 

2. Kĩ năng 

- Rèn luyện kỹ năng thực hành: nhuộm đơn, qs 1 số loại vsv và qs 1 số tiêu bản bào 

tử của vsv... 


- Giáo dục ý thức kỉ luật, thói quen làm việc khoa học…biết liên hệ thực tế để tạo 

được sp ngon, đảm bảo kĩ thuật. 


1. HS chuẩn bị: nấm trong váng dưa chua, nấm mốc.... 


- Dụng cụ: kính hiển vi, lam kính, phiến kính, que cấy, đèn cồn, giá ống nghiệm, chậu 

đựng nước rửa, pipep, giấy lọc cắt nhỏ, Khay nhựa... 

- Thuốc nhuộm: xanh metilen 



- Gv: kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh. 







-Gv nhấn mạnh và làm mẫu ở 2 nội dụng: 

+ Làm thành dịch huyền phù. 

+ Nhỏ thuốc nhuộm. 

-Gv: y/c Hs xem thêm nấm mốc ở quả quýt. 


*Hs: Trình bày cách tiến hành TN: 

1. Nhuộm đơn phát hiện vsv trong 

khoang miệng: 

- Nhỏ 1 giọt nc cất lên phiến kính. 

- Dùng tăm tre lấy 1 ít bựa răng trong 

khoang miệng. 

- Đặt bựa răng vào cạnh giọt nước, làm 

thành dd huyền phù, dàn mỏng. 

- Hong khô tự nhiên hoặc hơ nhẹ qua đèn 

cồn. 

- Đặt miếng giấy lọc lên tiêu bản và nhỏ 1 





- Giao dụng cụ: ống nghiệm, la men... 


- GV bao quát lớp, nhắc nhở các nhóm làm 

đúng quy trình, giữ cẩn thận tránh đổ vỡ và 

giúp đỡ các nhóm yếu. 


- Gv kiểm tra tiêu bản của các nhóm giữ lại 

mẫu→ nhận xét vào cuối giờ. 

- Gv: nêu câu hỏi TL: SGK/96,97 

giọt dd thuốc nhuộm lên trên, để 15 – 20 

giây, bỏ giấy lọc ra. 

- Rửa nhẹ tiêu bản bằng nc cất, hong khô → 

đặt lên kính và qs → vẽ hình. 

2. Nhuôm đơn phát hiện tb nấm men 

Cách tiến hành: sgk/111 



* Hs: Làm tn, quan sát → vẽ hình. 

* Hs: Thảo luận nhóm để trả lời các câu hỏi 

trong sách giáo khoa/113. 


- Gv nhận xét và đánh giá giờ học (thái độ học tập, kĩ năng thục hành, kq các nhóm). 


4.Dặn dò: 

- Hoàn thành báo cáo thu hoạch theo nhóm. 



Ngày soạn:...../...../201.. 





Tiết 29 

KIỂM TRA 1 TIẾT 



- Giúp giáo viên đánh giá được quá trình học tập của từng hs để từ đó gv biết điều chỉnh 

phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh, để các em nâng 

cao hiệu quả học tập. 


- Rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức lý thuyết vào làm bài. 

- Rèn kỹ năng làm bài trắc nghiệm. 


- Có thái độ làm bài nghiêm túc, đúng quan điểm khoa học 

II.CHUẨN BỊ 

1. Chuẩn bị của GV: Đề kiểm tra phô tô sẵn theo hình thức trắc nghiệm + tự luận 

2. Chuẩn bị của HS: Bút chì, ôn tập bài cũ 



2. Kiểm tra: 

- Gv: + phát đề kiểm tra 

+ Quan sát Hs làm bài 

+ Nhắc nhở và xử lí những hs vi phạm nội quy 

- Hs: Nhận bài và làm bài nghiêm túc, đúng quy chế 

A.Ma trận 

Cấp độ 

Tên Chủ 

đề 

(nội dung, 

chương…) 


Phân bào 

Nhận biết 

TNK 

Q 

Chỉ ra 

được 

quá 

trình 

nhân 

đôi 

Thông hiểu 

TL TNKQ TL TNK 

Q 

- Nêu 

diễn 

biến 

các kì 

của NP 

Vận dụng thấp Vận dụng cao Cộng 

TL TNKQ TL 

Vận 

dụng 

kiến 

thức 

đã học 

giải 


Số câu: 

Số điểm: 

Tỉ lệ: 


chuyển hóa 

vật chất và 

năng lượng 

ở vi sinh 

vật 

Số câu: 

Số điểm: 

Tỉ lệ: 

ADN 

và 

NST 

diễn 

ra khi 

nào 

1 

0.5 

12% 

Nêu 

được 

đặc 

điểm 

của 

quá 

trình 

lên 

men ở 

VSV 

1 

0.5 

20% 

1 

2 

44% 

Vận 

dụng 

kiến 

thức đã 

học 

giải 

thích 

được 1 

số hiện 

tượng 

tự 

nhiên 

1 

2 

80% 

được 1 

số bài 

tập 

phần 

giảm 

phân 

1 

2 

44% 

3 

2 

4.5 

45% 

2.5 

25% 


Sinh 

trưởng và 

sinh sản ở 

vi sinh vật 

Số câu: 

Số điểm: 

Tỉ lệ: 

Nêu 

được 

tốc độ 

sinh 

trưởn 

g của 

VSV 

đạt 

cực 

đại ở 

pha 

nào. 

1 

0.5 

17% 

Nêu 

được 

khái 

niệm 

các 

loại 

môi 

trường 

nuôi 

cấy 

vsv 

1 

2 

66% 

Nêu 

được 

các 

hình 

thức 

sinh 

sản 

của 

VSV 

1 

0.5 

17% 

3 

3 

30% 

Tổng số 

câu: 

Tổng số 

điểm: 

3 

3.0 

3 

3.0 

1 

2.0 

1 

2.0 

8 



Tỉ lệ : 30% 30% 20% 20% 100% 

B. Nội dung đề : 

I. Trắc nghiệm khách quan: (2điểm) 

Mỗi câu đúng được 0.5 điểm 

Câu 1. Trong chu kỳ tế bào, ADN và NST nhân đôi ở pha nào? 

A. G1. B. G2. C. S. D. nguyên phân. 

Câu 2: Điều nào sau đây là không đúng khi nói về lên men ở vi sinh vật? 

A. Cơ chất (ví dụ đường) bị oxi hóa từng phần. 

B. NADH bị khử thành NAD+ để cung cấp cho đường phân. 

C. Chất nhận electron là chất hữu cơ nội sinh. 

D. ATP được tạo thành nhờ photphorin hóa oxi hóa. 

Câu 3: Sinh sản ở vi sinh vật nhân sơ gồm có các hình thức nào? 

a. Phân đôi, nảy chồi, bào tử trần. b. Phân đôi, nảy chồi, bào tử. 

b. Phân đôi, nảy chồi, tiếp hợp. d. Phân đôi, nảy chồi, bào tử kín. 

Câu 4: Quần thể vi sinh vật có tốc độ sinh trưởng đạt cực đại ở pha nào? 

A. Pha suy vong B. Pha lũy thừa. C. Pha cân bằng D. Pha tiềm phát. 

II. Phần tự luận (8 điểm): 

Câu 1 (2điểm). Em hãy nêu diễn biến các kì của quá trình nguyên phân? 

Câu 2 (2điểm). Tại sao nếu không diệt hết nội bào tử trong hộp thịt thì lâu ngày hộp thịt sẽ 

bị phồng và bị biến dạng? 

Câu 3 (2điểm). Dựa vào các chất dinh dưỡng, môi trường nuôi cấy vi sinh vật được chia 

làm mấy loại cơ bản? Nêu khái niệm các loại loại môi trường đó? 

Câu 4 (2điểm): 10 tế bào sinh dục sơ khai phân bào liên tiếp với số lần như nhau ở vùng 

sinh sản, môi trường cung cấp 2480 nhiễm sắc thể đơn, tất cả các tế bào con đến vùng chín 

giảm phân đã đòi hỏi môi trường tế bào cung cấp thêm 2560 nhiễm sắc thể đơn. Hiệu xuất 

thụ tinh của giao tử là 10 % và tạo ra 128 hợp tử. Biết không có hiện tượng trao đổi chéo xảy 

ra trong giảm phân. Hãy xác định: 

- Bộ nhiễm sắc thể 2n của loài và tên của loài đó? 

- Số lần nguyên phân của loài? 

C. ĐÁP ÁN: 

I. Trắc nghiệm khách quan: (2 điểm) Mỗi câu trả lời đúng được 0,5 điểm 



c d b b 

II. Tự luận: (8 điểm) 

Câu Nội dung Thang 

điểm

Câu 1 

Câu 2 

Câu 3 

Câu 4 

Diễn biến các kì của quá trình nguyên phân: 

* Kì đầu 

- NST kép bắt đầu co xoắn. Trung tử tiến về hai cực của tế bào. 

- Thoi phân bào hình thành. Màng nhân và nhân con dần tiêu biến. 

* kì giữa: 

- NST kép co xoắn cực đại và tập trung thành một hàng trên mp 

xích đạo của thoi phân bào. 


* Kì sau: 

- Mỗi NST kép tách nhau ra ở tâm động, hình thành 2 NST đơn đi 

về 2 cực của tế bào. 

* Kì cuối: 


- Màng nhân và nhân con xuất hiện. Thoi phân bào biến mất. 

Nếu không diệt hết nội bào tử, hộp thịt để lâu ngày sẽ bị phồng, bị 

biến dạng, là do 

- Không diệt khuẩn đúng quy trình các nội bào tử mọc mầm phát 

triển phân giải các chất thải ra CO2. 

- Các chất khí khác làm hộp thịt bị phồng lên. 

Môi trường nuôi cấy được chia làm 3 loại: 

- Môi trường tổng hợp: là môi trường đã biết thành phần và số 

lượng các chất tham gia. 

- Môi trường tự nhiên: là môi trường dùng các chất tự nhiên. 

- Môi trường bán tổng hợp: là môi trường dùng các chất tự nhiên và 

các chất hóa học 

Gọi x là số lần nguyên phân của tế bào sinh dục sơ khai, 2n là bộ 

nhiễm sắc thể lưỡng bội của loài, ta có: 

2n(2 x - 1)10 = 2480 và 2n x 2 x 10 = 2560 → n = 8 (ruồi giấm) 

2n.2 x .10 = 2560 → x = 5 

0.25 

0.25 

0.25 

0.25 

0.5 

0.25 

0.25 

1 

1 

0.5 

0.5 

0.5 

0.5 

1 

1 

3. Củng cố: GV thu bài và nhận xét giờ kt 

4. Dặn dò: Đọc trước bài 29. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





Chương III. VIRÚT VÀ BỆNH TRUYỀN NHIỄM 

TIẾT( PPCT) 30 - Bài 29: CẤU TRÚC CÁC LOÀI VIRÚT 




- Trình bày được khái niệm và cấu tạo của virút. 

- Nêu được 3 đặc điểm cơ bản của virút. 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích tổng hợp, vận dụng kiến thức gt các hiện tượng 

thực tế... 








1. Giáo viên: Tranh vẽ phóng hình 29.1, 29.2, 29.3 SGK; PHT. 




CH: Hãy nêu a/h của các y/t lí học lên sự sinh trưởng của vsv? 


ĐVĐ: nêu 1 số bệnh thường gặp: Sars, AIDS, bệnh cúm gà...→ Tác nhân gây bệnh là gì? 

→ Chương III. Virut và bệnh truyền nhiễm. 


*Hoạt động1: tìm hiểu cấu tạo của virut 

-Gv: gt tóm tắt lịch sử phát hiện ra VR (TN của 

D.I.Ivanopxki (1892) phát hiện bệnh khảm thuốc 

lá có mầm bệnh nhỏ hơn vi khuẩn). 

→Từ cách phát hiện ra virut, có nhận xét gì về 

đặc điểm chung của virut? (kích thước, cấu tạo, 

cách dinh dưỡng) → k/n về VR? 

-Hs: nêu k/n 

-Gv: y/c Hs qs Hình 29.1 và n/c nội dung mục I 

(sgk/115) và TL các CH: 

+ VR đc cấu tạo bởi những thành phần nào? b/c 

của những tp đó là gì? 


Nội dung 

I. Cấu tạo: 


*K/n: VR là dạng sống chưa có cấu 

tạo tế bào, có kích thước siêu nhỏ (đo 

bằng nanomet) và có cấu tạo rất đơn 

giản, hệ gen chỉ chứa một loại axit 

nuclêic (ADN hoặc ARN) được bao 

bọc bởi phân tử prôtêin. 

2. Cấu tạo: 

- Cấu tạo của VR: gồm 2 thành phần 

cơ bản:

+ Bộ gen của virút có sai khác gì so với bộ gen 

của sinh vật nhân thực? 

-Hs: 

Lõi: ADN hoặc ARN 

nuclêocapsit 

VR 

Vỏ: prôtêin (Capsit) 

Vỏ ngoài: do lipit và prôtêin tạo thành 

(Vỏ ngoài chỉ có ở một số loại VR) 

Bộ gen của virút có thể là ADN hoặc ARN, có 

thể 1 sợi hoặc 2 sợi; Bộ gen của sinh vật nhân 

chuẩn là ADN 2 sợi. 

-Gv: Vỏ capsit của virut có cấu tạo như thế nào? 

-Hs: Vỏ capsit được cấu tạo từ những đơn vị nhỏ 

hơn là capsome. 

-Gv: Kích thước của virut và số lượng capsome 

có quan hệ với nhau như thế nào? 

-Hs: Virut càng lớn thì số lượng capsome càng 

nhiều 

-Gv: một số VR có vỏ bọc bên ngoài →Vỏ ngoài 

của virút có bản chất là gì? Tác dụng của nó là 

gì? 

-Hs: Lớp lipit kép và protêin tương tự màng sinh 

chất bảo vệ virút 

-Gv: Gai glycoprotêin có tác dụng gì? 

-Hs: Làm nhiệm vụ kháng nguyên, giúp virút 

bám trên bề mặt tế bào chủ. 

-Gv: Em có NX gì về đặc điểm sống của VR? 

-Gv: giới thiệu các đ 2 cơ bản của VR khác biệt so 

với các nhóm sv khác: Có kt siêu nhỏ, ko có cấu 

tạo Tb; Chỉ chứa 1 loại axit nucleic (ADN hoặc 

ARN) trong khi đó các tb có cả 2 loại; ko có hệ 

thống sinh tổng hợp Pr riêng do ko có riboxom; 

ko cso hệ thống biến dg riêng (ko phân hủy t/a để 

tạo ATP); ko có hệ thống TĐC và sinh năng 

lượng riêng nên phải sống kí sinh bắt buộc; ko st 

cá thể; ko s 2 ... 

-Gv:virút chưa có cấu tạo tb nên chưa được gọi là 

1 cơ thể sống mà chỉ đc coi là 1 dạng sống đặc 

biệt gọi là VR hay virion, chúng chỉ có cấu tạo tg 

đương với 1 NST. 

*Hoạt động 2: tìm hiểu hình thái của vi rut 

-Gv: VR chưa có cấu tạo tb nên gọi là hạt virut. Ở 

ngoài Tb VR tạo thành tinh thể. 

-Gv: y/c Hs qs Hình 29. 2, đọc sgk/116 và pb 3 

dạng cấu trúc. 

-Gv: phân tích TN của Franhken và Conrat*→ 

+ Lõi là axit nuclêic, có thể là ADN 1 

mạch hay ADN 2 mạch hoặc ARN 1 

mạch hay 2 mạch (là hệ gen của virút). 

+ Vỏ là phân tử prôtêin (gọi là capsit): 

được cấu tạo từ các đơn vị prôtêin gọi 

là capsôme. 

- Tổ hợp a.xit nuclêic và vỏ capsit gọi 

là nuclêôcapsit. 

- 1 số virút còn có thêm lớp vỏ ngoài 

(cấu tạo từ lớp lipit kép và prôtêin). 

Trên bề mặt vỏ ngoài có gai 

glicôprôtêin. 

Virút không vỏ ngoài gọi là virút trần. 

3. Đặc điểm sống: 

- Sống ký sinh nội bào bắt buộc và chỉ 

nhân lên được trong tế bào sống. 

* Đặc điểm của VR khác với các 

nhóm sv khác: 

- Có kt siêu nhỏ, ko có cấu tạo Tb. 

- Chỉ chứa 1 loại axit nucleic (ADN 

hoặc ARN) trong khi đó các tb có cả 2 

loại. 

- sống kí sinh bắt buộc... 

II. Hình thái: 

- VR chưa có cấu tạo tb nên gọi là hạt 

virut. Hạt virut có 3 loại cấu trúc: 

1. Cấu trúc xoắn: 

- Capsôme sắp xếp theo chiều xoắn 

của axit nuclêic→ Hình que, sợi( virút 

gây bệnh dại, virút khảm thuốc lá…) 

→ hình cầu( virút cúm, virút sởi…). 


y/c Hs qs H29.3 và trả lời câu lệnh trang 117 

-Hs: qs tranh, vd kt đã học để trả lời: 

+ Virút lai mang hệ gen của virút chủng A→tổng 

hợp ADN, prôtêin của chủng A 

+ Khi ở ngoài tb chủ virút biểu hiện như thể vô 

sinh nhưng khi nhiễm vào tb sống chúng lại biểu 

hiện như là thể sống. 

+ Virút không thể nuôi cấy được như vi khuẩn vì 

chúng sống ký sinh nội bào bắt buộc, chúng chỉ 

nhân lên đc trong tb sống. 

2. Cấu trúc khối: 

- Capsôme sắp xếp theo hình khối đa 

diện với 20 mặt tam giác đều (virút bại 

liệt). 

3. Cấu trúc hỗn hợp: 

- Đầu có cấu trúc khối chứa axit 

nuclêic, đuôi có cấu trúc xoắn (Phagơ 

hay gọi là thể thực khuẩn). 

3.Củng cố: Kiểm tra các k/n cơ bản: capsit, capsôme, nuclêôcapsit và vỏ ngoài. 


- Học bài và làm bài tập trong SGK. 

- Đọc trước bài 30 

PHIẾU HỌC TẬP 

Bảng so sánh virút và vi khuẩn 

Tính chất Virút Vi khuẩn 

Có cấu tạo tế bào Không Có 

Chỉ chứa ADN hoặc ARN Có Không 

Chứa cả ADN và ARN Không Có 

Chứa ribôxôm Không Có 

Sinh sản độc lập Không Có 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 31 - Bài 30: SỰ NHÂN LÊN CỦA VIRÚT TRONG TẾ BÀO CHỦ 




- Nêu tóm tắt được chu kì nhân lên của virút trong tế bào chủ. 

- Nêu được đặc điểm của virút HIV, các con đường lây truyền bệnh và biện pháp phòng 

ngừa. 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng quan sát, khái quát hóa kt, vận dụng... 


- Giáo dục ý thức phòng tránh bệnh do VR gây nên. 






1. Giáo viên: Tranh vẽ phóng hình 30 SGK; PHT. 




CH: Nêu cấu tạo 


ĐVĐ: VR không có cấu tạo tb, ko có qt TĐC, trao đổi năng lượng, chúng phụ thuộc hoàn 

toàn vào tb, nên ở VR qt sinh sản đc gọi là nhân lên. 


*Hoạt động1: tìm hiểu chu trình nhân lên của 

virut 

-Gv: y/c hs qs Tranh hình 30 →Chu trình nhân 

lên của virút gồm các giai đoạn nào? đặc điểm 

của mỗi giai đoạn(PHT)? 

-Hs: thảo luận→ hoàn thành PHT 

-Gv: y/c hs trả lời câu lệnh trong Sgk/120 

-Gv(nhấn mạnh):tất cả các VR (trần hoặc có 

vỏ ngoài) đều gắn các gai glicôprôtêin hoặc 

prôtêin bề mặt của mình vào các thụ thể đặc 

hiệu trên bề mặt tb. Qt hấp phụ xẩy ra khi có 

mối lk đặc hiệu giữa thụ thể của VR với thụ 

thể của tb. điều này gt tại sao chỉ có những VR 

nhất định mới có thể gây nhiễm vào các tb 


Nội dung 

I. Chu trình nhân lên của virút: 

Ví dụ: ở phagơ 

Chu trình nhân lên của VR gồm 5 giai 

đoạn: 

1. Sự hấp thụ: 

Có sự lk đặc hiệu giữa gai glicôprôtêin 

hoặc protein bề mặt của VR với thụ thể bề 

mặt của tb chủ.

nhất định. 

Vd: VR pôlio chỉ hấp phụ được trên bề mặt tb 

người và linh trưởng không hấp phụ lên tb đv 

khác vì không có thụ thể phù hợp cho chúng. 

nên tính đặc hiệu là rào cản không cho VR hấp 

phụ lên bất kì tb nào ngoài tb có thụ thể đặc 

hiệu. 

-Gv: đối với mỗi loại VR có cách xâm nhập 

vào tb chủ là khác nhau. 

-Gv: VR tiến hành tổng hợp hệ gen cho VR 

mới và Pr cho riêng mình nhờ sd E và nguyên 

liệu của tb. 

-Gv: qt lắp ráp axit nucleic với Pr vỏ để tạo 

thành hạt VR mới xẩy ra ở các vị trí khác nhau 

bên trong tb. 

-Gv: Làm thế nào VR phá vỡ tb để chui ra ồ 

ạt? 

-Hs: VR có hệ gen mã hóa Libôxôm làm tan 

thành tb. Một số VR kí sinh trên đv có thể 

xâm nhập bằng cánh ẩm bào hay thực bào. 

*Liên hệ: Tại sao 1 số đv (trâu , bò gà) bị 

nhiễm VR thì bệnh tiến triển nhanh và dẫn đến 

tử vong? 

*Hoạt động 2: tim hiểu HIV/AIDS 

-Gv: nêu câu hỏi, hướng dẫn hs đọc SGK 

+ Em hiểu thế nào là HIV, AIDS? 

+ Tại sao nói HIV gây suy giảm miễn dịch ở 

người? Hội chứng này dẫn đến hậu quả gì? 

+ Có các con đường nào lây truyền HIV? 

-Gv: Hãy trình bày các gđ phát triển của bệnh 

AIDS. 

+ Trả lời câu lệnh trang120 

-Hs: Tiêm chích ma tuý và gái mại dâm thuộc 

nhóm có nguy cơ lây nhiễm cao. 

Thời gian ủ bệnh của HIV rất lâu và hầu 

như không biểu hiện triệu chứng bệnh nên 

không biết và dễ lây nhiễm sang người khác. 

-Gv: Làm thế nào để phòng tránh HIV? Liên 

hệ thực tế công việc tuyên truyền phòng tránh 

HIV? 

-Hs: Vận dụng kt trong thực tế để trả lời. 


2. Xâm nhập: 

- Đối với phagơ thì chỉ có phần lõi được 

tuồn vào trong, còn vỏ ở bên ngoài. 

-Đối với virut đv, đưa cả nuclêôcapsit vào, 

sau đó mới cởi bỏ vỏ. 

3. Sinh tổng hợp: 

- Virút sử dụng nguyên liệu và enzim của tế 

bào vật chủ để tổng hợp axit nuclêic và 

prôtêin cho nó (trừ 1 số VR có enzim riêng 

tham gia vào sinh tổng hợp). 

4. Lắp ráp: 

- Lắp phần lõi (axit nuclêic) và phần vỏ 

(prôtêin) vào tạo virút hoàn chỉnh. 

5. Phóng thích: 

Virút sẽ phá tế bào và phóng thích ra 

ngoài. 

+ Nếu VR làm tan tb gọi là VR độc. 

+ Nếu VR không làm tan tb gọi là VR ôn 

hòa. 

II. HIV/AIDS: 


- HIV là virút gây suy giảm miễn dịch ở 

người. 

2. Ba con đường lây truyền HIV: 

- Qua đường máu, đường tình dục và từ mẹ 

sang 

con(mang thai và cho con bú). 

3. Ba giai đoạn phát triển của bệnh: 

- Giai đoạn sơ nhiễm(cửa sổ) 2 tuần-3 

tháng 

- Giai đoạn không triệu chứng 1-10 năm. 

- Giai đoạn biểu hiện triệu chứng AIDS 

4. Biện pháp phòng ngừa: 

- Sống lành mạnh, vệ sinh y tế, loại trừ tệ 

nạn xã hội… 


- Trên da luôn có các tế bào chết, HIV bám lên da có lây nhiễm được không?(không). 

- Trường hợp nào có thể lây được? (khi da bị thương) 

4. Hướng dẫn học sinh tự học: -Học bài và trả lời câu hỏi trong Sgk/121

Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 32 - Bài 31: VIRÚT GÂY BỆNH. ỨNG DỤNG CỦA VIRÚT TRONG 

THỰC TIỄN 




- Nêu được tác hại của virút đối với vsv, tv và côn trùng và cách phòng tránh. Một số 

ứng dụng của VR. 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng phân tích, vận dụng thực tế, gt các hiện tượng bằng cơ sở khoa học. 

Biết tìm hiểu 1 số bệnh thường gặp ở người, động vật và tv ở địa phương. 


- nâng cao ý thức phòng tránh, giữ gìn vệ sinh cá nhân và cộng đồng. 




- Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng. 


1. Giáo viên: Tranh vẽ phóng hình 31SGK; ảnh chụp một số bệnh do VR gây nên. 




CH: Trình bày chu trình nhân lên của virut? 



*Hoạt động1: tìm hiểu các VR 

-Gv(tb): Virút ký sinh trên VK (gọi phagơ - 

thể thực khuẩn) được ứng dụng nhiều trong kỹ 

thuật di truyền. 

-Gv: y/c Hs trả lời câu lệnh trang121 

-Hs: Do bị nhiễm phagơ. Phagơ nhiễm vào tế 

bào và phá vỡ tế bào→ chết lắng xuống làm 

nước trong. 

-Gv(bs): Con người đã sd vsv ngày càng 

nhiều để phục vụ cho lợi ích của mình. Các sp 

chúng sinh ra gắn liền với đồi sống xã hội như 

thuốc ks, vacxin, vitamin... 

-Gv: phân tích 3 nội dung trong sgk. Lưu ý: 

VR tự nó ko thể xn vào tb tv vì: Thành tbtv 

Nội dung 

I. Các virút kí sinh ở vi sinh vật, thực vật 

và côn trùng: (tác hại của VR) 

1. Virút ký sinh ở vi sinh vật (phagơ): 

- Khoảng 3000 loại virút sống ký sinh ở vi 

khuẩn, nấm men, nấm sợi. 

- Gây những thiệt hai nghiêm trọng cho 

ngành công nghiệp vi sinh vật như sản xuất 

thuốc kháng sinh, mì chính, thuốc trừ sâu 

sinh học... 

2. Virút ký sinh ở thực vật: 

- Khoảng 1000 loại virút gây bệnh cho thực 

vật nhiễm vào cây do côn trùng, nông cụ... 

- VR kí sinh ở tv gây nhiều bệnh như: xoăn 

lá cây cà chua, thân cây bị lùn hay còi cọc... 


dày và không có thụ thể nên phần lớn VR lây 

nhiễm từ cây này sang cây khác thông qua 

đvkxs như rày xanh, rệp đốm... 

-Gv: VR có thể kí sinh và gây bệnh cho côn 

trùng, hoặc chỉ tồn tại trong côn trùng, lúc đó 

côn trùng là ổ chứa hoặc là vật trung gian 

truyền bệnh. 

-Gv: y/c Trả lời câu lệnh I.3 trang122 

-Hs: Sốt xuất huyết do virút Dengue. Viêm 

não Nhật bản do virút Polio. Bệnh sốt rét do 

động vật nguyên sinh Plasmodium. 

*Hoạt động2: tìm hiểu ứng dụng của VR 

trong thực tiễn 

-Gv: Hiểu biết cấu trúc của VR đã đem lại lợi 

ích lớn trong thực tiễn. Dùng virút (phagơ) để 

làm thể truyền trong kỹ thuật cấy gen để sản 

xuất prôtêin, hooc môn, dược phẩm... 

-Gv: y/c hs qs Tranh hình 31→ kỹ thuật cấy 

gen dùng phagơ làm thể truyền. 

-Gv(bs*): Intefêron là những h/chất hc có b/c 

là Pr đc sinh ra từ tb nhân thực đáp lại sự 

nhiễm VR và các hợp chất khác. 

+ Tính chất của Intefêron: Là Pr hoặc dẫn 

xuất của Pr miễn dịch có chút ít cacbonhidrat 

với khối lượng phân tử. Bền vững trước nhiều 

loại E, nhưng bị phân giải bởi proteaza và bị 

phá hủy bởi T o , kém bền trước axit. 

+ Đặc tính SH của Int: ko có t/d đặc hiệu đối 

với VR; có tính đặc hiệu loài... 

-Gv: y/c hs trả lời câu lệnh II.2 trang 124 

-Hs: Đa số các loại hoá chất bảo vệ thực vật 

đều gây hại ở mức độ khác nhau đối với sức 

khoẻ của con người và môi trường sống. 

3. Virút ký sinh ở côn trùng: 

- Virút ký sinh và gây bệnh cho côn trùng 

ăn lá cây, làm hại cây trồng. 

II. Ứng dụng của VR trong thực tiễn: 

1. Trong sản xuất các chế phẩm SH: 

như Intefêron 

- Intefêron là những Pr đặc biệt do nhiều 

loại tb của cơ thể tiết ra, xuất hiện trong tb 

khi bị nhễm VR. Intefêron có khả năng 

chống VR, chống tb ung thư và tăng khả 

năng miễn dịch. 

- Nguyên lí công nghệ sx Intefêron: sgk 

2. Trong nông nghiệp: sx thuốc trừ sâu 

từ virút: 

- Sản xuất thuốc trừ sâu vi sinh chỉ gây hại 

cho 1 số sâu nhất định không gây độc cho 

người, động vật và côn trùng có ích. 



4. Dặn dò: 

- Học và trả lời câu hỏi sgk. 

- Chuẩn bị nội dung bài sau. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 33 - Bài 32: BỆNH TRUYỀN NHIỄM VÀ MIỄN DỊCH 




- Trình bày được 1 số khái niệm: bệnh truyền nhiễm, miễn dịch, intefêron, các phương 

thức lây truyền bệnh truyền nhiễm và cách phong tránh. 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng phân tích, vận dụng thực tế, gt các hiện tượng bằng cơ sở khoa học. 

Biết tìm hiểu 1 số bệnh thường gặp ở người, động vật và tv ở địa phương. 


- nâng cao ý thức phòng tránh, giữ gìn vệ sinh cá nhân và cộng đồng. 






1. Giáo viên: Tranh vẽ phóng hình 31SGK; ảnh chụp một số bệnh do VR gây nên. 




CH: Trình bày chu trình nhân lên của virut? 



*Hoạt động 1: tìm hiểu về bệnh truyền nhiễm 

-Gv: Em hiểu thế nào là bệnh truyền nhiễm? 

Bệnh truyền nhiễm có thể lây truyền bằng 

các con đường nào? Cho ví dụ. 

-Hs: Bệnh truyền nhiễm muốn gây bệnh phải 

có đủ 3 điều kiện: độc lực đủ mạnh, đủ số 

lượng và con đường xâm nhập phải phù hợp. 

-Gv: phân tích kĩ 2 phương thức lây truyền. 

Gv: Theo em các bệnh truyền nhiễm thường 

gặp do virút là những bệnh nào? hãy kể tên 

Nội dung 

I. Bệnh truyền nhiễm: 


- Bệnh truyền nhiễm là bệnh có thể lây lan 

từ cá thể này sang cá thể khác. 

- Tác nhân gây bệnh: VK, vi nấm, đvns, 

VR... 

- Để gây bệnh phải có đủ 3 đk: độc lực 

(mầm bệnh và độc tố), sl nhiễm đủ lớn, con 

đường xâm nhập thích hợp. 

2. Phương thức lây truyền: 

Tùy loại vsv mà có thể lây truyền theo các 

con đường khác nhau: 

a. Truyền ngang: 

- Qua sol khí, đường tiêu hoá, tiếp xúc trực 

tiếp hoặc động vật cắn, côn trùng đốt, quan 


các loại bệnh được lây qua con đường nào? 

-Gv(bs): Tiến trình nhiễm bệnh gồm 4 gđ: 

+ Giai đoạn 1: (phơi nhiễm) cơ thể tiếp xúc 

với tác nhân gây bệnh. 

+ Giai đoạn 2: (ủ bệnh) tác nhân gây bệnh 

xâm nhập và phát triển trong cơ thể. 

+ Giai đoạn 3: (ốm) biểu hiện các triệu chứng 

của bệnh. 

+ Giai đoạn 4: Triệu chứng giảm dần và cơ 

thể bình phục. 

-Hs: Trả lời câu lệnh trang 126: Muốn phòng 

bệnh do virút cần tiêm phòng vacxin, ksoát 

vật trung gian truyền bệnh, giữ vệ sinh cá 

nhân và môi trường sống. 

*Hoạt động 2: tìm hiểu về miễn dịch 

-Gv: pb miễn dịch ĐH và miễn dịch ko ĐH? 

Gv: pb miễn dịch thể dịch và miễn dịch tb? 

(lưu ý: ko đi sâu vào cơ chế) 

-Hs: Trả lời câu lệnh trang127 →Chúng ta 

vẫn sống khoẻ mạnh không bị bệnh do cơ thể 

có nhiều hàng rào bảo vệ nên ngăn cản và tiêu 

diệt trước khi chúng phát triển mạnh trong cơ 

thể và hệ thống miễn dịch đặc hiệu có thời 

gian hình thành bảo vệ cơ thể... 

*Liên hệ: Tại sao trẻ em chỉ bị lên sởi hay 

quai bị 1 lần còn cúm thì bị mắc lại nhiều lần? 

Tại sao có nhiều loại bệnh (trừ AIDS) người 

ta không sd vacxin? 

hệ tình dục... 

b. Truyền dọc: 

- Truyễn từ mẹ sang thai nhi qua nhau thai, 

nhiễm khi sinh nở hoặc qua sữa mẹ. 

3. Các bệnh truyền nhiễm thường gặp do 

virút: 

a. Bệnh đường hô hấp: 90% là do virút 

như viêm phổi, viêm phế quản, cảm lạnh, 

SARS. Virút xâm nhập qua không khí. 

b. Bệnh đường tiêu hoá: virút xâm nhập 

qua miệng gây ra các bệnh như viêm gan, 

quai bị, tiêu chảy, viêm dạ dày-ruột... 

c. Bệnh hệ thần kinh: virút vào bằng nhiều 

con đường rồi vào máu tới hệ thần kinh TƯ 

gây bệnh dại, bại liệt, viêm não... 

d. Bệnh đường sinh dục: lây trực tiếp qua 

quan hệ tình dục gây nên các bệnh viêm 

gan B, HIV... 

e.Bệnh da như đậu mùa, sởi, mụn cơm... 

II. Miễn dịch: 

- K/n: MD là khả năng của cơ thể chống lại 

các tác nhân gây bệnh. 

- MD được chia làm 2 loại: MD đặc hiệu và 

MD không đặc hiệu. 

1. Miễn dịch không đặc hiệu: 

- Là miễn dịch tự nhiên mang tính bẩm 

sinh, không đòi hỏi phải có sự tx trước với 

kháng nguyên. 

- MDKĐH có vai trò quan trọng khi cơ chế 

MDĐH chưa kịp phát huy t/d. 

Đó là các hàng rào bảo vệ cơ thể:da... 

2. Miễn dịch đặc hiệu: 

- MDĐH xẩy ra khi có sự xâm nhập của 

kháng nguyên. Được chi làm hai loại: 

a. Miễn dịch thể dịch: 

- MDTD là MD sx ra kháng thể (có trong 

máu và bạch huyết) 

- Khi có kháng nguyên lạ xâm nhập vào→ 

cơ thể sản xuất ra kháng thể đáp lại sự xâm 

nhập của kháng nguyên. 

b. Miễn dịch tế bào: 

- MDTB: là MD có sự tham gia của các tb 

độc (có nguồn gốc từ tuyến ức) 

- Khi có tế bào nhiễm (tế bào bị nhiễm 

VR,VK) tế bào Tđộc(TC) tiết ra prôtêin làm 


tan tế bào nhiễm. 

3. Phòng chống bệnh truyền nhiễm: 

- Tiêm chủng phòng bệnh; 

- kiểm soát vật trung gian truyền bệnh; 

- giữ gìn vệ sinh cá nhân và cộng đồng. 



4. Dặn dò: 

- Học và trả lời câu hỏi sgk. 

- Chuẩn bị nội dung bài sau. 


Ngày soạn:...../...../201.. 





TIẾT( PPCT) 34: ÔN TẬP PHẦN SINH HỌC VI SINH 




- Học sinh phải nêu và khái quát hoá được các kiểu dinh dưỡng của vi sinh vật thấy được 

tính đa dạng về dinh dưỡng của chúng. 

- Nêu được tính đa dạng về chuyển hoá của vi sinh vật. Nhiều loại vi sinh vật có vài kiểu 

chuyển hoá vật chất cùng tồn tại trong tế bào. 

- Thấy được sự sinh trưởng rất nhanh chóng của vi sinh vật khi gặp điều kiện thuận lợi 

cũng như các tác nhân lý hoá ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của vi sinh vật. Con người 

chủ động điều khiển nó. 

- Nêu được sự sinh sản của vi khuẩn bằng các hình thức ngoại bào tử, bào tử đốt và nảy 

chồi. 

- Trình bày được 3 loại cấu trúc cơ bản của virút, sự xâm nhiễm của virút và hệ thống 

miễn dịch của cơ thể chống vi sinh vật. 

- Nêu được ví dụ minh hoạ từng khái niệm, những ví dụ rất phong phú trong đời sống 

minh hoạ cho bài học. 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng xây dựng bản đồ khái niệm, nguyên tắc phân chia khái niệm. 




1. Giáo viên: - Các sơ đồ trong sgk. 

- Phân công các nhóm chuẩn bị nội dung ôn tập. 

2. Học sinh: đọc bài cũ, làm bài tập do GV phân công 


1. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra 15p 

ĐỀ KIỂM TRA 

Câu 1: Trình bày chu trình nhân lên của vi rút trong tế bào chủ 

Câu 2: Vi rút thực vật lây truyền qua con đường nào? Đặc điểm cây bị nhiễm vi rút? 



Câu 1 Chu trình nhân lên của VR gồm 5 giai đoạn: 

1. Sự hấp thụ: 

1 

Có sự lk đặc hiệu giữa gai glicôprôtêin hoặc protein 

bề mặt của VR với thụ thể bề mặt của tb chủ. 

2. Xâm nhập: 

- Đối với phagơ thì chỉ có phần lõi được tuồn vào 1 


Câu 2 

trong, còn vỏ ở bên ngoài. 

-Đối với virut đv, đưa cả nuclêôcapsit vào, sau đó 

mới cởi bỏ vỏ. 

3. Sinh tổng hợp: 

- Virút sử dụng nguyên liệu và enzim của tế bào vật 

chủ để tổng hợp axit nuclêic và prôtêin cho nó (trừ 1 

số VR có enzim riêng tham gia vào sinh tổng hợp). 

4. Lắp ráp: 

- Lắp phần lõi (axit nuclêic) và phần vỏ (prôtêin) vào 

tạo virút hoàn chỉnh. 

5. Phóng thích: 

Virút sẽ phá tế bào và phóng thích ra ngoài. 

+ Nếu VR làm tan tb gọi là VR độc. 

+ Nếu VR không làm tan tb gọi là VR ôn hòa. 

- Viruts tự nó không có khả năng xâm nhập vào tế 

bào thực vật. Phần lớn virut gây nhiễm do côn trùng 

(bọ trĩ, bọ rầy... chích), cây bị bệnh có thể truyền cho 

thế hệ sau qua hạt, một số khác truyền qua các vết 

xây xát do nông cụ bị nhiễm gây ra 

- Cây bị nhiễm thường có hình thái thay đổi: Lá bị 

đốm vàng, đốm nâu, bị sọc hay vằn; lá bị xoăn hay 

héo, bị vàng rồi rụng; thân bị lùn hay còi cọc 

1 

1 

1 

3 

2 


ĐVĐ: SH vsv là khoa học nghiên cứu sự sống hiển vi bao gồm các cơ thể sống (vsv) và 

những dạng sống chưa có cấu tạo tb (virut). SH vsv không chỉ nghiên cứu về hình thái của 

các vsv mà còn nghiên cứu về các qt TĐC diễn ra ở trong và ngoài tb cùng những ứng dụng 

và tác hại của chúng trong đời sống của con người, đv, tv... 

Hoạt động của Gv 

*Hoạt động 1: Tìm hiểu về chuyển hóa vật 

chất và năng lượng. 

-Gv: + Yêu cầu nhóm 1 trình bày về các kiểu 

dinh dưỡng và nhân tố sinh trưởng. 

+ y/c nhóm 2 trình bày các kiểu hô hấp 

(hay lên men). 

-Gv: Bao quát lớp, nhận xét, đánh giá hoạt 

động của nhóm 1,2. 

-Gv: y/c học sinh kq các vấn đề cơ bản. 

Hoạt động của Hs 

I. Chuyển hoá vật chất và năng lượng; 

-Hs: nhóm 1 cử đại diện trình bày: 

+ Treo sơ đồ trang 129 → thay số bằng tên 

các kiểu dinh dưỡng. 

+ Trình bày và trả lời các câu hỏi về các kiểu 

dinh dưỡng. 


+ Treo bảng kiến thức trang 130 → ghi nội 

dung của cột 4 

+ Nêu khái quát về các kiểu hô hấp hay lên 

men của vsv. 

-Hs(TLCH): vsv sd năng lượng vào 3 hđ. 

-Hs: các nhóm trình bày, lớp nx, bổ sung. 

→Kết luận: 

- Sv có 2 kiểu d 2 cơ bản: quang tự dưỡng và 


*Hoạt động 2: Sinh trưởng của vsv 

-Gv(yêu cầu): trình bày những hiểu biết về 

sinh trưởng của vsv? 

-Gv: đánh giá hđ của nhóm, bổ sung kiến 

thức. 

-Gv: y/c học sinh khái quát kiến thức 

*Hoạt động 3: Sinh sản của vsv 

-Gv: + yêu cầu hs nhóm 5 trình bày về sinh 

sản của của vsv và những ứng dụng thục 

tiễn. 

+ Y/c nhóm 6 trình bày các biện pháp kiểm 

soát sự sinh trưởng của vsv. 



-Gv: y/c học sinh kq các vấn đề cơ bản. 

hóa dị dưỡng. 

- Vsv có nhiều kiểu chuyển hóa vc: H 2 , lên 

men. 

- Năng lg chủ yếu đc sử dụng vào các hđ: 

tổng hợp ATP, sd tổng hợp các chất; vận 

chuyển các chất; quay tiêm mao, chuyển 

động. 

II. Sinh trưởng của vi sinh vật 

-Hs: Nhóm 3 cử đại diện trình bày: 

+ Khái niệm sinh trưởng của vsv. 

+ Treo sơ đồ đường cong sinh trưởng của 

quần thể vk và giới thiệu về các pha. 

+ Trình bày nguyên tắc nuôi cấy liên tục và 

nêu những ứng dụng. 


+ Giới thiệu bảng ở trang 131 

+ Nêu các môi trường tự nhiên thích hợp cho 

sự sinh trưởng của từng nhóm vsv. 

-Lớp theo dõi phần trình bày, ghi nhớ kiên 

thức và nhận xét bổ sung. 

→Kết luận: 

- Sự st của qtvsv là sự tăng sltb trong qt. 

- Sự st của vsv trong nuôi cấy ko lt gồm 4 

pha: Pha tiềm phát, pha lũy thừa, pha cân 

bằng, pha suy vong. 

- Nuôi cấy lt là giữ cho mt luôn ổn định 

→ứng dụng: ứng dụng trong công nghệ sh là 

sx Pr đơn bào, enzim, kháng sinh... 

- Mỗi loại vsv phù hợp với một loại mt có 

pH nhất định. 

III. Sinh sản của vi sinh vật; các biện pháp 

kiểm soát sự sinh trưởng của vsv 

-Hs: nhóm 5 cử đại diện trình bày 

+ sự hình thành các loại bào tử. 

+ Sự khác nhau giữa bào tử sinh sản và nội 

bào tử. 

+ Sự khác nhau giữ bào tử vô tính và bào tử 

hữu tính. 

+ Ứng dụng về sinh ản của vsv. 


+ các biện pháp kiểm soát sự sinh trưởng của 

vsv 

- Hs: lớp theo dõi nx, bs 

→Kết luận: Các tấc nhân hóa học và vật lí là 

chất D 2 , thúc đẩy hay ức chế st của vsv. Con 


*Hoạt động 4: Virut 

-Gv: + yêu cầu nhóm 7 hoàn thành bảng kiến 

thức trong SGk/132 và trả lời câu hỏi 1/132 

+ Y/c nhóm 8 hoàn thành nội dung 3 và 4 

Sgk/133 



-Gv: y/c học sinh kq kiến thức về virut và 

miễn dịch. 

người dùng các tác nhân lí hóa để kiểm soát 

hđ của vsv phục vụ đời sống và sx. 

IV. Virut 


+ trả lời CH1: đặc điểm vô sinh; đặc điểm 

của cơ thể sống 

+ Treo bảng kiến thức trang 132 và trình bày 

về từng loại VR theo chiều ngang của bảng. 

+ Sơ đồ thể hiện các loại miễn dịch. VD về 

miễn dịch là các kháng thể nằm trong dịch 

thể. VD về md tb: nhờ các tb thực bào, các tb 

tìm diệt. 

+ Đáp án: máu, kháng thể, lizôzin, yếu, ít, 

không hoạt động. 

-Hs: các nhóm khác nhận xét, bổ sung. 

→ Kết luận: VR có kt nhỏ bé, ko có ctạo tb, 

ko TĐC riêng; VR có tính dt đặc trưng, nhân 

lên trong cthể vật chủ phát triển. 

3 Củng cố: Y/c học sinh trình bày những kiến thức đã học trong chương trình SH10. 

4. Dặn dò: ôn tập kĩ kt để chuẩn bị cho thi HKII. 

I. Chuyển hóa vật chất và năng lượng 

1. Các kiểu dinh dưỡng của vi sinh vật: 

Năng lượng ánh sáng 

Chất hữu cơ 2 Kiểu dinh dưỡng 1 CO2 

4 3 

Năng lượng hoá học 

- 1 Quang tự dưỡng: vi khuẩn lam, vi tảo… 

- 2 Quang dị dưỡng: vi khuẩn tía, lục… 

- 3 Hoá tự dưỡng: vi khuẩn nitrat,lưu huỳnh 

- 4 Hoá dị dưỡng: vi khuẩn ký sinh,hoại sinh 

2. Nhân tố sinh trưởng: 

- Phân biệt vi sinh vật nguyên dưỡng và khuyết dưỡng. 

3. Hãy điền những ví dụ dại diện vào cột 4 trong bảng: 

Kiểu hô hấp hay lên Chất nhận êlectron Sản phẩm khử 

men 

Hiếu khí O2 H2O 

Kỵ khí NO3 – NO2 – ,N2O,N2 

Ví dụ nhóm vi sinh vật 

Nấm, ĐVNS, vi tảo, vi 

khuẩn hiếu khí 

Vi khuẩn đường ruột 

Pseudomonas, Baccillus 


Lên men 

H2S 

Vi sinh vật khử lưu 

huỳnh 

CO2 CH4 Vi sinh vật sinh mêtan 

SO4 2– 

Chất hữu cơ ví dụ 

-Axêtanđêhit 

-Axit piruvic 

- Êtanol 

- Axit lactic 

-Nấm men rượu 

- vi khuẩn lactic 

II. Sinh trưởng của vi sinh vật: 

1. Đường cong sinh trưởng: 

- Giải thích các pha sinh trưởng của quần thể vi sinh vật trong môi trường nuôi cấy không 

liên tục: gồm 4 pha 

- Mt nuôi cấy lt: nguyên tắc, ứng dụng 

2. Độ pH và sinh trưởng của vi sinh vật: 

- pH trung tính: nhiều loại vi sinh vật ký sinh, họai sinh. 

- pH hơi axit: Nấm men 

- pH axit: Vi khuẩn Lactic, vi khuẩn gây viêm dạ dày Helicobacter 

III. Sinh sản và sinh trưởng của vi sinh vật: 

- Các chất hữu cơ cacbon như đường có thể là nguồn dinh dưỡng cho vi khuẩn nhưng nếu 

nồng độ quá cao sẽ gây co nguyên sinh tế bào. 

IV. Virút: 

Câu 1: Virút nằm ở ranh giới giữa cơ thể sống và vật không sống 

- Đặc điểm vô sinh: không có cấu tạo tế bào, có thể biến thành dạng tinh thể, không có trao 

đổi chất riêng, cảm ứng... 

- Đặc điểm của cơ thể sống có tính di truyền đặc trưng, 1 số virút còn có enzim riêng, nhân 

lên trong cơ thể vật chủ phát triển... 

Câu 2: Điền nội dung phù hợp vào bảng sau: 

STT 

Virút 

1 HIV 

2 

Virút khảm 

thuốc lá 

3 Phagơ T2 

4 Virút cúm 

Loại axit 

nuclêic 

ARN 

(1 mạch, 2 

phân tử 

ARN 

(1 mạch) 

ADN 

(2 mạch) 

ARN 

(1 mạch) 

Vỏ Capsit có 

đối xứng 

Có vỏ bọc 

ngoài vỏ 

capsit 

Vật chủ 

Khối Có Người 

Xoắn 

Không 

Cây 

thuốc lá 

Hỗn hợp Không E.coli 

Câu 3: Hãy cho ví dụ minh hoạ từng loại miễn dịch (1), (2) 

Xoắn Có Người 

Phương 

thức lan 

truyền 

Qua 

máu.. 

Chủ yểu 

do ĐV 

chích đốt 

Qua 

nhiễm 

dịch 

phagơ 

Chủ yếu 

qua sol 

khí 


Sức đề kháng của cơ thể 

Miễn dịch không đặc hiệu 

(hàng rào sinh, hoá, lý học) 

Miễn dịch đặc hiệu 

(đáp ứng miễn dịch) 

Miễn dịch thể dịch(1) Miễn dịch tế bào(2) 

Câu 4. Điền vào chỗ trống các cụm từ thích hợp nhất trong các câu sau: 

- Bệnh viêm gan B là do một loại VR được truyền chủ yếu qua đường..máu.. 

- So với các loại sữa bột hay sữa đặc có đường thì sữa mẹ có rất nhiều ưu điểm. Một lợi thế 

rõ rệt là sữa mẹ có khả năng giúp trẻ chống nhiễm trùng vì trong sữa mẹ có nhiều 

loại..kháng thể..và các..lizôzim.. 


Ngày soạn:...../...../201.. 




TIẾT( PPCT) 36: ÔN TẬP HỌC KÌ II 



- HS trả lời được toàn bộ các câu hỏi cuối bài học 

- HS biết làm bài tập trắc nghiệm và câu hỏi tự luận. 


- Rèn kỹ năng trả lời các câu hỏi trắc nghiệm khi làm bài kiểm tra. 


- Có ý thức tự giác cao trong tiết bài tập có chất lượng. 


1. Giáo viên: GA, SGK, SGV, BTTN . 

2. Học sinh: Đọc bài cũ, làm bài tập do GV phân công 


1. Kiểm tra bài cũ: Không 



*Hoạt động 1 : Bài tập trắc nghiệm 

-Gv: Yêu cầu hs trả lời các câu hỏi sau 

-Hs: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời 

-Gv: nhận xét, bổ sung và thông báo đáp án đúng. 

Câu 1: Trong nguyên phân, thoi phân bào dần 

xuất hiện ở 

A. Kì đầu. B. Kì giữa. 

C. Kì sau. D. Kì cuối. 

Câu 2: Trong nguyên phân, các nhiễm sắc tử 

tách nhau và di chuyển trên thoi phân bào về 2 

cực của tế bào, xẩy ra ở : 

A. Kì đầu. B. Kì giữa. 

C. Kì sau. D. Kì cuối. 

Câu 3: Ở người 2n = 46, một tế bào sinh tinh 

(tinh bào 1) diễn ra quá trình giảm phân. Sau lần 

giảm phân I, số nhiễm sắc thế kép ở mỗi tế bào 

con là: 

A. 23 nhiễm sắc thể kép. B. 46 nhiễm sắc thể 

kép. 

C. 69 nhiễm sắc thể kép. D. 92 nhiễm sắc thể 

kép. 

Câu 4. Môi trường nuôi cấy vi sinh vật gồm các 



Hs thảo luận, tìm phương án đúng 

Gv hướng dẫn Hs trả lời. 

Đưa ra đáp án 






Đưa ra đáp án

chất đã biết rõ thành phần hoá học và số lượng 

là: 

A. Môi trường dùng chất tự nhiên 

C. Môi trường bán tổng hợp 

B. Môi trường tổng hợp 

D. Môi trường tự nhiên 

Câu 5. Vi sinh vật sử dụng nguồn năng lượng 

ánh sáng và nguồn cacbon là CO2 thuộc kiểu 

dinh dưỡng: 

A. Quang tự dưỡng 

B. Quang dị dưỡng 

C. Hoá tự dưỡng 

D. Hoá dị dưỡng 

Câu 6. Vi sinh vật sinh trưởng với tốc độ lớn 

nhất và không đổi, số lượng tế bào trong quần 

thể tăng lên rất nhanh xẩy ra ở pha nào trong 

nuôi cấy không liên tục? 

A. Pha tiềm phát B. Pha luỹ thừa 

C. Pha cân bằng D. Pha suy vong 

Câu 7. Để không xảy ra pha suy vong của quần 

thể vi khuẩn thì phải làm gì? 

A. Bổ sung liên tục chất dinh dưỡng 

C. Kéo dài thời gian nuôi cấy 

B. Lấy ra một lượng dịch nuôi cấy tương đương 

D. Cả A và B 

Câu 8. Nếu bắt đầu nuôi 13 tế bào thì sau 3h 

lượng tế bào đạt được là 208. Thời gian thế hệ tế 

bào bằng: 

A. 30 phút B. 45 phút 

C. 60 phút D. 120 phút 

Câu 9. Vi khuẩn sinh sản chủ yếu bằng hình 

thức nào? 

A. Phân đôi B. Nảy chồi 

C. Tạo bào tử sinh sản D. Cả A, B và C 

Câu 10: Vỏ capsit của virut được cấu tạo từ: 

A. ADN. B. Các đơn vị prôtêin. C. 

ARN. D. ADN và prôtêin. 

Câu 11. Tất cả các virus đều có: 

A. Vỏ ngoài B. Vỏ capsit 

C. Gai glicôprôtêin D. Enzim phiên mã 

ngược 

Câu 12. Virus nào sau đây có cấu tạo dạng khối 

đa diện? 

A. Virus đốm thuốc lá B. Virus bại 











liệt C. Phagơ D. Virus cúm 

Câu 13. Virus bám trên bề mặt tế bào chủ nhờ 

gai glicoprotein của virus đặc hiệu với thụ thể ở 

giai đoạn nào? 

A. Hấp phụ B. Xâm nhập 

C. Sinh tổng hợp D. Lắp ráp 

Câu 14: Các vi sinh vật lợi dụng lúc cơ thể bị 

suy giảm miễn dịch để tấn công gây bệnh, gọi là 

A. Vi sinh vật hoại sinh. B. Vi sinh vật cộng 

sinh. 

C. Vi sinh vật cơ hội. D. Vi sinh vật tiềm 

tan. 

Câu 15. HIV không thể lây truyền theo con 

đường: 

A. Qua đường máu 

B. Qua đường tình dục. 

C. Qua sữa mẹ D. Qua hô hấp. 

Câu 16. Bệnh nào sau đây là bệnh truyền 

nhiễm? 

A. Viêm màng não B. Tim mạch 

C. Hen suyễn D. Tâm thần 




3.Củng cố: NX giờ học 


- Hoàn thiện các câu hỏi 

- Ôn tập bài 


Ngày soạn:...../...../201.. 




TIẾT( PPCT) 36: ÔN TẬP HỌC KÌ II 



- HS trả lời được toàn bộ các câu hỏi cuối bài học 

- HS biết làm bài tập trắc nghiệm và câu hỏi tự luận. 


- Rèn kỹ năng trả lời các câu hỏi trắc nghiệm khi làm bài kiểm tra. 


- Có ý thức tự giác cao trong tiết bài tập có chất lượng. 


1. Giáo viên: GA, SGK, SGV, BTTN . 

2. Học sinh: Đọc bài cũ, làm bài tập do GV phân công 


1. Kiểm tra bài cũ: Không 



*Hoạt động 1 : Bài tập trắc nghiệm 

-Gv: Yêu cầu hs trả lời các câu hỏi sau 

-Hs: Vận dụng kiến thức đã học để trả lời 

-Gv: nhận xét, bổ sung và thông báo đáp án đúng. 

Câu 1: Vi khuẩn sinh sản chủ yếu bằng hình 

thức? 

A. Gián phân. B. Giảm phân. 

C. Phân đôi. D. Trực phân. 

Câu 2: Vỏ capsit của virut được cấu tạo từ 

thành phần nào sau đây? 

A. ADN. B. ADN và prôtêin. C. 

ARN. D. Các đơn vị prôtêin. 

Câu 3: Người ta chia thành 3 loại môi trường 

(tự nhiên, tổng hợp, bán tổng hợp) nuôi cấy vi 

sinh vật trong phòng thí nghiệm dựa vào 

A. Thành phần chất dinh dưỡng. 

B. Tính chất vật lí của môi trường. 

C. Thành phần vi sinh vật. 

D. Mật độ vi sinh vật. 

Câu 4: Con người sử dụng vi sinh vật tiết hệ 

enzim nào sau đây để xử lí xenlulô trong rác 

thải làm cho đất giầu dinh dưỡng và tránh ô 











Đưa ra đáp án

nhiễm môi trường? 

A. Amilaza. B. Prôtêaza 

C. Lipaza. D. Xenlulaza. 

Câu 5: Trong quang hợp, ôxi được tạo ra từ quá 

trình nào sau đây? 

A. Hấp thu ánh sáng của diệp lục. B. Quang phân li nước. 

C. Các phản ứng ôxi hóa khử. D. Truyên điện tử. 

Câu 6: Các vi sinh vật lợi dụng lúc cơ thể bị suy 

giảm miễn dịch để tấn công, được gọi là 

A. Vi sinh vật hoại sinh. 

B. Vi sinh vật cộng sinh. 

C. Vi sinh vật cơ hội. 

D. Vi sinh vật tiềm tan. 

Câu 7: Xà phòng không phải là chất diệt khuẩn 

vì 

A. Xà phòng chỉ tạo bọt làm trôi vi khuẩn. 

B. Xà phòng có tác dụng ôxi hóa mạnh. 

C. Xà phòng có tác dụng làm cho prôtêin của tế 

bào vi khuẩn bất hoạt. 

D. Xà phòng là môi trường thuận lợi để vi 

khuẩn sinh trưởng, phát triển. 

Câu 8: Vì sao trong nuôi cấy liên tục không xẩy 

ra pha suy vong ? 

A. Vì môi trường nuôi cấy luôn có nhiệt độ, pH, 

độ ẩm ổn định. 

B. Vì môi trường nuôi cấy luôn có ôxi ổn định. 

C. Vì môi trường nuôi cấy được bổ sung liên tục 

các chất dinh dưỡng vào và đồng thời lấy ra một 

lượng dịch nuôi cấy tương đương. 

D. Vì môi trường nuôi cấy không được bổ sung 

các chất ding dưỡng và không lấy đi dịch nuôi 

cấy. 

Câu 9: Hiện nay, người ta biết khoảng bao 

nhiêu loại phagơ 

A. 1000 B. 2000 C. 300 D. 3000 

Câu 10: Kiểu dinh dưỡng dựa vào nguồn năng 

lượng là ánh sáng và nguồn cácbon chủ yếu là 

chất hữu cơ, được gọi là 

A. Quang tự dưỡng. B. Quang dị dưỡng. 

C. Hóa tự dưỡng. D. Hóa dị dưỡng. 

Câu 11: Lắp axit nuclêic vào prôtêin vỏ để tạo 

virut hoàn chỉnh. Đây là giai đoạn nào trong chu 

trình nhân lên của virut ? 











A. Giai đoạn xâm nhập. B. Giai đoạn sinh tổng hợp. 

C. Giai đoạn lắp ráp. D. Giai đoạn phóng thích. 

Câu 12: Virut kí sinh ở thực vật, sau khi nhân 

lên trong tế bào, virut di chuyển sang tế bào 

khác qua : 

A. Cầu sinh chất nối giữa các tế bào. B. 

Động vật trung gian truyền bệnh. 

C. Thành xenlulôzơ nối giữa các tế bào. D. 

Sự di chuyển qua các bào quan. 

Câu 13: Giả sử trong điều kiện nuôi cấy thích 

hợp, một tế bào vi khuẩn cứ 20 phút lại phân đôi 

một lần thì sau 140 phút, số tế bào của quần thể 

vi sinh vật đó là: 

A. 128. B. 32. C. 64. D. 256. 

Câu 14: Trong điều kiện nuôi cấy liên tục, một 

quần thể vi sinh vật gồm 25 tế bào. Sau 30 phút, 

số tế bào của quần thể vi sinh vật đó là 100. 

Thời gian thế hệ g của quần thể trên là bao 

nhiêu? 

A. 5 B. 10 C. 15 D. 20 

3.Củng cố: NX giờ học 


- Hoàn thiện các câu hỏi 

- Ôn tập thi học kì II. 





Ngày Soạn: 

Tiết 1 

Chương 1: CHUYỂN HOÁ VẬT CHẤT VÀ NĂNG LƯỢNG 

Bài 1: SỰ HẤP THỤ NƯỚC VÀ MUỐI KHOÁNG Ở RỄ 

I. Mục tiêu: Sau khi học xong bài này học sinh phải : 


- Mô tả được cấu tạo của hệ rễ thích nghi với chức năng hấp thụ nước và các ion khoáng 

- Phân biệt được cơ chế hấp thụ nước và các ion khoáng ở rễ cây 

- Trình bày được mối tương tác giữa môi trường và rễ trong quá trình hấp thụ nước và các ion khoáng. 


- Rèn kỹ năng quan sát, phân tích, so sánh, khái quát kiến thức. 


- Biết cách chăm sóc cây trồng để cây sinh trưởng phát triển tốt nhất. 

- Vận dụng được kiến thức bài học vào thực tiễn 

4. Năng lực 

a, Năng lực chung. 

- Năng lực tự học 

- Năng lực tự giải quyết vấn đề và sáng tạo. 

- Năng lực giao tiếp. 

- Năng lực hợp tác. 

- Năng lực tính toán. 

- Năng lực công nghệ thông tin. 

b, Năng lực đặc thù. 

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ sinh học. 

- Năng lực nghiên cứu và thực hành sinh học. 


- Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn sinh học 

- Năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào cuộc sống 

- Năng lực sáng tạo 

II. Trọng tâm 

- Cơ chế hấp thụ nước và ion khoáng ở rễ cây. 

- Sự thích nghi của rễ với sự hấp thụ nước và ion khoáng. 

III-Phương pháp 

- Đàm thoại tìm tòi 

IV-Chuẩn bị 

-Hình vẽ 1.1,2,3 SGK, phiếu học tập 

V- Tiến trình lên lớp 

1. Ổn định lớp 

2. Vào bài mới 

-Hoạt động 1: GV giới thiệu sơ qua chương trình 11 và nội dung chương 1 

HS lắng nghe 

-Hoạt động 2 -Vào bài mới: Mọi sinh vật muốn tồn tại, sinh trưởng và phát triển đòi hỏi phải thường 

xuyên trao đổi chất với môi trường. Vậy sự trao đổi chất đó diễn ra như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu bài 

đầu tiên của chương. " Bài 1 Sự hấp thụ nuớc và muối khoáng ở rễ " 

-Hoạt động 3: I. Rễ là cơ quan hấp thụ nước và ion khoáng 

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội Dung 

Gv yêu cầu học sinh quan quan 

sát hình 1.1 sgk kết hợp với một 

số mẫu rễ sống ở trong các môi 

trường khác nhau, hãy mô tả đặc 

điểm hình thái của hệ rễ cây trên 

cạn thích nghi với chức năng hấp 

-Mô tả đặc điểm thích nghi của 

rễ về hút nước và hút khoáng: 

+Rễ chính, rễ bên, lông hút, 

miền sinh trưởng kéo dài, đỉnh 

sinh trưởng, miền lông hút 

+Rễ cây trên cạn hấp thụ nước 

1. Hình thái của hệ rễ 

Hệ rễ của thực vật trên cạn gồm: 

Rễ chính, rễ bên, lông hút, miền sinh 

trưởng kéo dài, đỉnh sinh trưởng. 

Đặc biệt có miền lông hút phát triển. 

2. Rễ cây phát triển nhanh bề mặt 

1

thụ nước và ion khoáng của cây? 

Quan sát hình 1.2 có nhận xét gì 

về sự phát triển của hệ rễ ? 

- Môi trường ảnh hưởng đến sự 

tồn tại và phát triển của lông hút 

như thế nào? 

- Tại sao cây ở cạn bị ngập úng 

lâu ngày sẽ chết? 

và ion khoáng chủ yếu qua miền 

lông hút 

+Rễ sinh trưởng nhanh chiều 

sâu, phân nhánh chiếm chiều 

rộng và tăng nhanh số lượng 

lông hút 

+Cấu tạo của lông hút thích hợp 

với khả năng hút nước của cây 

- HS nghiên cứu SGK trả lời 

hấp thụ 

- Rễ cây liên tục tăng diện tích bề 

mặt tiếp xúc với đất hấp thụ được 

nhiều nước và muối khoáng 

- Tế bào lông hút có thành tế bào 

mỏng, có áp suất thẩm thấu lớn 

thuận lợi cho việc hút nước. 

- Trong môi trường quá ưu trương, 

quá axit, thiếu oxi lông hút rất dễ gãy 

và tiêu biến 

Hoạt động 4. II. Cơ chế hấp thụ nước và ion khoáng ở rễ cây 


Đưa một tế bào vào một trong các 

môi trường có nồng độ khác nhau 

thì tế bào có sự biến đổi như thế 

nào? 

Yêu cầu hs hoàn thành bài tập 1 

trong phiếu học tập 

- Hướng dẫn HS hoàn thành bài 

tập 1 trong phiếu học tập: 

Yêu cầu học sinh quan sát hình 

1.3 sgk, phân tích và tìm ra các 

con đường vận chuyển nước và 

các ion khoáng... 

Dòng nước và các ion khoáng đi 

từ đất vào mạch gỗ của rễ theo 

những con đường nào? 

Sự khác nhau giữa các con đường 

đó? 


HS nghiên cứ SGK trả lời 

Mỗi cá nhân Hs nghiên cứu 

SGK để làm bài tập 1 trong 

phiếu học tập 

- Hs hoàn thành phiếu 

Hs nghiên cứu SGK trả lời 

Hoạt động của Nội GV Dung 

1. Hấp thụ nước và ion khoáng từ 

đất vào tế bào lông hut 

( Xem đáp án bài tập 1 trong phiếu 

học tập) 

2. Dòng nước và các ion khoáng đi 

từ đất vào mạch gỗ của rễ 

- 2 con đường: 

+ Con đường gian bào 

+ Con đường tế bào chất 

Hoạt động 5. III. Ảnh hưởng của các tác nhân môi trường đối với quá trình hấp thụ nước và ion 

khoáng ở rễ cây 


HS quan sát, phân tích và rút ra 

kiến thức về mối liên quan giữa 

hệ rễ và môi trường 

GV chuẩn bị thêm một số mẫu vật 

sống: Rễ vùng khô cằn, rễ vùng 

ẩm... để học sinh quan sát, phân 

tích và rút ra kiến thức về mối 

liên quan giữa hệ rễ và môi 

trường 

Hãy kể tên các tác nhân ngoại 

cảnh ảnh hưởng đến lông hút và 

qua đó giải thích sự ảnh hưởng 

của môi trường đối với quá trình 

hấp thụ nước và các ion khoáng 

ở rễ cây? 

Học sinh nghiên cứu trả lời 

- Độ thẩm thấu 

- Độ axit 

- Lượng oxi ... 

4. Củng cố: ( bài tập 2 trong phiếu học tập) 

5. Dặn dò: HS về trả lời các câu hỏi 1, 2, 3 và xem trước bài 2 " Vận chuyển các chất trong cây" 


2


Họ và tên:.................................................................... 

Lớp .................................... 

Bài tập 1: 

Dịch tế bào biểu bì rễ ưu trương so với dịch đất do những nguyên nhân nào? 

- ................................................................................................................................................... 

................................................................................................................................................................ 

- ................................................................................................................................................... 

................................................................................................................................................................ 

Nước và các ion khoáng xâm nhập vào rễ cây theo những con đường và các cơ chế nào? 

.................. 

Nước 

....................................... 

......................................... (Do ................................) 

.................. 

Các ion khoáng 

....................................... 

......................................... (Do chênh lệch građien nồng độ) 

.................. 


....................................... 

......................................... (Ngược chiều građien nồng độ và cần ATP) 

Bài tập 2. Trắc nghiệm 

Câu 1: Sự hút khoáng thụ đông của tế bào phụ thuộc vào: 

a. Hoạt động trao đổi chất b. Chênh lệch nồng độ ion 

c. Cung cấp năng lượng d. Hoạt động thẩm thấu 

Câu 2: Sự xâm nhập chất khoáng chủ động phụ thuộc vào: 

a. Građien nồng độ chất tan b. Hiệu điện thế màng 

c. Trao đổi chất của tế bào d. Cung cấp năng lượng 

Câu 3: Rễ cây trên cạn hấp thụ nước và ion khoáng chủ yếu qua thành phần cấu tạo nào của rễ ? 

a. Đỉnh sinh trưởng b. Miền lông hút 

c. Miền sinh trưởng d. Rễ chính 

PHỤ LỤC 


Họ và tên:....................................................................Lớp ................................... 

Bài tập 1: 

Dịch tế bàobiểu bì rễ ưu trương so với dịch đất do những nguyên nhân nào? 

- Quá trình thoát hơi nước của lá 

- Nồng độ các chất tan cao 

Nước và các ion khoáng xâm nhập vào rễ cây theo cơ chế nào? 

Đất 

Đất 

Đất 

Nước 

Tế bào lông hút 

Thẩm thấu (Do chênh lệch thế nước ) 


Thụ động 


(Do chênh lệch građien nồng độ) 



Chủ động (Ngược chiều građien nồng độ và cần ATP) 

Bài tập 2. Trắc nghiệm 

Câu 1: Sự hút khoáng thụ đông của tế bào phụ thuộc vào: 

a. Hoạt động trao đổi chất b. Chênh lệch nồng độ ion 

c. Cung cấp năng lượng d. Hoạt động thẩm thấu 

Câu 2: Sự xâm nhập chất khoáng chủ động phụ thuộc vào: 

a. Građien nồng độ chất tan b. Hiệu điện thế màng 

3

c. Trao đổi chất của tế bào d. Cung cấp năng lượng 

Câu 3: Rễ cây trên cạn hấp thụ nước và ion khoáng chủ yếu qua thành phần cấu tạo nào của rễ ? 

a. Đỉnh sinh trưởng b. Miền lông hút 

c. Miền sinh trưởng d. Rễ chính 

Ngày Soạn: 

BÀI 2: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TRONG CÂY 

Tiết 2 

I.MỤC TIÊU BÀI HỌC: 


- Mô tả được cơ quan vận chuyển , 

- Thành phần của dịch vận chuyển 

- Động lực đẩy dòng vật chất vận chuyển 


Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích, so sánh 


- Giải thích một số hiện tượng liên quan đến vận chuyển các chất trong cây, dẫn đến yêu thích bộ môn 
















II/ TRỌNG TÂM BÀI DẠY: 

Các dòng vận chuyển các chất trong cây (Dòng mạch gỗ, dòng mạch rây) 

III.PHƯƠNG PHÁP: Vấn đáp + Thảo luận nhóm 

II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH: 

1.Giáo viên: 

-Tranh phóng to hình 2.1, 2.2, 2.3, 2..4, 2.5 sách giáo khoa 

-Bảng phụ 

2. Học sinh: 

- Ôn tập lại sự vận chuyển các chất trong cây ở lớp 6 

- bút lông, giấy lịch cũ, dùng phiếu học tập để củng cố 

IV/. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG: 

A / KIỂM TRA BÀI CŨ: 

1. Trình bày cơ chế hấp thụ nước, ion khoáng ở rễ cây 

2. Giải thích vì sao các cây sống trên cạn không sống được trên đất ngập mặn 

3. Sự hút khoáng thụ đông của tế bào phụ thuộc vào: 

A. Hoạt động trao đổi chất B. Chênh lệch nồng độ ion 

C. Cung cấp năng lượng D. Hoạt động thẩm thấu 

4. Sự xâm nhập chất khoáng chủ động phụ thuộc vào: 

A. Građien nồng độ chất tan B. Hiệu điện thế màng 

C. Trao đổi chất của tế bào D. Cung cấp năng lượng 

5. Rễ cây trên cạn hấp thụ nước và ion khoáng chủ yếu qua thành phần cấu tạo nào của rễ 

4

A. Đỉnh sinh trưởng B. Miền lông hút 

C. Miền sinh trưởng D. Rễ chính 

B / Bài mới: 

1 / Mở bài: Hãy cho biết quá trình vận chuyển các chất trong cây nhờ vào hệ thống nào? 

Học sinh liên hệ lại kiến thức đã học để trả lời, giáo viên dẫn qua bài mới: vậy mạch gỗ, mạch rây có cấu 

tạo thế nào? Thành phần của dịch mạch gỗ, mạch rây ra sao? Vận chuyển các chất nhờ động lực nào?. Để 

trả lời câu hỏi tiếp mời các em cùng tìm hiểu nội dung bài 2: Vân chuyển các chất trong cây 

2. Bài mới: 

HOẠT ĐỘNG 1: CẤU TẠO CỦA MẠCH GỖ 

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội Dung 

Giáo viên cho học sinh quan 

sát hình 21 trả lời câu hỏi: 

Hãy mô tả con đường vận 

chuyển của dòng mạch gỗ 

trong cây. 

Giáo viên cho học sinh quan 

sát hình 2 2 và trả lời câu 

Học sinh trả lời: Dòng mạch 

gỗ từ rễ qua thân lên lá, qua 

các tế bào nhu mô ( thịt lá ) 

ra ngoài qua khí khổng 

Học sinh trả lời dựa vào 

sách giáo khoa và kiến thức 

I / Dòng mạch gỗ: 

1.Cấu tạo mạch gỗ 

- Mạch gỗ gồm các tế bào chết: gồm 2 loại 

quản bào và mạch ống. Các tế bào cùng 

loại nối kế tiếp nhau tạo thành con đường 

vận chuyển nước và các ion khoáng từ rễ 

lên thân, lá 

hỏi: hãy trình bày cấu tạo 

của mạch gỗ? tại sao các tế 

đã học: Do chất tế bào đã 

hoá gỗ 

bào mạch gỗ là các tế bào 

Chỉ tiêu Quản bào Mạch ống 

chết 

Đường Nhỏ Lớn 

Giáo viên cho học sinh phân 

biệt quản bào và mạch ống 

thông qua bảng phụ: 

Học sinh điền vào bảng phụ 

như trên thông qua thảo luận 

nhóm 

kính 

Chiều 

dài Dài Ngắn 

Cách 

nối 

Đầu tế bào này nối 

với đầu tế bào kia 

HOẠT ĐỘNG 2: THÀNH PHẦN DỊCH MẠCH GỖ 

Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Nội Dung 

Giáo viên: Hãy nêu thành 

phần của dịch mạch gỗ? 

Học sinh tham khảo sách 

giáo khoa để trả lời 

2.Thành phần của dịch mạch gỗ 

Thành phần chủ yếu gồm: nước, các ion 

khoáng, ngoài ra còn có các chất hữu cơ 

HOẠT ĐỘNG 3: ĐỘNG LỰC ĐẨY DÒNG MẠCH GỖ 


Giáo viên: Cho học sinh 

quan sát hình 2.3, 2.4 trả lời 

câu hỏi:hãy cho biết nước và 

các ion được vận chuyển 

trong mạch gỗ nhờ vào 

những động lực nào? 

Học sinh quan sát hình + 

tham khảo sách giáo khoa 

trả lời: 

3. Động lực đẩy dòng mạch gỗ 

-Áp suất rễ (lực đẩy )tạo sức đẩy nước từ 

dưới lên 

-Lực hút do thoát hơi nước ở lả 

-Lực liên kết giữa các phân tử nước với 

nhau và với thành mạch gỗ tạo thành một 

dòng vận chuyển liên tục từ rễ lên lá. 

HOẠT ĐỘNG 4: DÒNG MẠCH RÂY 

Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Tiểu kết 

Giáo viên: cho học sinh Mỗi nhóm học sinh tìm hiểu II / Dòng mạch rây: 

5

quan sát hình 2.2 và 2.5 đọc 

mục II trả lời câu hỏi sau: 

+ Mô tả cấu tạo của Ống 

rây? 

+ Thành phần dịch của mạch 

rây? 

+ Động lực vận chuyển 

một tiêu chí, thảo luận hoàn 

thành phiếu học tập, giáo 

viên chỉnh sữa bổ sung sau 

đó đưa ra tiểu kết 

1. Cấu tạo của mạch rây 

-Gồm những tế bào sống, là ống rây và 

tế bào kèm 

-Các ống rây nối đầu với nhau thành 

ống dài đi từ lá xuống rễ 

2. Thành phần dịch mạch rây: 

Gồm các sản phẩm đồng hoá ở lá như: 

+ Sacarozơ, axit amin, vitamin, 

hoocmon 

+ Một số ion khoáng được sử dụng lại 

3. Động lực của dòng mạch rây: là sự 

chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan 

chứa (lá ), và cơ quan nhận ( mô ) 

V. CỦNG CỐ: Dựa vào bài để củng cố 

Tìm điểm khác nhau giữa dòng mạch gỗ và mạch rây theo phiếu học tập sau 

Tiêu chí Mạch gỗ Mạch rây 

-Cấu tạo 

-Thành phần dịch 

-Động lực 

Hãy chọn câu đúng nhất sau: 

1/ Mạch gỗ được cấu tạo như thế nào 

A / Gồm các tế bào chết 

B/ Gồm các quản bào và mạch ống 

C/ Các tế bào cùng loại nối với nhau thành những ống dài từ rễ lên thân 

D / A, B, C đều đúng 

2 / Động lực nào đẩy dòng mạch rây từ lá đến rễ và các cơ quan khác 

A / Trọng lực 

B / Sự chênh lệch áp suất thẩm thấu 

C / Sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan nguồn và cơ quan chứa 

D / Áp suất của lá 

VI. DẶN DÒ: 

- Học bài và trả lời các câu hỏi cuối bài 

- Chuẩn bị bài mới cho tiết sau 

Ngày Soạn: 

Tiết 3 BÀI 3 THOÁT HƠI NƯỚC 

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: 

1. Kiến thức:Học sinh cần phải: 

- Nêu được vai trò của quá trình thoát hơi nước đối với đời sống thực vật 

- Mô tả được cấu tạo của lá thích nghi với chức năng thoát hơi nước 

-Trình bày được cơ chế điều tiết độ mở của khí khổng và các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi 

nước 


- Quan sát , phân tích tranh 

- So sánh, tổng hợp 

- Vận dụng kiến thức bài học vào thực tiễn sản xuất - tưới tiêu hợp lí cho cây trồng 


6

- Thấy rõ tính thống nhất giữa cấu trúc và chức năng thoát hơi nước của lá cây 

- Có ý thức tích cực trồng cây và bảo vệ cây xanh góp phần cải tạo môi trường sống 

4. Năng lực: 















II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC: 

-Cơ chế thoát hơi nước và các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước 

III. PHƯƠNG PHÁP: 

-Quan sát tranh kết hợp đàm thoại gợi mở, đàm thoại tái hiện 

IV. CHUẨN BỊ: 


-Tranh hình 3.1, , 3.3, 3.4 (SGK) 


- Học bài cũ (bài 2) và đọc trước bài 3 

V. TIẾN TRÌNH BÀI HỌC 

1. Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ 

Câu 1: Chứng minh cấu tạo của mạch gỗ thích nghi với chức năng vận chuyển nước và các ion 

khoáng từ rễ lên lá? 

Câu 2: Động lực nào giúp dòng nước và các ion khoáng di chuyển được từ rễ lên lá ở những cây gỗ 

lớn hàng chục mét? 

GV: Gọi học sinh kiểm tra bài cũ 

HS: Trả lời câu hỏi 

GV: Nhận xét và đánh giá 

2.Hoạt động 2: Vào bài mới 

Một trong 3 động lực giúp dòng nước trong mạch gỗ di chuyển ngược chiều trọng lực là : lực hút do 

thoát hơi nước ở lá .Chúng ta cùng tìm hiểu quá trình thoát hơi nước qua bài này 

3.Hoạt động 3: I. VAI TRÒ CỦA QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC 

HĐ CỦA GV HĐ CỦA HS Nội Dung 

-Nghiên cứu SGK 

mục I để trả lời 

GV:Cho HS nghiên cứu SGK mục I, 

yêu cầu HS trả lời câu hỏi: 

?So sánh tỉ lệ giữa lượng nước cây sử 

dụng để trao đổi tạo chất hữu cơ và 

lượng nước cây hấp thu được? 

-GV nêu vấn đề: Lượng nước cây 

thoát vào không khí là rất lớn,vậy sự 

thoát hơi nước của cây có vai trò gì? 

? Vai trò của thoát hơi nước đối với 

vận chuyển các chất trong cây?( Bài 

cũ) 

-GV: Nêu vấn đề: ngô thoát 250 kg 

nước để tổng hợp 1 kg chất khô, lúa 

- Nhớ lại bài học 

trước đẻ trả lời 

- Thoát hơi nước là động lực đầu trên của 

dòng mạch gỗ, giúp vận chuyển nước, các 

ion khoáng và các chất tan khác từ rễ đến 

mọi cơ quan của cây trên mặt đất 

7

mì hay khoai tây thoát 600kg nước 

mới tổng hợp được 1kg chất khô. Vậy 

sự thoát hơi nước liên quan với quá 

trình tổng hợp chất hữu cơ của thực 

vật như thế nào? 

-GV:Treo, giới thiệu tranh H3.2 

(SGK),cho HS quan sát và dẫn dắt 

bằng các câu hỏi: 

? Nhận xét về con đường khuếch tán 

của CO2 từ môi trường vào lá và 

khuếch tán hơi nước từ lá ra ngoài?Từ 

đây rút ra vai trò của thoát hơi nước? 

? Tại sao những ngày nhiệt độ môi 

trường cao cây thoát hơi nước mạnh, 

phản ứng này có lợi gì cho cây? 

Nghiên cứu SGK để 

trả lời câu hỏi 

Quan sát 

tranh,nghiên cứu 

SGK để trả lời 

- Nhờ có thoát hơi nước , khí khổng mở ra 

cho khí CO2 khuếch tán vào lá cung cấp cho 

quá trình quang hợp 

- Thoát hơi nước giúp hạ nhiệt độ của lá cây 

vào những ngày nắng nóng đảm bảo cho 

quá trình sinh lí xảy ra bình thường 

4. Hoạt động 4: II. THOÁT HƠI NƯỚC QUA LÁ 

H Đ CỦA GV H Đ CỦA H S Nội Dung 

Nghiên cứu hình 1. Lá là cơ quan thoát hơi nước 

3.2(SGK) để trả lời 

? Nghiên cứu SGK và cho biết thí 

nghiệm nào chứng tỏ lá là cơ quan 

thoát hơi nước? 

-GV:Cho HS xem bảng3: kết quả thực 

nghiệm của Garô,đặt câu hỏi: 

?Số lượng khí khổng ở mặt lá cây có 

vai trò quan trọng trong sự thoát hơi 

nước của lá cây như thế nào? 

?Lá cây đoạn và lá cây thường xuân 

đều không có lỗ khí ở mặt trên lá 

nhưng lá cây đoạn thì có thoát hơi 

nước còn lá cây thường xuân thì 

không? 

?Vậy những cấu trúc nào của lá tham 

gia vào quá trình thoát hơi nước 

?So sánh lượng hơi nước thoát ra ở 

mặt trên và mặt dưới của lá?Vì sao?Từ 

đó có thể rút ra kết luận gì? 

GV:Treo, giới thiệu tranh H3.4 

(SGK). Cho HS quan sát,đặt câu hỏi: 

?Mô tả cấu tạo tế bào khí khổng? 

-Nghiên cứu Bảng3 

(SGK) để trả lời 

-Các tế bào khí khổng và lớp cutin bao phủ 

toàn bộ bề mặt của lá (trừ khí khổng) là 

những cấu trúc tham gia vào quá trình thoát 

hơi nước ở lá 

?Nghiên cứu SGK và giải thích cơ chế 

đóng mở khí khổng? 

-Thoát hơi nước chủ yếu là qua khí khổng 

?Tại sao khí khổng không bao giờ 

đóng hoàn toàn? 

?Lá non và lá già,loại lá nào thoát hơi 

nước qua cutin mạnh hơn?Vì sao? 

-Quan sát tranhH3.4 

để trả lời 

2.Hai con đường thoát hơi nước:qua khí 

khổng và qua cutin 

a.Thoát hơi nước qua khí khổng 

*Cấu tạo tế bào khí khổng 

8

-Nghiên cứu Sgk 

phần 2 để trả lời 


để trả lời 

(H 3.4 SGK) 

*Cơ chế đóng mở khí khổng 

-Khi no nước, thành mỏng của khí khổng 

căng ra làm cho thành dày cong theo →khí 

khổng mở→thoát hơi nước mạnh 

-Khi mất nước,thành mỏng hết căng,thành 

dày duỗi thẳng→khí khổng khép lại→thoát 

hơi nước yếu 

b.Thoát hơi nước qua cutin 

trên biểu bì lá 

-Lớp cutin càng dày thoát hơi nước càng 

giảm và ngược lại 

4.Hoạt động 5: III. CÁC TÁC NHÂN ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH THOÁT HƠI NƯỚC 



phầnIII để trả lời 

GV:Cho HS nghiên cứu phầIII 

(SGK), đặt câu hỏi: 

?Những yếu tố nào ảnh hưởng đến 

thoát hơi nước? 

-Qua nghiên cứu thấy cây cải bắp 

thoát hơi nước khá mạnh; cây lúa thời 

kì làm đòng thoát hơi nước mạnh 

nhất... 

?Vậy sự thoát hơi nước còn chịu ảnh 

hưởng những yếu tố nào? 

-Vận dụng những 

kiến thức đã học để 

trả lời 

5.Hoạt động 6: 

IV. CÂN BẰNG NƯỚC VÀ TƯỚI TIÊU HỢP LÍ CHO CÂY TRỒNG 

?Nêu khái niệm sự cân bằng nước 

của cây trồng? 

?Muốn cây phát triển bình thường, 

cần tưới nước hợp lí như thế nào? 

?Bằng cách nào có thể chẩn đoán nhu 

cầu về nước của cây? 

-Nước,ánh sáng,nhiệt độ,gió,các ion 

khoáng...điều tiết hàm lượng nước trong tế 

bào khí khổng,làm tăng hay giảm độ mở khí 

khổng →ảnh hưởng đến thoát hơi nước 

- Sự thoát hơi nước còn chịu ảnh hưởng 

của:đặc điểm sinh học của loài, giai đoạn 

sinh trưởng và phát triển của cây. 

HĐ CỦA GV HĐ CỦA HS TIỂU KẾT 

Nghiên cứu SGK 

phần IV để trả lời 

Dựa vào các tác 

nhân ảnh hưởng đến 

quá trình thoát hơi 

nước vận dụng để trả 

lời 

1.Sự cân bằng nước của cây 

(SGK) 

2.Tưới tiêu hợp lí cho cây trồng 

(SGK) 

6.Hoạt động 7: 

-Củng cố: +Những cấu trúc nào tham gia quá trình thoát hơi nước? Cấu trúc nào đóng vai trò chủ yếu? 

+Vì sao khi trồng cây người ta thường ngắt bớt lá? 

-Dặn dò: +Trả lời các câu hỏi và bài tập (SGK) trang 19 

+Đọc trước bài 4 (SGK) 

Ngày Soạn: 

Tiết 4 

I. Mục tiêu: 


Bài 4: VAI TRÒ CỦA CÁC NGUYÊN TỐ KHOÁNG 

9

- Nêu được các khái niệm: Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây, các yếu tố đại lượng, 

nguyên tố vi lượng. 

- Mô tả được một số dấu hiệu điển hình khi thiếu một số nguyên tố dinh dưỡng khoáng và nêu được 

vai trò đặc trưng nhất của các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu. 

được. 

2.Kỹ năng: 

Liệt kê các nguồn cung cấp dinh dưỡng khoáng cho cây, dạng phân bón (muối khoáng) cây hấp thụ 

- Quan sát, phân tích tranh vẽ. 

- Thảo luận nhóm. 


trường. 

Vận dụng bón phân hợp lý để đảm bảo cho cây trồng sinh trưởng tốt mà không gây ô nhiễm môi 
















II. Trọng tâm của bài: Các nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu và vai trò của chúng đối với đời sống 

của cây. 

III. Phương pháp: Vấn đáp, nghiên cứu SGK + thảo luận nhóm + trực quan. 

IV. Chuẩn bị của GV và HS: 

GV: 

+ Tranh vẽ hình 4.1; 4.2 & 4.3 SGK. 

+ Bảng phụ về vai trò của một số nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây. 

+Phiếu học tập 

- HS: Nghiên cứu trước bài học. 

V.Tiến trình bài giảng: 

1.Ổn định lớp. 

2.Kiểm tra bài cũ. 

Câu 1: Vì sao dưới bóng cây mát hơn dưới mái che bằng vật liệu xây dựng? 

Câu 2: Tác nhân chủ yếu điều tiết độ mở của khí khổng là tác nhân nào? 

3.Vào bài mới: 

Hoạt động 1: Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây: 

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của HS Nội Dung 

(?) Kể tên những nguyên tố dinh HS: Nghiên cứu SGK trả lời • Nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết 

10

dưỡng khoáng thiết yếu đối với sự 

sinh trưởng của cây. 

GV:Cho HS quan sát tranh vẽ 4.1 

SGK 

(?) So sánh sự sinh trưởng và phát 

triển của lúa trong 3 chậu thí 

nghiệm? 

(?) Thế nào là nguyên tố dinh 

dưỡng khoáng thiết yếu? 

(?) Dựa vào nhu cầu cần của cây 

nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết 

yếu được phân thành mấy nhóm 

nguyên tố? 

(?) Kể tên các nguyên tố đại 

lượng và vi lượng? 

GV: Cho HS quan sát hình 4.2 

SGK. 

(?) Em có nhận xét gì về sự thay 

đổi màu lá ở các loại cây trên? 

GV: Giải thích và kết luận. 

GV: Vậy dinh dưỡng khoáng thiết 

yếu có vai trò gì trong cây chúng ta 

sang phần II. 

HS: Quan sát tranh 

HS: Trả lời 

HS khác: bổ sung 

HS: nghiên cứu SGK trả lời. 

HS: Nghiên cứu SGK trả 

lời. 

HS: Nghiên cứu SGK trả lời 

HS: Quan sát tranh 


HS khác: bổ sung 

yếu là: 

- Nguyên tố mà thiếu nó cây không hoàn 

thành được chu trình sống. 

- Không thể thay thế được bất kỳ 

nguyên tố nào khác. 

- Phải trực tiếp tham gia vào quá trình 

chuyển hóa vật chất trong cơ thể. 

• Nguyên tố dinh dưỡng thiết yếu được 

chia làm 2 nhóm: 

- Nguyên tố đại lượng gồm: C, H, O, N, 

P, K, S, Ca, Mg. 

- Nguyên tố vi lượng gồm: Fe, Mn, B, 

Cl, Zn, Cu, Mo, Ni. 

Hoạt động 2: Nghiên cứu cá nhân: Học sinh nghiên cứu bảng 4 (trang 22) để trình bày Vai trò của các 

nguyên tố dinh dưỡng khoáng thiết yếu trong cây 

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của HS Tiểu kết 

-GV: Yêu cầu học sinh trình bày các 

nhóm nguyên tố: 

- HS 1: Nguyên tố đại lượng: N, P, K. 

- HS 2: Nguyên tố đại lượng: Ca, Mg, S. 

- HS 3: Nguyên tố vi lượng: Fe, Mn, B, 

Cl. 

- HS 4: Nguyên tố vi lượng: Zn, Cu, Mo, 

Ni. 

(?) Vì sao sau khi thu hoạch đậu, đất ở đó 

sử dụng để trồng một loại cây khác thì cây 

sinh trưởng, phát triển tốt? 

HS: trả lời theo yêu cầu của 

GV. 

Lần lượt từng HS: trả lời 

Các HS khác: bổ sung nếu 

có. 

Xem bảng 4 trang 22 SGK 

Hoạt động 3: Nguồn cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng khoáng cho cây. 

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của HS Nội Dung 

1.Đất là nguồn chủ yếu cung cấp các nguyên 

tố dinh dưỡng khoáng cho cây: 

11

(?) Các nguyên tố khoáng trong 

đất tồn tại ở mấy dạng? 

(?) Rễ cây hấp thụ muối khoáng 

ở dạng nào? 

(?) Sự chuyển hóa muối khoáng 

từ dạng không tan thành dạng hòa 

tan chịu ảnh hưởng của nhân tố 

nào? 

(?) Những nhân tố trên chịu ảnh 

hưởng của yếu tố nào? 

(?) Trong kinh nghiệm chăm 

sóc cây trồng nhân dân ta có câu 

ca dao gì? 

"Nhất nước, nhì phân, tam cần, 

tứ giống". Vậy phân bón giữ vai 

trò rất quan trọng đối với đời sống 

của cây. 

GV: Cho HS quan sát hình 4.3 

SGK và nhận xét. 

(?) Vì sao tưới nước giải trực 

tiếp vào cây sẽ bị héo? 

(?) Khi bón phân cần chú ý điều 

gì? 

GV: Yêu cầu HS cho vài ví dụ 

thực tiễn để thấy được tác hại của 

việc bón phân không đúng liều 

lượng 

HS: Nghiên cứu SGK và 

liên hệ thực tế trả lời. 


HS: Vận dụng kiến thức 

ở bài 1 để giải thích. 

HS: Nghiên cứu SGK trả 

lời. 

- Muối khoáng tồn tại dưới 2 dạng: 

+ Hòa tan (dạng ion) 

+ Không hòa tan 

- Cây hấp thụ muối khoáng ở dạng hòa tan. 

HS: nghiên cứu SGK trả 

lời. 

Muối khoáng không tan 

lượng O2 

Hàm lượng H2O, 

Độ PH, t 0 , VSV 

→ Muối khoáng hòa tan. Những nhân tố này 

HS: trả lời 

chịu ảnh hưởng của cấu trúc đất. 

2. Phân bón cho cây trồng: 

- - Cung cấp chất dinh dưỡng cho cây. 

HS: Hiểu biết từ cá - nhân - Bón với liều lượng hợp lý. 

trả lời. 

- - Bón phân với liều lượng cao quá mức cần 

thiết sẽ gây độc cho cây, gây ô nhiễm nông 

phẩm, ô nhiễm môi trường đất và nước 

4. Củng cố: GV sử dụng bảng phụ các câu hỏi trắc nghiệm để củng cố 

Chọn phương án trả lời đúng trong các câu sau đây: 

Câu 1: Các nguyên tố dinh dưỡng nào sau đây là các nguyên tố đại lượng? 

A C, O, Mn, Cl, K, S, Fe. B Zn, Cl, B, K, Cu, S. 

C C, H, O, N, P, K, S, Ca, Mg. D C, H, O, K, Zn, Cu, Fe. 

Câu 2: Cây hấp thụ nitơ ở dạng: 

A. N 2+ , NO - 3 C. N 2+ , NH3 + 

B. NH + 4, NO - 3 D. NH4 - , NO + 3 

Câu 3: Vai trò của nguyên tố Fe trong cơ thể thực vật? 

A Hoạt hóa nhiều E, tổng hợp dịp lục. B Cần cho sự trao đổi nitơ, hoạt hóa E. 

C Thành phần của Xitôcrôm. 

D A và C 

5. Hoạt động về nhà: 

- Trả lời các câu hỏi SGK 

12

- Xem trước bài 5. 

PHỤ LỤC 

Các nguyên tố đại Dạng mà cây 

Vai trò trong cơ thể thực vật 

lượng 

hấp thụ 

Nito NH + 4 và NO3 - Thành phần của prôtêin, axit nuclêic. 

Phôtpho H2PO - 4, PO4 3- Thành phần của axit nuclêic, ATP, phôtpholipit, côenzim 

Kali K + Hoạt hóa enzim, cân bằng nước và ion, mở khí khổng 

Canxi Ca 2+ Thành phần của thành tế bào và màng tế bào, hoạt hóa 

enzim 

Magiê Mg 2+ Thành phanà của dịêp lục, hoạt hóa enzim 

Lưu huỳnh SO 2- 4 Thành phần của prôtêin 

Các nguyên tố vi 

lượng 

Dạng mà cây hấp 

thụ 

Sắt Fe 2+ , Fe 3+ 

Vai trò trong cơ thể thực vật 

Thành phần của xitôcroom, tổng hợp dịêp lục, hoạt hóa 

enzim 

Mangan Mn 2+ Hoạt hóa nhiều enzim 

Bo B4O7 2- và BO3 3- Liên quan đến hoạt động của mô phân sinh 

Clo Cl - Quang phân li nước, cân bằng ion 

Kẽm Zn 2+ Hoạt hóa nhiều enzim 

Đồng Cu 2+ Hoạt hóa nhiều enzim 

Môlipđen MoO4 2- Cần cho sự trao đổi nitơ 

Niken Ni 2+ Thành phần của enzim urêaza 

Ngày Soạn: 

Tiết 5 

BÀI 5. DINH DƯỠNG NITƠ Ở THỰC VẬT 

I.Mục tiêu: Học xong bài này, học sinh phải: 


- Nêu được vai trò sinh lý của nguyên tố nitơ 

- Trình bày các con đường đồng hoá nitơ trong mô thực vật 

- Ý nghĩa của quá trình hình thành amit trong đời sống thực vật 

2.Kỹ năng: 

- Rèn luyện kỹ năng quan sát, tư duy, phân tích và sử dụng sách giáo khoa 


- Có ý thức chăm sóc và bón phân cho cây trồng 













13




II. Trọng tâm: 

- Vai trò của nitơ 

- Con đường đồng hoá nitơ ở mô thực vật 

III. Phương pháp: Vấn đáp tìm tòi, giảng giải 

IV. Chuẩn bị: 

- Giáo viên: Hình vẽ H5.1, H5.2(SGK); sơ đồ quá trình khử nitrat 

- Học sinh: Nghiên cứu bài mới 

V. Tiến trình lên lớp: 


Câu hỏi: 1/ Nêu cơ sở của việc bón phân hợp lý? 

2/ Nêu một số biện pháp giúp cho quá trình chuyển hoá muối khoáng trong đất từ dạng khó tiêu 

thành dạng dễ tiêu và liên hệ thực tế ? 

- Hs: trả lời câu hỏi 

- Gv: Nhận xét và đánh giá 

2. Mở bài: GV cho học sinh nhận xét câu tục ngữ: “Nhất nước, Nhì phân, tam cần, tứ giống”. Từ 

nhận xét của học sinh, GV xác định, hiện nay giống có vai trò quan trọng nhất để dẫn dắt HS đi vào vai trò 

của phân bón; một trong những loại phân bón quan trọng nhất là phân đạm. trong phân đạm chứa nguyên tố 

dinh dưỡng nào? (Nitơ). Như vậy, nitơ có vai trò như thế nào đối thực vật và thực vật đồng hoá nitơ như thế 

nào? Vào bài mới. 

3. Nội dung bài mới: 

* HOẠT ĐỘNG 1: Tìm hiểu vai trò của nitơ 

Hoạt động của giáo viên 

?1. Hãy cho biết nitơ là nguyên tố đa 

lượng hay vi lượng? Tại sao? 

?2. TV hấp thụ nitơ ở những dạng nào? 

?3. GV treo tranh H5.1 và H5.2 (SGK), 

HS nhận xét vai trò của nitơ đối với sự 

phát triển của TV? 

Hoạt động của 

học sinh 

HS1 trả lời 



Nội Dung 

I. Vai trò sinh lý của nguyên tố nitơ: 

1. Các dạng nitơ TV hấp thụ: 

- Amoni 

- Nitrat 

2. Vai trò của nitơ: 

- Vai trò chung: Nitơ là nguyên tố khoáng thiết 

yếu của TV. 


?4. Hãy nêu các hợp chất hữu cơ quan 

trọng của sự sống và các nguyên tố cấu 

tạo nên chất đó? 

?5. Để xúc tiến quá trình trao đổi chất 

trong cơ thể TV thì cần những hợp chất 

nào? 





Nội Dung 

- Vai trò cấu trúc: 

+ Cấu tạo nên các hợp chất hữu cơ quan trọng 

của sự sống. 

+ Thiếu nitơ làm giảm quá trình tổng hợp 

Protein, cường độ quang hợp giảm nên giảm năng 

suất và phẩm chất của cây trồng. 

- Vai trò điều tiết: 

+ Nitơ là thành phần cấu tạo nên protein - enzim, 

coenzim và ATP 

+ Ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất, thông 

qua HĐ xúc tác, cung cấp năng lượng và điều tiết 

trạng thái ngậm nước của Protein. 

* HOẠT ĐỘNG 2: Tìm hiểu đồng hoá nitơ ở thực vật 

14


?6. Nêu bản chất, sơ đồ và vị trí xảy ra 

quá trình khử nitrat? 

?7. Tại sao phải có quá trình khử nitrat 

hoá? 

GV. Trong các hợp chất hữu cơ cấu 

thành cơ thể TV chỉ tồn tại ở dạng khử. 

?8. Nêu các quá trình đồng hoá amoniac 

ở TV, viết phương trình và cho ví dụ 

minh hoạ? 

?9. Sự hình thành amit ở TV có ý nghĩa 

sinh học như thế nào? 






Nội Dung 

II. Quá trình đồng hoá nitơ của TV: 

1. Quá trình khử nitrat hoá: 

- Bản chất: Chuyển hoá nitơ từ dạng Nitrat thành 

dạng Amoni. 

- Sơ đồ: SGK 

- Vị trí xảy ra: Tuỳ từng loại cây có thể ở lá, rễ. 

2. Quá trình đồng hoá Amoniac trong mô TV: 

* 3 con đường: 

a. Amin hoá trực tiếp các axit xêtô: 

- Phương trình: SGK 

- VD: SGK 

b. Chuyển vị amin: 

c. Hình thành amit: 

* Ý nghĩa của sự hình thành amit: 

+ Khử độc amoniac dư thừa 

+ Tạo nguồn dự trữ amoniac cho quá trình tổng 

hợp axit amin khi cần thiết 

VI. Củng cố: 

- ?10. Vì sao thiếu nitơ TV sinh trưởng còi cọc, vàng lá? 

- HS trả lời. 

- GV nhận xét và chính xác hoá. 

VII. Bài tập về nhà: 

- Trả lời các câu hỏi SGK 

VIII. Dặn dò: 

- Nghiên cứu bài 6 SGK 

Ngày Soạn: 

Tiết 5 Bài 6: DINH DƯỠNG NITƠ Ở THỰC VẬT (Tiếp theo). 

I/ Mục tiêu: 


- Nêu được các nguồn Nitơ cung cấp cho cây. 

- Nêu được các dạng Nitơ cây hấp thụ từ đất. 

- Trình bày được các con đường cố định Nitơ và vai trò của quá trình cố định Nitơ bằng con đường 

sinh học đối với thực vật và ứng dụng thực tiễn trong ngành trồng trọt. 

- Nêu được mối liên hệ giữa liều lượng phân bón hợp lý với sinh trưởng và môi trường. 


- Rèn luyện kỹ năng quan sát thu nhận kiến thức từ sơ đồ hình vẽ. 


- Có ý thức vận dụng kiến thức đã học ứng dụng vào thực tiễn sản xuất. 









15

, Năng lực đặc thù. 







II/ Trọng tâm: 

- Nguồn cung cấp Nitơ tự nhiên cho cây. 

- Quá trình chuyển hoá Nitơ trong đất và cố định Nitơ. 

III/ Phương pháp: 

- Đàm thoại. 


IV/ Chuẩn bị: 

1. Giáo viên. 

- Tranh hình 6.1 và hình 6.2 ở SGK trang 29, 30. 

- Phiếu học tập. 


– Nghiên cứu trước bài học SGK. 

V/ Tiến trình tổ chức bài dạy: 


- Vì sao thiếu Nitơ trong môi trường dinh dưỡng, cây không thể phát triển bình thường được? 

– Nêu các con đường đồng hoá Nitơ trong mô thực vật? 

2. Mở bài: 

Giáo viên đặt vấn đề qua bài học trước (Bài 5) các em đã biết vai trò quan trọng của Nitơ trong dinh 

dưỡng của thực vật. Vậy nguồn cung cấp Nitơ cho cây từ đâu? Và chuyển sang bài mới “Nitơ và đời sống 

thực vật” (Tiếp theo) 

3. Nội dung bài mới: 


* Hoạt động 1: 

- Hướng dẫn học sinh đọc mục 

III SGK và đạt câu hỏi. 

- Hãy nêu các dạng Nitơ chủ 

yếu trong tự nhiên. 

- HS trả lời 

+ Nitơ trong không khí, 

N2. NO, NO2. 

+ Nitơ trong đất. 

. Nitơ vô cơ. 

. Nitơ hữu cơ. 

III. Nguồn cung cấp Nitơ tự nhiên cho cây. 

1. Nitơ trong không khí 

- N2 cây không hấp thụ được. 

- NO, NO2 độc hại đối với thực vật. 

2. Nitơ trong đất 


- Hướng dẫn học sinh nghiên 

cứu mục 2 SGK. GV phát 

phiếu số 1. 

- Phiếu học tập số 1. 

Các dạng Nitơ trong đất 


+ Hoạt động 3.1/ 

- Cho HS quan sát hình 6.1 

SGK và GV đặt câu hỏi. Quá 

trình chuyển hoá Nitơ gồm 

những quá trình nào? Hãy chỉ 

ra vai trò của vi khuẩn đất 

trong quá trình chuyển hoá 

Nitơ trong tự nhiên? 

GV có thể giảng thêm đất còn 

có quá trình phản Nitrát hoá 

gây mất Nitơ trong đất 

- HS thảo luận theo nhóm 

và điền vảo phiếu số 1. 

Đại diện nhóm trả lời. 

- HS nhận xét bổ sung. 

HS trả lời: 

Nitơ 

khoáng 

Nitơ 

hữu cơ 

IV. Quá trình chuyển hoá Nitơ trong đất 

và cố định Nitơ trong đất. 

1. Quá trình chuyển hoá Nitơ trong đất: 

Xác SV VSV NH + 4, NO - 3. 

16

* Hoạt động 3.2/: 

- Cho HS đọc mục IV.2, quan 

sát hình 6.2 và phát phiếu học 

tập cho HS. 

GV đặt câu hỏi: Hãy trình bày 

các con đường cố định Nitơ 

phân tử? 

Phiếu học tập số 2. các con 

đường cố định Nitơ 

Cho HS nêu ứng dụng về vai 

trò của vi sinh vật cố định 

đạm. 

* Hoạt động 4 : 

GV yêu cầu học sinh đọc mục 

V. 

- Thế nào là phân bón hợp lý. 

- Phương pháp bón phân? 

- Phân bón có quan hệ với 

năng suất và môi trường như 

thế nào? 

Học sinh trả lời: 

Nitơ hữu cơ VK amôn hoá 

NH + 4. 

NH + 4 VK nitrát hoá 

NO -3 

Học sinh thảo luận theo 

nhóm vào điền vào phiếu 

học tập. 

- Đại diện nhóm trình bày. 

HS lấy ví dụ : 

Trồng cây họ đậu để cải 

tạo đất 


2. Quá trình cố định Nitơ phân tử: 

N2 + H2 -> NH3. 

- Con đường hoá học: 

N2 + H2 200 0 c, 200atm NH3. 

Con đường sinh học cố định Nitơ: 

N2 + H2 Nitrogenaza NH3. 

V/ Phân bón với năng suất cây trồng và 

môi trường: 

1. Bón phân hợp lý và năng suất cây trồng: 

Đủ loại, đủ số lượng và tỉ lệ các thành phần 

dinh dưỡng, khí hợp lý với cây, đất đai và 

khí hậu. 

2. Các phương pháp bón: 

- Bón phân cho rễ. 

- Bón phân cho lá. 

3. Phân bón và môi trường: 

Bón phân hợp lý có tác dụng làm tăng năng 

suất cây trồng và không gây ô nhiễm môi 

trường 

VI/ Củng cố:Cho học sinh trả lời các câu hỏi 

1. Nêu các dạng Nitơ trong đất và các dạng Nitơ cây hấp thụ được. 

2. Trình bày vai trò của quá trình cố định Nitơ phân tử bằng con đường sinh học đối với sự dinh 

dưỡng Nitơ của thực vật. 

V/ Hướng dẫn về nhà: 

- Nắm vững phần in nghiêng trong SGK. 

- Chuẩn bị câu hỏi 1, 2, 3 trang 31 SGK. 

PHIẾU HỌC TẬP 1: CÁC DẠNG NITƠ TRONG ĐẤT 

Dạng Nitơ Đặc điểm Khả năng hấp thụ của cây 

Nitơ vô cơ trong các muối khoáng 

Nitơ hữu cơ trong xác sinh vật. 

PHIẾU HỌC TẬP 2: CÁC CON ĐƯỜNG CỐ ĐỊNH NITƠ 

Các con đường cố định Nitơ Điều kiện Phương trình phản ứng 

Con đường hoá học 

Con đường sinh học: 

+ Nhóm vi sinh vật sinh sống tự do. 

+ Nhóm vi sinh vật sống cộng sinh 

Đáp án phiếu học tập số 1: 

CÁC DẠNG NITƠ TRONG ĐẤT 

Dạng Nitơ Đặc điểm Khả năng hấp thụ của cây 

17

Nitơ vô cơ trong các 

muối khoáng 

Nitơ hữu cơ trong xác 

sinh vật 

+ NH + 4 ít di động, được hấp 

thụ trên bề mặt của các hạt keo 

đất. 

+ NO3 dễ bị rửa trôi 

Kích thước phân tử lớn. 

Cây dễ hấp thụ 

Cây không hấp thụ được. 

Đáp án phiếu học tập số 2: 

CÁC CON ĐƯỜNG CỐ ĐỊNH NITƠ 

Các con đường cố định Nitơ Điều kiện Phương trình phản ứng 

Con đường hoá học - Nhiệt độ khoảng 200 0 c và 200 

N2 + 3H2 -> 3NH3 

atm trong tia chớp lửa điện hay 

trong công nghiệp 

Con đường sinh học: 

N2 + 3H2 -> 3NH3 

+ Nhóm VSV sống tự do. 

trong môi trường nước NH3 biến 

Enzym nitrogenaza 

+ Nhóm VSV sống cộng 

thành NH + 4. 

sinh 

Tiết 6 THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM THOÁ HƠI NƯỚC VÀ THÍ NGHIỆM VỀ VAI TRÒ CỦA PHÂN BÓN 

I Mục tiêu bài học 

• Thấy rõ lá cây thoát nước, có thể xác định cường độ thoát hơi nươc bằng phương pháp cân nhanh 

• Bố trí thí nghiệm dể phân biệt tác dụng của 1 số loại phân 

II Chuẩn bị 

• Cân đĩa, đồng hồ bấm giây, giấy kẻ ôli, lá cây khoai lang, đậu cắm và cốc nước 

• Các loại phân 

III Cách tiến hành 

1. Đo cường độ thoá hơi nước bằng cách cân nhanh 

1. Chuẩn bị cân ở trạng thái cân bằng 

2. Đặt lên đĩa cân 1 vài lá cân 1 lần ( cân khối lượng ban đầu P1g ) 

3. để lá cây thoát hơi nước trong vòng 15’ 

4. Cân lại khối lượng ( P2g ) 

P1− 

P2) 

x60 

5. Tính cường độ thoát hơi nước theo công thức I = 

g/dm 2 /giờ 

15xS 

6. So sánh các loại lá , xem loại lá nào có cường độ thoát hơi nước mạnh yếu 

2. Thí nghiệm về các loại phân hoá học 

1 Lấy cốc đựng 3 loại phân ure, lân, K 

2 Quan sát màu sắc độ 

Ngày Soạn: 

Tiết 7 Bài 8 QUANG HỢP Ở THỰC VẬT 


1. Kiến thức: Sau khi học xong bài này, hs cần: 

- Phát biểu được khái niệm quang hợp 

- Nêu rõ vai trò của quang hợp ở cây xanh 

- Trình bày cấu tạo của lá thích nghi với chức năng quang hợp 

- Liệt kê các sắc tố quang hợp, nơi phân bố trong lá và nêu chức năng chủ yếu các sắc tố quang hợp 

2. Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng quan sát, thu thập kiến thức từ hình vẽ. 


- Có ý thức bảo vệ cây xanh 

18
















II. Chuẩn bị của giáo viên - học sinh: 

1. Chuẩn bị của giáo viên 

- Tranh vẽ: Sơ đồ quang hợp của cây xanh (H8.1), cấu trúc của lá (H8.2), cấu trúc của lục lạp (H8.3). 

- Phiếu học tập, đặc điểm cấu tạo, chức năng của lá và lục lạp 

2. Chuẩn bị của học sinh 

- Tìm hiểu trước Bài 8 theo phân công của GV. 

III. Phương pháp: Quan sát + Vấn đáp + Sử dụng phiếu học tập và thảo luận nhóm 

IV. Nội dung trọng tâm: 

- Phương trình tổng quát về quang hợp 

- Cấu tạo của lá thích nghi với chức năng quang hợp 

- Thành phần của hệ sắc tố và chức năng của chúng trong quang hợp 


1. Thông báo kết quả thực hành 

2. Bài mới: Nguồn thức ăn và năng lượng cần để duy trì sự sống trên trái đất bắt nguồn từ đâu? Trả lời: Từ quang hợp. 

Vậy quang hợp là gì, bộ phận nào tham gia vào quá trình quang hợp, chúng ta tìm hiểu trong bài 8. 

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của hs Nội dung 

*Hoạt động 1 

GV: Treo tranh hình 8.1, giới thiệu 

tổng quát và cho học sinh quan sát 

-CH 1: Em hãy cho biết quang hợp là 

gì? 

CH 2:Yêu cầu học sinh viết phương 

trình tổng quát của quá trình quang 

hợp 

- Quan sát tranh 

HS1 trả lời, 

1. Khái niệm (SGK) 


GV: Cho học sinh nghiên cứu mục I.2, 

kết hợp với kiến thức đã học. Gọi HS 

nêu vai trò của QH 

HS2 lên bảng viết 

PTTQ. 

- HS nghiên cứu và 

trả lời 

I. KHÁI QUÁTVỀ QUANG HỢP Ở CÂY 

XANH. 

Phương trình tổng quát: 

6CO 2 + 6H 2O --------> C 6H 12O 6 + 6O 2 

2.Vai trò quang hợp của cây xanh (SGK) 


GV: Treo tranh H8.2, cho học sinh 

quan sát H 8.2 và phát phiếu số 1. 

Phân lớp thành 6 nhóm, phân nhiệm 

vụ cho mỗi nhóm: 

+ Nhóm 1: Xác định cấu tạo và chức 

năng của bề mặt lá. 

+Nhóm 2: Xác định cấu tạo và chức 

năng của phiến lá. 


năng của lớp biểu bì dưới. 

- Làm bài tập 1 trong 

phiếu học tập: 

+ Nhóm trưởng điều 

hành thảo luận. 

+ Cử một học sinh ghi 

lại kiến thức vào giấy 

Crôki theo mẫu 

II.LÁ LÀ CƠ QUAN QUANG HỢP 

1. Hình thái, giải phẩu của lá thích nghi với chức 

năng quang hợp. 

( Mỗi học sinh hoàn thiện kiến thức vào phiếu học 

tập giống như phần phụ lục phục vụ cho nội dung 

này). 

19

+Nhóm 4: Cấu tạo và chức năng của 

hệ gân lá. 


năng của lớp tế bào mô giậu 


năng của lớp tế bào mô khuyết. 

-Hướng dẫn các nhóm thảo luận. 

- Yêu cầu đại diện nhóm trình bày. 

- Gọi các nhóm khác bổ sung 

- Nhận xét và rút ra tiểu kết.(thông báo 

đáp án) 


GV:cho học sinh quan sát hình 8.3, 

phát phiếu số 2.Yêu cầu mỗi học sinh 

thực hiện bài tập số 2. 

_ Gọi một số học sinh trả lời câu hỏi: 

hãy nêu những đặc điểm cấu tạo của 

lụclạp thích nghi với chức năng quang 

hợp. 

- Gọi học sinh bổ sung. 

- Nhận xét rút ra tiểu kết 


GV: Cho học sinh nghiên cứu mục 

II.3. 

CH:Nêu các loại sắc tố của cây, và vai 

trò của chúng trong quang hợp? 

+Đại diện nhóm trình 

bày. 

+ Thảo luận chung 

toàn lớp. 

+ So sánh và hoàn 

thiện lại phiếu học tập 

- Trả lời 

- Bổ sung 

- Mỗi học sinh hoạt 

động độc lập theo yêu 

cầu của bài tập 2. 

- Trả lời. 

- Bổ sung 

HS trả lời, các em 

khác nhận xét bổ sung 

2.Lục lạp là bào quan quang hợp. 

( Mỗi học sinh hoàn thiện kiến thức vào phiếu học 

tập giống như phần phụ lục phục vụ cho nội dung 

này). 

3. Hệ sắc tố quang hợp 

- Hệ sắc tố gồm: Diệp lục: diệplục a và diệplục b), 

các sắc tố khác: Carôten và xantôphyl 

- Diệp lục: hấp thụ năng lượng ánh sáng chuyển hoá 

thành năng lượng trong ATP và NADPH. 

- Các sắc tố khác (carôtenôit) hấp thụ và truyền 

năng lượng cho diệp lục a 

VI. Củng cố: 

- Quang hợp là gì? Viết phương trình tổng quát về quang hợp. 

- Mô tả sự phù hợp giữa cấu tạo và chức năng của lá? 

-Thành phần của hệ sắc tố và chức năng của chúng trong quang hợp? 

VII. Bài tập về nhà: 

Quan sát các loài cây mọc trong vườn nhà (cách sắp xếp lá trên cây, diện tích bề mặt, màu sắc …),dựa trên kiến thức 

quang hợp, hãy giải thích vì sao có sự khác nhau giữa chúng? 


Bài tập 1:Nghiên cứu phần II.1 SGK để hoàn thành bảng sau: 

Hình thái và giải phẩu của lá Đặc điểm cấu tạo Chức năng 

Bề mặt lá 

Bên ngoài Phiến lá 

Lớp biểu bì dưới 

Hệ gân lá 

Bên trong Lớp tế bào mô giậu 

Lớp tế bào khuyết 

Bài tập 2: Nghiên cứu phần II.2 SGK để hoàn thành bảng sau: 

Các bộ phận của lục lạp Cấu tạo Chức năng 

Các tilacôit (grana) 

Chất nền (Strôma) 

20

PHỤ LỤC PHỤC VỤ BÀI HỌC 

1. Đáp án hoàn chỉnh bài tập 1: 

Hình thái giải phẩu của lá Cấu tạo Chức năng 

-Bề mặt lá 

-Lớn 

-Tăng khả năng hấp thụ ánh sáng 

-Thuận lợi cho khí khuếch tán vào ra dễ dàng. 

Bên ngoài 

-Phiến lá 

-Mỏng 

-Thuận lợi cho khí co 2 khuếch tán vào dễ dàng. 

Bên trong 

-Lớp biểu bì dưới 

- Hệ gân lá 

-Cutin 

-Lớp tế bào mô giậu 

- Lớp tế bào mô 

khuyết 

-Có nhiều khí khổng 

-Gồm mạch gỗ và 

mạch rây, xuất phát từ 

bó mạch ở cuống lá 

đi đến tận từng tế bào 

nhu mô lá 

-Chứa các hạt màu lục 

xếp sít nhau 

- Có nhiều khoảng 

trống 

-Vận chuyển nước và muối khoáng đến tận từng 

tế bào 

-Ánh sáng xuyên qua dẽ dàng 

-Trực tiếp hấp thụ được ánh sáng 

-Thuận lợi cho khí khuếch tán vào dễ dàng 

2.Đáp án hoàn chỉnh bài tập 2: 

Các bộ phận của lục 

lạp 

Các tilacôit (Grana) 

Chất nền (strôma) 

Cấu tạo 

Các tilacôit xếp chồng lên nhau nhưchồng đĩa. 

Các tilacoit còn nối với nhau tạo nên hệ thống 

các tilacoit. 

Trên màng tilacoit chứa sắc tố quang hợp 

Là chất lỏng giữa màng trong của lục lạp và 

màng của tilacoit 

Chức năng 

Thực hiện pha sáng trong quang hợp 

Thực hiện pha tối của quang hợp 

Tiết 8 

Bài 9 : QUANG HỢP Ở CÁC NHÓM THỰC VẬT 

C3, C4 VÀ CAM 


1/ Kiến thức : Sau khi học xong bài này học sinh phải : 

- Trình bày mối liên quan giữa pha sáng và pha tối 

- Phân biệt các con đường cố định CO2 trong pha tối ở những nhóm thực vật C3, C4, CAM 

2/ Kỹ năng : Rèn cho học sinh một số kỹ năng : 

- Quan sát tranh hình, sơ đồ để mô tả được chu trình C3, C4 

- Phân tích tổng hợp để so sánh quang hợp ở C3,C4 và CAM 

3/Thái độ: 

Giải thích được phản ứng thích nghi của các nhóm thực vật trong môi trường sống, liên hệ thực tế 







21










II/Phương tiện dạy học: 

- Các tranh vẽ H 9.1 trang 40, H 9.2 trang 41, H 9.3 trang 42, H 9.4 trang 42 

- Phiếu học tập dùng cho pha sáng của Quang hợp 

- Phiếu học tập dùng so sánh pha tối ở Thực vật C3,C4,CAM. 

III/ Trọng tâm : Đặc điểm quang hợp ở thực vật C3, C4, CAM thể hiện sự thích nghi kì diệu của thực vật 

với điều kiện môi trường. 

IV/ Phương pháp : Hoạt động nhóm + Vấn đáp tái hiện + Đàm thoại phát hiện 

V / Tiến hành bài giảng 

1/ Tổ chức 

2/Kiểm tra bài cũ : 

Quang hợp ở cây xanh là gì ? Lá cây xanh đã có những đặc điểm gì để thích nghi với quang hợp ? 

(Giáo viên có thể dùng câu hỏi trắc nghiệm 5,6 trang 39 SGK để kiểm tra bài cũ ) 

Hs trả lời, gọi hs khác bổ sung 

GV nhận xét đánh giá. 

3/Bài mới: 

Mở bài : Trong bài quang hợp ở cây xanh chúng ta đã biết lá cây là cơ quan quang hợp có cấu tạo 

phù hợp với chức năng của nó . Còn bản chất quá trình quang hợp ra sao chúng ta cùng tìm hiểu bài 9 

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung 

H/s trả lời : Quá trình quang 

hợp gồm 2 pha : Pha sáng và 

pha tối 

Quá trình quang hợp gồm mấy pha ? 

Giáo viên thông báo cho H/s biết vì 

sao gọi là thực vật C3, C4, CAM 

Giáo viên theo tranh H9.1, cho H/s 

tìm hiểu mục 1 SGK và phát phiếu 

học tập số 1 

GV gọi 1 HS trình bày phiếu HT cuả 

mình GV treo bảng phụ để Hs đối 

chiếu hoàn chỉnh phiếu học tập 

GV : Trong pha sáng có sự quang 

phân li nước 

Trong tự nhiên có sự quang phân li 

nước không ? Chúng giống nhau hay 

khác nhau ? 

GV bổ sung 

Trong pha sáng có sự quang phân li 

nước 1 chiều vì năng lượng giải 

phóng ra trong QPL nước được bù 

lại năng lượng của diệp lục bị mất, 

còn trong tự nhiên . Sự quang phân li 

nước là 2 chiều ( Phản ứng thuận 

nghịch ) 

GV : Pha tối diễn ra ở đâu ? 

Quan sát tranh, nghiên cứu 

mục 1 

Hs nhận phiếu HT nghiên cứu 

SGK hoàn thành phiếu HT 

Hs trả lời 

Hs khác lắng nghe và bổ sung 


I/ Quang hợp ở các nhóm thực vật 

1/ Pha sáng : Giống nhau ở các nhóm 

thực vật C3,C4,CAM 

Nội dung trong phiếu học tập 

22

GV cho Hs biết pha này khác nhau ở 

các nhóm thực vật 

GV treo tranh H9.2 (SGK) giới thiệu 

tổng quát sơ đồ đồng thời cho hs 

nghiên cứu mục 2 (SGK) 

Yêu cầu hs trả lời pha tối cần thành 

phần nào ? 


2/Pha tối ( Pha cố định CO2) 

- Diễn ra trong chất nền (Stroma) 

của lục lạp 

- Pha này khác nhau cơ bản ở các 

nhóm thực TV C3,C4,CAM 

a) ở thực vật C3: 

Pha tối thực hiện gồm mấy giai đoạn 

? 

GV vấn đáp học sinh g/đ 1 và yêu 

cầu hs chỉ rõ chất nhận CO2 là gì ? 

Với g/đ 2 cần sản phẩm của pha sáng 

để làm gì ? 

GV: Hãy trả lời lệnh SGK đưa mũi 

tên (?)hình 9.2 vào các điểm mà tại 

đó sản phẩm của pha sáng đi vào chu 

trình Canvin 

GV có thể giải thích thêm cho hs 

hiểu : Để khử được APG thành AlPG 

thì APG phải được hoạt hoá bằng 

con đường photphoryl hoá nghĩa là 

phải dùng đến ATP của pha sáng 

Để khử APG là dạng oxy hoá vì có 

nhóm (-COOH) . Muốn biến nhóm (- 

COOH) (Oxy hoá) thành andehyl 

(khử) thì phài cung cấp lực khử có 

nghĩa là phải cần đến NAPDH 

Hs quan sát hình 9.2 trả lời 

Yêu cầu hs quan sát hình, n/c 

Sgk và trả lời : Pha tối thực 

hiện qua chu trình Canvin 

gồm 3 giai đoạn : 

Giai đoạn 1 : Cố định 

CO2 : 

Chất nhận CO2 là Ribulozo 

1.5 diphotphát để tạo thành 

APG 

Giai đoạn 2 :Giai đoạn 

khử 

- Sản phẩm của pha sáng là 

ATP và NADPH được sử 

dụng để khử APG thành AlPG 

- AlPG tách ra khỏi chu 

trình để kết hợp với phân tử 

Triôzơphôtphát -> Cacbon 

hydrat (C6H12O6) -> TB, 

saccarozơ, axit amin ,lipít,… 

trong quang hợp 

Giai đoạn 3 : Tái sinh chất 

nhận CO2 là RiDP. Nhờ ATP 

của pha sáng cung cấp để 

chuyển AlPG –>Ri DP 

- Thành phần tham gia: 

+ CO2 

+ Sản phẩm của pha sáng (ATP, 

NADPH ) 

Pha tối thực hiện qua chu trình Canvin 

gồm 3 giai đoạn : 

- Cố định CO2 

- Giai đoạn khử 

- Giai đoạn tái sinh chất nhận. 

Tóm tắt bằng sơ đồ : 

Chú thích 

(1): Giai đoạn cố định C02. 

(2): Giai đoạn khử. 

(3): Giai đoạn tái sinh chất nhận 

TV C3 phổ biến (Sgk) 

GV: TV C3 gồm những loài nào ? 

GV thông báo cho Hs nhóm thực vật 

này có 2 loại tế bào tham gia vào Pha 

tối 

GV treo tranh Hình 9.3 (SGK) yêu 

cầu hs đọc hình theo hướng dẫn của 

giáo viên để mô tả được chu trình C4 

( Về vị trí và tiến trình ) 


Hs nghiên cứu tranh và trả lời 

b) Ở thực vật C4 (H 8.3 SGK nâng cao) 

23

: 

Pha tối ở C4 chia thành 2 giai 

đoạn ( Xảy ra ở ban ngày) 

-Giai đoạn cố định CO2: Chất 

nhận CO2 là hợp chất 3 cacbon 

: PEP ( Photpho enol piruvat ) 

-> hợp chất C4 (AOA (axit 

oxaloaxetic ) )diễn ra trong 

thành mô giậu. Hợp chất C4 di 

chuyển qua cầu sinh chất vào 

các Tế bào bao bó mạch , 

chúng bị loại CO2 và tạo thành 

AxitPyruvic (C3). 

-Giai đoạn tái cố định CO2: 

Tại các tế bào bao bó 

mạch CO2 tiếp tục được cố 

định theo chu trình Canvin -> 

C6H12O6; còn axit pyruvic (C3) 

quay trở lại các tế bào mô giậu 

-> PEP để tiếp tục nhận CO2. 

GV yêu cầu HS trả lời lệnh của mục 

II 

GV cho HS đọc thông tin đoạn 1 

SGK và yêu cầu Hs nêu được đại 

diện thực vật C4 và những ưu việt của 

thực vật C4 và thực vật C3? 

HS: 

-Chất nhận CO2 đầu tiên ở C3 

là RiDP còn ở C4 là PEP 

- Sản phẩm đầu tiên ở: C3 là 

APG , C4 là h/c C4 (AOA) 

- ở C3 chỉ có một chu trình 

- ở C4 gồm có 2 giai đoạn : 

Chu trình C4 và chu trình C3 

Hs đọc và trả lời : 

- Nhóm thực vật C4 gồm 

một số loại thực sống ở vùng 

nhiệt đới như : mía, rau dền, 

ngô, cao lương, kê … 

- Thực vật C4 có ưu việt 

: 

+ Cường độ quang hợp cao 

hơn 

+ Điểm bão hoà ánh sáng 

cao hơn 

+ Điểm bù CO2 thấp hơn 

+ Nhu cầu nước thấp hơn 

+ Thoát hơi nước thấp hơn 

=> TV C4 có năng suất cao 

hơn thực vật C3 

- Nhóm thực vật C4 bao gồm (Sgk) 

- Nhóm thực vật C4 có ưu việt (Sgk) 

GV yêu cầu : 

- Một hs đọc mục III SGK và cho 

biết đại diện của thực vật CAM? 

Hs đọc và trả lời : Thực vật 

CAM sống ở các vùng hoang 

mạc khô hạn như dứa, xương 

rồng, thuốc bỏng, thanh long, 

… 

Hs nghiên cứu sgk và trả lời: 

c) Ở thực vật CAM 

Đại diện (sgk) 

Bản chất của chu trình CAM : 

-Cơ bản giống chu trình C4 

-Điểm khác chu trình C4 là : 

Giai đoạn đầu cố định CO2 vào ban 

24

Vì sao thực vật lại cố định CO2 theo 

chu trình CAM ? 

- Giáo viên yêu cầu 1 hs đọc đoạn 2 

mục III và cho biết bản chất của chu 

trình CAM 

GV kết luận : Nhóm TV nào cố định 

CO2 cũng trải qua chu trình Canvin 

* Liên hệ : Mỗi nhóm thực vật đều 

có sự thích nghi với môi trường sống 

nhất định . Như vậy theo em để tăng 

năng suất cây trồng chúng ta cần 

phải làm gì ? 

Để tránh mất nước do thoát 

hơi nước , khí khổng phải 

đóng vào ban ngày và mở vào 

ban đêm, do đó chúng không 

thể quang hợp được. Để thoát 

khỏi tình trạng ấy chúng đã cố 

định CO2 theo chu trình CAM 

Hs đọc và trả lời 

đêm lúc khí khổng mở, còn giai đoạn 

tái cố định CO2 theo chu trình Canvin 

vào ban ngày 

4/ Cũng Cố : 

GV treo phiếu học tập số 2 đã kẻ to trên giấy lên bảng và gọi 3 hs lên bảng hoàn thành các chỉ tiêu so sánh 

ứng với thực vật C3,C4,thực vật CAM, sau đó GV treo bảng phụ để học sinh đối chiếu 

5) Dặn dò : 

Hướng dẫn học sinh trả lời câu hỏi 5,6,7 SGK và yêu cầu hs chuẩn bị bài mới 

Khái niệm 


Nguyên liệu 

Sản phẩm và vai trò 

Phiếu học tập 1: PHA SÁNG QUANG HỢP 

Phiếu học tập số 2 : Một số chỉ tiêu so sánh về quang hợp giữa 

C3, C4 và CAM 

Chỉ số so sánh Thực vật C3 Thực vật C4 Thực vật CAM 

Đại diện và vùng phân bố 

Chất nhận CO2 

Sản phẩm đầu tiên 

Thời gian cố định CO2 

Các tế bào quang hợp của lá 

Các loại lục lạp 

Bảng phụ phiếu học tập số 1: PHA SÁNG CỦA QUANG HỢP 

Khái niệm 


Nguyên liệu 

Sản phẩm và vai 

trò 

Pha sáng là pha chuyển hoá năng lượng ánh sáng đã được diệp lục hấp thụ 

thành năng lượng của các liên kết hoá học trong ATP và NADPH 

ở tilacôit 

H2O và ánh sáng 

ATP,NADPH và O2 cung cấp cho pha thứ 

Bảng phụ phiếu học tập số 2: SO SÁNH PHA TỐI Ở THỰC VẬT C3,C4, CAM 

Chỉ số so sánh Thực vật C3 Thực vật C4 Thực vật CAM 

Nhóm thực vật Đa số thực vật Một số thực vật nhiệt đới và 

cận nhiệt đới như:mía,rau 

dền,ngô, cao lương… 

Những loài thực vật sống ở 

vùng hoang mạc khô hạn như 

dứa , xương rồng, thuốc bỏng, 

thanh long, … 

25

Chất nhận CO2 Ribulôzơ 1-5- PEP (phôtphoenolpiruvat) PEP 

diP 

Sản phẩm đầu APG(hợp chất 3 AOA(hợp chất 4 cacbon) AOA 

tiên 

cacbon) 

Thời gian cố 

định CO2 

Chỉ 1 giai đoạn 

vào ban ngày 

Cả 2 giai đoạn đều vào ban 

ngày 

Giai đoạn 1 vào ban đêm Giai 

đoạn 2 vào ban ngày 

Các tế bào Tế bào nhu mô Tế bào nhu mô và tế bào Tế bào nhu mô 

quang hợp của 

lá 

bao bó mạch 

Sự phân bố lục 

lạp 

Một Hai Một 

Ngày Soạn: 

Tiết 9 

Bài 10. ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ NGOẠI CẢNH 

ĐẾN QUANG HỢP 

I. Mục tiêu bài học 


- Nêu được ảnh hưởng của cường độ ánh sáng và quang phổ đến cường độ quang hợp 

- Mô tả được mối phụ thuộc của cường độ quang hợp vào nồng độ CO2 

- Nêu được vai trò của nước đối với quang hợp. 

- Trình bày được ảnh hưởng của nhiệt độ đến cường độ quang hợp 

- Lấy được ví dụ về vai trò của các ion khoáng đối với quang hợp 

2.Kỹ năng: 

- Rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, tổng hợp 


- Giáo dục cho hs ý thức bảo vệ môi trương sốngcủa cây xanh và tạo điều kiện để cây xanh quang 

hợp tốt nhất 

- Ứng dụng trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo để tạo ra nhiều sản phẩm phục vụ cho đời sống 
















II. Trọng tâm: Ảnh hưởng của nhân tố môi trường như ánh sáng, nhiệt độ, nồng độ CO2, nước, 

nguyên tố khoáng đến quang hợp 

III. Phương pháp: Thảo luận nhóm, quan sát, vấn đáp 

IV. Chuẩn bị của gv và hs: 

1.GV : - Hình 10.1, 10.2, 10.3 sgk 

- Phiếu học tập (PHT), bảng phụ ghi nội dung của các nhân tố ngoại cảnh: nồng độ CO2, ánh 

sáng, nhiệt độ, nguyên tố khoáng, trồng cây dưới ánh sáng nhân tạo (che phần nội dung ảnh hưởng của các 

nhân tố) 

26

2. HS: - Đọc trước bài mới 

V. Tiến trình tổ chức bài học: 


GV: Quá trình quang hợp ở cây xanh được chia làm mấy pha? Điều kiện cần và đủ để quang hợp 

diễn ra là gì ? 

HS: Trả lời, hs khác bổ sung 

GV: Nhận xét, đánh giá 

2. Mở bài : 

Sử dụng hình 8.1sgk để chỉ cho học sinh thấy một số điều kiện cần để quá trình 

quang hợp thực hiện được là ánh sáng,nước,CO2…Đó là một số trong các nhân tố ngoại cảnh ảnh hưởng 

đến quang hợp. Các nhân tố ngoại cảnh ảnh hưởng như 

thế nào đến quang hợp là nội dung bài học hôm nay 

3. Bài mới : ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ NGOẠI CẢNH ĐẾN QUANG HỢP 

GV thông báo. Cường độ quang hợp thể hiện mức độ mạnh hay yếu của quang hợp. Đơn vị đo cường độ quan 

hợp: mgCO2/dm 2 /h 

Hoạt động của GV Hoạt động của học sinh Nội Dung 

HS.- Nhận phiếu học tập(mẫu 

PHT ở trang sau) 

GV.- Phát phiếu học tập cho hs 

- Treo hình 10.1, 10.2, 10.3 sgk 

phóng to, giới thiệu tên mỗi hình 

- Chia lớp thành 4 nhóm. Phân công mỗi 

nhóm hoàn thành một phần của phiếu học 

tập: 

*Nhóm 1: Ẩnh hưởng của ánh sáng 

*Nhóm 2: Nồng độ C02 

*Nhóm 3: Nhiệt độ 

*Nhóm 4: Nước, nguyên tố khoáng và trồng 

cây dưới ánh sáng nhân tạo 

- Mỗi nhóm quan sát hình 

theo sự phân công của gv, 

nghiên cứu SGK, thảo luận 

và hoàn thành công việc được 

giao 

1.Ánh sáng 

2.Nồng độ CO2 

3.Nước 

4.Nhiệt độ 

5.Nguyên tố khoáng 

6.Trồng cây dưới ánh 

sáng nhân tạo 

GV: Lần lượt gọi đại diện từng nhóm lên 

trình bày nội dung đã phân công 

GV: Chuẩn hoá nội dung kiến thức từng phần 

bằng cách lật bảng phụ đã ghi sẵn . 

HS: Đại diện từng nhóm lên 

trình bày, các em khác bổ 

sung 

Sau khi mỗi nhóm trình bày 

xong GV nhận xét và lật bảng 

phụ tương ứng với nội dung 

đã phân công 


Câu 1: Điểm bão hoà CO2 là nồng độ CO2 làm cho: 

a . IQH = IHH b . IQH > IHH c . IQH > IHH d. IQH đạt cực đại 

Câu 2 : Điểm bù ánh sáng là cường độ ánh sáng để: 

a . IQH = IHH b . IQH > IHH c . IQH < IHH d . IQH đạt cực đại 

Câu 3 : Khoảng nhiệt độ thích hợp nhất cho quang hợp ở thực vật nhiệt đới là: 

a . 15 0 C - 25 0 C b . 25 0 C - 35 0 C c . 30 0 C - 45 0 C d . 45 0 C - 50 0 C 

Câu 4 : Các nhân tố ngoại cảnh tác động đến quang hợp theo mối quan hệ như thế nào? 

a . Từng nhân tố tác động riêng lẽ b . Là phép công đơn giàn của các nhân tố 

c . Tác động tổng hợp của các nhân tố 

d . Chỉ là tác động tổng hợp của 3 nhân tố chính là CO2 , ánh sáng, nhiệt độ. 

*Phát phiếu trả lời trắc nghiệm cho học sinh (theo nhóm) 

27

A 

B 

C 

D 


Đáp án: 1. d 2. a 3. b 4. c 

5. Dặn dò: 

HS về nhà đọc trước bài mới, trả lời các câu hỏi và bài tập cuối sách SGK. 

= = = = = 0 * * * 0 = == = = 

Mẫu phiếu học tập : 

Các nhân tố 

Ánh sáng 

Ảnh hưởng của các nhân tố ngoại cảnh đến quang hợp 

- Cường độ ánh sáng 

- Quang phổ của ánh sáng 

Nồng độ CO2 

Nước 

Nhiệt độ 

Nguyên tố khoáng 

Trồng cây dưới ánh sáng 

nhân tao 

Đáp án phiếu học tập: 

Các nhân tố 


Nồng độ CO2 

Nước 

Ảnh hưởng của các nhân tố ngoại cảnh đến quang hợp 

-Cường độ ánh sáng: 

* Điểm bù ánh sáng: cường độ ánh sáng làm cho Iqh=Ihh 

* Điểm bão hoà ánh sáng:Cường độ ánh sáng làm cho Iqh đạt cực đại 

* Tăng cường độ ánh sáng cao hơn điểm bù ánh sáng thì Iqh tăng tỉ lệ thuận cho đến khi 

đạt tới điểm bão hoà ánh sáng,sau đó cường độ quang hợp giảm 

-Thành phần quang phổ: 

* Quang hợp chỉ xãy ra ở miền ánh sáng đỏ và xanh tím 

* Tia xanh tím kích thích sự tổng hợp các axitamin, prôtêin 

* Tia đỏ xúc tiến quá trình hình thành cácbohydrat 

- Điểm bù CO2: Trị số nồng độ CO2 làm cho Iqh =Ihh 

- Điểm bão hoà CO2: Trị số nồng độ CO2 làm cho Iqh đạt cực đại 

* Tăng nồng độ CO2, lúc đầu Iqh tăng tỉ lệ thuận, sau đó tăng chậm cho tới khi đạt trị số 

bão hoà CO2.Vượt qua trị số đó, Iqh giảm 

- Là nguyên liệu cung cấp H+ và e - cho pha sáng 

- Ảnh hưởng đến độ ngậm nước của chất nguyên sinh và hoạt động của chất nguyên sinh 

- Điều hoà nhiệt độ cho lá, ảnh hưởng tốc độ hấp thụ CO2 qua lá 

28

Nhiệt độ 

Nguyên 

khoáng 

tố 

Trồng cây dưới 

ánh sáng nhân 

tạo 

- Ảnh hưởng đến tốc độ vận chuyển các sản phẩm quang hợp, tốc độ sinh trưởng và kích 

thước lá 

- Đối với đa số các loài cây, quang hợp tăng theo nhiệt độ đến giá trị tối ưu tuỳ loài, trên 

ngưỡng đó quang hợp giảm 

- Tham gia cấu thành enzim quang hợp(N,P,K) và diệp lục (Mg,N), điều tiết độ mở khí 

khổng cho CO2 khuếch tán vào lá(K), liên quan đến quang phân li nước(Mn, Cl)… 

- Là sử dụng ánh sáng nhân tạo của các loại đèn(đèn nêon,đèn sợi đốt) thay cho ánh sáng 

mặt trời để trồng cây trong nhà có mái che, trong phòng. 

-Ưu điểm: Khắc phục điều kiện bất lợi của môi trường, tạo ra các sản phẩm sạch bệnh 

Ngày Soạn: 

Tiết 9 

Bài 11: QUANG HỢP VÀ NĂNG SUẤT CÂY TRỒNG 


1- Kiến thức: 

- Giải thích được quang hợp quyết định đến năng suất cây trồng 

- Phân biệt được năng suất sinh học và năng suất kinh tế. 

- Hiểu được cơ sở khoa học của các biện pháp kĩ thuật làm tăng năng suất cây trồng thông qua sự điều 

khiển của quang hợp 

2 - Kỹ năng: 

Rèn luyện cho HS kỹ năng phân tích, giải thích để nắm vững quang hợp liên quan đến năng suất cây 

trồng. 

3- Hành vi, thái độ: 

Có nhận thức và hành động đúng về vấn đề sử dụng quá trình quang hợp vào thực tế sản suất 

để đấp ứng yêu cầu của con người và ý thức bảo vệ môi trường. 















II.Trọng tâm: Quang hợp quyết định năng suất cây trồng 

III/ Phương pháp: 

- Thảo luận nhóm 

- Hỏi đáp 

IV/ Chuẩn bị của GV-HS 

1- Chuẩn bị của GV: 

- Phiếu học tập 

- Sơ đồ về bảng số liệu phân tích thành phần hoá học trong sản phẩm của cây trồng 

Nguyên tố hoá học Cacbon Oxi Hiđrô Các nguyên tố khác 

Tỉ lệ % 45% 42-45% 6,5% 5-10% 

29

2- Chuẩn bị của HS: 

- Ôn tập kiến thức quang học đã học ở lớp 10 

- Nghiên cứu bài mới. 

V/ Tiến trình tổ chức dạy học: 

1/ Nội dung 1 - Kiểm tra bài cũ 

Câu hỏi: Cường độ của ánh sáng ảnh hưởng đến quang hợp như thế nào? 

HS1: Trả lời 

HS2: Nhận xét, bổ sung. 

GV: Đánh giá, cho điểm học sinh. 

2/ Nội dung 2 - Mở bài: Năng suất cây trồng là kết quả tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó quang hợp 

có ý nghĩa quyết định đến năng suất thu hoạch . 

3/ Nội dung 3: Bài mới 

Hoạt động của GV Hoạt động HS Nội dung 

Hoạt động 1: Quang hợp quyết định đến năng 

suất cây trồng 

GV: Cho HS quan sát sơ đồ tỉ lệ % các nguyên 

tố hoá học, kết hợp đọc SGK→ yêu cầu HS 

nhận xét và rút ra kết luận. 

GV cho HS bổ sung 

GV hoàn chỉnh kiến thức 

GV cho vd sau: 

Ví dụ: Phần vật chất khô trong các bộ phận 

trên cây lúa vào thời điểm thu hoạch: 

Thân + lá + rễ + hạt: năng suất SH 

Hạt: năng suất kinh tế 

Câu hỏi: Hãy phân biệt năng suất sinh học và 

năng suất kinh tế. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu năng suất của cây 

trồng thông qua sự điều khiển của quang hợp 

GV: Để tăng năng suất cây trồng cần phối hợp 

những biện pháp nào cho quang hợp xảy ở 

mức tối ưu. 

GV: Yêu cầu HS nghiên cứu SGK và điền vào 


GV: bổ sung hoàn chỉnh phiếu học tập 

HS: nghiên cứu 


HS: Suy nghĩ để 

trả lời 


-Năng suất sinh 


- Năng suất kinh 

tế 




SGK để điền vào 


I/ Quang hợp quyết định đến năng suất 

cây trồng: 

Nguyên tố hoá học Cacbon 

Oxi Hiđrô Các 

nguyên tố khác 

Tỉ lệ % 45% 42-45% 

6,5% 5-10% 

Kết luận: Quang hợp quyết định khoảng 

90→95% năng suất cây trồng, 

* Năng suất sinh học: tổng lượng chất khô 

tích luỹ được trong mỗi ngày trên 1 ha 

gieo trồng trong suốt thời gian sinh trưởng. 

* Năng suất kinh tế: là 1 phần của năng 

suất sinh học được tích luỹ trong các cơ 

quan (hạt, củ, quả) chứa các sản phẩm có 

giá trị kinh tế đối với con người 

II/ Tăng năng suất cây trồng thông qua 

sự điều khiển quang hợp 

1/Tăng diện tích lá: Bằng các biện pháp 

nông sinh như bón phân hợp lí, kĩ thuật 

chăm sóc phù hợp... 

2/Tăng cường độ quang hợp: 

-Sử dụng các biện pháp nông sinh. 

-Tuyển chọn và sử dụng giống mới. 

3/Tăng hệ số kinh tế 

- Sử dụng giống cây có sự phân bố sản 

phẩm quang hợp vào các bộ phận có giá trị 

kinh tế với tỉ lệ cao. 

-Sử dụng các biện pháp nông sinh hợp lí. 

30

4- Củng cố 

Câu 1: 90→95% năng suất của cây trồng do yếu tố nào quyết định? 

A. Hô hấp. B. Trao đổi nước. 

C. Quang hợp. D. Dinh dưỡng khoáng. 

Câu 2: Năng suất kinh tế nằm ở phần vật chất khô nào trong các bộ phận của cây khoai tây? 

A. Thân. B. Lá. C. Củ. D. Toàn bộ cây. 

Câu 3: Hãy xác định mối quan hệ giữa năng suất kinh tế- năng suất sinh học? 

Năng suất KT= Năng suất SH . hệ số kinh tế 

5- Dặn dò: 

- HS trả lời các câu hỏi trong SGK và chuẩn bị bài tiếp theo 

Phiếu học tập 

Các hướng điều khiển quang hợp 

1-Tăng diện tích lá 

Các biện pháp kĩ thuật 

2-Tăng cường độ quang hợp 

3-Tăng hệ số kinh tế 

Bảng phụ: NỘI DUNG CỦA PHIẾU HỌC TẬP 

Các hướng điều khiển quang hợp 

1-Tăng diện tích lá (1, 2) 

2-Tăng cường độ quang hợp (1,2) 

3-Tăng hệ số kinh tế (3) 

Các biện pháp kĩ thuật 

-(1) Sử dụng các biện pháp nông sinh hợp lí như 

bón phân hợp lí, kĩ thuật chăm sóc phù hợp... 

-(2) Tuyển chọn và sử dụng giống mới. 

-(3) Sử dụng giống cây có sự phân bố sản phẩm 

quang hợp vào các bộ phận có giá trị kinh tế với 

tỉ lệ cao. 

Ngày Soạn: 

Tiết 10 

BÀI 12: HÔ HẤP Ở THỰC VẬT 


1.Kiến thức: Học xong bài này học sinh phải: 

Trình bày hô hấp ở thực vật, viết được phương trình tổng quát và vai trò của hô hấp đối với cơ thể 

thực vật. 

Phân biệt 02 con đường hô hấp ở thực vật: Kị khí & hiếu khí 

Mô tả mối quan hệ giữa hô hấp và quang hợp. 

31

Nếu được ảnh hưởng của các yếu tố môi trường đối với hô hấp. 

2.Kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng phân tích. 

3.Thái độ: Biết ứng dụng các kiến thức đã học để bảo quản nông sản phẩm. 
















II. Trọng tâm: Phần I, II của bài. 

III. Phương pháp: Trực quan, vấn đáp, thuyết trình. 

IV. Thiết bị dạy học: 

- Hình : 12.1; 12.2 (Sgk) 


V Tiến trình bài giảng: 

1. ổn định lớp 

2. Kiểm tra bài cũ 

Giáo viên: Trình bày các biện pháp tăng năng suất cây trồng thông qua sự điều tiết quang hợp ? 


Giáo viên nhận xét đánh giá 

3. Bài mới: 

ở thực vật không có cơ quan hô hấp chuyên trách, hoạt động hô hấp ở thực vật diễn ra ở mọi cơ quan 

của cơ thể. Hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu hoạt động hô hấp ở thực vật diễn ra như thế nào? 


Hoạt động 01 

I. Khái quát hô hấp ở thực vật: 

1.Hô hấp ở thực vật là gì? 

Cho HS quan sát H12.1 

SGK. 

(?): Hãy mô tả các thí nghiệm? 

Mục đích các thí nghiệm là gì? 

- Lưu ý: ở thí nghiệm a: cách lắp 

thiết bị như vậy nhằm loại bỏ CO2 

của môi trường 

(?) Vậy biểu hiện bên ngoài của 

hô hấp TV là gì? 

(?) Bản chất (Bên trong) 

- Giải thích thêm về thực chất của 

quá trình hô hấp. 

- Hđ 2 

Dựa vào kiến thức đã học và kết 

quả ở các TNo nêu trên 

- N/c Sgk 

- Trả lời: 

TN a: chứng minh hạt nảy 

mầm thải CO2 

TN b: Phát hiện hạt nảy 

mầm hấp thụ O2 

TN c: Phát hiện hạt nảy 

mầm thải nhiệt 

- N/c Sgk 

- Trả lời 

- Trả lời: 

(SGK) 

32

(?) Hãy viết phương trình hô hấp 

tổng quát? 

- Giáo viên hoàn chỉnh 

Hoạt động 3: 

- Cho HS đọc mục I 3 

(?): Hãy cho biết hô hấp có vai trò 

gì đối với cơ thể thực vật? 

Hoạt động4: 

- Quan sát H 12.2 

(?) Hãy cho biết ở TV có thể xảy 

ra những con đường hô hấp nào? 

- Cho HS quan sát H12.2 . Đọc 

mục II.1 chia nhóm phát phiếu 

học tập số 1 

-Yêu cầu HS phân biệt 2 con 

đường HH. 

- Quan sát HS hoàn thành PHT 

- Gọi HS bổ sung để hoàn chỉnh 

PHT 

Hoạt động 5 

- Đọc mục III SgK 

(?) Hô hấp sáng là gì? Xảy ra ở 

đâu? Có lợi hay có hại cho TV? 


(?) Dựa vào kiến thức quang hợp 

đã học hãy cho biết giữa HH và 

QH có mối quan hệ như thế nào? 


- Đọc mục IV.2 

- Hãy cho biết hô hấp chịu ảnh 

hưởng các yếu tố nào? 

Vai trò của mỗi yếu tố? 

- Dựa vào kiến thức về quan hệ 

giữa hô hấp và môi trường, hãy 

nêu các biện pháp để bảo quản 

nông phẩm. Mỗi biện pháp cho 1 

vd. 

- Lên bảng viết phương 

trình. HS khác bổ sung 

- Đọc mục I.3 

- Trả lời 

- Quan sát H 12.2 

- Chia nhóm 

- Nhận PHT 

- Ng/cứu SGK 

- Thảo luận 

Đại diện HS lên điền vào 

PHT sô 1( theo HD của GV) 

- Đọc SgK 

- Trả lời 

- Đọc SgK 

- Xâu chuỗi các kiến thức 

- trả lời 

2. Phương trình hô hấp tổng quát: 

C6H12O6 + 6 02 → 6CO2 + 6H2O + Q 

3. Vai trò của hô hấp đối với thực vật: 

- Duy trì nhiệt độ thuận lợi cho các hoạt 

động sống của cây. 

- Cung cấp ATP cho các hoạt động sống của 

cây. 

II. Các con đường hô hấp ở thực vật. 

III. Hô hấp sáng: 

(SGK) 

IV. Quan hệ giữa hô hấp với quang hợp và 


1. MQH giữa HH và QH: 

Sản phẩm của quá trình này là nguyên liệu 

của quá trình kia và ngược lại. 

2. Mối quan hệ giữa HH và môi trường: 

a. Nước(sgk) 

b. Nhiệt độ (sgk) 

c. ô xy (sgk) 

d. Hàm lượng CO 2(sgk) 

3. Hô hấp và bảo quản nông phẩm: 

Quá trình HH làm phân hủy các nguyên liệu 

dự trữ bên trong nông sản. 

Biện pháp: 

- Khống chế độ ẩm của nông phẩm. 

-Khống chế nhiệt độ môi trường 

-Khống chế thành phần khí của môi trường 

bảo quản 

VD: sử dụng CO2 ở nồng độ cao 

4. Củng cố: Hãy phân biệt quá trình đường phân, chu kỳ Crep, chuỗi truyền điền tử qua PHT số 02. 

5. Về nhà: - Học bài và trả lời các câu hỏi SgK 

- Nắm sơ đồ các con đường hô hấp (H12.1) 

33

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1: 

So sánh hô hấp kị khí với hô hấp hiếu khí 

- Giống nhau: .................................................................................................................. 

- Khác nhau 

Điểm phân biệt Hô hấp kị khí Hô hấp hiếu khí 

-Ôxy 

-Nơi xảy ra 

-Sản phẩm 

-Năng lượng tích 

lũy 

PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2: 

Phân biệt đường phân với Chu trình Crep và chuỗi truyền điện tử 

Điểm phân biệt Đường phân Chu trình 

Crep 

1. Vị trí 

2. Nguyên Liệu 

3. Sản phẩm 

4. Năng lượng 

Chuỗi truyền điện tử 

Đáp án PHT số 01: Phân biệt hô hấp hiếu khí và kị khí 

- Giống nhau: Giai đoạn đường phân tạo ra axit piruvic (CH3COCOOH) 

- Khác nhau 

Điểm phân biệt Hô hấp kị khí Hô hấp hiếu khí 

-Ôxy 

-Nơi xảy ra 

-Sản phẩm 

-Năng lượng tích lũy 

- Không cần 

- Tế bào chất 

- Giai đoan đường phân: tạo ra a xit 

piruvic (CH3 CO COOH) 

- Lên men tạo rượu (C2H5OH), CO2 

hoặc a xit lactic (C3 H6 O3) 

- Tích lũy năng lượng ít. 

- Cần 

- Ti thể 

- Chu trình Crep tạo CO2 , H2O 

- Chuỗi truyền điện tử tạo 36 

ATP 

- Tích lũy 38 ATP 

Đáp án PHT số 2: 

Điểm phân biệt Đường phân Chu trình Crep Chuỗi truyền điện tử 

1. Vị trí - Tế bào chất 

- Màng trong ti thể 

2. Nguyên liệu - Glucozơ ( C6H12 O6) 

- NADH, FADH2 

3. Sản phẩm 

4. Năng lượng 

- CH3COCOOH 

2 ATP 

- Chất nền ti thể 

- A xit piruvic ( 

CH3COCOOH) 

- CO2, NADH2 , FADH 

2 ATP 

- CO2 , H2O 

34 ATP 

Ngày Soạn: 

Tiết 11 

THỰC HÀNH : PHÁT HIỆN DIỆP LỤC VÀ CAROTENOIC 


34

• Hoc xong bài này học sinh phải tiến hành được thí nghiệm phát hiện diệp lục có trong lá và 

carotenoic có trong quả củ 


• Chia nhóm môi nhóm từ 5- 6 học sinh 

• Dụng cụ cốc thuỷ tinh, V 20- 59ml, ống đong bằng nhựa 20- 50ml, ống nghiêm, kéo 

• Hoá chất: cồn 90- 96( cồn y tế ), nước sạch 

• Mấu vật lá xanh tươi( lá khoai, xà lách…), lá già có màu vàng, các loại củ có màu củ nghệ cà chua cà 

rốt 

III Nội dung và cách tiến hành 

1 Thí nghiệm chiết rút diệp lục 

2 Thí nghiệm chiết rút carotenoic 

IV Thu hoạch 

Ngày Soạn: 

Tiết 12 PHÁT HIỆN HÔ HẤP Ở THỰC VẬT 


• Phát hiên sự hô hấp ở thực vật qua sự thải O2 

• Phát hiên sự hô hấp ở thực vật qua sự hút O2 

II Chuận bị 

• Mẫu vật ( hạt cây mới nhú mầm ) 

• Dụng cụ Bình thuỷ tinh có dung tích 1l, nút cao su không khoan lỗ, nút cao su có khoan 2 lỗ vừa khít 

với ống thuỷ tinh chữ U và phễu thuỷ tinh, ống nghiệm, cốc có mỏ. 

• Hoá chất nước Bari ( Ba(OH)2hay nước vôi trong Ca(OH)2 diêm 


1 Thí nghiệm phát hiện hô hấp qua sự thải khí CO2 

2 Thí nghiệm phát hiện hô hấp qua sự hút O2 

IV Thu hoạch 

Ngày Soạn: 

Tiết 14 Bài 15: TIÊU HOÁ Ở ĐỘNG VẬT 

I. Mục tiêu bài học: Học xong bài này học sinh phải nắm được: 


- Mô tả được quá trình tiêu hoá trong không bào tiêu hoá ở động vật đơn bào, trong ống tiêu hoá và 

ống tiêu hoá. 

- Phân biệt được tiêu hoá ngoại bào và nội bào. 

- Nêu được chiều hướng tiến hoá của hệ tiêu hoá từ động vật đơn bào đến đa bào bậc thấp, đến đa 

bào bậc cao. 

- Từ đó thấy được sự khác biệt trong quá trình hấp thụ các chất từ môi trường vào trong cơ thể ở 

động vật và thực vật. 

2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng nghiên cứu quan sát phân tích tranh vẽ. 

3. Thái độ: Có ý thức giữ vệ sinh trong ăn uống để tránh 1 số bệnh về đường tiêu hóa. 






35











II. Trọng tâm: Cấu trúc, hoạt động của các hệ thống tiêu hoá ở giới động vật. 

III.Phương pháp: Hỏi đáp, trực quan. 

IV.Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: 

1.Chuẩn bị của giáo viên: 

- Tranh vẽ phóng to hình 15.1, 15.2, 15.3, 15.4, 15.5, 15.6 SGK. 

- Sử dụng bảng 15 SGK. 

- Bảng phụ. 

1. Chuẩn bị của học sinh: nghiên cứu trước bài 15, quan sát các hình vẽ. 

II. Tiến trình bài giảng: 

1.Ổn định lớp: 

2.Kiểm tra bài cũ: 

(?) Vì sao nói cây xanh tồn tại và phát triển như một thể thống nhất? 


Mở bài: 

GV: Sinh vật muốn tồn tại phải thực hiện các quá trình gì? 

HS: Phải trao đổi chất với môi trường. 

GV: Cây xanh tồn tại được nhờ thường xuyên trao đổi chất với môi trường ngoài thông qua các quá 

trình quang hợp, hô hấp, hút nước và muối khoáng. Vậy động vật và con người thực hiện trao đổi chất với 

môi trường như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu bài mới: 

Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung 


I. Khái niệm tiêu hoá: 

Cho HS quan sát nghiên cứu 

các tranh vẽ trong SGK và 

HS nghiên cứu quan sát 

các tranh vẽ. 

đánh dấu × vào ô trống cho 

câu hỏi về tiêu hoá. 

(?) Thế nào là tiêu hoá? 

(?) Quá trình tiêu hoá xảy ra 

ở đâu trong cơ thể động vật? 


Tiêu hoá ở động vật đơn bào 

xảy ra như thế nào đó là hình 

thức tiêu hóa nội bào hay 

ngoại bào? 

Cho HS quan sát H15.1 SGK 

từ đó mô tả quá trình tiêu hoá 

thức ăn ở trùng đế giày. 

Tiêu hoá là quá trình biến 

đổi và hấp thụ thức ăn từ 

môi trường được đưa vào 

cơ thể. 

Bên trong và bên ngoài tế 

bào. 

HS nghiên cứu H15.1 

sau đó trả lời: 

- Thức ăn từ môi 

trường vào tế bào, 

hình thành không bào 

tiêu hoá bao lấy thức 

Tiêu hoá là quá trình biến đổi và hấp thụ thức ăn. 

Quá trình tiêu hoá xảy ra ở: 

- Bên trong tế bào: tiêu hoá nội bào. 

- Bên ngoài tế bào: tiêu hoá ngoại bào. 

II. Tiêu hoá ở động vật chưa có cơ quan tiêu hoá 

(động vật đơn bào): 

- Thức ăn vào không bào tiêu hoá. 

- Không bào tiêu hóa gắn với Lizôxôm. 

- Enzim tiêu hoá của Lizôxôm biến đổi thức 

ăn thành chất đơn giản đi vào tế bào chất, còn 

chất thải được đưa ra ngoài. 

36

Đọc và trả lời câu hỏi ở Phần 

II SGK. 


Cho HS quan sát nghiên cứu 

H15.2 tiêu hoá thức ăn trong 

túi tiêu hoá của thuỷ tức. 

(?) Túi tiêu hóa có đặc điểm 

cấu tạo như thế nào? 

(?) Mô tả quá trình tiêu hoá 

và hấp thụ thức ăn của thuỷ 

tức? 

(?) Tại sao phải có quá trình 

tiêu hoá nội bào? 

(?)Ưu điểm của tiêu hóa thức 

ăn ở ĐV có túi tiêu hóa so 

với ĐV đơn bào? 


(?) HS quan sát các hình vẽ 

15.3 đến 15.6, cho biết sự 

tiêu hoá ở những động vật 

này khác với thuỷ tức ở điểm 

nào? 

(?) Vậy ống tiêu hoá là gì? 

Đặc điểm gì khác với túi tiêu 

hoá? 

(?) Ống tiêu hoá ở người gồm 

bộ phận nào? 

Cho HS nghiên cứu SGK và 

trả lời nội dung bảng 15. 

ăn. 

- Lizôxôm gắn vào 

không bào, và tiết 

Enzim vào không bào 

để tiêu hoá thức ăn 

thành chất đơn giản 

đi vào tế bào chất. 

- Chất thải được thải ra 

ngoài môi trường. 

- Đó là hình thức tiêu 

hoá nội bào. 

- Đáp án 2→ 3→ 1 

(B). 

HS nghiên cứu SGK trả 

lời. 

HS quan sát H15.2 trả 

lời: Thức ăn từ môi 

trường qua miệng đến túi 

tiêu hoá, nhờ Enzim tiêu 

hoá tiêu hoá thức ăn. Sau 

đó thức ăn được tiêu hoá 

tiếp tục trong các tế bào 

trên thành túi tiêu hoá. 

HS:Vì ở túi tiêu hoá thức 

ăn mới được biến đổi dở 

dang, cơ thể chưa hấp thụ 

được. 

HS:Tiêu hoá được nhiều 

loại thức ăn, và những 

thức ăn có kích thước 

lớn. 

HS quan sát và trả lời: đã 

có ống tiêu hoá. 

Ống tiêu hoá là một ống 

dài với nhiều bộ phận có 

những chức năng khác 

nhau. Thức ăn chỉ đi theo 

một chiều. 

HS nghiên cứu tranh 15.6 

trả lời. 

HS nghiên cứu SGK và 

trả lời các HS khác bổ 

sung. 

III. Tiêu hoá ở động vật có túi tiêu hoá: 

*Đại diện: Ruột khoang, Giun dẹp. 

1. Đặc điểm cấu tạo của túi tiêu hóa: (SGK) 

2. Quá trình tiêu hóa thức ăn trong túi tiêu hóa: 

Thức ăn → miệng → túi tiêu hoá: 

*Tiêu hóa ngoại bào: thức ăn được phân huỷ 

nhờ Enzim của tế bào tuyến trên thành cơ thể 

*Tiêu hóa nội bào: xảy ra bên trong tế bào 

trên thành túi tiêu hoá, thức ăn được phân huỷ 

hoàn toàn . 

IV. Tiêu hoá ở động vật có ống tiêu hoá: 

*Đại diện: ĐV có xương sống và nhiều loài ĐV 

không xương sống. 

1.Đặc điểm cấu tạo của ống tiêu hóa: 

- Ống tiêu hoá được cấu tạo từ nhiều bộ phận 

khác nhau. 

- Thức ăn đi theo một chiều, và được tiêu hoá 

ngoại bào trong ống tiêu hoá. 

2.Quá trình tiêu hóa: 

37

GV dùng bảng phụ. Củng cố 

lại. 

(?) Thức ăn được tiêu hoá 

như thế nào trong ống tiêu 

hoá? 

(?) Sự tiêu hoá trong ống tiêu 

hoá có ưu điểm gì? 

GV cho HS nghiên cứu trả 

lời lệnh ở cuối phần IV 

Bảng phụ: 

Các bộ phận của ống tiêu 

hoá đảm nhiệm các chức 

năng khác nhau do đó 

tiêu hoá được nhiều loại 

thức ăn và hiệu quả cao 

hơn. 

HS quan sát H15.3 đến 

H15.5 để trả lời. 

- Thức ăn đi qua ống tiêu hoá được biến đổi cơ 

học và hoá học nhờ dịch tiêu hoá tạo thành 

chất dinh dưỡng đơn giản và được hấp thụ 

vào máu. 

- Các chất không được tiêu hoá sẽ được tạo 

thành phân và được thải ra ngoài qua hậu 

môn. 

* Hiệu quả tiêu hoá cao. 

Bộ phận Tiêu hoá cơ học Tiêu hoá hoá học 

Miệng Nghiền thức ăn Men Amilaza trong nước bọt 

Thực quản Co bóp đẩy thức ăn xuống dạ dày Không 

Dạ dày Co bóp trộn thức ăn Dịch dạ dày có Enzim pepsin 

Ruột non Co bóp Dịch ruột có nhiều E tiêu hoá 

Ruột già Co bóp đưa phân ra ngoài Không 

Gan Không Dịch mật 

Tuỵ Không Dịch tuỵ 

4.Củng cố: Điền ô chữ và tìm từ của ô hàng dọc và nêu khái niệm, ý nghĩa của từ đó: (GV dùng bảng 

phụ vừa vấn đáp vừa điền vào ô chữ) 

Gợi ý: (Mỗi gợi ý vừa hỏi vừa trả lời trong 30 giây) 

Hàng 1 (13 chữ ): Động vật nào chưa có cơ quan tiêu hoá? 

Hàng 2 (11 chữ): Thức ăn được tiêu hoá hoá học nhờ yếu tố nào? 

Hàng 3 (10 chữ): Ở Thuỷ tức, trên thành túi tiêu hoá có tế bào gì? 

Hàng 4 (7 chữ): Nơi thải chất bã của động vật có ống tiêu hoá? 

Hàng 5 (8 chữ): Ở người bộ phận nào của ống tiêu hoá không có tiêu hoá hoá học? 

Hàng 6 (6 chữ): Ở ruột non tiêu hoá nào là chủ yếu? 

Hàng 7 (8 chữ): Quá trình tiêu hoá ở túi tiêu hoá được gọi là gì? 

Phần trả lời: 

38

Đ Ô N G V Â T Đ Ơ N B A O 

D I C H T I Ê U H O A 

T Ê B A O T U Y Ê N 

H Â U M Ô N 

T H Ư C Q U A N 

H O A H O C 

N G O A I B A O 

heo câu hỏi SGK trang 64. 

- Rút ra chiều hướng tiến hoá của hệ tiêu hoá ở động vật: 

- Trả lời theo nội dung của bảng dưới đây: 

5.Hoạt 

động 

nhà: 

về 

- H 

ọ 

c 

t 

Nội dung Túi tiêu hoá Ống tiêu hoá 

Mức độ trộn lẫn thức ăn với ………… 

………… 

chất thải: 

Mức độ hoà loãng của dịch ………… 

………… 

tiêu hoá: 

Mức độ chuyên hoá các bộ ………… 

………… 

phận: 

Chiều đi của thức ăn: ………… ………… 

Phần bổ sung 

Củng cố hoặc bài tập về nhà 

Các loài động 

Chỉ vật 

tiêu so 

sánh 

Đặc điểm cơ quan 

tiêu hoá 

Động vật chưa có cơ 

quan tiêu hoá 

Động vật có túi tiêu 

hoá 

Động vật có ống tiêu hoá 

Cơ chế tiêu hoá 

Đại diện 

Ngày Soạn: 

Tiết 15 

Bài 16: TIÊU HÓA Ở ĐỘNG VẬT ( tiếp theo). 

I. Mục tiêu 


-Sau khi học xong bài này, học sinh cần phải 

+ Mô tả cấu tạo ống tiêu hóa ở thú ăn thịt và thú ăn thực vật 

+So sánh được cấu tạo và chức năng của ống tiêu hóa ở thú ăn thịt và thú ăn thực vật 

2. Kĩ năng 

+Phát triển tư duy, so sánh, khái quát hóa. 


-Xây dựng cơ sở khoa học trong chăn nuôi cũng như ý thức bảo tồn một số loài động vật quý hiếm 

trong tự nhiên. 





39












II. Trọng tâm 

- Đặc điểm cấu tạo phù hợp với chức năng của cơ quan tiêu hóa ở động vật thích nghi với thức ăn 

động vật và thức ăn thực vật 

III.Phương pháp 

-Trực quan + vấn đáp + thảo luận nhóm. 

IV.Chuẩn bị của GV và học sinh 


-Chuẩn bị tranh vẽ, hình 16.1, 16.2 Sgk 

-Một số mẫu vật thật ( nếu có) 

-Bảng phụ và phiếu học tập. 

2.Học sinh: Đọc trước bài 

V. Tiến trình dạy 


2.Kiểm tra bài cũ 

-Tiêu hóa là gì? Phân biệt tiêu hóa ngoại bào và tiêu hóa nội bào. 

-Ưu điểm của tiêu hóa thức ăn trong ống tiêu hóa. 

3. Dạy bài mới 

Ở động vật ăn thực vật và động vật ăn thực vật đều có cơ quan tiêu hóa là ống tiêu hóa. Vậy cấu tạo 

của ống tiêu hóa ở hai nhóm động vật này có đặc điểm nào giống và khác nhau. 

Hoạt động thầy Hoạt động trò Nội Dung 

Học sinh nghiên cứu 

trả lời. 

C ác nh óm khác 

nghiên cứu bổ sung. 

Giáo viên phát phiếu học tập cho học 

sinh, hướng dẫn học sinh quan sát 

nghiên cứu hình 16.1 và hình 16.2 Sgk. 

Thảo luận để hoàn thành phiếu học tập. 

Chia học sinh làm 6 nhóm. Nhóm 1,2,3 

nghiên cứu cấu tạo, chức năng của 

nhóm động vật ăn thịt. Nhóm 4,5,6 

nghiên cứu cấu tạo, chức năng của 

nhóm động vật ăn thực vật. 

GV hoàn thịên kiến thức trong bảng. 

-Vì sao ở thú ăn thịt, răng nanh lại phát 

triển mạnh. Trong khi đó răng hàm kém 

phát triển? 

Vì sao ở thú ăn thực vật, ruột dài hơn so 

với thú ăn động vật? 

-Vì sao manh tràng ở thú ăn thực vật 

phát triển mạnh hơn thú ăn thịt? 

- Hãy mô tả cơ quan tiêu hóa ở bò? 

-Ở động vật nhai lại, thức ăn được di 

chuyển trong dạ dày qua 4 ngăn như thế 

nào? 

Vì sao người ta gọi dạ múi khế là dạ dày 

HS nghiên cứu trả lời. 



HS quan sát Sgk trả 

V. Đặc điểm tiêu hóa của thú ăn thịt và 

thú ăn thực vật. 

1. Đặc điểm tiêu hóa của thú ăn thịt. 

a.Miệng: 

-Răng cửa: 

-Răng nanh: 

- Răng hàm: 

b. Dạ dày: Dạ dày đơn: 

c.Ruột: 

-Ruột non ngắn: 

-Ruột già: 

-Manh tràng: 

2. Đặc điểm tiêu hóa ở thú ăn thực vật. 

a. Răng: 

-Răng cửa và răng nanh: 

- Răng trước hàm và răng hàm. 

b. Dạ dày: 

- ĐV nhai lại có 4 ngăn. 

+ Dạ cỏ: 

+Dạ tổ ong: 

+Dạ lá sách: 

+Dạ múi khế: 

40

thực sự? 

lời. 

HS trả lời: Dạ cỏ 

Dạ tổ ong Dạ lá 

sách Dạ múi khế . 

HS suy nghĩ trả lời. 

-ĐV ăn thực vật khác: Dạ dày đơn. 

c. Ruột: 

- Ruột non: 

-Ruột già lớn: 

-Manh tràng: 

4. Củng cố : Bằng câu hỏi trắc nghiệm: 

Câu 1.Vì sao cơ quan tiêu hóa ở động vật ăn thực vật có dạ dày, ruột lớn và dài? 

a. Vì thức ăn thuộc loại khó tiêu. b. Vì chúng tiết ra enzim tiêu hóa. 

c. Vì hàm lượng chất dinh dưỡng trong thức ăn ít nên nơi chứa phải lớn và ruột phải dài để tiêu hóa và hấp 

thụ chất dinh dưỡng. 

d. Vì enzim của chúng hoạt động yếu. 

Câu 2. Trong các loại ĐV ăn thực vật, loại có dạ dày đơn là: 

a. Chuột, thỏ, ngựa b. Chuột, thỏ, dê c. Chuột, thỏ, cừu d.Chuột, thỏ, nai 

Câu 3. Sự biến đổi thức ăn theo hình thức sinh học trong dạ dày ở động vật nhai lại diễn ra tại: 

a. Dạ múi khế c. Dạ lá sách b. Dạ cỏ d. Dạ tổ ong. 

Câu 4. Ở ĐV nhai lại, thức ăn được di chuyển qua 4 ngăn trong dạ dày theo trình tự sau: 

a. Dạ cỏ - Dạ tổ ong - Dạ lá sách – Dạ múi khế b. Dạ tổ ong – Dạ múi khế - Dạ cỏ - Dạ lá sách. 

c. Dạ lá sách - Dạ tổ ong - Dạ cỏ- Dạ múi khế d. Dạ cỏ - Dạ lá sách - Dạ tổ ong- Dạ múi khế. 

Câu 5. Hợp chất nào là thành phần chủ yếu cho thức ăn của ĐV ăn thực vật? 

a. Glucôzơ c. Prôtêin b. Xenlulôzơ d. Lipit. 

5. Dặn dò 

- Học bài, nghiên cứu bài mới 

-Trả lời các câu hỏi trong Sgk. 


Bộ phận Động vật ăn động vật Động vật ăn thực vật 

Cấu tạo Chức năng Cấu tạo Chức năng 

Miệng 

Dạ dày 

Ruột 

Đáp án phiếu học tập 

Bộ phận Động vật ăn động vật Động vật ăn thực vật 

Cấu tạo Chức năng Cấu tạo Chức năng 

Miệng Rằng cửa hình 

nêm 

Gặm và lấy thịt 

ra. 

Răng cửa to, 

bằng 

Răng nanh: 

Nhọn 

Răng hàm nhỏ 

Cắn và giữ con 

mồi 

Ít sử dụng 

Răng nanh 

giống răng cửa 

Răng hàm có 

Giữ và giật cỏ. 

Nghiền nát thức ăn. 

Dạ dày Đơn, to Chứa thức ăn 

Tiêu hóa hóa 

học và cơ học. 

nhiều gờ 

ĐV nhai lại 4 

ngăn: 

Dạ cỏ 

Dạ tổ ong 

Dạ lá sách 

-Chứa thức ăn, tiêu hóa sinh học nhờ vi 

sinh vật 

-Tiêu hóa hóa học nhờ nước bọt 

-Tiêu hóa hóa học nhờ nước bọt và hấp 

thu bớt nước 

-Tiết ra enzim pepsin và HCl để tiêu 

hóa prôtêin và vi sinh vật. 

Chứa và tiêu hóa thức ăn (cơ học và 

hóa học). 

41

Dạ múi khế. 

Ruột 

Ruột non ngắn. 

Ruột già ngắn. 

Manh tràng nhỏ 

Tiêu hóa và hấp 

thụ thức ăn 

Hấp thụ lại 

nước và thải bã 

Ít có tác dụng 

* ĐV khác:Dạ 

dày đơn 

Ruột non dài 

Ruột già lớn 

Manh tràng lớn 

Tiêu hóa và hấp thụ thức ăn 

Hấp thụ lại nước và thải bã 

-Tiêu hóa nhờ vi sinh vật và hấp thụ 

thức ăn 

Ngày Soạn: 

Tiết 16 BÀI 17 HÔ HẤP Ở ĐỘNG VẬT 

I.Mục tiêu: 

1.Kiến thức: Học xong bài này HS phải: 

- Nêu được các đặc điểm chung của bề mặt hô hấp tế bào 

- Nêu và mô tả sơ lượt cơ quan hô hấp của động vật ở cạn và dưới nước 

- Giải thích được vì sao các động vật có khả năng trao đổi khí một cách có hiệu quả 

- Rút ra được sự tiến hóa dần của cơ quan hô hấp và hình thức trao đổi khí ở các nhóm động vật. 

2.Kỹ năng: 

- Phát triển kỹ năng quan sát, phân tích, tổng hợp. 

- Rèn luyện kĩ năng làm việc theo nhóm. 

3. Thái độ: Có ý thức giữ gìn vệ sinh nơi ở để tránh một số bệnh về đường hô hấp. 
















II.Trọng tâm: Đặc điểm chung của bề mặc hô hấp, cấu tạo và hoạt động của hệ hô hấp ở động vật. 

III.Phương pháp: 

- Đàm thoại 


- HS nghiên cứu sgk 

- Trực quan 

IV.Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: 


- Các mẫu vật sống : giun, cá da trơn, … 

- Các tranh vẽ về cơ quan hô hấp của động vật : phổi, mang, …và các tranh vẽ trong sgk 

2.Chuẩn bị của học sinh: 

- Nghiên cứu bài mới. 

42

- Chuẩn bị các tranh vẽ hoặc các mẫu vật sống để minh họa cho phần trình bày theo nhóm. 

V.Hoạt động dạy học: 

1.Bài cũ: 

So sánh cấu tạo của ống tiêu hóa và quá trình tiêu hóa thức ăn của thú ăn thịt và thú ăn thực vật ? 

2.Mở bài 

GV đặt vấn đề Hô hấp có ý nghĩa như thế nào đối với cơ thể ? Những sinh vật khác nhau thì hoạt động hô 

hấp và hiệu quả hô hấp giống hay khác nhau ? Hiệu quả hô hấp phụ thuộc vào những yếu tố nào? Chúng ta 

vào bài mới : HÔ HẤP Ở ĐỘNG VẬT 

3.Bài mới: 

a. Hoạt động 1: Hô hấp là gì ? 


HS trả lời nhanh vào I.Khái niệm hô hấp (SGK) 

phiếu. 

* GV phát phiếu đã in sẵn câu hỏi trắc 

nghiệm. 

* GV thu phiếu trả lời và gọi một trả lời 

nếu sai gọi HS khác bổ sung. 

HS trả lời. 

HS nghiên cứu sgk trả 

lời 

b.Hoạt động 2: 

-GV phân nhiệm vụ cho mỗi nhóm: 

+ Nhóm 1: Thảo luận và trình bày ND II + Nhóm 2 : Thảo luận và trình bày ND 1 (III) 

+ Nhóm 3: Thảo luận và trình bày ND 2 (III)+ Nhóm 4 : Thảo luận và trình bày ND 3 (III) 

-Học sinh: Hoạt động theo nhóm 


Cử đại diện trình bày II. Bề mặt trao đổi khí: 

nội dung II 

1.Khái niệm (SGK) 

Các HS khác lắng nghe 

và bổ sung 

* GV gọi đại diện nhóm 1 trình bày 

nội dung II có hình ảnh minh họa. 

* GV nhấn mạnh lại một số ý để 

HS ghi nhanh. 

* GV gọi đại diện nhóm 2 trình bày 

nội dung 1(III), Yêu cầu HS dùng 

tranh hoặc các mẫu vật sống để mô 

tả. 

* GV gọi các đại diện của các 

nhóm bổ sung hoặc giải thích thêm 

nếu các vấn đề chưa rõ. 

* GV gọi đại diện nhóm 3 trình 

bày nội dung 2 (III): 

* GV gọi đại diện nhóm 4 báo cáo 

nội dung 3 (III). 

* GV gọi đại diện nhóm 5 mô tả 

cấu tạo của phổi và nêu sơ lượt cử 

động hô hấp của phổi dựa vào tranh 

hình 17.5 

Đại diện nhóm trình 

bày (có thể dùng tranh 

hoặc mẫu vật sống để 

minh hoạ) 

HS lắng nghe và phát 

biểu ý kiến 


bày 

HS lắng nghe 


bày 

HS quan sát tranh và 

mô tả. 


bày 

2. Hiệu quả trao đổi khí liên quan đến các 

đặc điểm của bề mặt trao đổi khí: (SGK) 

III. Các hình thức hô hấp: 

1. Hô hấp qua bề mặt cơ thể: 

- Các động vật đơn bào hoặc đa bào có tổ 

chức thấp như: giun đũa, giun đất,… 

- O2 và CO2 khuếch tán trực tiếp qua màng 

tế bào, các mạch máu trên bề mặt cơ thể. 

2. Hô hấp bằng hệ thống ống khí: 

- Các động vật sống trên cạn tổ chức cơ thể 

chưa tiến hóa như côn trùng hô hấp bằng 

ống khí. 

- Cấu tạo của ống khí: (SGK) 

- Cơ chế: 

+ O2 →lổ thở→ống khí lớn→ ống khí 

nhỏ→tế bào. 

+ CO2 →ống khí nhỏ→ống khí lớn→lổ 

thở→ra ngoài. 

3. Hô hấp bằng mang: (SGK) 

4. Hô hấp bằng phổi: (SGK) 

43

* GV: Ở thú, chim, bò sát, lưỡng 

cư hoạt động hô hấp có gì khác 

nhau? 

VI.Củng cố: 

1.Trong các hình thức trao đổi khí nêu trên hình thức nào trao đổi khí hiệu quả nhất? Vì sao? 

2. GV có thể củng cố bằng cách xây dựng một số câu hỏi trắc nghiệm: 

1) Bề mặt trao đổi khí là gì? 

a.Tăng diện tích tiếp xúc với không khí. 

b. Là bộ phận nhận O2 từ môi trường ngoài khếch tán vào trong tế bào và CO2 khếch tán từ tế bào ra ngoài. 

c. Làm tăng hiệu quả trao đổi khí cúa các nhóm sinh vật d. Làm tăng thể tích trao đổi khí 

2) Loài nào sau đây có kiểu hô hấp bằng ống khí: 

a. Giun đất b. Châu chấu c. Chim sẻ d. Thằn lằn 

VII.Dặn dò: 

-Trả lời các câu hỏi và bài tập trong SGK. 

-Đọc trước bài mới. 

Ngày Soạn: 

Tiết 17 

BÀI 18: TUẦN HOÀN MÁU 

I /Mục tiêu bài học 

1 / Kiến thức 

Sau khi học xong bài này học sinh cần phải: 

-Nêu được ý nghĩa tuần hoàn máu 

-Phân biệt hệ tuần hoàn hở với hệ tuần hoàn kín,hệ tuần hoàn đơn với hệ tuần hoàn kép 

-Nêu được ưu điểm của hệ tuần hoàn kín so vơí hệ tuần hoàn hở, hệ tuần hoàn kép so với hệ tuần 

hoàn đơn 

2/ Kỹ năng: 

Phát triển tư duy phân tích,so sánh cho học sinh. 

3/ Thái độ: Biết cách ăn uống khoa học hợp vệ sinh để tránh một số bệnh về tim mạch. 
















IV/ Trọng tâm : Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật 

III/ Phương pháp :Thảo luận nhóm,vấn đáp 

44

II/ Phương tiệndạy học; 

Tranh vẽ hình 18.1; 18.2; 18.3A;18.3B (SGK) 


V/ Tiến trình bài dạy 

1 / Ổn định lớp 

2/ Kiểm tra bài: Nêu khái niệm hô hấp. Có những hình thức hô hấp nào? Hình thức nào tiến hóa nhất 

tại sao? 

HOẠT ĐỘNG CÚA THẦY 

Giới thiệu bài mới: Thức ăn được biến đổi 

thành các chất dinh dưỡng ở hệ tiêu hóa và 

các chất khí (ôxi) của hô hấp không nằm 

lại một chổ mà được vận chuyển trong cơ 

thể nhờ cơ quan nào đảm nhiệm? Chúng ta 

tìm hiểu bài mới HỆ TUẦN HOÀN 


Cho HS tự đọc I SGK và trả lời câu hỏi. 

?1: HTH được cấu tạo chủ yếu bởi các bộ 

phận nào? 

?2: Chức năng của HTH? 

GVđặt câu hỏi:Tại sao động vật có kích 

thướt nhỏ không có hệ tuần hoàn, động vật 

có kích thướt lớn có hệ tuần hòan? 


GV cho HS thảo luận nhóm. Chia lớp thành 

4 nhóm 

Nhóm 1&3 hoàn thành bài tập 1 

Nhóm 2&4 hoàn thành bài tập 2 

GV gọi HS đại diện nhóm 1&2 lên bảng 

trình bày 

Gọi các nhóm khác nhận xét 

GV nhận xét và hoàn thành nội dung 

GV yêu cầu quan sát hình 

18.1,18.2,18.3,18.4,v à trả lời các câu lệnh 

SGK 

HOẠT ĐỘNG 

CỦA HS 

Lắng nghe 

HS nghiên cứu 


HS nghiên cứu 


Thảo luận nhóm, 

hoàn thành bài tập, 

cử đại diện trình 

bày 

HS1 nhận xét 

HS2 nhận xét 

Nội Dung 

I/ Cấu tạo và chức năng của hệ tuần hoàn 

1/ Cấu tạo chung 

Hệ tuần hoàn có 3 phần 

- Dịch tuần hoàn: Máu hoặc hổn hợp máu ( 

dịch mô) 

- Tim 

- Hệ thống mạch máu (ĐM, TM, MM) 

2/ Chức năng. 

Vận chuyển các chất từ bộ phận này đến bộ 

phận khác đáp ứng cho các họat động sống 

củacơ thể 

II/ Các dạng hệ tuần hoàn 

1/ Hệ tuần hoàn hở 

2/ Hệ tuần hoàn kín: Gồm 2 loại 

- Hệ tuần hoàn đơn 

- Hệ tuần hoàn kép 

(HS ghi và học theo phiếu học tập) 

VI/ Cũng cố và dặn dò: 

Câu 1: Nêu hướng tiến hóa của HTH ở ĐV? 

Câu 2: Bộ phận nào sau đây không có ở hệ tuần hoàn hở mà có ở hệ tuần hoàn kín? 

A/ Tim B/ Mao mạch C/ Tĩnh mạch D/ Động mạch 

Câu 3: Máu được tim bơm vào ĐM MM TM là đặc điểm của? 

A/ Hệ tuần hoàn hở B/ HTH kín C/ Hệ thống mạch máu D/ HTH 

• Dặn dò: Cho HS về nhà trả lời các câu hói SGK 

Đọc trước bài 19 

VII/ Phụ lục: 

Họ và tên………… 

Lớp. ……………. 

Nhóm…………… 


45

Phân biệt hệ tuần hoàn hở và hệ tuần hoàn kín 

Bài tập 1: 

Loài đại diện 

Hệ thống mạch máu 

Đường đi của máu 

Phương thức trao đổi chất 

Áp lực, tốc độ 

Hệ tuần hoàn hở 

Hệ tuần hoàn kín 

Bài tập 2 

Phân biệt hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép 

Khái niệm 

Đại diện 

Máu đi nuôi cơ thể 

Hệ tuần hoàn đơn 

Hệ tuần hoàn kép 

Đáp án bài tập 1 

Hệ tuần hoàn hở 

Hệ tuần hoàn kín 

Loài đại diện Đa số ĐV thân mềm:( ốc 

sên,trai,ngheo,sò …)và chân 

Mực ống,bạch tuộc,giun đốt,chân đầu, động 

vật có xương sống 

khớp(tôm,cua …) 

Hệ thống mạch máu ĐM và TM ĐM, MM và TM 

Đường đi của máu Được tim bơm vào ĐM sau đó tràn 

vào khoang cơ thể 

Được tim bơm đi lưu thông liên tục trong 

mạch kín: Từ ĐM- MM-TM-Tim 

Phương thức trao đổi Trao đổi trực tiếp với các tế bào Trao đổi với tế bào qua thành mao mạch 

chất 

Áp lực, tốc độ Máu chảy với áp lực thấp, tốc độ 

chảy chậm 

Máu chảy với áp lực cao hoặc trung bình,tốc 

độ chảy nhanh 

Đáp án bài tập 2 

Hệ tuần hoàn đơn 

Hệ tuần hoàn kép 

Khái niệm Chỉ có 1 một vòng tuần hoàn,tim 

hai ngăn 

Có 2 vòng tuần hoàn,vòng tuần hoàn lớn và 

vòng tuần hoàn nhỏ, tim 3 ngăn hoặc 4 ngăn 

Đại diện lớp cá lớp lưỡng cư,bò sát,chim và thú 

Máu đi nuôi cơ thể Đỏ thẩm(tim 2 ngăn) Máu pha(tim 3 ngăn) máu đỏ tươi (tim 4 ngăn) 

Ngày Soạn: 

Tiết 18 

Bài 19: TUẦN HOÀN MÁU ( tiếp theo) 

1. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Sau bài học này học sinh cần: 

a. Kiến thức: 

Giải thích được vì sao tim có khả năng đập tự động, nguyên nhân gây tính tự động của tim. 

46

Nêu được chu kì hoạt động của tim của tâm nhĩ và tâm thất 

Nêu được khái niệm huyết áp và giải thích được sự tăng giảm của huyết áp, nguyên nhân gây huyết áp, 

nguyên nhân thay đổi huyết áp trong hệ mạch. 

Vận tốc của máu và nguyên nhân thay đổi vận tốc máu. 

b. Kỹ năng: 

- Quan sát, phân tích tranh. 

- So sánh, tổng hợp, liên hệ thực tiễn. 

c. Thái độ: 

Có ý thức giữ gìn vệ sinh tim mạch để phòng tránh một số bệnh về tim mạch. 

d. Năng lực 

* Năng lực chung. 







* Năng lực đặc thù. 







2. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC: 

Tính chu kỳ của tim, sự biến đổi huyết áp và vận tốc máu trong hệ mạch 

3. PHƯƠNG PHÁP: 

- Đàm thoại, giảng giải , thuyết trình. 


4. CHUẨN BỊ: 

a. Giáo viên: 

- Tranh hình 19.1 , 19.2 ,19.3 , 19.4 ( SGK) ( phóng to) . 

- GV chuẩn bị trước thí nghiệm chứng minh tính tự động của tim. 


b. Học sinh tham khảo trước các nội dung: 

Khả năng đập tự động của tim, nguyên nhân gây tính tự động của tim. 

Trình tự và thời gian co dãn của tâm nhĩ và tâm thất 

Khái niệm huyết áp , sự tăng giảm của huyết áp, nguyên nhân gây huyết áp, nguyên nhân thay đổi 

huyết áp trong hệ mạch. 

5. TIẾN TRÌNH BÀI HỌC: 

1. Kiểm tra bài cũ: ( GV gọi 1 HS) 

C/ Chim và thú 

Câu 1 : Phân biệt hệ tuần hoàn hở và hệ tuần hoàn kín. 

Câu 2 : Hai lớp động vật nào sau đây có cấu tạo tim giống nhau nhất? 

A/ Bò sát và lưỡng cư 

B/ Cá và lưỡng cư 

C/ Bò sát và chim 


GV có thể đặt vấn đề : Cơ thể chúng ta khi nghỉ ngơi hay hoạt động mạnh đều có sự TĐC và năng lượng 

(để cung cấp đủ lượng máu cần thiết cho hoạt động), vậy trong cơ thể sống cơ quan nào đảm nhận, cơ chế 

hoạt động của tim mạch như thế nào? Hôm nay chúng ta tìm hiểu sâu hơn về hoạt động của tim và hệ mạch. 


GV : Cho HS quan sát thí nghiệm 

III. HOẠT ĐỘNG CỦA TIM 

mà GV đã chuẩn bị trước. 

HS quan sát trả lời. 

47


?: Tim ếch và cơ bắp của chân ếch 

lấy ra khỏi cơ thể có còn co bóp 

không? 

GV nhận xét , bổ xung. 

GV treo tranh H 19.1 . Phát phiếu 

học tập số 1. 

GV gọi đại diện từng nhóm so sánh, 

nhận xét, bổ xung. 

GV : Tính tự động của tim có ý 

nghĩa gì? 

GV treo tranh H 19.2 . 

? CK tim có mấy pha? Thời gian 

mỗi pha? 

? Vì sao tim có thể hoạt động liên 

tục trong thời gian dài không mệt mỏi. 

? Nhịp tim là gì? ở người lớn nhịp 

tim trung bình là bao nhiêu? 

- Nhận xét, đánh giá. 

?: Cho biết mối liên quan giữa nhịp 

tim và khối lượng cơ thể? 

( S : là diện tích bề mặt cơ thể. 

V : là khối lượng cơ thể.) 

?:Hệ mạch bao gồm những hệ thống 

nào? 

HS quan sát tranh, đọc 

mục III. 1 thảo luận và 

hoàn thành phiếu học tập ( 

5 phút) 

HS : Giúp tim đập tự động 

cung cấp đủ oxi và chất 

dinh dưỡng cho cơ thể ngay 

cả khi ngủ. 

HS nghiên cứu mục III.2 

trả lời. 

Do thời gian co tim và dãn 

tim là hợp lý. 

(Tâm nhĩ nghỉ 0,7s. tâm 

thất nghỉ 0,5s) 

HS xem bảng 19.1 trả lời. 

HS : ĐV càng nhỏ thì tỉ 

lệ S/V càng lớn. 

HS : Khi S/V càng lớn thì 

nhiệt lượng mất vào môi 

trường càng nhiều, nhu cầu 

oxi phải nhiều. 

HS QS và đọc mục IV . 1 

trả lời . 

ĐMC-ĐM-TĐM 

TTM-TM-TMC 

1.Tính tự động của tim: 

*KN : Là khả co dãn tự động theo chu 

kì của tim. 

* Nguyên nhân gây ra tính tự động của 

tim: Do hệ dẫn truyền tim. 

- Hệ dẫn truyền tim gồm: 

+ Nút xoang nhĩ tự phát xung điện, 

truyền xung điện đến nhĩ thất và cơ tâm 

nhĩ co. 

+ Nút nhĩ thất nhận xung điện từ nút 

xoang nhĩ truyền đến bó His. 

+ Bó His dẫn truyền xung điện đến 

mạng Puôckin. 

+ Mạng Puôckin truyền xung điện đến 

cơ tâm thất co. 

2. Chu kì hoạt động của tim: 

Tim co giãn nhịp nhàng theo chu kì. 

Mỗi chu kì 0.8s, gồm 3 pha trong đó 

tâm nhĩ co 0,1s, tâm thất co 0,3s, thời 

gian dãn chung 0,4s. 

Nhịp tim là số chu kì tim trong 1 phút. 

Động vật càng nhỏ tim đập càng nhanh. 

IV/ HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ MẠCH: 

1. Cấu trúc của hệ mạch : 

(Nội dung SGK ) 

GV nêu tình huống : Tại sao 

những người bị xuất huyết não có thể 

dẫn tới bại liệt hoặc tử vong thường 

gặp ở người bị huyết áp cao. Vậy 

chúng ta hãy tìm hiểu xem : Huyết áp 

là gì? 

( Ở người gìa thường mạch bị xơ 

cứng, tính đàn hồi kém, đặc biệt ở các 

HS tham khảo SGK TL. 

2. Huyết áp: 

+ KN : Là áp lực tác dụng lên thành mạch 

và đẩy máu chảy trong hệ mạch. 

+ Nguyên nhân: Gây ra huyết áp: Do tâm 

thất co đẩy máu vào hệ mạch . 

48


mạch máu não thành mạch máu rất 

mỏng, khi xuất huyết cao dễ làm vỡ 

mạch).) 

GV treo hình 19.3 

? : Tại sao tim đập nhanh , mạnh thì 

HA tăng, tim đập chậm, yếu HA 

giảm? 

GV giải thích rõ thế nào là HA tâm 

thu và HA tâm trương . ( Theo SGK) 

?: Các yếu tố làm thay đổi huyết áp? 

? Vận tốc máu là gì? 

GV treo tranh 19.3 ( SGK NC) 

?: Tiết diện và tổng tiết diện là gì? ( 

SGV trang 78) 

Tổng tiết diện ở ĐMC 5-6 cm 2 , tốc 

độ máu 500mm/s, ở MM 6000 cm 2 , 

tốc độ máu 0,5mm/s, 

Vận tốc máu ở mao mạch chậm có ý 

nghiã gì? 

HS nêu các số liệu về HA 

tối đa, HA tối thiểu. 

QS H19.3 (SGK NC) rút ra 

nhận xét về sự thay đổi 

huyết áp ở các hệ mạch. 

Càng xa tim HA càng 

giảm (Xem bảng số liệu 

19.2 SGK) 

Tốc độ máu tỉ lệ nghịch với 

tổng tiết diện của mạch. 

(Tạo điều kiện cho máu kịp 

TĐC với TB) 

* Sự co bóp của tim và nhịp tim. 

* Sức cản trong mạch. 

* Khối lượng máu và độ quánh của 

máu. 

3. Vận tốc máu: 

Là tốc độ máu chảy trong 1 giây. 

VD : SGK 

Vận tốc máu liên quan đến tổng tiết diện 

của mạch và chêch lệch HA giữa 2 đầu 

đoạn mạch. (Vận tốc máu tỉ lệ nghịch với 

tổng tiết diện của mạch). 

CỦNG CỐ: 

- GV nhắc lại các nội dung chính đã học: Tính tự động của tim, chu kì tim, huyết áp, sự biến đổi của 

vận tốc máu. 

- GV treo bảng phụ có ghi 2 câu hỏi trắc nghiệm rồi gọi HS lần lượt trả lời: 

Câu 1 : Cấu trúc nào sau đây không thuộc hệ thống thần kinh tự động của tim? 

a/ Nút xoang nhĩ. b/ Van nhĩ - thất 

c/ Bó His d/ Mạng lưới Puôc - kin 

Câu 2 : Phát biểu nào sau đây có nội dung đúng?: 

a/ Trong chu kì tim, pha co tâm thất có thời gian dài nhất. 

b/ Huyết áp cực đại xảy ra vào pha co tâm nhĩ. 

c/ Nhịp tim trung bình ở người trưởng thành bình thường bằng 100 lần / phút. 

d/ Tần số nhịp tim ở động vật thường tỉ lệ nghịch với khối lượng cơ thể. 

Đáp án : Câu 1 : b 

Câu 2 : d 

DẶN DÒ: 

- HS trả các câu hỏi SGK . 

- HS đọc trước các nội dung trong bài mới bao gồm : 

+ Khái niệm nội môi và ý nghĩa của cân bằng nội môi , cơ chế duy trì cân bằng nội môi. 

+ Vai trò của gan thận trong cân bằng áp suất thẩm thấu. 

+ Vai trò của hệ đệm trong cân bằng nội môi. 

+ GV đặt vấn đề : Tại sao khi chạy HA tăng cao, khi nghỉ ngơi HA trở lại bình thường? Hoặc sau khi 

ăn huyết áp thường tăng cao? 


49

NHÓM 1 

CÂU HỎI: 

Tính tự động của tim 

là gì? 

Nguyên nhân gây ra 

tính tự động của tim? 

TRẢ LỜI: 

............................................................................ 

........................................................................... 

............................................................................ 

........................................................................... 

............................................................................ 

........................................................................... 

............................................................................ 

........................................................................... 

NHÓM 2 

CÂU HỎI: 

Hệ dẫn truyền tim gồm 

những bộ phận nào? 

TRẢ LỜI: 

............................................................................ 

........................................................................... 

............................................................................ 

........................................................................... 

............................................................................ 

NHÓM 3 

CÂU HỎI: 

Con đường dẫn truyền 

xung điện trong hệ dẫn 

truyền? 

TRẢ LỜI: 

............................................................................ 

........................................................................... 

............................................................................ 

........................................................................... 

............................................................................ 

........................................................................... 

............................................................................ 

........................................................................... 

Ghi chú cho (GV) : Đáp án phiếu học tập đã có ghi ở tiểu kết mục III . 

Ngày Soạn: 

Tiết 19 

BÀI 20: CÂN BẰNG NỘI MÔI 

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Sau khi học xong bài này, HS : 


- Nêu được định nghĩa và ý nghĩa của cân bằng nội môi, hậu quả nếu mất cân bằng nội môi. 

- Vẽ được sơ đồ cơ chế duy trì cân bằng nội môi, nêu được vai trò của các thành phần của cơ chế duy trì 

cân bằng nội môi. 

- Nêu được vai trò của hệ đệm trong cân bằng pH nội môi. 

2. Kỉ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng quan sát, phân tích tranh vẽ và hoạt động nhóm. 


- Vận dụng lý thuyết để giải thích một số ví dụ: Cơ chế điều hoà huyết áp, vai trò của gan và thận trong 

việc cân bằng áp suất thẩm thấu của máu...... 

- Chỉ ra được nguyên nhân gây ra một số bệnh thông thường: huyết áp giảm, cảm cúm..... 




50













II.TRỌNG TÂM: Vẽ được sơ đồ cơ chế duy trì cân bằng nội môi, nêu được vai trò của các thành phần 

của cơ chế duy trì cân bằng nội môi. 

III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC: 

- Phương pháp thảo luận nhóm (phương pháp chính) kết hợp vấn đáp - gợi mở. 

II. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC: 

- Tranh phóng to HV: 20.1, 20.2 – SGK 


IV. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: 

1. Kiểm tra bài củ: 

GV: Tính tự động của tim là gì? Hệ dẫn truyền tim bao gồm các yếu tố nào? 

GV: Huyết áp là gì? Tại sao huyết áp lại giảm trong hệ mạch? 

2. Vào bài mới: 

GV: Môi trường bên ngoài là các yếu tố bao quanh cơ thể, ví dụ như môi trường bên ngoài của các loài 

cá là nước. 

GV: Vậy theo các em, môi trường trong là gì? 

GV: Hướng dẫn học sinh đưa ra định nghĩa: Môi trường trong là môi trường bao quanh tế bào, trong môi 

trường đó tế bào của cơ thể tiếp nhận chất dinh dưỡng và thải ra các chất thải. Ví dụ như môi trường 

trong của cơ thể người là máu, nước mô và bạch huyết. 

GV: Môi trường trong cũng luôn cần được duy trì ổn định. Vậy sự ổn định của môi trường trong chịu sự 

tác động của những yếu tố và theo cơ chế nào, chúng ta đi vào bài học mới: 

BÀI 20: CÂN BẰNG NỘI MÔI 

Hoạt động của thầy Hoạt dộng của trò Nội dung cần đạt 

*Hoạt động 1: Khái niệm, ý 

nghĩa cân bằng nội môi. 

GV: Phát phiếu học tập số 1, yêu 

cầu HS đọc mục I và hoàn thành 

trong khoảng thời gian 5’ (phiếu 

học tập số 1 - phụ lục) 

GV: Trong thời gian HS làm việc, 

treo bảng phụ phiếu học tập số 1 

lên bảng. 

GV: Yêu cầu đại diện của một 

hoặc hai nhóm trình bày nội dung 

và cả lớp cùng góp ý để hoàn 

thành phiếu học tập số 1. 

GV: Em hãy nêu ý nghĩa của sự 

cân bằng nội môi? 

GV: Môi trường trong duy trì 

được sự ổn định là do cơ thể có 

HS: Đọc mục I, thảo 

luận nhóm và hoàn 

thành nội dung trong 

phiếu. 

HS: Tiếp tục tham 

khảo mục I để trả lời. 

I. KHÁI NIỆM VÀ Ý NGHĨA CỦA CÂN 

BẰNG NỘI MÔI: 

1. Khái niệm cân bằng nội môi: 

(Nội dung phiếu học tập số 1) 

2. Ý nghĩa của cân bằng nội môi: 

- Cân bằng nội môi giúp cho động vật tồn tại và 

phát triển 

- Mất cân bằng nội môi có thể gây ra bệnh. 

51

các cơ chế duy trì cân bằng nội 

môi. Chúng ta qua phần II. 

*Hoạt động 2: Cơ chế di trì cân 


GV: Treo tranh vẽ hình 20.1 - 

SGK 

GV: Cơ chế cân bằng nội môi có 

sự tham gia của các bộ phận nào? 

GV: Phát phiếu học tập số 2. Yêu 

cầu học sinh đọc mục II, quan sát 

HV 20.1 và điền nội dung thích 

hợp vào phiếu (10 phút). 

(Phiếu học tập số 2) 

GV: Gọi một số HS trả lời, các 

HS khác bổ sung. 

GV: Thế nào là liên hệ ngược? 

GV: Nếu một trong các yếu tố 

trong sơ đồ này không hoạt động 

hoặc hoạt động kém thì sẽ như thế 

nào? 

GV: Cho một số VD: Hiện tượng 

tụt huyết áp ở người, bệnh cảm 

cúm.... 

GV: Treo tranh vẽ hình 20.2. Yêu 

cầu HS hoàn thành sơ đồ (bài tập 

củng cố). 

*Hoạt động 3: Vai trò của thận 

và gan trong việc cân bằng ASTT 

GV: cho HS đọc mục III1. Yêu 

cầu HS nêu vai trò của thận trong 

việc cân bằng ASTT của máu? 

GV: Hướng dẫn HS nêu và giải 

thích vai trò của gan 

*Hoạt động 4: Vai trò của hệ 

đệm trong cân bằng pH. 

GV: pH nội môi được duy trì nhờ 

những yếu tố nào? 

GV: Trong máu có các hệ đệm chủ 

yếu nào? Hệ nào mạnh nhất? 

V. CỦNG CỐ - DẶN DÒ: 

*Dùng sơ đồ sau để củng cố: 

HS: Nêu được các 

bộ phận: 

- tiếp nhận kích thích 

- điều khiển 

- thực hiện 

HS: Quan sát HV, 

thảo luận nhóm để 

hoàn thành phiếu. 

HS: dựa vào HV 

20.1 và SGK để giải 

thích và nêu được vai 

trò quan trọng của 

liên hệ ngược trong 

cơ chế duy trì cân 


HS: Tham khảo SGK 

để trả lời. 

HS: giải thích được 

hai trường hợp: 

- Khi ASTT trong 

máu tăng cao 

- Khi ASTT trong 

máu giảm 

HS: Giải thích vai trò 

của gan trong việc 

điều hoà nồng độ 

glucôzơ trong máu. 

HS: Tham khảo mục 

IV để trả lời. 

HS: Tiếp tục tham 

khảo mục IV để trả 

lời câu hỏi này. 

II. SƠ ĐỒ KHÁI QUÁT CƠ CHẾ DUY TRÌ 

CÂN BẰNG NỘI MÔI: 

- Cơ chế duy trì cân bằng nội môi có sự tham gia 

của các bộ phận: 

+ Bộ phận tiếp nhận kích thích 

+ Bộ phận điều khiển 

+ Bộ phận thực hiện 

HV 20.1 

(Nội dung phiếu học tập số 2) 

- Những biến đổi của môi trường có thể tác động 

ngược trở lại bộ phận tiếp nhận kích thích (liên 

hệ ngược). 

- Nếu một trong các bộ phận của cơ chế hoạt 

động không bình thường sẽ dẫn đến mất cân bằng 

nội môi. 

III. VAI TRÒ CỦA THẬN VÀ GAN TRONG 

CÂN BẰNG ÁP SUẤT THẨM THẤU: 

1. Vai trò của thận: 

- Thận tham gia điều hoà cân bằng ASTT nhờ 

khả năng tái hấp thu hoặc thải bớt nước và các 

chất hoà tan trong máu. 

2. Vai trò của gan: 

- Gan tham gia điều hoà cân bằng ASTT nhờ khả 

năng điều hoà nồng độ các chất hoà tan trong 

máu như glucôzơ...... 

IV. VAI TRÒ CỦA HỆ ĐỆM TRONG CÂN 

BĂNG pH: 

- pH nội môi được duy trì ổn định nhờ hệ đêm, 

phổi và thận. 

- Trong máu có các hệ đệm chủ yếu: hệ đệm 

bicacbonat, hệ đệm phôtphat, hệ đệm prôtêinat 

(hệ đệm mạnh nhất). 

52

Bộ phận tiếp nhận kích thích 

.............................................. 

Sơ đồ điều hoà ASTT của gan và thận 

Bộ phận điều khiển 

(1) ............................... 

Bộ phận thực hiện 

............................. 

Điền các từ sau đây vào khoảng trống: Thụ thể mạch máu, gan, thận, tuyến nội tiết (tuyến yên)? (1) là 

gì? 


Họ và tên HS trong nhóm:....................................................................... 

Phiếu học tập số 1: Phân biệt cân bằng nội môi và mất cân bằng nội môi. Cho VD. (Thời gian hoàn 

thành: 5 phút) 

Cân bằng nội môi 


............................................................. 

............................................................. 

.................................. 

.................................................... 

2. VD: 

............................................................. 

............................................................. 

............................................................. 

......................... 

.................................................... 

Mất cân bằng nội môi 


............................................................................................................... 

....................................................................................... 

.................................................................. 

2. VD: 

............................................................................................................... 

............................................................................................................... 

.......................................... 

.................................................................. 

Phiếu học tập số 2: Khái quát cơ chế cân bằng nội môi 

Bộ phận Các cơ quan Chức năng 

Tiếp nhận kích thích ........................................... 

........................................... 

......................... 

.. 

Điều khiển ........................................... 

........................................... 

......................... 

Thực hiện ........................................... 

........................................... 

......................... 

........................................................... 

........................................................... 

........................................................... 

........................................................... 

.. 

........................................................... 

........................................................... 

.. 


NỘI DUNG PHIẾU HỌC TẬP 

53

Cân bằng nội môi 


- Là sự duy trì ổn định của môi 

trường trong cơ thể. 

2. VD: 

- Nồng độ Glucôzơ trong máu người 

được duy trì ổn định ở mức 0.1% 

- Thân nhiệt ở người được duy trì ổn 

định ở mức 36,7 0 C 

Mất cân bằng nội môi 

- Là hiện tượng khi các điều kiện lí – hoá của môi trường trong thay 

đổi dẫn tới không duy trì được sự ổn định bình thường. 

- Nếu nồng độ glucôzơ trong máu cao hơn 0,1% → có thể bị bệnh tiểu 

đường. 

- Nếu nồng độ này thấp hơn 0,1% → cơ thể bị hạ đường huyết. 


Bộ phận Các cơ quan Chức năng 

Tiếp nhận kích thích - thụ thể hoặc cơ quan thụ - tiếp nhận kích thích từ môi trường và 

cảm: da, mạch máu.... biến chúng thành xung thần kinh truyền 

Điều khiển 

Thực hiện 

- trung ương thần kinh 

- tuyến nội tiết 

- Là các cơ quan như thận, 

gan, phổi, tim... 

về bộ phận điều khiển. 

- điều khiển hoạt động của các cơ quan 

thực hiện bằng cách gởi đi các tín thần 

kinh hoặc hoocmon. 

- tăng hoặc giảm hoạt động nhằm đưa 

môi trường trong trở về trạng thái cân 

bằng và ổn dịnh. 

Ngày Soạn: 

Tiết 20 

THỰC HÀNH 

ĐO MỘT SỐ CHỈ TIÊU SINH LÍ Ở NGƯỜI 


Thực hành xong bài này, học sinh đếm được nhịp tim, đo được thân nhiệt của người 


Nhiệt kế để đo thân nhiệt 

Đồng hồ bấm giây 


Lớp chia thành 4 nhóm 

Một thành viên trong nhóm đồng thời được 3 thành viên khác đo các chỉ sô nhịp tim, thân nhiệt 

Với trị số được đo vào các thời điểm trước khi hít đất, ngay sau khi hít đât, sau khi nghỉ chạy 5’ 

Cách đếm nhịp tim 

Cách đo thân nhiệt 

Ngày Soạn: 

Tiết 21 

BÀI TẬP CHƯƠNG I 

Ngày Soạn: 

CHƯƠNG II: CẢM ỨNG 

A. CẢM ỨNG Ở THỰC VẬT 

Bài 23: Tiết 23 HƯỚNG ĐỘNG 

54

I. Mục tiêu bài học: 


- Phát biểu được định nghĩa về cảm ứng và hướng động 

- Nêu được các tác nhân của môi trường gây ra hiện tượng hướng động 

- Trình bày vai trò của hướng động đối với đời sống của cây 

- Giải thích được một số hiện tượng hướng động trong tự nhiên 

2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng quan sát, phân tích, so sánh. 

3. Thái độ: Biết cách chăm sóc cây trồng để cây sinh trưởng phát triển tốt. 
















IV. Trọng tâm: 

- Nguyên nhân gây ra hướng động 

- Vai trò của hướng động đối với thực vật 

III. Phương pháp: 

- Quan sát tìm tòi bộ phận 

- Đàm thoại tìm tòi bộ phận 


IV. Chuẩn bị của GV - HS: 

- GV: +Tranh vẽ phóng to 23.1, 23.2, 23.3, 23.4, một số chậu cây 

+Phiếu học tập 

- HS: Đọc bài trước ở nhà 

V. Tiến trình lên lớp 

1. Ổn định lớp: 

2. Kiểm tra bài cũ (giới thiệu sơ lược chương II) 

3. Nội dung bài mới 

Đặt vấn đề: 

- Cho học sinh quan sát chậu cây leo mồng tơi 

- Quan sát chậu cây đậu non, khi cho chiếu ánh sáng 1 phía. 

Đặt câu hỏi ? Tại sao cây mồng tơi có thể bò theo cây cắm đó leo lên ? Tại sao chậu cây đậu non lại có thể 

uốn cong về một phía. 

Để hiểu rõ vấn đề này chúng ta nghiên cứu bài ''Hướng động'' ? 

Hoạt động của thầy Hoạt đông của trò Nội Dung 

HS: là phản ứng của SV I. Khái niệm hướng động: 

đối với kích thích 1. Khái niệm 

HS: tính cảm ứng 

- GV: Cảm ứng là gì ? 

- GV: K/năng của TV phản ứng đối 

với kích thích là gì ? 


- HS quan sát H 23.1, nêu nhận xét 

về sự sinh trưởng của thân cây non. 

ở các điều kiện chiếu sáng khác 

nhau ? 

HS quan sát và nhận xét 

Hướng động là hình thức phản ứng của 

cơ quan thực vật đối với tác nhân kích 

thích từ 1 hướng xác định 

55

Hướng động là gì ? có mấy loại 

hướng động ? Phân biệt các loại đó 

và cho ví dụ ? 

Cơ chế nào dẫn đến sự hướng động 

* Nguyên nhân nào gây ra sự sinh 

trưởng không đồng đều như vậy ? 

Hoặc TS các TB 2 giá đối diện của 

cơ quan sinh trưởng không đồng 

đều) 

Hoạt động II: Giáo viên phát phiếu 

học tập yêu cầu HS đọc SKH mục 

II, thảo luận nhóm và hoàn thành 

phiếu học tập. 

- GV chia HS 5 nhóm, đại diện mỗi 

nhóm lên trinh bày 1 mục HS khác 

bổ sung 

=> GV hoàn thành nội dung 

Học sinh trả lời 

HS nghiên cứu SGK trả 

lời 

HS trả lời 

HS nhận phiếu học tập 

nghiên cứu SGK, thảo 

luận nhóm -> hoàn thành. 

HS lên trình bày 

2. Phân loại: có hai loại chính 

- Hướng động dương: Sinh trưởng hướng 

tới nguồn kích thích 

Hướng động âm: sinh trưởng theo hướng 

tránh xa nguồn kích thích. 

3.Cơ chế hướng động ở mức tế bào: 

Là sự sinh trưởng không đồng đều của 

các tế bào tại hai phía đối diện nhau của 

cơ quan (thân, rể, lá, mầm…) 

4. Nguyên nhân: 

Do hocmôn auxin di chuyển từ giá bị 

kích thích đến giá không bị kích thích=> 

giá không bị kích thích có nhiệt độ auxin 

cao hơn nên kích thích tế bào sinh trưởng 

** hơn. 

II. Các kiểu hướng động: 

ND phiếu học tập 

Các kiểu hướng động Tác nhân Đặc điểm hướng động 

1. Hướng sáng ánh sáng 

Thân: hướng sáng dương 

Rễ: hướng sáng âm 

2. Hướng trọng lực Đất/trọng lực 

Rể cây: hướng trọng lực dương 

Thân: hướng trọng lực âm 

3. Hướng hóa 

4. Hướng nước Nước 

Các chất hóa học axit, 

kiềm, muối khoáng, 

hoocmôn 

5. Hướng tiếp xúc Sự va chạm 

Củng cố mục II: 

* Ở mục hướng trong lực yêu cầu HS trả lời 

Câu hỏi lệnh/SGK 

- Ở mục hướng hóa GV lưu ý về hướng động điều kiện thực tiễn SX 

Hoạt động III: 

Yêu cầu học sinh trả lời 3 câu lệnh 

SGK 

=> GV hoàn thiện kiến thức 


Các CQST' của cây hướng tới nguồn hóa chất: 

hướng hóa dương 

Các CQST' của cây tránh xa nguồn hóa chất: 

hướng hóa âm 

Rể: hướng nước dương 

- Thân: hướng nước âm 

Các tế bào không được tiếp xúc, sinh trưởng 

Các tế bào phía tiếp xúc, không sinh trưởng 

III. Vai trò của hướng động trong đời 

sống TV: 

- Tìm đến nguồn sáng để quang hợp 

VD: Cây mọc cửa sổ luôn sinh trưởng 

hướng ra ngoài cửa để đón ánh sáng. 

- Đảm bảo cho rễ mọc vào đất để giữ cây 

và để hút nước * các chất khoáng có 

trong đất. 

- Nhờ có tính hướng hóa, rễ cây sinh 

trưởng hướng tới nguồn nước và phân 

bón để dinh dưỡng. 

- VD cây mướp, bầu, bí, dưa leo, nho, 

đậu ve ve… 

56

4. Củng cố và hoàn thiện kiến thức: 

Cho HS điền ô chữ theo gợi ý 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

Gợi ý: 

Câu 1: Có 7 chữ: một nhân tố môi trường tác động làm ngọn cây luôn mọc về hướng nhân tố này 

Câu 2: Có 8 chữ: Dạng hướng động mà rễ cây luôn hướng về các chất khoáng cần thiết cho sự sống của tế 

bào 

Câu 3: có 8 chữ: Hiện tượng rễ cây phát triển trong tự nhiên luôn hướng về trọng lực 

Câu 4: có 5 chữ: một loại hoocmôn sinh trưởng của thực vật có ảnh hưởng đến vận động hướng động của 

cây 

Câu 5: Có 14 chữ: Đặc tính của rể cây khi phát triển luôn hướng về nguồn nước trong đất 

Câu 6: Có 5 chữ: Một bộ thực vật có các cây mà rể của nó sống cộng sinh với vi khuẩn Rhizôbium 

Câu 7: Có 14 chữ: Hiện tượng cây vận động sinh trưởng và luôn luôn hướng về phía tác nhân kích thích của 

môi trường. 

Câu 8: Có 10 chữ: Là tỷ lệ giữa lượng chất khô tích lũy trong các cơ quan có giá trị kinh tế của cây với tổng 

lượng chất khô mà cây quan hợp được. 

Câu 9: Có 7 chữ: Là một giai đoạn của quang hợp ở cây xanh mà phản ứng chỉ xảy ra được khi có ánh sáng. 

5. Bài tập về nhà: 

- Trả lời câu hỏi SGK 

- Chuẩn bị bài mới 


Các kiểu hoạt động Tác nhân Đặc điểm hướng động 

1. Hướng sáng 

- Thân: 

- Rễ: 

2. Hướng trọng lực 

- Rễ: 

- Thân: 

- Các cq sinh trưởng của cây hướng tới nguồn hóa 

3. Hướng hóa 

chất… 

- Các cơ quan của cây tránh nguồn hóa chất… st' của 

cây trách xa nguồn hóa chất 

4. Hướng nước 

- Rể 

- Thân 

- Các tế bào không được tiếp xúc kích thích sinh 

5. Hướng tiếp xúc 

trưởng… 

Các tế bào phía tiếp xúc… 

57

ĐÁP ÁN Ô CHỮ 

1 A N H S A N G 

2 H Ư Ơ N G H O A 

3 H Ư Ơ N G Đ Â T 

4 A U X I N 

5 H Ư Ơ N G N Ư Ơ C D Ư Ơ N G 

6 H O Đ Â U 

7 H Ư Ơ N G Đ Ô N G D Ư Ơ N G 

8 H Ê S Ô K I N H T Ê 

9 P H A S A N G 

Ngày Soạn: 

Tiết 24 

BÀI 24. ỨNG ĐỘNG. 

I. Mục tiêu bài học: Sau khi học xong bài này học sinh phải: 


- Nêu được khái niệm về ứng động. 

- Phân biệt được ứng động với hướng động. 

- Phân biệt được bản chất ứng động không sinh trưởng và ứng động sinh trưởng. 

- Nêu được một số ví dụ về ứng động không sinh trưởng. 

- Trình bày được vai trò của ứng động trong đời sống thực vật. 


- Rèn luyện tư duy phân tích, tổng hợp. 

- Làm việc theo nhóm. 

3. Thái độ: Hình thành ý thức biết bảo vệ thiên nhiên và môi trường sống. 
















II. Trọng tâm của bài: 

Tác nhân gây ra ứng động, phân biệt hai loại ứng động sinh trưởng với ứng động không sinh trưởng, 

ứng động và hướng động. 


58

HS làm việc độc lập với SGK. 

HS làm việc theo nhóm + vấn đáp. 

IV. Phương tiện dạy học: 

1. GV: Chuẩn bị tranh ảnh phóng to hình 24.1, 24.2, 24.3 trong SGK. 

2. HS: Đem theo cây trinh nữ. 

V. Tiến trình bài học: 



: Câu 1. Cảm ứng của thực vật là gì? Khái niệm hướng động? 

: Câu 2. Các kiểu hướng động ở thực vật? 


Nội dung 1: Vào bài mới. 

Thực vật sống cố định trên một vị trí của mặt đất, bằng cách gì cây có thể thích ứng với mọi thay đổi 

của các yếu tố không định hướng trong môi trường sống? Để hiểu rõ hơn chúng ta vào bài mới. GV ghi tên 

đề bài. 

Hoạt động của giáo viên Hoạt động của trò Nội Dung 

Mục tiêu 

Nêu được khái niệm ứng động, phân 

biệt được ứng động và hướng động 

Cách tiến hành 

Tổ chức học sinh hoạt động độc lập và 

hoạt động thoe nhóm 

Giáo viên nêu ví dụ 

Ví dụ 1 cây vạn liên thanh trồng trong 

lọ gần cử sổ cành lá hướng về phía ánh 

sáng 

Ví dụ 2; hoa đồng tiền sáng nở, tối khép 

cánh lại 

Giáo viên yêu cầu Học sinh đọc SGK 

mục 1 và trả lời câu hỏi: 2 hiện tượng 

trên giống và khác nhau như thế nào ? 

Hoa đồng tiền sáng nở, 

tối khép cánh 

Cây vạn 

liên thanh cành lá hướng về ánh sáng 

Hướng kích thích 

Cấu tạo của cơ quan thực hiện 

Loại cảm ứng 

Giáo viên hướng học sinh đến kết 

luận 

Học sinh lắng nghe 

thực hiện yêu cầu 

của giáo viên 

I Khái niệm chung về ứng động 

-Giống nhau 

+Đều là phản ứng của cơ thể thực vật trả 

lời kích thích của môi trường (ánh sáng ) 

+Cơ chế đều 

Ngày Soạn: 

Tiết 28 

B - CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 

Bài 26 : CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT 

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 

1 Kiến thức 

- Nêu được khái niệm cảm ứng, phản xạ ỏ động vật. 

- Trình bày được khái niệm cảm ứng ở động vật chưa có hệ thần kinh. 

- Mô tả được cấu tạo hệ thần kinh dạng lưới và khả năng cảm ứng của động vật có hệ thần kinh dạng 

lưới. 

59

- Mô tả được cấu tạo hệ thần kinh dạng chuỗi hạch và khả năng cảm ứng của động vật có hệ thần kinh 

dạng chuỗi hạch . 

2. Kỹ năng 

- Rèn luyện kỹ năng quan sát phân tích tranh vẽ: kỹ năng so sánh. 

3. Thái độ. 

- Xây dựng tình cảm yêu thiên nhiên khi quan sát các hiện tượng cảm ứng của động vật. 
















II. TRỌNG TÂM BÀI HỌC : 

Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới và dạng chưỗi hạch. 


Vấn đáp + Thảo luận nhóm 

IV. CHUẨN BỊ : 

Các tranh vẽ phóng to H26.1, H26.2 + Bảng phụ phần 1.2 / III 

V. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC 

1. Ổn định lớp. 

2. Bài mới : Yêu cầu học sinh nhắc lại khái niệm cảm ứng của sinh vật và đặc điểm của sự cảm ứng ở 

thực vật . Sự cảm ứng ở động vật có gì khác → Bài mới. 

Nội dung 1 : I . Khái niệm cảm ứng ở động vật 

HOẠT ĐỘNG CỦA GV HĐ CỦA HS Nội Dung 

1. Các hiện tượng sau: 

a. Trùng giày bơi tới chỗ nhiều O2. 

b. Thuỷ tức co mình khi bị kim châm. 

c. Khi trời trở rét, mèo có phản ứng xù 

lông. 

được gọi là sự cảm ứng của động 

vật.Vậy cảm ứng ở động vật là gì? 

Đặc điểm? 

GV: Kết luận thành tiểu kết. 

GV: Trong VD a, b, ĐV trả lời kích 

thích từ môi trường thông qua hệ thần 

kinh. Nên được gọi là phản xạ. Phản 

xạ là gì? Phản xạ được thực hiện nhờ 

các bộ phận nào? 

GV: Kết luận thành tiểu kết. 

2. Yc HS nghiên cứu VD: tay người 

chạm lửa thì rụt lại. Thụ quan đau ở 

tay người; tuỷ sống; cơ tay có vai trò 

gì trong hoạt động đó? 

GV: Ba bộ phận đó tạo thành một cung 

phản xạ.- → Tiểu kết 

-Cảm ứng ở động 

vật có tốc độ 

nhanh. 

- Hoạt động cảm 

ứng của động vật 

có hệ thần kinh 

được gọi là phản 

xạ. 

- Nghiên cứu SGK 

& trả lời. 

1. Cảm ứng ở động vật là gì? 

Cảm ứng ở động vật là phản ứng lại các kích 

thích từ môi trường sống để tồn tại và phát 

triển . 

2. Phản xạ. 

* Là phản ứng của cơ thể thông qua hệ thần 

kinh trả lời lại các kích thích bên ngoài hoặc 

bên trong cơ thể. Phản xạ được thực hiện nhờ 

cung phản xạ. 

* Cung phản xạ gồm : 

- Bộ phận tiếp nhận kích thích ( thụ thể hoặc 

cơ quan thụ quan). 

- Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để 

60

3. Cho HS trả lời các câu lệnh trong 

SGK. 

4. Cho học sinh nêu thêm một số ví dụ 

về cảm ứng, phản xạ. Phân biệt cảm 

ứng, phản xạ. 


-Nêu ví dụ, phân 

biệt. 

quyết định hình thức và mức độ phản ứng (hệ 

thần kinh) 

- Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến,...) 

Nội dung 2 : II. Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức thần kinh. 


1. Yc HS nhận xét về cảm ứng ở động 

vật chưa có hệ thần kinh qua VD: 

- Trùng giày bơi tới chỗ nhiều O2. 

- Trùng biến hình thu chân giả để 

tránh ánh sáng. 

- Trả lời. * Động vật đơn bào phản ứng lại các kích 

thích bằng chuyển động của cả cơ thể hoặc co 

rút của chất nguyên sinh. 

Nội dung 3: III. Cảm ứng ở động vật có tổ chức thần kinh. 


1. Cho HS làm việc theo nhóm. 

1.1Vẽ bảng sau lên bảng: 

- Kẻ bảng vào vở. 

ĐV có htk dạng lưới 

htk chuỗi hạch 

ĐV có htk dạng lưới 

ĐV có htk chuỗi hạch 

Dạng ĐV 

Dạng ĐV 

Cấu tạo HTK 

Khả năng cảm ứng 

ĐV có 

Cơ thể có đối xứng 

toả tròn thuộc ngành ruột khoang. Cơ thể có 

đối xứng 2 bên thuộc Giun dẹp, Giun tròn, 

Chân khớp. 

1.2. Treo tranh vẽ H26.1 , H26.2 . 

1.3. Phân nhóm học sinh . 

1.4.Cho học sinh thảo luận nhóm và 

hoàn thành nội dung trên bảng vào vở 

bằng cách phân tích tranh và nghiên 

cứu SGK. 

1.5. Gọi học sinh trình bày. 

1.6. Treo bảng phụ → Tiểu kết. 

2. Cho HS nêu và phân biệt vài dạng 

ĐV có HTK lưới và chuỗi hạch. 

3. Cho HS trả lời các câu lệnh trong 

SGK. 

4. HTK dạng lưới và dạng chuỗi hạch, 

dạng nào tiến hoá hơn? Tại sao? 

GV: Bổ sung , hoàn thiện, 

5. Cách thức phản xạ của ĐV có HTK 

dạng nào chính xác hơn? Tại sao? 

GV: Bổ sung, hoàn thiện. 

- Quan sát. 

- Làm việc theo 

nhóm. 

- Trình bày. 




Cấu tạo HTK 

Các tế bào thần kinh 

nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau 

qua các sợi thần kinh tạo thành mạng lưới tế 

bào thần kinh. Các tế bào thần kinh 

tập trung thành hạch tk. Các hạch được nối 

với nhau bởi các dây thần kinh tạo thành 

chuỗi hạch . Mỗi hạch là trung tâm điều khiển 

hoạt động một vùng cơ thể. 

Khả năng cảm ứng - Các tế bào cảm giác bị 

kích thích→ mạng lưới thần kinh → các biểu 

mô cơ → ĐV co mình lại để tránh kích thích. 

- Tiêu tốn nhiều năng lượng. - Sự phản ứng trả 

lời ở từng bộ phận (định khu) . 


C. Củng cố: Học sinh chọn câu trả lời đúng: 

Câu 1: Hiện tượng nào sau đây KHÔNG phải là một phản xạ: 

- Ít tiêu tốn năng lượng. 

61

A. Khi trời rét, chim xù lông. B. Người tiết nước bọt khi thấy chanh 

.C. Phản ứng co một bắp cơ ếch tách rời khi bị kích thích . 

D. Gà mẹ xù lông ấp con khi nhận thấy có nguy hiểm. 

Câu 2: Khi dùng một chiếc kim nhọn châm vào thuỷ tức, nó sẽ: 

A. Co toàn thân lại. B. Co phần bị kích thích. 

C. Điểm bị kích thích phản ứng . D. Tránh đi nơi khác. 

Câu3: Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch phản úng lại kích thích theo hình thức: 

A. Co rút chất nguyên sinh. B. Phản xạ. 

C. Tăng co thắt cơ thể. D. Chuyển động cả cơ thể. 

D. Hướng dẫn về nhà. 

- Trả lời câu hỏi 1,2,3 SGK. 

- Đọc phần tiếp theo của bài. 

Ngày Soạn: 

Tiết 29 

Bài 27. CẢM ỨNG Ở ĐỘNG VẬT (tt) 

I.Mục tiêu bài học: 

1.Kiến thức: Học xong bài này, học sinh cần phải: 

1.Nêu được sự phân hóa về cấu tạo của hệ thần kinh dạng ống. 

2.Trình bày được sự ưu việt trong hoạt động của hệ thần kinh dạng ống. 

3.Biết được sự tiến hóa về tổ chức thần kinh của các loài động vật. 

4. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện. 

2.Kỹ năng: 

Rèn luyện kỹ năng so sánh, phân tích, khái quát hoá. 

3.Thái độ: Biết huấn luyện vật nuôi hình thành một số phản xạ có điều kiện. 
















II.Trọng tâm: 

Sự ưu việt trong hoạt động của hệ thần kinh dạng ống. 

III.Phương pháp: 

Vấn đáp, quan sát, thảo luận nhóm. 

IV.Chuẩn bị của GV-HS: 


-Tranh sơ đồ hệ thần kinh dạng lưới (h 26.1sgk). 

-Tranh sơ đồ hệ thần kinh dạng chuỗi hạch (h 26.2 sgk) 

-Tranh sơ đồ hệ thần kinh dạng ống ở người (h 27.1sgk) 

-Tranh sơ đồ phản xạ tự vệ ở người (h 27.2 sgk) 

2.Học sinh: 

-Ôn lại phần PXKĐK, PXCĐK. 

62

-Tìm hiểu hình 27.1, 27.2; mối liên hệ giữa các hình 26.1, 26.2, 27.1 

V.Tiến trình tổ chức dạy học: 


2.Kiểm tra bài cũ: 

-HS1: Cảm ứng là gì? Khi kích thích một điểm trên cơ thể, động vật có hệ thần kinh dạng lưới phản ứng 

toàn thân và tiêu tốn nhiều năng lượng.Vì sao? 

-HS2: Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch phản ứng với kích thích bằng cách nào; có ưu điểm gì so 

với phản ứng của động vật có hệ thần kinh dạng lưới? 

3.Vào bài mới: 

- GV treo 3 tranh hình 26.1, 26.2, 27.1, yêu cầu HS quan sát và nhận xét hướng tiến hoá về cấu tạo hệ 

thần kinh của Giới động vật.(HTK dạng lưới→HTK dạng chuỗi hạch→HTK dạng ống.) 

-GV: HTK dạng lưới, dạng chuỗi hạch các em đã tìm hiểu trong bài 26. Như vậy HTK dạng ống có cấu 

trúc như thế nào?Động vật có HTK dạng ống cảm ứng ra sao?Chúng ta tìm hiểu nội dung bài 27. 

Hoạt động 1: Tìm hiểu CẤU TRÚC CỦA HỆ THẦN KINH DẠNG ỐNG. 


- GV hướng dẫn HS đọc nội dung 

mục 3a, quan sát sơ đồ hình 27.1 

và trả lời câu hỏi: 

-HS nghiên cứu mục 3, 

quan sát hình 27.1, trả lời: 

(?)1. Vì sao HTK của người gọi 

là HTK dạng ống? 

*1:Vì Số lượng lớn tế bào 

thần kinh tập hợp lại thành 

ống nằm trong cột sống ở 

phía lưng tạo thành TK 

trung ương. 

3.Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh 

dạng ống: 

a.Cấu trúc của hệ thần kinh dạng 

ống: 

(?)2. HTK của cá, lưỡng cư, bò 

sát, chim và thú thuộc hệ thần 

kinh nào? Vì sao? 

(?)3.HTK dạng ống có cấu trúc 


-GV nhận xét, bổ sung và kết 

luận. 

-GV yêu cầu HS thực hiện lệnh 1 

trang 107 sgk: điền từ thích hợp 

vào các ô trống hình 27.1. 

-GV nêu đáp án theo thứ tự từ 

trên xuống:não bộ, tủy sống, 

hạch thần kinh, dây thần kinh. 

- GV kết luận : Các tế bào thần 

kinh đã có sự tập trung về phía 

đầu làm não bộ phát triển --> 

hiện tượng đầu hoá. 

*2:ThuộcHTK dạng ống 

vì có ống xương chứa tế 

bào thần kinh. 

*3:……….. 

-HS khác bổ sung. 

-HS lắng nghe. 

-HS lên bảng hoàn thành 

lệnh 1. 

-HS khác nhận xét, bổ 

sung. 

-Tế bào thần kinh tập trung thành ống 

(phía lưng) ;gặp ở ĐV có xương sống: 

cá, lưỡng cư, bò sát, chim, thú. 

-HTK dạng ống gồm 2 phần: 

+ TK trung ương: não + tuỷ sống. 

+ TK ngoại biên: dây TK + hạch TK. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ THẦN KINH DẠNG ỐNG. 


63

-GV hướng dẫn HS đọc nội dung 

mục 3b, quan sát hình 27.2 và trả 

lời các câu hỏi: 

(?)HTK dạng ống hoạt động theo 

nguyên tắc nào? 

(?) Ở động vật có xương sống, có 

các loại phản xạ nào? 

* Học sinh thảo luận nhóm những 

vấn đề sau: 

- Hãy cho biết trong 2 ví dụ sau ví 

dụ nào thuộc phản xạ đơn giản? Ví 

dụ nào thuộc phản xạ phức tạp? 

+ Phản xạ co tay khi chạm lửa. 

+ Phản xạ bỏ chạy khi gặp chó dữ. 

- Kết hợp phân tích sơ đồ Hình 27.2 

để trả lời các lệnh trong SGK trang 

112 để rút ra điểm khác nhau về sự 

tham gia của hệ thần kinh. (15ph) 

-GV nhận xét, bổ sung và tiểu kết 

mục b 

(?)Trong đời sống cá thể loại PX 

nào ngày càng tăng?Điều đó có ý 

nghĩa gì? 

-HS nghiên cứu mục 3b, 

quan sát hình 27.2 và trả 

lời: 

*Nguyên tắc phản xạ 

*Có 2 loại: phản xạ đơn 

giản, phản xạ phức tạp. 

-HS thảo luận theo 

nhóm. 

-Đại diện 2-3 nhóm trình 

bày. 

-Nhóm khác bổ sung. 

*PXCĐK. 

Giúp ĐV thích nghi tốt 

hơn với môi truờng. 

b.Hoạt động của hệ thần kinh dạng 

ống:. 

-Hoạt động theo nguyên tắc phản xạ. 

-Có 2 loại phản xạ:PX đơn giản, PX 

phức tạp. 

PX đơn giản PX phức tạp 

- Là px không điều kiện do một số tb TK 

nhất định tham gia. 

- Thường do tuỷ sống điều khiển 

- Là px có điều kiện do một số 

lượng lớn tb TK tham gia. 

- Có sự tham gia của não bộ. 

-Trong đời sống cá thể loại PXCĐK ngày 

càng tăng,giúp động vật thích nghi với 

môi trường sống. 


1.Nhấn mạnh tính ưu việt trong hoạt động của HTK dạng ống bằng cách nêu câu hỏi: 

Em hãy nhận xét về phản ứng với kích thích của đông vật có HTK dạng ống so với động vật có HTK dạng 

lưới và HTK dạng chuỗi hạch? Rút ra kết luận:HTK dạng nào hoạt động ưu việt nhất? 

(Phản ứng nhanh hơn, hiệu quả hơn do số lượng tế bào TK nhiều, tập trung thành ống, có não bộ phát 

triển xử lý thông tin tốt hơn…Kết luận:HTK dạng ống hoạt động ưu viêt nhất). 

2.GV hướng dẫn HS tóm tắt 3 chiều hướng tiến hoá của HTK ở ĐV: 

-Tập trung hoá: rải rác dạng lưới→ tập trung dạng chuỗi hạch→ dạng ống. 

-Từ đối xứng toả tròn→ đối xứng 2 bên. 

-Hiện tượng đầu hoá: TB thần kinh tập trung phía đầu làm não bộ phát triển mạnh. 

5.Bài tập về nhà: 

1.So sánh đặc điểm của PXKĐK,PXCĐK ? 

2.Trả lời các câu hỏi 1,2,3 trang 113 sgk. 

3.Tìm hiểu H28.1, H28.2, H28.3 trang 114, 115. 

*Đáp án bài 1: Các điểm khác nhau giữa phản xạ khôbng và phản xạ có điều kiện 

PXKĐK 

1.Bẩm sinh có tính chất bền vững 

2.Di truyền mang tính chủng loại 

3.Số lượng hạn chế 

4.Chỉ trả lời những kích thích tương ứng 

5.Trung ương : Trụ não, tuỷ sống 

PXCĐK 

Hình thành trong quá trình sống, không bền 

vững, dễ mất 

Không di truyền, mang tính cá thể. 

Số lượng không hạn định. 

Trả lời các kích thích bất kì được kết hợp với 

kích thích không điều kiện. 

Có sự tham gia của vỏ não. 

64

Ngày Soạn: 

Tiết 30 

Bài 28: ĐIỆN THẾ NGHỈ 

1 MỤC TIÊU BÀI HỌC: 

1. Kiến thức: Học xong bài học sinh phải : 

- Nêu được khái niệm điện thế nghỉ 

- Trình bày được cơ chế hình thành điện thế nghỉ 

2.Kĩ năng: 

- Rèn luyện kĩ năng hoạt động nhóm, quan sát, giải thích sơ đồ 


- Hiểu được bản chất của điện tế bào để giải thích một số hiện tượng sinh lí, tạo niềm tin vào khoa 

















2 CHUẨN BỊ : 

a. Chuẩn bị của GV: Tranh vẽ hình 28.1, 28.2, 28.3, bảng 28 SGK 

b. Chuẩn bị của học sinh: Đọc trước bài28 và hoàn thành các yêu cầu của GV ở bài trước 

3 PHƯƠNG PHÁP: 

- Hoạt động nhóm 

- Hỏi đáp 

- Làm việc với SGK 

4 TRỌNG TÂM : 

- Cơ chế hình thành điện thế nghỉ 

5. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG: 

a. Kiểm tra bài cũ : 

- Phân biệt hệ thần kinh ống với hệ thần kinh lưới và hệ thần kinh chuỗi hạch . 

HS trả lời. HS 2 nhận xét, bổ sung .GV nhận xét, đánh giá. 

b. Mở bài : Các tế bào sống có điện, vậy điện ở tế bào sống được hình thành như thế nào ? Bài học 

hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu được điều đó. GV ghi đề bài . 

c. Nội dung 1: I KHÁI NIỆM ĐIỆN THẾ NGHỈ 


65

-HD học sinh đọc phần I SGK 

Treo tranh hình 28.1. 

-Hãy quan sát hình 28.1 và cho 

biết cách đo điện thế nghỉ trên 

tế bào thần kinh mực ống 

-Kết quả đo cho ta thấy điều 

gì? 

GV lưu ý : 

- Chỉ đo được điện thế nghỉ 

Khi tế bào nghỉ ngơi. 

-Qui ước đặt dấu - trước các trị 

số điện thế nghỉ. 

-Trị số điện thế nghỉ là rất bé . 

-Vậy điện thế nghỉ là gì ? 

Tìm hiêu một vài trị số điện 

thế nghỉ. 

HD học sinh ghi bài 

- HS tập trung đọc sách. 

-HS quan sát , nghe câu hỏi, 

thảo luận nhóm và trả lời 

+ Đồng hồ đo điện có hai điện 

cực . 1 điện cực để sát mặt 

ngoài màng tế bào ,còn điện 

cực kia cắm vào phía trong 

màng ( để sát màng ) 

- Thảo luận nhóm, trả lời: 

+ Có sự chênh lệch điện thế 

giữa hai bên màng tế bào. 

+ Ở hai phía của màng tế bào 

có phân cực: sát phía trong 

màng TB tích điện âm, sát phía 

ngoài màng tế bào tích điện 

dương 

-Trả lời :( nội dung tiểu kết) 

HS ghi bài. 

Điện thế nghỉ là sự chênh lệch điện thế 

giữa hai bên màng tế bào khi té bào 

không bị kích thích, phía bên trong 

màng mang điện âm so với phía bên 

ngoài mang điện dương 

d. Nội dung 2:II CƠ CHẾ HÌNH THÀNH ĐIỆN THẾ NGHỈ 

HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS Nội Dung 

- Nhấn mạnh 3 yếu tố chủ yếu 

trong cơ chế hình thành điện 

thế nghỉ. 

- Treo tranh H 28.2, bảng 28. 

Yêu cầu mỗi nhóm nghiên cứu 

các hình 28.2, bảng 28 SGK, 

thảo luận và trả lời câu hỏi : 

+ Ở bên trong tế bào ,loại ion 

dương nào có nồng độ cao hơn 

và loại ion dương nào có nồng 

độ thấp hơn so với bên ngoài tế 

bào ? 

+ Loại ion dương nào đi qua 

màng tế bào và nằm lại sát mặt 

ngoài màng tế bào làm cho mặt 

ngoài màng tế bào tích điện 

dương so với mặt trong màng 

tích điện âm ? 

- GV treo bảng phụ thông báo 

đáp án . 

- Treo tranh hình 28.3, HD đọc 

mục b SGK . 

- Quan sát tranh , thảo luận 

nhóm , cử đại diện trả lời , các 

nhóm khác nhận xét bổ sung : 

+ Ở bên trong tế bào , K + có 

nồng độ cao hơn và Na + có 

nồng độ thấp hơn so với bên 

ngoài tế bào 

+ K + khuyếch tán qua màng tế 

bào ( từ trong tế bào ra ngoài ) 

do cổng K + mở ( màng tế bào 

có tính thấm cao đối với K + ) 

và do nồng độ K + bên trong tế 

bào cao hơn bên ngoài tế bào . 

K + đi ra ngoài mang theo điện 

tích dương ra theo nên phía 

mặt trong của màng trở nên 

âm . K + đi ra bị lực hút trái 

dấu ở phía mặt trong của 

màng giữ lại nên không đi xa 

mà nằm lại sát ngay phía mặt 

ngoài màng làm cho mặt ngoài 

- Do sự phân bố các ion ở 2 bên màng 

tế bào , sự di chuyển của ion qua màng 

tế bào ( quan trọng nhất là K + và Na + 

- Do tính thấm có chọn lọc của màng tế 

bào đối với ion (cổng ion mở hay đóng 

) 

- Bơm Na- K có nhiệm vụ chuyển K + 

từ phía ngoài trả vào phía trong màng 

tế bào → nồng độ K + ở bên trong tế bào 

luôn cao hơn bên ngoài tế bào. 

Vì vậy duy trì được điện thế nghỉ . Hoạt 

động của bơm Na- K tiêu tốn năng 

lượng 

66

+ Vai trò của bơm Na- K ? 

GVnhận xét, bổ sung và hoàn 

chỉnh nội dung -HD ghi 

phần tiểu kết. 

màng tích điện dương so với 

mặt trong tích điện âm . 

- Quan sát , đọc thông tin SGK 

và trả lời 

+ Bơm Na- K có chức năng 

chuyển K + từ phía ngoài trả 

vào phía trong màng tế bào 

giúp duy trì nồng độ K + bên 

trong tế bào cao hơn bên ngoài 

. Bơm Na – K tiêu tốn năng 

lượng , năng lượng do ATP 

cung cấp . 

Chuyển Na + từ trong tế bào ra 

ngoài . 

bào 

6. CỦNG CỐ : 

- HS đọc, ghi nhớ nội dung tóm tắt trong khung cuối bài 

Gọi 2 HS trả lời : 

- Điện thế nghỉ là gì ? Khi nào thì có thể đo được điện thế nghỉ ở tế bào ? 

- Cho biết các yếu tố chủ yếu hình thành điện thế nghỉ ? 

7.DẶN DÒ : 

- Trả lời câu hỏi và bài tập SGK trang 116 

- Đọc phần em có biết 

- Chuẩn bị bài mới 

CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM 

1. Mặt ngoài của tế bào thần kinh ở trạng thái nghỉ ngơi ( không hưng phấn ) tích 

điện : 

a. Dương b . Âm c. Trung tính d . Hoạt động. 

2 .Ở trạng thái nghỉ tế bào sống có đặc điểm : 

a . Cổng K + mở, trong màng tích điện dương ngoài màng tích điện âm. 

b . Cổng K + mở, trong màng tích điện âm ngoài màng tích điện dương 

c . Cổng Na + mở,trong màng tích điện dương ngoài màng tích điện âm. 

d . Cổng Na + mở,trong màng tích điện âm ngoài màng tích điện dương 

3. Không thể đo được điện thế nghỉ ở các tế bào nào sau đây : 

a . Tế bào cơ đang dãn 

b. Tế bào cơ đang co 

c . Tế bào thần kinh khi không bị kích thích d . Tế bào lông ruột ngừng hấp thụ thức ăn 

4 . K + đi từ trong ra ngoài màng ( qua cổng K + ) vì: 

a . Màng tế bào có tính thấm cao đối với K + . b . Nồng độ K + bên trong cao hơn so với bên ngoài tế 

c . Do lực hút trái dấu ở bên ngoài tế bào lớn hơn d . Câu a và b 

5 . Điện thế nghỉ ở tế bào được duy trì là nhờ bơm Na - K hoạt động chuyển : 

a . K + từ phía trong màng tế bào ra ngoài b K + từ phía ngoài màng tế bào trả vào phía trong 

c . Na + từ phía trong trả ra phía ngoài màng tế bào d . Na + từ phía ngoài màng tế bào vào bên tro 

Ngày Soạn: 

Tiết 30 

Bài 29: ĐIỆN THẾ HOẠT ĐỘNG VÀ SỰ LAN TRUYỀN SUNG THẦN KINH 


1.Kiến thức:Vẽ được đồ thị điện thế hoạt động và điền được tên các giai đoạn của điện thế hoạt động 

vào đồ thị 

- Trình bày được cơ chế hình thành điện thế hoạt động 

67

- Trình bày được cách lan truyền của điện thế hoạt động trên sơi thần kinh có miêlin và không có 

miêlin . 

2.Kĩ năng: Quan sát sơ đồ 

Phân tích sơ đồ, suy luận giải thích 

3.Thái độ: Hình thành niềm say mê nghiên cứu sinh học và tạo cảm hứng học tập. 

















- Tranh đồ thị điện thế hoạt động ( hình 29.1 SGK) 

- Tranh sơ đồ cơ chế hình thành điện thế hoạt động ( hình 29.2 SGK) 

- Tranh phóng to sơ đồ lan truyền cuẩ điện thế hoạt động trên sơi thần kinh không có miêlin và có 

miêlin ( hình 29. 3SGK) 

III Tiến trình dạy học 

1 Đặt vấn đề 

- VG: Khi chạm tay vào lửa -> tay ta rụt lại> Dựa vào kiến thức đã học hãy giải thích 

- HS: KT( lửa) tác động vào CQTC ở tay -> xuất hiện xung thần kinh truyền theo dây hướng tâm đến 

TƯTK -> phát xung thần kinh li tâm truyền theo dây li tâm đến cơ tay -> tay rụt lại 

- GV: Khi tế bào thần kinh bị kích thích, điện thế nghỉ biến đổi thànhđiện thế hoạt động như thế nào? 

Bản chất của xung thần kinh là gì? Vì sao nó lan truyền được trôong sơi thần kinh Đó là nội dung bài 

học hôm nay 

3 Nội dung bài mới 


GV: Treo tranh vẽ đồ thị điện 

thế hoạt động của tế bào thần 

kinh mực ống -> giải thích 

GV: cho học sinh nghiên cứu 

mục 2 trang 114, nghiên cứu 

hình 29.2 SGK, trả lời lệnh 

trong SGK 

GV: bổ sung và giải thích 

thêm: sau khi có 1 xung thần 

kinh đi qua, tế bào thần kinh 

thu nhận được 1 số iôn Na + và 

mất đi 1 lượng K + gần như 

tương ứng. Với 1 xung thần 

kinh đơn lẻ thì những thay đổi 

HS: nghiên cứu SGK và 

làm theo yêu cầu 

Trình bày, 

I Điện thế hoạt động 

1 Đồ thị điện thế hoạt động 

-Khi tế bào thần kinh bị kích thích -> điện thế 

nghỉ biến đổi biến đổi thành điện thế hoạt 

động 

-Điện thế hoạt động gồm 3giai đoạn 

+ Mất phân cực ( khử cực) 

+ Đảo cực 

+ Tái phân cực 

2 chế hình thành điện thế hoạt động 

-Khi bị kích thích, màng tế bào trở nên tăng 

tính thấm với iôn Na + ( cổng Na + mở ) -> Na + 

từ ngoài màng vào trong tế bào -> gây mất 

phân cực và đảo cực( bên trong tế bào trở nên 

tích điện dương) 

-Tính thấm của màng tế bào với iôn Na = chỉ 

duy trì trong 1 thời gian ngắn rồi giảm xuống 

-> cổng K mở rộg hơn, còn cổng Na đóng lại - 

> K + từ trong tế bào ra ngoài dấn đến tái phân 

68

này không ảnh hưởng đáng kể 

đến nồng độ iôn ở trong cũng 

như ngoài tế bào. Tuy nhiên 

có 1 loạt xung thần kinh thì 

nồng độ iôn bị ảnh hưởng -> 

bơm Na và K có nhiệm vụ duy 

trì các nồng độ thích hợp 

GV: Bản chất của xung thần 

kinh là gì? 

GV: Cho học sinh đọc mục 

1,2 , nghiên cứu hình 29.3- 

29.4 -> yêu cầu so sánh 

+ Đặc điểm sự lan truyền 

xung thần kinh trong sơi 

không có miêlin và có miêlin 

? 

+ Cơ chế 

+ Tốc độ lan truền? 

GV bổ sing 

-Là xung thần kinh 

-Nó xuất hiện khi tế bào bị 

kích thích 

HS: Trao đổi từng nhóm - 

> cử đại diện báo cáo 

cực 

II Sự lan truyền xung thần kinh trên sơi 

thần kinh 

-Điện thế hoạt động khi xuất hiện -> gọi là 

xung thần kinh hay xung điện 

-Xung thần kinh khi xuất hiện ở nơi bị kích 

thíc sẽ lan truyền theo chiều dọc sơi thần kinh 

1 Lan truyên xung thần kinh trên sợi thần kinh 

không có bao miêlin 

- Xung thần kinh lan truyền liên tục từ vùng 

này sang vùng khác kế bên 

- Do mất phân cực, đảo cực, tái phân cực -> 

liên tiếp hết vùng này sang vùng khác trên sợi 

thần kinh 

-Tốc độ lan truyền xung thần kinh nhỏ 

2 Lan truyền xung thần kinh trên sơi thần kinh 

có bao miêlin 

- Một số sơi thần kinh có bao miêlin bao 

quanh -> bao bọc không liên tục mà ngắt 

quáng tạo thành các eo Ranvie. Màng miêlin 

có tính cách điện 

- Xung thần kinh lan truyền theo cách nhảy 

cóc từ eo Ranvie này sang eo Ranvie khác 

-Tốc đọ lan truyền của xung thần kinh trên sơi 

có miêlin nhanh hơn không có sợi miêlin 

4 ủng cố - đánh giá Hướng dẫn học sinh trả lời câu hỏi SGK 

5 Bài tập về nhà Chuẩn bị bài TRUYỀN TIN QUA XI NÁP 

Ngày Soạn: 

Tiết 31 

Bài 30: TRUYỀN TIN QUA XI NÁP 

I/ Mục tiêu bài học 

1/Kiến thức 

-Học sinh mô tả và vẽ được cấu tạo xi náp 

-Cơ chế truyền tin qua xi náp 

2/Kỉ năng: Vẽ hình, quan sát 

3/Thái độ : Yêu thích môn học. 

-Tính thống nhất về cấu tạo và chức năng của XN 





69












II/ Trọng tâm bài học 

-Là cơ chế truyền tin qua Xinap 

III/ Phương pháp 

-Hoạt động nhóm 

-Phát vấn 

IV/ Chuẩn bị của GV và học sinh 

-Giáo viên : Tranh vẽ phóng to hình 301,302, 303 (Sgk), bảng phụ của giáo viên 

- Học sinh : Bảng phụ của học sinh 

V/ Tiến trình tổ chức bài dạy 

1/ Bài cũ : -Học sinh 1: Hãy nêu cơ chế hình thành điện thế động? 

-Học sinh 2: So sánh cách lan truyền ĐTHĐ trên sợi thần kinh có và không có bao miêlin? 

-Học sinh trả lời, 

-GV nhận xét, đánh giá. 

2/ Vào bài mới 

Thông tin được truyền dưới dạng xung thần kinh ,xung thần kinh khi đến cuối sợi trục được chuyển sang tế 

bào tiếp theo qua một bộ phận đó là xináp. Sự truyền tin qua XN như thế nào? 

Ngày Soạn: 

Tiết 32 

Bài 31: TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT 

I. Mục tiêu bài học: Sau bài học này học sinh cần phải: 


+ Nêu được một số tập tính của động vật thông qua các ví dụ tự chọn, từ đó nêu lên định nghĩa về tập 

tính động vật. 

+ Phân biệt các loại tập tính bẩm sinh và tập tính học được trong đời sống cá thể và bầy đàn. 

+ Phân tích được ý nghĩa của các tập tính đối với đời sống của động vật và cơ sở thần kinh của các tập 

tính động vật. 

2. Kỹ năng : Rèn luyện kỹ năng quan sát, so sánh, tổng hợp 

3. Thái độ: Giáo dục ý thức ứng dụng các hiểu biết về tập tính động vật vào đời sống và sản xuất. 



70














II. Trọng tâm của bài: 

- Khái niệm về tập tính. 

- Cơ sở thần kinh của các loại tập tính. 

III. Phương pháp dạy học: 

- Quan sát và vấn đáp. 


IV. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh: 

- GV: +Chuẩn bị các tranh vẽ hoặc các tấm bảng trong hình 30.1, 30.2, 30.3 SGK nâng cao. 

+Phiếu học tập, bảng phụ, đèn chiếu 

- HS đọc trước bài mới. 

V. Tiến hành bài giảng: 

1. Ổn định lớp: 


a. Vẽ và trình bày sơ đồ cấu tạo xináp. 

b. Quá trình truyền tin qua xináp diễn ra như thế nào? Tại sao xung thần kinh được dẫn truyền trong 

một cung phản xạ chỉ theo một chiều ? 


GV: Nhận xét và đánh giá 


- Đặt vấn đề: Để thích ứng với điều kiện sống luôn biến động, ở động vật đã xuất hiện nhiều tập 

tính. Vậy tập tính là gì ? Để hiểu điều này chúng ta sẽ nghiên cứu. 


I. Khái niệm. 

- Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm về tập 

tính. 

GV: Treo các tranh lên bảng (31.1 SGK và 

30.1, 30.2 30.3 SGK nâng cao) hoặc dùng 

đèn chiếu 

GV: Hãy quan sát các tranh trên và nghiên 

cứu mục I.1SGK từ đó nêu ra nhận xét 

chung, ý nghĩa của từng hiện tượng. 

GV: Chỉ định một nhóm cử đại diện trình 

bày kết quả của nhóm. 

GV: Nhận xét và rút ra khái niệm. 

GV: Từ khái niệm hãy cho biết thực chất 

của tập tính là gì? 

HS: Tự nghiên cứu 

các hiện tượng và thảo 

luận trong nhóm, phân 

tích ý nghĩa của từng 

hiện tượng đối với đời 

sống của từng loại 

động vật, từ đó rút ra 

nhận xét chung và nêu 

định nghĩa. 

HS: Cử đại diện trả lời 

và các nhóm khác trả 

lời. 

HS: Thực chất của tập 

tính là một chuỗi các 

1. Hiện tượng: 

- Cóc rình mồi. 

-Đàn ngỗng con chạy theo mẹ. 

- Đàn vịt chạy theo người mà 

chúng trông thấy đầu tiên khi mới 

nở. 

71

GV: Vậy tập tính có ý nghĩa gì đối với 

động 

GV: Như vậy có mấy loại tập tính ? 

- Hoạt động 2 : Tìm hiểu các loại tập tính. 

GV: Hãy nghiên cứu mục II SGK và cho 

biết có mấy loại tập tính ? 

GV: Thế nào là tập tính bẩm sinh ? Đặc 

điểm? 

GV: Cho ví dụ minh họa 

GV: Thế nào là tập tính học được ? 

GV: Cho ví dụ minh họa 

GV: Thế nào là tập tính hỗn hợp ? 

GV: Cho ví dụ 

GV: Trong ba tập tính nêu ở mục I SGK, 

tập tính ở ví dụ nào là tập tính bẩm sinh, 

tập tính ở ví dụ nào là tập tính học được và 

nêu rõ lý do. 

GV: Chỉ định nhóm trả lời. 

GV : Nhận xét và bổ sung 

(- 30.1: Tập tính bẩm sinh: Vì không cần 

phải qua học tập ) 

- 30.2: Tập tính hỗn hợp: Vì trong đó hoạt 

động rình mồi và phóng lưỡi là tập tính 

bẩm sinh nhưng tránh mồi ( tránh xa ong 

vò vẽ ) lại là tập tính học được 

- 30.3: Tập tính học được :Vì phải qua học 

tập mới có 

GV: Đặt vấn đề: Trong ví dụ 30.3 có người 

cho rằng đó là tập tính bẩm sinh ? Vì sao ? 

GV: Trong nhiều trường hợp rất khó phân 

biệt đó là tập tính bẩm sinh hay học được. 

Do đó trong một số trường hợp cụ thể 

người ta cho rằng việc phân chia rạch ròi 

đâu là phần bẩm sinh đâu là phần học được 

của một tập tính nào đó là viêc không nên 

làm. 

GV: Cở sở nào hình thành nên các tập tính 

? 

- Hoạt động 3 :Cơ sở thần kinh của tập 

tính. 

GV: Hãy nhắc lại thực chất của tập tính là 

gì ? 

GV: Nhấn mạnh đó chính là cơ sở thần 

kinh của tập tính. 

GV: Giải thích thêm phản xạ được thực 

hiện nhờ cung phản xạ. Khi số lượng các 

xináp trong cung phản xạ tăng lên thì mức 

độ phức tạp của tập tính cũng tăng lên. 

GV: Hãy cho biết có mấy loại phản xạ ? 

Điểm khác nhau cơ bản giữa chúng ? 

GV: Tập tính bẩm sinh thuộc loại phản xạ 

nào ? Có đặc điểm gì ? 

GV: Tập tính học được thuộc loại phản xạ 

phản xạ. 

HS: Trả lời. 



HS: Cho ví dụ 


HS:Cho ví dụ 


HS: Các nhóm thảo 

luận 

HS : Cử đại diện trả 

lời. 



2.Khái niệm:(SGK) 

3. Ý nghĩa: Giúp động vật tồn tại 

và phát triễn trước những kích 

thích của môi trường. 

II. Các loại tập tính 

Có hai loại: 

- Tập tính bẩm sinh 

- Tập tính học được 

1. Tập tính bẩm sinh: (SGK) 

Ví dụ : Nhện giăng lưới bắt mồi 

2. Tập tính học được (SGK) 

Ví dụ: Sư tử bắt mồi 

- Ngoài hai tập tính trên còn có 

tập tính hỗn hợp (bao gồm cả tập 

tính bẩm sinh và tập tính học 

được) 

VD: Ong làm tổ 

III. Cơ sở thần kinh của tập tính: 

- Cơ sở thần kinh của các tập tính 

là các phản xạ. 

-(Kích thích→ Thụ quan →hệ 

72

nào ? Có đặc điểm gì ? 

GV: Ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới 

và hệ thần kinh dạng chuỗi hạch, các tập 

tính của chúng hầu hết là tập tính bẩm sinh, 

tại sao? 

GV: Hoàn chỉnh 

GV: Tại sao người và động vật có hệ thần 

kinh phát triển có nhiều tập tính học được ? 

GV: Bổ sung 

GV: Nếu có điều kiện, lưu ý cho học sinh 

biết thêm : 

+ Kích thích dấu hiệu là gì? ( Kích thích 

dấu hiệu là kích thích từ môi trường làm 

xuất hiện một tập tính nào đó ở động vật 

+ Cho ví dụ : Rung tổ → Là kích thích dấu 

hiệu làm xuất hiện tập tính há mỏ ở chim 

con mới nở chưa mở mắt 

+ Tuy nhiên không bất kì kích thích nào 

cũng có thể làm xuất hiện tập tính ở động 

vật 

+ VD : Kích thích mùi từ cơ thể chim mẹ 

không phải là kích thích dấu hiệu làm xuất 

hiện tập tính há mỏ ở chim con mới nở 






thần kinh → cơ quan thực hiện → 

hành động) 

- Các tập tính bẩm sinh là một 

chuỗi phản xạ không điều kiện kế 

tiếp nhau, do gen quy định. Vì 

vậy thường bền vững không thay 

đổi. 

- Các tập tính học được chính là 

chuỗi phản xạ có điều kiện do học 

tập rèn luyện mà có. Vì thế dễ 

thay đổi. 

- Ở động vật có tổ chức bậc thấp, 

các tập tính của chúng đều là bẩm 

sinh vì: 

+ Hệ thần kinh có cấu tạo đơn 

giản 

+ Số lượng tế bào thần kinh 

không nhiều → Khả năng học tập 

rất thấp, việc học tập và rút kinh 

nghiệm rất khó khăn 

+ Tuổi thọ rất ngắn không có 

nhiều thời gian cho việc học tập 

- Động vật đặc biệt là người có hệ 

thần kinh phát triển thường có 

tuổi thọ dài cho phép động vật 

thành lập nhiều phản xạ co điều 

kiện , hoàn thành các tập tính 

phức tạp thích ứng với điều kiện 

sống rất thuận lợi cho việc học 

tập và rút kinh nghiệm 


GV: Phát phiếu học tập và yêu cầu học sinh trả lời phiếu học 

GV: Nhận xét, bổ sung và kết luận bằng bảng phụ. 

5. Dặn dò: Trả lời các câu hỏi ở SGK, đọc trước bài mới 

6. Bài tập về nhà: Trong các ví dụ sau đây, tập tính nào thuộc tập tính bẩm sinh, tập tính nào thuộc tập tính 

học được. 

a. Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì nắng, bay vừa thì râm. 

b. Hổ rình mồi. 

c. Nai chạy trốn. 

d. Ếch nhái đẻ trứng ở nước. 

e. Mực ống phun mực khi có kẻ thù. 

f. Gà con núp bụng mẹ khi có diều hâu. 

h. Khi nhìn thấy đèn giao thông chuyển sang màu đỏ, những người qua đường dừng lại. 

----------------------------- 


Loại tập tính Khái niệm Cơ sở thần kinh Tính chất Ví dụ 

Tập tính bẩm sinh 

Tập tính học được 

73

Đáp án và phiếu học tập 

Loại tập tính Khái niệm Cơ sở thần kinh Tính chất Ví dụ 

Tập tính bẩm 

sinh 

Là những hoạt 

động cơ bản sinh ra 

đã có. 

Phản xạ không 

điều kiện. 

Bẩm sinh di 

truyền, đặc trưng 

cho loài do gen quy 

định. 

Nhện giăng tơ. 

Tập tính học 

được 

Là tập tính được 

hình thành trong 

quá trình sống 

thông qua học tập 

và rút kinh nghiệm. 

Phản xạ có điều 

kiện. 

Không bền vững, 

dễ thay đổi. 

- Hổ rình mồi. 

- Khỉ dùng gậy 

hái quả. 

Ngày Soạn: 

Tiết 33 

I.Môc tiªu: 


Bµi 31: tËp tÝnh cña ®éng vËt 

(tiÕp theo) 

+ Nªu ®îc mét sè h×nh thøc häc tËp chñ yÕu cña ®éng vËt. 

+ LiÖt kª, lÊy vÝ dô vÒ mét sè d¹ng tËp tÝnh phæ biÕn cña ®éng vËt 

+ §a ra ®îc mét sè vÝ dô vÒ øng dông hiÓu biÕt tËp tÝnh ®éng vËt 

vµo ®êi sèng vµ sn xuÊt. 

2.Kỹ năng: Rèn kỹ năng quan sát, phân tích, so sánh, khái quát kiến thức. 

3. Thái độ: Biết yêu thiên nhiên, yêu động vât, giữ môi trường sống xanh sạch đẹp. 







74










II. ThiÕt bÞ d¹y häc H×nh vÏ 31.1, 31.2 SGK 

III. TiÕn tr×nh tæ chøc bµi häc: 

1. KiÓm tra bµi cò: 

+ Kh¸c nhau cña tËp tÝnh bÈm sinh vµ tËp tÝnh häc ®îc. vÝ dô ? 

2. Néi dung bµi míi: 

* Ho¹t ®éng 1. 

Ho¹t ®éng cña ThÇy vµ trß 

+ Dïng phiÕu häc tËp sè 1 (thêi gian 10 phót) 

+ HS nghiªn cøu sgk ®Ó ®iÒn néi dung vµo 

phiÕu 

+ Cho 3 HS b¸o ço kÕt qu trªn phiÕu cña 

m×nh+ GV bæ sung vµ ®a ra ®¸p ¸n: 

KiÓu häc 

tËp 

Quen 

Nhên 

In vÕt 

PhiÕu häc tËp sè 1 

Mét sè h×nh thøc häc tËp ë ®v 

Kh¸i niÖm 

VÝ dô 

Néi dung kiÕn thøc 

IV. Mét sè h×nh thøc häc tËp ë §V: 

* Çc h×nh thøc häc tËp chñ yÕu lµm biÕn ®æi tËp tÝnh 

cña §V lµ quen nhên, in vÕt, ®iÒu kiÖn ho¸, häc ngÇm 

vµ häc kh«n. 

®/k ho¸ 

®¸p øng 

§/k 

Hµnh 

®éng 

ho¸ 

Häc NgÇm 

Häc kh«n 


+ HS lµm bµi tËp (trang 122-123) ®Ó cñng 

cè môc IV 

+ GV cho ®¹i diÖn çc nhãm tr×nh bµy ý kiÕn 

... 

75

Sau ®ã nhËn xÐt, bæ sung theo ®¸p ¸n. 


+ HS tù nghiªn cøu môc V vµ sö dông phiÕu 

häc tËp sè 2 ®Ó ®iÒn néi dung vµo phiÕu (3 

phót) 

+ GV gäi 2 Em ®äc kÕt qu cña m×nh. 2 Em bæ 

sung ý kiÕn cña b¹n. GV nªu ®¸p ¸n vµ K/luËn 

-> 

+ Néi dung phiÕu häc tËp sè 2: 


Lo¹i tËp tÝnh VÝ dô øng dông 

KiÕm ¨n (?) (?) 

L·nh thæ 

(?) (?) 

Sinh sn (?) (?) 

V. Mét sè d¹ng tËp tÝnh phæ biÕn ë ®v 

* lµ tËp tÝnh kiÕm ¨n, lnh thæ, sinh sn, di c, x· héi 

VI. øng dông nh÷ng hiÓu biÕt vÒ tËp tÝnh cña §V vµo 

®êi sèng, sn xuÊt 

* VÝ dô: - d¹y chim, thó lµm xiÕc 

- Chã nghiÖp vô 

- Lµm bï nh×n ®uæi chim 

- Gäi tr©u vÒ chuång 

Di c 

X· héi thø 

bËc 

(?) (?) 

(?) (?) 

X· héi vÞ tha (?) (?) 

IV. Cñng cè 

+ NhÊn m¹nh çc kiÕn thøc c¬ bn cÇn nhí 

+ Quan s¸t h×nh vÏ 32.1 

+ Gîi ý lµm bµi tËp sgk 

V. Bµi tËp 

+ Tr lêi c©u hái (1 -> 6 sgk tr126) 

+ §äc môc“ Em cã biÕt.” 

KiÓu häc 

tËp 

Quen 

nhên 

Mét sè h×nh thøc häc tËp ë ®éng vËt 

Kh¸i niÖm 

* §¬n gin, §V phít lê, Kh«ng tr lêi 

§¸p ¸n phiÕu häc tËp sè 1 

VÝ dô 

Khi thÊy bãng ®en Ëp xuèng, gµ con ch¹y ®i nÊp. KÕ 

tiÕp lÆp l¹i nhiÒu lÇn mµ kh«ng g©y nguy hiÓm gµ 

kh«ng ch¹y n÷a 

In vÕt 

§/k ho¸ 

®¸p øng 

* §Vnon ®i theo“ vÕt mÑ” ë loµi kh¸c, 

vËt kh¸c 

* H×nh thµnh mèi liªn kÕt Míi trong 

TKT¦ díi t¸c ®éng cña çc kÝch thÝch 

Ngay sau khi míi në gµ, vÞt thêng ®i theo çc vËt 

chuyÓn ®éng mµ chóng nh×n thÊy 

BËt ®Ìn cho chã ¨n, nhiÒu lÇn chØ cÇn bËt ®Ìn chã 

tiÕt níc bät 

76

®ång thêi 

§/k 

hµnh 

®éng 

ho¸ 

* Liªn kÕt 1 hµnh vi cña §V Víi 1 

phÇn thëng vµ ph¹t 

sau ®ã §V chñ ®éng lÆp l¹i 

Khi ch¹y chuét ®¹p phi bµn ®¹p thøc ¨n rêi ra, ngÉu 

nhiªn nhiÒu lÇn , Khi ®ãi chuét chñ ®éng ddapj vµo 

bµn ®¹p ®Ó lÊy thøc ¨n 

Häc 

NgÇm 

* Häc kh«ng cã ý thøc. khi CÇn kiÕn 

thøc ®îc t¸i hiÖn 

Trong tù nhiªn §V hoang d· thêng th¨m dß ®îc 

con ®êng ®Ó t×m thøc ¨n nhanh nhÊt 

Häc 

Kh«n 

* Phèi hîp kinh nghiÖm cò ®Ó t×m 

çch gii quyÕt t×nh huèng míi 

Tinh Tinh dïng que chäc vµo tæ kiÕn ®Ó b¾t kiÕn 


Mét sè tËp tÝnh ®éng vËt 

Lo¹i tËp tÝnh VÝ dô øng dông 

KiÕm ¨n 

Hæ, B¸o s¨n må, vå måi; NhÖn gi¨ng líi 

bÉy c«n trïng 

Nu«i thó s¨n måi( chã s¨n,chim s¨n måi, R¸i 

ç s¨n ç) 

Bo vÖ l·nh 

thæ 

Sinh sn 

Di c 

Çc loµi thó rõng thêng chiÕm vïng 

l·nh thæ riªng 

Ve v·n, Êp trøng vµ ®Î trøng 

Çc ®µn chim SÕu di c theo mïa 

BiÖn ph¸p bo vÖ vµ khai th¸c çc loµi thó 

quý hiÕm. Nu«i §V gi÷ nhµ 

Ch¨n nu«i 

S¨n b¾t, bo vÖ chim thó 

X· héi thø bËc Çc loµi thó sèng thµnh bÇy ®µn vµ cã thø 

bËc 

Khai th¸c, bo vÖ chim thó 

X· héi vÞ tha 

Ong thî lao ®éng ®Ó phôc vô cho sù sinh 

sn cña Ong chóa 

NghÒ nu«i Ong 

Ngày Soạn: 

Tiết 34 

Bµi 32: 

Thùc hµnh 

Xem phim vÒ tËp tÝnh cña ®éng vËt 

I. Môc tiªu 

Ph©n tÝch ®îc çc d¹ng tËp tÝnh cña ®éng vËt 

II. ThiÕt bÞ d¹y häc: 

+ §Üa CD vÒ vµi d¹ng tËp tÝnh cña mét loµi ®éng vËt 

+ §Çu CD, phßng chiÕu 

III. Néi dung vµ çch tiÕn hµnh: 

77

1. Mét sè c©u hái tríc khi xem phim: 

+ §V s¨n måi nh thÕ nµo? 

+ Çc biÓu hiÖn cña con ®ùc víi con çi trong mïa sinh sn 

+ Lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh ®îc con ®Çu ®µn 

+ Ç thÓ trong ®µn th«ng tin cho nhau nh thÕ nµo 

2. Xem phim: 

+ Sau khi xem tiÕn hµnh tho luËn theo nhãm theo c©u hái 

IV. viÕt thu ho¹ch 

D¹ trªn kÕt qu tho luËn, mçi h/s viÕt 1 bn tãm t¾t vÒ nh÷ng biÓu hiÖn cña tõng d¹ng tËp tÝnh cña §V( Cã 

so s¸nh tËp tÝnh cña nhiÒu loµi) 

V. NhËn xÐt, dÆn dß: 

¤n tËp ch¬ng I vµ II ®Ó kiÓm tra viÕt 

Ngày Soạn: 

Tiết 35 

Bài 34: SINH TRƯỞNG Ở THỰC VẬT 

I. Mục tiêu bài học : Sau khi học xong bài này, HS phải : 

1. Kiến thức : 

- Nêu được khái niệm về sinh trưởng của thực vật. 

- Nêu được những mô phân sinh chung và riêng ở thực vật một lá mầm và hai lá mầm. 

- Phân biệt sinh trưởng sơ cấp và sinh trưởng thứ cấp. 

- Giải thích được sự hình thành vòng năm. 

- Nêu được yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng của thực vật. 

2. Kĩ năng : Phát triển kĩ năng quan sát, phân tích , so sánh thông qua tranh vẽ. 

3. Thái độ : Biết ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái để trồng cây cho đúng thời vụ tưới tiêu hợp lý. 
















II. Kiến thức trọng tâm : 

Các loại mô phân sinh ở thực vật một lá mầm và hai lá mầm, phân biệt sinh trưởng sơ cấp và sinh 

trưởng thứ cấp. 

III. Phương pháp dạy học : 

- Trực quan thông qua tranh vẽ. 

- Vấn đáp, hoạt động nhóm,giảng giải. 

78

IV. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh : 

- GV : + Tranh vẽ hình 34.1 và H.34.2 

+ Phiếu học tập, bảng phụ. 

- HS : Đọc trước bài mới. 

V. Tiến trình tổ chức dạy học : 

1. Ổn định lớp : 

2. Kiểm tra bài cũ : 

3. Mở bài: GV giới thiệu sơ lược nội dung chương III, sau đó đi vào bài mới. 

4. Bài mới : 

Họat động 1 : 

HĐ của GV HĐ của HS Nội Dung 

HS: Cây trồng được 1 

năm cao, to hơn. 

GV: So sánh cây mít con và cây mít 

sau khi trồng được một năm về mặt 

kích thước? 

GV: Bổ sung thêm. 

GV: Sinh trưởng ở thực vật là gì? 

Cho ví dụ. 

GV hoàn chỉnh khái niệm. 

Hoạt động 2 : 

HS: Trả lời và cho ví dụ 

I.KHÁI NIỆM: 

Sinh trưởng của thực vật là quá trình tăng 

về kích thước( chiều dài, bề mặt, thể tích) 

của cơ thể do tăng số lượng và kích thước 


HĐ của GV HĐ của HS Nội Dung 

HS: Dựa vào kiến thức đã 

học, SGK và trả lời. 

HS quan sát hình vẽ 

(?) Thế nào là tế bào phân sinh? 

Mô là gì? Từ đó yêu cầu HS nêu 

định nghĩa mô phân sinh. 

GV:Yêu cầu HS quan sát 

H 34.1, H 34.2 và trả lời câu hỏi: 

(?) Ở H.34.1, cây nào thuộc lớp 

Hai lá mầm? cây nào thuộc lớp 

Một lá mầm? 

(?) Có những mô phân sinh nào ở 

thân và rễ cây? 

(?)Lóng cây Một lá mầm sinh 

trưởng dài ra nhờ mô phân sinh 

nào? 

(?) Những mô phân sinh nào 

chung, mô phân sinh nào riêng cho 

các lớp thực vật? 

(?) Vai trò của mô phân sinh 

đỉnh? Mô phân sinh bên? Mô phân 

sinh lóng? 

GV bổ sung hoàn chỉnh. 

GV: +Nêu câu hỏi lệnh: Quan sát 

H34.2 và chỉ rõ vị trí và kết quả 

của quá trình sinh trưởng sơ cấp 

của thân, rồi cho biết sinh trưởng 

sơ cấp là gì? 

+ Yêu cầu học sinh quan sát 

H34.2 ,thảo luận câu hỏi trên. 

GV: bổ sung , hoàn chỉnh. 

H.34A: Hai lá mầm, 

H.34B:Một lá mầm 

- Mô phân sinh đỉnh, mô 

phân sinh bên, mô phân 

sinh lóng 

- Mô phân lóng 


- HS:quan sát H.34.2, thảo 

luận: 

-Mô phân sinh ở đỉnh thân 

- Làm thân dài ra 

- …….. 

HS quan sát hình 34.3, 

thảo luận và trả lời 

I. SINH TRƯỞNG SƠ CẤP VÀ SINH 

TRƯỞNG THỨ CẤP 

1. Các mô phân sinh 

Mô phân sinh là nhóm tế bào thực vật 

chưa phân hoá, duy trì được khả năng 

nguyên phân. 

Mô phân sinh đỉnh có ở chồi đỉnh, chồi 

nách, đỉnh rễ. 

Mô phân sinh bên ở cây hai lá mầm, mô 

phân sinh lóng ở cây một lá mầm có ở 

thân. 

2. Sinh trưởng sơ cấp 

Sinh trưởng sơ cấp là sinh trưởng làm tăng 

chiều dài của thân và rễ do hoạt động của 

mô phân sinh đỉnh. 

79

GV : yêu cầu HS quan sát H34.3 

và đặt câu hỏi: 

(?) Nhóm thực vật Một lá mầm 

hay Hai lá mầm sinh trưởng thứ 

cấp và kết quả của sinh trưởng đó 

là gì? 

GV: bổ sung 

(?) Các lớp tế bào ngoài cùng 

(bần) của vỏ cây thân gỗ được 

sinh ra từ đâu? Mạch gỗ thứ cấp 

được sinh ra từ đâu? 

(?) Sinh trưởng thứ cấp là gì? 

GV: - Phát phiếu học tập cho 

từng nhóm HS. 

- Yêu cầu HS quan sát 

H34.3 và hoàn thành phiếu học tập 

(xem phụ lục). 

- Hai lá mầm 

- Làm tăng bề ngang của 

thân 

HS : Tầng sinh bần, tầng 

sinh mạch 


HS: - Quan sát 

H34.3, thảo luận nhóm và 

hoàn thành phiếu học tập. 

- Đại diện một số nhóm 

trình bày. 

- Các nhóm khác bổ 

sung. 

3.Sinh trưởng thứ cấp 

Sinh trưởng thứ cấp là sinh trưởng làm 

tăng bề ngang của thân do hoạt động của 

mô phân sinh bên. 

* Phân biệt sinh trưởng sơ cấp, sinh 

trưởng thứ cấp 

(Theo bảng phụ ở phần phụ lục ). 

GV: Treo bảng phụ để hoàn 

thiện kiến thức. 

GV: - Yêu cầu HS quan sát H34.4 

và nêu cấu tạo của thân cây gỗ. 

(?) Những vòng đồng tâm 

của đa số thân cây gỗ gọi là gì? 

GV: Giải thích sơ lược sự hình 

thành vòng năm của cây 

GV: Yêu cầu HS nêu những ứng 

dụng hiểu biết về vòng năm trong 

thực tiễn 

GV: bổ sung 

GV: -Nêu một số ví dụ về ảnh 

hưởng của một số nhân tố đến sự 

sinh trưởng của thực vật. 

-Yêu cầu HS nêu các yếu tố 

ảnh hưởng đến sinh trưởng của 

thực vật. 

GV: - Lưu ý ảnh hưởng của một 

số nhân tố đến thực vật. 

- Yêu cầu HS nêu một số 

ứng dụng những hiểu biết về ảnh 

hưởng của các nhân tố sinh trưởng 

vào thực tiễn trồng trọt. 

HS quan sát H34.4, đọc 

SGK và trả lời: 

- Vòng năm 


HS: di truyền, nước, 

ánh sáng… 

- Tính tuổi cây 

- Đồ trang trí… 

* Cấu tạo của thân cây gỗ: SGK. 

4. Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng 

a. Yếu tố bên trong: 

- T ính di truyền. 

- Hoocmôn thực vật 

b. Yếu tố bên ngoài: 

- Nhiệt độ. 

- Nước. 

- Ánh sáng. 

- Ô xy. 

- Dinh dưỡng khoáng. 

5. Củng cố : GV đưa ra một số câu trắc nghiệm. 

HS chọn ý trả lời đúng nhất. 

* Câu 1: Sự sinh trưởng làm tăng bề ngang của thân do hoạt động của mô phân sinh nào? 

A. Mô phân sinh đỉnh rễ C. Mô phân sinh bên 

B. Mô phân sinh đỉnh thân D. Mô phân sinh lóng 

* Câu 2 : Cây lim KHÔNG có loại mô phân sinh nào sau đây? 

80

A. Mô phân sinh đỉnh thân C. Mô phân sinh bên 

B. Mô phân sinh đỉnh rễ D. Mô phân sinh lóng 

* Câu 3 : Kết quả của sinh trưởng thứ cấp của thân là gì? 

A. Làm cho thân, rễ dài ra C. Tạo lóng nhờ mô phân sinh lóng 

B. Tạo biểu bì tầng sinh bần, mạch rây D. Tạo vỏ, gỗ lõi, gỗ dác 

6. Dặn dò : - Đọc phần tóm tắt. 

- Trả lời các câu hỏi và bài tập SGK. 


PHỤ LỤC : 


Chỉ tiêu so sánh Sinh trưởng sơ cấp Sinh trưởng thứ cấp 

Nguồn gốc 

Kết quả 

Có ở loại thực vật 

BẢNG PHỤ 

Chỉ tiêu so sánh Sinh trưởng sơ cấp Sinh trưởng thứ cấp 

Nguồn gốc Mô phân sinh đỉnh Mô phân sinh bên. 

Kết quả 

Làm tăng chiều dài của thân 

và rễ. 

Làm tăng chiều ngang của thân ( tạo 

gỗ lõi, gỗ dác, vỏ). 

Có ở lớp thực vật 

Có ở cây Một lá mầm và 

cây hai lá mầm 

Có ở cây Hai lá mầm. 

Ngày Soạn: 

Tiết 36 

Bài 35: HOOC MÔN THỰC VẬT 


1.Kiến thức: Sau bài này học sinh phải: 

- Trình bày được khái niệm về hooc môn thực vật. 

- Kể tên 5 loại hooc môn thực vật, trình bày tác động đặc trưng từng loại hooc môn. 

- Nêu ứng dụng trong nông nghiệp đối với từng loại hooc môn. 


- Rèn luyện kỷ năng quan sát tranh, phân tích, tổng hợp. 


- Biết cách ứng dụng vào sản xuất đạt kết quả cao. 













81




II.Trọng tậm: 

- Khái niệm về hooc môn thực vật. 

- Vai trò của hooc môn đối với thực vật. 

III: Phương pháp: - Vấn đáp. 

- Học sinh thảo luận theo nhóm 

- Học sinh làm việc độc lập với SGK. 


1. Chuẩn bị của GV: 

- Tranh hình H.35.1; 35.2; 35.3; 34.5 /SGK 

- Nghiên cứu SGK, sách giáo viên và tài liệu tham khảo. 

2. Chuẩn bị của HS: 

Đọc sách giáo khoa ở nhà. 

V.Tiến trình bài giảng: 

1. Ổn định lớp: 

2. Kiểm tra bài cũ? 

a. Thế nào là ST của thực vật? Ví dụ? 

- Phân loại ST sơ cấp và ST thứ cấp. 

- GV nhận xét và hoàn chỉnh, đánh giá 

b. Trình bày các nhân tố ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của thực vật? 

- Giải thích hiện tượng mọc vống của TV trong bóng tối? 

- GV nhận xét, hoàn chỉnh, đánh giá. 

3. Vào bài mới: 

- Hiện tượng mọc vống của TV trong bóng tối là do lượng chất kích thích (Auxin) nhiều hơn lượng chất ức 

chế (Axit abxixic). 

- Các chất kích thích và ức chế đó gọi là hooc môn thực vật. Vậy hooc môn TV là gì? Vai trò của nó như 

thế nào? Chúng ta cùng nghiên cứu bài 35. 

4. Nội dung bài mới: 


I. Hoạt động 1: 

Tìm hiểu KN hooc môn TV: 

? Bản chất của Auxin là chất gì? 

Tạo ra ở đâu,có tác dụng gì? 

- Từ đó phát biểu KN hooc môn thực 

vật 

- GV hoàn chính. 

? Có mấy loại hooc môn, hãy kể 

tên? 

II/ Hoạt động 2: 

Tìm hiểu HM kích thích: 

* GV treo tranh phóng to H.35.1 

SGK 

? Dựa vào kích thước 3 quả Dâu 

tây ở H. 35.1, nêu ảnh hưởng của 

Auxin đến ST của quả? 

? HS nghiên cứu SGK hoàn thành 

- Học sinh trả lời. 

- HS nhận xét, bổ 

sung. 


- HS nhận xét, bổ 

sung. 

- Học sinh quan sát 

tranh và trả lời. 

- HS bổ sung. 

I/ Khái niệm: 

1. KN hooc môn TV: 

- Là các chất hữu cơ do cơ thể thực vật tiết ra 

có tác dụng điều tiết hoạt động sống của cây. 

2. Các loại hooc môn: 

- Căn cứ vào mức độ biểu hiện tính kích thích 

hay ức chế ST để phân loại hooc môn: 

+ HM kích thích 

+ HM ức chế. 

II. Hooc môn kích thích: 

1. Auxin: 

- Loại phổ biến AIA 

a. Nơi sản sinh: 

- Tế bào đang phân chia trong mô phân sinh 

đỉnh, lá. 

b. Sự phân bổ: 

- Chồi, hạt đang nẩy mần, lá đang ST, tầng 

phân sinh bên đang hoạt động, nhị, hoa. 

82

các mục: 

a. Nơi sản sinh 

b. Sự phân bố 

c. Tác động sinh lý. 

d. Ứng dụng 

- GV hoàn chỉnh 

- Nồng độ thích hợp nhất của 

Auxin cho sự ST của: 

thân: 10 -7 – 10 -6 M/l; 

rễ: 10 -12 – 10 -10 M/l 

? Theo em, sử dụng Auxin như thế 

nào cho có hiệu quả cao trong sản 

xuất? 

* GV treo tranh H. 35.2 

? HS quan sát H. 35.2, hãy nêu ảnh 

hưởng của GA đối với ST của cây? 

- HS nghiên cứu SGK hoàn chỉnh 

các mục như ở phần trên. 

? Giberelin được ứng dụng như thế 

nào trong sản xuất nông nghiệp? 

- GV hoàn chỉnh 

* GV treo tranh H. 35.3 

Yêu cầu HS quan sát H. 35.3. ? Cho 

biết vai trò của Xitokinin trong sự 

hình thành chồi trong mô Callus? 

? Xitokinin kìm hãm sự hoá già và 

rụng lá như thế nào? 

- GV: Xitokinin duy trì hàm lượng 

protein và clorophin trong thời gian 




- HS quan sát tranh 


- HS nghiên cứu 

SGK và trả lời. 



- HS quan sát tranh 



c. Tác động sinh lý: 

* Mức tế bào: 

+ Kích thích qúa trình NP 

+ Kéo dài tế bào 

* Mức cơ thể: 

+ Tạo ưu thế đỉnh. 

+ Kích thích hạt nảy mầm. 

+ Kích thích ra rễ phụ 

+ Tham gia vào hoạt động sống như hướng 

động, ứng động 

d. Ứng dụng: 

- Kích thích ra rễ ở cành giâm, chiết. 

- Tăng tỉ lệ thụ quả, tạo quả không hạt. 

- Nuôi cấy mô TV. 

* Không dùng Auxin nhân tạo đối với nông 

phẩm được sử dụng trực tiếp làm thức ăn. 

2. Giberelin (GA): 

a. Nơi sinh sản: Lá, rễ. 

b. Sự phân bổ: 

- Lá, hạt củ, chồi dạng nảy mầm, lóng thân, 

cành đang sinh trưởng. 


- Ở mức tế bào: 

+ Tăng quá trình NP 

+ Tăng ST kéo dài của mỗi TB 

- Ở mức cơ thể: 

+ Kích thích sự nảy mầm của hạt, chồi, củ. 

+ Kích thích ST chiều cao, thúc đẩy sự ra hoa, 

tạo quả không hạt. 

+ Tăng mức độ phân giải tinh bột. 


- Kích thích sự nảy mầm 

- Xử lý các đột biến lùn 

- Kích thích cây ngày dài ra hoa trong điều 

kiện ngày ngắn. 

3. Xitôkinin: 

a. Nơi sinh sản: Rễ 

b. Phân bố: 

- Lá, rễ, quả, hạt, mô phân sinh đỉnh thân. 


- Ở mức tế bào: 

+ Kích thích phân chia tếbào 

+ Làm chậm quá trình già của tế bào. 

- Ở mức cơ thể: 

+ Kìm hãm sự hoá già, rụng lá. 

+ Kích thích quả ST. 

+ Hoạt hoá sự phân hoá phát sinh chồi thân. 


- Cùng với Auxin được sử dụng vào công nghệ 

nuôi cấy tế bào và mô TV, tạo giống cây quý. 

83

lâu hơn và lá duy trì màu xanh lâu 

hơn. 

? Trong công tác tạo giống cây trồng 

thì Xitokinin được ứng dụng như thế 

nào? 

III/ Hoạt động 3: 

Tìm hiểu Hooc môn ức chế: 




III. Hooc môn ức chế: 

(Nội dung như ở bảng phụ phiếu học tập). 

- Phát phiếu học tập cho HS 

- GV chia lớp học làm 6 nhóm: 

+ Nhóm 1,2,3 hoàn chỉnh Hooc 

môn Êtylen 

+ Nhóm 4,5,6 hoàn chỉnh Hooc 

môn Axit abxixic 

- GV dùng bản phụ phiếu học tập để 

hoàn chỉnh nội dung 

? Xếp quả chín và quả xanh gần 

nhau làm gì? 

IV/ Hoạt động 4: 

Đặc điểm chung của Hoocmôn 

? Vậy đặc điểm chung của hooc môn 

thực vật là gì? 

V/ Hoạt động 5: 

Tìm hiểu tương quan giữa các 

hooc môn: 

? Giữa các hooc môn có quan hệ 

như thế nào? Ví dụ. 

- HS nghiên cứu 

SGK và thảo luận 

theo nhóm. Cử đại 

diện nhóm lên báo 

cáo. 

- Nhóm 1, 4 lên 

bảng hoàn thành. 

- Các nhóm còn lại 

nhận xét, bổ sung. 



- HS bổ sung 


- HS bổ sung 


- Hooc môn thực vật là gì? Có mấy loại? 

- Vai trò hooc môn thực vật? Khi sử dụng cần lưu ý những điều gì? 

6. Hướng dẫn về nhà: 

- Học sinh trả lời các câu hỏi cuối bài. 


IV/ Đặc điểm chung: 

- Tạo ra ở 1 nơi nhưng gây phản ứng ở 1 nơi 

khác trong cây. Hooc môn vận chuyển theo 

mạch gỗ và mạch rây trong cây. 

- Với nồng độ rất thấp nhưng gây những biến 

đổi mạnh trong cơ thể. 

- Tính chuyên hoá thấp hơn so với hooc môn ở 

động vật bậc cao. 

V/ Tương quan hooc môn thực vật: 

- Tương quan giữa HM kích thích và HM ức chế 

ST: 

+ Ví dụ: 

- Tương quan giữa các hooc môn kích thích với 

nhau. 

Loại HM Nơi sinh sản Vai trò Ứng dụng 

1. Êtylen 

2. Axit 

Abxixic 

84

Đáp án phiếu học tập: 

Loại HM Nơi sinh sản Vai trò Ứng dụng 

1. êtylen - Hầu hết các bộ phận Thúc đẩy quả chín, rụng lá. - KT ra hoa trái vụ (dứa, xoài) 

trong cây, chủ yếu là 

- KT xuất hiện rễ phụ ở cành giâm 

quả đang chín. 

2. Axit 

Abxixic 

- Rễ, lá, hoa, quả, củ. 

- Điều chỉnh sự ngủ nghĩ 

của hạt, chồi, đóng mở lỗ 

khí. 

- Loại bỏ hiện tượng sinh 

con. 

- Kết hợp với GA xử lý hạt nảy mầm 

Ngày Soạn: 

Tiết 37 

Bài 36 : PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT CÓ HOA 



-Học sinh nêu được khái niệm về sự phát triển của thực vật. 

-Mô tả sự xen kẽ thế hệ trong chu trình sống của thực vật. 

-Trình bày được khái niệm và vai trò của phitocrôm trong sự phát triển của thực vật. 

2. Kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng quan sát, so sánh, làm việc độc lập với sách giáo khoa. 

3. Thái độ: Học sinh thấy được mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển. 
















II. Kiến thức trọng tâm: Định nghĩa về phát triển. Mối quan hệ giữa sinh trưởng và phát triển. 

III. Phương pháp : - Vấn đáp gợi mở đưa học sinh vào tình huống có vấn đề 


IV. Phương tiện dạy học : - Tranh vẽ hình 36 SGK, 36.2 SGKNC 

- Sơ đồ chu trình sống của thực vật có hoa. 

V. Tiến trình bài giảng: 

85



GV : Hoocmôn thực vật là gì? Có mấy nhóm hoocmôn thực vật? Nêu các đặc điểm chung của chúng. 

HS trả lời. GV nhận xét và đánh giá. 


* Mở bài : Ở bài học trước chúng ta đã tìm hiểu đặc điểm sinh trưởng ở thực vật có hoa và sự sinh 

trưởng ở thực vật có mối quan hệ với phát triển như thế nào? Để hiểu được điều đó chúng ta vào bài mới. 

* Nội dung bài học: 

NỘI DUNG I : PHÁT TRIỂN LÀ GÌ? 

Hoạt động của GV (1) Hoạt động của HS (2) Nội Dung (3) 

GV: Yêu cầu HS xem sơ đồ 

chu trình sống của thực vật 

có hoa. 

GV: Hãy cho biết chu trình 

sống của cây có hoa bao gồm 

những quá trình nào? 

GV: Yêu cầu học sinh trình 

bày khái niệm phát triển. 

HS: quan sát 

Hạt ----------- Hạt nảy mầm 

- - 

- - 

- - 

Cây ra hoa ----------- Cây đã 

và tạo hạt ra lá 

HS : Sinh trưởng 

Phân hóa 

Phát sinh hình thái 

HS: Nêu khái niệm 

-Phát triển của cơ thể thực vật là toàn bộ 

những biến đổi diễn ra theo chu trình 

sống bao gồm ba quá trình liên quan với 

nhau: sinh trưởng, phân hóa và phát sinh 

hình thái. 

NỘI DUNG II . NHỮNG NHÂN TỐ CHI PHỐI SỰ RA HOA 

(1) (2) (3) 

HS: Xem hình và trả lời các 1. Tuổi của cây. 

câu hỏi: 

GV: Yêu cầu học sinh xem 

hình 36 SGK và trả lời các 

câu hỏi sau : 

- Khi nào cây cà chua 

chuyển sang trạng thái tạo 

hoa? 

- Độ tuổi xác định để cây ra 

hoa có phụ thuộc vào ngoại 

cảnh không? 

- Cây cà chua ra hoa khi đã 

đạt đến độ tuổi xác định (14 

lá) 

- Độ tuổi xác định để cây ra 

hoa không phụ thuộc vào 

ngoại cảnh. 

- Ở thực vật đến độ tuổi xác định thì cây ra 

hoa, không phụ thuộc vào điều kiện ngoại 

cảnh. 

GV: Hãy quan sát thời điểm 

ra hoa của một số cây như: 

Cây lúa mì, cây bắp cải. 

-Yêu cầu HS trả lời các câu 

hỏi: 

- Những loài cây trên để 

chuyển sang trạng thái tạo 

hoa cần có tác động của yếu 

tố nào? 

- “Xuân hóa” có nghĩa là gì? 

GV: Yêu cầu học sinh xem 

hình 36.2 SGK NC và đọc 

HS : Tự liên hệ kiến thức thực 

tế để trả lời câu hỏi. 

- Để chuyển sang trạng thái 

tạo hoa cần có tác động của 

nhiệt độ thấp. 

- Xuân hóa là hiện tượng cây 

ra hoa phụ thuộc vào nhiệt độ 

thấp. 

HS : Đọc sách trả lời câu hỏi. 

2. Nhiệt độ thấp và quang chu kỳ 

2.1. Nhiệt độ thấp 

- Nhiều loài cây để chuyển sang trạng thái tạo 

hoa cần có tác động của nhiệt độ thấp (gọi là 

xuân hóa). 

2.2. Quang chu kỳ: 

86

SGK để trả lời câu hỏi: 

- Quang chu kỳ là gì? 

- Sự khác khác giữa cây 

ngày ngắn, cây ngày dài và 

cây trung tính? 

-nêu một số ví dụ về các 

loại cây nói trên. 

GV: giới thiệu cho HS biết 

khả năng điều khiển quang 

chu kỳ của con người để xử 

lý ra hoa ở mía ,thanh long. 

HS : Nêu ví dụ 

- Thực vật ngày dài như: Cây 

lúa mì. 

- Thực vật ngày ngắn: Cây 

lúa, khoai tây, cà phê, chè. 

- Thực vật trung tính: Cây 

hướng dương. 

- Quang chu kỳ là sự ra hoa ở thực vật phụ 

thuộc vào tương quan độ dài ngày và đêm. 

- Cây dài ngày chỉ ra hoa trong điều kiện thời 

gian chiếu sáng/ngày nhiều hơn 12 giờ (mùa 

hè). 

- Cây ngắn ngày chỉ ra hoa trong điều kiện 

thời gian chiếu sáng/ngày ít hơn 12 giờ (mùa 

thu). 

GV: Yêu cầu HS đọc sách 

và trả lời câu hỏi: 

- Phitocrôm là gì? 

- Có mấy dạng phitocrôm? 

- Phitocrôm có vai trò gì đối 

với thực vật có hoa? 

HS: Đọc sách và trả lời các 

câu hỏi: 

- Phitocrôm là một loại sắc tố 

cảm nhận quang chu kỳ và là 

protein hấp thụ ánh sáng. 

- Có 2 dạng: 

+ Dạng hấp thụ ÁS đỏ (Pđ) 

+Dạng hấp thụ ÁS đỏ xa (Pđx) 

- Cây trung tính ra hoa trong điều kiện cả ngày 

dài và ngày ngắn nếu như đã đến độ tuổi xác 

định. 

2.3 Phitocrôm 

- Phitocrôm là một loại sắc tố cảm nhận quang 

chu kỳ và là prôtein hấp thụ ánh sáng. 

GV: Yêu cầu học sinh trả 

lời các câu hỏi: 

- Khi nào thì hình thành 

hoocmôn ra hoa? 

- Hoocmôn ra hoa được 

hình thành ở đâu? 

- Hoocmôn ra hoa có vai trò 

gì? 

ÁS đỏ 

Pđ 

Pđx 

ÁS đỏ xa 

+ Pđx tăng kích thích thực vật 

ngày dài ra hoa và nảy mầm. 

+ Pđx giảm kích thích sự ra 

hoa thực vật ngày ngắn. 

- Phitocrôm có vai trò kích 

thích sự ra hoa và nảy mầm. 

HS: trả lời câu hỏi 

- Hoocmôn ra hoa được hình 

thành khi ở quang chu kỳ 

thích hợp và độ tuổi xác định. 

- Hoocmôn ra hoa được hình 

thành trong lá dưới tác dụng 

của phitocrôm và chuyển đến 

các đỉnh sinh trưởng của cây. 

- Hoocmôn ra hoa có tác dụng 

gây nên sự phân hóa các tế 

bào để hình thành hoa. 

- Có 2 dạng: 

Dạng hấp thụ ÁS đỏ (Pđ) 

Dạng hấp thụ ÁS đỏ xa (Pđx) 

- Phitocrôm kích thích sự ra hoa và nẩy mầm 

của thực vật có hoa. 

3. Hoocmôn ra hoa : 

(Florigen) 

- Ở quang chu kỳ thích hợp Hoocmôn ra hoa 

được hình thành và làm cho cây ra hoa. 

NỘI DUNG III . MỐI QUAN HỆ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN 

(1) (2) (3) 

GV: yêu cầu HS đọc SGK HS: Trả lời. 

mục III và xem hình 36.1 để 

trình bày mối quan hệ giữa 

ST & PT. 

- Sinh trưởng gắn liền với phát triển và phát 

triển trên cơ sở của sinh trưởng. Là hai mặt 

liên quan với nhau của chu trình sống ở cây. 

87

GV: Yêu cầu HS cho ví dụ 

minh họa mối quan hệ giữa 

sinh trưởng và phát triển. 

HS : Cho ví dụ 

NỘI DUNG IV. ỨNG DỤNG KIẾN THỨCỀ SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN 

(1) (2) (3) 

GV: Chia nhóm HS và yêu HS: Thảo luận nhóm. 

cầu HS đọc SGK, liên hệ Sau đó mỗi nhóm cử đại diện 

1. Ứng dụng về kiến thức sinh trưởng. 

kiến thức thực tế để trình bày 

một số ứng dụng kiến thức 

về sinh trưởng và phát triển: 

- Nhóm 1 và 2 trình bày ứng 

dụng về kiến thức sinh 

trưởng. 

- Nhóm 3 và 4 trình bày ứng 

dụng về kiến thức phát triển. 

GV: Yêu cầu HS nhận xét 

lẫn nhau. 

để trình bày. 

- Trong trồng trọt: dùng HM. 

+ Xử lý hạt giống để kích thích nảy mầm. 

+ Điều khiển quá trình sinh trưởng. 

- Trong công nghiệp rượu bia. 

+ Sử dụng Hoocmôn để chế biến nông sản. 

2. Ứng dụng kiến thức về phát triển. 

- Dựa vào tác động của nhiệt độ và quang chu 

kỳ làm cơ sở gieo trồng đúng thời vụ. 

• Củng cố . GV nêu câu hỏi TN: 

Câu 1: Cây ra hoa vào mùa hè là cây: 

a. ngày ngắn b. ngày dài c. trung tính d . ngày ngắn hoặc trung tính 

Câu 2: Phát biểu nào sau đây là không đúng 

a. một bộ phận của cây có thể sinh trưởng nhanh nhưng phát triển chậm 

b. một bộ phận của cây có thể sinh trưởng nhanh và phát triển nhanh 

c. một bộ phận của cây có thể sinh trưởng chậm và phát triển chậm 

d. một bộ phận của cây có hai quá trình sinh trưởng và phát triển độc lập, không tương tác nhau. 

• Dặn dò: 

GV: - Học sinh trả lời các câu hỏi SGK. 

- Học sinh đọc và trả lời các lệnh trong bài mới. 

Ngày Soạn: 

Tiết 38 

Bài 37: Sinh trưởng và phát triển ở động vật 

I . Mục tiêu bài học: 


- Khái niệm được sinh trưởng và phát triển ở động vật. 

- Phân biệt được phát triển qua biến thái và không qua biến thái ; phát triển qua biến thái hoàn toàn và không 

hoàn toàn. 

- Lấy được các ví dụ về sinh trưởng và phát triển không qua biến thái , qua biến thái hoàn toàn và không 

hoàn toàn. 

- Nêu khái niệm biến thái. 

2. Kỹ năng : 

Rèn luyện các kỹ năng quan sát , so sánh, phân tích ,tổng hợp 

3. Thái độ : 

Nhận thức được những nhu cầu mà cơ thể đòi hỏi trong từng giai đoạn ,có thể tác động hữu hiệu vì lợi ích 

bản thân sinh vật và con người. 




88













II . Chuẩn bị : 

1.Chuẩn bị của giáo viên : 

- Các tranh H 37.1; 37.2; 37.3; 37.4; 37.5 SGK được phóng to. 


2. Chuẩn bị của học sinh: 

đọc trước bài 37 

III . Phương pháp: 

Vấn đáp tìm tòi , diễn giải , thảo luận nhóm. 

IV . Trọng tâm bài học: 

Phân biệt phát triển qua biến thái và không qua biến thái . 

Phân biệt phát triển qua biến thái hoàn toàn và qua biến thái không hoàn toàn. 

V . Tiến trình lên lớp : 

1 . Ổn định lớp 

2. Kiểm tra bài cũ : ? Phát triển của thực vật là gì ? những nhân tố chi phối sự ra hoa của cây ? 

3. Vào bài mới 

* Mở bài: GV: Về bản chất thì ST , PT ở động vật cũng giống như ở thực vật nhưng có những điểm khác 

thực vật . Vậy để hiểu rõ về ST , PT ở động vật như thế nào ,hôm nay chúng ta sẽ đi vào bài ST , PT ở động 

vật. 

* Nội dung 1: I . Khái niệm sinh trưởng và phát triển ở động vật 


-GV yêu cầu HS nghiên cứu 

SGK phần I. 

-GV cho HS lấy ví dụ về sự ST 

ở động vật . 

- GV nhận xét ,bổ sung ví dụ. 

? Thế nào là ST ? 

GV nhận xét ,hoàn thành kiến 

thức. 

?Cho ví dụ về PT ở động vật. 

- GV nhận xét ví dụ ,bổ sung 

? Thế nào là phát triển? 

- GV bổ sung , hoàn thành kiến 

thức: 

* GV lưu ý cho HS: 

Khi nói đến PT phải nói đến 3 

- Nghiên cứu SGK phần I. 

- Lấy ví dụ. 


- Nhận xét ,bổ sung. 

- Lấy ví dụ: 

- Trả lời 

- HS nhận xét ,bổ sung 

- Ghi nhớ 

1. Sinh trưởng 

ST là quá trình thay đổi về số lượng 

(tăng kích thước và khối lượng của cơ 

thể ) nhờ tăng số lượng và kích thước tế 

bào. 

2.Phát triển: 

PT là quá trình biến đổi bao gồm ST , 

phân hóa (biệt hóa) tế bào và phát sinh 

hình thái các cơ quan và cơ thể. 

89

yếu tố cơ bản : 

- ST : Thay đổi về KT và KL 

- Phân hóa tế bào cơ quan 

- Tạo hình dáng đặc trưng cho 

cơ thể và các cơ quan. 

? Quá trình ST và PT ở động 

vật bắt đầu diễn ra từ lúc nào? 

(đối với ĐV đẻ trứng và ĐV đẻ 

con ) 

- GV nhận xét ,bổ sung. 

- GV treo tranh H 37.1 , 2 , 3 

Yêu cầu HS quan sát. 

? ST và PT của động vật gồm 

những hình thức nào? 

? Thế nào là biến thái ? 

? Dựa vào biến thái , chia PT 

của động vật thành những kiểu 

nào? 

*Trả lời: 

- Động vật đẻ trứng : ST, PT từ 

trong trứng đẻ ra 

trưởng thành. 

- ĐV đẻ con : Mẹ mang thai 

đẻ ra trưởng thành. 

-Quan sát tranh 

-Trả lời: ở động vật ST và PT 

gồm 2 hình thức : qua biến thái 

hoặc không qua biến thái. 

-Trả lời : Là sự thay đổi đột 

ngột về hình thái , cấu tạo và 

sinh lí của động vật sau khi 

sinh ra hoặc nở ra từ trứng . 

-Trả lời 

- ST và PT từ khi có hợp tử 


3. Các kiểu ST và PT: 

ST và PT của động vật có thể trải qua 

biến thái hoặc không qua biến thái . 

Dựa vào biến thái , chia PT của động 

vật thành những kiểu sau: 

- PT không qua biến thái 

- PT qua biến thái : 

+ PT qua biến thái hoàn toàn. 

+ PT qua biến thái không hoàn toàn. 

* Nội dung 2 : II . Phát triển không qua biến thái và phát triển qua biến thái. 


- GV chia lớp thành 6 nhóm 

- GV phát phiếu học tập 

- Yêu cầu HS nghiên cứu phần 

II, III SGK , tiếp tục quan sát 

các H 37.1,2,3,4 để so sánh và 

thảo luận, sau đó hoàn thành 

phiếu học tập . 

- Cho các nhóm báo cáo kết 

quả. 

- Yêu cầu các nhóm khác nhận 

xét , bổ sung. 

- GV nhận xét , bổ sung và kết 

luận 

- GV treo bảng phụ có sẵn đáp 

án . 

- GV yêu cầu HS giải đáp các 

lệnh trong SGK: 

? Cho biết sự khác nhau giữa 

PT qua biến thái và không qua 

biến thái ? 

? Cho biết sự khác nhau giữa 

PT qua biến thái hoàn toàn và 

không hoàn toàn? 

- Hình thành 6 nhóm 

- Nghiên cứu SGK. 

- Quan sát hình vẽ ,so sánh 

- Thảo luận. 

- Hoàn thành phiếu học tập. 

- Đại diện nhóm trình bày kết quả. 

- Các nhóm khác nhận xét , bổ 

sung. 

- Hoàn thành kiến thức vào vở. 

-HS trả lời: 

+PT không qua biến thái: là kiểu 

PT mà con non có đặc điểm ,hình 

thái ,cấu tạo,sinh lí tương tự với 

con trưởng thành.Con non PT thành 

con trưởng thành không trải qua 

giai đoạn lột xác. 

Nội dung (phiếu học tập) 

Ví dụ (SGK) 

90

- GV nhận xét , bổ sung ,kết 

luận. 

+PT qua biến thái hoàn toàn: là 

kiểu PT mà ấu trùng có hình thái, 

cấu tạo, sinh lí khác con trưởng 

thành. Qua nhiều lần lột xác và giai 

đoạn trung gian ấu trùng biến đổi 

thành con trưởng thành. 

+PT qua biến thái khônghoàn toàn: 

là kiểu PT mà ấu trùng có hình thái, 

cấu tạo, sinh lí gần giống con 

trưởng thành . Qua nhiều lần lột 

xác, ấu trùng biến đổi thành con 


4. Củng cố : Chọn câu trả lời đúng nhất: 

Câu 1. Biến thái là sự thay đổi : 

a. Đột ngột về hình thái, cấu tạo và sinh lý trong quá trình ST và PT của động vật. 

b. Về hình thái, cấu tạo và sinh lý trong quá trình ST và PT của động vật. 

c. Đột ngột về hình thái, cấu tạo trong quá trình ST và PT của động vật. 

d. Đột ngột về hình thái, sinh lý trong quá trình ST và PT của động vật. 

Câu 2. Ở động vật , PT qua biến thái không hoàn toàn có đặc điểm là : 

a. Qua hai lần lột xác . b. Con non gần giống con trưởng thành 

c. Qua 3 lần lột xác . d.Con non giống con trưởng thành 

Câu 3. Những sinh vật nào sau đây phát triển không qua biến thái: 

a. Bọ ngựa, cào cào. b. Cánh cam , bọ rùa. 

c. Cá chép, Khỉ, Chó , Thỏ . d. Bọ xít, Ong, Châu chấu. 

Đáp án : 1.a ; 2.b ; 3. c 

5. Hướng dẫn BTVN: Trả lời câu hỏi SGK và chuẩn bị bài tiếp theo 


Các 

kiểu 

phát 

triển 

Ví dụ 

Qua 

các 

giai 

đoạn 

Đặc 

điểm 

Các 

kiểu 

phát 

triển 

Phát triển không 

qua biến thái 

Phát triển không 

qua biến thái 

Phát triển qua biến thái 

Biến thái hoàn toàn Biến thái không hoàn toàn 

Đáp án Phiếu học tập 

Phát triển qua biến thái 

Biến thái hoàn toàn Biến thái không hoàn toàn 

Ví dụ 

Qua 

các 

-Người 

- Voi, khỉ… 

- Giai đoạn phôi thai:(diễn 

ra trong dạ con của thú) 

-Bướm 

- Tằm, muỗi… 

- Giai đoạn phôi :( diễn ra trong 

trứng đã thụ tinh) 

Châu chấu … 

- Giai đoạn phôi :( diễn ra 

trong trứng đã thụ tinh) 

91

giai 

đoạn 

Đặc 

điểm 

Hợp tử phân chia --> phôi 

phân hóa tế bào cơ quan --> 

thai nhi. 

- Giai đoạn sau sinh: Con 

sinh ra lớn lên trưởng thành. 

- Con non có đặc điểm , 

hình thái, cấu tạo, sinh lí 

tương tự với con trưởng 

thành. 

-Con non PT thành con 

trưởng thành không trải qua 

giai đoạn lột xác 

Hợp tử phân chia phôi 

Phân hóa tế bào cơ quan của ấu 

trùng chui ra từ trứng. 

- Giai đoạn hậu phôi : 

lột xác 

Ấu trùng -------> nhộng --> Con 

trưởng thành 

Ấu trùng có hình thái, cấu tạo, sinh 

lí khác con trưởng thành. Qua 

nhiều lần lột xác và giai đoạn trung 

gian(nhộng ở côn trùng, ấu trùng 

biến đổi thành con trưởng thành 

Hợp tử phân chia --> phôi 

---> Phân hóa tế bào cơ quan 

của ấu trùng chui ra từ trứng 

- Giai đoạn hậu phôi : 

Ấu trùng --> Con trưởng 

thành 

Ấu trùng có đặc điểm hình 

thái, cấu tạo, sinh lí gần giống 

con trưởng thành . Qua nhiều 

lần lột xác, ấu trùng biến đổi 

thành con trưởng thành. 

Ngày Soạn: 

Tiết 39 

Bài 38: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SỰ SINH TRƯỞNG VÀ 

PHÁT TRIỂN Ở ĐỘNG VẬT 

I. Mục tiêu : Qua bài học này học sinh cần phải 


+ Nêu được vai trò của yếu tố di truyền lên sự sinh trưởng và phát triển ở động vật 

+ Kể tên 1 số loại hoóc môn ảnh hưởng lên sự sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống 

và không có xương sống 

+ Nắm được vai trò của hoóc môn đối với sinh trưởng và phát triển của động vật có xương sống và 

không có xương sống 


Rèn luyện kỹ năng hợp tác, thảo luận nhóm, quan sát. 


Biết vận dụng các kiến thức đã học để giải thích các hiện tượng ở thực tế. 
















II. Kiến thức trọng tâm 

+ Vai trò nhân tố di truyền 

+ Tácdụng các loại hoocmôn ở động vật 

92

III. Phương pháp 

Thảo luận nhóm - vấn đáp - giảng giải 

IV. Chuẩn bị của GV và HS : 

GV :Tranh phóng to hình 38.1,38.2 và 38.3 và phiếu học tập 

HS :Xem trước bài 38 

V . Tiên trình lên lớp : 

1. ổn định lớp 


Câu1 . Khái niệm sinh trưởng và phát triển ở động vật ? Nêu ví dụ ? 

Câu 2. Hoóc môn thực vật là gì ? Đặc điểm chung của chúng ? 

Câu 3. So sánh sự sinh trưởng và phát triển biến thái hoàn toàn và biến thái không hoàn toàn 

HS: Trả lời + bổ sung 

GV: Nhận xét + đánh giá 

3. Giảng bài mới 

+ Hoạt động 1: Vào bài :Trong chăn nuôi, vì sao gà công nghiệp lớn với tốc độ nhanh hơn và có kích 

thước khi trưởng thành lớn hơn nhiều so với gà ri ở Việt Nam? Vậy thì nhân tố nào ảnh hưởng đến sự sinh 

trưởng và phát triển đó? Nhân tố bên trong hay bên ngoài quyết định? 


I.Các nhân tố bên trong 

1. Nhân tố di truyền 

+Hoạt động 2: Nhân tố di truyền : 

Yêu cầu HS nghiên cứu sgk phần I 

Nhân tố bên trong gồm những nhân tố nào ? 

- Yếu tố nào quyết định sự sinh trưởng và phát 

triển của loài ? 

- Sự điều khiển của nhân tố di truyền thể hiện 

như thế nào ? 

GV: Yêu cầu HS cho 1 số ví dụ 

GV: Kết luận 

+ Sự sinh trưởng và phát triển là 1 đặc trưng của 

cơ thể sống do nhân tố di truyền quyết định ( hệ 

gen ) 

+ Nhân tố di truyền quyết định tốc độ lớn và giới 

hạn lớn của động vật 

+Ngoài ra còn phụ thuộc và giới tính . 

Ví dụ : 

Gà công nghiệp > gà ri 

Lợn móng cái < lợn đại bạch 

Hoạt động 3: Các loại HM ảnh hưởng lên sự 

ST và PT của ĐV có xương sống :GV hướng 

dẫn HS quan sát tranh hình 38.1 và 38.2 kết hợp 

nội dung sách giáo khoa điền vào phiếu học tập 

số 1 

GV :Nhận xét , kết luận . 

GV : Hãy giải thích 1 số hiện tượng ở ngoài thực 

tế 

HM Tirôrin 

+ Lưỡng cư -----------> Nòng nọc thành Ếch 

HM Tirôrin 

+Người thiếu -------------> Trí tuệ chậm phát 

triển 

Hoạt động 4:Các loai HM ảnh hưởng lên sự 

HS :Nghiên cứu sgk 

HS : Trả lời 

HS :Trả lời 

HS :Trả lời 

HS cho ví dụ 

HS : Quan sát hình 

38.1 và 38.2 

+Đọc sgk→ Hoàn 

thành phiếu học tập 

số 1. 

HS: Đại diện nhóm 

đọc kết quả 

HS: Bổ sung 

+ Hệ gen 

+ Điều khiển tốc độ lớn và giới 

hạn lớn của sự sinh trưởng và 

phát triển ở động vật . 

2. Các hoóc môn ảnh hưởng 

lên sinh trưởng và phát triển 

của động vật 

a. Các loại hoóc môn ảnh hưởng 

lên sinh trưởng và phát triển của 

động vật có xương sống 

+ Hooc môn tuyến yên 

+ Hooc môn tuyến giáp 

+ Hooc môn sinh dục 

. Testôstêrôn của tinh hoàn 

. Estrôgen của buồng trứng 

Nội dung ( Phiếu học tập số 1) 

b. Các hoocmôn ảnh hưởng lên 

sinh trưởng và phát triển của 

93

ST và PT của ĐV không xương sống: 

GV hướng dấn học sinh nghiên cứu sgk hình 

38.3 và nội dung để điền vào phiếu học tập số 2 

GV: HS đọc kết quả bổ sung và kết luận 

Gv:nhấn mạnh 

+Sâu bướm lột xác nhiều lần 

+Sâu , nhộng, bướm: 1 lần 

+Ở động vật có xương sống hoạt động của 

hoocmôn não giống hoocmôn sinh trưởng ở 

động vât không xương sống . 

HS :Nghiên cứu 

điên thông tin vào 

phiếu học tập số 2 . 

HS :Đại diên nhóm 

trình bày . 

HS: Bổ sung . 

động vật không xương sống: 

+ Ecđisown 

+ Juven nin 

+ Hooc môn não 

Nội dung ( Phiếu HT số 2) 

V . Cũng cố 

+GV :Gọi học sinh kể lại một số hoocmôn ở động vật có xương sống và không có xương sống. Nêu được 

tác dụng của từng loại hoocmôn .Cho ví dụ 

Câu hỏi trắc nghiêm : 

Câu 1.Những hoocmôn kích thích phân chia tế bào ,tăng kích thước tế bào , kích thích phát triển xương đó 

là : 

a .Hoocmôn Testostêrôn 

b.Hoocmôn Juvennin và Ecdisơn 

c. Hoocmôn sinh trướng d.Hoocmô Estrôgen và Testôstêrôn 

Câu 2.Hoocmôn của tuyến nào thiếu làm cho trẻ em chậm lớn ,trí tuệ kém . 

a. Tuyến giáp b. Tuyến sinh dục 

c. Tuyến yên d. Tuyến tụy 

VI .Bài tập về nhà 

+ Làm bài tập 1, 2, 3 sgk ,học bài 38 

+ xem trước bài 39 . 


Tên HM /Tuyến tiết Vai trò Hàm lượng 

Dưới ngưỡng Trên ngưỡng 

HM sinh trưởng (T.Yên) 

Tirôxin (T.Giáp) 

Hooc môn sinh dục 

- Ơstrôgen ( BT) 

-Testostêron (TH) 


Loại hoôcmôn 

Ecđisơn 

Tác động đối với sinh trưởng và phát triển 

94

Juven nin 

ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 

Tên HM /Tuyến tiết Vai trò Hàm lượng 

Dưới ngưỡng 

HM sinh trưởng (T.Yên) |+KThích phân chia tế bào 

Người bé nhỏ 

+Tăng kthích tế bào →tăng tổng hợp 

prôtêin 

+K thích phát triển xương 

Tirôxin (T.Giáp) +K thích chuyển hóa tế bào 

Chậm lớn ,trí 

+Kthích quá trình sinh trưởng biến tuệ kém 

thái cơ thể . 

Trên ngưỡng 

Người khổng lồ 

Hooc môn sinh dục 

- Ơstrôgen ( BT) 

-Testostêron (TH) 

+Kthích sinh trưởng, phát triển mạnh 

ở giai đoạn dây thì nhờ 

.Tăng phát triển xương 

.Phân hóa tế bào 

.Đặc điểm sinh dục phụ 

(Riêng testostêsron làm tăng tổng hợp 

prôtêin ) 

Thiếu 

testostêron Gà 

trống phát triển 

không bình 

thường 


Loại hoôcmôn 

Ecđisơn 

Juven nin 

Tác động đối với sinh trưởng và phát triển 

+Gây lột xác sâu bướm 

+Kích thích sâu biến thành nhộng , bướm 

+Phối hợp với Ecđisơn→ lột xác 

+Ức chế sâu biến thành nhộng và bướm 

Ngày Soạn: 

Tiêt 40 

Bài 39: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN 

Ở ĐỘNG VẬT 



- Nêu được một số nhân tố môi trường và mức độ của chúng ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của 

động vật. 

- Hiểu một số biện pháp điều khiển quá trình sinh trưởng và phát triển của động vật và người, từ đó vận dụng 

vào thực tiễn. 

2. Kỹ năng: Hiểu được các yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật. Từ đó 

biết giải thích được một số hiện tượng sinh lý ở động vật và người 

3. Thái độ: Biết một số biện pháp điều khiển sinh trưởng và phát triển ở động vật và người 





95












II. Trọng tâm: Các nhân tố bên ngoài ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật. 

III. Phương pháp: Hoạt động nhóm, vấn đáp tìm tòi. 

IV. Chuẩn bị : 

GV: Phiếu học tập, đồ thị biểu diễn sự phụ thuộc sinh trưởng và phát triển bởi nhiệt độ. 

HS: Đọc trước bài ở nhà 


1. Ổn định lớp. 


a. Câu hỏi 1: Nêu vai trò của nhân tố di truyền đối với sinh trưởng và phát triển của động vật? Ngoài nhân tố 

di truyền, hãy kể các nhân tố khác có ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật? 

- HS1: Trả lời. 

- HS2: Nhận xét, bổ sung. 

- GV: Đánh giá, cho điểm. 

b. Câu hỏi 2: Nêu vai trò của hoocmôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật có xương 

sống? 

- HS1: Trả lời. 

- HS2: Nhận xét, bổ sung. 

- GV: Đánh giá, cho điểm. 

3. Vào bài: 

- GV đặt vấn đề: Ngoài nhân tố bên trong là hormôn ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của động vật, 

còn có những nhân tố nào khác? 

- HS: Suy nghĩ. 

- GV chuyển tiếp vào bài mới. 


HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO 

VIÊN 

1. Hoạt động 1: (15 phút) 

- Cho VD về các yếu tố ngoài ảnh 

hưởng đến quá trình sinh trưởng 

và phát triển của động vật và 

người? 

- Em hãy cho biết mức độ ảnh 

hưởng của các yếu tố đó đến sự 

sinh trưởng và phát triển của động 

vật và người như thế nào? 

* Cho các nhóm tiến hành thảo 

luận và sử dụng phiếu học tập để 

ghi ý kiến thảo luận (4 phút). 

* GV cho đại diện mỗi nhóm 

trình bày kết quả tại chỗ (9 phút). 

* GV nhận xét, bổ sung, kết luận. 

HOẠT ĐỘNG CỦA 

HỌC SINH 

- Các yếu tố: Thức ăn, 

nhiệt độ, ánh sáng, chất 

độc hại. 

- Các nhóm tiến hành 

thảo luận, thống nhất ý 

kiến và ghi kết quả vào 

phiếu học tập. 

* Mỗi nhóm cử đại diện 

trình bày (1 phút/nhóm) 

Nội Dung 

I. Các nhân tố bên ngoài. 

1. Thức ăn: 

- Cấu tạo tế bào, cơ quan. 

- Cung cấp năng lượng. 

2. Nhiệt độ: 

- Cao, thấp -> tiêu tốn năng lượng. 

- Hệ E rối loạn -> chậm sinh trưởng, phát triển. 

3. Ánh sáng: 

- Ảnh hưởng đến chuyển hoá Canxi để hình 

xương. 

- Bổ sung nhiệt khi trời rét. 

4. Chất độc hại: 

VD: SGK. 

- Chậm sinh trưởng, phát triển. 

- Ảnh hưởng sự phát triển của bào thai. 

96

* GV đưa thêm biểu đồ về giới 

hạn nhiệt độ của cá rô phi ở Việt 

Nam để làm rõ hơn ảnh hưởng 

của nhiệt độ đến sinh trưởng 

III. Một số biện pháp điều khiển sinh trưởng và 

triển ở động vật và người: 

- Cải tạo giống (cải tạo tính di truyền) bằng các p 

pháp chọn lọc nhân tạo, lai giống, công nghệ phôi, 

- Cải thiện môi trường sống. 

- Cải thiện chất lượng dân số. 

- HS thảo luận nhóm, 

trình bày, các nhóm khác 

bổ sung. 

Tốc độ sinh trưởng 

2. Hoạt động 2: (5 phút) 

- GV cho HS thảo luận làm bài 

tập trang 155. 

3. Hoạt động 3: (9 phút) 

- Đặt vấn đề: Sự sinh trưởng và 

phát triển của động vật chịu sự 

chi phối của nhiều yếu tố như: di 

truyền, hoocmôn, thức ăn, ánh 

sáng, nhiệt độ, …Vậy muốn động 

vật sinh trưởng và phát triển tốt, 

cần chú ý những điểm gì? 

- GV hướng HS tập trung vào đặc 

điểm: Tính di truyền; môi trường 

sống; chất lượng dân số. 

* Liên hệ thực tiễn: Tìm một số 

VD thực tế mà con người đã sử 

dụng để điều khiển quá trình sinh 

trưởng và phát triển ở động vật và 

con người. 

-HS thảo luận, trả lời câu 

hỏi. 

- VD1: Lai lợn Ỉ x lợn 

ngoại (Đại Bạch) -> F1 

mang đặc tính tốt của 2 

giống, khối lượng xuất 

chuồng từ 40 – 100kg. 

- VD2: Cá chép đực trắng 

Việt Nam x Cá chép đực 

Hungari --> 

F1 x Cá chép cái 

Inđonêxia ---> Cá chép 

lai 3 giống 

Cá chép V1 (lớn nhanh, 

thịt ngon, kháng bệnh tốt, 

…) 

4. Củng cố: (4 phút) 

- Nhấn mạnh lại ảnh hưởng của các nhân tố môi trường lên sinh trưởng và phát triển của động vật. 

- Trả lời câu hỏi trắc nghiệm: 

+ Câu 1: Trong sinh trưởng và phát triển ở động vật, nếu thiếu Coban thì gia súc mắc bệnh thiếu máu ác tính, 

dẫn tới giảm sinh trưởng. Hiện tượng trên là ảnh hưởng của nhân tố nào dưới đây? 

A. Thức ăn. B. Độ ẩm. C. Nhiệt độ. D. Ánh sáng. 

+ Câu 2: Trẻ em chậm lớn hoặc ngừng lớn, chịu lạnh kém, não ít nếp nhăn, trí tuệ thấp là do cơ thể không có 

đủ hoocmôn: 

A. Sinh trưởng. B. Tiroxin. C. Ơstrôgen. D. Testostêrôn. 

5. Dặn dò: 

- Trả lời câu hỏi và bài tập trang 157- sgk. 


5,6 30 42 t 0 C 

Các yếu tố 

Thức ăn 

Mức độ ảnh hưởng 

97

Nhiệt độ 


Chất độc hại 

TỜ NGUỒN 

Các yếu tố 

Thức ăn 

Nhiệt độ 


Chất độc hại 

Mức độ ảnh hưởng 

- Cấu tạo tế bào và cơ quan 

- Cung cấp năng lượng 

- Nhiệt độ cao hay thấp → Ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển của 


- Hệ enzim rối loạn, làm chậm sinh trưởng và phát triển 

- Tia tử ngoại tác động lên da có vai trò chuyển hóa Canxi để hình 

thành xương 

- Bổ sung nhiệt khi trời rét 

- Chậm sinh trưởng, phát triển 

- Ảnh hưởng đến sự phát triển của bào thai 

Ch¬ng IV. Sinh sn 

Ch¬ng iv giíi thiÖu vÒ sinh sn, mét chøc n¨ng quan träng ®m bo cho loµi tån t¹i vµ ph¸t triÓn liªn 

tôc. Néi dung cña ch¬ng gåm nh÷ng kiÕn thøc vÒ kh¸i niÖm, ®Æc ®iÓm, c¬ së tÕ bµo häc, u, nhùoc ®iÓm 

cña çc h×nh thøc sinh sn v« tÝnh vµ h÷u tÝnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña loµi. C¬ chÕ ®iÒu hßa sinh sn vµ øng 

dông çc kiÕn thøc vÒ sinh sn vµo thùc tiÔn trång trät, ch¨n nu«i, còng nh viÖc ch¨m sãc søc kháe vµ sinh 

®Î cã kÕ ho¹ch cña con ngêi. 

Ngày soạn: 

Tiết 44 

Bµi 41: sinh sn v« tÝnh ë thùc vËt 

I. Môc tiªu 

1. Kiến thức: Sau khi häc xong bµi nµy häc sinh hiÓu ®îc: 

- Kh¸i niÖm sinh sn vµ çc h×nh thøc sinh sn v« tÝnh (SSVT) ë thùc vËt (TV); 

- C¬ së sinh häc cña ph¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh vµ vai trß cña SSVT ®èi víi ®êi sèng TV vµ con 

ngêi. 

2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng phân tích, so sánh, khái quát kiến thức. 

3. Thái độ: Biết cách nhân giống một số cây ăn quả trồng trong vườn. 












98





II. ThiÕt bÞ d¹y häc 

- Tranh phãng to çc h×nh ë SGK: H41.1, H41.2, H41.3, bn trong, m¸y chiÕu; çc phiÕu häc tËp. 

III. TiÕn tr×nh tæ chøc bµi häc 

1. æn ®Þnh líp: 

2. Ging bµi míi: 

Më bµi: Sinh sn (SS) lµ mét trong çc ®Æc trng c¬ bn cña c¬ thÓ sèng. SS lµ g×? Cã nh÷ng h×nh thøc 

SS nµo vµ sinh sn cã ý nghÜa g× ®èi víi c¬ thÓ sinh vËt, ta sÏ nghiªn cøu qua bµi häc h«m nay. 

Hoạt động c ủa GV Hoạt động của HS Nội Dung 

* Häat ®éng 1. 

GV: Em h·y lÊy mét sè vÝ dô vÒ SS 

ë TV vµ §V? (cã thÓ chiÕu ®o¹n 

phim, cho xem nh, mÉu vËt thËt) 

sau ®ã ghi bng: 

VÝ dô 1: H¹t ®Ëu --> c©y ®Ëu 

VÝ dô 2: D©y khoai lang (hoÆc cñ) -- 

> C©y khoai lang 

VÝ dô 3: Cua ®øt cµng → mäc cµng 

míi 

GV: trong 3 vÝ dô trªn th× VD nµo 

lµ SS? 

GV: sinh sn lµ g× ? 

GV: KiÓu sinh sn ë vÝ dô 1 kh¸c ë 

vÝ dô 2 nh thÕ nµo? 

GV: TV cã mÊy kiÓu sinh sn? 


GV: cho HS ph©n tÝch vÝ dô 2 vµ nªu 

thªm mét sè vÝ dô kh¸c tõ ®ã rót ra 

Kh¸i niÖm vÒ sinh sn v« tÝnh. 

HS: VD 1 vµ 2. 

HS: ë vÝ dô 1 cã sù h×nh thµnh 

giao tö ®ùc vµ giao tö çi, cã sù 

thô phÊn vµ sù thô tinh. 

I. Kh¸i niÖm chung vÒ SS 

1. VÝ dô: 

2. Kh¸i niÖm: Sinh sn lµ qóa 

tr×nh t¹o ra çc ç thÓ míi ®m 

bo cho sù ph¸t triÓn liªn tôc cña 

loµi. 

3. Çc kiÓu sinh sn: 

- Sinh sn v« tÝnh (VD 2) 

- Sinh sn h÷u tÝnh (VD 1) 

II. Sinh sn v« tÝnh ë thùc vËt 

1. Kh¸i niÖm: Lµ kiÓu sinh 

sn kh«ng cã sù hîp nhÊt çc 

giao tö ®ùc vµ çi(kh«ng cã 

sù t¸i tæ hîp di truyÒn), con 

çi gièng nhau vµ gièng mÑ 

GV: - Chia häc sinh thµnh çc 

nhãm vµ ph¸t phiÕu häc tËp sè 1 cho 

häc sinh: 


Çc h×nh thøc sinh sn v« tÝnh ë 

thùc vËt 

Çc h×nh thøc 

SS v« tÝnh ë 

thùc vËt 

Mét sè 

vÝ dô ë 

thùc 

vËt 

§Æc 

®iÓm 

99

Gin ®¬n 

Bµo tö 


dìng 

RÔ 

Th©n 

L¸ 

NhËn xÐt 

¦u ®iÓm 

Nhîc ®iÓm 

- Cho HS ph©n tÝch çc h×nh thøc 

sinh sn v« tÝnh ë thùc vËt th«ng qua 

mÉu vËt cã chuÈn bÞ ë nhµ nh: rªu, 

d¬ng xØ, cá gÊu, khoai lang, mÝa, 

c©y thuèc báng.....®Ó hoµn thµnh 

phiÕu hoc tËp sè 1. 

- GV: tæ chøc cho HS tho luËn, sau 

®ã gióp HS hoµn chØnh phiÕu häc tËp 

sè 1. 

- GV: C¬ chÕ cña sinh sn v« tÝnh? 


GV: giíi thiÖu sinh sn sinh dìng 

nh©n t¹o cßn gäi lµ nh©n gièng v« 

tÝnh. 

- C¬ së sinh häc vµ lîi thÕ cña 

nh©n gièng sinh dìng so víi c©y 

mäc tõ h¹t? 

(V× sao muèn nh©n gièng cam, 

chanh vµ nhiÒu lo¹i c©y ¨n qu kh¸c 

ngêi ta thêng chiÕt, hoÆc gi©m 

cµnh chø kh«ng trång b»ng h¹t? ) 

HS: …Gi÷ nguyªn çc ®Æc tÝnh 

c©y mÑ. C©y sím cho qu… 

2. Çc h×nh thøc sinh sn v« 

tÝnh ë thùc vËt: 

a. Sinh sn gin ®¬n: 

b. Sinh sn bµo tö: 

c. Sinh sn sinh dìng: 

- Sinh sn SD tù nhiªn 

- Sinh sn SD nh©n t¹o 

3. Ph¬ng ph¸p nh©n gièng v« 

tÝnh (nh©n gièng sinh dìng) 

- Gi÷ nguyªn çc ®Æc tÝnh 

di truyÒn cña c©y mÑ nhê c¬ 

chÕ nguyªn ph©n. 

- Rót ng¾n ®îc thêi gian 

ph¸t triÓn cña c©y, sím cho 

thu ho¹ch. 

GV: Ph¸t phiÕu häc tËp sè 2 cho 

häc sinh. NÕu cã ®iÒu kiÖn th× cho 

HS xem b¨ng h×nh vÒ gi©m, chiÕt, 

ghÐp.... 


øng dông SSVT ë TV trong nh©n 

gièng VT 

GhÐp 

ChiÕt 

Gi©m 

Nu«i cÊy 

m« - tÕ 

bµo 

¦u ®iÓm 

Çch thøc 

tiÕn hµnh 

§iÒu 

kiÖn 

a. GhÐp chåi vµ ghÐp cµnh: 

- Çch tiÕn hµnh 

- §iÒu kiÖn 

- Chó ý: phi c¾t bá hÕt l¸ ë 

cµnh ghÐp …. 

b. ChiÕt vµ gi©m cµnh ; 


-¦u ®iÓm: 

+ Gi÷ nguyªn ®îc tÝnh tr¹ng 

tèt mµ ta mong muèn 

+ Cho sn phÈm thu ho¹ch 

nhanh. 

c. Nu«i cÊy tÕ bµo vµ m« TV: 


- §iÒu kiÖn 

100

GV: - V× sao phi c¾t bá hÕt l¸ ë 

cµnh ghÐp? V× sao phi buéc 

chÆt m¾t ghÐp? 

GV: Nªu nh÷ng u ®iÓm cña 

cµnh chiÕt vµ cµnh gi©m so víi 

cµnh trång tõ h¹t? 

GV: - Çch tiÕn hµnh, ®iÒu 

kiÖn, c¬ së khoa häc cña nu«i 

cÊy m« tÕ bµo thùc vËt? 

GV: - ý nghÜa khoa häc vµ 

thùc tiÔn cña ph¬ng ph¸p nu«i 

cÊy m« tÕ bµo thùc vËt? 

GV: Sinh sn v« tÝnh cã vai trß 

nh thÕ nµo ®èi víi ®êi sèng 

thùc vËt? 

HS: ....... 

GV: Trong sn xuÊt n«ng nghiÖp, 

sinh sn sinh dìng cã vai trß nhthÕ 

nµo? 

HS: Nghiªn cøu SGK, h×nh 43, 

cïng sù hiÓu biÕt cña m×nh vµ 

tho luËn nhãm ®Ó hoµn thµnh 

PHT s« 2 

HS: - Gim bít sù tho¸t h¬i 

níc nh»m tËp trung níc 

nu«i çc tÕ bµo cµnh ghÐp, 

nhÊt lµ çc tÕ bµo m« ph©n 

sinh. 

- M« dÉn nhanh chãng nèi liÒn 

nhau bo ®m th«ng suèt cho 

dßng níc vµ chÊt dinh dìng 

- C¬ së khoa häc: dùa vµo 

tÝnh toµn n¨ng cña tÕ bµo thùc 

vËt 

- ý nghÜa: 

+ Võa bo ®m ®îc çc tÝnh 

tr¹ng di truyÒn mong muèn võa 

®a l¹i hiÖu qu kinh tÕ cao nhnh©n 

nhanh víi sè lîng lín c©y 

gièng n«ng l©m nghiÖp quÝ… 

+ T¹o gièng c©y s¹ch bÖnh. 

+ Phôc chÕ gièng c©y quÝ. 

4. Vai trß cña SSVT ®èi víi ®êi 

sèng TV vµ con ngêi. 

a. §èi víi thùc vËt: 

- Gióp c©y duy tr× nßi gièng 

- Sèng qua ®îc mïa bÊt lîi ë 

d¹ng th©n, cñ, th©n, rÔ, c¨n hµnh. 

- Ph¸t triÓn nhanh khi gÆp ®iÒu 

kiÖn thuËn lîi 

b. §èi víi con ngêi trong n«ng 

nghiÖp: 

- Duy tr× ®îc çc tÝnh 

tr¹ng tèt cã lîi cho con ngêi 

- Nh©n nhanh gièng c©y 

cÇn thiÕt trong thêi gian ng¾n. 

- T¹o gièng c©y s¹ch bÖnh 

- Phôc chÕ ®îc çc gièng 

c©y trång quÝ ®ang bÞ tho¸i 

ho¸ 

- Gi¸ thµnh thÊp, hiÖu qu kinh 

tÕ cao. 

IV. Cñng cè 

- Cho häc sinh ®äc phÇn tãm t¾t ë SGK. 

- §Æc trng cña sinh sn v« tÝnh ? v× sao nãi SSVT ë TV lµ rêng cét cña nÒn n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i? 

- H·y nªu çc h×nh thøc sinh sn v« tÝnh ë thùc vËt? 

Çc c©u sau ®©y ®óng hay sai ? 

A. Sinh sn v« tÝnh lµ h×nh thøc sinh sn kh«ng cã sù hîp nhÊt cña çc giao tö ®ùc vµ çi. 

B. Trong sinh sn v« tÝnh con çi sinh ra gièng nhau vµ gièng c¬ thÓ mÑ. 

C. Sinh sn bµo tö kh«ng phi lµ mét h×nh thøc sinh sn v« tÝnh cña thùc vËt. 

D. Tõ h¹t phÊn kh«ng thÓ nu«i cÊy trªn m«i trêng dinh dìng thÝch hîp ®Ó h×nh thµnh c©y ®îc. 

E. Mét trong nh÷ng lîi Ých cña nh©n gièng v« tÝnh lµ gi÷ nguyªn ®îc tÝnh tr¹ng di truyÒn mµ con ngêi 

mong muèn nhê c¬ chÕ nguyªn ph©n. 

§¸p ¸n: Çc c©u ®óng: A, B, E, çc c©u sai: C, D. 


Çc h×nh thøc sinh sn v« tÝnh ë thùc vËt 

Çc h×nh thøc SS v« tÝnh 

ë thùc vËt 

§Æc ®iÓm 

Mét sè vÝ dô ë thùc vËt 


Gin ®¬n 

C¬ thÓ mÑ tù ph©n thµnh çc phÇn, 

mçi phÇn → ç thÓ míi 

Loµi to Chlorella sp tÕ bµo mÑ → 

4 tÕ bµo con 

Sinh dìng 

tù nhiªn 

NhËn xÐt 

Bµo tö 

RÔ 

Th©n 

L¸ 

C¬ thÓ míi ®îc sinh ra tõ bµo tö, 

bµo tö l¹i ®îc h×nh thµnh trong tói Rªu, d¬ng xØ 

bµo tö tõ thÓ bµo tö. 

Khoai lang (rÏ cñ) 

Th©n cñ (khoai t©y), th©n rÔ (cá 

C¬ thÓ míi ®ù¬c sinh ra tõ mét bé 

gÊu), th©n bß (rau m¸), c¨n hµnh 

phËn (rÔ, th©n, l¸) cña c¬ thÓ mÑ 

(hµnh, tái...) 

L¸ thuèc báng 

¦u ®iÓm: c¬ thÓ con gi÷ nguyªn tÝnh di truyÒn cña c¬ thÓ mÑ nhê qu¸ 

tr×nh nguyªn ph©n. 

Nhîc ®iÓm: kh«ng cã sù tæ hîp çc ®Æc tÝnh di truyÒn cña bè mÑ nªn ç 

thÓ con kÐm thÝch nghi khi ®iÒn kiÖn sèng thay ®æi. 


GhÐp 

ChiÕt 

Gi©m 

Nu«i cÊy m« - tÕ 

bµo 

øng dông sinh sn v« tÝnh ë thùc vËt 

trong nh©n gièng v« tÝnh 

Çch thøc tiÕn hµnh 

§iÒu kiÖn 

Dïng cµnh, chåi hay m¾t ghÐp cña PhÇn vá cµnh ghÐp vµ gèc ghÐp 

mét c©y nµy ghÐp lªn th©n hay gèc cã çc m« t¬ng ®ång tiÕp xóc vµ 

cña mét c©y kh¸c. 

¨n khíp víi nhau. Buéc chÆt cµnh 

ghÐp hay m¾t ghÐp vµo gãc ghÐp. 

- Hai c©y cïng ghÐp cïng loµi, 

Chän cµnh chiÕt, c¹o líp vá, bäc ®Êt 

mïn quanh líp vá ®· c¹o, ®îi khi ra rÔ 

c¾t rêi cµnh ®em trång. 

T¹o c©y míi tõ mét phÇn c¬ quan 

sinh dìng (th©n, rÔ, cñ) b»ng çch 

vïi vµo ®Êt Èm. 

Çc tÕ bµo -m« thùc vËt ®îc nu«i 

dìng trong m«i trêng dinh dìng 

thÝch hîp → c©y míi. 

cïng gièng. 

C¹o s¹ch líp tÕ bµo m« ph©n sinh 

díi líp vá. 

Bo ®m gi÷ Èm vµ tuú loµi c©y 

mµ kÝch thíc ®o¹n th©n, cµnh 

phï hîp. 

§iÒu kiÖn v« trïng. 

¦u ®iÓm - Gi÷ nguyªn ®îc tÝnh tr¹ng tèt mµ ta mong muèn 

- Cho sn phÈm thu ho¹ch nhanh. 

* Nu«i cÊy m« - tÕ bµo: sn xuÊt gièng c©y s¹ch bÖnh, gi÷ ®îc çc ®Æc 

tÝnh DT, t¹o ®îc sè lîng lín c©y gièng quÝ trong thêi gian ng¾n. 


Ngày Soạn: 

Tiết 45 

Bài 42 SINH SẢN HỮU TÍNH Ở THỰC VẬT 



-Nêu được khái niệm sinh sản hữu tính ở thực vật 

-Nêu được ưu điểm của sinh sản hữu tính đối với sự phát triển của thực vật. 

-Hiểu được quá trình hình thành hạt phấn và túi phôi. 

-Nêu được sự thụ tinh kép ở thực vật có hoa. 

2. Kỹ năng: Rèn cho học sinh một số kỹ năng: Quan sát tranh, so sánh, phân tích, tổng hợp, kỹ năng hợp 

tác. 

3. Thái độ: Học sinh nhận thức được sự thụ tinh kép ở thực vật có hoa là bằng chứng chứng tỏ thực vật có 

hoa là thực vật tiến hóa nhất. 
















II. Trọng tâm: 

-Sự khác nhau giữa sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính. Nêu lên sự tiến hóa của sinh sản hữu tính so với 

sinh sản vô tính. 

-Ý nghĩa của sự thụ tinh kép. 



- Hỏi đáp tìm tòi 


GV: Tranh vẽ H.42.1 & H.42.2 

HS: Hoa và xem lại kiến thức giảm phân 

V. Trọng tâm: 

- Sự khác nhau giữa sin sản vô tính và sinh sản hữu tính .Nêu lên sự tiến hóa của sinh sản hữu tính so với 

sin sản vô tính. 

- Ý nghĩa củasự thụ tinh kép. 

VI. Tiến trình lên lớp: 



GV: Sinh sản vô tính là gì? Nêu các hình thức sinh sản vô tính? Nêu những lợi ích của các phương pháp 

nhân giống vô tính. 

HS1 : Trả lời 

HS2 : Nhận xét 

GV : Đánh giá 


3. Vào bài: Sự hình thành cơ thể mới ở thực vật trong bài học trước, các em đã biết được bằng con đường 

sinh sản sinh sản vô tính. Hôm nay các chúng ta tìm hiểu một hình thức sinh sản khác nữa ở thực vật : SINH 

SẢN HỮU TÍNH Ở THỰC VẬT. 

* Nội dung 1: Khái niệm 


HS thảo luận 

Phát phiếu học tập, chia nhóm yêu cầu HS 

hoàn thành bảng 1 phiếu học tập. 

- Câu hỏi: Sinh sản hữu tính là gì? 

- Nhận xét và kết luận phần I: SGK 

- Câu hỏi: Sinh sản hữu tính có những đặc 

trưng gì? 

- Nhận xét và kết luận về đặc trưng của sinh 

sản hữu tính: SGK 

HS1 đại diện nhóm được gọi 

trả lời 

HS2: thuộc nhóm khác nhận 

xét bổ sung 

HS3: ... 

HS1 đại diện nhóm được gọi 

trả lời 



HS3: ... 

I. Khái niệm: 

1. Khái niệm: Bảng 1 


2. Đặc trưng: SGK 

• Nội dung 2: Sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa 


Câu hỏi: Cơ quan sinh sản của thực vật có 

hoa là gì? 

- Treo tranh H42.1, cho HS xem tranh, 

nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm. Yêu cầu 

HS hoàn thành bảng 2 phiếu học tập. 

- Kết luận về quá trình hình thành hạt phấn 

và túi phôi. 

-Treo tranh H42.2, cho HS xem tranh, 

nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm. Yêu cầu 

HS hoàn thành bảng 3 phiếu học tập. 

- Kết luận về thụ phấn và thụ tinh. 

- Cho HS tham khảo SGK và trả lời câu hỏi: 

Sự hình thành hạt như thế nào? Phân biệt hạt 

nội nhũ và hạt không nội nhũ? 

- Kết luận về sự hình thành hạt và phân loại 

hạt. 

- Cho HS tham khảo SGK và trả lời câu hỏi: 

Sự hình thành quả như thế nào? 

- HS1 đại diện nhóm được 

gọi trả lời 



HS3: ... 





HS3: ... 

HS tham khảo SGK và quan 

sát tranh hoàn thành phiếu 

học tập 





HS3: ... 

HS tham khảo SGK 





HS3: ... 

II. Sinh sản hữu tính ở 

thực vật có hoa 

1/Hoa: 

Hoa: Cơ quan sinh sản hữu 

tính của thực vật có hoa. 

Cấu tạo(SGV) 

2/Quá trình hình thành hạt 

phấn & tuí phôi: 

Bảng 2 phiếu học tập 

3./Sự thụ phấn và thụ tinh 

Bảng 3 phiếu học tập. 

3. Quá trình hình thành 

hạt, quả 

a. Sự hình thành hạt 

SGK 

b. Sự hình thành quả. 

SGK 


Câu hỏi trắc nghiệm: 

Câu 1: Đặc trưng nào sau đây không phải là đặc trưng của sinh sản hữu hữu tính ở thực vật: 


a. Sinh sản hữu tính luôn có quá trình hình thành và hợp nhất giao tử đực và giao tử cái, luôn có sự trao đổi, 

tái tổ hợp 2 bộ gen. 

b. Sinh sản hữu tính gắn liền giảm phân để tạo giao tử. 

c. Sinh sản hữu tính ưu việt hơn so với sinh sản vô tính vì tăng khả năng thích nghi của thế hệ sau đối với 

môi trường sống biến đổi và đa dạng vật chất di truyền cung cấp cho chọn lọc và tiến hóa. 

d. Sinh sản hữu tính đảm bảo vật chất di truyền của cơ thể con hoàn toàn giống vật chất di truyền của cơ thể 

mẹ. 

Câu 2: Cơ quan sinh sản hữu tính ở thực vật bậc cao là: 

a. Củ b. hạt c. Hoa d. bào tử. 

Câu 3: Nhận xét nào sau đây là đúng: 

a. Thụ tinh kép chỉ có ở thực vật bậc thấp. b. Thụ tinh kép chỉ có ở thực vật hạt trần. 

c. Thụ tinh kép chỉ có ở thực vật hạt kín. d. Thụ tinh kép xảy ra ở tất cả thực vật. 

Câu 4: Loài có bộ nhiễm sắc thể 2n = 24. Một tế bào mẹ ở noãn trong bầu nhụy qua quá trình giảm phân rồi 

tế bào con nguyên phân đến cuối cùng để tạo ra túi phôi. Số nhiễm sắc thể có trong túi phôi là: 

a. 24 b. 48 c. 96 d. 108 

Câu 5: Loài có bộ nhiễm sắc thể 2n = 24. Một tế bào mẹ trong bao phấn của nhị hoa qua quá trình giảm 

phân rồi nguyên phân để tạo ra hạt phấn. Số nhiễm sắc thể môi trường cung cấp là: 

a. 24 b. 36 c. 48 d. 72 

5. Hướng dẫn hoạt động về nhà: 

- Học bài cũ, trả lời các câu hỏi SGK 

- Chuẩn bị thực hành (bài 43) 


Bảng 1: Phân biệt sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính 

Các phương thức sinh sản Khái niệm Đặc trưng Mức tiến hóa 

Sinh sản vô tính 

Sinh sản hữu tính 

Bảng 2: Quá trình hình thành hạt phấn và túi phôi 

Hạt phấn 

Đối tượng Quá trình hình thành Kết quả 

Túi phôi 

Bảng 3: Quá trình thụ phấn và thụ tinh 

Thụ phấn Thụ tinh Thụ tinh kép 


TỜ NGUỒN 

Bảng 1: Phân biệt sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính 

Các phương 

thức sinh sản 

Sinh sản vô tính 

Khái niệm 

Sinh sản không có sự hợp nhất các giao tử đực 

và giao tử cái, không có sự tổ hợp di truyền, 

con cái giống nhau và giống mẹ. 

Mức tiến 

hoá 

Thấp 

Đặc trưng 

Giữ vững 

vật chất di 

truyền 

Sinh sản hữu 

tính 

Sinh sản trong đó có sự kết hợp của giao tử đực 

và giao tử cái tạo nên hợp tử phát triển thành 

cơ thể con. 

Cao 

SGK 

Bảng 2: Quá trình hình thành hạt phấn và túi phôi 

Đối tượng Quá trình hình thành Kết quả 

Hạt phấn Từ 1 tế bào mẹ (2n) trong bao phấn của nhị hoa 

qua quá trình giảm phân hình thành 4 tế bào con 

(n). Mỗi tế bào con tiến hành nguyên phân 1 lần 

hình thành hạt phấn . Hạt phấn gồm 2 tế bào 

+ Tế bào bé là tế bào sinh sản 

+ Tế bào lớn là ống phấn 

Từ 1 tế bào 2n tạo ra 4 hạt 

phấn 

Túi phôi 

Từ 1 tế bào mẹ (2n) của noãn trong bầu nhụy 

qua quá trình giảm phân hình thành nên 4 tế bào 

con (n), 3 tế bào tiêu biến, 1 tế bào sống sót qua 

3 lần nguyên phân tạo ra túi phôi 

Từ 1 tế bào 2n tạo ra 1 túi 

phôi gồm 8 nhân 

Bảng 3: Quá trình thụ phấn và thụ tinh 

Thụ phấn Thụ tinh Thụ tinh kép 

Quá trình vận 

chuyển hạt 

phấn từ nhị 

đến núm nhụy. 

Thụ tinh là sự hợp nhất của 

nhân giao tử đực của nhân tế 

bào trứng trong túi phôi để 

hình thành hợp tử. 

Nhân thứ nhất của giao tử đực thứ nhất thụ thụ 

tinh với tế bào trứng tạo hợp tử. Nhân thứ 2 của 

giao tử đực thứ hai hợp nhất với nhân lưỡng 

bội 2n của túi phôi hình thành nhân tam bội 3n 

để hình thành nội nhủ. Thụ tinh kép chỉ có ở 

thực vật hạt kín. 

Ngày Soạn: 

Tiết 48 

Bài 45: 

SINH SẢN HỮU TÍNH Ở ĐỘNG VẬT 

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC 

1. Kiến thức: Sau khi học xong bài này, học sinh cần: 


- Đinh nghĩa được sinh sản hữu tính 

- Nêu được ba giai đoạn phát triển của quá trình sinh sản hữu tính 

- Nêu được bản chất của sinh sản hữu tính 

- Phân biệt được thụ tinh ngoài với thụ tinh trong, và ưu nhược điểm của chúng 

- Nêu được các hình thức đẻ trứng và đẻ con ở động vật cũng như ưu nhược điểm 

2. Kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, tổng hợp, so sánh 

3. Thái độ: Nhận thấy rõ hơn sự hoàn thiện trong sinh sản ở động vật từ vô tính đến hữu tính. 
















II. TRỌNG TÂM BÀI HỌC: 

- Các giai đoạn của sinh sản hữu tính, ưu diểm của thụ tinh trong so với thụ tinh ngoài, mang thai và sinh 

con so với đẻ trứng. 


Vấn đáp + Thảo luận nhóm. 

IV. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 


- Các tranh từ hình 45.1 – 45.4 

- Phiếu học tập: 

2.Chuẩn bị của học sinh: 

- Nghiên cứu bài và chuẩn bị các lệnh trong sách giáo khoa 

V. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: 

1: Ổn định lớp 

2. Kiểm tra bài cũ ( 5’ ) 

Câu 1: Sinh sản vô tính là gì? Nêu ưu và nhược điểm của sinh sản vô tính? 

Câu 2: Trình bày sự khác nhau giữa các hình thức sinh sản vô tính? 


GV: Nhận xét , đánh giá, cho điểm 

* Gợi ý trả lời: 

Câu1: - Định nghĩa sinh sản vô tính 

- Ưu điểm: + Có lợi trong trường hợp mật độ quần thể thấp 

+ Tạo các cơ thể giống nhau và giống mẹ về mặt di truyền 

+ Tạo các cá thể thích nghi với môi trường sống ổn định 

- Nhược điểm: Khi điều kiện sống thay đổi thì có thể dẫn đến chết hàng loạt 

Câu 2: 

+ Phân đôi : Dựa trên phân chia đơn giản tế bào chất và nhân 

+ Nảy chồi: Dựa trên nguyên phân nhiều lần để tạo thành 1 chồi con 

+ Phân mảnh: Dựa trên mảnh vụn cơ thể qua nguyên phân tạo thành cơ thể mới 


+ Trinh sản: Dựa trên phân chia tế bào trứng ( không thụ tinh ) theo kiểu nguyên phân nhiều lần tạo nên 

các cá thể mới có bộ NST đơn bội. 


Giáo viên: Dẫn dắt vào bài mới : Chúng ta đã tìm hiểu sinh sản vô tính ở động vật, vậy thì sinh sản hữu 

tính ở động vật có gì khác so với sinh sản vô tính? Động vật có những hình thức sinh sản hữu tính nào? Để 

tìm hiểu vấn đề này chúng ta đi vào bài mới: 

I. Sinh sản hữu tính là gì? (7’) 

Hoạt động 

của giáo viên 

GV: Cho ví dụ về vài loài động 

vật sinh sản hữu tính? 

GV: Hãy hoàn thành câu 2 lệnh 1 

trong sách giáo khoa 

GV: Phân tích và khái quát lại. 

GV: Quá trình sinh sản ở động vật 

gồm những giai đoạn nào – Dẫn 

dắt vào phần tiếp theo 


của học sinh 

HS: Cá, ếch, thằn lằn, 

chim,… 

HS: Đáp án C 

Nội Dung 

I: SINH SẢN HỮU TÍNH LÀ GÌ? 

Nội dung đáp án C 

II. Quá trình sinh sản hữu tính ở động vật (15’) 


GV: Có nhiều hình thức sinh sản 

như: Tiếp hợp, tự phối, giao phối. 

Ta chỉ đi nghiên cứu quá trình 

sinh sản qua giao phối. 

GV: Hoàn thành câu 1 lệnh 2 

sách giáo khoa 

GV Hoàn thành câu 2 lệnh 2 SGK 

GV: Ở gà giao tử và hợp tử có bộ 

NST cụ thể bằng bao nhiêu. 

GV: Tinh trùng và trứng hình 

thành ở bộ phận nào của cơ thể? 

GV: Tại sao số lượng NST ở tinh 

trùng và trứng là đơn bội? 

GV: Thụ tinh là gì? 

GV: Tại sao từ hợp tử lại có thể 

phát triển thành một cơ thể mới? 

GV: Bổ sung và hoàn thiện 

GV: Thông báo cho HS sơ đồ 

hình 45.1 áp dụng cho các loài 

động vật đơn tính, một số loài 

HS: Ô 1: Hình thành tinh 

trùng và trứng 

Ô 2: Thụ tinh 

Ô 3: Phát triển phôi 

HS: 

Tinh trùng, trứng → n 

Hợp tử → 2n 

HS: Tinh hoàn và buồng 

trứng 

HS: Hợp tử :2n= 78 

Giao tử :n=39 


Dựa vào quá trình giảm 

phân để giải thích 



II: QUÁ TRÌNH SINH SẢN HỮU 

TÍNH Ở ĐỘNG VẬT 

- Gồm 3 giai đoạn nối tiếp nhau: 

+Hình thành tinh trùng và trứng 

+Thụ tinh 

+Phát triển phôi, hình thành cơ thể mới 

* Hình thành giao tử: 

+ Nguồn gốc: buồng trứng và tinh hoàn 

+Quá trình SS hữu tính: 

TB sinh tinh ---->Tinh trùng 

GP 

TB sinh trứng---->Trứng 

NP 

Cơ thể mới

động vật lưỡng tính có hiện tượng 

tự thụ tinh nhưng cũng có loài thụ 

tinh chéo. 

GV:Vì sao giun đất lại có hiện 

tượng thụ tinh chéo? 

GV:Vì đai sinh dục (tinh trùng và 

trứng) không chín cùng một lúc. 

GV: Hoàn thành câu 3 và 4 lệnh 2 

SGK 

GV giải thích rõ và bổ sung. 



III. Các hình thức thụ tinh (7’) 


GV: Cho HS hoàn thành câu 1 

lệnh 3 SGK 

GV: Phát phiếu học tập số 1 cho 

HS. HS thảo luận và điền thông 

tin vào. 

GV: Sử dụng bảng phụ 1 để khái 

quát lại nội dung 

HS: Thảo luận nhóm và trả 

lời 

III: CÁC HÌNH THỨC THỤ TINH 

Nội dung bảng phụ 1 

IV. Đẻ trứng và đẻ con (7’) 

Hoạt động của GV Hoạt động của GV Nội Dung 

GV: Hoàn thành câu 1 lệnh 4 

SGK 

GV: Phát phiếu học tập số 2 cho 

HS. HS thảo luận và điền thông 

tin vào. 

GV: Sử dụng bảng phụ 2 để khái 

quát lại nội dung 

HS: Cho ví dụ 

HS: Thảo luận nhóm và trả 

lời 

IV: ĐẺ TRỨNG VÀ ĐẺ CON: 


4. Củng cố: ( 3 phút ) 

Giúp học sinh khái quát chiều hướng tiến hóa về sinh sản của động vật từ thụ tinh ngoài đến thụ tinh 

trong;từ để trứng đên mang thai và sinh con. 

5. Hướng dẫn học tập ở nhà: ( 3 phút ) 

- Trả lời các câu hỏi cuối bài 

- Chuẩn bị bài mới và nghiên cứu kĩ các lệnh trong SGK. 

Họ và tên:…………….. 

Lớp:……… Phiếu học tập số 1 

Hình thức thụ tinh Thụ tinh ngoài Thụ tinh trong 

Khái niệm 

Môi trường 

Ưu điểm 

Nhược điểm 

Họ và tên:……………… 


Lớp:………… 


Hình thức sinh sản Đẻ trứng Đẻ con 

Ưu điểm 



Chỉ tiêu so 

Sánh 

Khái niệm 

Hình thức 

T.tinh 

Thụ tinh ngoài 

Là hình thức thụ tinh mà trứng 

gặp tinh trùng và thụ tinh ở bên 

ngoài cơ thể cái. 

Thụ tinh trong 

Là hình thức thụ tinh mà trứng gặp tinh trùng và 

thụ tinh trong cơ quan sinh dục của con cái. 

Môi trường Nước Cạn 

Ưu điểm: 


- Con cái đẻ được nhiều trứng 

trong cùng một lúc. 

- Không tiêu tốn nhiều năng 

lượng để thụ tinh. 

- Đẻ được nhiều lứa hơn trong 

cùng khoảng thời gian so với thụ 

tinh trong. 

- Hiệu suất thụ tinh của trứng 

thấp. 

- Hợp tử không được bảo vệ nên 

tỷ lệ phát triển và đẻ con thấp. 

- Hiệu suất thụ tinh cao 

- Hợp tử được bảo vệ tốt ít chịu ảnh hưởng của 

môi trường bên ngoài. 

- Tiêu tốn nhiều năng lượng để thụ tinh. 

- Số lứa đẻ giảm, lượng con đẻ ít. 


Hình thức sinh sản Đẻ trứng Đẻ con 

Ưu điểm 

- Không mang thai nên con cái 

không khó khăn khi tham gia các 

hoạt động sống 

- Trứng thường có vỏ bọc bên 

ngoài chống lại các tác nhân bất 

lợi. 


- Môi trường bất lợi làm phôi 

phát triển kém và tỉ lệ nở thấp 

- Trứng phát triển ngoài cơ thể 

nên dễ bị tác động của môi 

trường. 

- Ở động vật có vú, chất dinh dưỡng từ cơ thể mẹ 

qua nhau thai rất phong phú, nhiệt độ trong cơ 

thể mẹ thích hợp với sự phát triển của thai. 

- Tỉ lệ chết của phôi thai thấp 

- Mang thai gây khó khăn trong hoạt sống của 

động vật 

- Tốn nhiều năng lượng để nuôi dưỡng thai nhi 

- Sự phát triển của phôi thai phụ thuộc vào sức 

khỏe của cơ thể mẹ 

110

Ngày Soạn: 

Tiết 49 

BÀI 46: CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA SINH SẢN 


1. Kiến thức: Học xong bài này học sinh cần: 

- Nêu được cơ chế điều hòa sinh tinh 

- Nêu được cơ chế điều hòa sinh trứng 

2- Kỹ năng : Rèn cho HS kỹ năng : 

- Quan sát, tư duy, so sánh khái quát hóa 


- Vận dụng kiến thức 

3- Thái độ : Tự giác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe VTN hiệu quả 
















II. Trọng tâm : - Vai trò của hoocmôn trong cơ chế điều hòa sinh tinh và sinh trứng 

III. Phương pháp : - Trực quan, so sánh 


- Đàm thoại 

IV. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh : 

+ Giáo viên : - Hình 46.1, 46.2 SGK phóng to 

-Sơ đồ cơ chế điều hòa sinh tinh 

-Sơ đồ cơ chế điều hòa sinh trứng 

-PHT: (số 1,2) theo mẫu : 

+ Học sinh: -Tự nghiên cứu SGK bài mới 

V.Tiến trình bài dạy : 

1. Ổn định lớp : 

2. Kiểm tra bài cũ : 

Câu hỏi :Cho biết sự khác nhau giữa SSVT và SSHT . Cho ví dụ loài sinh vật SSHT . 

Đáp án : -SSVT không có sự kết hợp của hai giao tử đực và cái ,con tạo ra giống với mẹ 

-SSHTcần có sự kết hợp của giao tử đực và cái tạo cơ thể mới mang vật chất di truyền của bố 

và mẹ 

GV đánh giá cho điểm 


3 - Bài mới : GV hỏi :SSHT ở động vật phải trải qua những giai đoạn nào ? Giai đoạn nào là cơ bản nhất ? 

-HS trả lời (3giai đoạn , giai đoạn cơ bản nhất là tạo trứng và tinh trùng ) 

-GV đánh giá cho điểm vì kiến thức cũ 

GV vào bài : Chúng ta cùng tìm hiểu quá trình tạo trứng và tinh trùng ở động vật và người qua bài : BÀI 

46 :CƠ CHẾ ĐIỀU HÒA SINH SẢN 


I - Cơ chế điều hòa sinh tinh và sinh trứng: 


-GV treo tranh và phát PHT 

-GV chia nhóm : 

- Nhóm 1,2 làm việc với nội dung 

cơ chế điều hòa sinh tinh và quan 

sát hình 46.1 hoàn thành PHT 

số 1 ? 

- Nhóm 3, 4 làm việc với nội 

dung cơ chế điều hòa sinh trứng 

và quan sát hình 46.2 

-GV cho học sinh trình bày kết 

quả của nhóm trước lớp ( treo lên 

bảng) 

- Nhóm 1,2 trình bày 

- HS nhận PHT 

- HS làm việc theo nhóm, cử 

nhóm trưởng, thư ký ghi kết 

quả, 

Cử đại diện báo cáo 

I. Cơ chế điều hòa sinh tinh và sinh 

trứng 

1.Cơ chế điều hòa sinh tinh: 

-GV yêu cầu HS lớp nhận xét 

-GV nhận xét, bổ sung 

-GV yêu cầu nhóm 3,4 trình bày 

-Gv yêu cầu học sinh lớp nhận xét 

: 

-GV nhận xét, bổ sung, hoàn 

chỉnh kiến thức 

-Gv yêu cầu HS quan sát theo dõi 

kết quả 2 PHT , hình 46.1,46.2 và 

kết hợp SgK trả lời các câu hỏi : 

?1: Hocmôn nào có vai trò chủ 

yếu điều hòa sinh tinh và sinh 

trứng ? 

?2: Khi nào thì trứng hoặc tinh 

trùng không được tạo ra? Khi đó 

gọi là gì ? 

?3: Vì sao nói quá trình phát triển, 

chín, rụng của trứng diễn ra theo 

chu kỳ? Cho ví dụ ? 

?4: Yếu tố nào đóng vai trò quan 

trọng trong cơ chế trên ? 

-GV treo sơ đồ chưa hoàn chỉnh 

của 2 cơ chế trên, yêu cầu HS dựa 

vào kiến thức vừa học được hãy 

điền tên hocmôn vào vị trí của 

các số có trên sơ đồ 

-GV chỉ định học sinh trả lời , học 

sinh khác nhận xét 

-GV nhận xét , hoàn chỉnh sơ đồ 

và có thể cho điểm nếu HS trả lời 

đúng 

(sơ đồ hoàn chỉnh được sửavà đặt 

-Hs lớp nhận xét 

-Cử đại diện báo cáo 

-HS lớp nhận xét. 

HS trả lời (nội dung ở tiểu 

kết) 

-HS làm việc độc lập và trả 

lời 

-HS khác nhận xét 

2.Cơ chế điều hòa sinh trứng : 

-GnRH ,FSH ,LH điều hòa sinh tinh và 

sinh trứng 

-Khi nồng độ testostêrôn và 

ơsrôgen,prôgestêrôn trong máu tăng 

cao thì ức chế tạo trứng và tinh trùng . 

Khi đó gọi là cơ chế điều hòa ngược. 

-Hoocmôn sinh dục có nồng độ biến 

đổi theo chu kỳ nên quá trình phát triển, 

chín, rụng của trứng cũng biến dổi theo 

chu kỳ. 

+Ví dụ ở người chu kì trung bình là 28 

ngày , lợn là 24 ngày … 

- Cơ chế điều hòa sinh tinh và sinh 

trứng chịu sự chi phối chủ yếu của hệ 

nội tiết ngoài ra còn chịu ảnh hưởng 

của thần kinh và các nhân tố môi 

trường 


tương ứng với tiêu đề 1,2 ở trên ) 


II-Ảnh hưởng của thần kinh và môi trường sống đến quá trình sinh tinh và sinh trứng 


HS dựa vào SGK Và hiểu 

biết để trả lời 

?: Hãy cho vài ví dụ về ảnh hưởng 

của thần kinh và môi trường sống 

đến quá trình sinh tinh và sinh 

trứng 

?: Từ ảnh hưởng trên cho biết cách 

hạn chế? 

-GV gọi học sinh đọc 4 ảnh hưởng 

ở SGK 

-HS đọc nội dung ở SGK 

II. ảnh hưởng của thần kinh và môi 

trường sống đến quá trình sinh tinh và 

sinh trứng : 

- ( SGK ) 

+ Cách hạn chế : không dùng rượu ,bia 

…. 

4-Củng cố : 

- GV gọi HS đọc kết luận ở SGK 

? Tìm ví dụ thực tiễn mà con người đã can thiệp vào cơ chế điều hòa sinh sản ở vật nuôi và con người 

- HS liên hệ thực tế trả lời: uống viên thuốc tránh thai 

5-Dặn dò :- Học bài và trả lời các câu hỏi ở sách giáo khoa 

- Tìm hiểu cho biết ngoài cách dùng thuốc tránh thai còn cách nào khác . 


Hoc môn Nơi sản sinh Vai trò 

GnRH 

FSH 

LH 

Testôstêrôn 

Ở nam 

ĐÁP ÁN PHIẾU HỌC TẬP 

Hooc môn Nơi sản sinh Vai trò 

Vùng dưới đồi 

Tuyến yên 

Tuyến yên 

Tế bào kẽ trong tinh hoàn 

+GnRH 

+FSH 

+LH 

+Testôstêrôn 

Kích thích tuyến yên tiết FSH và LH 

Kích thích ống sinh tinh sản sinh tinh trùng 

Kích thích tế bào kẽ tiết ra Testôstêrôn 

Kích thích ống sinh tinh sản sinh ra tinh trùng 

Ở nữ 

Hooc môn Nơi sản sinh Vai trò 

Vùng dưới đồi 

Tuyến yên 

Tuyến yên 

Thể vàng 

+ GnRH 

+FSH 

+LH 

Ơstrôgen và prôgestêrôn 

Kích thích tuyến yên tiết FSH và LH 

Kích thích nang trứng phát triển và tiết ra ơstrôgen 

Làm trứng chín ,rụng và tạo thể vàng 

Làm niêm mạc tử cung dày lên 

+ Sơ đồ 1: 

Kích thích 

GnRH Ức chế 

→ 

LH 

Môi trường vùng dưới đồi tuyến yên tế bào kẽ/tinh hoàn 

ngoài 

( 1 ) ( 2 ) 

( 4 ) Testôstêron 

FSH 


( 3 ) 

Ống sinh tinh / tinh hoàn 

Tinh trùng 

+ Sơ đồ 2 : Kích thích 

GnRH 

Môi trường ngoài Vùng dưới đồi Tuyến yên 

( 1 ) 

( 2 ) ( 3 ) 

LH 

FSH 

Buồng trứng Trứng 

H 

Nang trứng / buồng trứng 

Thể vàng 

` 

Ức chế 

Ơstrôgen 

Prôgestêrôn 

( 4 ) 

Tử cung 

Ngày Soạn: 

Tiết 50 

BÀI 47: ĐIỀU KHIỂN SINH SẢN Ở ĐÔNG VẬT VÀ 

SINH ĐẺ CÓ KẾ HOẠCH Ở NGƯỜI 

I.Mục tiêu bài học 

1.Kiến thức : 

-Trình bày được một số biện pháp làm tăng sinh ở động vật 

-Kể tên được các biện pháp tránh thai và nêu cơ chế tác dụng của chúng 

-Nêu được sinh đẻ có kế hoạch là gì và giải thích vì sao phải sinh đẻ có kế hoạch. 

2.Kĩ năng: Học sinh rèn luyện kĩ năng quan sát 

3.Thái độ : Học sinh có ý thức vận dụng tri thức đã học vào cuộc sống 

















II.Trọng tâm bài học 

-Các biện pháp làm tăng sinh sản ở động vật 

-Cơ chế tác dụng của các biện pháp tránh thai 

III. Phương pháp 

-Học sinh làm việc độc lập với SGK, phiếu học tập 

-Học sinh làm việc theo nhóm nhỏ 

-Hỏi đáp tìm tòi bộ phận 

IV.Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 

1.Giáo viên : 

-Bảng 47 SGK trang 185, bảng phụ 

-Phiếu học tập ( mỗi học sinh một phiếu ) 

2.Học sinh : 

Đọc trước bài mới để hoàn thành các yêu cầu của phiếu học tập 

V.Tiến trình lên lớp 

1 .Ổn định lớp 


Câu hỏi 1. Các hoocmon FSH, LH được sản xuất ở đâu ? Vai trò của chúng trong quá trình sản sinh tinh 

trùng và trứng ? 

Câu hỏi 2.Hệ thần kinh và môi trường có ảnh hưởng như thế nào đến quá trình sinh tinh và sinh trứng ? 

GV nhận xét, đánh giá 

3. Vào bài mới: Giáo viên đặt câu hỏi. Tại sao cần tăng sinh sản ở động vật, nhưng cần giảm sinh đẻ ở 

người? GV trả lời sau đó dẫn dắt vào bài mới. 

*Hoạt động 1: I. Điều khiển sinh sản ở động vật 


HS : Sử dung hoocmon, 

thay đổi yếu tố môi trường, 

thay đổi chế độ ăn ... 

GV Hãy cho biết một số kinh 

nghiệm làm tăng sinh sản trong 

chăn nuôi ? 

GV nhận xét và yêu cầu học sinh 

nghiên cứu mục I SGK 

GV phát phiếu học tập 

GV cho HS thảo luận theo nhóm 

nhỏ và sau đó đặt một số câu hỏi 

gợi ý 

-Tại sao sử dụng hoocmon có thể 

làm tăng sinh sản ở ĐV ? 

-Cho VD về sự thay đổi yếu tố 

môi trường trong chăn nuôi ? 

-Ý nghĩa của việc nuôi cấy phôi ? 

-Vì sao cần phải điều khiển giới 

tính ? 

GV cho HS báo cáo 

GV nhận xét và hoàn chỉnh phiếu 

học tập. 

HS nghiên cứu SGK 

HS nhận phiếu học tập 

HS thảo luận theo nhóm nhỏ 

hoàn thành phiếu học tập và 

trả lời các câu hỏi. 

Đại diện HS của 2 nhóm 

báo cáo, các nhóm còn lại 

nhận xét. bổ sung 

Hoạt động 2: II. Sinh đẻ có kế hoạch ở người 

I.Điều khiển sinh sản ở động 

vật. 

1.Các biện pháp làm thay đổi 

số con. 

2.Các biện pháp điều khiển 

giới tính. 

Bảng phụ ( đáp án phiếu học 

tập ) 


II.Sinh đẻ có kế hoạch ở 

ngưòi. 

1.Khái niệm 

Hiện nay chủ trương của nhà 

nước ta, mỗi cặp vợ chồng nên 

có bao nhiêu con ? Ở độ tuổi 

nào thì mới nên sinh con và 

khoảng cách giữa các lần sinh là 

HS : -Tối đa không quá 2 

con. 

-Ở độ tuổi 18, khoảng cách 

giữa các lần sinh là 3 năm 


ao nhiêu năm ? 

GV nhận xét và hỏi tiếp : 

Vì sao phải sinh đẻ có kế 

hoạch? 

GV nhận xét và bổ sung 

=> Từ 2 ý trên hình thành khái 

niệm 

GV : Để sinh đẻ có kế hoạch, 

người ta cần sử dụng các biện 

pháp tránh thai. Vậy các biện 

pháp tránh thai hiện nay đang sử 

dụng là các biện pháp nào ? 

GV khái quát lại bằng bảng 47 

SGK trang 185 và yêu cầu HS 

điền các biện pháp tránh thai 

vào bảng và nêu cơ chế tác 

dụng. 

GV cho HS thảo luận về cơ chế 

tác dụng của các biện pháp 

tránh thai 

GV nhận xét bổ sung và giải 

thích và hoàn chỉnh kiến thức. 

HS : Để nâng cao chất lượng 

cuộc sống của mỗi cá nhân, 

gia đình và xã hội. 

HS ghi khái niệm 

HS : Dùng bao cao su, thuốc 

tránh thai... 

HS khác bổ sung 

HS : Thảo luận 

HS tiếp thu 

SĐCKH là điều chỉnh về số 

con, thời điểm sinh con và 

khoảng cách sinh con cho 

phù hợp với việc nâng cao 

chất lượng cuộc sống của mỗi 

cá nhân, gia đình và xã hội. 

2.Các biện pháp tránh thai. 

-Tính ngày rụng trứng 

-Dùng bao cao su 

-Thuốc tránh thai 

-Đặt vòng 

-Triệt sản 

-Xuất tinh ngoài âm đạo... 

4. Củng cố: -GV nêu câu hỏi, HS trả lời 

1. Ở vật nuôi, điều khiển giới tính của đàn con có ý nghĩa như thế nào trong chăn nuôi ? 

2. Ở người, trong các biện pháp tránh thai thì nữ dưới 19 tuổi không nên sử dụng biện pháp tránh thai 

nào? Vì sao? 

-GV gọi HS đọc phần tổng kết ở cuối bài trong SGK 

5. Hướng dẫn về nhà: Học bài cũ, trả lời câu hỏi và bài tập SGK trang 186 và xem lại chương 3, 4 để 

chuẩn bị ôn tập ở tiết sau 


Biện pháp làm tăng sinh sản ở ĐV 

Các biện pháp làm Sử dụng hoocmon 

thay đổi số con 

Thay đổi yếu tố MT 

Các biện pháp làm 

thay đổi giới tính 

Nuôi cấy phôi 

Thụ tinh nhân tạo 

Sử dụng hoocmon 

Tách tinh trùng 

Chiếu tia tử ngoại 

Thay đổi chế độ ăn 

Xđ sớm giới tính ở gđ phôi 

Tác dụng 


Đáp án phiếu học tập 

Tên biện pháp tăng sinh sản ở động vật 

Sử dụng hoocmon hoặc 

chất kích thích tổng hợp 

Thay đổi yếu tố môi 

trường 

Biện pháp làm thay đổi Nuôi cấy phôi 

số con 

Biện pháp điều khiển 

giới tính 

Thụ tinh nhân tạo 

Sử dụng hoocmon 

Tách tinh trùng 

Chiếu tia tử ngoại 

Thay đổi chế độ ăn 

Xác định sớm giới tính ở 

giai đoạn phôi 

Tác dụng 

Kích thích trứng chín hàng loạt, rụng nhiều trứng. Sử 

dụng trứng để thụ tinh nhân tạo 

Tăng số trứng/ngày. 

-Tăng nhanh số lượng các động vật quý hiếm (động 

vật đơn thai) 

- Giải quyết được các vấn đề sinh sản ở một số phụ 

nữ vô sinh 

-Tăng hiệu quả thụ tinh. 

-Sử dụng hiệu quả các con đực tốt 

- Điều khiển giới tính một số loài theo yêu cầu sản 

xuất 

Chọn tinh trùng mang NST giới tính X hoặc Y để thụ 

tinh với trứng 

Điều khiển giới tính vật nuôi theo ý muốn 

Điều khiển giới tính vật nuôi theo ý muốn 

Giúp phát hiện sớm giới tính ở vật nuôi để giữ lại 

hay loại bỏ 

Ngày Soạn: 

Tiết 51 

ÔN TẬP CHƯƠNG II, III VÀ IV 

I Mục tiêu 

• củng cố lại kiến thức ở chưng cảm ứng, sinh trưởng và phát triển, sinh sản 

II Nội dung 

• Yêu cầu các nhóm hoàn thành nội dung trong sách giáo khoa 

• Từng nhóm lên trình bày nội dung mình được phân công 

• Nhóm khác bổ sung 

• Giáo viên sửa chữa và hoàn thiện 

Tiết 52 

KIỂM TRA HỌC KÌ II 


PHẦN V- DI TRUYỀN HỌC 

Chương I: CƠ CHẾ DI TRUYỀN VÀ BIẾN DỊ 

Tiết 1 – Bài 1. GEN, MÃ DI TRUYỀN VÀ QUÁ TRÌNH NHÂN ĐÔI ADN 

Ngày soạn: 03/9/2018 

Ngày dạy: /9/2018 /9/2018 /9/2018 /9/2018 /9/2018 /9/2018 

Lớp dạy: 12A 12A 12A 12A 12A 12A 


Sau khi học xong bài này học sinh cần đạt được những yêu cầu sau: 


- Trình bày được khái niệm, cấu trúc chung của gen. 

- Nêu được khái niệm và các đặc điểm chung của mã di truyền. 

- Từ mô hình nhân đôi ADN, mô tả được các bước của quá trình nhân đôi ADN làm cơ sở cho 

sự tự nhân đôi NST. 

2. Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài: 

- Kĩ năng thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ , lớp. 

- Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng, quản lí thời gian và đảm nhận trách 

nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm. 

- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: khái niệm, cấu trúc chung của gen; mã di truyền và quá 

trình nhân đôi ADN. 


- Giáo dục HS có ý thức bảo vệ nguồn gen, nuôi dưỡng chăm sóc động - thực vật quý hiếm. 

II. Phương pháp dạy học: 

- Trực quan - tìm tòi 

- Vấn đáp - tìm tòi 

- Dạy học nhóm. 

III. Phương tiện dạy học: 

- Hình 1.1, 1.2 SGK. 

IV. Tiến trình tổ chức bài học: 

1. Khám phá: 

* Ổn định lớp: 

* Kiểm tra bài cũ: 

- Trình bày cấu trúc và chức năng của AND, các loại ARN? 

2. Kết nối: 

T 

Hoạt động của GV – HS 

G 

* Hoạt động 1 : Tìm hiểu khái niệm, cấu 

trúc của gen. 

GV: Yêu cầu học sinh nghiên cứu SGK 

kết hợp với kiến thức sinh học lớp 9 về 

gen: 

+ Trình bày khái niệm gen? Cho ví dụ? 


GV: Nhận xét, bổ sung để hoàn thiện kiến 

thức. 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu về mã di truyền. 

Nội dung 

I. GEN 

1. Khái niệm : 

- Gen là một đoạn phân tử ADN mang 

thông tin mã hóa cho một chuỗi pôlipepetit 

hay một phân tử ARN. 

- Ví dụ: SGK 

II. MÃ DI TRUYỀN. 

1. Khái niệm:

GV : Đưa ra câu hỏi tình huống: Gen cấu 

tạo từ các đơn phân là nucleotit, protein 

cấu tạo từ aa. Vậy làm thế nào mà gen qui 

định tổng hợp protein được ? 

HS: Nghiên cứu SGK, thảo luận và trả lời 

được: Thông qua mã di truyền. 

GV : Vậy mã di truyền là gì ? Tại sao mã 

di truyền là mã bộ ba ? 

HS: Nghiên cứu SGK mục II trang 7 trả 

lời câu hỏi, lớp nhận xét, bổ sung. 

GV: Nhận xét, giúp HS hoàn thiện kiến 

thức. 

GV: Mã di truyền có những đặc điểm gì? 

HS: Nghiên cứu mục II SGK trang 8 trả 

lời câu hỏi. 

GV: Nhận xét bổ sung để hoàn thiện kiến 

thức. 

* Hoạt động 3: Tìm hiểu quá trình nhân 

đôi ADN. 

GV: Treo tranh toàn bộ cơ chế tự nhân đôi 

của ADN để HS quan sát và đưa ra câu 

hỏi: 

+ Quá trình nhân đôi của ADN gồm mấy 

bước chính? 

+ Bước 2 diễn ra như thế nào? Mạch nào 

được sử dụng làm mạch khuôn? 

+ Chiều tổng hợp của các mạch mới? 

Mạch nào được tổng hợp liên tục? Tại sao? 

+ Có nhận xét gì về cấu trúc của 2 phân tử 

ADN con? 

+ Nhờ nguyên tắc nào mà 2 phân tử ADN 

con tạo ra giống nhau và giống với ADN 

mẹ? 

HS: Quan sát sơ đồ hình 1.2 thảo luận và 

thống nhất ý kiến tả lời các câu hỏi trên. 

GV: Nhận xét bổ sung ý nghĩa của quá 

trình nhân đôi ADN để hoàn thiện kiến 

thức. 

- Mã di truyền là mã bộ ba và được đọc 

liên tục bắt đầu từ một điểm xác định theo 

từng cụm 3 nuclêotit trong gen, qui định 

trình tự các axit amin trong phân tử 

prôtêin. 

- Trong 64 bộ ba thì có: 

+ 3 bộ ba không mã hóa aa mà mang tín 

hiệu kết thúc: UAA, UAG, UGA. 

+ 1 bộ mở đầu: AUG → qui định điểm 

khởi đầu dịch mã và qui định aa metionin 

(SV nhân thực), foocmin metionin (SV 

nhân sơ). 

2. Đặc điểm của mã di truyền: 

- Mã di truyền được đọc từ 1 điểm xác 

định và liên tục trên từng bộ ba nuclêôtit. 

- Mã di truyền có tính phổ biến. 

- Mã di truyền có tính đặc hiệu. 

- Mã di truyền có tính thoái hóa. 

III. QÚA TRÌNH NHÂN ĐÔI ADN 

(tái bản ADN) 

1. Diễn biến. 

- Qua trình nhân đôi ADN diễn ra ở pha 

S(Kì trung gian) của chu kì tế bào, chuẩn 

bị cho phân bào. 

- Qua trình nhân đôi ADN diễn ra theo 

nguyên tắc bổ sung và nguyên tắc bán bảo 

tồn và gồm các bước: 

Bước 1: Tháo xoắn ADN. 

Bước 2: Tổng hợp các mạch ADN mới. 

Bước 3: Hai phân tử ADN mới được tạo 

thành. 

2. Ý nghĩa 

Truyền thông tin di truyền trong hệ gen từ 

tế bào này sang tế bào khác, từ thế hệ này 

sang thế hệ khác, đảm bảo cho sự sống 

được duy trì liên tục, mỗi loài có một bộ 

gen đặc trưng và tương đối ổn định. 

3. Thực hành/ Luyện tập: 

- HS đọc kết luận SGK. 

- Làm bài tập trắc nghiệm SGK trang 10. 

4. Vận dụng: 

- Trả lời câu hỏi SGK. 

- Về nhà đọc trước bài mới. 

V. Rút kinh nghiệm:

Tiết 2 - Bài 2. PHIÊN MÃ VÀ DỊCH MÃ 







- Trình bày được cơ chế phiên mã. 

- Mô tả được quá trình tổng hợp prôteein. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: cấu trúc và chức năng của các loại ARN, cơ chế phiên mã 

và quá trình dịch mã. 


- Giáo dục HS có ý thức bảo vệ nguồn gen, bảo vệ và chăm sóc động - thực vật quý hiếm. 






- Hình 2.1, 2.2, 2.3 2.4. SGK. 

IV. Tiến trình tổ chức dạy học: 



* Kiểm tra bài cũ: (5p) 

- Khái niệm gen, mã di truyền, đặc điểm chung của mã di truyền ? 

- Trình bày cơ chế tự nhân đôi của ADN ? 


TG Hoạt động GV – HS Nội dung 

15p * Hoạt động 1: Tìm hiểu quá 

trình phiên mã. 

GV: Phân biệt cấu trúc và chức 

năng của các loại ARN ? 

HS : Nghiên cứu thông tin SGK 

trang 11 và thảo luận, trả lời 

được ở mỗi loại ARN : 

- Cấu trúc 

- Chức năng. 

GV: Nhận xét và bổ sung để 

hoàn thiện kiến thức. 

GV: Phiên mã là gì ?Quá trình 

I. PHIÊN MÃ. 

1. Cấu trúc và chức năng của các loại ARN. 

* ARN thông tin(mARN) 

- Cấu trúc: Mạch đơn thẳng, đầu 5’ có trình tự nu đặc 

hiệu nằm gần côđôn mở đầu để ribôxôm nhận biết và 

gắn vào. 

- Chức năng: Dùng làm khuôn cho dịch mã. 

* ARN vận chuyển(tARN) 

- Cấu trúc: Mạch đơn, tự xoắn, có cấu trúc 3 thùy, đầu 

3’ mang axit amin có 1 bộ ba đối mã đặc hiệu. 

- Chức năng: Mang axit amin tới ribôxôm, tham gia 

dịch thông tin di truyền. 

* ARN ribôxôm( rARN) 

- Cấu trúc: Mạch đơn nhưng có nhiều vùng ribôxôm

20p 

phiên mã xảy ra ở đâu ? 

+ Giai đoạn 1 có enzim nào tham 

gia? Vị trí tiếp xúc của enzim 

vào gen? Mạch nào làm khuôn 

tổng hợp ARN? 

+ Trong giai đoạn kéo dài, enzim 

di chuyển theo chiều nào? Sự 

hoạt động của mạch khuôn và sự 

tạo thành mạch mới? Nguyên tắc 

nào chi phối? 

+ Khi nào thì quá trình phiên mã 

được dừng? 

HS: Nghiên cứu SGK trang 13 

trả lời câu hỏi. 

GV: Lưu ý: 

+ Ở TB nhân sơ, mARN sau 

phiên mã được trực tiếp dùng 

làm khuôn để tổng hợp protein 

+ Còn ở TB nhân thực tạo ra 

mARN sơ khai gồm các êxôn và 

các intron. Các intron được loại 

bỏ để tạo thành mARN trưởng 

thành chỉ gồm các êxôn tham gia 

quá trình dịch mã. 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu cơ chế 

dịch mã. 

GV nêu vấn đề : Dịch mã nghĩa 

là như thế nào ? 

HS: Nêu khái niệm về dịch mã. 

GV: Yêu cầu hS quan sát hình 

2.3, mô tả các giai đoạn của quá 

trình dịch mã. 

HS: Nghiên cứu hình 2.3 và 

thông tin sgk trang 12,13, nêu 

được 2 giai đoạn: 

- Hoạt hóa axit amin. 

- Tổng hợp chuỗi pôlipeptit. 

GV bổ sung: 

- Trên mỗi phân tử mARN 

thường có một số ribôxôm cùng 

hoạt động gọi là pôliri bôxôm. 

- Mỗi phân tử mARN có thể tổng 

hợp từ 1 đến nhiều chuỗi 

polipeptit cùng loại rồi tự hủy. 

Các ribôxôm được sử dụng qua 

vài thế hệ tế bào và có thể tham 

gia tổng hợp bất cứ loại protein 

nào. 

liên kết với nhau tạo thành vùng xoắc cục bộ. 

- Chắc năng: Kết hợp với prôtêin cấu tạo ribôxôm. 

2. Cơ chế phiên mã. 

a. Khái niệm. 

- Phiên mã là quá trình tổng hợp ARN trên mạch 

khuôn ADN. 

- Quá trình phiên mã diễn ra ở trong nhân tế bào, tại 

kì trung gian giữa 2 lần phân bào, lúc NST tháo xoắn. 

b. Cơ chế phiên mã 

- Tháo xoắn ADN : Enzim ARN pôlimeraza bám 

vào vùng khởi đầu làm gen tháo xoắn để lộ mạch 

khuôn 3 ’ -> 5 ’ . 

- Tổng hợp ARN: 

+ Enzim ARN pôlimeraza trượt dọc mạch mã gốc 3’- 

5’ và tổng hợp ARN theo nguyên tắc bổ sung (A-U, 

G-X, T-A, X-G) cho đến khi gặp tính hiệu kết thúc. 

- Giai đoạn kết thúc: Phân tử mARN có chiều 5’-3’ 

được giải phóng. 

* Lưu ý: ở TB nhân thực sau phiên mã mARN sơ 

khai được cắt bỏ các đoạn intron (vô nghĩa), và nối 

các đoạn êxon (có nghĩa) lại với nhau. 

II. CƠ CHẾ DỊCH MÃ. 

- Dịch mã là quá trình tổng hợp prôtein. 

- Nơi diễn ra: ở tế bào chất. 

2. Diễn biến của cơ chế dịch mã. 

a. Hoạt hóa aa. 

Sơ đồ hóa: 

enzim 

aa + ATP ----> aa-ATP enzim --> phức hợp aa tARN 

(aa hoạt hóa) 

b. Tổng hợp chuỗi pôlipeptit. 

- Mở đầu( hình 2.3a ) 

- Bước kéo dài chuỗi pôlipeptit( hình 2.3b) 

- Kết thúc ( Hình 2.3c ) 

* Cơ chế phân tử của hiện tượng di truyền: 

P. mã D.mã 

ADN --------> mARN -------->pr--->T trạng.

3. Thực hành/ Luyện tập: (5p) 

- GV: yêu cầu HS vận dụng kiến thức vừa học để làm bài tập sau: 

Một đoạn gen có trình tự các nucleotit như sau: 

3 ’ XGA GAA TTT XGA 5 ’ 

5 ’ GXT XTT AAA GXT 3 ’ 

Hãy xác định trình tự các axit amin trong chuỗi pôlipeptit được tổng hợp từ đoạn gen nói 

trên. 





Tiết 3 - Bài 3. ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN 







- Nêu được khái niệm và các cấp độ điều hòa hoạt động gen. 

- Nêu được cơ chế điều hòa hoạt động của các gen qua operon ở sinh vật nhân sơ. 

- Ý nghĩa của điều hòa hoạt động gen ở sinh vật nhân sơ. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: khái niệm và các cấp độ điều hòa hoạt động gen, cơ chế 

điều hòa hoạt động của operon ở sinh vật nhân sơ. 


- Giáo dục HS có ý thức bảo vệ nguồn gen, bảo vệ và chăm sóc động - thực vật quý hiếm. 






- Hình 3.1, 3.2a, 3.2b. SGK. 




* Kiểm tra bài cũ: (5p) 

- Diễn biến và kết quả của quá trình phiên mã ? 

- Quá trình dịch mã tại ribôxôm diễn ra như thế nào? 



* Hoạt động 1: Khái niệm hoạt 

10p động điều hòa hoạt động của gen. 

GV: Yêu cầu HS nghiên cứu thông 

tin SGK và cho biết: 

+ Nêu khái niệm điều hòa hoạt động 

của gen? 

+ Điều hòa hoạt động của gen phụ 

thuộc vào những yếu tố nào? 

+ Vì sao phải điều hòa hoạt động 

gen? 

HS: Thực hiện theo yêu cầu của GV 

để trả lời câu hỏi. 

GV: Nhận xét, bổ sung: 

15p * Hoạt động 2: Tìm hiểu cơ chế 

I. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG 

CỦA GEN. 

- Điều hòa hoạt động của gen là điều hòa lượng 

sản phẩm của gen được tạo ra. 

- Điều hòa hoạt động của gen xảy ra ở nhiều mức 

độ : 

+ Điều hòa phiên mã : 

+ Điều hòa dịch mã : 

+ Điều hòa sau dịch mã : 

II. ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN Ở 

SINH VẬT NHÂN SƠ. 

1. Cấu trúc của ôpêrôn lac

10p 

điều hòa hoạt động của gen ở sinh 

vật nhân sơ. 

GV: Ôpêrôn lac là gì? Cho ví dụ. 

HS: Đọc mục II trang 18 trả lời câu 

hỏi. 

GV: Nhận xétvà bổ sung để hoàn 


GV: + Cấu tạo của ôpêrôn lac gồm 

các thành phần nào? 

+ Ôpêrôn lac hoạt động như thế nào? 

HS: Trả lời câu hỏi, lớp nhận xét bổ 

sung. 

GV: Nhận xét và bổ sung để hoàn 


GV: Yêu cầu HS quan sát hình 3.2a, 

3.2b trang 16, 17 SGK và cho biết: 

+ Những biểu hiện ở gen R và 

ôpêrôn lac trong trạng thái bị ức chế 

(I) 

+ Những biểu hiện ở gen R và 

ôpêrôn lac khi có các chất cảm ứng 

lactôzơ (II). 

HS: Thảo luận trong nhóm -> đại 

diện của nhóm trình bày -> Các HS 

khác bổ sung. 

GV: Nhận xét, đánh giá, tổng kết. 

GV bổ sung thêm: Khi lactôzơ bị 

phân giải hết, chất ức chế được giải 

phóng. Chất ức chế chuyển từ trạng 

thía bất hoạt sang trạng thái hoạt 

động đến bám vào vùng chỉ huy và 

ôpêrôn lại chuyển sang trạng thái bị 

ức chế. 

* Khái niệm về ôpêron: Operon là các gen trên 

ADN của vi khuẩn thường được phân bố thành 

một cụm, có liên quan với nhau về chức năng và 

có chung một cơ chế điều hòa . 

VD: Ôpêrôn Lac ở vi khuẩn E.Coli điều hòa tổng 

hợp các enzim giúp chúng sử dụng đường lactôzơ. 

* Thành phần của Ôpêrôn Lac gồm: 

- Vùng khởi động (P): Là nơi mà ARN 

polimeraza bám vào và khởi đầu phiên mã. 

- Vùng vận hành (O): là vị trí tương tác với chất 

prôtêin ức chế ngăn cản phiên mã. 

- Nhóm gen cấu trúc (Z, Y, A): Quy định tổng 

hợp enzim tham gia vào các phản ứng phan giải 

đường lactôzơ. 

2. Cơ chế hoạt động của ôpêrôn lac ở E.Coli. 

- Khi môi trường không lac tôzơ: 

+ Gen điều hòa (R) tổng hợp prôtêin ức chế. 

+ Prôtêin ức chế đến bám vào vùng vận hành (O) 

. 

+ Các gen cấu trúc không hoạt động phiên mã → 

không tạo ra enzim phân giải đường lactôzơ. 

- Khi môi trường có lactôzơ: 

+ Phân tử lactôzơ liên kết với prôtêin ức chế, làm 

biến đổi cấu hình prôtêin. 

+ Prôtêin ức chế không liên kết được với vùng 

vận hành O ( bất hoạt) → mARN của các gen Z, 

Y, A được tổng hợp và sau đó được dịch mã → 

tổng hợp các enzim phân giải đường lactôzơ. 

+ Khi đường lactôzơ bị phân giải hết, prôtêin ức 

chế lại liên kết với vùng vận hành→ phiên mã bị 

dừng. 


Trong tế bào có rất nhiều gen, song ở mỗi thời điểm chỉ có một số gen hoạt động, phần lớn 

các gen còn lại bất hoạt. Vậy cơ chế nào giúp cơ thể thực hiện quá trình này? 


- Học bài và trả lời câu hỏi cuối bài SGK trang 19. 

- Nghiên cứu bài đột biến gen trang 20. 


Tiết 4 - Bài 4. ĐỘT BIẾN GEN 







- Nêu được khái niệm đột biến gen và cơ chế phát sinh đột biến gen. 

- Nêu được hậu quả chung và ý nghĩa của đột biến gen. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: khái niệm và các dạng đột biến gen, nguyên nhân và cơ 

chế phát sinh đột biến gen, hậu quả và ý nghĩa của đột biến gen. 


- Giáo dục HS có ý thức bảo vệ môi trường sống, hạn chế sự gia tăng các tác nhân đột biến. 






Hình ảnh về các thể đột biến gen. 


1. Khám phá: 5p 



- Ôpêrôn là gì? Cơ chế điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ? 



15p 

* Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm và các 

dạng đột biến gen. 

I. KHÁI NIỆM VÀ CÁC DẠNG ĐỘT 

BIẾN. 

GV đặt vấn đề: 

+ Thế nào là đột biến gen? Đột biến điểm? 

+ Đột biến gen có đặc điểm gì? Cho ví dụ? 

+ Thế nào là thể đột biến? Cho ví dụ? 

HS: Đọc mục I.1 SGK trang 19 để trả lời 

câu hỏi. 


thức. 

GV: Yêu cầu HS 

1. Khái niệm. 

- Đột biến gen là những biến đổi trong cấu 

trúc của gen. 

- Đột biến điểm: là đột biến xảy ra tại một 

điểm nào đó trên phân tử ADN liên quan 

đến một cặp nucleôtit. 

- Đặc điểm: 

+ Mỗi lần biến đổi gen tạo ra 1 alen mời. 

+ Tần số đột biến gen tự nhiên là rất thấp 

(10 -6 -10 -4 ). 

- Thể đột biến là những cá thể mang đột


+ Mô tả các dạng đột biến bằng sơ đồ? 

+ Biểu thị mối quan hệ giữa gen và protein 

trên sơ đồ? 

+ Trong các dạng đột biến gen, dạng nào 

gây hậu quả lớn hơn? Tại sao? 

HS: 

- Viết trình tự các nu của gen ban đầu và 

biểu diễn các dạng đột biến gen. 

- Sơ đồ: ADN→ mARN→ protein. 

- TH thêm hoặc mất cặp xảy ra ở đầu gen 

là nghiêm trọng, làm thay đổi toàn bộ aa 

trong protein. 

GV: Nhận xét và bổ sung để hoàn thiện 

kiến thức. 

* Hoạt động 2 : Tìm hiểu về nguyên nhân 

và cơ chế phát sinh đột biến gen. 

GV nêu câu hỏi : 

+ Hoạt động không bình thường của ADN 

thể hiện như thế nào ? 

Nguyên nhân dẫn đến hoạt động không 

bình thường là gì? 

HS: vận dụng kiến thức bài 1 trả lời được: 

- ADN sao chép bị sai. 

- Bị đứt đoạn khi tự sao. 

- Nguyên nhân do cấu trúc gen hoặc từ 

yếu tố môi trường. 

GV: Yêu cầu HS: 

+ Trình bày cơ chế phát sinh đột biến gen 

do sự kết cặp không đúng trong tái bản 

ADN? 

+ Các tác nhân từ môi trường gây đột biến 

theo cơ chế nào? 

HS: Nghiên cứu SGK trả lời. 

GV liên hệ: Tác nhân từ môi trường gây 

đột biến ở người như thế nào? 

HS: - Chất độc màu da cam Mỹ trải xuống 

Việt Nam. 

- Sự cố rò rỉ hạt nhân ở Checnobưn 

(Ucraina) 

HS: Đọc SGK, trao đổi nhóm, đại diện HS 

trình bày, lớp nhận xét bổ sung, yêu cầu 

nêu được: 

+ Đột biến gen phụ thuộc vào loại tác nhân, 

cường độ, liều lượng của tác nhân và đặc 

điểm cấu trúc của gen. 

+ Sự thay đổi 1 nucleotit ở 1 mạch (tiền đột 

biến) -> đột biến. 

GV yêu cầu HS: 

biến gen đã biểu hiện ở kiểu hình của cơ 

thể. 

2. Các dạng đột biến gen: 

a. Đột biến thay thế một cặp nucleôtit: 

làm thay đổi thành phần aa trong prôtêin 

→ thay đổi chức năng của prôtêin. 

b. Đột biến mất hoặc thêm một cặp 

nucleôtit: mã di truyền bị đọc sai kể từ vị 

trí xảy ra đột biến → làm thay đổi trình tự 

aa trong chuỗi pôipeptit và làm thay đổi 

chức năng của protein. 

II. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ 

PHÁT SINH ĐỘT BIẾN GEN 

1. Nguyên nhân. 

- Do tác động lí, hóa, sinh học ở ngoại 


- Do những rối loạn sinh lí, hóa sinh trong 

tế bào. 

2. Cơ chế phát sinh đột biến gen. 

a. Sự kết cặp không đúng trong nhân đôi 

ADN. 

- Các bazơ nitơ thường tồn tại ở 2 dạng 

cấu trúc : dạng thường và dạng hiếm. 

+ Các dạng hiếm (hỗ biến) có những vị trí 

liên kết hiđrô bị thay đổi nên kết cặp 

không đúng trong quá trình nhân đôi, từ 

đó dẫn đến phát sinh đột biến gen. 

+ VD: Guanin dạng hiếm (G * ) có thể làm 

biến đổi cặp G * -X → A-T. 

b. Tác động của các tác nhân gây đột 

biến 

- Tác động của các tác nhân vật lí : Tia tử 

ngoại(UV)làm cho 2 bazơ Timin trên 1 

mạch ADN liên kết với nhau làm phát 

sinh ĐBG. 

- Tác động của các tác nhân hóa học : 5- 

Brôm Uraxin là đồng đẳng của Timin gây 

thay thế A-T → G-X. 

- Tác nhân sinh học : Virut gây ra đột 

biến.


+ Nêu ví dụ về hậu quả đột biến gen? 

+ Khái quát về hậu quả của đột biến gen? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK, khái quát 


GV: Nhận xét và bổ sung. 

GV: hỏi: Tại sao nhiều đột biến điểm (Đb 

thay thế cặp nu) lại hầu như vô hại đối với 

thể đb? 

HS: Vận dụng kiến thức trả lời 

GV: hỏi: 

+ Đb gen có vai trò và ý nghĩa như thế nào 

đối với tiến hóa và thực tiễn? 

HS: trả lời. 

GV: liên hệ: Trong thực tế, đb được ứng 

dụng để tạo nhiều giống hoa đẹp, tăng năng 

suất cây trồng, gây đb ở VSV ... 

III. HẬU QUẢ VÀ VAI TRÒ CỦA 

ĐỘT BIẾN GEN. 

1. Hậu quả của đột biến gen. 

- Mức độ phân tử: Đa số đb là vô hại 

(trung tính). 

- Đb gen làm thay đổi chức năng của 

protein→ có thể gây hại, cũng có thể có 

lợi cho thể đb. 

- Mức độ gây hại của các alen đột biến 

phụ thuộc vào điều kiện môi trường cũng 

như phụ thuộc vào tổ hợp gen. 

2. Vai trò và ý nghĩa của đột biến gen. 

- Đột biến gen cung cấp nguyên liệu cho 

quá trình tiến hóa, chọn giống và nghiên 

cứu di truyền. 

3. Thực hành/ Luyện tập: 3p 

- Đột biến gen là gì ? Các dạng đột biến điểm, nguyên nhân và cơ chế phát sinh đột biến gen ? 

4. Vận dụng: 2p 




Tiết 5- Bài 5. NHIỄM SẮC THỂ VÀ ĐỘT BIẾN 

CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ 


Ngày dạy: /9/2018 /9/2018 /10/2018 /10/2018 /10/2018 /10/2018 





- Mô tả được cấu trúc hiển vi và chức năng của NST ở sinh vật nhân thực. 

- Trình bày được khái niệm về đột biến cấu trúc NST. Kể ra các dạng đột biến cấu trúc NST và 

hậu quả. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: hình thái, cấu trúc NST và đột biến cấu trúc NST. 


- GD học sinh y thức bảo vệ môi trường sống, tránh các hành vi gây ô nhiễm môi trường (làm 

tăng chất thải, chất độc hại là tác nhân gây đột biến). 






- Hình 5.1, 5.2 - SGK 

- PHT – Tìm hiểu các dạng đột biến cấu trúc NST. 

Dạng đột biến 1. Mất đoạn 2. Lặp đoạn 3. Đảo đoạn 4. Chuyển đoạn 

Khái niệm 

Đặc điểm 

Hậu quả 

Ý nghĩa 





- Thế nào là đột biến gen? Nêu các dạng đột biến gen. 

- Nêu cơ chế phát sinh và hậu quả đột biến gen? 


TG Hoạt động của thầy và trò Nội dung 

15p 

* Hoạt động 1: Tìm hiểu về hình thái và 

cấu trúc NST. 

GV: Yêu cầu HS nghiên cứu mục I.1 

trang 23, quan sát hình 5.1 SGK và cho 

I. HÌNH THÁI VÀ CẤU TRÚC NHIỄM 

SẮC THỂ. 

1. Hình thái nhiễm sắc thể 

- NST là 1cấu trúc gồm phân tử ADN và

20p 

biết: 

+ NST là gì? NST có ở đâu trong tế bào? 

+ Quan sát được hình dạng, kích thước 

NST rõ nhất khi nào? 

+ Đặc điểm nổi bật của 1 NST điển hình? 

HS: Nghiên cứu SGK trả lời câu hỏi. 

GV: Nhận xét và bổ sung về hình thái 

NST để hoàn thiện kiến thức. 

GV: Cho HS quan sát hình 5.2 SGK 

phóng to và yêu cầu trả lời câu hỏi: 

+ Hình vẽ thể hiện điều gì? Mô tả rõ từng 

cấp độ xoắn? 

+ Bằng cách nào lượng ADN khổng lồ 

của mỗi TB nhân thực có thể xếp gọn 

trong nhân TB? 

HS: Nghiên cứu hình 5.2 và thông tin 

SGK để thảo luận và trả lời. 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu về đột biến cấu 

trúc NST. 

GV: Đột biến cấu trúc NST là gì? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK để trả lời. 

GV: Yêu cầu HS vận dụng kiến thức đã 

học ở SH9 và nghiên cứu mục II SGK 

trang24, 25 để hoàn thành PHT - Tìm hiểu 

các dạng đột biến cấu trúc NST. 

HS: Trao đổi nhóm để hoàn thành PHT 

→ Đại diện nhóm trình bày. 

GV: Nhận xét, bổ sung. 

GV: Yêu cầu HS dựa vào PHT vừa hoàn 

thành để thảo luận: 

+ Tại sao đột biến mất đoạn thường gây 

chết? 

HS: Do mất cân bằng hệ gen. Mất đoạn 

nhỏ không ảnh hưởng -> lợi dụng mất 

đoạn nhỏ trong chọn giống để loại bỏ gen 

không mong muốn. 

+ Tại sao dạng đột biến lặp đoạn ít hoặc 

không ảnh hưởng đến sức sống sinh vật? 

HS: Do không tăng không giảm VCDT, 

chỉ làm tăng sự sai khác giữa các NST. 

+ Tại sao đột biến chuyển đoạn lại gây 

liên kết với các loại prôtêin khác nhau(chủ 

yếu prôtein histôn) 

- Mỗi nhiễm sắc thể chứa: 

+ Tâm động: chứa trình tự nu đặc biệt, là vị 

trí liên kết với thoi phân bào → giúp NST 

di chuyển về các cực của tế bào trong phân 

bào. 

+ Vùng đầu mút: có tác dụng bảo vệ NST 

làm cho NST không dính vào nhau, có 

trình tự nu khởi đầu quá trình nhân đôi 

ADN. 

- Mỗi loài có một bộ NST đặc trưng về số 

lượng, hình thái và cấu trúc. 

- Có 2 loại NST: NST thường và NST giới 

tính. 

2. Cấu trúc siêu hiển vi của NST. 

- Ở sinh vật nhân thực: NST được cấu tạo 

từ chất nhiễm sắc gồm ADN và prôtêin: 

+ Phân tử ADN rất dài. 

+ ADN được xếp vào các NST khác nhau 

và có sự gói bọc ADN theo các mức xoắn 

khác nhau trong mỗi NST.(Hình 5.2) 

- Ở sinh vật nhân sơ: Mỗi tế bào chỉ chứa 1 

phân tử ADN mạch kép, có dạng vòng, 

chưa có cấu trúc NST. 

II. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM 

SẮC THỂ. 

1. Khái niệm. 

- Đột biến cấu trúc NST: là những biến đổi 

trong cấu trúc của NST, thực chất là sắp 

xếp lại trình tự các gen, làm thay đổi hình 

dạng và cấu trúc của NST. 

- Nguyên nhân: Do tác nhân lý, hóa, sinh 

học hay rối loạn chức năng NST. 

2. Các dạng đột biến cấu trúc NST. 

PHT - Tìm hiểu các dạng đột biến cấu trúc 

NST.

hậu quả nghiêm trọng, đặc biệt ảnh hưởng 

đến sức sinh sản của sinh vật? 

+ Sự chuyển đoạn thay đổi lớn trong cấu 

trúc NST, khiến cho các NST trong cặp 

mất trạng thái tương đồng, dẫn đến khó 

khăn trong quá trình phát sinh giao tử. 

GV: Liên hệ: Có thể lợi dụng chuyển 

đoạn nhỏ trong chọn giống? ( chuyển 

đoạn NST chứa gen mong muốn khác 

loài). 

Đáp án PHT - Tìm hiểu các dạng đột biến cấu trúc NST. 

Dạng 

đột 

biến 

Khái 

niệm 

Đặc 

điểm 

Hậu 

quả 

Ý 

nghĩa 

1. Mất đoạn 2. Lặp đoạn 3. Đảo đoạn 4. Chuyển đoạn 

- Là đột biến làm 

mất đi một đoạn 

nào đó của NST 

- Làm giảm số 

lượng gen trên 

NST, mất cân 

bằng gen. 

- Thường gây 

chết hoặc giảm 

sức sống. 

- Ứng dụng để lọa 

bỏ các gen không 

mong muốn ở cây 

trồng. 

- Là đột biến làm 

cho một đoạn của 

NST có thể lặp lại 

một hay nhiều lần. 

- Làm tăng số 

lượng gen trên 

NST, mất cân 

bằng gen. 

- Làm tăng hoặc 

giảm cường độ 

biểu hiện của tính 

trạng, không gây 

hậu quả nghiêm 

trọng 

- Tạo nên các gen 

mới trong quá 

trình tiến hóa. 

- Là đột biến trong 

đó một đoạn NST 

đứt ra và đảo 

ngược 180 0 và nối 

lại. 

- Làm thay đổi 

trình tự pbố của 

các gen trên NST. 

- Ảnh hưởng đến 

sức sống, giảm 

khả năng sinh sản 

của thể đột biến. 

- Tạo nguồn 

nguyên liệu cho 

tiến hóa, 

- Là đột biến dẫn 

đến sự trao đổi đoạn 

trong một NST hoặc 

giữa các NST không 


- Làm thay đổi nhóm 

gen liên kết. 

- Gây chết hoặc làm 

mất khả năng sinh 

sản. 

- Có vai trò quan 

trọng trong quá trình 

hình thành loài mới. 


- Tại sao nói NST là cơ sở vật chất di truyền ở cấp độ tế bào? 





Tiết 6 - Bài 6. ĐỘT BIẾN SỐ LƯỢNG NHIẾM SẮC THỂ 

Ngày soạn: 08/10/2018 

Ngày dạy: /10/2018 /10/2018 /10/2018 /10/2018 /10/2018 /10/2018 





- Trình bày được khái niệm đột biến số lượng NST. 

- Nêu được khái niệm, phân loại, cơ chế hình, các đặc điểm của lệch bội và ý nghĩa cuả nó. 

- Phân biệt được tự đa bội và dị đa bội và cơ chế hình thành. 

- Hậu quả của đa bội thể. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: khái niệm đột biến số lượng NST; khái niệm, phân loại, 

cơ chế hình, các đặc điểm của lệch bội và ý nghĩa cuả nó; Phân biệt tự đa bội và dị đa bội và cơ 

chế hình thành. 


- GD học sinh ý thức bảo tồn nguồn gen, nguồn biến dị phát sinh, bảo tồn độ đa dạng sinh học. 






- Hình 6.1, 6.2 SGK. 


1. Khám phá: (5p) 



- Nguyên nhân, cơ chế phát sinh, hậu quả của các dạng đột biến cấu trúc NST ? 



15p 

* Hoạt động 1 : Tìm hiểu về đột biến 

lệch bội. 

GV: Thế nào đột biến lệch bội ? 

+ Phân biệt các dạng đột biến lệch bội: 

Thể 1 nhiễm, ba nhiễm? 

HS: Vận dụng kiến thức đã học, trao đổi 

trong nhóm thống nhất ý kiến -> đại diện 

1 số HS trả lời -> lớp nhận xét, bổ sung. 

GV: Đánh giá, chỉnh sửa đi tới kết luận. 

GV: Nêu tiếp vấn đề: 

+ Nếu tế bào 2n phân chia không bình 

I. ĐỘT BIẾN LỆCH BỘI. 

1. Khái niệm và phân loại. 

- Đột biến lệch bội là những biến đổi về số 

lượng NST xảy ra ở 1 hay 1 số cặp NST 


- Các dạng lệch bội: Hình 6.1 SGK trang 27. 

- Đột biến lệch bội thường gặp ở thực vật, ít 

gặp ở động vật. 

2. Cơ chế phát sinh. 

- Trong giảm phân: Do sự rối loạn phân 

bào, một hay vài cặp NST không phân li →

20p 

thường thì trong đó hình thành các dạng 

giao tử có sự khác nhau về số lượng NST 

như: n-2, n-1, n+1, n+2...Vậy nguyên 

nhân là gì? 

+ Cơ chế phát sinh các dạng đột biến lệch 

bội là như thế nào? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK trang 33 

mục II.2 trả lời câu hỏi 

GV: nhận xét đánh giá, chỉnh sửa, bổ 

sung hoàn thiện kiến thức. 

GV: Tại sao thể lệch bội thường không 

có khả năng sống hoặc giảm sức sống, 

giảm khả năng sinh sản? 

HS: Do sự tăng hay giảm số lượng của 1 

hay vài cặp NST làm mất cân bằng của 

toàn bộ hệ gen. 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu đột biến đa 

bội. 

GV: Nêu khái niệm thể tự đa bội ? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK để trảv 

lời. 

GV : Thể tự đa bội đực hình thành như 

thế nào ? 

HS : Nghiên cứu hình 6.2 và thông tin 

SGK trang 28 để trả lời nêu được : 

+ Trong ggiảm phân. 

+ Trong nguyên phân. 

GV : Nhận xét và bổ sung để hoàn thiện 


GV: Nêu khái niệm thể dị đa bội ? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK để trảv 

lời. 

GV : Thể dị đa bội đực hình thành như 

thế nào ? 

HS : Nghiên cứu hình 6.2 và thông tin 

SGK trang 28 để trả lời ? 

GV : Nhận xét và bổ sung để hoàn thiện 


GV: Đột biến đa bội có ý nghĩa gì đối 

với tiến hóa và chọn giống? 

GV nhấn mạnh : Thể đa bội có ý nghĩa 

đối với chọn giống cây trồng vì đa bội có 

Giao tử thừa hoặc thiếu 1 vài NST → Các 

giao tử này kết hợp với giao tử bình thường 

sẽ tạo các thể lệch bội. 

- Trong nguyên phân (tế bào sinh dưỡng): 

Nếu lệch bội xảy ra ở giai đoạn phát triển 

sớm của hợp tử → một phần cơ thể mang đột 

biến lệch bội → thể khảm. 

3. Hậu quả. 

- Thể lệch bội thường không có khả năng 

sống hoặc sức sống giảm, giảm khả năng 

sinh sản tùy loài. 

- VD: Hội trứng Đao, Siêu nữ 3X (XXX), 

Toc nơ (XO), Claiphen tơ (XXY)ở người. 

4. Ý nghĩa: Cung cấp nguyên liệu cho tiến 

hóa và chọn giống 

II. ĐỘT BIẾN ĐA BỘI. 

1. Khái niệm và cơ chế phát sinh thể tự đa 

bội. 

- Khái niệm: Là sự tăng một số nguyên lần 

bộ NST đơn bội của cùng một loài và lớn 

hơn 2n. Trong đó 3n, 5n, 7n...gọi là đa bội 

lẻ; còn 4n, 6n... gọi là đa bội chẵn. 

- Cơ chế phát sinh: 

+ Do trong quá trình giảm phân, bộ NST 

của tế bào không phân li, tạo thành giao tử 

chứa 2n. Qua thụ tinh sự kết hợp của các 

giao tử 2n này với nhau tạo thành thể tứ bội 

4n, hay kết hợp với giao tử bình thường n sẽ 

tạo thể tam bội 3n. 

+ Trong lần nguyên phân đầu tiên của hợp 

tử, nếu tế bào không phân chia NST thì cũng 

tạo nên thể tứ bội. 

2. Khái niệm và cơ chế phát sinh thể dị đa 

bội. 

- Khái niệm: Là dạng đột biến gia tăng số bộ 

NST đơn bội của 2 loài khác nhau. 

- Cơ chế phát sinh: Cơ chế hình thành thể dị 

đa bội là lai xa kết hợp với đa bội hóa tạo ra 

cây song nhị bội gồm 2 bộ NST của 2 loài 

đem lai. 

VD: Hình 6.3 SGK trang 29. 

3. Hậu quả và vai trò của đột biến đa bội 

- Đặc điểm của thể đa bội: 

+ Tế bào to, cơ quan sinh dưỡng lớn, phát 

triển khỏe, chống chịu tốt. 

+ Thể đa bội lẻ (3n, 5n...) hầu như không có 

khả năng sinh giao tử bình thường. Các 

giống cây ăn quả không hạt thường là thể đa

nhiều đặc điểm tốt, đặc biệt là các cây mà 

chúng ta sử dụng cơ quan sinh dưỡng 

(thân, lá, củ, rễ...) hoặc tạo các cây ăn 

quả không hạt. Dị đa bội có thể tạo loài 

mới. 

GV gợi ý một số cây như nho, dưa hấu, 

cam chanh... không hạt hoặc củ cải 

đường, rau muống, dâu tằm, dương liễu 

có sản lượng cao, lớn nhanh. 

bội lẻ (dưa hấu, nho...) 

- Vai trò: Đột biến đa bội đóng vai trò quan 

trọng trong tiến hoá (hình thành loài mới) và 

trong trồng trọt ( tạo cây trồng năng suất 

cao... ) 


- Đột biến xảy ra ở mức NST gồm những dạng chính nào? 

- Phân biệt thể tự đa bội và thể dị đa bội? Nêu các ứng dụng của các thể đa bội trong thực 

tiễn? 

4. Vận dụng: (2p) 


- Chuẩn bị bài thực hành. 


Tiết 7 – Bài 7. THỰC HÀNH- QUAN SÁT CÁC DẠNG 

ĐỘT BIẾN SỐ LƯỢNG NHIỄM SẮC THỂ. 







- HS quan sát được hình thái và đếm được số lượng NST của người bình thường và các dạng đột 

biến số lượng NST trên tiêu bản cố định. 

- Vẽ hình thái và đếm số lượng NST đã quan sát trong các trường hợp. 

- Xác định được các cặp NST tương đồng của người trên ảnh chụp. 

- Biết cách làm tiêu bản tạm thời và đếm số lượng NST ở châu chấu đực. 



- Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng, hợp tác, quản lí thời gian và đảm nhận 

trách nhiệm, hợp tác trong khi tiến hành thí nghiệm. 

- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: hình thái, cấu trúc NST và đột biến cấu trúc NST. 

- Kĩ năng phân tích, so sánh, phán đoán khi quan sát tiêu bản đột biến số lượng NST; kĩ năng làm 

tiêu bản. 


- GD học sinh ý thức làm việc khoa học, cẩn thận và chính xác. 


- Thực hành quan sát. 



- Máy chiếu. 

- Tư liệu: Phim thực hành mổ châu chấu, hình ảnh NST người bình thường và NST đột biến. 





- Trình bày cấu trúc siêu hiển vi của NST? Kể tên những dạng đột biến cấu trúc NST ? 


T Hoạt động GV – HS 

Nội dung 

G 

15 

P 

* Hoạt động 1: Quan sát các dạng đột 

biến NST trên tiêu bản cố định 

GV: Nêu mục đích yêu cầu của nội 

dung thí nghiệm: 

- Phải quan sát thấy, đếm số lượng và 

vẽ được hình thái của bộ NST trên hình 

ảnh các tiêu bản được quan sát. 

GV: Giới thiệu kính hiển vi. 

GV: Yêu cầu HS trình bày cách quan 

sát tiêu bản bằng kính hiển vi? 

1. Quan sát các dạng đột biến NST trên tiêu 

bản cố định: 

* Cách tiến hành: 

- Đặt tiêu bản trên kính hiển vi và nhìn từ ngoài 

(chưa qua thị kính) để điều chỉnh cho vùng có mẫu 

vật trên tiêu bản vào giữa vùng sáng. 

- Quan sát toàn bộ tiêu bản từ đầu này đến đầu kia 

dưới vật kính 10x để sơ bộ xác định vị trí của 

những tế bào mà NST đã tung ra. 

- Chỉnh vùng có nhiều tế bào vào giữa trường kính

15 

p 

HS: nêu các bước tiến hành . 

GV: Lưu ý học sinh việc điều chỉnh để 

nhìn thấy được các tế bào mà NST rõ 

nhất (không có sự chồng lấp nhau giữa 

các NST). 

HS: Thực hành theo từng nhóm: 

- Thảo luận nhóm để xác định kết quả 

quan sát được. 

- Vẽ hình thái NST ở 1 tế bào thuộc 

mỗi loại vào vở. 

- Đếm số lượng NST trong mỗi tế bào 

và ghi vào vở. 

GV: Nhận xét thái độ học tập của các 

em, tính cẩn thận tỉ mỉ khi quan sát tiêu 

bản. 

* Hoạt động 2: Làm tiêu bản tạm thời 

và quan sát NST. 

GV: Nêu mục đích yêu cầu của thí 

nghiệm: 

- HS Biết cách làm tiêu bản tạm thời và 

đếm số lượng NST ở châu chấu đực. 

GV: hướng dẫn HS các bước tiến hành: 

- Lưu ý HS cách phân biệt châu chấu 

đực với châu chấu cái, kĩ thuật mổ, 

tránh làm nát tinh hoàn, làm nhanh tay, 

nhẹ nhàng. Kĩ thuật lên kính và quan 

sát. 

GV: Cho HS quan sát phim thực hành 

mổ châu chấu. 

HS: Quan sát các thao tác thực hành và 

quan sát kĩ hình thái của từng NST ở 

các kì phân bào để vẽ vào vở. 


- GV: yêu cầu mỗi HS viết 1 bài thu hoạch. 

để chuyển sang quan sát dưới vật kính 40x. 

* Kết quả: 

STT Tiêu bản Kết quả Giải 

thích 

1 Người bình 

thường 

2 Bệnh nhân 

Đao 


Tơcnơ 

2. Làm tiêu bản tạm thời và quan sát NST. 

a. GV hướng dẫn: 

- Dùng kéo cắt bỏ cánh và chân của châu châu 

đực. 

- Tay trái cầm phần đầu ngực, tay phải kéo phần 

bụng ra (tách khỏi ngực) sẽ có một số nội quan 

trong đó có tinh hoàn bung ra. 

- Đưa tinh hoàn lên lam kính, nhỏ vào đó vài giọt 

nước cất. 

- Dùng kim phân tích tách mỡ xung quanh tinh 

hoàn, gạt sạch mỡ khỏi lam kính. 

- Nhỏ vài giọt oocxein axetic lên tinh hoàn để 

nhuộm trong thời gian 15-20 phút. 

- Đậy lamen, dùng ngón tay ấn nhẹ lên mặt lamen 

cho tế bào dàn đều và vỡ để NST bung ra. 

- Đưa tiêu bản lên kính để quan sát: Lúc đầu bội 

giác nhỏ sau bội giác lớn. 

b. HS quan sát thao tác thực hành: 

- Làm theo hướng dẫn và quan sát kĩ hình thái của 

từng NST ở các kì phân bào để vẽ vào vở. 

STT Tiêu bản Kết quả 

quan sát 

Giải thích 

1 Người bình 

46 NST 

thường 

2 Bệnh nhân đao 47 NST Đây là đột biến thừa 1 NST ở cặp NST số 

21 : Do giao tử bình thường (n) kết hợp với 

giao tử đột biến (n+1) tạo ra đột biến thể ba 

(2n +1) 


Tơcno 

45 NST Xảy ra đột biến ở cặp NST giới tính : Giao 

tử bình thường (X) kết hợp với giao tử đột 

biến (O) tạo thành hợp tử XO 

4. Vận dụng: (3p) - GV: Tổng kết, nhận xét, đánh giá buổi thực hành. 


Tiết 8 - BÀI TẬP CHƯƠNG I 

Ngày soạn:21/10/2018 






- Củng cố được những kiến thức đã học về phần di truyền, cơ chế di truyền và biến dị 

- Biết cách giải một số bài tập cơ bản về cơ sở vật chất và cơ chế di truyền, biến dị ở cấp độ phân 

tử và cấp độ tế bào. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: vận dụng kiến thức đã học để giải một số bài tập về cơ 

chế di truyền và biến dị. 


- Giúp HS phát triển niềm yêu thích môn học và giải thích được một số hiện tượng trong tự 

nhiên. 


- Bài tập củng cố. 


- Sách Bài tập sinh học 12. 

- Phiếu bài tập 

IV. Tiến trình dạy học: 

1.Khám phá: (2p) 




TG Hoạt động GV - 

HS 


*Hoạt động 1: Hệ 

thống hóa kiến 

thức. 

- GV: Hướng dẫn hs 

hệ thống hóa kiến 

thức trọng tâm bằng 

sơ đồ tư duy. 

- HS: 

+ Trình bày các nội 

dung trọng tâm. 

+ Thể hiện bằng sơ 

đồ tư duy. 

- GV: nhận xét, bổ 

sung và hoàn thiện 

sơ đồ kiến thức. 

Nội dung 

I. Hệ thống hóa kiến thức trọng tâm chương I: 

1. Gen. 

a. Cơ chế di truyền: 

ADN mARN protein tÝnh tr¹ng 

b. Các dạng đột biến gen: 

ĐBG 

Mất Thêm Thay thế 

cặp nu cặp nu cặp nu 

2. Nhiễm sắc thể: 

a. Hình thái và cấu trúc siêu hiển vi của NST:

. Đột biến NST: 

Đột biến NST 

ĐB 

Cấu trúc NST 

ĐB 

Số lượng NST 

Mất Lặp Đảo Chuyển ĐB ĐB 

đoạn đoạn đoạn đoạn lệch bội đa bội 

15p 

*Hoạt động 2: 

Luyện tập bài tập tự 

luận SGK. 

- GV: Yêu cầu HS 

vận dụng kiến thức 

đã học để giải các 

bài tập SGK- trang 

64- 66. 

- HS: Lên bảng làm 

bài tập 1, 3, 6 – trang 

64. 

- GV: Nhận xét, 

đánh giá, chữa bài 

tập. 

Thể một nhiễ Thể ba nhiễm Đa bội Đa bội 

II. Bài tập: 

1. Bài tập tự luận: 

Gợi ý đáp án bài tập chương I trang 64: 

1/65: 

a) Mạch khuôn 3’ … TAT GGG XAT GTA ATG GGX …5’ 

Mạch bổ sung 

…3’ 

mARN 

5’ … ATA XXX GTA XAT TAX XXG 

5’ … AUA XXX GUA XAU UAX XXG…3’ 

b) Có 18/3 = 6 codon/mARN. 

c) Các bộ ba đối mã của tARN đối với mỗi codon: UAU GGG 

XAU GUA AUG GGX. 

2/65: 

Từ bảng mã di truyền 

a) Các codon GGU GGX GGA GGG trong mARN đều mã hóa 

glixin. 

b) Có 2 codon mã hóa lizin: - Các codon/mARN: AAA, AAG 

- Các cụm đối mã/tARN: UUU, UUX 

c) Cođon AAG/mARN được dịch mã thì lizin được bổ sung vào 

chuỗi polipeptit. 

3/65: 

Đoạn chuỗi polipeptit Arg Gly Ser Phe Val 

Asp Arg 

mARN 5’ AGG GGU UXX 

UUX GUX GAU XGG 3’ 

ADN: - Mạch khuôn 3’ TXX XXA AGG AAG 

XAG XTA GXX 5’ 

- Mạch bổ sung 5’ AGG GGT TXX TTX 

GTX GAT XGG 3’ 

4/65: 

a. Bốn cô đon cần cho việc đặt các aa Val – Trp – Lys – Pro vào 

chuỗi polipeptit được tổng hợp. 

b. Trình tự các nucleotit trên mARN là GUU UUG AAG XXA 

5/65: 

a. mARN: 5 ’ .... XAU AAG AAU XUU GX... 3 ’ 

mạch mã gốc: 3 ’ .... GTA TTX TTA GAA XG... 5 ’ 

b. His – Lys – Asn – Leu

15p 


Luyện tập bài tập 

trắc nghiệm 

- GV: phát phiếu 

bài tập, yêu cầu HS 

hoàn thành 

-HS: vận dụng kiến 

thức đã học để hoàn 

thành PBT → lên 

bảng trình bày 

→GV: chữa chi tiết 

bài tập trắc nghiệm 

c. 5 ’ … XAG * AAG AAU XUU GX… 3 ’ 

Gln - Lys - Asn - Leu 

d. 5 ’ ... XAU G * AA GAA UXU UGX ... 3 ’ 

His - Glu - Glu - Ser - Cys 

e. Trên cơ sở những thông tin ở c và d, loại đột biến thêm một 

nucleotit trong ADN có ảnh hưởng lớn hơn lên do protein do dịch 

mã, vì ở c là đột biến thay thế U bằng G * ở cô đon thứ nhất XAU - 

> XAG * , nên chỉ ảnh hưởng tới 1 aa mà nó mã hóa (nghĩa là cô 

đon mã hóa His thành cô đon mã hóa Glu), còn ở d là đột biến 

thêm 1 nucleotit vào đầu cô đon thứ 2, nên từ vị trí này, khung đọc 

dịch đi một nucleotit nên ảnh hưởng (làm thay đổi) tất cả các cô 

đon từ vị trí thêm và tất cả các aa từ đó cũng thay đổi. 

6/65 : Theo đề ra, 2n = 10 -> n = 5. Số lượng thể ba tối đa là 5 

không tính đến trường hợp thể ba kép. 

7/65 : Cây thể ba ở cặp NST số 2 là 2n+1, cây lưỡng bội bình 

thường là 2n. 

P : mẹ 2n+1 x bố 2n 

Gp : n, n+1 n 

F1 2n: 2n+1 

Như vậy, có 2 loại cây con, mỗi loại chiếm 50%, tức là 50% số cây 

con là thể ba (2n+1) và 50% số cây con là lưỡng bội bình thường 

(2n). 

9/66: 

b. Điểm khác nhau giữa chuối rừng và chuối nhà: 

Đặc điểm Chuối rừng Chuối nhà 

Lượng ADN 

Tổng hợp chất 

HC 

Tế bào 

Cơ quan sinh 

dưỡng 

Phát triển 

Khả năng sinh 

giao tử 

2. Bài tập trắc nghiệm: 

Phiếu bài tập 

Bình thường 





Bình thường -> 

có hạt 


- GV: Yêu cầu HS hoàn thành các bài tập chương I. 


- HS: về nhà làm bài tập trong Sách bài tập sinh học 12 và chuẩn bị bài mới. 

Cao 

Mạnh 

To 

To 

Khỏe 

Không có khả năng sinh 

GT bình thường nên không 

hạt

Chương II. TÍNH QUI LUẬT CỦA HIỆN TƯỢNG DI TRUYỀN 

Tiết 9 - Bài 8: QUI LUẬT MENĐEN : QUI LUÂT PHÂN LI 







- Giải thích được tại sao Menđen lại thành công trong việc phát hiện ra các quy luật di truyền. 

- Rèn luyện kĩ năng suy luận loogic và khả năng tích hợp kiến thức toán học trong việc giải 

quyết vấn đề của sinh học. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: các quy luật di truyền của Menđen. 


- Giúp học sinh phát triển niềm tin khoa học. 






- Hình 8.2 SGK. 

- Phiếu bài tập. 


1. Khám phá: (5 phút) 




T Hoạt động của GV – HS 

G 


p 

* Hoạt động 1: Phương pháp 

nghiên cứu di truyền của Men đen. 

GV: Phương pháp lai và phân tích 

con lai của Menđen được thể hiện 


HS: Trình bày các bước trong 

phương pháp lai và phân tích con lai 

của Menđen. 

GV: yêu cầu HS nêu thí nghiệm và 

cách suy luận của Menđen. 

Nội dung 

I. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU DI 

TRUYỀN CỦA MEN ĐEN. 

1. Phương pháp lai và phân tích con lai của 

Menđen. 

- Tạo dòng thuần về từng tính trạng. 

- Lai các dòng thuần chủng khác biệt về 1 hoặc 2 

tính trạng rồi phân tích kết quả lai ở F1, F2, F3. 

- Sử dụng toán xác suất để phân tích kết quả lai 

sau đó đưa ra giả thuyết để giải thích kết quả. 

- Tiến hành thí nghiệm chứng minh cho giả 

thuyết. 

2. Thí nghiệm và cách suy luận khoa học của 

Menđen. 

Ptc: Hoa đỏ x Hoa trắng

HS : trình bày 



F1: 100% hoa đỏ 

F1xF1: đỏ x đỏ 

F2: 3 đỏ: 1 trắng 

1đỏ F2 

2 đỏ F2 

Tự thụ phấn 

15 

p 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu về hình 

thành giả thuyết khoa học. 

GV: Menđen đã đưa ra giả thuyết 

như thế nào để giải thích kết quả 

phân li kiểu gen ở F1: 1:2:1? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK, 

trình bày giả thuyết và viết sơ đồ lai. 

GV: Nhận xét, đánh giá, bổ sung để 

hoàn thiện kiến thức. 

GV: Theo em Men đen đã thực hiện 

phép lai như thế nào để kiểm tra lại 

giả thuyết của mình? 

HS: Lai cây dị hợp với cây đồng hợp 

tử lặn aa. 

GV: Hãy phát biểu nội dung của qui 

luật phân li theo thuật ngữ hiện đại? 

HS: Tham khảo phần in nghiên SGK 

trang 35, liên hệ kiến thức lớp 9 trả 

lời. 

100% đỏ 3đỏ: 1trắng 100% trắng 

II. HÌNH THÀNH HỌC THUYẾT KHOA 

HỌC. 

1. Nội dung giả thuyết: 

- Mỗi tính trạng đều do 1 cặp nhân tố di truyền 

qui định. Trong tế bào nhân tố di truyền không 

hòa trộn vào nhau. 

+ Bố (mẹ) chỉ truyền cho con (qua giao tử) một 

trong 2 thành viên của nhân tố di truyền. 

+ Khi thụ tinh, các giao tử kết hợp với nhau một 

cách ngẫu nhiên tạo nên các hợp tử. 

Quy ước: alen A- hoa đỏ > alen a- hoa trắng 

Ptc: AA (đỏ) x aa (trắng) 

GP: A a 

F1: Aa (100% đỏ) 

F1xF1: Aa x Aa 

GF1: (0,5A : 0,5a) (0,5A : 0,5a) 

0,5A 0,5a 

0,5A 0,25 AA 0,25Aa 

0,5a 0,25Aa 0,25aa 

F2: KG: (0,25 AA: 0,5Aa: 0,25aa) 

KH: 0,75 đỏ: 0,25 trắng 

2. Kiểm tra giả thuyết: 

- Bằng phép lai phân tích (lai kiểm nghiệm): Tiến 

hành ở 7 tính trạng khác nhau, cho F1 lai với cây 

hoa trắng cho tỉ lệ kiểu hình xấp xỉ 1:1 

- Sơ đồ lai như dự đoán của Men đen. 

3. Nội dung qui luật: 

- Mỗi tính trạng được qui định bởi 1 cặp alen. 

- Các alen của bố, mẹ tồn tại trong tế bào của cơ 

thể con một cách riêng rẽ, không hòa trộn vào 

nhau. 

- Khi hình thành giao tử, các thành viên của cặp 

alen phân li đồng đều về các giao tử, nên 50% số 

giao tử chứa alen này và 50% số giao tử chứa alen 

kia.

5p 

* Hoạt động 3: Cơ sở tế bào học 

của qui luật phân li. 

GV: Yêu cầu HS quan sát hình 8.2 

SGK phóng to và cho biết: Hình này 

thể hiện điều gì? Vị trí của alen A so 

với alen a trên NST? Sự phân li của 

NST và sự phân li của các gen trên 

đó? Tỉ lệ giao tử chứa alen A và tỉ lệ 

chứa alen a? (ngang nhau) 

Điều gì quyết định tỉ lệ này? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK 

trang 35 và 36 để trả lời. 

III. CƠ SỞ TẾ BÀO HỌC CỦA QUI LUẬT 

PHÂN LI. 

- Trong tế bào sinh dưỡng, các gen và các NST 

luôn tồn tại thành từng cặp. Các gen nằm trên các 

NST. 

- Khi giảm phân tạo giao tử, các thành viên của 

một cặp alen, mỗi NST trong từng cặp NST tương 

đồng phân li đồng đều về các giao tử. 

- Lôcut: là vị trí xác định của gen trên NST. 

- Alen: là những trạng thái khác nhau của cùng 1 

gen. 

3. Thực hành/ Luyện tập: (7 p) 

- GV: Yêu cầu HS làm bài tập trong: Phiếu bài tập. 


- Học bài và trả lời các câu hỏi cuối bài trong SGK. 

- Đọc trước bài 9.

Tiết 10 - Bài 9. QUY LUẬT MENĐEN: QUY LUẬT PHÂN LI ĐỘC LẬP (tiết 1) 







- Giải thích được tại sao Menden lại suy ra được quy luật các cặp alen phân li độc lập nhau trong 

quá trình hình thành giao tử. 

- Biết vận dụng các quy luật xác suất để dự đoán kết quả lai. 

- Biết cách suy luận ra kiểu gen của sinh vật dựa trên các kết quả phân li kiểu hình của các phép lai. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: Phương pháp nghiên cứu di truyền của Menden . 


- Sự xuất hiện của các biến dị tổ hợp tạo nguồn nguyên liệu cho tiến hóa và chọn giống. 






- Hình vẽ SGK. 





- Bài tập trong phiếu bài tập về nhà. 


TG Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức cơ bản 

15p * Hoạt động 1: Tìm hiểu nội dung 

qui luật phân li độc lập của Menđen. 

GV: Yêu cầu HS tóm tắt nội dung thí 

I. THÍ NGHIỆM LAI HAI TÍNH TRẠNG. 

1. Thí nghiệm: 

* Lai thuận và lai nghịch cho kết quả như nhau: 

nghiệm của Menđen trong SGK trang Pt/c: Vàng trơn x xanh nhăn 

38. 

F1 100% vàng trơn 

Từ tỉ lệ kiểu hình thu được của mỗi 

cặp tính trạng ở F2 cho phép chúng ta 

rút ra kết luận gì? 

F2 : 315 vàng trơn: 108 vàng nhăn: 

101 xanh trơn: 32 xanh nhăn 

→Tỉ lệ kiểu hình: 9:3:3:1 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK mục I 

trang 38, phân tích kết quả TN để trả 


GV: Như vậy kết quả TN của Men 

2. Nhận xét: 

- F2 xuất hiện 2 tổ hợp kiểu hình khác bố mẹ( 

vàng nhăn và xanh trơn). 

- Xét riêng từng cặp tính trạng( màu sắc, vỏ hạt) 

đều có tỉ lệ 3:1 → tỉ lệ 9: 3:3 :1 = (3:1)x(3:1).


đen cho thấy điều gì? Hay nói khác đi 

nội dung qui luật phân li độc lập của 

Men đen là gì? 

HS: Đọc nội dung qui luật SGK 

trang 38. 

* Hoạt động 2: Viết sơ đồ lai từ 

P→F2: 

GV: Hãy viết sơ đồ lai cho thí 

nghiệm lai 2 tính trạng của Men Đen. 

HS: Viết sơ đồ theo nội dung SGk 

trang 38. 

GV: Nhận xét đánh giá, bổ sung để 

hoàn thiện sơ đồ. 

- Các cặp nhân tố di truyền qui định các tính 

trạng khác nhau phân li độc lập trong qua trình 

hình thành giao tử.( Nội dung định luật phân li 

độc lập ) 

3. Sơ đồ của pháp lai : 

Quy ước gen: 

alen A- h.vàng > alen a- h. xanh 

alen B- h.trơn > alen b- h. nhăn 

PTC: AABB x aabb 

G: AB ab 

F1: AaBb 

F1xF1: AaBb x AaBb 

G: 1/4AB, 1/4Ab, 1/4AB, 1/4Ab, 

1/4aB, 1/4aa 1/4aB, 1/4aa 

F2: 9 A- B- vàng, trơn 

3 A- bb vàng, nhăn 

3 aaB- xanh, trơn 

1 aabb xanh, nhăn 

3. Thực hành/ Luyện tập: (10p) 

- GV : hướng dẫn HS làm phiếu bài tập . 



- Ôn tập các kiểu tác động giữa các gen alen và giữa các gen không alen đối với sự hình 

thành tính trạng.

Tiết 11 – Bài 9 . QUY LUẬT MENĐEN: QUY LUẬT PHÂN LI ĐỘC LẬP (tiết 2) 







- Nêu được công thức tổng quát về tỉ lệ phân li giao tử, tỷ lệ kiểu gen, kiểu hình trong các phép 

lai nhiều cặp tính trạng. 

- Giải thích được cơ sở tế bào học của quy luật phân li độc lập. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: cơ sở tế bào học của quy luật phân li độc lập 


- Sự xuất hiện của các biến dị tổ hợp tạo nguồn nguyên liệu cho tiến hóa và chọn giống. 






- Bảng 9-SGK 






- Nội dung của qui luật phân li? Sơ đồ lai hai cặp tính trạng? 



15p 

* Hoạt động 1: Cơ sở tế bào học qui luật 

phân li độc lập của Menđen. 

GV thông báo: Trong TN trên, Menđen đã 

ngẫu nhiên chọn đúng 2 cặp TT qui định bởi 2 

cặp gen nằm trên 2 cặp NST khác nhau, do đó 

mà 2 cặp TT đó đã di truyền độc lập. 

GV: Yêu cầu HS phân tích hình 9 trang 39 

SGK thông qua hệ thống câu hỏi: Có nhận xét 

gì về sự tương ứng giữa kiểu gen và kiểu hình 

ở F2? 

HS: Phân tích sơ đồ kết hợp nghiên cứu thông 

tin SGK trang 48 trả lời câu hỏi. 

GV: Nhận xét, chính xác hóa kiến thức hoặc 

giải thích thêm. 

II. CƠ SỞ TẾ BÀO HỌC. 

- Các gen qui định các tính trạng khác 

nhau nằm trên các NST tương đồng khác 

nhau thì phân li độc lập khi giảm phân: 

+ Các cặp NST tương đồng phân li về các 

giao tử độc lập → sự phân li độc lập của 

các alen 

+ Sự phân li cặp NST xảy ra với xác xuất 

như nhau → 4 loại giao tử với tỉ lệ ngang 

nhau( 1AB, 1Ab, 1aB, 1ab ). 

- Các nhau tử kết hợp ngẫu nhiên trong 

quá trình thụ tinh → Xuất hiện các tổ hợp 

gen khác nhau ( Biến dị tổ hợp ) 

* Điều kiện nghiệm đúng: 

- Số lượng cá thể ở các thế hệ lai phải đủ 

lớn để số liệu thống kê được chính xác.


GV: Điều kiện nghiệm đúng của qui luật phân 

li độc lập là gì? 

HS: Phát biểu ý kiến -> lớp nhận xét bổ sung. 

GV: Đánh giá, chính xác hóa kiến thức. 

* Hoạt động 2 :Ý nghĩa của các qui luật Men 

đen. 

GV: Các quy luật của Menđen có ý nghĩa gì ? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK trả lời. 

GV: Yêu cầu học sinh trả lời lệnh SGK mục 

III. Trang 40 và xây dựng công thức tổng quát. 

HS : Thảo luận nhanh và điền thông tinh vào 

bảng 9, phát biểu công thức tổng quát. 


thức. 

- Sự phân li NST như nhau khi tạo giao tử 

và sự kết hợp ngẫu nhiên của các kiểu 

giao tử khi thụ tinh. 

- Các giao tử và các hợp tử có sức sống 

như nhau. Sự biểu hiện hoàn toàn của tính 

trạng 

- Mỗi cặp gen nằm trên một cặp NST 


III. Ý NGHĨA CỦA CÁC QUI LUẬT 

MEN ĐEN. 

1. Ý nghĩa lí luận: 

- Tạo ra số lượng lớn biến dị tổ hợp làm 

nguyên liệu cho tiến hóa, đa dạng phong 

phú sinh giới. 

- Giúp sinh vật thích nghi với điều kiện 

sống thay đổi. 

2.Ý nghĩa thực tiễn 

- Dự đoán đc tỉ lệ phân li KH ở đời sau. 

- Giúp con người tìm ra những tính trạng 

cho mình, lai giống, tạo giống mới có NS 

cao. 

* Công thức tổng quát: 

- Với n là số cặp gen dị hợp. 

- Số loại giao tử F1: 2 n 

- Số loại kiểu gen: 3 n 

- Số loại kiểu hình ở F2: 2 n 

- Tỉ lệ phân li kiểu gen F2: (1+2+1) n 

- Tỉ lệ phân li kiểu hình F2: (3+1) n 


- GV chốt lại kiến thức trọng tâm của bài qua việc yêu cầu HS trả lời câu hỏi: 

+ Bản chất của qui luật phân li độc lập? 

+ Cơ sở tế bào học của qui luật phân li độc lập? 




- Ôn tập các kiểu tác động giữa các gen alen và giữa các gen không alen đối với sự hình thành 

tính trạng.

Tiết 12 – Bài 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN 

Ngày soạn:10/11/2018 

Ngày dạy: /11/2018 /11/2018 /11/2018 /11/2018 /11/2018 

Lớp dạy: 12A 12A 12A 12A 12A 




- Giải thích được khái niệm tương tác gen. 

- Biết cách nhận biết tương tác gen thông qua sự biến đổi tỉ lệ phân li kiểu hình của Menden 

trong các phép lai hai tính trạng. 

- Giải thích được thế nào là tương tác cộng gộp và nêu được vai trò của gen cộng gộp trong 

việc quy định tính trạng số lượng. 

- Giải thích được một gen có thể quy định nhiều tính trạng khác nhau ra sao thông qua một ví 

dụ cụ thể. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: khái niệm tương tác gen, các dạng tương tác gen và 

gen đa hiệu. 


- Giúp học sinh phát triển niềm tin vào khoa học. 






- Hình 10.1, 10.2 - SGK 




* Kiểm tra bài cũ : 

- Nêu các điều kiện cần để khi lai các cá thể khác nhau về 2 tính trạng ta thu được đời con có tỉ 

lệ phân li kiểu hình xấp xỉ : 9 : 3 : 3 : 1 ? 

- Làm thế nào để biết được 2 gen nào đó nằm trên 2 NST tương đồng khác nhau nếu chỉ dựa 

trên kết quả của phép lai ? 



5p 

15 

* Hoạt động 1 : Tác động của nhiều 

gen lên một tính trạng. 

GV :+ Thế nào là tương tác gen? 

+ Thế nào là gen alen và gen không 

alen? 

HS : Nghiên cứu SGK trả lời. 

I. TƯƠNG TÁC GEN. 

- Tương tác gen là sự tác động qua lại giữa 

các gen trong quá trình hình thành một kiểu 

hình. 

- Gen không alen: là 2 gen không tương ứng 

nằm ở những vị trí khác nhau trên một NST 

hoặc trên các NST khác nhau. 

1. Tương tác bổ sung.

GV: Hãy trình bày thí nghiệm về hiện 

tượng tương tác bổ sung. 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK trang 32, 

đại diện lớp trình bày thí nghiệm. 

GV: Em có nhận xét gí về kết quả của 

phép lai trên và giải thích vì sao có kết 

quả đó. 

HS: Dựa trên kết quả thí nghiệm và bài 

8, 9 đã học để thảo luận và trả lời. 

GV: Yêu cầu một em HS lên bảng viết 

sơ đồ lai. Và cho biết thế nào là tương tác 

bổ sung? 

* Thí nghiệm: Đậu thơm 

Pt/c: Hoa đỏ x Hoa trắng 

F1 Hoa đỏ 

F2 9 Hoa đỏ thẫm: 7 Hoa trắng 

* Giải thích kết quả: 

- Tỉ lệ 9:7 ở F2 cho thấy có 16 (do 9+7→ 

Kiểu gen F1 phải dị hợp tử về 2 cặp gen nằm 

trên 2 cặp NST tương đồng khác nhau. 

- Với 16 tổ hợp cho 2 loại kiểu hình của 1 

tính trạng → tính trạng màu hoa do 2 gen qui 

định. 

Như vậy: Để tạo ra màu hoa đỏ phải có mặt 

động thời của 2 gen trội A và B tương tác bổ 

sung với nhau, các trường hợp còn lại cho 

hoa màu trắng. 

9 A-B- 9 đỏ 

3 A-bb 

3 aaB- 7 trắng 

1 aabb 

* Sơ đồ lai: 

→ Pt/c: Aabb (trắng) x aaBB (trắng) 

(dòng 1) (dòng 2) 

HS: Nghiên cứu sơ đồ SGk trang 43, và 

thông tin SGk để trả lời 

15p 

GV: Ngoài tỉ lệ (9:7), còn có nhiều kiểu 

tương tác gen khác nữa như (9:6:1), 

(9:3:3:1). Tương tác át chế có những tỉ lệ 

(12:3:1), (13:3), (9:3:4). 

GV: Thế nào là tương tác cộng gộp? Cho 

ví dụ minh họa. 


và hònh 10.1 để trả lời được: 

+ Khái niệm 

+ Ví dụ tinhd trạng màu da người do 

nhiều cặp gen tương tác cộng gộp. 

* Khái niệm: Tương tác bổ sung là kiểu tác 

động qua lại của 2 hay nhiều gen thuộc 

những lô cut khác nhau (không alen) làm 

xuất hiện 1 tính trạng mới. 

2. Tác động cộng gộp. 

- Khái niệm : Tác động cộng gộp là kiểu tác 

động khi 2 hay nhiều gen trội thuộc 2 hay 

nhiều lôcut gen tương tác với nhau theo kiểu 

mỗi gen đều làm tăng sự biểu hiện của kiểu 

hình lên một chút ít. 

- Ví dụ : SGK 

- Tính trạng số lượng là những tính trạng do 

nhiều gen cùng qui định theo kiểu tương tác 

cộng gộp và chịu ảnh hưởng nhiều bởi môi 

trường.(tính trạng năng suất: sản lượng sữa,

5p 

* Hoạt động 2: Tác động đa hiệu của 

gen. 

GV: Thế nào là gen đa hiệu? Cho ví dụ. 

HS: trao đổi phát biểu ý kiến, lớp nhận 

xét bổ sung. 

GV: Tương tác gen đa hiệu có phủ nhận 

học thuyết của Men đen không? Tại sao? 

(Không phủ nhận mà chỉ mở rộng thêm. 

Hiện tượng 1 gen tác động lên nhiều tính 

trạng là rất phổ biến) 

số lượng trứng gà, khối lượng gia súc, gia 

cầm). 

II. TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN. 

- Khái niệm: Trường hợp một gen tác động 

đến sự biểu hiện của nhiều tính trạng gọi là 

tính đa hiệu của gen hay gen đa hiệu. 

- VD: SGK trang 44. 

=> Các gen trong một tế bào không hoạt 

động độc lập, các tế bào trong một cơ thể 

cũng có tác dụng qua lại với nhau vì cơ thể 

là một bộ máy thống nhất. 


- GV nhấn mạnh những vấn đề trọng tâm của bài qua việc trả lời câu hỏi: Các kiểu tác động của 

gen đối với sự hình thành TT? 

=> KG không đơn giản là một tổ hợp các gen tác động riêng rẽ mà là một hệ thống gen tương 

tác với nhau trong một thể thống nhất. 

- HS đọc kết luận trong SGK. 





Tiết 13 - Bài 11. LIÊN KẾT GEN VÀ HOÁN VỊ GEN (tiết 1) 


Ngày dạy: /11/2018 /11/2018 /11/2018 /11/2018 

Lớp dạy: 12A 12A 12A 12A 




- Biết cách nhận biết các hiện tượng liên kết gen. 

- Giải thích được cơ sở tế bào học của hiện tượng liên kết gen. 

- Nêu được ý nghĩa của hiện tượng liên kết gen. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: nhận biết các hiện tượng liên kết gen, cơ sở tế bào học 

của hiện tượng liên kết gen, ý nghĩa của hiện tượng liên kết gen. 


- Liên kết gen duy trì sự ổn định của loài, cân bằng sinh thái. 






- Hình 11 – SGK 





*Kiểm tra bài cũ: 

- Dựa vào qui luật phân li độc lập, hãy xác định KG, KH ở F1 , F2trong phép lai phân tích sau ? 

P : Đậu vàng trơn x Đậu xanh nhăn 

AaBb 

aabb 



10p * Hđ1: Tìm hiểu liên kết gen 

GV: Vì sao ruồi giấm là đối tượng 

I. LIÊN KẾT GEN 

1. Thí nghiệm: (Đối tượng: Ruồi giấm). 

thuận lợi cho việc nghiên cứu di Pt/c: Xám, dài x Đen, cụt. 

truyền học? 

F1: 100% Xám, dài 

HS: Do chúng có nhiều đặc điểm Pa: Đực F1 xám, dài x Cái đen, cụt 

thuận lợi cho việc nghiên cứu di 

truyền như:Chu trình sống ngắn, đẻ 

nhiều, các TT biểu hiện rõ ràng hay 

Fa: 1Xám, dài: 1Đen, cụt 

có nhiều thể đột biến, dễ nuôi trên 

môi trường nhân tạo, dễ lai chúng 

2. Nhận xét và giải thích: 

- Pt/c → F1 dị hợp 2 cặp gen nhưng Fa chỉ 

cho 2 kiểu hình với tỉ lệ 1:1 → KG F1 chỉ cho 

2 loại giao tử với tỉ lệ ngang nhau. 

→ Các gen qui định các tính trạng khác nhau(

với nhau, bộ NST lưỡng bội có số 

lượng ít (2n = 8) ngoài ra còn có 

NST khổng lồ dễ quan sát. 

GV: Hãy nhận xét kết quả TN, và 

giải thích kết quả đó. 

HS: Ngiên cứu kết quả thí nghiệm 

và liên hệ bài trước để trả lời. 

GV : Các gen qui định màu sắc thân 

và hình dạng cánh phân bố như thế 

nào trên NST ? 

HS: Các gen phải nằm trên cùng một 

NST và di truyền liên kết hoàn toàn. 

GV: Yêu cầu HS lên bảng viết sơ đồ 

lai thể hiện KG, KH từ P đến Fa. 

HS: lên bảng trình bày. 

màu thân, dạng cánh) cùng nằm trên 1 NST và 

di truyền cùng nhau (nhóm gen liên kết). 

3. Cơ sở tế bào học: 

- Các gen nằm trên một NST tạo thành một 

nhóm gen liên kết. 

- Số nhóm gen liên kết ở mỗi loài bằng số NST 

trong bộ đơn bội (n) của loài đó 

→ Liên kết gen là hiện tựơng các gen trên cùng 

1 NST di truyền cùng nhau. 

4. Sơ đồ lai. 

GV: hỏi : 

- Một loài có bộ NST 2n= 24 có 

bao nhiêu nhóm gen liên kết? 

- Có phải các gen trên 1 NST lúc 

nào cũng di truyền cùng nhau? 

HS: vận dụng kiến thức vừa học nêu 

được : 

- Số nhóm gen liên kết = số bộ đơn 

bội của loài, n = 12 nhóm gen liên 

kết 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu ý nghĩa 

của liên kết gen và hoán vị gen 

GV: Di truyền liên kết gen có ý 

nghĩa gì đối với chọn giống và tiến 

hóa? 

HS: Đọc thông tin SGK mục III 

trang 48 trả lời câu hỏi. 


5. Ý nghĩa của hiện tượng liên kết gen 

- Liên kết hoàn toàn hạn chế sự xuất hiện biến 

dị tổ hợp, duy trì sự ổn định của loài, giữ cân 

bằng hệ sinh thái. 

- Giúp tổ hợp các gen có lợi trên cùng 1 NST 

- Ứng dụng: có thể chọn lọc những giống cây 

trồng, vật nuôi mang những tính trạng tốt đi 

kèm nhau. 


- Cơ sở tế bào học của liên kết hoàn toàn và tần số HVG? 

- Ý nghĩa của di truyền liên kết về lí thuyết và thực tiễn 


- Ôn tập lí thuyết trả lời câu 1, 2, 3, 4 cuối bài trong SGK trang 51. 

- Đọc mục ” Em có biết”,Ôn lại sự di truyền liên kết với giới tính đã học ở lớp 9. 


Tiết 14 - Bài 11. LIÊN KẾT GEN VÀ HOÁN VỊ GEN (tiết 2) 







- Biết cách nhận biết các hiện tượng hoán vị gen. 

- Giải thích được cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán vị gen. 

- Nêu được ý nghĩa của hiện tượng hoán vị gen . 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: nhận biết các hiện tượng hoán vị gen, cơ sở tế bào học 

của hiện tượng hoán vị gen, ý nghĩa của hiện tượng hoán vị gen. 


- Hoán vị gen tăng nguồn biến dị tổ hợp, tạo độ đa dạng về loài. 






- Hình 11 – SGK 






- Viết sơ đồ lai của thí nghiệm Moogan về liên kết gen ? 



10p * Hoạt động 1: Tìm hiểu về hoán vị gen( 

liên kết không hoàn toàn) 

GV: Yêu cầu HS phân tích số liệu TN so 

sánh với kết quả của hiện tượng phân li * Thí nghiệm 

độc lập và liên kết gen hoàn toàn? Pt/c: Xám, dài 

HS: phải nêu được: 

+ Khác nhau là đem lai phân tích ruồi đực 

hay ruồi cái F1. 

+ Kết quả khác với TN phát hiện ra hiện 

tượng liên kết gen và hiện tượng phân li 

độc lập của Men đen. 

GV: Yêu cầu HS trả lời lần lượt các lệnh 

trong SGK: 

II. HOÁN VỊ GEN. 

1. Thí nghiệm của Moocgan và hiện 

tượng hoán vị gen. 

x Đen, cụt. 

F1: 100% Xám, dài 

Pa: Cái F1 xám, dài x Đực đen, cụt 

Fa: 0,451 xám, dài: 0,451 đen, cụt: 0,085 

xám, cụt: 0,085 đen, dài. 

* Giải thích: 

- Fa cũng cho ra 4 kiểu hình nhưng tỉ lệ 

khác với quy luật Međen(1:1:1:1).


5p 

+ 4 kiểu hình thu được ở Fa được hình 

thanh từ mấy tổ hợp giao tử? Ruồi đực 

thân đen cánh cụt cho mấy loại giao tử? 

Ruồi cái F1 cho mấy loại giao tử với 

những tỉ lệ tương ứng như thế nào? 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu cơ sở tế bào 

học của hiện tượng hoán vị gen. 

+ Vì sao lại xuất những loại giao tử không 

do liên kết hoàn toàn tạo thành? 

HS: Thảo luận nhóm để trả lời. 

GV: Tại sao tần số hoán vị gen không 

vượt quá 50%? 

HS: Trả lời -> GV chính xác hóa kiến 

thức: Tần số HVG không vượt quá 50% 

vì: 

+ Các gen trong nhóm liên kết có khuynh 

hướng liên kết là chủ yếu. 

+ Sự trao đổi chéo thường diễn ra giữa 2 

trong 4 crômatit của cặp NST tương đồng. 

+ Không phải mọi tế bào sinh dục khi 

giảm phân đều diễn ra trao đổi chéo để tạo 

ra tái tổ hợp gen. 

* Hoạt động 3: Tìm hiểu ý nghĩa của 

hoán vị gen 

GV: Di truyền liên kết gen không hoàn 

toàn có ý nghĩa gì đối với chọn giống và 

tiến hóa? 

HS: Đọc thông tin SGK mục III trang 48 

trả lời câu hỏi. 

GV: Nhận xét và bổ sung: Khái niệm và ý 

nghĩa của bản đồ di truyền. 

- Các gen qui định các tính trạng khác 

nhau cùng nằm trên 1 NST thì di truyền 

cùng nhau nhưng trong quá trình giảm phân 

tạo giao tử ở một số tế bào xảy ra tiếp hợp 

và trao đổi chéo giữa các NST tương đồng. 

*Sơ đồ lai: SGK 

2. Cơ sở tế bào học của hiện tượng hoán 

vị gen. 

- Các gen trên cùng 1 cặp NST tương đồng 

có thể đổi chỗ cho nhau do sự trao đổi chéo 

giữa các crômatic gây nên hiện tượng hoán 

vị gen. 

- Tần số hoán vị: 

+ Là tỉ lệ % số cá thể có tái tổ hợp(% các 

giao tử mang gen hoán vị). 

+ Phản ánh khoảng cách tương đối giữa 2 

gen không alen trên cùng một NST. 

Khoảng cách càng lớn thì lực liên kết càng 

nhỏ và tần số hoán vị gen càng cao. Dựa 

vào đó người ta lập bản đồ di truyền. 

- Tần số hoán vị gen không vượt quá 50%. 

III. Ý NGHĨA CỦA HIỆN TƯỢNG 

HOÁN VỊ GEN. 

- Hoán vị gen làm tăng biến dị tổ hợp tạo 

độ đa dạng di truyền. 


- Cơ sở tế bào học của liên kết không hoàn toàn và tần số HVG? 

- Ý nghĩa của di truyền liên kết về lí thuyết và thực tiễn 


- Ôn tập lí thuyết trả lời câu 1, 2, 3, 4 cuối bài trong SGK trang 51. 

- Đọc mục ” Em có biết”,Ôn lại sự di truyền liên kết với giới tính đã học ở lớp 9. 


Tiết 16 - Bài 12. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH 

VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN 







- Nêu được các đặc điểm di truyền của các gen nằm trên NST X, gen trên NST Y. 

- Giải thích được nguyên nhân dẫn đến sự khác biệt về cách thức di truyền của các gen nằm 

trên NST thường với các gen nằm trên NST giới tính. 

- Nêu được một số ứng dụng của sự di truyền liên kết với giới tính. 

- Nêu được đặc điểm di truyền của gen ngoài nhân và cách thức nhận biết 1 gen nằm ở trong 

nhân hay ngoài nhân. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: di truyền liên kết với giới tính và cơ chế của di truyền 

nhoài nhân. 

- Kĩ năng tư duy phê phán quan niệm trọng nam khinh nữ làm mất cân bằng giới tính. 


- Giúp HS yêu thích khoa học, tích cực học tập. 






Hình 12.1, 12.2 – SGK 





- Cơ sở tế bào học của hiện tượng HVG ? Tần số HVG phụ thuộc vào điều gì ? 

- Điều kiện đối với các gen có thể xảy ra hiện tượng liên kết gen hay hoán vị gen ? 


T 

G 


p 

Hoạt động của thầy và trò 

* Hoạt động 1: Tìm hiểu về di truyền 

liên kết với giới tính. 

GV: Nêu những điểm khác nhau cơ 

bản giữa NST thường và NST giới 

tính? 

HS: Tái hiện lại kiến thức đã học ở lớp 

9 kết hợp thông tin SGK mục I trang 

Nội dung 

I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH. 

1. Nhiễm sắc thể giới tính và cơ chế tế bào 

học xác định giới tính bằng NST. 

a. NST giới tính: 

- NST giới tính là loại NST có chứa gen qui 

định giới tính và các gen khác. 

- Mỗi NST giới tính có 2 đoạn:

15 

p 


p 

50 trả lời câu hỏi. 

+ NST thường: Luôn tồn tại thành từng 

cặp tương đồng. Số cặp NST lớn hơn 

1. Chỉ chứa các gen qui định TT 

thường. 

GV lưu ý cho HS: 

+ Trong tế bào sinh dưỡng cặp NST 

giới tính hiện diện bên cạnh NST 

thường để tránh sự nhận thức không 

đúng là NST giới tính chỉ tồn tại trong 

tế bào sinh dục. 

+ Cặp NST giới tính XY khi tiếp hợp 

trong giảm phân, các đoạn mà NST X 

và Y bắt cặp (tiếp hợp) với nhau được 

coi là tương đồng, trên đoạn này các 

gen tồn tại thành cặp tương ứng. Phần 

còn lại của NST X và Y không bắt cặp 

với nhau, do gen trên X không có gen 

tương ứng trên Y hoặc ngược lại, gen 

trên Y không có gen tương ứng trên X. 

GV: Yêu cầu HS phân tích sơ đồ 12.2 

trang 51 SGK để giải đáp lệnh trong 

SGK. 

+ Có nhận xét gì về sự khác nhau ở 

phép lai thuận và phép lai nghịch? 

+ Giải thích sự di truyền màu mắt ở 

ruồi giấm? 

HS: trao đổi nhóm, kết hợp nghiên cứu 

thông tin mục 2 trang 51 SGK trả lời 

GV lưu ý: ở người các bệnh mù màu, 

máu khó đông do các gen lặn nằm trên 

NST X gây ra được di truyền tương tự 

như gen mắt trắng ở ruồi giấm. 

GV cho công thức lai : 

P : XX x XY a 

G : X X, Y a 

F1 : XX ; XY a 

Từ sơ đồ công thức lai trên hãy rút ra 

nhận xét về tính qui luật của gen trên 

Y ? 

GV: Ý nghĩa của di truyền liên kết 

giới tính đối với thực tiễn sản xuất ? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK để trả 

lời. 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu di truyền 

ngoài nhân. 

+ Đoạn không tơng đồng chứa các gen đặc 

trưng cho từng NST. 

+ Đoạn tương đồng chứa các lôcút gen giống 

nhau. 

b. Một số cơ chế tế bào học xác định giới tính 

bằng NST. 

- Kiểu XX và XY : 

+ Ở người, động vật có vú, ruồi giấm, cây gai, 

cây chua me: con cái XX, con đực XY. 

+ ở chim, ếch nhái, bò sát, bướm : 

con cái XY, con đực XX. 

- Kiểu XX và XO : 

+ châu chấu, rệp, bọ xít : con cái XX, con đực 

XO. 

+ Bọ nhậy : con cái XO, con đực XX. 

2. Di truyền liên kết với giới tính: 

a. Gen trên NST X. 

- Thí nghiệm: SGK. 

- Giải thích : 

+ Gen qui định tính trạng màu mắt chỉ có trên 

NST X mà không có trên NST Y. 

+ Cá thẻ đực XY chỉ cần 1 alen mằn trên X đã 

biểu hiện ra kiểu hình. 

- Sơ đồ lai: SGK 

- Kết luận: Gen trên NST X di truyền theo qui 

luật di truyền chéo: Ông ngoại(P) → con 

gái(F1) → Cháu trai(F2) 

b. Gen trên NST Y. 

- Thường NST Y ở các loài chứa ít gen. 

- Gen ở đoạn không tương đồng trên NST Y thì 

tính trạng do gen này qui định chỉ được biwur 

hiện ở 1 giới. 

- Gen nằm trên NST Y di truyền thẳng. 

c. Ý nghĩa của di truyền liên kết giới tính. 

- Trong thực tiễn sản xuất người ta dựa vào 

những TT liên kết với giới tính để sớm phân 

biệt đực cái, điều chỉnh tỉ lệ đực cái theo mục 

tiêu sản xuất. 

- VD: SGK. 

II. DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN. 

- Thí nghiệm của Coren 1909 với 2 phép lai 

thuận nghịch trên đối tượng cây hoa phấn.

GV: Hãy nhận xét đặc điểm biểu hiện 

KH của F1 so với KH của bố mẹ trong 

2 phép lai thuận nghịch? Kết quả thí 

nghiệm này có điểm gì khác so với 

phép lai thuận nghịch ở TN phát hiện 

hiện tượng di truyền liên kết với giới 

tính và hiện tượng phân li độc lập của 

Menđen? + Hiện tượng di truyền theo 

dòng mẹ được giải thích như thế nào? 


- Nhận xét: Kết quả của 2 phép lai thuận 

nghịch là khác nhau, F1 có KH giống mẹ. 

- Giải thích: Khi thụ tinh, giao tử đực chỉ 

truyền nhân mà hầu như không truyền TBC cho 

trứng, do vậy các gen nằm trong TBC (trong ti 

thể hoặc trong lục lạp) chỉ được mẹ truyền cho 

qua TBC của trứng. 

- Kết luận: Tính trạng DT ngoài nhân di truyền 

theo dòng mẹ( không theo QLDT) 


- Cơ sở tế bào học của qui luật di truyền liên kết với giới tính của 2 trường hợp gen nằm trên X 

và gen nằm trên Y? 


- Làm bài tập 2 trang 54 SGK. 



Tiết 17- Bài 13. ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG 

LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN 




I. Mục tiêu: Sau khi học xong bài này, HS cần đạt được những yêu cầu sau: 


- Giải thích được mối quan hệ giữa kiểu gen và môi trường trong việc hình thành kiểu hình. 

- Giải thích được thế nào là mức phản ứng, cách xác định mức phản ứng. 

- Rèn luyện kĩ năng nghiên cứu khoa học. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: mối quan hệ giữa gen và tính trạng, sự tương tác giữa 

kiểu gen và môi trường, mức phản ứng của kiểu gen trong các môi trường khác nhau và ý nghĩa 

của nó trong sản xuất. 


- GD HS ý thức bảo vệ môi trường sống, hạn chế những tác động có hại đến sinh trưởng và 

phát triển của động vật, thực vật và con người. 






- Hình 13 – SGK 





- Kiểm tra 15 phút. 




5p 

* Hoạt động 1: Mối quan hệ giữa 

gen và tính trạng. 

GV nêu vấn đề: Tính trạng trên cơ 

thể sinh vật là do gen qui định có 

hoàn toàn đúng hay không? Mối 

quan hệ giữa gen và tính trạng được 

thể hiện như thế nào? 

HS: Đọc mục I trong SGK và thảo 

luận nhóm đưa ra kết luận. 


* Hoạt động 2: Sự tương tác giữa 

kiểu gen và môi trường. 

I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH 

TRẠNG. 

- Mối quan hệ giữa gen và tính trạng: 

Gen(ADN) → mARN → Pôlipeptit → prôtêin 

→ tính trạng. 

- Sự biểu hiện của gen qua nhiều bước nên chịu 

sự chi phối của nhiều yếu tố môi trường bên 

trong và bên ngoài cơ thể. 

II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ 

MÔI TRƯỜNG.


GV: Tại sao ở thỏ tại vị trí đầu mút 

cơ thể như tai, bàn chân, đuôi, 

mõm... có lông màu đen, ở những vị 

trí khác lông trắng muốt? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK, thảo 

luận và trả lời. 

GV: Chính xác hóa kiến thức. 

* Hoạt động 3: Mức phản ứng của 

kiểu gen. 

HS: Đọc mục III SGK và thảo luận 

về sơ đồ hình vẽ mối quan hệ giữa 

một KG với các môi trường khác 

nhau trong sự hình thành các KH 

khác nhau. 

GV: Mức phản ứng là gì? Tìm một 

hiện tượng thực tế trong tự nhiên để 

minh họa. 

+ Mức phản ứng được chia thành 

mấy loại? Đặc điểm của từng loại? 

+ Tính trạng chất lượng và tính trạng 

số lượng, thường thì loại nào có mức 

phản ứng rộng hơn? Hãy chững 

minh điều đó? 

HS: Nghiên cứu thông tin sgk, thảo 

luận và trả lời các câu hỏi. 



GV: Có thể xác định rễ dàng mức 

phản ứng của một KG hay không? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK, trả 

lời. 

GV liên hệ: Trong sản xuất, chăn 

nuôi muốn nâng cao năng suất thực 

cần phải làm gì? 

(mối quan hệ giữa yếu tố giống, kĩ 

thuật canh tác và năng suất thu 

được). 

GV: Thế nào là sự mềm dẻo về KH? 

Hình vẽ 13 thể hiện điều gì? 

HS: Mức phản ứng của 2 KG khác 

nhau trong cùng một điều kiện môi 

trường. 

GV: Vậy mức độ mềm dẻo của KH 

phụ thuộc vào yếu tố nào? (kiểu gen) 

Sự mềm dẻo về KH của mỗi KG có 

- Nhiều yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng 

đến sự biểu hiện của kiểu gen. 

- Một số ví dụ: SGK. 

- Kết luận: Kiểu hình là kết quả của sự tương 

tác giữa kiểu gen với môi trường cụ thể. 

III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN. 

1. Khái niệm: Tập hợp các kiểu hình của cùng 

một kiểu gen tương ứng với các môi trường 

khác nhau là mức phản ứng của một KG. 

VD: Con tắc kè hoa: 

- Trên lá cây: Da có hoa văn màu xanh của lá. 

- Trên đá: Da có màu hoa của rêu đá. 

- Trên thân cây: Da có màu hoa nâu. 

Tập hợp các kiểu hình trên của một con tắc kè 

(một KG) tương ứng với các chế độ môi trường 

được gọi là mức phản ứng. 

- Mức phản ứng được chia thành 2 loại: 

+ Mức phản ứng rộng: thường là những tính 

trạng về số lựng như: năng suất sữa, khối lượng, 

tốc độ sinh trưởng, sản lượng trứng, sữa 

+ Mức phản ứng hẹp: là những tính trạng chất 

lượng. 

2. Xác định mức phản ứng của một kiểu gen. 

- Tạo ra các cá thể sinh vật có cùng một KG. - 

Đối với cây sinh sản sinh dưỡng cắt cành đồng 

loạt của cùng một cây. 

- Đem trồng ở những điều kiện môi trường khác 

nhau và theo dõi đặc điểm của chúng. 

3. Sự mềm dẻo kiểu hình (thường biến): 

- Hiện tượng một kiểu gen có thể thay đổi kiểu 

hình trước những điều kiện môi trường khác 

nhau được gọi là sự mềm dẻo kiểu hình(thường 

biến). 

- Sự mềm dẻo kiểu giúp sinh vật thích nghi với 

những thay đổi của môi trường. 

- Mức độ mềm dẻo của kiểu hình phụ thuộc vào 

kiểu gen. 

- Mỗi kiểu gen chỉ có thể điều chỉnh kiểu hình 

của mình trong một phạm vi nhất định.

ý nghĩa gì đối với chính bản thân 

sinh vật? Từ những phân tích trên 

hãy nêu những tính chất và đặc điểm 

của sự mềm dẻo KH của sinh vật? 


luận nhóm và trả lời câu hỏi. 


- HS đọc kết luận trong SGK. 

- Ý nghĩa của sự mềm dẻo KH đối với thực tiễn sản xuất? 



- Ôn tập lí thuyết dựa vào câu 1, 2, 3, và 4 ở cuối bài trong SGK. 

- Đọc mục “ Em có biết” trang 72. 


Tiết 18- Bài 14. THỰC HÀNH LAI GIỐNG 

Ngày soạn: 01 /12/2018 



I. Mục tiêu: Sau khi học xong bài này, HS cần đạt được những yêu cầu sau: 


- Rèn luyện kĩ năng bố trí thí nghiệm trong ngiên cứu di truyền học: tự mình bố trí thí nghiệm 

lai, tạo dòng thuần chủng, đánh giá kết quả thí nghiệm bằng phương pháp thống kê. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: luyện kĩ năng bố trí thí nghiệm trong ngiên cứu di 

truyền học. 


- Chủ động tạo giống mới có nhiều ưu điểm, làm tăng độ đa dạng sinh học. 

- Giáo dục HS lòng yêu thiên nhiên, niềm tin vào khoa học. 






1. Vật liệu và dụng cụ cần thiết. 

- Cây cà chua bố mẹ, mảnh vườn. 

- Kẹp, kéo, kim mũi mác, đĩa kính đồng hồ, bao cách li, nhãn, bút chì, bút lông, bông, pêtri 

2. Chuẩn bị cây bố mẹ. 

- Chọn giống: chọn nhiều cây khác nhau rõ ràng về hình dạng hoặc màu sắc quả để có thể dễ 

dàng phân biệt bằng mắt thường. 

- Gieo hạt những cây dùng làm bố trước những cây dùng làm mẹ từ 8 đến 10 ngày. 

- Khi cây bố ra hoa thì tỉa bớt hoa, ngắt bỏ quả non, tập trung lấy phấn được tốt. 

- Khi cây mẹ được 9 lá thì bấm ngọn, chỉ để 2 cành (3 chùm hoa/cành, 3-5 quả/chùm). 







Hoạt động 1: Lai giống thực vật. 

20p 

GV : Tại sao lại phải gieo hạt cây làm 

bố trước những cây làm mẹ ? 

+ Mục đích của việc ngắt bỏ những 

chùm hoa và quả non trên cây bố, bấm 

I. Lai giống thực vật. 

1. Cách tiến hành. 

* Khử nhị trên cây mẹ: 

- Chọn những hoa còn nụ có màu vàng nhạt 

để khử nhị (hoa chưa tự thụ phấn). 

(dùng kim mũi mác tách một bao phấn ra nếu


ngọn và ngắt cành, tỉa hoa trên cây mẹ ? 

GV hướng dẫn HS thực hiện thao tác 

khử đực trên cây mẹ. 

+ Tại sao cần phải khử nhị trên cây 

mẹ ? 

GV thực hiện mẫu : Kĩ thuật chọn nhị 

hoa để khử, các thao tác khi khử nhị. 

HS: Tiến hành các bước thí nghiệm 

theo hướng dẫn của GV. 

GV: Mục đích của việc dùng bao cách 

li sau khi đã khử nhị ? 

GV hướng dẫn chọn hoa trên cây mẹ để 

thụ phấn. 

GV: thực hiện các thao tác mẫu. 

- Không chọn những hoa đầu nhụy khô, 

màu xanh nhạt nghĩa là hoa còn non, 

đầu nhụy màu nâu và đã bắt đầu héo thụ 

phấn không có kết quả. 

- Có thể thay bút lông bằng những chiếc 

lông gà. 

* Hoạt động 2: Viết thu hoạch. 

GV: hướng dẫn HS phương pháp thu 

hoạch và cất giữ hạt lai. 

HS: Thảo luận nhóm, thống nhất ý 

kiến, trình bày vào bảng thu hoạch. 

GV: Nhận xét kết quả và bổ sung. 

phấn còn là chất trắng sữa hay hạt màu xanh 

thì được. Nếu phấn đã là hạt màu trắng thì 

không được). 

- Dùng ngón trỏ và ngón cái của tay trái giữ 

lấy nụ hoa. 

- Tay phải dùng kẹp tách bao hoa ra, tỉa từng 

nhị một, cần làm nhẹ tay, tránh để bầu nhụy 

và đầu nhụy bị thương tổn. 

- Trên mỗi chùm chọn lấy 4 đến 6 hoa cùng 

lúc và là những hoa mập để khử nhị, cắt tỉa bỏ 

những hoa khác. 

- Bao các hoa đã khử nhị bằng bao cách li. 

* Thụ phấn: 

- Chọn những hoa đã nở xòe, đầu nhụy to màu 

xanh thẫm, có dịch nhờn. 

- Thu hạt phấn trên cây bố: Chọn hoa vừa nở, 

cánh hoa và bao phấn vàng tươi, khi chín hạt 

phấn chín tròn và trắng. 

- Dùng kẹp ngắt nhị bỏ vào đĩa đồng hồ. 

- Dùng bút lông chà nhẹ lên các bao phấn để 

hạt phấn bung ra. 

- Dùng bút lông chấm hạt phấn cây bố lên đầu 

nhụy hoa cây mẹ đã khử nhị 

- Bao chùm hoa đã thụ phấn bằng túi cách li, 

buộc nhãn, ghi ngày và công thức lai. 

II. THU HOẠCH. 

- HS phải tóm tắt các bước lai giống và những 

điều cần chú ý khi chọn hoa cùng với các thao 

tác khi giao phấn. 

- Vẽ sơ lược mô tả các thao tác giao phấn. 


- GV nhận xét đánh giá cụ thể các nhóm thực hành về: 

+ Kĩ năng thao tác lai giống. 

+ Sản phẩm thực hành. 

- GV tóm tắt về các thao tác lai giống và nhắc HS ghi vào vở thực hành. 


- Hoàn thành bài thu hoạch. 

- Làm bài tập của bài Ôn tập chương I, II 


Tiết 18 - BÀI TẬP CHƯƠNG II 

Ngày soạn:06/10/2015 

Ngày dạy: /10/2015 /10/2015 /11/2015 /11/2015 /11/2015 /11/2015 





- Củng cố được những kiến thức đã học về phần tính quy luật của hiện tượng di truyền. 

- Biết cách giải một số dạng bài tập cơ bản về tính quy luật của hiện tượng di truyền. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: vận dụng kiến thức đã học để giải một số bài tập về tính 

quy luật của hiện tượng di truyền. 


- Giúp HS phát triển niềm yêu thích môn học và giải thích được một số hiện tượng trong tự 

nhiên. 




- Sách Bài tập sinh học 12. 







HS 

5p *Hoạt động 1: Hệ 

thống hóa kiến 

thức và một số 

phương pháp giải 

bài tập. 

- GV: Hướng dẫn 

hs hệ thống hóa 

kiến thức trọng tâm 

bằng sơ đồ. 

- HS: 

5p 

+ Trình bày các nội 

dung trọng tâm. 

+ Thể hiện bằng sơ 

đồ. 

- GV: Hướng dẫn 

Nội dung 

I. Hệ thống hóa kiến thức trọng tâm chương II: 

1. Các quy luật di truyền. 

QL Menđen QL phân li 

QL phân li độc lập 

QL Tương tác gen Tương tác bổ sung 

Quy luật 

Tương tác cộng gộp 

di truyền QL Liên kết gen hoàn toàn 

QL Hoán vị gen 

QL Di truyền liên kết với giới tính 

QL Di truyền ngoài nhân 

2. Một số phương pháp giải bài tập di truyền: 

a. Cách giải bài tập lai một cặp tính trạng: 

Phép lai một cặp TT đề cập tới các qui luật di truyền: Phân li, 

trội không hoàn toàn, tương tác gen không alen, tác động cộng 

gộp, di truyền liên kết giới tính. 

* Xác định tỉ lệ KG, KH ở F1 hay F2. 

Đề bài cho biết TT là trội, lặn hay trung gian hoặc gen qui

20p 

hs một số phương 

pháp giải bài tập di 

truyền. 

- HS: vận dụng 

kiến thức để làm 

các bài. 


Luyện tập bài tập. 





66- 67. 

- HS: Lên bảng 

làm bài tập 2, 6, 7 – 

trang 64. 



tập. 

định TT (gen đa hiệu, tương tác giữa các gen không alen, TT 

đa gen...) và KH của P. Căn cứ vào yêu cầu của đề (xác định F1 

hay F2), ta suy nhanh ra KG của P. Từ đó viết sơ đồ lai từ P 

đến F1 hoặc F2 để xác định tỉ lệ KG và KH của F1 hay F2. 

Ví dụ tỉ lệ KH 3:1 (trội hoàn toàn), 1:1 (lai phân tích), 1:2:1 

(trội không hoàn toàn), 9:7 (tương tác gen không alen)... 

* Xác định KG, KH của P: 

Đề bài cho biết số lượng hay tỉ lệ các KH ở F1 hoặc F2. Căn cứ 

vào KH hay tỉ lệ của nó ta nhanh chóng suy ra KG và KH (nếu 

đề bài chưa cho). 

Ví dụ: Nếu F1 có tỉ lệ KH 3:1 thì P đều dị hợp tử, hay 1:1 thì 

một bên P là thể dị hợp, bên còn lại là thể đồng hợp lặn, nếu F2 

có tổng tỉ lệ KH bằng 16 và tùy từng tỉ lệ KH mà xác định kiểu 

tương tác gen không alen cụ thể. 

b. Cách giải bài tập lai nhiều cặp tính trạng: 

Phép lai hai hay nhiều cặp TT đề cập tới các qui luật di truyền: 

Phân li độc lập, di truyền liên kết hoàn toàn và không hoàn 

toàn. 

* Xác định tỉ lệ KG, KH ở F1 hay F2. 

Đề bài cho qui luật di truyền của từng cặp TT và các gen chi 

phối các cặp TT nằm trên cùng một NST hoặc trên các NST 

khác nhau. Dựa vào dữ kiện đề đã cho ta viết sơ đồ lai từ P đến 

F1 hoặc F2 để xác định tỉ lệ KG và KH ở F1 hoặc F2. 

* Xác định KG, KH của P: 

Đề bài cho biết số lượng cá thể hoặc tỉ lệ các KH ở F1 hay F2. 

Trước hết phải xác định qui luật di truyền chi phối từng cặp 

TT, từ đó suy ra kiểu gen ở P hoặc F1 của cặp TT. Căn cứ vào 

tỉ lệ KH thu được của phép lai để xác định qui luật di truyền 

chi phối các TT: 

- Nếu tỉ lệ mỗi KH bằng tích xác suất của các TT hợp thành nó 

thì các TT bị chi phối bởi qui luật phân li độc lập. 

- Nếu tỉ lệ KH là 3:1 hoặc 1:2:1 thì các cặp TT di truyền liên 

kết hoàn toàn. 

- Nếu tỉ lệ KH không ứng với 2 trường hợp trên thì các cặp tính 

trạng di truyền liên kết không hoàn toàn. 

II. Bài tập: 

* Gợi ý đáp án bài tập chương II SGK: 

1/66: Đây là bệnh do gen lặn qui định nên cả người vợ lẫn 

người chồng đều có xác suất mang gen bệnh (dị hợp tử) là 2/3. 

Xác suất để cả 2 vợ chồng đều là dị hợp tử và sinh con bị bệnh 

là: 2/3 x 2/3 x 1/4 = 1/9. 

2/66: Cần phải sử dụng qui luật xác suất để giải thì sẽ nhanh. 

a. Tỉ lệ KH trội về gen A là 1/2, về gen B là 3/4, về gen C là 

1/2, về gen D là 3/4 và về gen E là 1/2 . Do vậy tỉ lệ đời con có 

tỉ lệ KH trội về tất cả 5 tính trạng sẽ bằng: 

1/2x3/4x1/2x3/4x1/2. 

b. Tỉ lệ đời con có KH giống mẹ sẽ bằng 1/2x3/4x1/2x3/4x1/2.

- GV: Chữa một 

số bài tập trắc 

nghiệm trong 

phiếu học tập đã 

phát. 

c. Tỉ lệ đời con có KG giống bố sẽ bằng: 1/2x1/2x1/2x1/2x1/2. 

3/66: 

a. Xác suất mẹ truyền NST X mang gen bệnh cho con là 1/2. 

Xác suất sinh con trai là 1/2 nên xác suất để sinh con trai mang 

NST X có gen gây bệnh sẽ là: 1/2x1/2=1/4. 

b. Vì bố không bị bệnh nên con gái chắc chắn sẽ nhận gen X 

không mang gen gây bệnh. Do vậy xác suất để sinh con gái bị 

bệnh là bằng 0. 

4/67: Gen qui định chiều dài nằm trên NST X còn gen qui định 

màu mắt nằm trên NST thường. 

5/67: Dùng phép lai thuận nghịch. Nếu kết quả phép lai thuận 

nghịch giống nhau thì gen nằm trên NST thường. Nếu kết quả 

phép lai luôn theo KH giống mẹ thì gen nằm trong ti thể. Nếu 

kết quả phép lai cho tỉ lệ phân li kiểu hình ở 2 giới khác nhau 

thì gen nằm trên NST X. 

6/67: C 

7/67:D 


- GV: Yêu cầu HS hoàn thành các bài tập chương II, phiếu bài tập. 


- HS: về nhà làm thêm bài tập trong Sách bài tập sinh học 12 và chuẩn bị bài mới. 


Tiết 15 – KIỂM TRA 1 TIẾT 

Ngày soạn:20/11/2016 

Ngày dạy: /11/2016 /11/2016 /11/2016 /12/2016 /12/2016 


I. MỤC TIÊU: Sau khi học thực hiện xong bài kiểm tra: 

1.1. Đối với giáo viên: 

- Đánh giá được mức độ đạt mục tiêu về kiến thức của học sinh sau khi học xong chương I – 

Cơ chế Di truyền - Biến dị và chương II – Tính quy luật của hiện tượng di truyền. 

- Lấy thông tin ngược chiều để điều chỉnh nội dung và phương pháp dạy học, cải tiến chương 

trình và hình thức kiểm tra, đánh giá. 

- Chỉ ra được những “lỗ hổng” trong phần kiến thức đã học. Qua đó giúp các em rút kinh 

nghiệm ở mỗi phần kiến thức, từ đó có kế hoạch bổ sung kiến thức và ôn tập hợp lí chuẩn bị cho 

các đề thi sắp tới. 

1.2. Đối với học sinh: 

- Củng cố được những kiến thức đã học về chương I – Cơ chế Di truyền - Biến dị và chương II 

– Tính quy luật của hiện tượng di truyền. 

- Rèn luyện các kĩ năng tư duy, kĩ năng làm bài tập trắc nghiệm. 

- Tự đánh giá, tổng kết quả học tập của bản thân đối với môn học trong phạm vi chương I – Cơ 

chế Di truyền - Biến dị và chương II – Tính quy luật của hiện tượng di truyền. 

- Kết quả đạt được trong kiểm tra đánh giá chính là động lực, niềm tin để các em phấn đấu 

trong học tập, đồng thời kích thích lòng say mê học tập bộ môn và có kế hoạch phấn đấu trong thời 

gian tới. 

- 

II. ĐÁP ÁN: 

Đề 135 

Câu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 

Ðáp án 

Câu 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 


Đề 268 

Câu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 


Câu 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 


II. MA TRẬN ĐỀ:

Chủ đề Nhận biết Thông hiểu Vận dụng thấp Vận 

dụng 

cao 

Cơ chế di 

truyền và 

biến dị 

50% tổng 

điểm = 5 điểm 

Số câu 20 

- Mã di truyền và đặc 

điểm của mã di truyền. 

-Nêu được các bước 

chính của sao chép ADN, 

phiên mã, dịch mã. 

- Nêu được quá trình điều 

hoà hoạt động của gen ở 

sinh vật nhân sơ. 

-Trình bày được cấu trúc 

NST. 

- Các dạng đột biến gen, 

đột biến cấu trúc, số 

lượng NST. Nguyên nhận 

của đột biến. 

- Nêu được khái niệm, 

hậu quả và ý nghĩa của 

mỗi dạng đột biến cấu 

trúc NST, số lượng NST. 

50% hàng = 2,5 điểm 

Số câu 20 

- Hiểu được nguyên 

tắt bổ sung. 

-Hiểu được cơ chế 

sao chép AND, phiên 

mã, dịch mã. 

-Cơ chế điều hoà hoạt 

động của gen ở sinh 

vật nhân sơ (theo mô 

hình Mônô và Jacôp). 

- Giải thích cơ chế 

đột biến gen ( cơ chế 

chung),đột biến cấu 

trúc NST, đột biến 

lệch bội, đa bội. 

25% hàng = 1,25 

điểm 

Số câu 5 

- Viết trình tự nu 

của mARN từ 

mạch gốc của gen. 

- Xác định số liên 

kết hidro khi xảy 

ra đột biến gen. 

- Tính số NST 

trong thể tam 

nhiễm 

- Xác định số loại 

thể ba của loài. 

25% hàng = 1,25 

điểm 

Số câu 5 

Tính quy luật 

của hiện 

tượng di 

truyền. 

50% tổng 

điểm = 5 điểm 

Số câu 20 

Tổng số câu : 

40 

Tổng số 

điểm:10 

Tỉ lệ % : 

100% 

- Nêu được nội dung quy 

luật phân li 

-Trình bày được ví dụ tìm 

hiểu các quy luật di 

truyền theo SGK. 

- Nêu được đặc điểm cơ 

bản của di truyền liên 

gen, hoán vị gen và di 

truyền ngoài NST. 

- Nêu được ý nghĩa của 

qui luật liên kết gen hoàn 

toàn, liên kết gen không 

hoàn toàn. Di truyền liên 

kết với giới tính. 

50% hàng = 2,5 điểm 

Số câu 10 

Số câu: 20 

Số điểm: 5 

Tỉ lệ % : 50% 

-Hiểu được cơ sở tế 

bào học của các quy 

luật di truyền.Men 

đen. 

-Cho ví dụ về tính 

trạng do nhiều gen 

chi phối và hiện 

tượng một gen chi 

phối nhiều tính trạng. 

25% hàng = 1,25 

điểm 

Số câu 5 

Số câu: 10 

Số điểm: 2,5 

Tỉ lệ % : 25% 

- Xác định được tỉ 

lệ các loại giao tử, 

số tổ hợp, tỉ lệ kiểu 

gen, kiểu hình 

trong qui luật quy 

luật di truyền 

. 

- Tính tần số hoán 

vị gen 

- Qua kết quả TN 

xác định kiểu gen 

bố mẹ 

15% hàng = 0,75 

điểm 

Số câu 3 

Số câu: 8 

Số điểm:2 

Tỉ lệ % : 5% 

- Dựa 

trên tỉ lệ 

kiểu gen 

và kiều 

hình của 

kết quả 

phép lai 

xác định 

quy 

luậtt di 

truyền 

10% 

hàng = 

0,5 điểm 

Số câu 

2 

Số câu: 

2 

Số 

điểm: 

0,5 

Tỉ lệ %

: 1,25% 

Câu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 

Đáp 

án 

A D A C A D B B A A 

Câu 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 

Đáp 


A A A A C C B B C C 

Câu 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 

Đáp 


C A C B B D A A A B 

Câu 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 

Đáp 


D D D D A D C B A C 

Đề 02 


Đáp 


D A C A D A B C C D 


Đáp 


A B C D D C A C A D 

Câu 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 

Đáp 


B A A A A D B B D B 

Câu 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 

Đáp 


C A D C D D B A D C

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO LẠNG SƠN ĐỀ KIỂM TRA 1 TIẾT – HỌC KÌ I 

TRƯỜNG THPT ĐỒNG ĐĂNG Môn: Sinh Học 12 

Năm học 2015 – 2016 

Đề thi số: 101 

Họ và tên: ………………………………………………………… 

Lớp: ………………………………………………………………. 

Câu 1: Loại đột biến cấu trúc NST làm thay đổi vị trí của gen giữa 2 NST của cặp tương 

đồng: 

A. Chuyển đoạn tương hỗ B. Lặp đoạn C. Mất đoạn D. Đảo đoạn 

Câu 2: Phiên mã là quá trình: 

A. Tổng hợp nên các phân tử Prôtêin. B. Tổng hợp nên các phân tử mARN. 

C. Tổng hợp nên các phân tử tARN. D. Tổng hợp nên các phân tử ARN. 

Câu 3: Phân tử mARN được tổng hợp từ một đoạn mạch gốc 3’...TGXTTAGXA...5’ sẽ có 

trình tự nucleotit là: 

A. 

5’...AXGAAUXGU..3 

’ 

B. 

5’.AGXUUAGXA. 

.3 

C. 

3’..TXGAATXGT.. 

.5’ 

D. 

5’.AGXTTAGXA..3’ 

Câu 4: Hình thái của nhiễm sắc thể nhìn rõ nhất trong nguyên phân ở kỳ 

A. Cuối. B. trước. C. giữa. D. sau. 

Câu 5:Trên một cánh của một nhiễm sắc thể ở một loài thực vật gồm các đoạn có kí hiệu như 

sau: ABCDEFGH. Do đột biến, người ta nhận thấy nhiễm sắc thể bị đột biến có trình tự các 

đoạn như sau: ABCDEDEFGH. Dạng đột biến đó là 

A. lặp đoạn. B. đảo đoạn. C. chuyển đoạn tương hỗ. D. chuyển đoạn 

không hỗ. 

Câu 6: Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra theo nguyên tắc 

A. một mạch tổng hợp liên tục, một mạch tổng hợp gián đoạn. 

B. trong phân tử ADN con có một mạch của mẹ và một mạch mới được tổng hợp. 

C. mạch mới được tổng hợp theo mạch khuôn của mẹ. 

D. bổ sung và bán bảo toàn. 

Câu 7: Trong cấu trúc siêu hiển vi của NST, khi các Nuclêôxôm cuộn xoắn mức 2 tạo: 

A. Sợi chất nhiễm sắc có đường kính là 11 B. Sợi chất nhiễm sắc có đường kính là 30 

nm. 

nm. 

C. Sợi cơ bản có đường kính là 30 nm. D. Sợi cơ bản có đường kính là 11 nm. 

Câu 8: Số nhóm gen liên kết ở mỗi loài trong tự nhiên thường ứng với: 

A. Số NST thường trong bộ NST đơn bội B. Số NST trong bộ NST đơn bội 

C. Số nhiễm sắc thể (NST) trong bộ NST 

lưỡng bội 

D. Số NST thường trong bộ NST lưỡng 

bội 

Câu 9: Một phụ nữ có 45 nhiễm sắc thể trong đó cặp nhiễm sắc thể giới tính là XO, bộ NST 

của người đó là 

A. Thể một nhiễm. B. Thể tam bội. C. Thể đa bội lẻ. D. Thể đa bội 

chẵn. 

Câu 10: Mức phản ứng là: 

A. Tập hợp tất cả các kiểu hình của cùng 1 kiểu gen 

B. Các kiểu biến dị không di truyền cho thế hệ sau được. 

C. Tập hợp các kiểu gen khác nhau. 

D. Sự biến đổi kiểu hình của cùng 1 kiểu gen. 

Câu 11: Trường hợp gen cấu trúc bị đột biến thay thế 1 cặp G-X bằng 1 cặp A-T thì số liên

kết hyđrô sẽ thay đổi như thế nào ? 

A. giảm 1. B. tăng 2. C. tăng 1. D. giảm 2 

Câu 12: Di truyền chéo là hiện tượng tính trạng lặn của “ông ngoại” truyền qua “mẹ” và biểu 

hiện ở “con trai” được gây ra bởi: 

A. Gen lặn ở trên NST 

X 

B.Gen trội ở trên NST 

X 

C. Gen trội ở trên NST 

Y 

D. Gen lặn ở 

trên NST Y 

Câu 13: Kiểu gen Ab hoán vị gen xảy ra với tần số 30 %, tạo ra giao tử aB với tỉ lệ là: 

aB 

A. 15%. B. 35%. C. 22%. D. 28%. 

Câu 14: Phép lai giữa 2 cá thể có kiểu gen AaBbDd x aaBBDd với các gen trội là trội hoàn 

toàn sẽ cho ở thế hệ sau: 

A. 4 kiểu hình: 12 kiểu gen B. 8 kiểu hình: 8 kiểu gen 

C. 8 kiểu hình: 12 kiểu gen D. 4 kiểu hình: 8 kiểu gen 

Câu 15: Dạng biến dị nào sau đây không di truyền được? 

A. Đột biến lệch bội B. Đột biến đa bội. C. Thường biến D. Biến dị tổ hợp 

Câu 16: Bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm ở người do: 

A. Đột biến mất cặp nucleotit B. Đột biến trên NST thường 

C. Đột biến thay thế cặp nucleotit D. Đột biến trên NST giới tính 

Câu 17: Xét cặp NST giới tính XY ở một tế bào sinh tinh rối loạn phân li của cặp NST giới 

tính này ở lần phân bào 2 ở cả 2 tế bào con sẽ hình thành các loại giao tử mang NST giới tính: 

A. XX, YY và O B. XX và YY C. X và Y D. XY và O 

Câu 18: Cặp phép lai nào dưới đây được xem là lai thuận nghịch 

A. ♀ Aa x ♂ Aa và ♀ aa x ♂ AA B. ♀ AA x ♂ aa và ♀ aa x ♂ AA 

C. ♀ AA x ♂ AA và ♀ aa x ♂ aa D. ♀ AA x ♂ aa và ♀ Aa x ♂ Aa 

Câu 19: Vai trò của enzim ADN polimelaza trong quá trình nhân đôi của ADN là? 

A. Tháo xoắn phân tử ADN. 

B. Bẻ gãy các liên kết hidro giữa hai mạch ADN. 

C. Lắp ráp các Nu tự do của môi trường theo nguyên tắc bổ sung với mỗi mạch của ADN. 

D. Nối các đoạn Okazaki vào với nhau. 

Câu 20: Cà độc dược có 2n = 24.Có bao nhiêu NST trong tế bào sinh dưỡng của thể tam 

nhiễm ? 

A. 36 B. 48 C. 25 D. 23 

Câu 21: Tần số hoán vị gen được xác định bằng 

A. Tổng tỉ lệ các kiểu hình giống P B. Tổng tỉ lệ các kiểu hình khác P 

C. Tổng tỉ lệ các giao tử mang hoán vị D. Tổng tỉ lệ hai loại giao tử hoán vị và không 

hoán vị 

Câu 22: Dạng đột biến nào dưới đây trong chọn giống cây trồng tạo ra những giống có năng 

suất cao và không hạt: 

A. Thể tam bội. B. Thể tứ bội. C. Thể ba nhiễm. D. Thể một nhiễm. 

Câu 23: Cấu trúc chung của 1 operon gồm các vùng: 

A. Vùng khởi đầu, vùng mã hóa và vùng kết thúc. 

B. Gen điều hòa, vùng khởi động, vùng vận hành và vùng chứa các gen cấu trúc. 

C. Vùng khởi động, vùng vận hành và vùng chứa các gen cấu trúc. 

D. Vùng khởi động, vùng mã hóa và vùng chứa các gen cấu trúc. 

Câu 24: Hiện tượng đột biến cấu trúc NST là do 

A. Thừa hoặc thiếu NST. 

B. Mất đoạn, lặp đoạn, chuyển đoạn và đảo đoạn. 

C. Trao đổi chéo không đều và có hoán vị gen. 

D. Đứt gãy NST hoặc đứt gãy rồi tái hợp bất thường và trao đổi chéo không đều. 

Câu 25: Phát biểu nào sau đây là không đúng khi nói về đặc điểm của mã di truyền? 

A. Mã di truyền mang tính thoái hóa. B. Mã di truyền đặc trưng cho từng loài sinh vật.

C. Mã di truyền mang tính phổ biến. D. Mã di truyền là mã bộ ba. 

Câu 26: Ở lúa 2n = 24(NST), số thể ba nhiễm tối đa là: 

A. 18 B. 12 C. 24 D. 66 

Câu 27: Trong các dạng đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể, dạng làm cho số lượng vật chất di 

truyền không thay đổi là: 

A. Đảo đoạn. B. Mất đoạn. C. Chuyển đoạn. D. Lặp đoạn. 

Câu 28: Hội chứng nào sau đây ở người là hậu qủa của đột biến cấu trúc NST: 

A. Hội chứng mèo kêu. B. Hội chứng đao. C. Hội chứng claiphentơ. D. Hội chứng 

cnơCâu 29: Bệnh nhân mắc hội chứng Đao, sẽ có 3 nhiễm sắc thể ở cặp nhiễm sắc thể số : 

A. 21. B. 22. C. 23. D. 20. 

Câu 30: Hội chứng Claiphentơ do đột biến số lượng NST giới tính dạng : 

A. XXX. B. XXY. C. XO. D. YO. 

Câu 31: Một gen do 2 alen (A và a) quy định, số kiểu gen được tạo là 

A. 2 B. 4 C. 5 D. 3 

Câu 32: Cho phép lai: ♀AaBbCc x ♂AaBBCc, các gen tuân theo quy luật phân li độc lập. 

Tỉ lệ đời con mang kiểu hình trội của cả 4 tính trạng là: 

A. 1/16. B. 27/256. C. 9/32. D. 27/81. 

Câu 33: Thể đột biến là: 

A. Tập hợp các kiểu gen trong tế bào của cơ thể mang đột biến 

B. Tập hợp các dạng đột biến của cơ thể 

C. Tập hợp các tế bào bị đột biến 

D. Những cá thể mang đột biến đã biểu hiện trên kiểu hình của cơ thể 

Câu 34: Sự điều hoà hoạt động của gen có ý nghĩa: 

A. tổng hợp ra prôtêin cần thiết. 

B. ức chế sự tổng hợp prôtêin vào lúc cần thiết. 

C. Đảm bảo cân bằng giữa lượng protein cần tổng hợp và không cần tổng hợp. 

D. Đảm bảo cho hoạt động sống của tế bào phù hợp với điều kiện môi trường 

Câu 35: Trong chọn giống, để loại bỏ một gen có hại ra khỏi nhóm gen liên kết người ta 

thường gây đột biến 

A. mất đoạn nhỏ nhiễm sắc thể. B. lặp đoạn lớn nhiễm sắc thể. 

C. đảo đoạn nhiễm sắc thể. D. lặp đoạn nhỏ nhiễm sắc thể. 

Câu 36: Ở ruồi giấm hiện tượng trao đổi chéo giữa các crômatit của cặp nhiễm sắc thể tương 

đồng chỉ xảy ra ở: 

A. Cơ thể đực mà không xảy ra ở cơ thể cái B. Ở một trong hai giới 

C. Ở cơ thể đực và cơ thể cái D. Cơ thể cái mà không xảy ra ở cơ thể đực 

Câu 37: Bệnh mù màu ở người do gen m trên X gây ra (X m ) quy định, còn M là gen trội hoàn 

toàn quy định khả năng phân biệt màu bình thường. Nếu mẹ bình thường, bố bị mù màu thì 

con trai mù màu nhận X m từ: 

A. Ông nội. B. Bố. C. Mẹ D. Bà nội. 

Câu 38: Cơ thể có kiểu gen AaBBDDEe khi giảm phân bình thường cho tối đa bao nhiêu loại 

giao tử? 

A. 8. B. 4. C. 6. D. 16. 

Câu 39: Loại ARN có chức năng truyền đạt thông tin di truyền là 

A. mARN. B. tARN. C. rARN. D. SiARN 

Câu 40: Trong phương pháp thống kê X 2 thì O là kí hiệu của: 

A. Bậc tự do. B. Số liệu lí C. Số liệu quan sát thực tế được. D. Mức xác suất. 

thuyết.

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO LẠNG SƠN ĐỀ KIỂM TRA 1 TIẾT – HỌC KÌ I 

TRƯỜNG THPT ĐỒNG ĐĂNG Môn: Sinh Học 12 

Năm học 2015 – 2016 

Đề thi số: 102 

Họ và tên: ………………………………………………………… 

Lớp: ………………………………………………………………. 

Câu 1: Sự điều hoà hoạt động của gen có ý nghĩa: 

A. tổng hợp ra prôtêin cần thiết. 

B. ức chế sự tổng hợp prôtêin vào lúc cần thiết. 

C. Đảm bảo cân bằng giữa lượng protein cần tổng hợp và không cần tổng hợp. 

D. Đảm bảo cho hoạt động sống của tế bào phù hợp với điều kiện môi trường 

Câu 2: Trường hợp gen cấu trúc bị đột biến thay thế 1 cặp A-T bằng 1 cặp G-X thì số liên kết 

hyđrô sẽ 

A. tăng 1. B. tăng 2. C. giảm 1. D. giảm 2. 

Câu 3: Hình thái của nhiễm sắc thể nhìn rõ nhất trong nguyên phân ở kỳ 

B. Cuối. B. trước. C. giữa. D. sau. 

Câu 4:Trên một cánh của một nhiễm sắc thể ở một loài thực vật gồm các đoạn có kí hiệu như 

sau: ABCDEFGH. Do đột biến, người ta nhận thấy nhiễm sắc thể bị đột biến có trình tự các 

đoạn như sau: ABCDEDEFGH. Dạng đột biến đó là 

A. lặp đoạn. B. đảo đoạn. C. chuyển đoạn tương hỗ. D. chuyển đoạn không hỗ. 

Câu 5: Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra theo nguyên tắc 

A. một mạch tổng hợp liên tục, một mạch tổng hợp gián đoạn. 

B. trong phân tử ADN con có một mạch của mẹ và một mạch mới được tổng hợp. 

C. mạch mới được tổng hợp theo mạch khuôn của mẹ. 

D. bổ sung và bán bảo toàn. 

Câu 6: Tần số hoán vị gen được xác định bằng 

A. Tổng tỉ lệ các giao tử mang hoán vị gen 

B. Tổng tỉ lệ của hai loại giao tử mang hoán vị và không mang hoán vị gen 

C. Tổng tỉ lệ các kiểu hình khác P 

D. Tổng tỉ lệ các kiểu hình giống P 

Câu 7: Cặp phép lai nào dưới đây được xem là lai thuận nghịch 

A. ♀ AA x ♂ AA và ♀ aa x ♂ aa B. ♀ AA x ♂ aa và ♀ aa x ♂ AA 

C. ♀ AA x ♂ aa và ♀ Aa x ♂ Aa D. ♀ Aa x ♂ Aa và ♀ aa x ♂ AA 

Câu 8: Trong chọn giống, để loại bỏ một gen có hại ra khỏi nhóm gen liên kết người ta thường 

gây đột biến 

A. lặp đoạn lớn nhiễm sắc thể. B. lặp đoạn nhỏ nhiễm sắc thể. 

C. mất đoạn nhỏ nhiễm sắc thể. D. đảo đoạn nhiễm sắc thể. 

Câu 9: Trường hợp gen cấu trúc bị đột biến thay thế 1 cặp G-X bằng 1 cặp A-T thì số liên kết 

hyđrô sẽ thay đổi như thế nào? 

A. tăng 1. B. giảm 2 C. giảm 1. D. tăng 2. 

Câu 10: Xét cặp NST giới tính XY ở một tế bào sinh tinh rối loạn phân li của cặp NST giới tính 

này ở lần phân bào 2 ở cả 2 tế bào con sẽ hình thành các loại giao tử mang NST giới tính: 

A. XY và O B. X và Y C. XX, YY và O D. XX và YY 

Câu 11: Cà độc dược có 2n = 24.Có bao nhiêu NST trong tế bào sinh dưỡng của thể ba nhiễm ? 

A. 25 B. 36 C. 48 D. 23 

Câu 12: Ở ruồi giấm 2n = 8 (NST), số thể ba nhiễm tối đa là: 

A. 24 B. 9 C. 16 D. 7

Câu 13: Bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm ở người do: 

A. Đột biến mất cặp nucleotit B. Đột biến trên NST thường 

C. Đột biến thay thế cặp nucleotit D. Đột biến trên NST giới tính 

Câu 14: Mức phản ứng là: 

A. Các kiểu biến dị không di truyền cho thế hệ sau được. 

B. Sự biến đổi kiểu hình của cùng 1 kiểu gen. 

C. Tập hợp các kiểu gen khác nhau. 

D. Tập hợp tất cả các kiểu hình của cùng 1 kiểu gen 

Câu 15: Cơ thể có kiểu gen AaBbDd khi giảm phân bình thường cho tối đa bao nhiêu loại giao 

tử? 

A. 6. B. 8. C. 16. D. 4. 

Câu 16: Trong phương pháp thống kê X 2 thì E là kí hiệu của: 

A. Số liệu quan sát thực tế được. B. Bậc tự do. 

C. Số liệu lí thuyết. D. Mức xác suất. 

Câu 17: Dạng đột biến nào dưới đây trong chọn giống cây trồng tạo ra những giống có năng suất 

cao và không hạt: 

A. Thể tam bội. B. Thể tứ bội. C. Thể ba nhiễm. D. Thể một nhiễm. 

Câu 18: Dạng biến dị nào sau đây không di truyền được? 

A. Đột biến lệch bội B. Đột biến đa bội. C. Thường biến D. Biến dị tổ hợp 

Câu 19:.Sự tăng một số nguyên lần số NST đơn bội của một loài là hiện tượng đột biến NST dạng 

nào? 

A. tự đa bội. B. tam bội. C. tứ bội. D. dị đa bội. 

Câu 20: Trong trường hợp các gen phân li độc lập, tác động riêng rẽ và các gen trội là trội hoàn 

toàn, phép lai: AaBbCc × AaBbCc cho tỉ lệ kiểu hình A-B-cc- ở đời con là 

A. 3/256. B. 1/16. C. 81/256. D. 9/64. 

Câu 21: Hội chứng Claiphentơ do đột biến số lượng NST giới tính dạng : 

A. XXX. B. XXY. C. XO. D. YO. 

Câu 22: Hội chứng nào sau đây ở người là hậu qủa của đột biến cấu trúc NST: 

A. Hội chứng mèo kêu. B. Hội chứng đao. C. Hội chứng claiphentơ. D. Hội chứng tơcno 

cnơC Câu 23: Bệnh nhân mắc hội chứng Đao, sẽ có 3 nhiễm sắc thể ở cặp nhiễm sắc thể số : 

A. 21. B. 22. C. 23. D. 20. 

Câu 24: Đặc điểm di truyền của gen nằm trên nhiễm sắc thể giới tính X là: 

A. Có hiện tượng di truyền chéo 

B. Lai thuận và lai nghịch cho kết quả giống nhau 

C. Nếu là gen lặn thì kiểu hình b́nh thường biểu hiện ở giới mang đôi nhiễm sắc thể giới tính 

XX hơn giới mang đôi XY 

D. Tính trạng biểu hiện đồng đều giữa 2 giới đực và cái trong loài 

Câu 25: Loại ARN có chức năng truyền đạt thông tin di truyền là 

A. mARN. B. tARN. C. rARN. D. SiARN 

Câu 26: Thể đột biến là: 

D. Tập hợp các kiểu gen trong tế bào của cơ thể mang đột biến 

E. Tập hợp các dạng đột biến của cơ thể 

F. Tập hợp các tế bào bị đột biến 

D. Những cá thể mang đột biến đã biểu hiện trên kiểu hình của cơ thể 

Câu 27: Phát biểu nào sau đây là không đúng khi nói về đặc điểm của mã di truyền? 

A. Mã di truyền là mã bộ ba. B. Mã di truyền đặc trưng cho từng loài sinh vật. 

C. Mã di truyền mang tính phổ biến. D. Mã di truyền mang tính thoái hóa. 

Câu 28: Chọn trình tự thích hợp của các nuclêôtit trên ARN được tổng hợp từ một đoạn mạch 

khuôn là: 3’...TGXTTAGXA...5’ 

A. 

3’TXGAATXGT..5’ 

B. 

5’.AXGAAUXGU..3’ 

C. 

5’...AGXTTAGXA...3’ 

D. 

5’...AGXUUAGXA..3’

Câu 29: Số nhóm gen liên kết ở mỗi loài trong tự nhiên thường ứng với: 

A. Số NST thường trong bộ NST đơn bội B. Số NST thường trong bộ NST lưỡng bội 

C. Số nhiễm sắc thể (NST) trong bộ NST lưỡng bội D. Số NST trong bộ NST đơn bội 

Câu 30: Vai trò của enzim ADN polimelaza trong quá trình nhân đôi của ADN là? 

A. Bẻ gãy các liên kết hidro giữa hai mạc ADN. 

B. Lắp ráp các Nu tự do của môi trường theo nguyên tắc bổ sung với mỗi mạch của khuôn ADN. 

C. Nối các đoạn Okazaki vào với nhau. 

D. Tháo xoắn phân tử ADN. 

Câu 31: Ở một loài thực vật có bộ nhiễm sắc thể lưỡng bội 2n = 24, nếu có đột biến dị bội xảy ra thì 

số loại thể tam nhiễm đơn có thể được tạo ra tối đa trong quần thể của loài là 

A.36. B.48. C.12. D.24. 

Câu 32: Trong các dạng đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể, dạng làm cho số lượng vật chất di truyền 

không thay đổi là: 

A. Đảo đoạn. B. Mất đoạn. C. Chuyển đoạn. D. Lặp đoạn 

Câu 33: Trong các bện sau đây ở người, bệnh nào do đột biến gen lặn trên NST giới tính X gây nên: 

A. Hång cầu hình liềm B. Tiểu đường 

C. Đao D. Máu khó đông. 

Câu 34: Thế nào là gen đa hiệu? 

A. Gen tạo ra nhiều loại mARN. 

B. Gen điều khiển sự hoạt động của các gen khác. 

C. Gen mà sản phẩm của nó có ảnh hưởng đến nhiều tính trạng khác nhau. 

D. Gen tạo ra sản phẩm có hiệu quả kinh tế rất cao. 

Câu 35: Ở ruồi giấm hiện tượng trao đổi chéo giữa các crômatit của cặp nhiễm sắc thể tương đồng 

chỉ xảy ra ở: 

A. Cơ thể đực mà không xảy ra ở cơ thể cái B. Ở một trong hai giới 

C. Ở cơ thể đực và cơ thể cái D. Cơ thể cái mà không xảy ra ở cơ thể đực 

Câu 36: Ý nghĩa thực tiễn chủ yếu của việc nghiên cứu Di truyền liên kết giới tính hiện nay là: 

A. Giúp phần kế họach hóa gia đình ở người. 

B. Giúp phân biệt sớm giới tính nhất là ở gia cầm. 

C. Giúp tăng năng suất chăn nuôi. 

D. Giúp điều chỉnh tỷ lệ đực cái vật nuôi, cây trồng phù hợp mục tiêu sản xuất. 

Câu 37: Một gen do 2 alen (A và a) quy định, số kiểu gen được tạo là 

A. 2 B. 3 C. 4 D. 5 

Câu 38: Kiểu gen Ab hoán vị gen xảy ra với tần số 40 %, tạo ra giao tử aB với tỉ lệ là: 

aB 

A. 30%. C. 22%. B. 14%. D. 28%. 

Câu 39: Trong cấu trúc siêu hiển vi của NST, khi các Nuclêôxôm cuộn xoắn mức 2 tạo: 

A. Sợi cơ bản có đường kính là 30 nm. B. Sợi cơ bản có đường kính là 11 nm. 

C. Sợi chất nhiễm sắc có đường kính là 11 D. Sợi chất nhiễm sắc có đường kính là 30 nm. 

nm. 

Câu 40: Bệnh mù màu ở người do gen m trên X gây ra (X m ) quy định, còn M là gen trội hoàn 

toàn quy định khả năng phân biệt màu bình thường. Nếu mẹ bình thường, bố bị mù màu thì con 

trai mù màu nhận X m từ: 

A. Bố. B. Bà nội. C. Mẹ D. Ông nội.

PHIẾU TRẢ LỜI TRẮC NGHIỆM 

KIỂM TRA 1 TIẾT – HỌC KÌ I 

NĂM HỌC 2015 – 2016 

Môn: Sinh học 

Họ và tên: ..................................................................... 

Lớp: .............................................................................. 

MÃ ĐỀ ......... 


Đáp 



Đáp 


Câu 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 

Đáp 


Câu 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 

Đáp 

án

Tiết 18: KIỂM TRA HỌC KỲ I 

Ngày soạn: 

Lớp dạy Ngày dạy HS vắng Ghi chú 

12C 

1. Gen là gì? 

a. Gen là một đoạn phân tử ADN mang thông tin mã hóa cho nhiều chuỗi polipeptit. 

b. Gen là một đoạn phân tử ADN mang thông tin mã hóa cho một chuỗi polipeptit hay một 

phân tử ARN. 

c. Gen là một đoạn phân tử ADN mang thông tin mã hóa cho nhiều phân tử ARN. 

d. Gen là một đoạn của phân tử ARN mang thông tin mã hóa cho nhiều chuỗi polipeptit hay 

ARN. 

2. Dịch mã (tổng hợp porotein) là: 

a. quá trình mã di truyền chứa trong mARN được chuyển thành cấu trúc bậc 4 của protein. 

b. quá trình mã di truyền chứa trong mARN được chuyển thành cấu trúc bậc 1 của protein. 

c. quá trình mã di truyền chứa trong mARN được chuyển thành cấu trúc bậc 3 của protein. 

d. quá trình mã di truyền chứa trong mARN được chuyển thành cấu trúc bậc 2 của protein. 

3. Vì sao cơ chế điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân thực phức tạp hơn ở sinh vật 

nhân sơ? 

a. Do cấu trúc phức tạp của ADN trong NST. 

b. Do phiên mã diễn ra trong nhân, còn dịch mã diễn ra ở tế bào chất. 

c. Do tế bào có nhiều hoạt động sống phức tạp. 

d. Do cấu trúc nucleôxôm phức tạp. 

4. Điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ được hiểu là 

a. gen có dịch mã hay không. 

b. gen có được phiên mã và dịch mã hay không. 

c. gen có được biểu hiện kiểu hình hay không. 

d. gen có được phiên mã hay không. 

5. Qui ước : I-mất đoạn, II-lặp đoạn, III-đảo đoạn, IV-chuyển đoạn tương hỗ, V-chuyển đoạn 

không tương hỗ. 

Những loại đột biến cấu trúc nào xảy ra làm chuyển đổi vị trí của gen từ NST này sang NST 

khác? 

a. I, II. b. II, III. c. III, IV. d. IV, V. 

6. Điều nào không đúng với sự khởi đầu của dịch mã? 

a. En zim xúc tác tạo thành liên kết peptit giữa aa mở đầu và aa thứ nhất (met-aa1). 

b. Tiếp theo tARN vận chuyển mang aa thứ nhất (aa1-tARN) tới vị trí anticodon của nó khớp bổ 

sung với codon của aa thứ nhất ngay sau aa mở đầu. 

c. Đầu tiên, tARN vận chuyển mang aa mở đầu (met-tARN) tiến vào vị trí cođon mở đầu, 

anticodon tương ứng trên tARN của nó khớp bổ sung với côđon mở đầu trên mARN.

d. Ribôxôm dịch chuyển đi một bộ ba trên mARN, đồng thời tARN (đã mất aa mở đầu) rời 

khỏi ribôxôm. 

7. Nguyên tắc bổ sung được thể hiện trong cơ chế phiên mã là: 

a. A-X, G-T. b. A-U, G-X. c. A-T, G-X. d. A-U, T-A, G-X, X-G. 

8. Tính chất biểu hiện của đột biến gen chủ yếu là 

a. có lợi cho cá thể. b. không có lợi và không có hại cho cá thể. 

c. có hại cho cá thể. d. có ưu thế so với bố mẹ. 

9. Thể lệch bội (dị bội) là những biến đổi về số lượng NST xảy ra ở 

a. một cặp NST. b. một số cặp NST. 

c. một hay một số cặp NST. d. tất cả các cặp NST. 

10. Đột biến gen phát sinh không do nguyên nhân nào dưới đây? 

a. Các rối loạn trao đổi chất trong cơ thể. 

b. Các rối loạn trao đổi chất xảy ra trong tế bào. 

c. ảnh hưởng của các tác nhân lí, hóa của môi trường ngoài. 

d. ảnh hưởng của các tác nhân hóa học trong môi trường ngoài. 

11. Trong quá trình hình thành chuỗi polinucleotit, nhóm photphat của nucleotit sau sẽ gắn 

vào nucleotit trước ở vị trí 

a. cacbon thứ nhất của đường đê ôxiribôzơ. 

b. cacbon thứ hai của đường đê ôxiribôzơ. 

c. cacbon thứ ba của đường đê ôxiribôzơ. 

d. cacbon thứ tư của đường đê ôxiribôzơ. 

12. Chọn trình tự thích hợp của các nucleotit của mARN được tổng hợp từ một đoạn gen có 

đoạn mạch khuôn là : AGXTTAGXA 

a. AGXTTAGXA b. UXGAAUXGU 

c. TXGAATXGT d. AGXUUAGXA 

13. Dạng đột biến nào sẽ tạo thành những giao tử không bình thường ? 

a. Mất đoạn. b. Thêm đoạn. 

c. Đảo đoạn. d. Chuyển đoạn tương hỗ và không tương hỗ. 

14. Vì sao mã di truyền là mã bộ ba? 

a. Vì số nucleotit ở mỗi mạch của gen dài gấp 3 lần số aa của chuỗi polipeptit. 

b. Vì số nucleotit ở 2 mạch của gen dài gấp 6 lần số aa của chuỗi polipeptit. 

c. Vì 3 nucleotit mã hóa cho 1 aa thì số tổ hợp sẽ là 4 3 =64 bộ ba dư thừa để mã hóa 20 loại aa. 

d. Vì mã bộ ba và bộ 2 không tạo được sự phong phú về thông tin di truyền. 

15. Khối protein tạo nên một nucleôxôm gồm mấy phân tử histon? 

a. 4. b. 6. c. 8. d. 10. 

16. Trong quá trình nhân đôi của phân tử ADN, trên một mạch ADN cũ sẽ có mạch ADN mới 

được tổng hợp liên tục, còn ở mạch kia ADN mới được tổng hợp từng đoạn. Hiện tượng này 

xảy ra do 

a. mạch mới luôn luôn được tổng hợp theo chiều từ 3 ’ đến 5 ’ . 

b. mạch mới luôn luôn được tổng hợp theo chiều 5 ’ đến 3 ’ . 

c. mạch mới luôn luôn được tổng hợp theo hướng ngược chiều tháo xoắn của ADN. 

d. mạch mới luôn luôn được tổng hợp theo hướng ngược chiều tháo xoắn của ADN. 

17. Cơ chế điều hòa đối với ôprôn lac ở E.Coli dựa vào tương tác của các yếu tố nào? 

a. Prôtein ức chế với nhóm gen cấu trúc. 

b. Protein ức chế với vùng P. 

c. Protein ức chế với sự thay đổi điều kiện môi trường. 

d. Protein ức chế với vùng O. 

18. Thể tự đa bội nào sau đây dễ tạo thành hơn qua giảm phân và thụ tinh ở thể lưỡng bội? 

a. Giao tử n kết hợp vưói giao tử 2n tạo hợp tử 3n.

. Giao tử 2n kết hợp với giao tử 2n tạo hợp tử 4n. 

c. Giao tử 2n kết hợp giao tử 3n tạo hợp tử 5n. 

d. Giao tử 2n kết hợp với giao tử 4n tạo hợp tử 6n. 

19. Một cặp NST tương đồng được qui ước là A a . Nếu cặp NST này không phân li ở kì sau 

của giảm phân II thì sẽ tạo ra các loại giao tử nào ? 

a. AA, Aa, A, a. b. Aa, O, A, a. 

c. AA, O, a. d. Aa, aa. 

20. điều nào sau đây không đúng với di truyền ngoài NST? 

a. Di truyền tế bào chất được xem là di truyền theo dòng mẹ. 

b. Không phải mọi hiện tượng di truyền theo dòng mẹ đều là di truyền tế bào chất. 

c. Mọi hiện tượng di truyền theo dòng mẹ đều là di truyền tế bào chất. 

d. Di truyền tế bào chất không có sự phân tính ở các thế hệ sau. 

21. Đặc điểm nào dưới đây không đúng với ruồi giấm? 

a. Có chu kì sống ngắn. b. Có nhiều đột biến. 

c. Không nuôi được trong ống nghiệm. d. Bộ NST có số lượng ít. 

22. Pt/c khác nhau về những cặp gen tương ứng giao phối với nhau được F1. F1 giao phối 

với nhau cho F2. Sự tương tác giữa các gen không alen, trong đó mỗi loại gen trội xác định một 

kiểu hình riêng biệt, cho F2 có tỉ lệ kiểu hình là: 

a. 9: 3: 3: 1. b. 9:7. c. 9:3:4. d. 9:6:1. 

23. Loại tác động của gen thường được chú có tỉ lệ kiểu hình là: 

a. 9: 3: 3: 1. b. 9:7. c. 9:3:4. d. 9:6:1. 

23. Loại tác động của gen thường được chú ý trong sản xuất là: 

a. tác động cộng gộp. b. tương tác bổ trợ giữa 2 loại gen trội. 

c. tác động đa hiệu. d. tác động át chế giữa các gen không alen. 

24. Vì sao nói cặp XY là cặp tương đồng không hoàn toàn : 

a. Vì NST có đoạn mang gen còn Y thì không có gen tương ứng. 

b. Vì NST X và Y đều có đoạn mang cặp gen tương ứng. 

c. Vì NST X mang nhiều gen hơn NST Y. 

d. Vì NST X dài hơn NST Y. 

25. Sự phụ thuộc của TT vào kiểu gen như thế nào? 

a. Tính trạng chất lượng phụ thuộc chủ yếu vào kiểu gen. 

b. Tính trạng chất lượng ít phụ thuộc vào kiểu gen. 

c. Tính trạng số lượng chủ yếu phụ thuộc chủ yếu vào kiểu gen. 

d. Bất kì loại tính trạng nào cũng phụ thuộc chủ yếu vào kiểu gen. 

26. Cho 2 dòng ruồi giấm t/c giao phối với nhau được F1 đều thu được ruồi thân xám, cánh 

dài. Cho ruồi cái F1 lai phân tích nếu thu được tỉ lệ: 0,4 thân xám, cánh cụt: 0,4 thân đen, cánh 

dài: 0,1 thân xám, cánh dài: 0,1 thân đen cánh cụt. Thì tần số hoán vị là bao nhiêu? 

a. 0,1 b. 0,2 c. 0,3 d. 0,4 

27. Phép lai xác định vai trò của bố mẹ đối với sự di truyền tính trạng ở các thế hệ sau được 

gọi là: 

a. lai thuận nghịch. b. Lai khác dòng 

c. lai ngược. d. Lai phân tích. 

28. điều nào dưới đây giải thích không đúng với tần số hoán vị gen không vượt quá 50%? 

a. Các gen có xu hướng liên kết là chủ yếu. 

b. Các gen có xu hướng liên kết với nhau. 

c. Sự trao đổi chéo diễn ra giữa 2 trong 4 sợi cromatit của cặp tương đồng. 

d. Không phải mọi tế bào khi giảm phân đều xảy ra trao đổi chéo. 

29. ý nghĩa thực tiễn của di truyền giới tính là: 

a. điều khiển giới tính của cá thể.

. phát hiện các yếu tố của môi trường trong cơ thể ảnh hưởng tới giới tính. 

c. phát hiện các yếu tố của môi trường ngoài cơ thể ảnh hưởng tới giới tính. 

d. điều khiển tỉ lệ đực cái và giới tính trong quá trình phát triển cá thể. 

30. ý nghĩa thực tiễn của qui luật phân li độc lập là gì? 

a. Cho thấy sinh sản hữu tính là bước tiến quan trọng của sinh giới. 

b. Tạo ra nguồn biến dị tổ hợp phong phú cung cấp cho chọn giống. 

c. Chỉ ra sự lai tạo trong chọn giống là cần thiết. 

d. Giải thích nguyên nhân của sự đa dạng của nhãng loài sinh sản theo lối giao phối.

Chương III. DI TRUYỀN HỌC QUẦN THỂ 

Tiết 19 - Bài 16. CẤU TRÚC DI TRUYỀN CỦA QUẦN THỂ 







- Giải thích được thế nào là một quần thể sinh vật cùng các đặc trưng di truyền của qthể. 

- Biết cách tính tần số của các alen và tần số kiểu gen của quần thể . 

- Nêu được xu hướng thay đổi cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn và giao phối gần. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn và giao 

phối gần; ứng dụng đặc điểm di truyền của các dạng quần thể trong sản xuất và đời sống. 


- Vận dụng kiến thức vào thực tế sản xuất trồng trọt, chăn nuôi để củng cố những tính trạng 

mong muốn, ổn định loài. 






- Bảng 16 – SGK 






TG Hoạt động GV - HS Nội dung 

20 

p 

*Hoạt động 1 : Tìm hiểu về các đặc trưng 

di truyền của quần thể. 

- GV: đưa ra 1 số VD về quần thể. Yêu 

cầu HS phân tích mối quan hệ giữa những 

con mối, mqh sinh sản của chúng → Quần 

thể là gì? 

HS: Tái hiện lại kiến thức sinh học 10 để 

nêu được khái niệm. 

I. CÁC ĐẶC TRƯNG DI TRUYỀN CỦA 

QUẦN THỂ 

1. Khái niệm quần thể. 

- Quần thể là một tập hợp các cá thể thuộc 

cùng 1 loài, cùng sống trong một khoảng 

không gian xác định, tại một thời điểm nhất 

định và có khả năng sinh ra các thế hệ để 

duy trì nòi giống. 

- GV : đưa ra một số VD và yêu cầu HS 

dựa vào khái niệm vừa học để nhận biết 

VD đó có phải là quần thể ko ? 

HS : trả lời và giải thích 

- Quần thể: Tự phối 

Ngẫu phối

15 

p 

GV: yêu cầu HS tìm hiểu SGK cho biết 

+ Về mặt di truyền mỗi QT được đặc trưng 

bởi yếu tố nào ? 

+ Vốn gen là gì? 

+ Tần số alen và tần số kiểu gen của QT 

được tính như thế nào? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGk để trả lời. 

GV: Nêu một bài tập VD SGK: 

QT đậu Hà Lan: alen A-đỏ> a-trắng Quần 

thể có 1000 cá thể, 

trong đó có: 500 cá thể có kiểu gen AA 

200 cá thể có kiểu gen Aa 

300 cá thể có kiểu gen aa 

=> Xác định: 

a. Tần số alen ? 

b. Tần số kiểu gen ? 

HS: Vận dụng công thức để tính tần số 

alen và tần số kiểu gen của QT. 

GV: Liên hệ: 

Các hoạt động của con người (khai 

thác gỗ trái phép, khai thác các mỏ quặng 

quá mức, săn bắt ĐV hoang dã...) đều làm 

thay đổi vốn gen của các QT thực vật và 

động vật → Ảnh hưởng nghiêm trọng tới 

sự tồn tại của loài và MT thiên nhiên. 

Vậy: để bảo vệ MT sống và đảm bảo 

vốn gen của các loài động-thực vật được 

ổn định thì chúng ta cần có những biện 

pháp nào? 

HS: thảo luận và trả lời 

- Trồng và bảo vệ rừng, không săn bắn ĐV 

hoang dã ... là những biện pháp bảo vệ và 

khai thác hợp lí tài nguyên thiên nhiên → 

vốn gen quần thể ổn định→ đảm bảo cân 

bằng sinh thái, bảo vệ MT sống. 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu cấu trúc di 

truyền của quần thể tự thụ phấn và quần 

thể giao phối gần. 

GV: Yêu cầu học sinh trả lời lệnh SGK 

trang 69 mục II.1. 

- Xác định thành phần tỉ lệ các KG của 

quần thể qua các thế hệ tự thụ phấn? 

HS: Lên bảng xác định tỉ lệ các loại KG. 

Lớp nhận xét, GV chỉnh sửa hoàn thiện 


2. Các đặc trưng di truyền của quần thể: 

là vốn gen. 

- Vốn gen là toàn bộ các alen của tất cả các 

gen trong quần thể ở thời điểm nhất định. 

- Vốn gen thể hiện qua tần số alen và tần số 

kiểu gen của quần thể : 

+ Tần số alen của 1 gen được tính bằng tỉ lệ 

giữa: số lượng alen đó trên tổng số alen của 

các gen khác nhau trong quần thể tại một 

thời điểm xác định. 

+ Tần số tương đối của một kiểu gen được 

xác định bằng tỉ số giữa: số lượng cá thể có 

kiểu gen đó trên tổng số cá thể trong quần 

thể. 

* Lưu ý: QT có cấu trúc DT: 

P: dAA : hAa : raa 

Thì tần số alen được tính như sau: 

p(A) = d + h/2 

q(a) = r + h/2 

II. CẤU TRÚC DI TRUYỀN CỦA QUẦN 

THỂ TỰ THỤ PHẤN VÀ GIAO PHỐI 

GẦN. 

1. Quần thể tự thụ phấn.

P: Aa x Aa 

F1: 1/4AA: 1/2Aa: 1/4aa 

F2: 3/8 AA: 1/4Aa: 3/8 aa 

F3: 7/16AA:1/8Aa: 7/16aa. 

GV: yêu cầu HS dựa vào kết quả bảng 16 

cho biết: Thành phần kiểu gen của QT cây 

tự thụ phấn có xu hướng thay đổi như thế 

nào qua nhiều thế hệ ? 

HS: nêu được: giảm dần tấn số kiểu gen dị 

hợp tử và tăng dần tần số kiểu gen đồng 

hợp. 

GV: Liên hệ: Hậu quả tự thụ phấn ở QT 

cây ngô qua nhiều thế hệ: làm giảm chiều 

cao năng suất cây trồng. 

- Thành phần kiểu gen của quần thể tự thụ 

phấn thay đổi theo hướng giảm dần tấn số 

kiểu gen dị hợp tử và tăng dần tần số kiểu 

gen đồng hợp. 

GV: Ở thế hệ thứ n thì cấu trúc DT của 

quần thể là như thế nào? 

HS: khái quát được: 

Aa = (1/2) n 

AA= aa = (1- (1/2) n )/2 

GV: yêu cầu HS nghiên cứu thông tin 

SGK: 

+ Quần thể giao phối gần là gì? 

+ Thành phần kiểu gen của QT giao phối 

gần có xu hướng thay đổi như thế nào qua 

nhiều thế hệ ? 

+Tại sao luật hôn nhân và gia đình lại cấm 

không cho người có họ hàng gần trong 

vòng 3 đời kết hôn với nhau? 

HS: thảo luận và trả lời. 

- Công thức tổng quát. 

QT: dAA + hAa + raa=1 

Trong đó: d, h, r lần lượt là tần số của các 

kiểu gen: AA, Aa, aa. 

Nếu quần thể trên tự thụ phấn qua n thế hệ 

thì: 

- Tần số của KG: Aa = (½) n .h 

- Tần số của KG:AA = d + h(1-(1/2) n /2) 

- Tần số của KG: aa = r + h(1-(1/2) n /2) 

2. Quần thể giao phối gần: 

- Giao phối gần là hiện tượng cá thể có cùng 

quan hệ huyết thống giao phối với nhau 

(giao phối cận huyết) 

- Qua các thế hệ giao phối gần thì tần số kiểu 

gen dị hợp giảm dần và tần số kiểu gen đồng 

hợp tăng dần. 


Hãy chọn phương án trả lời đúng 

Một quần thể khởi đầu có tần số kiểu gen dị hợp tử Aa là 0,40. Sau hai thế hệ tự thụ phấn 

thì tần số kiểu gen dị hợp tử trong quần thể sẽ là bao nhiêu? 

A. 0,10 B. 0,20 C. 0,30 D. 0,40 


Ôn tập kiến thức dựa vào câu 1, 2, 3 ở SGK trang 70 ; 

V. Rút kinh nghiệm

Tiết 20 – Bài 17. CẤU TRÚC DI TRUYỀN CỦA QUẦN THỂ (tiếp theo) 







- Hiểu được thế nào là quần thể ngẫu phối. 

- Giải thích được thế nào là trạng thái cân bằng di truyền của một quần thể. 

- Trình bày được nội dung định luật Hacdi-Vanbec. 

- Nêu được các điều kiện cần thiết của một quần thể sinh vật đạt được trạng thái cân bằng di 

truyền về thành phần kiểu gen đối với một gen nào đó. 

- Nêu được ý nghĩa và những điều kiện nghiệm đúng của định luật Hacdi-Vanbec. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: cấu trúc di truyền của quần thể ngẫu phối; 


- GD HS có ý thức bảo vệ môi trường sống của sinh vật, đảm bảo sự phát triển cân bằng của 

quần thể trong tự nhiên. 






- Sách bài tập sinh học 12. 





Câu 1 : Một quần thể có thành phần kiểu gen: 0,04 AA: 0,32 Aa: 0,64 aa. 

Biết alen A - hoa đỏ trội hoàn toàn so với alen a - hoa trắng 

Xác định tần số của các alen A và a ? 

A. p(A) = 0,84 và q(a) = 0,16 B. p(A) = 0,2 và q(a) = 0,8 

C. p(A) = 0,6 và q(a) = 0,4 D. p(A) = 0,55 và q(a) = 0,45 

Giải nhanh 

Tần số của các alen A và a : 

p(A) = 0,04 + 0,32 

2 

= 0,2 q(a) = 0,64 + 

0,32 

2 

= 0,8 

Câu 2: Cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ phấn thay đổi như thế nào qua các thế hệ? 

2. Kết nối: (3p)

- GV: Nhận xét kết quả bài làm của học sinh. 

Như vậy: cấu trúc di truyền của quần thể tự thụ và giao phối gần có tần số kiểu gen thay đổi 

theo hướng, tần số KG dị hợp giảm dần, còn tần số KG đồng hợp tăng dần qua các thế hệ, còn tần 

số alen không đổi qua các thế hệ. 

Vậy cấu trúc di truyền của quần thể ngẫu phối qua các thế hệ có thay đổi không và quần thể 

ngẫu phối có đặc trưng gì?chúng ta cùng nhau nghiên cứu bài hôm nay. 

TG Hoạt động của GV - HS Nội dung 


p 

* Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm và đặc 

điểm di truyền của QT ngẫu phối. 

- GV: Yêu cầu HS dựa vào thông tin mục III.1 kết 

hợp kiến thức đã học cho biết: 

+ Quần thể ngẫu phối là gì? 

- HS: trình bày khái niệm. 

- GV: Đây là hệ thống giao phối phổ biến nhất ở 

phần lớn động, thực vật trong tự nhiên và quần thể 

giao phối được xem là đơn vị sinh sản, đơn vị tồn 

tại của Loài trong tự nhiên. 

? Quần thể tự thụ phấn, giao phối gần và QT ngẫu 

phối có điểm gì khác nhau? 

?Theo em QT người có được coi là ngẫu phối 

không? Khi nào không đc coi là ngẫu phối? 

H/S nêu đc: 

+ Khi kết hôn dựa vào những đặc điểm di truyền, 

nhóm máu, các chỉ tiêu sinh hóa (khi ngẫu phối) 

+ Khi kết hôn dựa vào những đặc điểm hình thái, 

tính tình, tôn giáo, trình độ học vấn,... (khi không 

ngẫu phối) 

III. Cấu trúc di truyền của quần thể 

ngẫu phối 

1. Quần thể ngẫu phối 

a. Khái niệm : Quần thể ngẫu phối là 

quần thể có các cá thể trong quần thể lựa 

chọn bạn tình giao phối ngẫu nhiên. 

? Sự giao phối ngẫu nhiên giữa các cá thể tạo cho 

quần thể có đặc trưng di truyền gì nổi bật? 

HS: - Trong QT ngẫu phối có sự kết đôi ngẫu 

nhiên giữa các cá thể có kiểu gen khác nhau => 

nhiều biến dị tổ hợp => cung cấp nguồn nguyên 

liệu cho tiến hoá và chọn giống. 

- Nguyên nhân: tạo nhiều BDTH do sự phân li 

và tổ hợp tự do NST, TĐC các gen trong giảm 

phân; tổ hợp tự do của các NST trong thụ tinh → 

nhiều BDTH. 

GV: QT giao phối nổi bật ở đặc điểm đa hình và 

quá trình ngẫu phối chính là nguyên nhân làm cho 

QT đa hình về kiểu gen dẫn đến đa hình về kiểu 

hình 

Ví dụ Q.thể người gen quy định nhóm máu 

A,B,AB và O có 3 alen khác nhau : I A , I B > I 0 mỗi 

TB chứa 2/3 alen => tổ hợp KG là: 

I A I A , I A I 0 , I A I B ,I B I B , I B I 0 , I 0 I 0 ( 6 loại) 

b. Đặc trưng di truyền của quần thể 

ngẫu phối : 

- Tạo nên lượng biến dị di truyền rất lớn 

là nguồn nguyên liệu cho tiến hóa và 

chọn giống. 

- Duy trì tần số các KG khác nhau trong 

quần thể một cách không đổi trong 

những ĐK nhất định => duy trì sự đa 

dạng DT của quần thể. 

GV: Nếu gọi r là số alen thuộc 1 gen, còn n là số

20 

p 

gen khác nhau thì số KG của QT tính: 

n 

r(r+ 

1) 

Số kiểu gen = ;(r: số alen của gen, n là 

2 

số gen khác nhau). 

→ Trên cơ thể SV có rất nhiều gen, trong đó có 

các gen có nhiều alen nên số KG trong QT là rất 

lớn → thể hiện sự đa dạng DT của quần thể. 

* Hoạt động 2: tìm hiểu trạng thái cân bằng di 

truyền của quần thể ngẫu phối 

- GV: dẫn: Trong những đk nhất định, QT ngẫu 

phối duy trì tần số các KG khác nhau một cách 

không đổi và khi đó QT đạt trạng thái cân bằng di 

truyền→ Vậy: Thế nào là trạng thái CBDT của 

QT, để đạt trạng thái CBDT thì QT cần thỏa mãn 

những điều kiện nào? Để biết được điều đó chúng 

ta tìm hiểu sang mục 2. 

- GV: Đưa ra ví dụ về quần thể ở trạng thái 

CBDT và hướng dẫn HS phân tích. 

VD : QT có cấu trúc di truyền : 

P : 0,36AA+ 0,48Aa+0,16aa=1 

(đk : ngẫu phối) 

1. Tính tần số alen của QT . 

2. Xác định cấu trúc di truyền của QT ở thế 

hệ tiếp theo ? 

- HS: tính được: 

+ Tần số alen: p(A) = 

0,6 

0,2 + = 0,5 

2 

q(a) = 0,6 0,2 0,5 

2 + = 

+ F1 :0,36AA + 0,48Aa + 0,16aa =1 

- GV: Giảng: 

Như vậy sau 1 thế hệ ngẫu phối : thành phần 

KG của QT ở thế hệ F1 so với P là không đổi. 

GV : Trạng thái cân bằng di truyền như trên còn 

được gọi là trạng thái cân bằng Hacđi- vanbec 

Nhà toán học người Anh Hacdi và Bác sĩ người 

Đức Vanbec, ngoài ra còn nhà di truyền học 

người Nga độc lập nghiên cứu và tìm ra quy luật 

+ Vậy em hãy nêu nội dung ĐL? 

GV:Từ QL này cho ta biết tần số tương đối của 

mỗi alen và kiểu gen có xu hướng không đổi qua 

các thế hệ khi có sự ngẫu phối diễn ra 

2. Trạng thái cân bằng di truyền của 

quần thể : 

a. Khái niệm trạng thái cân bằng di 

truyền của quần thể : 

VD : QT có cấu trúc di truyền : 

P : 0,36AA+ 0,48Aa+0,16aa=1 

(đk : ngẫu phối) 

3. Tính tần số alen của QT . 

4. Xác định cấu trúc di truyền của 

QT ở thế hệ tiếp theo ? 

Giải : 

1. Gọi p, q lần lượt là tần số alen A và 

alen a : ta có : 

0,6 

p(A) = 0,2 + = 0,5 

2 

q(a) = 0,6 0,2 0,5 

2 + = 

2. Giả sử tần số alen của giao tử đực và 

giao tử cái như nhau, ta có : 

Giao tử P : 

đực (0,6A :0,4a) x cái (0,6A : 0,4a) 

F1: 0,6 2 AA + 2.(0,6.0,4)Aa + 0,4 2 aa = 1 

↔ 0,36AA + 0,48Aa + 0,16aa =1 

↔ p 2 2pq q 2 

→ Sau 1 thế hệ ngẫu phối : thành phần 

KG của QT ở thế hệ F1 so với P là 

không đổi. 

*Định luật hacđi vanbec 

Nội dung : trong 1 quần thể lớn , ngẫu 

phối ,nếu không có các yếu tố làm thay 

đổi tần số alen thì thành phần kiểu gen 

của quần thể sẽ duy trì không đổi từ thế 

hệ này sang thế hệ khác theo đẳng thức : 

p 2 AA+ 2pqAa +q 2 aa=1

GV: để kiểm tra xem một QT nào đó có cân bằng 

2 2 2pq 

 

hay không ta thử phép tính p .q = nghĩa 

2 

là tích các tần số tương đối của cơ thể đồng trội và 

đồng lăn bằng bình phương 1 nửa tần số tương đối 

của cơ thể dị hợp 

? Với những điều kiện nào thì thì quần thể nghiệm 

đúng với ĐL? 

*Hs đọc sgk thảo luận về điều kiện nghiệm đúng, 

? Trong tự nhiên có quần thể nào đáp ứng được tất 

cả những điều kiện trên không? 

HS : Trong tự nhiên rất khó có thể đáp ứng được 

tất cả các điều kiện trên nên tần số alen và thành 

phần KG của 1 QT liên tục bị biến đổi 

? : Em hãy nêu ý nghĩa của Định luật Hacdi – 

Vanbec ? 

GV quay lại câu hỏi kiểm tra bài cũ 

Nhận xét tính trạng lăn q2aa từ đó tính qa=? Từ 

đó tính pA 

GV : Quay lại ví dụ 1 - F1 khác P suy ra P chưa 

cân bằng 

H : Vậy khi 1 QT chưa cân bằng thì qua mấy thế 

hệ ngẫu phối sẽ cân bằng ? 

HS : Qua 1 thế hệ ngẫu phối 

2 

trong đó p+q=1 

- Hệ quả : 

+ p + q =1 QT cân bằng 

p + q #1 QT không cân bằng 

+ 

2 2 

p = p, 

q = q 

* Điều kiện nghiệm đúng: 5 đk 

- Phải có kích thước lớn 

- Diễn ra sự ngẫu phối. 

- Không có chọn lọc tự nhiên. 

- Không xảy ra đột biến 

- Không có sự di – nhập gen 

* Ý nghĩa: 

- Ý nghĩa thực tế: 

Giải thích được cấu trúc di truyền của 

một số QT trong tự nhiên không thay đổi 

trong thời gian dài 

- Ý nghĩa lý thuyết: 

Từ tần số KG có thể suy ra được tần số 

alen, tần số KH và ngược lại 

3. Thực hành/ Luyện tập: (5p) Yêu cầu HS làm bài tập số 2 trang 73. 

* Bài tập lệnh: 

Một quần thể người có tần số người bị 

bạch tạng là 1/10000, giả sử quần thể 

này cân bằng di truyền 

Hãy tính tần số các alen và thành phần 

các kiểu gen của quần thể, biết rằng bệnh 

bạch tạng (aa) do gen lặn nằm trên NST 

thường quy định 

quần thể.. 

4. Vận dụng: (2p) - Ôn tập lí thuyết, trả lời câu hỏi số 1, 3 SGK trang 73, 74. 



Chương IV. ỨNG DỤNG DI TRUYỀN 

Tiết 21 - Bài 18. CHỌN GIỐNG VẬT NUÔI VÀ CÂY TRỒNG DỰA TRÊN NGUỒN 

BIẾN DỊ TỔ HỢP 


Ngày dạy: /12/2018 /12/2018 /12/2018 /12/2018 

Lớp dạy: 12A 12A 12A 12A 




- Giải thích được các cơ chế phát sinh biến dị tổ hợp. 

- Giải thích được thế nào là ưu thế lai và cơ sở khoa học của ưu thế lai cũng như phương pháp 

tạo ưu thế lai. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: các cơ chế phát sinh biến dị tổ hợp, cơ sở khoa học và 

phương pháp tạo ưu thế lai. 


- Hình thành niềm tin vào khoa học, vào trí tuệ con người qua những thành tựu tạo giống bằng 

phương pháp lai. 






- Bảng 18 

- Hình 18-SGK 





- Khi nào quần thể được cho là đang ở trạng thái cân bằng di truyền? VD minh họa? 

- Các gen di truyền liên kết giới tính có thể đạt được trạng thái cân bằng di truyền theo Hardi - 

Valberg hay không khi tần số alen ở 2 giới khác nhau? 



15p * Hoạt động 1: Tạo giống thuần từ nguồn 

biến dị tổ hợp. 

GV: Biến dị tổ hợp là gì? Tại sao lai lại là 

phương pháp cơ bản để tạo sự đa dạng các vật 

liệu di truyền cho chọn giống? Tại sao BDTH 

có vai trò quan trọng trong việc tạo giống 

I.TẠO GIỐNG THUẦN DỰA 

TRÊN NGUỒN BIẾN DỊ TỔ HỢP. 

Các bước tạo giống dựa trên 

nguồn biến dị tổ hợp: 

- Tạo ra các dòng thuần khác nhau. 

- Lai giống và tạo ra những tổ hợp gen

20p 

mới? Ưu điểm của phương pháp tạo giống 

thuần dựa trên nguồn biến dị tổ hợp là gì? 

HS: Trả lời qua việc nghiên cứu thông tin 

SGK -> lớp nhận xét, bổ sung 

GV: Chỉnh sửa, chính xác hóa kiến thức. 

GV cung cấp kiến thức: 

+ Dòng thuần chủng có ý nghĩa đặc biệt quan 

trọng trong phân tích di truyền cũng như trong 

chọn tạo giống mới. Gen ở trạng thái đồng hợp 

tử dù lặn hay trội đều biểu hiện thành KH. Do 

đó có thể tìm hiểu được hoạt động của gen đặc 

biệt là gen cho sản phẩm quí hiếm mong 

muốn. 

Hoạt động2: Tìm hiểu về tạo giống lai có ưu 

thế lai cao. 

GV: Ưu thế lai là gì? 

HS: Tái hiện kiến thức đã học ở lớp 9 trả lời 

câu hỏi. 

GV: Phân tích khái niệm ưu thế lai. 

GV: Tại sao con lai có được KH vượt trội về 

nhiều mặt so với các dạng bố mẹ? Tại sao ưu 

thế lai đạt cao nhất ở F1 sau đó giảm dần qua 

các thế hệ. 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK trả lời -> lớp 

nhận xét -> GV chính xác hóa kiến thức. 

GV: Phương pháp tạo ưu thế lai? 

Hãy kể những thành tựu tạo giống vật nuôi 

cây trồng có ưu thế lai cao ở Việt Nam và trên 

thế giới mà em biết? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK và liên hệ 

thực tế để trả lời. 

GV: Nhận xét và bổ sung để hoàn thiện kiến 

thức. 

mong muốn. 

- Tiến hành cho tự thụ phấn hoặc giao 

phối gần để tạo ra giống thuần chủng. 

II. TẠO GIỐNG LAI CÓ ƯU THẾ 

LAI CAO. 

1. Khái niệm về ưu thế lai. 

- Ưu thế lai là hiện tượng con lai có 

năng suất, phẩm chất, sức chống chịu, 

khả năng sinh trưởng và phát triển 

vượt trội so với các dạng bố mẹ. 

- Ưu thế lai đạt cao nhất ở F1 sau đó 

giảm dần qua các thế hệ -> đây là lí 

do không dùng con lai F1làm giống, 

chỉ dùng vào mục đích kinh tế. 

2. Cơ sở di truyền của ưu thế lai: 

- Giả thuyết siêu trội: Ở trạng thái dị 

hợp tử về nhiều cặp gen khác nhau, 

con lai có được kiểu hình vượt trội 

nhiều mặt so với các dạng bố mẹ có 

nhiều gen ở trạng thái đồng hợp tử. 

- Con lai F1 không dùng làm giống vì 

ở các thế hệ sau tỉ lệ dị hợp giảm dẫn - 

> ưu thế lai giảm. 

3. Phương pháp tạo ưu thế lai: 

- Tạo dòng thuần chủng khác nhau. 

- Lai các dòng thuần chủng với nhau 

để tìm các tổ hợp lai có năng suất cao. 

4. Thành tựu ứng dụng ưu thế lai 

trong sản xuất nông nghiệp ở Việt 

Nam. 

- Vật nuôi: Lợn lai kinh tế, bò lai.... 

- Cây trồng: Ngô lai Baiosit, các 

giiống lúa.... 


- Cho biết thành tựu chọn giống ở Việt Nam về một vài giống cây trồng, vật nuôi có ưu thế 

cao? 

- Nguyên nhân tạo ra biến dị tổ hợp? Tại sao biến dị tổ hợp là quan trọng cho chọn giống vật 

nuôi, cây trồng? 


- Ôn tập kiến thức trả lời câu hỏi 1, 2, 3,4 SGK trang 78. 



Tiết 22 - Bài 19. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN 

VÀ CÔNG NGHỆ TẾ BÀO 







- Giải thích được quy trình tạo giống mới bằng phương pháp gây đột biến. 

- Nêu được một số thành tựu tạo giống thực vật bằng công nghệ tế bào. 

- Trình bày được kĩ thuật nhân bản vô tính ở động vật. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: phương pháp tạo giống mới bằng phương pháp gây 

đột biến và công nghệ tế bào. 


- Chủ động tạo biến dị, nhân nhanh các giống động-thực vật quý hiếm, góp phần bảo vệ nguồn 

gen, đảm bảo độ đa dạng sinh học. 

- Củng cố niềm tin vào khoa học. 






- Hình 19-SGK 


1.Khám phá: 2p 

Ở chương I các em đã biết khái niệm và cơ chế đột biến. Vậy các nhà khoa học đã ứng dụng 

phương pháp gây đột biến vào công tác tạo giống như thế nào và đã đạt được những thành tựu gì? 

Đó là những vấn đề chúng ta sẽ tìm hiểu trong bài ngày hôm nay. 



15p 

* Hoạt động1: Khái niệm về tạo giống bằng 

phương pháp gây đột biến. 

GV: Hãy phân tích lí do của việc gây đột biến 

tạo vật liệu cho chọn giống? Gây đột biến để 

tạo giống mới dựa trên cơ sở nào? Có ý nghĩa 

gì? Qui trình tạo giống mới bằng gây đột biến 

gồm mấy bước ? 

HS: Nnghiên cứu thông tin SGK trang 79 trả 


GV: Để gây đột biến ở thực vật bằng tác nhân 

vật lí, người ta tiến hành như thế nào? 

I. TẠO GIỐNG BẰNG PHƯƠNG 

PHÁP GÂY ĐỘT BIẾN. 

1. Quy trình: 

- Xử lí mẫu vật bằng tác nhân gây đột 

biến. 

- Chọn lọc các cá thể đột biến có kiểu 

hình mong muốn. 

- Tạo dòng thuần chủng. 

2. Một số thành tựu tạo giống bằng 

gây đột biến ở Việt Nam.

20p 

- Các tác nhân hóa học gây đột biến gen và đột 

biến cấu trúc NST theo cơ chế nào ? 


GV: Nhận xét và bổ sung về những thành tựu 

ở Việt Nam. 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu về tạo giống bằng 

công nghệ tế bào. 

GV: Công nghệ tế bào là gì ? 

+ Tại sao ở mỗi giao tử đều có số lượng là n, 

nhưng lại không giống nhau về KG ? 

HS: Trả lời, lớp nhận xét -> GV đánh giá hoàn 

chỉnh kiến thức. 

GV: Phương pháp nuôi cấy hạt phấn có hiệu 

như thế nào ? 

+ Tại sao phải bóc thành xenlulôzơ của tế 

bào? Có mấy cách để thực hiện điều này? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK trang 80 trả 

lời câu hỏi -> lớp nhận xét, bổ sung. 

GV : giới thiệu : Công nghệ cấy truyền phôi 

(hợp tử) nhằm tạo ra nhiều cá thể con giống có 

phẩm chất giống nhau từ một hợp tử ban đầu. 

Làm thế nào để đạt được mục đích trên 

đây ? Bản chất di truyền của việc nhân dòng 

vật nuôi này dựa trên cơ sở nào? 

HS: trả lời -> GV hoàn thiện kiến thức. 

GV hỏi tiếp: Trong phương pháp cấy truyền 

phôi người ta còn sử dụng những kĩ thuật nào? 

GV yêu cầu HS: Hãy trình bày các bước cần 

tiến hành của phương pháp nhân bản vô tính ở 

động vật để tạo thành công cừu Đôly? 

HS: nghiên cứu thông tin SGK trình bày các 

bước. 

GV: hỏi tiếp: Thành công này đã mở ra cho 

công tác chọn tạo giống động vật khả năng gì? 

HS: trả lời -> GV bổ sung hoàn chỉnh kiến 

thức. 

- Tạo được nhiều chủng VSV, nhiều 

giống lúa, đậu tương… có nhiều đặc 

tính quý. 

- Sử dụng Cônsixin tạo được dâu tằm 

tứ bội 4n. 

- Xử lí NMU/Táo Gia Lộc → Táo má 

hồng cho năng suất cao, phẩm chất 

tốt, 02 vụ/năm. 

- Sản xuất penicilin, vacxin... 

II. TẠO GIỐNG BẰNG CÔNG 

NGHỆ TẾ BÀO. 

1. Công nghệ tế bào thực vật. 

- Nuôi cấy mô, tế bào trong ống 

nghiệm → cây mới: Nhân nhanh các 

giống cây quý, tạo sự đồng nhất kiểu 

gen của quần thể cây trồng. 

- Lai tế bào sinh dưỡng (Dung hợp 

hai tế bào trần) → tạo giống lai khác 

loài ở thực vật. 

- Nuôi cấy hạt phấn, noãn chưa thụ 

tinh trong ống nghiệm → cây đơn bội 

Concicin 

(n) ⎯⎯⎯⎯→ cây lưỡng bội (2n). 

2. Công nghệ tế bào động vật. 

a. Nhân bản vô tính động vật 

- Tách nhân TB của cơ thể cần nhân 

bản và chuyển vào Trứng đã hủy nhân 

→ TB chứa nhân 2n của động vật cần 

nhân bản → Nuôi TB chuyển nhân 

trong ống nghiệm cho phát triển thành 

phôi → Cấy phôi vào tử cung cái 

giống cho mang thai, sinh sản bình 

thường. 

- Tạo được nhiều vật nuôi cùng mang 

các gen quý. 

b. Cấy truyền phôi 

- Phôi được tách thành nhiều phôi → 

tử cung các vật cái giống → mỗi phôi 

sẽ phát triển thành một cơ thể mới. 


- Hãy phân tích lí do của việc gây đột biến tạo vật liệu cho chọn giống ? 

- Tác nhân, hậu quả và mục đích của việc gây đột biến ở vật nuôi, cây trồng là gì ? 

- Hãy phân biệt các phương pháp chọn giống thực vật bằng kĩ thuật nuôi cấy tế bào? 

- So sánh 2 phương pháp cấy truyền phôi và nhân bản vô tính bằng kĩ thuật chuyển nhân ở 



- Ôn tập trả lời các câu hỏi ở cuối bài trang 82 SGK. 

- Đọc bài tạo giống thực vật bằng công nghệ gen 


Tiết 23 - Bài 20. TẠO GIỐNG NHỜ CÔNG NGHỆ GEN 







- Giải thích được các khái niệm: công nghệ gen, kĩ thuật chuyển gen AND tái tổ hợp, thể 

truyền, plasmit. 

- Trình bày được các bước trong kĩ thuật chuyển gen. 

- Nêu được các ứng dụng của công nghệ chuyển gen trong việc tạo ra các giống sinh vật biến 

đổi gen. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: công nghệ gen, ứng dụng của công nghệ chuyển gen 

trong việc tạo ra các giống sinh vật biến đổi gen. 


- Hình thành niềm tin và say mê khoa học từ những thành tựu của công nghệ gen trong việc tạo 

giống mới. 






- Hình 20.1 – SGK 


1.Khám phá: 2p 

Trong giai đoạn hiện nay chúng ta cần lượng lớn thuốc chữa bệnh, vacxin phòng bệnh, 

nguồn lương thực, thực phẩm, nhưng giống vật nuôi cây trồng chỉ cho năng suất nhất định. Vậy 

làm thế nào để giải quyết vấn đề? Các nhà khoa học đã dựa vào công nghệ gen để tạo ra các 

giống vật nuôi, cây trồng mới với các đặc tính quý mà các sinh vật trong tự nhiên không có 

được. Đó là vấn đề chúng ta sẽ tìm hiểu trong bài ngày hôm nay. 



* Hoạt động 1: Tìm hiểu về công nghệ 

20p gen. 

GV: Lấy gen của loài này lắp vào hệ gen 

của loài khác thì có được không và bằng 

cách nào? 

HS: Nêu khái niệm về công nghệ gen. 


I. CÔNG NGHỆ GEN. 

1. Khái niệm công nghệ gen. 

- Công nghệ gen là qui trình tạo ra những tế 

bào hoặc sinh vật có gen bị biến đổi, có thêm 

gen mới, từ đó tạo ra cơ thể với những đặc 

điểm mới. 

- Trung tâm của công nghệ gen là kĩ thuật 

tạo ADN tái tổ hợp( kỹ thuật chuyển gen).

15p 


GV: Yêu HS quan sát hình 25.1 SGK và 

cho biết : 

+ Kĩ thuật chuyển gen có mấy khâu chủ 

yếu? 

+ ADN tái tổ hợp là gì? 

GV nêu vấn đề: Trong công nghệ gen, để 

đưa một gen từ tế bào này sang tế bào 

khác cần phải sử dụng một phân tử ADN 

đặc biệt, kĩ thuật này gọi là tạo ADN tái 

tổ hợp. Câu hỏi đặt ra là phân tử ADN đó 

được gọi là gì? 

HS trả lời được: Gọi là thể truyền gen 

GV: Vậy làm cách nào để có đúng đoạn 

ADN mang gen cần thiết của tế bào cho 

để thực hiện chuyển gen? 

HS phải nêu được: Nhờ enzim cắt giới 

hạn restrictaza, enzim này cắt 2 mạch 

đơn của phân tử ADN ở những vị 

nucleotit xác định. 

GV: Làm thế nào gắn được nó vào ADN 

của tế bào nhận? 

HS: Nhờ enzim nối ligaza. 

GV: Vậy kĩ thuật tạo ADN tái tổ hợp là 

gì? 

GV:Khi đã có ADN tái tổ hợp rồi thì để 

đưa được phân tử ADN vào tế bào nhận 

bằng cách nào? 


lời. 

GV: Khi thực hiện bước 2 của kĩ thuật 

chuyển gen, trong ống nghiệm có vô số 

các tế bào vi khuẩn, một số có ADN tái 

tổ hợp, một số không có ADN tái tổ hợp 

xâm nhập vào, làm thế nào để tách được 

các tế bào có ADN tái tổ hợp với các tế 

bào không có ADN tái tổ hợp? 

HS: Nghiên cứu thông tin mục II.c trang 

84 trả lời câu hỏi. 

* Hoạt động 2 : Tìm hiểu ứng dụng 

công nghệ gen trong tạo giống biến đổi 

gen. 

GV nêu vấn đề :Trên chương trình khoa 

học và đời sống VTV2 các nhà khoa học 

đã tạo ra giống chuột không sợ mèo bằng 

cách nào ? 

HS: Con chuột đó được gọi là sinh vật 

biến đổi gen. 

2. Các bước cần tiến hành trong kĩ thuật 

chuyển gen. 

a. Tạo ADN tái tổ hợp. 

- Thể truyền là 1 phân tử ADN nhỏ có khả 

năng nhân đôi một cách đọc lập với hệ gen 

của tế bào hoặc có thể gắn vào hệ gen của tế 

bào. 

→ Loại thể truyền: plasmit, virut, NST nhân 

tạo ... 

- ADN tái tổ hợp: là 1 phân tử ADN nhỏ 

được lắp ráp từ các đoạn ADN lấy từ các tế 

bào khác nhau. 

- Các bước tạo ADN tái tổ hợp : 

+ Tách thể truyền và hệ gen cần chuyển ra 

khỏi tế bào. 

+ Dùng Restrictaza để cắt ADN và Plasmid 

tại những điểm xác định, tạo đầu dính. 

+ Dùng Ligaza để gắn ADN và Plasmid lại 

thành ADN tái tổ hợp. 

b. Đưa ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận. 

- Dùng CaCl2 hoặc dùng xung điện để làm 

giãn màng sinh chất của tế bào nhận. 

- Phân tử ADN tái tổ hợp dễ dàng chui qua 

màng vào tế bào nhận. 

* Tải nạp : Trường hợp thể truyền là pha gơ, 

chúng mang gen cần chuyển chủ động xâm 

nhập vào tế bào chủ (vi khuẩn). 

c. Phân lập(tách) dòng tế bào chứa ADN 

tái tổ hợp. 

- Nhận biết tế bào có ADN tái tổ hợp bằng 

cách chọn thể truyền có gen đánh dấu. 

II. ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ GEN 

TRONG TẠO GIỐNG BIẾN ĐỔI GEN. 

1. Khái niệm sinh vật biến đổi gen : 

- Khái niệm : Là sinh vật mà hệ gen của nó 

được con người làm biến đổi phù hợp với lợi 

ích của mình. 

- Cách để làm biến đổi hệ gen của sinh vật : 

+ Đưa thêm một gen lạ vào hệ gen của SV. 

+ Làm biến đổi 1 gen đã có sãn trong hệ gen.

GV :Sinh cật biến đổi gen là gì ? Có 

những cách nào để tạo được sinh vật biến 

đổi gen ? HS: Suy nghĩ sựa vào SGK trả 

lời. 

GV nêu vấn đề : Tạo giống bằng công 

nghệ gen đối với cây trồng đã thu được 

những thành tựu gì ? 

HS : Nghiên cứu thông tin SGk trang 84, 

85 để trả lời. 

GV: Nhận xét, bổ sung để hoàn thiện 


+ Loại bỏ hoặc làm bất hoạt một gen nào đó 

trong hệ gen. 

2. Một số thành tựu tạo giống biến đổi 

gen. 

a. Tạo động vật chuyển gen : 

b. Tạo giống cây trồng biến đổi gen. 

c. Tạo dòng vi sinh vật biến đổi gen. 

( SGK trang 84, 85 ) 


- Trình bày qui trình tạo ADN tái tổ hợp, chuyển ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận? 

- Hệ gen của sinh vật có thể được biến đổi bằng những cách nào? 

- Trình bày phương pháp tạo động vật chuyển gen và những thành tựu tạo giống động vật 

biến đổi gen? 





Chương V: DI TRUYỀN HỌC NGƯỜI 

Tiết 24 - Bài 21. DI TRUYỀN Y HỌC 







- Nêu được khái niệm chung về di truyền y học. 

- Trình bày được: Khái niệm, nguyên nhân, cơ chế, hậu quả, cách phòng và chữa các bệnh 

phêniketo niệu, hội chứng Đao và ung thư. 





- Kĩ năng bày tỏ sự cảm thông, chia sẻ với những bệnh nhân mắc bệnh di truyền. 

- Kĩ năng giải quyết vấn đề nảy sinh trong cuộc sống thực tiễn cuộc sống, liên quan đến vấn đề 

di truyền y học. 

- Kĩ năng bảo vệ thân và những người xung quanh tránh những nguy cơ mắc một số bệnh di 

truyền ở người. 

- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin khi HS đọc SGK, các tư liệu, quan sát hình ảnh để tìm 

hiểu khái niệm di truyền y học, một số bệnh di truyền. 


- GD HS nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, bảo vệ tương lai di truyền của con người. 





III.Phương tiện dạy học: 

- Hình vẽ 21.1, 21.2 - SGK 



Trong Di truyền học thì Di truyền học người là một bộ môn quan trọng liên quan đến sức 

khỏe con người. Cùng với sự phát triển khoa học – kĩ thuật thì sự ô nhiễm môi trường cũng 

tăng lên, đó là tác nhân quan trọng gây ra những đột biến gen, đột biến NST ở người (hóa chất, 

tia phóng xạ, virut …). Hậu quả là gây ra các dạng bệnh di truyền phân tử, bệnh liên quan đến 

NST hay ung thư. Vậy cụ thể Thế nào là bệnh di truyền phân tử, bệnh liên quan đến NST, ung 

thư; Nguyên nhân, cơ chế gây bệnh và cách đề phòng ra sao? Đó là những vấn đề chúng ta sẽ 

tìm hiểu trong bài ngày hôm nay. 


TG Hoạt động của thầy và trò 

* Hoạt động 1. Tìm hiểu về bệnh di 

15p truyền phân tử. 

Nội dung kiến thức 

I. BỆNH DI TRUYỀN PHÂN TỬ. 

* Khái niệm: Bệnh di truyền phân tử là 

những bệnh di truyền được nghiên cứu cơ

20p 

GV yêu cầu học sinh đọc mục I SGK 

trang 87 và trả lời câu hỏi: Nêu khái 

niệm, nguyên nhân và cơ chế gây nên các 

bệnh di truyền phân tử? 


lời. 


GV: Bệnh phêninkêtô niệu là gì? Cơ chế 

gây bệnh? 

HS: Nghiên cứu SGK trang 88 mục I trả 

lời câu hỏi 

GV: Làm thể nào để chữa bệnh 

phêninkitô niệu? 

HS: Nghiên cứu SGK trang 88 mục I trả 

lời câu hỏi 


* Hoạt động 2: Tìm hiểu hội chứng 

liên quan đến đột biến NST. 

GV: Thế nào là hội chứng bệnh liên quan 

đến đột biến NST? 


lời. 

GV: Bệnh Đao là gì? Nguyên nhân gây 

ra bệnh Đao? Làm thế nào để nhận biết 

người có mắt bệng Đao? 


lời. 

GV: Yêu cầu học sinh vẽ sơ đồ cơ chế 

phát sinh hội chứng đao. 

HS: Dựa vào sơ đồ hình 21.1 để trả lời. 


* Hoạt động 3. Tìm hiểu về bệnh ung 

thu. 

GV: Ung thư là loại bệnh như thế nào? 

Phân biệt giữa u ác tính và u lành tính? 

HS: Đọc SGK trả lời câu hỏi. 

GV: Nguyên nhân và cơ chế gây ung 

thư? Các bệnh ung thư có di truyền 

không? 



GV bổ sung: Các gen tiền ung thư tổng 

chế gây bệnh ở cấp phân tử. 

* Nguyên nhân: Phần lớn các bệnh di truyền 

phân tử đều do các ĐB gen gây nên. 

* Cơ chế gây bệnh: Alen đột biến có thể 

hoàn toàn không tổng hợp được protein, tăng 

hay giảm số lượng protein hoặc tổng hợp ra 

protein bị thay đổi chức năng, rối loạn trao 

đổi chất trong cơ thể-> Gây bệnh 

* Ví dụ: Bệnh phêninkêtô niệu. 

- Người bình thường: Gen bình thường tổng 

hợp enzim chuyển hóa phêninalanin 

-> tizôzin. 

- Người bị bệnh: Gen bị đột biến, không tổng 

hợp được enzim chuyển hóa 

phêninalanin nên axit amin này tích tụ trong 

máu đi lên não đầu độc tế bào thần kinh nên 

người bị bệnh mất trí. 

- Phương pháp chữa bệnh: Phát hiện sớm ở 

trẻ, cho ăn kiêng thức ăn chứa 

phêninalanin một cách hợp lí. 

II. HỘI CHỨNG BỆNH LIÊN QUAN 

ĐẾN ĐỘT BIẾN NST. 

* Khái niệm: Các đột biến cấu trúc hay số 

lượng NST thường liên quan đến rất nhiều 

gen gây ra hàng loạt tổn thương ở các hệ cơ 

quan của người bệnh nên thường được gọi là 

hội chứng bệnh NST. 

* VD: Bệnh Đao là bệnh do thừa 1 NSTh số 

21 trong tế bào( thể tam nhiễm-thể ba) 

- Đặc điểm: Người thấp, má phệ, cổ rtụ, khe 

mắt xếch, dị tật tim và ống tiêu hóa. 

- Cơ chế phát sinh: (HS vẽ sơ đồ cơ chế ) 

- Cách phòng bệnh: Không nên sinh con khi 

tuổi đã cao. 

III. BỆNH UNG THƯ. 

* Khái niệm: Ung thư là một loại bệnh được 

đặc trưng bởi sự tăng sinh không kiểm soát 

được của một số tế bào cơ thể dẫn đến hình 

thành các khối u chèn ép các cơ quan trong 

cơ thể. 

- Khối u là ác tính nếu tế bào khối u có khả 

năng tách khỏi mô đi vào máu -> tạo khối u 

ở nhiều nơi -> gây chết cho bệnh nhân. 

- Khối u là lành tính nếu tế bào khối u không 

có khả năng di chuyển vào máu để đi tới các 

vị trí khác nhau của cơ thể. 

* Nguyên nhân: Do các đột biến gen, đột 

biến NST, việc tiếp xúc với các tác nhân

hợp các nhân tố sinh trưởng tham gia 

điều hòa quá trình phân bào. Bình thường 

hoạt động của các gen này chịu sự điều 

khiển của cơ thể -> chỉ tạo ra một lượng 

vừa đủ đáp ứng lại nhu cầu phân bào 

bình thường 

Khi bị đột biến thì gen trở nên hoạt động 

mạnh (gen ung thư) -> tạo ra quá nhiều 

sản phẩm -> tăng tốc độ phân bào -> tạo 

nên các khối u mà cơ thể không kiểm 

soát được. 

=> Đột biến làm gen tiền ung thư -> gen 

ung thư là trội nhưng không di truyền 

cho đời sau vì xuất hiện ở tế bào xô ma. 

phóng xạ, hóa học, virut -> các tế bào có thể 

bị đột biến khác nhau -> gây ung thư. 

* Cơ chế gây ung thư: 

- Hoạt động của các gen qui định các yếu tố 

sinh trưởng. 

- Hoạt động của các gen ức chế ung thư. 

(SGK trang 89, 90) 


- Khái niệm và cơ chế gây bệnh di truyền phân tử ? Cho ví dụ? 

- Khái niệm và cơ chế gây bênh NST ở người? 

4. Vận dụng: (2p 

- Trả lời các câu hỏi cuối bài trong SGK trang 91. 


Tiết 25 - Bài 22. BẢO VỆ VỐN GEN CỦA LOÀI VÀ 

MỘT SỐ VẤN ĐỀ XÃ HỘI CỦA DI TRUYỀN HỌC 







- Trình bày được các biện pháp bảo vệ vốn gen của loài người. 

- Nêu được một số vấn đề xã hội của di truyền học. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: các biện pháp bảo vệ vốn gen của loài người và một số 

vấn đề xã hội của di truyền học. 

- Kĩ năng ra quyết định trước một số vấn đề xã hội của di truyền học. 


- Bảo vệ môi trường, hạn chế tác động xấu, tránh các đột biến phát sinh, giảm thiểu gánh nặng di 

truyền cho loài người. 

- Hiểu biết được do sự phát triển mạnh của khoa học công nghệ có thể dẫn đến ô nhiễm đất, nước, 

không khí, từ đó có ý thức bảo vệ môi trường. 






- Hình vẽ SGK. 



Để nâng duy trì và nâng cao chất lượng nòi giống, con người đã ứng dụng kiến thức di truyền 

để bảo vệ vốn gen của loài người như thế nào? Một số vấn đề xã hội của di truyền học là gì? 

Đó là những vấn đề chúng ta sẽ tìm hiểu trong bài học hôm nay. 

2. Kết nối : 

TG Hoạt động của thầy và trò Nội dung kiến thức 

20p 

* Hoạt động 1: Tìm hiểu hoạt động 

vốn gen của loài người. 

GV: Thế nào là gánh nặng di truyền 

cho loài người? 

HS dựa vào kiến thức đã học và nội 

dung trong SGK để trả lời. 

GV: Việc sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc 

diệt cỏ, chất kích thích sinh trưởng... có 

tác động đến môi trường như thế nào? 

I. BẢO VỆ VỐN GEN CỦA LOÀI. 

1. Tạo môi trường trong sạch nhằm hạn 

chế các tác nhân đột biến: 

- Tránh hạn chế tác hại của các tác nhân gây 

đột biến. 

- Giảm gánh nặng di truyền. 

2. Tư vấn di truyền và việc sàng lọc trước 

sinh. 

a. Tư vấn di truyền:

15p 

Nguyên nhân dẫn đến ô nhiễm đất, 

nước, không khí? (các vụ nổ nhà máy 

hạt nhân, thử vũ khí hóa học... ) 

HS dựa vào kiến thức đã học về nguyên 

nhân đột biến gen và kiến thức SGK trả 


GV: Vậy có biện pháp gì để bảo vệ vốn 

gen di truyền của loài người, giúp giảm 

bớt gánh nặng di truyền của loài người? 

HS: Nêu các biện pháp từ SGK. 

GV: Tư vấn di truyền là gì? 

Mô tả các bước của phương pháp “ 

chọc dò dịch ối “ và “sinh thiết tua nhau 

thai “? 

- HS trả lời, GV nhận xét và hoàn thiện 


+ Phương pháp chọ dò dịch ối. 

+ Phương pháp sinh thiết tua nhau thai. 

HS dựa vào kiến thức bài 20, công nghệ 

gen và thông tin SGK trang 94 trả lời 

câu hỏi. 

* Hoạt động 2: Một số vấn đề xã hội 

của di truyền học. 

GV: Ngoài những lợi ích thiết thực việc 

giải mã hệ gen người còn gây tâm lí lo 

ngại gì? 

+ Những vấn đề lo ngại về phát triển 

gen và công nghệ tế bào? 

+ Di truyền học có biện pháp gì để 

ngăn chặn bệnh AIDS ? 


luận nhóm, thông nhất ý kiến để trả lời 

các câu hỏi. 



- Tư vấn di truyền y học là hình thức các 

chuyên gia di truyền đưa ra các tiên đoán về 

khả năng đứa trẻ sinh ra mắc một bệnh di 

truyền nào đó và cho lời khuyên các cặp vợ 

chồng có nên sinh con tiếp hay không, nếu 

có thì cần phải làm gì để tránh cho ra đời 

những đứa trẻ tật nguyền. 

- Kĩ thuật tư vấn di truyền: 

+ Chuẩn đoán đúng bệnh di truyền. 

+ Xây dựng phả hệ của người bệnh. 

+ Tính xác suất trẻ mắc bệnh ở đời sau. 

b. Sàn lọc trước sinh: 

- Là những xét nghiệm phân tích NST, phân 

tích ADN để biết xem thai nhi có bị bệnh di 

truyền nào đó hay không. 

- Thường sử dụng phổ biến là “chọc dò dịch 

ối” và “sinh thiết tua nhau thai”. 

3. Liệu pháp gen – Kĩ thuật của tương lai. 

- Kĩ thuật chữa trị bệnh bằng thay thế gen 

được gọi là “liệu pháp gen” 

- Qui trình liệu pháp gen: SGK. 

II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ XÃ HỘI CỦA DI 

TRUYỀN HỌC. 

1. Tác động xã hội của việc giải mã bộ gen 

người. SGK 

2.Vấn đề phát sinh do công nghệ gen và 

công nghệ tế bào. 

- Các gen kháng thuốc kháng sinh từ sinh vật 

biến đổi gen có thể phát tán sang vi sinh vật 

gây bệnh cho người. 

- Việc ăn các sản phẩm từ sinh vật biến đổi 

gen liệu có an toàn cho sức khỏe con người 

cũng như ảnh hưởng tới hệ gen của người 

hay không? 

- Việc sử dụng nhân bản vô tính. 

3. Vấn đề di truyền khả năng trí tuệ: 

- Hệ số thông minh (IQ): 

- Khả năng trí tuệ và sự di truyền 

4. Di truyền học với bệnh AIDS. 

- Nguyên nhận và hậu quả: SGK. 


- Vì sao hiện nay, các bệnh di truyền có khuynh hướng gia tăng trong khi các bệnh nhiễm 

trùng, suy dinh dưỡng giảm? 

- Để bảo vệ vốn gen của loài người cần phải làm gì? 


- Bài tập về nhà: Trả lời các câu hỏi cuối bài trong SGK trang 96. 



Tiết 26 - Bài 23. ÔN TẬP PHẦN DI TRUYỀN HỌC 

Ngày soạn: 12 /12/2018 






- Nêu được các khái niệm cơ bản trong di truyền học từ mức độ phân tử, tế bào, cơ thể cũng 

như quần thể. 

- Biết cách hệ thống hóa kiến thức thông qua xây dựng các bản đồ khái niệm. 

- Thiết lập các mối liên hệ giữa kiến thức của các phần đã học. 

- Làm được một số bài tập trắc nghiệm. 




- Kĩ năng quản lí thời gian và đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm. 

- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: 

các khái niệm cơ bản trong di truyền học từ mức độ phân tử, tế bào, cơ thể cũng như quần thể; 

xây dựng các bản đồ khái niệm. 


- Ý thức học tập bộ môn, say mê yêu thích bộ môn. 


- Ôn tập củng cố. 








GV chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm hoàn thành nội dung 1 phiếu học tập. 


Quy luật di truyền 

Phân li 

Phân li độc lập 

Tác động bổ sung 

Tác động cộng gộp 

Tác động đa hiệu 

Liên kết gen 

Hoán vị gen 

Di truyền giới tính 

DT liên kết giới tính 

Nội dung 

Cơ sở tế bào 


ĐK nghiệm 

đúng 

Ý nghĩa


1. Hãy điền các chú thích phù hợp vào bên cạnh các mũi tên trong sơ đồ minh hoạ quá trình di 

truyền ở mức độ phân tử: 

ADN (1) → ARN (2) → Protein (3) → Tính trạng. 

(4) 

ADN 

Đáp áp: (1) Phiên mã, (2) Dịch mã, (3) Biểu hiện, (4) Tự sao. 

2. Vẽ bản đồ khái niệm với: gen, nguyên tắc bán bảo toàn, nguyên tắc bổ sung, tự nhân đôi. 

Nguyên tắc bổ sung 

Đáp áp: Gen 

gen 

Nguyên tắc bán bảo toàn 


Hãy đánh dấu + (nếu cho là đúng) vào bảng so sánh quần thể ngẫu phối và tự phối 

Đặc điểm Tự phối Ngẫu phối 

Giảm tỉ lệ thể dị hợp, tăng dần thể đồng hợp qua các + 

thế hệ 

Tạo trạng thái cân bằng di truyền của quần thể + 

Tần số alen không đổi qua các thế hệ + 

Có cấu trúc di truyền: p 2 AA : 2pqAa : q 2 aa + 

Thành phần các kiểu gen thay đổi qua các thế hệ + 

Tạo ra nguồn biến dị tổ hợp + + 


Hãy điền nội dung phù hợp vào bảng nguồn vật liệu và phương pháp chọn giống 

Đối tượng Nguồn vật liệu Phương pháp 

Vi sinh vật Đột biến Gây đột biến nhân tạo 

Thực vật Đột biến, biến dị tổ hợp Gây đột biến, lai tạo 

Động vật Biến dị tổ hợp (chủ yếu) Lai tạo 


- Biến dị tổ hợp xuất hiện bằng những cơ chế nào? Nguyên nhân, cơ chế phát sinh đột biến 

cấu trúc NST? 

- Tại sao người ta không tìm thấy dạng đột biến dị bội thể các cặp NST số 1, 2 ở người? 


- GV: yêu cầu HS làm một số bài tập trắc nghiệm. 

V. Rút kinh nghiệm: 

- Học sinh hệ thống hóa các kiến thức cơ bản, tự làm bài tập và trả lời các câu hỏi SGK. 

- Ôn tập kiến thức đã học, chuẩn bị kiểm tra học kì I.

Tiết 27 - ÔN TẬP HỌC KÌ I + BÀI TẬP CHƯƠNG II 







- Hệ thống hóa kiến thức phần Di truyền học. 

- Củng cố kiến thức phần Di truyền học. 

- Luyện tập dạng bài tập trắc nghiệm củng cố kiến thức chuẩn bị cho thi học kì I. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin. 

- Kĩ năng làm bài tập trắc nghiệm. 


- Ý thức học tập bộ môn, say mê yêu thích bộ môn. 










HS 

*Hoạt động 1: Bài 

tập chương II 





66- 67. 

- HS: Lên bảng 

làm bài tập 2, 6, 7 – 

trang 64. 



tập. 

Nội dung 

I. BÀI TẬP CHƯƠNG II. 

* Gợi ý đáp án bài tập chương II SGK: 

1/66: Đây là bệnh do gen lặn qui định nên cả người vợ lẫn 

người chồng đều có xác suất mang gen bệnh (dị hợp tử) là 2/3. 

Xác suất để cả 2 vợ chồng đều là dị hợp tử và sinh con bị bệnh 

là: 2/3 x 2/3 x 1/4 = 1/9. 

2/66: Cần phải sử dụng qui luật xác suất để giải thì sẽ nhanh. 

a. Tỉ lệ KH trội về gen A là 1/2, về gen B là 3/4, về gen C là 

1/2, về gen D là 3/4 và về gen E là 1/2 . Do vậy tỉ lệ đời con có 

tỉ lệ KH trội về tất cả 5 tính trạng sẽ bằng: 

1/2x3/4x1/2x3/4x1/2. 

b. Tỉ lệ đời con có KH giống mẹ sẽ bằng 1/2x3/4x1/2x3/4x1/2. 

c. Tỉ lệ đời con có KG giống bố sẽ bằng: 1/2x1/2x1/2x1/2x1/2. 

3/66:

a. Xác suất mẹ truyền NST X mang gen bệnh cho con là 1/2. 

Xác suất sinh con trai là 1/2 nên xác suất để sinh con trai mang 

NST X có gen gây bệnh sẽ là: 1/2x1/2=1/4. 

b. Vì bố không bị bệnh nên con gái chắc chắn sẽ nhận gen X 

không mang gen gây bệnh. Do vậy xác suất để sinh con gái bị 

bệnh là bằng 0. 

4/67: Gen qui định chiều dài nằm trên NST X còn gen qui định 

màu mắt nằm trên NST thường. 

5/67: Dùng phép lai thuận nghịch. Nếu kết quả phép lai thuận 

nghịch giống nhau thì gen nằm trên NST thường. Nếu kết quả 

phép lai luôn theo KH giống mẹ thì gen nằm trong ti thể. Nếu 

kết quả phép lai cho tỉ lệ phân li kiểu hình ở 2 giới khác nhau 

thì gen nằm trên NST X. 

6/67: C 

7/67:D 

* Hoạt động 2. 

Ôn tập học kì I 

GV: nêu trọng tâm 

kiến thức ôn tập 

môn Sinh học lớp 

12 – Học kì 

GV: phát phiếu bài 

tập trắc nghiệm và 

yêu cầu HS độc lập 

hoàn thành. 

HS: Vận dụng kiến 

thức đã học để làm 

bài tập. 

GV: yêu cầu HS 

lên bảng trình bày. 

HS: Mỗi HS làm 

10 câu. 

→ HS: khác nhận 

xét. 

GV: chữa chi tiết 

từng câu 

HS: chữa và hoàn 

thiện phiếu bài tập. 

II. ÔN TẬP HỌC KÌ I: 

1. Trọng tâm kiến thức ôn tập môn Sinh học lớp 12 – Học kì I 

I. Cõ chế di truyền và biến dị 

1. Gen, mã di truyền và quá trình nhân ðôi ADN. 

2. Phiên mã và dịch mã. 

3. Ðiều hòa hoạt ðộng gen. 

4. Ðột biến gen. 

5. Nhiễm sắc thể và ðột biến cấu trúc nhiễm sắc thể. 

6. Ðột biến số lýợng nhiễm sắc thể. 

II. Tính quy luật của hiện týợng di truyền 

1. Quy luật Menðen: quy luật phân li và phân li ðộc lập. 

2. Týõng tác gen và tác ðộng ða hiệu của gen. 

3. Liên kết gen và hoán vị gen. 

4. Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân. 

5. Ảnh hýởng của môi trýờng lên sự biểu hiện của gen. 

III. Di truyền học quần thể 

1. Cách tính tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể. 

2. Cấu trúc di truyền của quần thể tự phối, giao phối gần và 

ngẫu phối. 

3. Thực hành/Luyện tập: 

- GV: Nhận xét thái độ làm bài của HS và rút kinh nghiệm cho HS trong quá trình làm bài. 


- GV: Giao bài tập luyện tập về nhà cho HS.


TRỌNG TÂM KIẾN THỨC ÔN TẬP MÔN SINH HỌC LỚP 12 THPT 

HỌC KÌ I NÃM HỌC 2016 – 2018 

I. Cõ chế di truyền và biến dị 

1. Gen, mã di truyền và quá trình nhân ðôi ADN. 

2. Phiên mã và dịch mã. 

3. Ðiều hòa hoạt ðộng gen. 

4. Ðột biến gen. 

5. Nhiễm sắc thể và ðột biến cấu trúc nhiễm sắc thể. 

6. Ðột biến số lýợng nhiễm sắc thể. 

II. Tính quy luật của hiện týợng di truyền 

1. Quy luật Menðen: quy luật phân li và phân li ðộc lập. 

2. Týõng tác gen và tác ðộng ða hiệu của gen. 

3. Liên kết gen và hoán vị gen. 

4. Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân. 

5. Ảnh hýởng của môi trýờng lên sự biểu hiện của gen. 

III. Di truyền học quần thể 

1. Cách tính tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể. 

2. Cấu trúc di truyền của quần thể tự phối, giao phối gần và ngẫu phối. 

PHIẾU BÀI TẬP 

Câu 1: Một quần thể thực vật tự thụ phấn có tỉ lệ kiểu gen ở thế hệ P là: 0,45AA: 0,30Aa: 0,25aa. Cho biết 

trong quá trình chọn lọc người ta đã đào thải các cá thể có kiểu hình lặn. Tính theo lí thuyết, tỉ lệ các loại 

kiểu gen thu được ở F1 là: 

A. 0,525AA: 0,150Aa: 0,325aa. B. 0,36AA: 0,24Aa: 0,40aa. 

C. 0,36AA: 0,48Aa: 0,16aa. D. 0,7AA: 0,2Aa: 0,1aa. 

Câu 2: Xét một quần thể có 2 alen (A, a). Quần thể khởi đầu có số cá thể tương ứng với từng loại kiểu gen 

là: 65AA: 26Aa: 169aa. Tần số tương đối của mỗi alen trong quần thể này là: 

A. A = 0,30 ; a = 0,70 B. A = 0,50 ; a = 0,50 

C. A = 0,25 ; a = 0,75 D. A = 0,35 ; a = 0,65 

Câu 3: Khi thống kê số lượng cá thể của một quần thể sóc, người ta thu được số liệu: 105AA: 15Aa: 30aa. 

Tần số tương đối của mỗi alen trong quần thể là:

A. A = 0,70 ; a = 0,30 B. A = 0,80 ; a = 0,20 

C. A = 0,25 ; a = 0,75 D. A = 0,75 ; a = 0,25 

Câu 4: Xét một quần thể ngẫu phối gồm 2 alen A, a. trên nhiễm sắc thể thường. Gọi p, q lần lượt là tần số 

của alen A, a (p, q 0 ; p + q = 1). Theo Hacđi-Vanbec thành phần kiểu gen của quần thể đạt trạng thái cân 

bằng có dạng: 

A. p 2 AA + 2pqAa + q 2 aa = 1 B. p 2 Aa + 2pqAA + q 2 aa = 1 

C. q 2 AA + 2pqAa + q 2 aa = 1 D. p 2 aa + 2pqAa + q 2 AA = 1 

Câu 5: Một quần thể ở trạng thái cân bằng Hacđi-Vanbec có 2 alen D, d ; trong đó số cá thể dd chiếm tỉ lệ 

16%. Tần số tương đối của mỗi alen trong quần thể là bao nhiêu? 

A. D = 0,16 ; d = 0,84 B. D = 0,4 ; d = 0,6 C. 

B. D = 0,84 ; d = 0,16 D. D = 0,6 ; d = 0,4 

Câu 6: Ở người, bệnh bạch tạng do gen d nằm trên nhiễm sắc thể thường gây ra. Những người bạch tạng 

trong quần thể cân bằng được gặp với tần số 0,04%. Cấu trúc di truyền của quần thể người nói trên sẽ là: 

A. 0,9604DD + 0,0392Dd + 0,0004dd =1 B. 0,0392DD + 0,9604Dd + 0,0004dd =1 

C. 0,0004DD + 0,0392Dd + 0,9604dd =1 D. 0,64DD + 0,34Dd + 0,02dd =1 

Câu 7: Hiện tượng con lai có năng suất, phẩm chất, sức chống chịu, khả năng sinh trưởng và phát triển 

vượt trội bố mẹ gọi là 

A. thoái hóa giống. B. ưu thế lai. C. bất thụ. D. siêu trội. 

Câu 8: Để tạo giống lai có ưu thế lai cao, người ta có thể sử dụng kiểu lai nào sau đây? 

A. Lai khác dòng đơn. B. Lai thuận nghịch. C. Lai khác dòng kép. D. Cả A, B, C đúng. 

Câu 9: Để tạo giống lai có ưu thế lai cao, người ta không sử dụng kiểu lai nào dưới đây? 

A. Lai khác dòng. B. Lai thuận nghịch. C. Lai phân tích.. D. Lai khác dòng kép. 

Câu 10: Loại biến dị di truyền phát sinh trong quá trình lai giống là 

A. đột biến gen. B. đột biến NST. C. biến dị tổ hợp. D. biến dị đột biến. 

Câu 11: Nguồn nguyên liệu làm cơ sở vật chất để tạo giống mới là 

A. các biến dị tổ hợp. B. các biến dị đột biến. 

C. các ADN tái tổ hợp. D. các biến dị di truyền. 

Câu 12: Giao phối gần hoặc tự thụ phấn qua nhiều thế hệ sẽ dẫn đến thoái hóa giống vì: 

A. các gen lặn đột biến có hại bị các gen trội át chế trong kiểu gen dị hợp. 

B. các gen lặn đột biến có hại biểu hiện thành kiểu hình do chúng được đưa về trạng thái đồng hợp. 

C. xuất hiện ngày càng nhiều các đột biến có hại. 

D. tập trung các gen trội có hại ở thế hệ sau. 

Câu 13: Trong chọn giống, để tạo ra dòng thuần người ta tiến hành phương pháp 

A. tự thụ phấn hoặc giao phối cận huyết. B. lai khác dòng. 

C. lai xa. D. lai khác thứ. 

Câu 14: Đặc điểm nổi bật của ưu thế lai là 

A. con lai có nhiều đặc điểm vượt trội so với bố mẹ. B. con lai biểu hiện những đặc điểm tốt. 

C. con lai xuất hiện kiểu hình mới. D. con lai có sức sống mạnh mẽ. 

Câu 16: Ưu thế lai thường giảm dần qua các thế hệ sau vì làm 

A. thể dị hợp không thay đổi. B. sức sống của sinh vật có giảm sút. 

C. xuất hiện các thể đồng hợp. D. xuất hiện các thể đồng hợp lặn có hại. 

Câu 17: Dưới đây là các bước trong các quy trình tạo giống mới: 

I. Cho tự thụ phấn hoặc lai xa để tạo ra các giống thuần chủng. 

II. Chọn lọc các thể đột biến có kiểu hình mong muốn. 

III. Xử lý mẫu vật bằng tác nhân đột biến. 

IV. Tạo dòng thuần chủng. 

Quy trình nào sau đây đúng nhất trong việc tạo giống bằng phương pháp gây đột biến? 

A. I → III → II. B. III → II → I. C. III → II → IV. D. II → III → IV. 

Câu 18: Xử lí mẫu vật khởi đầu bằng tia phóng xạ gây …(?)…, nhằm tạo nguồn nguyên liệu cho chọn 

giống. Cụm từ phù hợp trong câu là 

A. đột biến gen. B. đột biến NST. C. đột biến. D. biến dị tổ hợp. 

Câu 19: Không sử dụng phương pháp gây đột biến ở 

A. vi sinh vật. B. động vật. C. cây trồng. D. động vật bậc cao. 

Câu 20: Vai trò của cônxixin trong đột biến nhân tạo tạo giống mới là 

A. gây đột biến gen. B. gây đột biến dị bội. 

C. gây đột biến cấu trúc NST. D. gây đột biến đa bội.

Câu 21: Ở thực vật, để củng cố một đặc tính mong muốn xuất hiện do đột biến mới phát sinh, người ta đã 

tiến hành cho 

A. tự thụ phấn. B. lai khác dòng. C. lai khác thứ. D. lai thuận nghịch. 

Câu 22: Kỹ thuật nào dưới đây là ứng dụng công nghệ tế bào trong tạo giống mới ở thực vật? 

A. Lai tế bào xôma. B. Gây đột biến nhân tạo. 

C. Cấy truyền phôi. D. Nhân bản vô tính động vật. 

Câu 23: Để nhân các giống lan quý, các nhà nghiên cứu cây cảnh đã áp dụng phương pháp 

A. nhân bản vô tính. B. dung hợp tế bào trần. 

C. nuôi cấy tế bào, mô thực vật. D. nuôi cấy hạt phấn. 

Câu 24: Để tạo ra cơ thể mang bộ nhiễm sắc thể của 2 loài khác nhau mà không qua sinh sản hữu tính 

người ta sử dụng phương pháp 

A. lai tế bào. B. đột biến nhân tạo. C. kĩ thuật di truyền. D. chọn lọc cá thể. 

Câu 25: Khi nuôi cấy hạt phấn hay noãn chưa thụ tinh trong môi trường nhân tạo có thể mọc thành 

A. các giống cây trồng thuần chủng. B. các dòng tế bào đơn bội. 

C. cây trồng đa bội hoá để có dạng hữu thụ. D. cây trồng mới do đột biến nhiễm sắc thể. 

Câu 26: Quy trình tạo ra những tế bào hoặc sinh vật có gen bị biến đổi, có thêm gen mới, từ đó tạo ra các 

cơ thể với những đặc điểm mới được gọi là 

A. công nghệ tế bào. B. công nghệ sinh học. C. công nghệ gen. D. công nghệ vi sinh vật. 

Câu 27: Khâu đầu tiên trong quy trình chuyển gen là việc tạo ra 

A. vectơ chuyển gen. B. biến dị tổ hợp. C. gen đột biến. D. ADN tái tổ hợp. 

Câu 28: Enzim nối sử dụng trong kĩ thuật tạo ADN tái tổ hợp có tên là 

A. restrictaza. B. ligaza. C. ADN-pôlimeraza. D. ARN-pôlimeraza. 

Câu 29: Plasmít là ADN vòng, mạch kép có trong 

A. nhân tế bào các loài sinh vật. B. nhân tế bào tế bào vi khuẩn. 

C. tế bào chất của tế bào vi khuẩn. D. ti thể, lục lạp. 

Câu 30: Kĩ thuật chuyển một đoạn ADN từ tế bào cho sang tế bào nhận bằng thể truyền được gọi là 

A. kĩ thuật chuyển gen. B. kĩ thuật tạo ADN tái tổ hợp. 

C. kĩ thuật tổ hợp gen. D. kĩ thuật ghép các gen. 

Câu 31: Trong công nghệ gen, kĩ thuật gắn gen cần chuyển vào thể truyền được gọi là 

A. thao tác trên gen. B. kĩ thuật tạo ADN tái tổ hợp. 

C. kĩ thuật chuyển gen. D. thao tác trên plasmit. 

Câu 32: Bệnh nào sau đây ở người là do đột biến gen gây ra? 

A. Ung thư máu. B. Đao. C. Claiphentơ. D. Thiếu máu hình liềm. 

Câu 33: Bệnh phênikitô niệu là bệnh di truyền do: 

A. đột biến gen trội nằm ở NST thường. B. đột biến gen lặn nằm ở NST thường. 

C. đột biến gen trội nằm ở NST giới tính X. D. đột biến gen trội nằm ở NST giới tính Y

Phần sáu: TIẾN HÓA 

Chương I: BẰNG CHỨNG VÀ CƠ CHẾ TIẾN HÓA 

Tiết 29 - Bài 24. CÁC BẰNG CHỨNG TIẾN HÓA 


Ngày dạy: /1/2018 /1/2018 /1/2018 /1/2018 /1/2018 





- Trình bày được một số bằng chứng về giải phẫu so sánh để chứng minh mối quan hệ họ hàng 

giữa các loài sinh vật. 

- Nêu và giải thích được các bằng chứng sinh học phân tử và tế bào chứng tỏ nguồn gốc chung 

của các loài. 

- Nêu được các luận điểm cơ bản của thuyết tiến hóa của Đacuyn. 

- Nêu được những đóng góp và những tồn tại của Đacuyn. 

- Trình bày được CLNT theo quan điểm của Đacuyn. 

2.Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài: 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: bằng chứng về giải phẫu so sánh và bằng chứng sinh 

học phân tử và tế bào. 


- Hiểu được thế giới sống đa dạng nhưng có nguồn gốc chung. 






- Tranh phóng to hình 24.1, 24.2 SGK. 



- GV: Giới thiệu phần sáu: TIẾN HÓA 

2. Kết nối : 


20 

p 

* Hoạt động 1: Tìm hiểu về bằng 

chứng giải phẫu so sánh. 

GV: Nhận xét những điểm giống và 

khác nhau trong cấu tạo xương tay của 

người và chi trước của mèo, cá voi, 

dơi? Những biến đổi xương bàn tay 

giúp mỗi loài thích nghi như thế nào? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK và liên 

kết thực tế để trả lời. 

I. BẰNG CHỨNG GIẢI PHẪU SO SÁNH. 

- Cơ quan tương đồng là các cơ quan ở các loài 

khác nhau, trhực hiện các chức năng rất khác 

nhau nhưng được bắt nguồn từ 1 cơ quan ở loài 

tổ tiên → Phản ánh tiến hóa phân li. 

VD: Chi trước của các loài động vật có xương

GV: hỏi 

(?) Cơ quan tương đồng là gì? Cho 

thêm ví dụ? 

(?) Ruột thừa ở người và manh tràng ở 

động vật ăn cỏ có phải là cơ quan tương 

đồng không? 


GV: Qua nghiên cứu các cơ quan tương 

đồng và cơ quan thoái hóa, rút ra nhận 

xét gì về quan hệ giữa các loài sinh vật? 


sống, tuyến nọc độc của rắn và tuyến nước 

bọt của động vật khác, vòi hút của bướm và 

đôi hàm dưới của sâu bọ, gai xương rồng và 

tua cuốn của đậu hà lan.. 

- Cơ quan thoái hóa cũng là cơ quan tương đồng 

vì chúng được bắt nguồn từ một cơ quan ở một 

loài tổ tiên nhưng nay không còn chức năng 

hoặc chức năng bị tiêu giảm. 

- Cơ tương tự: là những cơ quan có nguồn gốc 

khác nhau nhưng thực hiện chức năng giống 

nhau nên có hình thái tương tự nhau →Phản 

ánh tiến hóa đồng quy. 

VD: Cánh sâu bọ và cánh dơi, cánh sâu bọ và 

cánh chim, mang cá và mang tôm, chân chuột 

chũi và chân dế chũi, gai hoàng liên và gai 

hoa hồng... 

15 

p 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu về bằng 

chứng tế bào học và sinh học phân tử. 

GV: Dựa vào kiến thức tế bào, di 

truyền đã học hãy nêu những điểm 

giống nhau trong cấu tạo tế bào, vật 

chất di truyền, mã di truyền của các loài 

sinh vật? 

HS: Trả lời, các em bổ sung cho nhau. 

GV kết luận: Phân tích trình tự các aa 

của cùng một loại protein hay trình tự 

các nucleotit trong cùng một gen ở các 

loài khác nhau có thể cho ta biết mối 

quan hệ họ hàng giữa các loài. 

→ Sự tương đồng về đặc điểm giải phẫu giữa 

các loài là bằng chứng gián tiếp cho thấy các 

loài sinh vật hiện nay đều được tiến hóa từ một 

tổ tiên chung. 

IV. BẰNG CHỨNG TẾ BÀO HỌC VÀ 

SINH HỌC PHÂN TỬ. 

- Mọi sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào, các tế 

bào đều được sinh ra từ các tế bào sống trước 

đó. 

- Các loài đều có cơ sở vật chất chủ yếu là axit 

nucleic (gồm ADN và ARN) và prôtein. 

- ADN có cấu tạo từ 4 loại nucleotit A, T, G, X. 

- Prôtein đều được cấu tạo từ hơn 20 loại axit 

amin khác nhau. 

- Các loài sinh vật đều sử dụng chung một loại 

mã di truyền. 


- Đưa ra các bằng chứng chứng minh rằng loài người có quan hệ họ hàng với thú, đặc biệt quan 

hệ gần gũi với tinh tinh? 

- Trình bày sự khác biệt giữa chọn lọc tự nhiên và chọn lọc nhân tạo? 


- GV: yêu cầu HS làm bài tập SGK. 


Tiết 30 - Bài 25. HỌC THUYẾT ĐACUYN 







- Nêu được các luận điểm cơ bản của thuyết tiến hóa của Đacuyn. 

- Nêu được những đóng góp và những tồn tại của Đacuyn. 

- Trình bày được CLNT theo quan điểm của Đacuyn. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về các luận điểm cơ bản của thuyết tiến hóa của Đacuyn, 

những đóng góp và những tồn tại của Đacuyn. 


3. Thái độ: Giải thích được tính đa dạng và sự tiến hóa của sinh giới ngày nay. 

II. Phương pháp giảng dạy: 





- Tranh phóng to hình 25.1, 25.2 SGK. 

IV. Tiến trình lên lớp: 


*Ổn định lớp: 


- Hãy đưa ra những bằng chứng chứng minh các loài sinh vật ngày nay đều có chung nguồn 

gốc? 


TG Hoạt động của GV – HS Nội dung 

15p 

Hoạt động 1. Tìm hiểu học thuyết 

Đacuyn. 

GV: Đacuyn đã quan sát được những gì 

trong chuyến đi vòng quanh thế giới 

của mình và từ đó rút ra được điều gì để 

xây dựng học thuyết tiến hóa? Từ quan 

sát này Đacuyn đã rút ra được điều gì 

về vai trò của yếu tố di truyền? 


lời. 

(?) §acuyn hiÓu vÒ çc biÕn dÞ cña 

sinh vËt nh thÕ nµo? theo em nhvËy 

cã ®óng kh«ng? 

(?) Çc biÕn dÞ theo quan niÖm cña 

§acuyn di truyÒn häc hiÖn ®¹i gäi lµ 

II. HỌC THUYẾT TIẾN HÓA ĐACUYN. 

1. Nguyên nhân và cơ chế tiến hóa. 

- Đacuyn là người đầu tiên đưa ra khái niệm 

Biến dị cá thể: là sự phát sinh những đặc 

điểm sai khác giữa các cá thể cùng loài trong 

quá trình sinh sản. 

- Nguyên nhân tiến hóa: Do tác động của 

CLTN thông qua đặc tính biến dị và di truyền 

của sinh vật.


biÕn dÞ g×? 

HS: biÕn dÞ tæ hîp vµ thêng biÕn. 

(?) Qu¸ tr×nh CLTN diÔn ra nh thÕ 

nµo?kÕt qu cña nã? 

(t¸c ®éng lªn mäi sinh vËt vµ ph©n 

ho¸ kh n¨ng sèng sãt vµ sinh sn 

cña çc ç thÓ) 

(?) VËt nu«i, c©y trång cã chÞu t¸c 

®éng cña chän läc kh«ng? kÕt qu 

cña qu¸ tr×nh chän läc nµy nh thÕ 

nµo? 

(?) §acuyn ®· gii thÝch nguån gèc 

vµ quan hÖ çc loµi trªn tr¸i ®Êt 

nh thÕ nµo? 

HS: Dựa vào thông tin SGK, thảo luận 

nhóm để trả lời câu hỏi. 

GV: Nhận xet và bổ sung đểp hoàn 


Hoạt động 2. Tìm hiểu ưu điểm và 

hạn chế của học thuyết Đacuyn 

GV: Tồn tại trong học thuyết của 

Đacuyn? 

HS: Thảo luận nhóm để trả lời câu hỏi. 

GV: yêu cầu HS quan sát hình 25.1 

SGK 

Đacuyn đã giải thích như thế nào về 

nguồn gốc các giống cây trồng, vật 

nuôi? 

HS: Thảo luận nhóm để trả lời câu hỏi. 



- Cơ chế tiến hóa: chính là CLTN, đó là quá 

trình tích lũy di truyền các biến dị có lợi đồng 

thời đào thải các biến dị có hại dưới tác động 

của CLTN. 

+ Chọn lọc tự nhiên: Thực chất là sự phân 

hóa khả năng sống sót và khả năng sinh sản 

của các cá thể trong quân thể. Kết quả của 

quá trình CLTN tạo nên loài sinh vật có khả 

năng thích nghi với môi trường. 

+ Chän läc nh©n t¹o: là quá trình gi÷ l¹i 

nh÷ng ç thÓ cã biÕn dÞ phï hîp víi nhu 

cÇu cña con ngêi vµ lo¹i bá nh÷ng ç 

thÓ cã biÕn dÞ kh«ng mong muèn ®ång 

thêi cã thÓ chñ ®éng t¹o ra çc sinh vËt 

cã çc biÕn dÞ mong muèn. 

- Nguån gèc çc loµi: Çc loµi trªn tr¸i 

®Êt ®Òu ®îc tiÕn ho¸ tõ mét tæ tiªn 

chung. 

2. Ưu và hạn chế trong học thuyết Đacuyn. 

* Ưu điểm: 

- Ông cho rằng các loài sinh vật đều được tiến 

hóa từ tổ tiên chung. 

- Sự đa dạng hay khác biệt giữa các loài sinh 

vật là do các loài đã tích lũy được các đặc 

thích nghi với các môi trường khác nhau. 

* Hạn chế: 

- Chưa hiểu được nguyên nhân phát sinh biến 

dị và cơ chế di truyền biến dị. 

- Chưa thấy được vai trò của cách li đối với 

việc hình thành loài mới. 

3. Thực hành / Luyện tập: (5p) 

- Ưu điểm và hạn chế của học thuyết Đacuyn? 

- Trình bày sự khác biệt giữa chọn lọc tự nhiên và chọn lọc nhân tạo? 


- Ôn tập trả lời các câu hỏi cuối bài trong SGK. 



Tiết 31 - Bài 26. HỌC THUYẾT TIẾN HÓA TỔNG HỢP HIỆN ĐẠI 

Ngày soạn: 14 /1/2018 




Sau khi học xopng bài này học sinh cần đạt được những yêu cầu sau: 


- Giải thích được tại sao quần thể lại là đơn vị tiến hóa mà không phải loài hay cá thể. 

- Giải thích được quan niệm về tiến hóa và các nhân tố tiến hóa của học thuyết tiến hoá tổng 

hợp hiện đại. 

- Giải thích được các nhân tố tiến hóa như đột biến, du nhập gen … và các nhân tố tiến hóa ảnh 

hưởng đến tần số alen và thành phần kiểu gen của quần thể như thế nào. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: quan niệm tiến hóa và nguồn nguyên liệu tiến hóa, các 

nhân tố tiên hóa trong học thuyết tiến hoá tổng hợp hiện đại. 


- Có ý thức bảo vệ động vật hoang dã có nguy cơ bị tuyệt chủng, bảo vệ độ đa dạng sinh học. 











Hoạt động 1: Tìm hiểu về quan niệm 

tiến hóa và nguồn nguyên liệu tiến hóa. 

GV yêu cầu HS đọc SGK trang 113. 

Giải thích tên gọi của thuyết tiến hóa tổng 

hợp? 


GV: Tiến hóa nhỏ là gì? Tại sao quần thể 

được xem là đơn vị tiến hóa cơ sở? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK, thảo luận 

nhóm để trả lời. 

GV: Kể tên các giai đoạn tiến hóa nhỏ và 

thiết lập mối quan hệ giữa chúng bằng một 

sơ đồ? 

HS: Sơ đồ: 

QT ban đầu->Thay đổi thành phần KG 

I. QUAN NIỆM TIẾN HÓA VÀ NGUỒN 

NGUYÊN LIỆU TIẾN HÓA. 

1. Tiến hóa nhỏ và tiến hóa lớn. 

a. Tiến hóa nhỏ: 

- Thực chất: Là quá trình biến đổi cấu trúc 

di truyền của quần thể (biến đổi về tần số 

tương đối của các alen và thành phần kiểu 

gen của quần thể), xuất hiện sự cách li sinh 

sản với quần thể gốc, kết quả dẫn đến sự 


- Qui mô: Nhỏ (phạm vi một loài). → Quần 

thể là đơn vị tiến hóa. 

b. Tiến hóa lớn: 

- Thực chất: Tiến hóa lớn là quá trình biến 

đổi trên qui mô lớn, trải qua hàng triệu năm, 

CLTN 

C.li SS hình thành các nhóm phân loại trên loài. 

---------->CTDT mới thích nghi--------- -> - Qui mô: Lớn (nhiều loài).

20p 

Loài mới. 

GV: Tiến hóa lớn là gì? Nêu mối quan hệ 

giữa tiến hóa lớn và tiến hóa nhỏ? 


GV: Nguyên liệu của quá trình tiến hóa là 

gì? 

HS: Các biến dị di truyền. 

GV: Nguồn biến dị của quần thể có phải 

là tổng hợp tất cả các biến dị phát sinh ở 

các cá thể trong quần thể không? Nó bao 

gồm những biến dị nào? 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu các nhân tố tiến 

hóa. 

GV: Một quần thể có 100 cá thể trong đó 

tỉ lệ kiểu gen như sau: 60 AA + 3Aa + 

10aa 

Theo em những tình huống nào có thể làm 

thay đổi tần số các alen và thành phần kiểu 

gen trong quần thể trên? Giải thích? 

HS: Đột biến, CLTN, di nhập gen, giao 

phối không ngẫu nhiên - đây chính là các 

điều kiện nghiệm đúng của định luật 

Hacđi-Vanbec.) 

GV: Tính chất của đột biến và ý nghĩa 

của mỗi tính chất trong tiến hóa? 

HS: Nghiên cứu thông tin SAGK để trả 

lời. 

GV: Di nhập gen là gì? Di nhập gen có 

phải là 1 NTTH có định hướng không? 

HS: Không vì di nhập gen là hoàn toàn 

ngẫu nhiên. 

GV: CLTN có vai trò như thế nào đối với 

quá trình tiến hóa? Thuyết tiến hóa hiện 

đại quan niệm về CLTN như thế nào? 

- Cụ thể thực chất của CLTN là gì? 

- CLTN là chọn lọc những kiểu gen hay 

kiểu hình? 

- Tại sao nói CLTN là 1 NTTH có hướng 

- Kết quả của CLTN, tốc độ của CLTN? 

- Tại sao chọn lọc chống lại alen trội lại 

diễn ra với tốc độ nhanh hơn chọn lọc 

chống lại alen lặn? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK, thảo luận 

nhóm và trả lời. 

GV: Các yếu tố ngẫu nhiên là những yếu 

tố nào? Các yếu tố nhẫu nhiên ảnh hưởng 

như thế nào đến cấu trúc di truyền của 

quần thể? 

* Mối quan hệ giữa tiến hóa nhỏ và tiến 

hóa lớn: Cơ sở của quá trình hình thành các 

nhóm phân loại trên loài (tiến hóa lớn) là 

quá trình hình thành loài mới (tiến hóa nhỏ). 

2. Nguồn biến dị di truyền của quần thể. 

- Đột biến (biến dị sơ cấp), 

- Biến dị tổ hợp (biến dị thứ cấp). 

- Sự di chuyển của các cá thể hoặc các giao 

tử từ các quần thể khác vào. 

II. CÁC NHÂN TỐ TIẾN HÓA. 

1. Đột biến: 

- Đột biến làm thay đổi tần số các alen và 

thành phần kiểu gen của quần thể. 

- Đột biến được xem là nguồn nguyên liệu 

sơ cấp của quá trình tiến hóa. Đột biến gen 

qua giao phối tạo nên nguồn biến dị thứ cấp 

cho quá trình tiến hóa. 

2. Di nhập gen: 

- Di nhập gen là hiện tượng trao đổi các cá 

thể hoặc giao tử giữa các quần thể. 

- Di nhập gen làm thay đổi tần số các alen 

và thành phần kiểu gen của quần thể. 

3. Chọn lọc tự nhiên: 

- CLTN thực chất là quá trình phân hóa về 

khả năng sống sót và khả năng sinh sản của 

các cá thể với những kiểu gen khác nhau 

trong quần thể. 

- CLTN tác động trực tiếp lên kiểu hình và 

gián tiếp làm biến đổi tần số kiểu gen → tần 

số alen của QT theo 1 hướng xác định. 

(CLTN là 1 NTTH có hướng). 

- Tốc độ CLTN tùy thuộc vào nhiều : 

+ Chọn lọc chống lại alen trội. 

+ Chọn lọc chống lại alen lặn. 

- Kết quả của CLTN: Trong quần thể có 

nhiều kiểu gen thích nghi. 

4. Các yếu tố ngẫu nhiên: 

- Sự thay đổi tần số tương đối của các alen 

và thành phần kiểu gen của quần thể gây 

nên bởi các yếu tố ngẫu nhiên được gọi là 

sự biến động di truyền hay phiêu bạt di 

truyền..



thức. 

GV: Quá trình giao phối là gì? Vai trò của 

quá trình giao phối đối với tiến hóa? Giao 

phối gồm những dạng nào? 

HS: Giao phối ngẫu nhiên hay ngẫu phối 

và giao phối không ngẫu nhiên hay giao 

phối có lựa chọn hay giao phối cận huyết, 

tự phối. 

GV: Tại sao giao phối không ngẫu nhiên 

không làm thay đổi tần số các alen mà vẫn 

được coi là NTTH? 

HS: Giao phối không ngẫu nhiên là NTTH 

không làm thay đổi tần số alen nhưng lại 

làm thay đổi tần số kiểu gen trong quần 

thể theo hướng giảm tỉ lệ dị hợp, tăng tỉ lệ 

đồng hợp. 

- Sự biến đổi ngẫu nhiên về cấu trúc di 

truyền hay xảy ra với những quần thể có 

kích thước nhỏ. 

- Các yếu tố ngẫu nhiên làm thay đổi tần số 

alen và thành phần kiểu gen của quần thể 

không theo một hướng xác định. 

5. Giao phối không ngẫu nhiên: 

- Giao phối không ngẫu nhiên bao gồm: 

+ Tự thụ phấn(thực vật) 

+ Giao phối gần(động vật) 

+ Giao phối có chọn lọc(động vật) 

- Giao phối không ngẫu nhiên không làm 

thay đổi tần số alen, nhưng làm thay đổi 

thành phần kiểu gen theo hướng tăng dần 

tần dần tần số kiểu gen đồng hợp, giảm dần 

tần số kiểu gen dị hợp. 



GV: hướng dẫn HS tìm hiểu nội dung 

khung cuối bài 27 


Trong 5 nhân tố đã học, nhân tố nào: 

- Làm thay đổi tần số alen dẫn đến làm thay đổi TPKG của quần thể? 

- Chỉ làm thay đổi TPKG, không làm thay đổi tần số alen? 

- Là nhân tố có hướng? 


- Trả lời câu hỏi cuối bài. 

- Sưu tầm tranh ảnh về các đặc điểm thích nghi của sinh vật. 


Tiết 32 - Bài 28. LOÀI 

Ngày soạn: /1/2019 






- Giải thích được khái niệm loài sinh học 

- Nêu và giải thích được các cơ chế cách li trước và sau hợp tử. 

- Giải thích được vai trò của các cơ chế cách li trong quá trình tiến hóa. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: khái niệm loài sinh học, cơ chế cách li trước và sau 

hợp tử, vai trò của các cơ chế cách li trong quá trình tiến hóa. 


3. Thái độ: Thấy được vấn đề loài xuất hiện và tiến hóa như thế nào và chỉ dưới ánh sáng sinh 

học hiện đại mới được quan niệm và giải quyết đúng đắn. 






- Tranh ảnh về chim sẻ ngô, chó, mèo, ngựa vằn... 





15p 

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm loài 

sinh học. 

GV: Khái niệm loài theo Mayơ nhấn 

mạnh vấn đề gì? (cách li sinh sản). Tại 

sao 2 loài khác nhau lại có những đặc 

điểm giống nhau? Khái niệm loài sinh 

học không áp dụng được cho những 

trường hợp nào? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGk để trả lời 

câu hỏi. 


I. KHÁI NIỆM LOÀI SINH HỌC. 

- Khái niệm: Loài là một hoặc một nhóm 

quần thể : 

+ Có những tính trạng chung về hình thái, 

sinh lí. 

+ Có khu phân bố xác định 

+ Các cá thể có khả năng giao phối với 

nhau sinh ra đời con có sức sống, có khả 

năng sinh sản và được cách li sinh sản với 

những nhóm quần thể thuộc loài khác 

- Các tiêu chuẩn phân biệt loài: 

+ Cách li sinh sản. 

+ Hình thái, sinh hóa, phân tử. 

20p 

Hoạt động 2: Tìm hiểu về các cơ chế 

cách li sinh sản giữa các loài. 

GV: Các cơ chế cách li sinh sản được 

II. CÁC CƠ CHẾ CÁCH LI SINH SẢN 

GIỮA CÁC LOÀI 

1. Cách li trước hợp tử.

hiểu là các trở ngại trên cơ thể sinh vật 

như ngăn cản các cá thể sinh vật giao 

phối với nhau hoặc ngăn cản việc tạo ra 

con lai hữu thụ ngay cả khi các sinh vật 

này sống cùng một chỗ. Các cơ chế cách 

li sinh sản được chia làm 2 loại: Cách li 

trước hợp tử và cách li sau hợp tử. Cách 

li trước hợp tử là gì? Bao gồm các kiểu 

cách li nào? Đặc điểm của mỗi kiểu ra 

sao? Cho ví dụ? 


lời. 

GV: Thế nào là cách li sau hợp tử? Các 

hình thức cách li sau hợp tử và đặc điểm 

của mỗi hình thức? Cho ví dụ? 


lời. 

GV: Cho HS quan sát rau rền gai và rau 

rền cơm -> đó là những loài khác nhau. 

Dựa vào đâu người ta xếp chúng vào 2 

loài khác nhau? (dựa vào đặc điểm hình 

thái). 

HS: Thảo luận nhóm nhanh để trả lời. 

GV giới thiệu: Ngựa hoang trung á và 

ngựa vằn châu phi, bang Tếchdớt Mỹ có 

40 loài ruồi giấm sống trong cùng một 

khu vực nhưng không có dạng lai. 

* KN: Những trở ngại ngăn cản các sinh vật 

giao phối với nhau được gọi là cách li trước 

hợp tử. Thực chất là ngăn cản sự thụ tinh 

tạo ra hợp tử. 

* Các kiểu cách li: 

- Cách li nơi ở (sinh cảnh). 

- Cách li tập tính. 

- Cách li thời vụ. 

- Cách li cơ học. 

2. Cách li sau hợp tử. 

* Khái niệm: Cách li sau hợp tử là những 

trở ngại ngăn cản việc tạo ra con lai hoặc 

ngăn cản việc tạo ra con lai hữu thụ. 

* Các dạng cách li sau hợp tử: 

- Hợp tử bị chết: Tạo được hợp tử, nhưng 

hợp tử bị chết. 

VD: Lai cừu với dê. 

- Con lai giảm khả năng sống: Con lai chết 

ngay sau khi lọt lòng hoặc chết trước tuổi 


- Con lai sống được nhưng không có khả 

năng sinh sản: Con lai khác loài quá trình 

phát sinh giao tử bị trở ngại do không tương 

hợp 2 bộ NST của bố mẹ. 

VD: Lai ngựa với lừa. 

Lừa cái x Ngựa đực Con Bác đô 

Lừa đực x Ngựa cái Con La 


- Khi nào có thể kết luận chính xác 2 cá thể sinh vật nào đó thuộc 2 loài khác nhau? 

- Điều gì sẽ xảy ra nếu giữa các loài khoog có sự cách li sinh sản? 

- Nhiều loài vịt trời khác nhau chung sống trong cùng một khu vực địa lí và làm tổ ngay 

cạnh nhau, không bao giờ giao phối với nhau. Khi nuôi các cá thể khác giới thuộc 2 loài 

khác nhau trong điều kiện nhân tạo thì chúng giao phối với nhau và cho ra con lai hữu thụ. 

Ta có thể lí giải hiện tượng này như thế nào? 


- Ôn tập kiến thức và trả lời các câu hỏi cuối bài trong SGK. 



Tiết 33. Bài 29. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH LOÀI 







- Giải thích được sự cách li địa lí dẫn đến sự phân hóa vốn gen giữa các quần thể như thế nào. 

- Giải thích được tại sao các quần đảo lại là nơi lí tưởng cho quá trình hình thành loài và tại sao 

ở các đảo giữa các đại dương lại hay có các loài đặc hữu. 

- Giải thích được quá trình hình thành loài bằng con đường lai xa và đa bội hóa. 

- Giải thích được sự cách li về tập tính và cách li sinh thái dẫn đến hình thành loài mới như thế 

nào 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: sự cách li địa lí dẫn đến sự phân hóa vốn gen giữa các 

quần thể, nghiệm của Đôtđơ chứng minh cách li địa lí dẫn đến sự cách li sinh sản. 


3. Thái độ: Củng cố niềm say mê tìm hiểu thiên nhiên kì thú. 






- Một số hình ảnh về các sinh vật sống trên đảo. 




*Kiểm tra bài cũ: Loài sinh học là gì? Chỉ dựa vào đặc điểm hình thái để phân loại loài có 

chính xác không? Tại sao? 



20p 

Hoạt động 1: Tìm hiểu về vai trò của 

cách li địa trong hình thành loài mới. 

GV:Cách li địa lí là gì? Cách li địa lí có 

vai trò gì trong quá trình hình thành loài 

mới? 

HS: nghiên cứu thông tin SGK, thảo luận 


GV: Yêu cầu học sinh giải thích câu lệnh 

SGK trang 126. Cho biết vì sao quần đảo 

là nơi lí tường để hình thành loài mới? 

HS: Nghiên cưu hình 29 và thông tin 

SGK trang 127, thảo luận, trả lời được: 

* Quần đảo là nơi lí tưởng cho quá trình 

I. HÌNH THÀNH LOÀI KHÁC KHU 

VỰC ĐỊA LÍ. 

1.Vai trò của cách li địa lí trong quá trình 


* Cách li địa lí là những trở ngại về mặt địa 

lí như sông, núi, biển…ngăn cản các cá thể 

của các quần thể cùng loài gặp gỡ và giao 

phối với nhau. 

* Vai trò của cách li địa lí: 

- Sự cách li địa lí góp phần duy trì sự khác 

biệt về tần số alen và thành phần kiểu gen 

giữa các quần thể được tạo ra bởi các nhân tố

15p 

hình thành loài mới vì: 

- Giữa các đảo có sự cách li địa lí tương 

đối nên sinh vật giữa các đảo ít trao đổi 

vốn gen cho nhau. 

- Khoảng cách giữa các đảo lại không 

quá lớn để các cá thể không di cư tới. 

- Một khi nhóm sinh vật tiên phong di cư 

tới đảo thì điều kiện sống mới và sự cách 

li tương đối về mặt địa lí dễ dàng biến 

quần thể nhập cư thành một loài mới. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu đặc điểm của 

quá trình hình thành loài bằng con 

đường cách li địa lí: 

GV: Hình thành loài bằng con đường địa 

lí thường xảy ra với những loài có đặc 

điểm như thế nào? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGk trang 

127 trả lời. 

GV: Nhận xét và bổ sung kiến thức. 

tiến hóa. 

- Do các quần thể sống trong những khu vực 

địa lí khác nhau nên CLTN và các nhân tố 

tiến hóa khác có thể tạo nên sự khác biệt về 

vốn gen giữa các quần thể. 

- Khi sự khác biệt về di truyền giữa các quần 

thể được tích tụ dẫn đến xuất hiện cách li 

sinh sản thì loài mới được hình thành. 

2. Đặc điểm của quá trình hình thành loài 

bằng con đường cách li địa lí: 

- Quá trình hình thành loài bằng con đường 

cách li địa lí thường xảy ra với những loài 

động vật có khả năng phát tán mạnh. 

- Quá trình hình thành loài bằng con đường 

cách li địa lí xảy ra một cách chậm chạp qua 

nhiều dạng trung gian chuyển tiếp. 

- Quá trình hình thành loài thường gắn liền 

với quá trình hình thành quần thể thích nghi. 

3.Thực hành / Luyện tập: (3p) 

- Đọc kết luận SGK cuối bài. 

- Giải thích vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài mới? 

-Tại sao cách li địa lí lại là cơ chế chủ yếu dẫn đến hình thành loài mới ở động vật? 


- Trả lời các câu hỏi SGK cuối bài 



Tiết 34 - Bài 30. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH LOÀI( tiếp theo ) 





Sau khi học xong bài này, HS cần đạt được những yêu cầu sau: 


- Giải thích được sự cách li về tập tính và cách li sinh thái dẫn đến hình thành loài mới như thế 

nào. 

- Giải thích được quá trình hình thành loài bằng con đường lai xa và đa bội hóa. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: quá trình hình thành loài bằng con đường lai xa và đa 

bội hóa, sự cách li về tập tính và cách li sinh thái dẫn đến hình thành loài mới. 



- Có ý thức bảo vệ sự đa dạng sinh học của các loài cây hoang dại cũng như các giống cây 

trồng nguyên thủy. 






- Hình vẽ 30 – SGK. 





- Giải thích vai trò của cách li địa lí trong quá trình hình thành loài mới? 

- Tại sao quần đảo lại được xem là phòng thí nghiệm nghiên cứu quá trình hình thành loài mới? 

- Tại sao cách li địa lí lại là cơ chủ yếu dẫn đến hình thành loài mới ở động vật? 



20p 

Hoạt động 1: Tìm hiểu hình thành loài 

bằng cách li tập tính và cách li sinh thái. 

GV: Yêu cầu HS nghiên cứu ví dụ SGK 

và rút ra kết luận về quá trình hình thành 

loài bằng cách li tập tính? 

HS: Nghiên cứu ví dụ SGK trang 129, 

thảo luận và nêu được kết luận. 

II. HÌNH THÀNH LOÀI CÙNG KHU 

VỰC ĐỊA LÍ. 

1. Hình thành loài bằng cách li tập tính 

và cách li sinh thái. 

a. Hình thành loài bằng cách li tập tính. 

- Ví dụ: SGK trang 129. 

- Kết luận: 

+ Các cá thể của 1 quần thể do đột biến có 

được kiểu gen nhất định làm thay đổi một

15p 


thức. 

GV: yêu cầu HS nghiên cứu ví dụ SGK 

trang 130 và rút ra kết luận về quá trình 

hình thành loài bằng cách li sinh thái? 

Hình thành loài bằng con đường cách li 

sinh thái thường xảy ra đối với đối tượng 

nào? 

HS: Nghiên cứu ví dụ SGK trang 130, 

thảo luận và nêu được kết luận. 


thức. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu hình thành loài 

bằng lai xa và đa bội hóa. 

GV:Thế nào là lai xa? Lai xa gặp những 

trở ngại gì? Vì sao cơ thể lai xa thường bất 

thụ? 

Có phải cơ thể lai xa nào cũng bất thụ và 

không thể tạo thành loài mới không? Để 

khắc phục trở ngại khi lai xa người ta có 

thể làm gì? Tại sao ? Người ta tiến hành 



và 131, thảo luận và trả lời các câu hỏi. 

GV: Vì sao lai xa và đa bội hóa là con 

đường hình thành loài phổ biến ở thực vật 

bậc cao nhưng rất ít gặp ở động vật? Sự 

xuất hiện một cá thể lai xa được đa bội 

hóa đã được xem là loài mới chưa? 

HS: Thảo luận nhóm, thống nhất ý kiến 

trả lời. 



số đặc điểm liên quan tới tập tính giao 

phối thì những cá thể đó có xu hướng giao 

phối với nhau tạo nên quần thể cách li với 

quần thể gốc. 

+ Lâu dần do giao phối không ngẫu nhiên 

và các NTTH tác động dẫn đến cách li 

sinh sản và dần sẽ hình thành loài mới. 

b. Hình thành loài bằng cách li sinh thái. 

- Ví dụ: SGK trang 130. 

- Kết luận: 

+ Hai quần thể cùng một loài sống trong 

một khu vực địa lí nhưng ở 2 ổ sinh thái 

khác nhau thì lâu dần các nhân tố tiến hóa 

tác động làm phân hóa vón gen của 2 quần 

thể đến một lúc nào đó làm xuất hiện sự 

cách li sinh sản thì loài mới hình thành. 

+ Hình thành loài bằng cách lí sinh thái 

thường xảy ra đối với các loài động vật ít 

di chuyển. 

2. Hình thành loài bằng con đường lai 

xa và đa bội hóa. 

- Lai xa là phép lai giữa 2 cá thể thuộc 2 

loài khác nhau, hầu hết cho con lai bất thụ. 

- Tuy nhiên trong trường hợp cây sinh sản 

vô tính lại có thể hình thành loài mới bằng 

lai xa. 

- Đa bội hóa hay còn gọi là song nhị bội là 

trường hợp con lai khác loài được đột biến 

làm nhân đôi toàn bộ bộ NST. 

- Loài mới được hình thành nhờ lai xa 

kèm đa bội hóa có bộ NST lưỡng bội của 

cả loài bố và mẹ nên chúng giảm phân 

bình thường và hoàn toàn hữu thụ. 

- Ví dụ: SGK trang 130. 

3.Thực hành / Luyện tập: (3p) 

- HS đọc kết luận cuối bài. 

- Tai sao phải bảo vệ đa dạng sinh học của các loài cây hoang dại cũng như các giống cây 

trồng nguyên thủy? 

4. Vận dụng: (2p) : GV dặn dò HS về nhà học bài cũ và chuẩn bị bài mới. 


TIẾT 34: ÔN TẬP 

Ngày soạn: 

Lớp dạy Ngày dạy HS vắng Ghi chú 

12C 

Hướng dẫn học sinh ôn tập một số câu hỏi trắc nghiệm 

1. Tần số tương đối của một alen được tính bằng 

a. Tỉ lệ phần trăm số giao tử của alen đó trong quần thể. 

b. Tỉ lệ phần trăm số tế bào lưỡng bội mang alen đó trong quần thể. 

c. Tỉ lệ phần trăm các kiểu hình của alen đó trong quần thể. 

d. Tỉ lệ phần trăm các kiểu gen của alen đó trong quần thể. 

2. ở bò AA qui định lông đỏ, Aa qui định lông khoang, aa qui định lông trắng. 

Một quần thể bò có 4169 con lông đỏ, 3780 con lông khoang, 756 con lông trắng. Tần số tương 

đối của các alen trong quần thể như thế nào? 

a. p (A) = 0,7; q (a) = 0,3. b. p (A) = 0,6; q (a) = 0,4. 

c. p (A) = 0,5; q (a) = 0,5. d. P (A) = 0,4; q (a) = 0,6. 

3. Điều kiện nào là chủ yếu đảm bảo quần thể ở trạng thái cân bằng di truyền? 

a. Các hợp tử có sức sống như nhau. b. Không có đột biến và chọn lọc. 

c. Sự giao phối diễn ra ngẫu nhiên. d. Các loại giao tử có sức sống ngang nhau. 

4. Cấu trúc di truyền quần thể tự phối như thế nào? 

a. Phân hóa thành các dòng thuần có kiểu gen khác nhau. 

b. Đa dạng và phong phú về kiểu gen. 

c. Chủ yếu ở trạng thái dị hợp. 

d. Tăng tỉ lệ thể dị hợp, giảm thể đồng hợp. 

5. Giá trị thực tiễn của định luật Hacđi – Vanbec là 

a. Xác định được những kiểu gen không có lợi cho chọn giống. 

b. Xác định được những kiểu gen có lợi cho chọn giống. 

c. Xác định tần số các alen và các kiểu gen từ tỉ lệ các kiểu hình. 

d. Xác định được những kiểu hình có lợi cho chọn giống. 

6. Điểm nào không đúng với quần thể tự phối qua các thế hệ? 

a. Tỉ lệ dị hợp tử giảm dần. b. Tần số các alen không đổi. 

c. Tỉ lệ đồng hợp tử tăng. d. Thành phần kiểu gen không đổi . 

7. Bản chất của đinh luật Hacđi – Vanbec là 

a. Tần số tương đối của các alen không đổi 

b. Sự ngẫu phối diễn ra 

c. Có những điều kiện nhất định 

d. Tần số tương đối của các kiểu gen không đổi. 

8. Phương pháp chủ yếu chọn giống đối với động vật là 

a. Giao phối b. Lai tế bào 

c. Gây đột biến nhân tạo và chọn lọc d. Lai phân tử 

9. Tia tử ngoại thường được dùng để gây đột biến nhân tạo trên các đối tượng 

a. vi sinh vật, hạt phấn, bào tử b. hạt phấn và hạt nảy mầm 

c. hạt khô và bào tử d. Hạt nảy mầm và vi sinh vật

10. Trong kĩ thuật di truyền đối tượng thường được sử dụng làm nhà máy sản xuất các sản 

phẩm sinh học là 

a. vi khuẩn E. Coli b. tế bào động vật 

c. tế bào người d. Tế bào thực vật 

11. Mục đích của kĩ thuật di truyền là 

a. gây ra đột biến gen b. gây ra đột biến NST 

c. chuyển gen từ tế bào cho sang tế bào nhận d. tạo biến dị tổ hợp 

12. Phương pháp chuyển gen đa dạng nhất được thực hiện đối với đối tượng nào? 

a. Thực vật. b. Động vật. 

c. Vi sinh vật nhân thực. d. Vi khuẩn 

13. Một trong những ứng dụng của kĩ thuật di truyền là 

a. tạo các giống cây ăn quả không hạt b. nhân bản vô tính 

c. sản xuất lượng lớn protein trong thời gian ngắn d. tạo ưu thế lai 

13. Công nghệ gen là qui trình tạo ra những tế bào hoặc sinh vật 

a. có gen bị biến đổi, có thêm gen mới, từ đó tạo ra cơ thể với những đặc điểm mới 

b. có thêm gen mới, từ đó tạo ra cơ thể với những đặc điểm mới. 

c. có gen bị đột biến, hay có thêm gen đột biến mới, từ đó tạo ra cơ thể với những đặc điểm 

mới. 

d. có gen bị biến đổi từ đó tạo ra cơ thể với những đặc điểm mới. 

14. Để tạo dòng thuần nhanh nhất người ta dùng công nghệ tế bào nào? 

a. Tạo giống bằng chọn dòng tế bào xô ma có biến dị 

b. Dung hợp tế bào trần 

c. Nuôi cấy hạt phấn 

d. Nuôi cấy tế bào 

15. Nguyên tắc của nhân bản vô tính là 

a. chuyển nhân của tế bào xôma (n) vào một tế bào trứng đã lấy mất nhân, rồi kích thích tế 

bào trứng phát triển thành phôi rồi tiếp tục hình thành cơ thể mới. 

b. chuyển nhân của tế bào xôma (2n) vào một tế bào trứng đã lấy mất nhân, rồi kích thích tế 

bào trứng phát triển thành phôi rồi tiếp tục hình thành cơ thể mới. 

c. chuyển nhân của một tế bào xôma (2n) vào một tế bào trứng, rồi kích thích tế bào trứng 

phát triển thành phôi rồi tiếp tục hình thành cơ thể mới. 

d. chuyển nhân của tế bào trứng vào tế bào xôma, kích thích tế bào trứng phát triển thành 

phôi rồi tiếp tục hình thành cơ thể mới. 

16. Trong lai tế bào người ta nuôi 2 dòng tế bào 

a. sinh dưỡng khác loài b. sinh dưỡng và sinh dục khác loài 

c. xôma và sinh dục khác loài d. sinh dục khác loài 

17. Con trai mắc bậnh máu khó đông do 

a. bố truyền cho. b. mẹ truyền cho. 

c. cả bố và mẹ truyền cho d. ông nội truyền cho. 

18. Hội chứng đao có thể dễ dàng xác định bằng phương pháp 

a. phả hệ b. nghiên cứu trẻ đồng sinh 

c. di truyền tế bào d. lai phân tích 

19. Việc đánh giá khả năng di truyền trí tuệ dựa vào cơ sở nào? 

a. Chỉ cần dựa vào chỉ số IQ. 

b. Cần kết hợp chỉ số IQ với các yếu tố khác. 

c. Dựa vào chỉ số IQ là thứ yếu. 

d. Không dựa vào chỉ số IQ, cần tới những chỉ số hình thái giải phẫu cơ thể 

20. Liệu pháp gen hiện nay mới chỉ thực hện đối với loại tế bào nào? 

a. Giao tử. b. Hợp tử.

c. Tế bào tiền phôi. 

c. Tế bào xô ma. 

21. Bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm do 

a. sự tương tác át chế củ gen lặn đột biến. 

b. sự tương tác át chế của gen trội đột biến. 

c. gen đột biến trội. 

d. gen đột biến lặn. 

22. Điều nào không phải là khó khăn của liệu pháp gen? 

a. Con người có hoạt động sinh lí phức tạp. 

b. Về mặt đạo lí. 

c. Con người không được dùng làm vật thí nghiệm. 

d. Rất khó thực hiện được về mặt kĩ thuật di truyền. 

23. Các bệnh máu khó đông, mù màu đỏ và lục là 

a. tính trạng lặn, liên kết với giới tính 

b. tính trạng trội không hoàn toàn 

c. tính trạng lặn không liên kết giới tính 

d. tính trạng trội hoàn toàn 

24. Người có trí tuệ kém phát triển có chỉ số IQ là 

a. 15 – 40 b. 25 – 50 c. 35 – 60 d. 45 – 70 

25. Di truyền học giúp được y học những gì? 

a. Tìm hiểu nguyên nhân, chuẩn đoán đề phòng một số bệnh di truyền ở người 

b. Phương pháp nghiên cứu y học 

c. Biện pháp chữa được mọi bệnh di truyền 

d. Biện pháp chữa được mọi bệnh lây lan 

26. Vi khuẩn E. Coli sản xuất insulin của người là 

a. thành quả của gây đột biến nhân tạo 

b. thành quả của dùng kĩ thuật cấy gen nhờ vec tơ là plasmit 

c. thành quả của lai tế bào xô ma 

d. thành quả của dùng kĩ thuật vi tiêm 

27. Để nhân nhanh giống cây quí hiếm từ một cây có kiểu gen quí tạo nên một quần thể cây 

trồng đồng nhất về kiểu gen người ta dùng công nghệ tế bào nào? 

a. Tạo giống bằng chọn dòng tế bào xô ma có biến dị. 

b. Nuôi cấy hạt phấn. 

c. Nuôi cấy tế bào. 

d. Dung hợp tế bào trần 

28. Phương pháp gây đột biến nhân tạo đặc biệt có hiệu quả với đối tượng sinh vật nào 

a. Động vật. b. Vi sinh vật c. Thực vật. d. Nấm 

29. Tác nhân gây đột biến nào sau đây để tạo thể đa bội? 

a. Các loại tia phóng xạ. b. Tia tử ngoại. 

c. Sốc nhiệt. d. Cônsixin. 

30. Kết quả nào dưới đây không phải là kết quả giao phối gaanoo 

a. hiện tượng thoái hóa b. tạo ưu thế lai 

c. tỉ lệ đồng hợp tăng, tỉ lệ dị hợp giảm d. tạo ra dòng thuần

Chương II. SỰ PHÁT SINH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA SỰ SỐNG TRÊN TRÁI ĐẤT 

Tiết 35 – Bài 32. NGUỒN GỐC SỰ SỐNG 







- Trình bày được thí nghiệm của Milơ chứng minh các hợp chất hữu cơ đơn giản đã hình thành 

như thế nào khi Trái Đất mới được hình thành 

- Giải thích được các cơ chế nhân đôi, phiên mã, dịch mã. 

- Giải thích được sự hình thành các tế bào nguyên thủy đầu tiên. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: thí nghiệm của Milơ, cơ chế nhân đôi, phiên mã, dịch 

mã, sự hình thành các tế bào nguyên thủy đầu tiên. 



- HS tăng thêm lòng yêu khoa học và say mê nghiên cứu khoa học thông qua tìm hiểu các giai 

đoạn phát sinh sự sống, đặc biệt qua các thí nghiệm chứng minh cho quá trình này, nhen nhóm 

trong HS ý tưởng nghiên cứu chứng minh các giả thuyết khoa học. 






- Hình vẽ : hình 32 phóng to. 







20p 

Hoạt động 1: Tìm hiểu tiến hóa hóa 

học. 

GV: Yêu cầu học sinh thảo luận các câu 

hỏi 

- Giả thuyết của Oparin và Haldale về sự 

hình thành các hợp chất hữu cơ? 

- Thí nghiệm của Milơ và Urây nhằm 

kiểm tra giả thuyết đã được tiến hành như 

thế nào? Kết quả đó đã chứng minh được 

điều gì? 

HS: Nghiên cứu thông tin và hình 32 

SGK trang 137 để thảo luận và trả lời. 



I. TIẾN HÓA HÓA HỌC 

1. Quá trình hình thành các chất hữu cơ 

đơn giản từ các chất vô cơ 

- Giả thuyết của Oparin và Haldale: Các 

hợp chất hữu cơ đầu tiên trên Trái Đất 

được hình thành từ các chất vô cơ theo con 

đường tổng hợp hóa học nhờ nguồn năng 

lượng tự nhiên là sấm sét, tia tử ngoại, núi 

lửa.... 

- Thí nghiệm của S.Mileu và Uray: Sử lí 

hỗn hợp khí H2, CH4, NH3 và hơi nước 

bằng điện cao thế → các hợp chất hữu cơ 

đơn giản (có aa). 

2. Quá trình trùng phân tạo nên các đại

GV: Thí nghiệm của Fox và cộng sự 

chứng minh các aa có thể liên kết với 

nhau trong điều kiện trái đất nguyên thủy 

được tiến hành như thế nào? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK trang 


GV: Trong điều kiện trái đất hiện nay, 

các hợp chất hữu cơ có thể được hình 

thành từ các chất vô cơ nữa không? Tại 

sao? 

HS: Thảo luận nhóm trả lời. 



phân tử hữu cơ 

- Thí nghiệm của Fox và các cộng sự: Đun 

nóng hỗn hợp aa khô ở 150 – 180 0 C → các 

chuỗi polipeptid ngắn (Protein nhiệt). 

- Sự trùng phân tạo các đại phân tử hữu cơ: 

+ Các aa → chuỗi polipeptid → Protein. 

+ Các Nucleotid → chuỗi polinucleotid → 

Acid Nucleic (ARN, ADN). 

- Sự hình thành cơ chế dịch mã: Các aa liên 

kết yếu với các N/ARN và liên kết với 

nhau → chuỗi polipeptid ngắn (ARN giống 

như khuôn mẫu cho cho aa bám). CLTN 

tác động, giữ lại những phân tử hữu cơ có 

khả năng phối hợp → cơ chế phiên mã, 

dịch mã. 

- Tóm lại: quá trình tiến hoá hoá học diễn 

ra như sau: tia chớp, núi lửa, tia tử ngoại 

CO2,NH3,H2O,N2 → HCHC 2 nguyên tố 

(H,C) → HCHC 3 nguyên tố (H, C, O ) → 

HCHC 3 nguyên tố (C, H, O, N) 

15p 

Hoạt động 2: Tìm hiểu tiến hóa tiền 

sinh học 

GV: Yêu cầu học sinh thảo luận và trả 

lời các câu hỏi sau: 

- Đặc điểm về cấu tạo của phospholipid? 

- Hiện tượng xảy ra khi cho các đại phân 

tử sinh học vào nước? 

- Vai trò của lớp màng bán thấm? 

- Một số thí nghiệm chứng minh sự hình 

thành giọt nhỏ mang đặc tính của sự 

sống? 

- Muốn trở thành cơ thể sống độc lập thì 

các Coacecva, Liposome cần có thêm 

những đặc tính nào? 

HS:Nghiên cứu thông tin SGK và trả lời. 

GV: Nhận xét bổ sung để hoàn thiện kiến 

thức. 

II. TIẾN HÓA TIỀN SINH HỌC 

- Khi các đại phân tử sinh học xuất hiện 

trong nước và tập trung lại, các phân tử 

lipit do đặc tính kị nước → lớp màng bao 

bọc các đại phân tử hữu cơ → giọt nhỏ 

ngăn cách môi trường 

- Những giọt nhỏ chứa các chất hữ cơ có 

màng bao bọc chịu sự tác động của CLTN 

sẽ dần tạo nên các tế bào sơ khai. 

- Thí nghiệm: Sự hình thành các giọt 

Liposome, coacecva có màng bán thấm. 

- Từ những tế bào sơ khai → các loài sinh 

vật dưới tác dụng của CLTN. 

- Sau khi tế bào sơ khai được hình thành, 

quá trình tiến hoá sinh học được tiếp diễn 

nhờ các nhân tố tiến hoá tạo ra các sinh 

vật như hiện nay. 



- Vì sao trong cùng điều kiện, các hệ tương tác này không thể tiếp tục phát triển mà chỉ 

tồn tại hệ protein – axit nucleotit? 


- Học bài, trả lời câu hỏi cuối bài. 



Tiết 36 – Bài 33. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA SINH GIỚI QUA CÁC ĐẠI ĐỊA CHẤT 







- Phát biểu được thế nào là hóa thạch, vai trò của bằng chứng hóa thạch trong nghiên cứu sự 

tiến hóa của sinh giới. 

- Giải thích được những biến đổi về địa chất luôn gắn chặt với sự phát sinh và phát triển của 

sinh giới trên trái đất như thế nào? 

- Trình bày được đặc điểm địa lí, khí hậu của trái đất qua các kỉ địa chất và những đặc điểm của 

các loài sinh vật điển hình của các kỉ và đại địa chất. 

- Nêu được các nạn đại tuyệt chủng xảy ra trên trái đất và ảnh hưởng của chúng đối với sự tiến 

hóa của sinh giới. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: khái niệm, , vai trò của bằng chứng hóa thạch trong 

nghiên cứu sự tiến hóa của sinh giới; đặc điểm địa lí, khí hậu của trái đất qua các kỉ địa chất và 

những đặc điểm của các loài sinh vật điển hình của các kỉ và đại địa chất. 



- Giáo dục HS có ý thức bảo vệ sự đa dạng sinh học, bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường, 

tránh sự tuyệt chủng của các loài sinh vật. 






- Bảng 33 SGK. 





- Trình bày các sự kiện chính trong giai đoạn tiến hóa tiền sinh học? 

- Giải thích vai trò của CLTN giúp hình thành nên các tế bào sơ khai như thế nào? 



15p 

Hoạt động 1: Tìm hiểu hóa thạch và vai 

trò của các hóa thạch trong nghiên cứu 

lịch sử phát triẻn của sinh giới 

GV: cho HS quan sát tranh ảnh về các 

hóa thạch. Hóa thạch là gì? Thường gặp 

những loại hóa thạch nào? 

HS: Quan sát hình hóa thạc và thông tin 

I. HÓA THẠCH VÀ VAI TRÒ CỦA CÁC 

HÓA THẠCH TRONG NGHIÊN CỨU 

LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CủA SINH 

GIỚI. 

1. Hóa thạch. 

- Hóa thạch là di tích của các sinh vật lại 

trong các lớp đất đá của vỏ Trái đất.

20p 

SGK trang 140 để trả lời. 

GV: Nhận xét và bổ sung về sự hình 

thành hóa thạch. 

GV: Hóa thạch có vai trò như thế nào 

trong việc nghiên cứu lịch sử phát triển 

của sinh giới? Có những phương pháp 

nào để tính tuổi của các lớp đất và hóa 

thạch? 



- GV: Nhận xét, bổ sung và hoàn thiện 


Hoạt động 2: Tìm hiểu lịch sử phát 

triển của sinh giới qua các đại địa chất. 

GV: Thế nào là hiện tượng trôi dạt lục 

địa? 

Hiện tượng trôi dạt lục địa ảnh hưởng 

nhe thế nào đến sự tiến hóa của các sinh 

giới? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGk trang 

140, 141 để trả lời. 


kiến thức. Hiện tượng trôi dạt lục địa dẫn 

đến thay đổi rất mạnh về điều kiện khí 

hậu của Trái đất, dẫn đến sự tuyệt chủng 

của hàng hoạt các loài và sau đó là sự 

bùng nổ phát sinh các laòi mới. 

GV: Căn cứ vào đâu để phân định các 

mốc thời gian địa chất? 

HS: Ngiên cứu thông tin SGK trang 141 

thảo luận và trả lời. 


GV: Lịch sử phát triển của sinh giới 

được phân chia thành các niên đại như 

thế nào? 

Mỗi niên đại có đặc điểm địa chất khí 

hậu và đặc điểm của các sinh giới như 

thế nào? 

HS: Nghiên cứu bảng 33, thảo luận và 

rút ra những đặc điểm chính về địa chất 

khí hậu và đặc điểm của sinh giới trong 

từng niên đại. 

- Di tích của sinh vật để lại dưới dạng: các 

bộ xương, những dấu vết của sinh vật để lại 

trên đá, xác nguyên vẹn….. 

thể như xương, vỏ đá vôi… 

2. Vai trò của hóa thạch trong nghiên cứu 

lịch sử phát triển của sinh giới. 

- Hóa thạch cung cấp những bằng chứng trực 

tiếp về lịch sử phát triển của sinh giới 

+ Căn cứ vào tuổi của hóa thạch, có thể xác 

định được loài nào xuất hiện trước, loài nào 

xuất hiên sau và quan hệ họ hàng giữa các 

loài. 

+ Phương pháp xác định tuổi các hóa thạch: 

Phân tích các đòng vị có trong hóa thạch 

hoặc đồng vị phóng xạ có trong các lớp đất 

đá chứa hóa thạch. VD: SGK. 

II. LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CỦA SINH 

GIỚI QUA CÁC ĐẠI ĐỊA CHẤT. 

1. Hiện tượng trôi dạt lục địa: 

- Lớp vỏ của trái đất không phải là một khối 

thống nhất mà được chia thành những vùng 

riêng biệt được gọi là các phiến kiến tạo. 

- Các phiến kiến tạo liên tục di chuyển do 

lớp dung nham nóng bỏng chảy bên dưới 

chuyển động. Hiện tượng di chuyển của các 

lục địa như vậy gọi là hiện tượng trôi dạt lục 

địa. 

- Trôi dạt lục địa dẫn đến thay đổi rất mạnh 

điều kiện khí hậu của Trái Đất, dẫn đến 

những đợt đại tuyệt củng hàng loạt các loài 

và sau đó là thời điểm bùng nổ sự phát sinh 

các loài mới. 

2. Sinh vật trong các đại địa chất: 

a. Căn cứ để phân định các mốc thời gian 

địa chất: 

- Những biến đổi lớn của lịch sử địa chất. 

- Những thay đổi về thành phần giới hữu 

sinh (hóa thạch điển hình). 

b. Đặc điểm địa chất khí hậu, sự sống ở 

các đại địa chất: 

( Bảng 33-SGK trang 142, 143. ) 


- Học sinh đọc kết luận SGK. 

- Nhân tố nào đóng vai trò quan trọng trong sự phân bố các loài sinh vật trên trái đất? 



V. Rút kinh nghiệm

Tiết 37 - Bài 34. SỰ PHÁT SINH LOÀI NGƯỜI 







- Nêu được đặc điểm giống nhau giữa người hiện đại với các loài linh trưởng đang sinh sống. 

- Giải thích được những đặc điểm thích nghi đặc trưng của loài người. 

- Giải thích được quá trình hình thành loài người Homo sapiens qua các loài trung gian chuyển 

tiếp. 

- Giải thích được thế nào là tiến hóa văn hóa và vai trò của tiến hóa văn hóa đối với sự phát 

sinh, phát triển loài người. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: quá trình phát sinh người hiện đại và sự tiến hóa văn 

hóa của người hiện đại. 

- Kĩ năng tư duy phê phán những quan niệm sai lầm về nguồn gốc loài người. 


- Giáo dục HS ý thức trách nhiệm về vai trò của con người trong thế giới sống hiện nay, ý thức 

phòng chống các nhân tố xã hội tác động đến con người và xã hội loài người. 






- Hình 34.1, 34.2 SGK 





- Dựa vào đâu để phân chia lịch sử Trái Đất thành các niên đại? Hoa thạch là gì và vai trò của 

hóa thạch? Nêu các nhận xét về lịch sử phát triển của sinh giới? 

2.Kết nối: 


15p 

Hoạt động 1: Tìm hiểu quá 

trình hình thành loài người 

hiện đại. 

GV: Yêu cầu HS đưa ra các 

bằng chứng chứng tỏ nguồn 

gốc động vật của loài người? 

- Điểm giống nhau giữa 

người và linh trưởng qua 

bảng 34? 

I. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH LOÀI NGƯỜI HIỆN 

ĐẠI. 

1. Bằng chứng về nguồn gốc động vật của loài người. 

- Bằng chứng giải phẫu so sánh: Bộ xương chia 3 phần 

(đầu, mình, chi). Cơ thể người đặc biệt giống thú: có 

lông mao, đẻ con và nuôi con băng sữa, cách sắp xếp các 

nội quan, hình thái các cơ quan đều giống nhau. Đặc biệt 

giống vượn người(tinh tinh và đười ươi): xương sườn có 

từ 12 -13 đôi, 5 – 6 đốt xương cùng, bộ răng có 32 chiếc.


- Giải thích sơ đồ cây phát 

sinh chủng loại của bộ linh 

trưởng? Từ đó rút ra kết luận 

về mối quan hệ giữa người 

và các loài linh trưởng? 

HS: Vận dụng kiến thức bài 

24, bảng 34, hình 34.1, thảo 

luận và trả lời. 

GV: yêu cầu HS nghiên cứu 

SGK và phân biệt các giai 

đoạn phát triển của loài 

người? 


GV: hỏi gợi mở: 

- Liệt kê thứ tự 8 loài trong 

chi Homo? Loài tồn tại lâu 

nhất? Những loài đã bị tuyệt 

diệt? Thời gian tồn tại của 

những loài này? 

- Cho biết nội dung các giả 

thuyết về địa điểm phát sinh 

loài người? 

HS: Ngiên cứu hình 34.2 và 

thông tin mục II, thảo luận 


Hình dạng và kích thước tinh trùng giống nhau. Cấu tạo 

thai chu kì kinh nguyệt giống nhau. 

- Bằng chứng phôi sinh học so sánh: Ở phôi người từ 18 

– ngày còn có vết tích khe mang ở cổ, tim 2 ngăn. 

Tháng thứ 2 phôi người có 1 cái đuôi khá dài, tháng thứ 

5 – 6 có một lớp lông phủ kính cơ thể chỉ trừ lòng bàn 

tay gan bàn chân và môi. đến tháng thứ 7 các chi ở người 

còn rất giống chi của khỉ 

- Bằng chứng tế bào học và sinh học phân tử: ADN 

người giống ADN tinh tinh trên 98%, đều có 4 nhóm 

máu 

- Hiện tượng lại tổ, cơ quan thoái hóa ... 

- Vượn người có một số tập tính giống người: biết biểu 

lộ tình cảm, vui, buồn ... và có đặc tính sinh sản giống 

người. 

→ Kết luận: Những bằng chứng trên đây chứng tỏ 

người và vượn người có nguồn gốc chung và có họ 

hàng rất thân thuộc. 

2. Các dạng vượn người hóa thạch và quá trình hình 

thành loài người. 

Quá trình hình thành loài người có thể chia thành 3 

giai đoạn: 

- Vượn người: Hóa thạch 

- Người vượn ( người tối cổ): Hộp sọ 450-750 cm , đã 

đứng thẳng, đi bằng 2 chân sau nhưng vẫn khom về phía 

trước. Biết sử dụng công cụ thô sơ để tự vệ, chưa biết 

chế tạo công cụ lao động. Sống bầy đàn. Chưa có nền 

văn hóa. 

- Người Homo: 

+ Homo habilis (người khéo léo): là loài xuất hiện sớm 

nhất trong chi Homo. Hộp sọ 600-800cm , đi thẳng 

đứng, sống thành đàn và sử dụng công cụ bằng đá. 

+ Homo erectus (người đứng thẳng):Hộp sọ 900-1000cm 

đá, biết dùng lửa. 

+ Homo neanderthalensis (người cận đại): Hộp sọ 

1400cm, có lồi cằm, dùng dao sắc, rìu mũi nhọn, tiếng 

nói khá phát triển, dùng lửa thông thạo. Sống bầy đàn. 

Bước đầu có đời sống văn hóa. 

+ Homo sapiens (Người hiện đại): cách dây khoảng 

160000 ngàn năm. Hộp sọ 1700cm, lồi cằm rõ. Đã có 

đầy đủ đặc điểm như người hiện nay, nhưng răng to và 

khỏe hơn. Sống thành bộ lạc, có nền văn hóa phức tạp, 

có mầm mống mĩ thuật, tôn giáo. 

* Loài người hiện đại sinh ra ở châu Phi rồi khát tán sang 

các châu lục khác.


GV: Nhận xét, bổ sung và 

kết luận kiến thức cơ bản. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu 

người hiện đại và sự tiến 

hóa văn hóa. 

GV: Những đặc điểm thích 

nghi nào giúp con người có 

được khả năng tiến hóa văn 

hóa? 

- Phân biệt tiến hóa sinh học 

với tiến hóa văn hóa? 

- Kết quả của quá trình tiến 

hóa văn hóa ở người có ý 

nghĩa như thế nào? 

HS: Ngiên cứu thông tin 

SGK trang 147, thảo luận 

nhóm, thống nhất ý kiến và 

trả lời. 

GV: Nhận xét, bổ sung hoàn 

thiện kiến thức 

II. NGƯỜI HIỆN ĐẠI VÀ SỰ TIẾN HÓA VĂN 

HÓA. 

- Những đặc điểm thích nghi giúp con người có khả năng 

tiến hóa văn hóa: Dáng đi thẳng, bộ não phát triển, cấu 

trúc thanh quản phát triển cho phép phát triển tiếng nói, 

bàn tay có các ngón tay linh hoạt giúp chế tạo và sử dụng 

công cụ, kích thước cơ thể lớn hơn, con người ít phụ 

thuộc vào thiên nhiên, tuổi thọ cao hơn… 

- Kết quả của quá trình tiến hóa văn hóa: Con người biết 

sử dụng lửa để nấu chính thức ăn cũng như xua đuổi vật 

giữ, tự chế tạo ra quần áo, lều trú ẩn, biết trồng trọt và 

thuần dưỡng vật nuôi, phát triển nghề nông, làng mạc và 

đô thị xuất hiện…. 

→ Như vậy, nhờ có tiến hóa văn hóa mà con người trở 

thanh loài thống trị trong tự nhiên, làm chủ khoa học kĩ 

thuật, có ảnh hưởng đến nhiều loài khác và có khả năng 

điều chỉnh hướng tiến hóa của chính mình. 


- Học sinh đọc kết luận cuối bài. 

- Đặc điểm thích nghi nào đã giúp con người có được khả năng tiến hóa văn hóa? 


- Học bài và trả lời các câu hỏi cuối bài . 

- Ôn tập chuẩn bị kiểm tra 1 tiết. 


Tiết 38 - ÔN TẬP PHẦN 6 TIẾN HÓA 







- Nêu được nội dung chính của thuyết tiến hóa của Đacuyn. 

- Hiểu được nội dung của học thuyết tiến hóa Tổng hợp hiện đại . 

- Biết vận dụng lí thuyết để giải thích và giải quyết các vấn đề trong thực tiễn đời sống và sản 

xuất. 

- Hiểu được cơ chế tiến hóa dẫn đến hình thành loài mới. 

- Hiểu được sự phát sinh phát triển sự sống trên trái đất. 




- Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng; quản lí thời gian và đảm nhận trách 


- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: toàn bộ nội dung kiến thức của phần Tiến hóa . 


- Giúp HS biết vận dụng lí thuyết để giải thích và giải quyết vấn đề trong thực tiễn đời sống và 

sản xuất. 




- Sơ đồ khái niệm phần Tiến hóa và phần Sinh thái học. 





* Hoạt động 1. Hệ thống hóa kiến thức phần Tiến hóa. 

Hoạt động Hoạt động 

Nội dung ôn thi 

của GV của HS 

GV: Hướng 

dẫn HS hệ 

thống hóa 

kiến thức đã 

học bằng sơ 

đồ tư duy. 

HS: vận dụng 

để tự tóm tắt 

các kiến thức 

đã học → lên 


I. HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC PHẦN TIẾN HÓA 

GV: Nhận 

xét, bổ sung

* Hoạt động 2. Bài tập ôn tập 


của Gv 

GV: Yêu cầu 

HS hoàn 

thành các câu 

hỏi ôn tập và 

phiếu bài tập. 

GV: Đưa ra 

đáp án đúng, 

giải thích đáp 

án. 


của Hs 



ôn tập để làm 

các bài tập → 

trình bày . 

HS: nhận xét, 

bổ sung. 

HS: Chữa bài 


II. BÀI TẬP VẬN DỤNG PHẦN CƠ CHẾ TIẾN HÓA 

1. Các bằng chứng tiến hóa. 

Các bằng chứng Vai trò 

Giải phẫu so Các cơ quan tương đồng, thoái hóa phản ánh mẫu cấu tạo chung của 


các nhóm lớn, nguồn gốc chung của chúng. 

Tế bào học và Cơ thể mọi sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào. 

sinh học phân tử Các loài đều có axit nucleic cấu tạo từ 4 loại nucleotit, mã di truyền 

thống nhất, protein cấu tạo từ trên 20 loại aa. 

2.So sánh các thuyết tiến hóa. 

Chỉ tiêu 

Thuyết Đacuyn 

Thuyết hiện đại 

so sánh 

Các NTTH Biến dị, di truyền, chọn lọc tự nhiên. Đột biến, di nhập gen, giao phối 

không ngẫu nhiên, CLTN, biến động 

di truyền. 

Hình thành 

đặc điểm 

thích nghi 

Đào thải các biến dị bất lợi, tích lũy 

các biến dị có lợi cho SV dưới tác 

dụng của CLTN. Đào thải là mặt chủ 

Dưới tác dụng của 3 nhân tố chủ yếu: 

đột biến, giao phối và chọn lọc tự 

nhiên. 

Hình thành 

loài mới 

Chiều hướng 

tiến hóa 

yếu. 

Loài mới được hình thành dần dần 

qua nhiều dạng trung gian dưới tác 

dụng của CLTN theo con đường 

phân li tính trạng từ một gốc chung. 

Ngày càng đa dạng. Tổ chức ngày 

càng cao. Thích nghi ngày càng hợp 

lí. 

Hình thành loài mới là quá trình cải 

biến thành phần kiểu gen của quần thể 

theo hướng thích nghi, tạo ra kiểu gen 

mới, cách li sinh sản với quần thể gốc. 

Như quan niệm của Đacuyn và nêu cụ 

thể chiều hướng tiến hóa của các 

nhóm loài.

3. Vai trò các nhân tố tiến hóa trong tiến hóa nhỏ. 

Các NTTH Vai trò 

Đột biến Tạo nguồn nguyên liệu sơ cấp (đột biến) cho tiến hóa và làm thay đổi 

nhỏ tần số alen. 

GP không ngẫu Làm thay đổi thành phần kiểu gen của quần thể theo hướng giảm dần 

nhiên 

tỉ lệ thể dị hợp và tăng dần tỉ lệ thể đồng hợp. 

Chọn lọc tự định hướng sự tiến hóa, qui định chiều hướng và nhịp điệu biến đổi 

nhiên 

tần số tương đối của các alen trong quần thể. 

Di nhập gen Làm thay đổi tần số tương đối các alen, gây ảnh hưởng tới vốn gen 

của quần thể. 

Các yếu tố ngẫu Làm thay đổi đột ngột tần số tương đối các alen, gây ảnh hưởng lớn 

nhiên 

tới vốn gen của quần thể. 

4. Các đặc điểm cơ bản trong quá trình phát sinh sự sống và loài người. 

Sự PS Các giai đoạn Đặc điểm cơ bản 

Sự sống - Tiến hóa hóa 


- Tiến hóa tiền 


- Tiến hóa sinh 


Loài người - Người tối cổ. 

- Người cổ. 

- Người hiện đại. 

- Quá trình phức tạp hóa các hợp chất cacbon: C -> 

CH -> CHO -> CHON. 

- Phân tử đơn giản -> phân tử phức tạp -> đại phân tử 

-> đại phân tử tự tái bản (ADN). 

- Hệ đại phân tử -> tế bào nguyên thủy -> tế bào nhân 

sơ -> đơn bào nhân thực. 

- Từ tế bào nguyên thủy -> tế bào nhân sơ, nhân thực 

- Hộp sọ 450 – 750 cm 3 , đứng thẳng, đi bằng 2 chân 

sau. Biết sử dụng công cụ (cành cây, hòn đá,mảnh 

xương thú) để tự vệ. 

- Homo habilis (người khéo léo): Hộp sọ 600 – 800 

cm 3 , sống thành đàn, đi thẳng đứng, biết chế tác và sử 

dụng công cụ bằng đá. 

- Homo erectus (người đứng thẳng): Thể tích hộp sọ 

900 – 1000 cm 3 , chưa có lồi cằm, dùng công cụ bằng 

đá, xương, biết dùng lửa. 

- Thể tích hộp sọ 1700 cm 3 , lồi cằm rõ, dùng lưỡi rìu 

có lỗ tra cán, lao có ngạnh móc câu, kim khâu. Sống 

thành bộ lạc, có nền văn hóa phức tạp, có mầm mống 

mĩ thuật và tôn giáo.


Câu 1: Thực vật có hoa xuất hiện vào kỉ nào? 

A. kỉ tam điệp. B. kỉ Jura. C. kỉ than đá. D. kỉ Phấn trắng. 

Câu 2: Quần đảo là nơi lí tưởng cho quá trình hình thành loài mới vì 

A. các đảo cách xa nhau nên các sinh vật giữa các đảo không trao đổi vốn gen cho nhau. 

B. rất dễ xảy ra hiện tương di nhập gen. 

C. giữa các đảo có sự cách li địa lí tương đối và khoảng cách giữa các đảo lại không quá lớn. 

D. chịu ảnh hưởng rất lớn của các yếu tố ngẫu nhiên. 

Câu 3: Người đầu tiên đưa ra khái niệm biến dị cá thể là 

A. Menđen B. Lamac C. ĐacUyn D. Kimura 

Câu 4: Trong quá trình tiến hóa biến dị tổ hợp có vai trò 

A. là nguồn nguyên liệu duy nhất của quá trình tiến hóa. B. gián tiếp với quá trình tiến hóa. 

C. là nguồn nguyên liệu thứ cấp của quá trình tiến hóa. D. là nguồn nguyên liệu sơ cấp. 

Câu 5: Hai quần thể thuộc cùng một loài chỉ trở thành 2 loài khác nhau khi có 

A. cách li địa lí. B. cách li sinh thái. C. cách li sinh sản. D. cách li cơ học. 

Câu 6: Tác động đặc trưng của CLTN so với các nhân tố tiến hóa khác là 

A. định hướng cho quá trình tiến hóa nhỏ. 

B. làm thay đổi tần số tương đối của các alen theo một hướng xác định. 

C. tác động phổ biến trong quần thể có số lượng nhỏ. 

D. tạo nên những cá thể thích nghi với môi trường. 

Câu 7: Kết quả của quá trình tiến hóa nhỏ là 

A. Tích lũy được nhiều đột biến nhỏ thành đột biến lớn B. Hình thành nòi mới 

C. Góp phần vào phát triển vốn gen cho quần thể. D. Hình thành loài mới. 

Câu 8: Thể song nhị bội được tạo ra bằng cách 

A. Lai xa kèm đa bội hóa. B. Gây đột biến nhân tạo bằng côsixin 

C. Gây đột biến nhân tạo bằng tia phóng xạ. D. Gây đột biến nhân tạo bằng 5- Brom Uraxin 

Câu 9: Vai trò không thể thiếu của lipit trong sự tạo thành tế bào sơ khai nguyên thủy là 

A. cung cấp năng lượng. B. liên kết prôtêin với ADN. 

C. tạo thành màng bán thấm. D. làm cho tế bào nổi trong nước. 

Câu 10: Chim và Thú bắt đầu xuất hiện ở 

A. kỉ thứ ba. B. kỉ phấn trắng. C. kỉ Jura. D. kỉ Tam điệp. 

Câu 11: Đặc điểm quan trọng xuất hiện ở kỉ Đệ tứ ? 

A. Ổn định hệ thực vật. B. Ổn định hệ động vật. 

C. Sâu bọ phát triển mạnh. D. Xuất hiện loài người. 

Câu 12: Theo Đacuyn nhân tố chính quy định chiều hướng biến đổi của vật nuôi, cây trồng là 

A. Chọn lọc nhân tạo B. Chọn lọc tự nhiên 

C. Sự tích lũy biến dị có lợi D. Phân li tính trạng 

Câu 13: Thường biến không phải là nguyên liệu tiến hóa vì: 

A. Thường làm cho các cơ thể có sức sống kém B. Không di truyền được 

C. Thường hình thành các cơ thể không có khả năng sinh sản D. Tỉ lệ cơ thể mang thường biến ít. 

Câu 14: Quá trình hình thành các nhóm phân loại trên loài là 

A. Tiến hóa nhỏ B. Tiến hóa lớn 

C. Phát sinh đột biến D. Tác dụng của ngoại cảnh 

Câu 15: Tồn tại chính trong học thuyết Đacuyn là 

A. chưa giải thích thành công cơ chế hình thành các đặc điểm thích nghi. 

B. chưa hiểu rõ nguyên nhân phát sinh các biến dị và cơ chế di truyền của các biến dị. 

C. chưa đi sâu vào cơ chế quá trình hình thành các loài mới. 

D. đánh giá chưa đầy đủ vai trò của chọn lọc trong quá trình tiến hóa. 

Câu 16: Bò sát khổng lồ chiếm ưu thế tuyệt đối vào kỉ nào? 

A. kỉ phấn trắng. B. kỉ Jura. C. kỉ than đá. D. kỉ Đêvôn. 

Câu 17: Ví dụ nào sau đây là cơ quan thóai hóa? 

A. Nhị hoa đực của cây ngô. B. Nhụy trong hoa cái của cây ngô. 

C. Ngà voi. D. Ruột thừa ở người. 

Câu 18: Milơ tiến hành thí nghiệm vào năm 1953 nhằm chứng minh quá trình nào sau đây? 

A. Tiến hóa hóa học B. Tiến hóa tiền sinh học

C. Tiến hóa sinh học D. Tiến hóa lý học 

Câu 19: ADN của loài nào trong bộ khỉ khác nhiều nhất so với ADN của người? 

A. Vượn Gibbon. B. Khỉ Rhesut. C. Tinh tinh. D. Khỉ Capuchin. 

Câu 20: Kết quả của giai đoạn tiến hóa tiền sinh học là 

A. Tạo ra mầm mống cơ thể đầu tiên B. Tạo ra cơ thể sinh vật đơn bào 

C. Tạo ta cơ thể sinh vật đa bào D. Tạo ra các hợp chất vô cơ. 

Câu 21. Nguồn năng lượng dùng để tổng hợp nên các phân tử hữu cơ hình thành sự sống là: 

A. ATP B. Năng lượng tự nhiên C. Năng lượng hoá học D. Năng lượng sinh học 

Câu 22: Cá mập, cá voi và ngư long có hình dạng ngoài giống nhau là kết quả của 

A. Sự phân li tính trạng B. Sự chọn lọc tự nhiên 

C. Quá trình giao phối. D. Sự đồng quy tính trạng 

Câu 23: Tác động của chọn lọc sẽ đào thải một loại alen ra khỏi quần thể qua một thế hệ là 

A. chọn lọc chống lại thể đồng hợp. B. chọn lọc chống lại thể dị hợp. 

C. chọn lọc chống lại alen lặn. D. chọn lọc chống lại alen trội. 

Câu 24: Phương thức hình thành loài bằng con đường lai xa và đa bội hóa thường thấy ở: 

A. Thực vật B. Động vật C. Động vật kí sinh D. Động vật ít di động 

Câu 25: Điều nào không thuộc cách li sau hợp tử? 

A. Hợp tử được tạo thành và phát triển thành con lai nhưng con lai lại chết non. 

B. Thụ tinh được nhưng hợp tử không phát triển. 

C. Hợp tử được tạo thành và phát triển thành con lai sống được đến khi trưởng thành nhưng không có khả 

năng sinh sản hữu tính. 

D. Giao tử đực và cái không kết hợp được với nhau. 

Câu 26: Loài xuất hiện đầu tiên trong chi Homo là 

A. Homo sapiens. B. Homo habilis. C. Homo erectus. D. Homo neanderthalensis. 

Câu 27: Kiểu tiến hóa mà nhiều loài mới được hình thành từ 1 loài ban đầu, sau đó từ các loài mới 

này lại hình thành nên nhiều loài mới nữa được gọi là 

A. tiến hóa đồng qui. B. tiến hóa phân nhánh. C. tiến hóa đơn nhánh. D. tiến hóa lớn. 

Câu 28: Các nhân tố tiến hóa làm phong phú vốn gen của quần thể là 

A. đột biến, biến động di truyền. B. di nhập gen, chọn lọc tự nhiên. 

C. đột biến, chọn lọc tự nhiên. D. đột biến, di nhập gen. 

Câu 29: Quá trình tiến hoá của sự sống trên Trái đất có thể chia thành các giai đoạn 

A. tiến hoá hoá học, tiến hoá tiền sinh học. B. tiến hoá hoá học, tiến hoá sinh học. 

C. tiến hoá tiền sinh hoc, tiến hoá sinh học. D. tiến hoá hoá học, tiến hoá tiền sinh học, tiến hoá sinh học. 

Câu 30: Đặc điểm nào sau đây không có ở kỉ Krêta? 

A. sâu bọ xuất hiện B. xuất hiện thực vật có hoa 

C. cuối kỉ tuyệt diệt nhiều sinh vật kể cả bò sát cổ D. tiến hoá động vật có vú 

Câu 31: Đại xuất hiện sớm nhất của Quả đất là 

A. Đại Thái cổ B. Đại Nguyên sinh C. Đại Cổ sinh D. Đại Trung sinh 

Câu 32: Ý nghĩa của hoá thạch là 

A. bằng chứng trực tiếp về lịch sử phát triển của sinh giới. 

B. bằng chứng gián tiếp về lịch sử phát triển của sinh giới. 

C. xác định tuổi của hoá thạch có thể xác định tuổi của quả đất. 

D. xác định tuổi của hoá thạch bằng đồng vị phóng xạ. 

Câu 33: Hoá thạch cổ nhất của người H.sapiens được phát hiện ở đâu? 

A. Châu Phi B. Châu Á C. Đông nam châu Á D. Châu Mỹ 

Câu 34: Đặc điểm nào sau đây là cơ quan thoái hoá ở người? 

A. Người có đuôi hoặc có nhiều đôi vú B. Lồng ngực hẹp theo chiều lưng bụng 

C. Mấu lồi ở mép vành tai D. Chi trước ngắn hơn chi sau 

Câu 35: Cơ quan tương đồng là những cơ quan 

A.có nguồn gốc khác nhau nhưng đảm nhiệm những chức phận giống nhau, có hình thái tương tự. 

B.cùng nguồn gốc, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có thể thực hiện các chức năng khác nhau. 

C.cùng nguồn gốc, đảm nhiệm những chức phận giống nhau. 

D.có nguồn gốc khác nhau, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có kiểu cấu tạo giống nhau. 

Câu 36: Sự sống bắt đầu hình thành trên trái đất vào Đại 

A. Tân sinh. B. Cổ sinh. C. Trung sinh. D. Thái cổ. 

Câu 37: Ngày nay các chất hữu cơ chủ yếu được hình thành theo con đường

A. tiến hóa hóa học như trước kia. B. sinh học (do sinh vật tạo ra). 

C. từ vũ trụ qua sao chổi hay thiên thạch. D. A và B . 

Câu 38: Vượn người ngày nay bao gồm những dạng nào? 

A. Vượn, đười ươi, khỉ. B. Vượn, đười ươi, Gôrila, tinh tinh. 

C. Đười ươi, Khỉ Pan, Gôrila. D. Vượn, Gôrila, khỉ đột, Tinh tinh. 

Câu 39: Vây cá voi và cánh dơi khác hẳn nhau, nhưng có cấu tạo xương giống nhau, chứng tỏ chúng 

cùng tổ tiên xa thì gọi là 

A. Bằng chứng giải phẫu so sánh. B. bằng chứng phôi sinh học. 

C. bằng chứng địa lí - sinh học. D. bằng chứng sinh học phân tử. 

Câu 40: Các nhân tố văn hóa tác động đến quá trình phát sinh loài người bao gồm 

A. đột biến, giao phối ngẫu nhiên, di nhập gen, chọn lọc tự nhiên. 

B. lao động, sáng tạo công cụ, tiếng nói, ý thức… 

C. biến dị, di truyền, chọn lọc tự nhiên và phân li tính trạng. 

D. biến đổi do ngoại cảnh và tập quán sử dụng tay. 

Câu 41: Phương thức hình thành loài diễn ra chậm ở những con đường hình thành loài nào? 

A. Con đường địa lí và sinh thái. 

B. Con đường cách li tập tính, lai xa và đa bội hóa. 

C. Con đường địa lí, lai xa và đa bội hóa. 

D. Con đường sinh thái, lai xa và đa bội hóa. 

Câu 42: Chất hữu cơ đầu tiên có khả năng tự nhân đôi và tự xúc tác là 

A. ADN. B. ARN. C. prôtêin. D. lipit. 

Câu 43: Theo quan niệm hiện đại, sự hình thành loài mới ở sinh vật giao phối là kết quả của 

A. tiến hóa lớn. B. tiến hóa nhỏ. C. tiến hóa phân li. D. tiến hóa đồng qui. 

Câu 44: Nhóm sinh vật nào tiến hóa theo hướng đa dạng hóa các hình thức chuyển hóa vật chất thích 

nghi cao độ với các ổ sinh thái khác nhau? 

A. Động vật có xương sống. B. Sinh vật sống kí sinh. 

Câu 45: Theo Đacuyn cơ chế chính của sự tiến hóa là 

A. sự tích lũy các biến dị có lợi, đào thải các biến dị có hại dưới tác dụng của chọn lọc tự nhiên. 

B. sự di truyền các đặc tính thu được trong đời cá thể dưới tác động của ngoại cảnh hay tập quán hoạt động. 

C. sự thay đổi của ngoại cảnh thường xuyên không đồng nhất dẫn đến sự thay đổi dần dà và liên tục của 

loài. 

D. sự tích lũy các đột biến trung tính một cách ngẫu nhiên không liên quan đến tác dụng của chọn lọc tự 

nhiên. 

Câu 46: Câu 38: Vượn người ngày nay bao gồm những dạng nào? 


C. Đười ươi, Khỉ Pan, Gôrila. D. Vượn, Gôrila, khỉ đột, Tinh tinh.\ 





B. luôn làm thay đổi nhanh tần số tương đối của các alen theo hướng xác định. 



C. Sinh vật sống cộng sinh. D. Vi khuẩn. 

Câu 49: Nhân tố nào trong các nhân tố sau có thể làm thay đổi nhanh chóng tần số của các alen? 

A. Đột biến. B. Di nhập gen. C. Các yếu tố ngẫu nhiên. D. Giao phối không ngẫu nhiên. 

Câu 50: Nhân tố tiến hóa có hướng là 

A. chọn lọc tự nhiên. B. đột biến C. Các yếu tố ngẫu nhiên D. Di nhập gen. 

Câu 51: Thực vật có hạt xuất hiện vào kỉ nào? 


Câu 52: Các nhân tố văn hóa tác động đến quá trình phát sinh loài người bao gồm 





Câu 53: Bò sát khổng lồ chiếm ưu thế tuyệt đối vào


Câu 54: Các nhân tố chủ yếu chi phối sự hình thành đặc điểm thích nghi ở cơ thể sinh vật trong tiến 

hóa nhỏ là 

A. đột biến, giao phối và các nhân tố ngẫu nhiên. B. đột biến, giao phối và chọn lọc tự nhiên. 

C. đột biến, giao phối và di nhập gen. D. đột biến, di nhập gen và chọn lọc tự nhiên 



Câu56: Trong quá trình tiến hóa biến dị tổ hợp có vai trò 

A. là nguồn nguyên liệu duy nhất của quá trình tiến hóa. 

B. gián tiếp với quá trình tiến hóa. 

C. là nguồn nguyên liệu thứ cấp của quá trình tiến hóa. 

D. là nguồn nguyên liệu sơ cấp.. 



Câu 58: Ngày nay các chất hữu cơ chủ yếu được hình thành theo con đường 



Câu 59: Câu 2: Quần đảo là nơi lí tưởng cho quá trình hình thành loài mới vì 





Câu 60: Đối với quá trình tiến hóa, các cơ chế cách ly có vai trò 

A. ngăn cản sự giao phối tự do, củng cố và tăng cường sự phân hóa kiểu gen trong quần thể bị chia cắt. 

B. tạo các tổ hợp alen mới trong đó có các tổ hợp có tiềm năng thích nghi cao. 

C. hình thành cá thể và quần thể sinh vật thích nghi với môi trường. 

D. tạo các alen mới, làm phong phú thêm vốn gen của quần thể. 

Câu 61: Đặc điểm nào sau đây xuất hiện ở kỉ Thứ tư? 



Câu 62: ADN của loài nào trong bộ khỉ giống nhiều nhất so với ADN của người? 








Câu 65: Các cây hạt kín bắt đầu xuất hiện ở 

A. kỉ thứ ba. B. kỉ phấn trắng. C. kỉ cacbon. D. kỉ Giura. 

Câu 66: Hình thành loài bằng con đường địa lí thường xảy ra đối với loài 

A. động vật bậc cao B. động vật C. thực vật D. có khả năng phát tán mạnh 









A. tiến hóa đồng qui. B. tiến hóa phân nhánh. C. tiến hóa đơn nhánh. D. tiến hóa lớn.

Câu 69: Cơ sở di truyền học của quá trình hình thành loài bằng con đường lai xa và đa bội hóa là 

A. hai bộ NST n của 2 loài tồn tại trong tế bào lai khác nhau về số lượng, cấu trúc nên không tiếp hợp, trở 

ngại phát sinh giao tử. 

B. cơ thể lai xa có khả năng sinh sản sinh dưỡng. 

C. tế bào của cơ thể lai khác loài chứa cả 2 bộ NST 2n của hai loài bố mẹ. 

D. sự đa bội hóa giúp cho tế bào ở cơ thể lai xa giảm phân bình thường nên có khả năng sinh sản hữu tính. 



B.cùng nguồn gốc, đảm nhiệm những chức phận giống nhau. 

C.có nguồn gốc khác nhau, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có kiểu cấu tạo giống nhau 

D.cùng nguồn gốc, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có thể thực hiện các chức năng khác nhau. 


A. Gai hoa hồng. B. Nhụy trong hoa đực của cây ngô. 

C. Ngà voi. D. Tua cuốn của đậu Hà lan. 

Câu 72: Theo quan niệm hiện đại về sự phát sinh sự sống, kết thúc giai đoạn tiến hóa hóa học đã tạo 

ra 

A. các mầm móng sinh vật đầu tiên. B. các hợp chất vô cơ phức tạp. 

C. các sinh vật chưa có cấu tạo tế bào. D. các hợp chất hữu cơ phức tạp. 



Câu 74: Nguồn nguyên liệu thứ cấp của quá trình tiến hoá là 

A. đột biến. B. nguồn gen du nhập. C. biến dị tổ hợp. D. quá trình giao phối. 

Câu 75: Hình thành loài bằng con đường cách li sinh thái thường xảy ra đối với loài 

A. sư tử B. ngựa vằn C. Chim sẻ D. ốc sên 

Câu 76: Để xác định quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật, người ta không dựa vào 

A. bằng chứng sinh học phân tử. B. cơ quan tương tự. 

C. cơ quan tương đồng. D. bằng chứng phôi sinh học. 






Câu 79: Theo quan niệm hiện đại, đơn vị cơ sở của tiến hóa là 

A. cá thể. B.quần thể. C.lòai. D.phân tử. 

Câu 80: Trong tự nhiên, từ con lai tam bội sẽ hình thành nên loài tam bội khi 

A. nó được gấp đôi bộ NST. B. nó sinh sản vô tính được. 

C. nó bị đột biến thành lục bội. D. lai dạng tứ bội với dạng thường.

Tiết 39 - KIỂM TRA 1 TIẾT 




I. Mục tiêu: Sau khi kiểm tra xong bài này, HS cần đạt được những yêu cầu sau: 


- Củng cố được những kiến thức về bằng chứng tiến hóa, cơ chế tiến hóa, sự phát sinh và phát triển 

của sự sống trên Trái đất. 

- Vận dụng kiến thức đã học để trả lời các câu hỏi trắc nghiệm. 


- Kĩ năng quản lí thời gian. 

- Kĩ năng phân tích, so sánh, tổng hợp. 

3. Giáo dục: 

- HS có thái độ nghiêm túc làm bài kiểm tra. 

II. Phương tiện dạy học: 

- 2 mã đề kiểm tra + Đáp án (100% trắc nghiệm) 

III. Phương pháp giảng dạy: 

- Kiểm tra trắc nghiệm . 




TG Hoạt động thầy trò Nội dung 

- GV: Phát đề kiểm tra. 

- HS: Nhận bài và nghiêm túc làm bài 

- GV: Sau 45 phút, yêu cầu HS nộp bài 

KIỂM TRA 1 TIẾT 

3. Thực hành / Luyện tập: 

- GV: 

+ Kiểm tra số lượng bài. 

+ Nhận xét giờ kiểm tra. 


- Đọc trước nội dụng bài 35 sgk. 


TRƯỜNG THPT ĐỒNG ĐĂNG 

ĐỀ KIỂM TRA 1 TIẾT - HỌC KÌ II 

NĂM HỌC 2018 -2019 

Môn: Sinh học - Lớp 12 - Cơ bản 

Họ và tên: ……………………………………… 

Lớp: ……………………………………………. 

Lưu ý: Điền đáp án đúng vào các ô trống sau: 

Câu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 

ĐA 

Câu 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 

ĐA 

Mã đề: 115 



Câu 2: Quần đảo là nơi lí tưởng cho quá trình hình thành loài mới vì 





Câu 3: Người đầu tiên đưa ra khái niệm biến dị cá thể là 

A. Menđen B. Lamac C. ĐacUyn D. Kimura 

Câu 4: Trong quá trình tiến hóa biến dị tổ hợp có vai trò 

A. là nguồn nguyên liệu duy nhất của quá trình tiến hóa. B. gián tiếp với quá trình tiến hóa. 

C. là nguồn nguyên liệu thứ cấp của quá trình tiến hóa. D. là nguồn nguyên liệu sơ cấp. 





B. làm thay đổi tần số tương đối của các alen theo một hướng xác định. 



Câu 7: Kết quả của quá trình tiến hóa nhỏ là 

A. Tích lũy được nhiều đột biến nhỏ thành đột biến lớn B. Hình thành nòi mới 

C. Góp phần vào phát triển vốn gen cho quần thể. D. Hình thành loài mới. 

Câu 8: Thể song nhị bội được tạo ra bằng cách 

A. Lai xa kèm đa bội hóa. B. Gây đột biến nhân tạo bằng côsixin 

C. Gây đột biến nhân tạo bằng tia phóng xạ. D. Gây đột biến nhân tạo bằng 5- Brom Uraxin 




Câu 10: Chim và Thú bắt đầu xuất hiện ở 

A. kỉ thứ ba. B. kỉ phấn trắng. C. kỉ Jura. D. kỉ Tam điệp. 

Câu 11: Đặc điểm quan trọng xuất hiện ở kỉ Đệ tứ ? 



Câu 12: Theo Đacuyn nhân tố chính quy định chiều hướng biến đổi của vật nuôi, cây trồng là 

A. Chọn lọc nhân tạo B. Chọn lọc tự nhiên

C. Sự tích lũy biến dị có lợi D. Phân li tính trạng 

Câu 13: Thường biến không phải là nguyên liệu tiến hóa vì: 

A. Thường làm cho các cơ thể có sức sống kém B. Không di truyền được 

C. Thường hình thành các cơ thể không có khả năng sinh sản D. Tỉ lệ cơ thể mang thường biến ít. 

Câu 14: Quá trình hình thành các nhóm phân loại trên loài là 

A. Tiến hóa nhỏ B. Tiến hóa lớn 

C. Phát sinh đột biến D. Tác dụng của ngoại cảnh 

Câu 15: Tồn tại chính trong học thuyết Đacuyn là 

A. chưa giải thích thành công cơ chế hình thành các đặc điểm thích nghi. 

B. chưa hiểu rõ nguyên nhân phát sinh các biến dị và cơ chế di truyền của các biến dị. 

C. chưa đi sâu vào cơ chế quá trình hình thành các loài mới. 

D. đánh giá chưa đầy đủ vai trò của chọn lọc trong quá trình tiến hóa. 

Câu 16: Bò sát khổng lồ chiếm ưu thế tuyệt đối vào kỉ nào? 


Câu 17: Đối với quá trình tiến hóa, các cơ chế cách ly có vai trò 

A. ngăn cản sự giao phối tự do, củng cố và tăng cường sự phân hóa kiểu gen trong quần thể bị chia cắt. 

B. tạo các tổ hợp alen mới trong đó có các tổ hợp có tiềm năng thích nghi cao. 

C. hình thành cá thể và quần thể sinh vật thích nghi với môi trường. 

D. tạo các alen mới, làm phong phú thêm vốn gen của quần thể. 

Câu 18: Theo Đacuyn cơ chế chính của sự tiến hóa là 

A. sự tích lũy các biến dị có lợi, đào thải các biến dị có hại dưới tác dụng của chọn lọc tự nhiên. 

B. sự di truyền các đặc tính thu được trong đời cá thể dưới tác động của ngoại cảnh hay tập quán hoạt động. 

C. sự thay đổi của ngoại cảnh thường xuyên không đồng nhất dẫn đến sự thay đổi dần dà và liên tục của 

loài. 

D. sự tích lũy các đột biến trung tính một cách ngẫu nhiên không liên quan đến tác dụng của chọn lọc tự 

nhiên. 



B. luôn làm thay đổi nhanh tần số tương đối của các alen theo hướng xác định. 



C. Sinh vật sống cộng sinh. D. Vi khuẩn. 

Câu 20: Kết quả của giai đoạn tiến hóa tiền sinh học là 

A. Tạo ra mầm mống cơ thể đầu tiên B. Tạo ra cơ thể sinh vật đơn bào 

C. Tạo ta cơ thể sinh vật đa bào D. Tạo ra các hợp chất vô cơ. 

Câu 21. Nguồn năng lượng dùng để tổng hợp nên các phân tử hữu cơ hình thành sự sống là: 

A. ATP B. Năng lượng tự nhiên C. Năng lượng hoá học D. Năng lượng sinh học 

Câu 22: Cá mập, cá voi và ngư long có hình dạng ngoài giống nhau là kết quả của 

A. Sự phân li tính trạng B. Sự chọn lọc tự nhiên 

C. Quá trình giao phối. D. Sự đồng quy tính trạng 




Câu 24: Phương thức hình thành loài bằng con đường lai xa và đa bội hóa thường thấy ở: 

A. Thực vật B. Động vật C. Động vật kí sinh D. Động vật ít di động 











A. tiến hóa đồng qui. B. tiến hóa phân nhánh. C. tiến hóa đơn nhánh. D. tiến hóa lớn.




Câu 29: Quá trình tiến hoá của sự sống trên Trái đất có thể chia thành các giai đoạn 

A. tiến hoá hoá học, tiến hoá tiền sinh học. B. tiến hoá hoá học, tiến hoá sinh học. 

C. tiến hoá tiền sinh hoc, tiến hoá sinh học. D. tiến hoá hoá học, tiến hoá tiền sinh học, tiến hoá sinh học. 

Câu 30: Đặc điểm nào sau đây không có ở kỉ Krêta? 

A. sâu bọ xuất hiện B. xuất hiện thực vật có hoa 

C. cuối kỉ tuyệt diệt nhiều sinh vật kể cả bò sát cổ D. tiến hoá động vật có vú 

Câu 31: Đại xuất hiện sớm nhất của Quả đất là 

A. Đại Thái cổ B. Đại Nguyên sinh C. Đại Cổ sinh D. Đại Trung sinh 

Câu 32: Ý nghĩa của hoá thạch là 

A. bằng chứng trực tiếp về lịch sử phát triển của sinh giới. 

B. bằng chứng gián tiếp về lịch sử phát triển của sinh giới. 

C. xác định tuổi của hoá thạch có thể xác định tuổi của quả đất. 

D. xác định tuổi của hoá thạch bằng đồng vị phóng xạ. 

Câu 33: Hoá thạch cổ nhất của người H.sapiens được phát hiện ở đâu? 

A. Châu Phi B. Châu Á C. Đông nam châu Á D. Châu Mỹ 

Câu 34: Đặc điểm nào sau đây là cơ quan thoái hoá ở người? 

A. Người có đuôi hoặc có nhiều đôi vú B. Lồng ngực hẹp theo chiều lưng bụng 

C. Mấu lồi ở mép vành tai D. Chi trước ngắn hơn chi sau 



B.cùng nguồn gốc, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có thể thực hiện các chức năng khác nhau. 

C.cùng nguồn gốc, đảm nhiệm những chức phận giống nhau. 

D.có nguồn gốc khác nhau, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có kiểu cấu tạo giống nhau. 

----------------- HẾT -----------------

TRƯỜNG THPT ĐỒNG ĐĂNG 

ĐỀ KIỂM TRA 1 TIẾT - HỌC KÌ II 



Họ và tên: ……………………………………… 

Lớp: ……………………………………………. 

Lưu ý: Điền đáp án đúng vào các ô trống sau: 


ĐA 

Câu 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 

ĐA 

Mã đề: 493 

Câu 1: Phương thức hình thành loài diễn ra chậm ở những con đường hình thành loài nào? 

A. Con đường địa lí và sinh thái. 

B. Con đường cách li tập tính, lai xa và đa bội hóa. 

C. Con đường địa lí, lai xa và đa bội hóa. 

D. Con đường sinh thái, lai xa và đa bội hóa. 

Câu 2: Chất hữu cơ đầu tiên có khả năng tự nhân đôi và tự xúc tác là 

A. ADN. B. ARN. C. prôtêin. D. lipit. 


A. Nhị hoa đực của cây ngô. B. Nhụy trong hoa cái của cây ngô. 

C. Ngà voi. D. Ruột thừa ở người. 

Câu 4: Milơ tiến hành thí nghiệm vào năm 1953 nhằm chứng minh quá trình nào sau đây? 

A. Tiến hóa hóa học B. Tiến hóa tiền sinh học 

C. Tiến hóa sinh học D. Tiến hóa lý học 



Câu 7: Vượn người ngày nay bao gồm những dạng nào? 


C. Đười ươi, Khỉ Pan, Gôrila. D. Vượn, Gôrila, khỉ đột, Tinh tinh.\ 



Câu 9: Nhân tố nào trong các nhân tố sau có thể làm thay đổi nhanh chóng tần số của các alen? 

A. Đột biến. B. Di nhập gen. C. Các yếu tố ngẫu nhiên. D. Giao phối không ngẫu nhiên. 

Câu 10: Nhân tố tiến hóa có hướng là 

A. chọn lọc tự nhiên. B. đột biến C. Các yếu tố ngẫu nhiên D. Di nhập gen. 

Câu 11: Thực vật có hạt xuất hiện vào kỉ nào? 


Câu 12: Các nhân tố văn hóa tác động đến quá trình phát sinh loài người bao gồm 





Câu 13: Bò sát khổng lồ chiếm ưu thế tuyệt đối vào 

A. kỉ phấn trắng. B. kỉ Jura. C. kỉ than đá. D. kỉ Đêvôn.

Câu 14: Các nhân tố chủ yếu chi phối sự hình thành đặc điểm thích nghi ở cơ thể sinh vật trong tiến 

hóa nhỏ là 

A. đột biến, giao phối và các nhân tố ngẫu nhiên. B. đột biến, giao phối và chọn lọc tự nhiên. 

C. đột biến, giao phối và di nhập gen. D. đột biến, di nhập gen và chọn lọc tự nhiên 



Câu16: Trong quá trình tiến hóa biến dị tổ hợp có vai trò 

A. là nguồn nguyên liệu duy nhất của quá trình tiến hóa. 

B. gián tiếp với quá trình tiến hóa. 

C. là nguồn nguyên liệu thứ cấp của quá trình tiến hóa. 

D. là nguồn nguyên liệu sơ cấp.. 



Câu 18: Ngày nay các chất hữu cơ chủ yếu được hình thành theo con đường 



Câu 19: Câu 2: Quần đảo là nơi lí tưởng cho quá trình hình thành loài mới vì 





Câu 20: Theo quan niệm hiện đại, sự hình thành loài mới ở sinh vật giao phối là kết quả của 

A. tiến hóa lớn. B. tiến hóa nhỏ. C. tiến hóa phân li. D. tiến hóa đồng qui. 

Câu 21: Đặc điểm nào sau đây xuất hiện ở kỉ Thứ tư? 



Câu 22: ADN của loài nào trong bộ khỉ giống nhiều nhất so với ADN của người? 








Câu 25: Các cây hạt kín bắt đầu xuất hiện ở 

A. kỉ thứ ba. B. kỉ phấn trắng. C. kỉ cacbon. D. kỉ Giura. 

Câu 26: Hình thành loài bằng con đường địa lí thường xảy ra đối với loài 

A. động vật bậc cao B. động vật C. thực vật D. có khả năng phát tán mạnh 









A. tiến hóa đồng qui. B. tiến hóa phân nhánh. C. tiến hóa đơn nhánh. D. tiến hóa lớn. 

Câu 29: Cơ sở di truyền học của quá trình hình thành loài bằng con đường lai xa và đa bội hóa là 

A. hai bộ NST n của 2 loài tồn tại trong tế bào lai khác nhau về số lượng, cấu trúc nên không tiếp hợp, trở 

ngại phát sinh giao tử. 

B. cơ thể lai xa có khả năng sinh sản sinh dưỡng. 

C. tế bào của cơ thể lai khác loài chứa cả 2 bộ NST 2n của hai loài bố mẹ. 

D. sự đa bội hóa giúp cho tế bào ở cơ thể lai xa giảm phân bình thường nên có khả năng sinh sản hữu tính. 



B.cùng nguồn gốc, đảm nhiệm những chức phận giống nhau.

C.có nguồn gốc khác nhau, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có kiểu cấu tạo giống nhau 

D.cùng nguồn gốc, nằm ở những vị trí tương ứng trên cơ thể, có thể thực hiện các chức năng khác nhau. 


A. Gai hoa hồng. B. Nhụy trong hoa đực của cây ngô. 

C. Ngà voi. D. Tua cuốn của đậu Hà lan. 



Câu 34: Nguồn nguyên liệu thứ cấp của quá trình tiến hoá là 

A. đột biến. B. nguồn gen du nhập. C. biến dị tổ hợp. D. quá trình giao phối. 

Câu 35: Hình thành loài bằng con đường cách li sinh thái thường xảy ra đối với loài 

A. sư tử B. ngựa vằn C. Chim sẻ D. ốc sên 

Câu 36: Để xác định quan hệ họ hàng giữa các loài sinh vật, người ta không dựa vào 

A. bằng chứng sinh học phân tử. B. cơ quan tương tự. 

C. cơ quan tương đồng. D. bằng chứng phôi sinh học. 






Câu 39: Theo quan niệm hiện đại, đơn vị cơ sở của tiến hóa là 

A. cá thể. B.quần thể. C.lòai. D.phân tử. 

Câu 40: Trong tự nhiên, từ con lai tam bội sẽ hình thành nên loài tam bội khi 

A. nó được gấp đôi bộ NST. B. nó sinh sản vô tính được. 

C. nó bị đột biến thành lục bội. D. lai dạng tứ bội với dạng thường. 

------------------ HẾT --------------------

HƯỚNG DẪN CHẤM ĐỀ KIỂM TRA 1 TIẾT - HỌC KÌ II 





ĐA D A C C C B D A C D D A B B B B A A B A 

Câu 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 

ĐA B D D A D B B A A A A A A C B A B C C D 



ĐA 

Câu 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 

ĐA 

Chương I: CÁ THỂ VÀ QUẦN THỂ SINH VẬT 

Tiết 40 - Bài 35. MÔI TRƯỜNG VÀ CÁC NHÂN TỐ SINH THÁI 



Lớp dạy: 12A 12A 12A 12A 12A




- Nêu được khái niệm môi trường sống của sinh vật và các loại môi trường sống. 

- Phân tích được ảnh hưởng của một số nhân tố sinh thái vô sinh và hữu sinh của môi trường tới 

đời sống sinh vật. 

- Nêu được khái niệm giới hạn sinh thái, cho ví dụ minh họa. 

- Nêu được khái niệm ổ sinh thái, phân biệt nơi ở với ổ sinh thái, lấy ví dụ minh họa. 

- Rèn luyện kĩ năng phân tích các yếu tố môi trường. 





- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin khi đọc sách báo, internet ... để tìm hiểu về môi trường sống 

và các nhân tố sinh thái; sự thích nghi của sinh vật với môi trường sống. 


- GD HS ý thức bảo vệ môi trường thiên nhiên. 






- Hình vẽ : 35.1 – 35.2 SGK. 







15p 

Hoạt động 1: Tìm hiểu về môi 

trường sống và các nhân tố sinh thái. 

GV: Yêu cầu HS đọc mục I SGK 

+ Môi trường sống là gì?Trong thiên 

nhiên có những loại môi trường sống 

nào? Nêu ví dụ các sinh vật sống 

trong các loại môi trường? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK trả 

lời. 


I. MÔI TRƯỜNG SỐNG VÀ CÁC NHÂN 

TỐ SINH THÁI. 

1. Môi trường sống: 

- Môi trường sống là tất cả các nhân tố bao 

quanh sinh vật, có tác động tực tiếp hoặc gián 

tiếp tới sinh vật, làm ảnh hưởng đến sự tồn tại, 

sinh trưởng, phát triển và những hoạt động 

khác của sinh vật. 

- Các loại môi trường sống: Môi trường trên 

cạn, môi trường nước, và môi trường sinh vật. 

GV: Nhân tố sinh thái là gì? Các nhân 

tố sinh thái bao gồm những nhân tố 

nào, ảnh hưởng ra sao tới sinh vật? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK trả 

lời. 

2. Nhân tố sinh thái: 

- Nhân tố sinh thái là tất cả những nhân tố 

trong môi trường sống có tác động trực tiếp 

hoặc gián tiếp lên sinh vật. 

- Các loại nhân tố sinh thái: Nhân tố vô sinh và 

nhân tố hữu sinh

20p 

Hoạt động 2: Tìm hiểu giới hạn 

sinh thái và ổ sinh sinh thái. 

GV: Yêu cầu HS: 

- Nghiên cứu hình 35.1 và cho ví dụ 

về giới hạn sinh thái của sinh vật? 

- Thế nào là giới hạn sinh thái? Cá rô 

phi ở Việt Nam có giới hạn sinh thái 

như thế nào? Nhiệt độ thuận lợi? 

Điểm gây chết? 

- Từ ví dụ trên hãy rút ra kết luận về 

giới hạn sinh thái của mỗi sinh vật? 


151, thảo luận nhóm và trả lời. 



GV: Thế nào là ổ sinh thái? Nêu một 

số ví dụ về ổ sinh thái? 


152 và trả lời. 

GV: Phân biệt ổ sinh thái với nơi ở? 

HS: thảo luận nhóm và trả lời. 

II. GIỚI HẠN SINH THÁI VÀ Ổ SINH 

THÁI. 

1. Giới hạn sinh thái. 

- Giới hạn sinh thái là khoảng giá trị xác định 

của một nhân tố sinh thái mà trong khoảng đó 

sinh vật có thể tồn tại và phát triển ổn định theo 

thời gian. 

- Trong giới hạn sinh thái có: 

+ Khoảng thuận lợi là khoảng của nhân tố sinh 

thái ở mức độ phù hợp, đảm bảo cho sinh vật 

thực hiện các chức năng sống tốt nhất. 

+ Khoảng chống chịu là khoảng các nhân tố 

sinh thái gây ức chế cho hoạt động sinh lí của 

sinh vật. 

VD1: Loài cá rô phi ở nước ta có giới hạn sinh 

thái nhiệt độ 5 0 – 42 0 C. Nhiệt độ 5 0 C là gới hạn 

dưới, 42 0 C là gới hạn trên, nhiệt độ thuận lợi 

cho cá rô phi phát triển là 20 0 – 35 0 C. 

VD2: Hầu hết cây trồng nhiệt đới có giới hạn 

nhiệt độ từ O 0 C – 40 0 C . Nhiệt độ thuận lợi cho 

cây quang hợp tốt nhất là 20 – 30 0 C 

VD3: Đa số thực vật có giới hạn về ánh sáng ở 

bước sóng từ 3600A 0 – 7600A 0 giúp cây xanh 

quang hợp tốt nhất 

2. Ổ sinh thái: 

- Ổ sinh thái của một loài là “không gian sinh 

thái’’ mà ở đó tất cả các nhân tố sinh thái của 

môi trường nằm trong giới hạn về sinh thái cho 

phép loài đó tồn tại và phát triển. 

- Nơi ở chỉ là nơi cư trú của sinh vật 

VD: Tổ chim là nơi ở nhưng ổ sinh thái của 

chim là tất cả những nhân tố sinh thái(thức ăn, 

kẻ thù, bạn tình, nhiệt độ, độ ẩm ….) giúp cho 

chim tồn tại và phát triển. 

- VD: SGK. 



- Làm bài tập 1 và 4 SGK trang 154, 155. 





Tiết 41 - Bài 36. QUẦN THỂ SINH VẬT VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC CÁ THỂ 

TRONG QUẦN THỂ 



Lớp dạy: 12A 12A 12A 12A 12A




- Trình bày được thế nào là một quần thể sinh vật, lấy được ví dụ minh họa. 

- Nêu được các quan hệ hỗ trợ, quan hệ cạnh tranh trong quần thể, lấy được ví dụ minh họa và 

nêu được nguyên nhân, ý nghĩa sinh thái của các mối quan hệ đó. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về quần thể ( khái niệm quần thể, quá trình hình than hf quần 

thể và mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể). 



- GD HS ý thức bảo vệ môi trường sống của sinh vật. 






- Hình vẽ : 36.1, 36.2, 36.3, 36.4 - SGK. 

- Bảng 36 - SGK 





(?) Môi trường sống là gì?Trong thiên nhiên có những loại môi trường sống nào? Nêu ví dụ các 

sinh vật sống trong các loại môi trường? 

(?) Nhân tố sinh thái là gì? Các nhân tố sinh thái bao gồm những nhân tố nào, ảnh hưởng ra sao 

tới sinh vật? 

(?) Thế nào là giới hạn sinh thái? Cá rô phi ở Việt Nam có giới hạn sinh thái như thế nào? Nhiệt 

độ thuận lợi?Khoảng chống chịu? Điểm gây chết? 



15p 

Hoạt động 1. Tìm hiểu quần thể sinh vật 

và quá trình hình thành quần thể. 

GV: yêu cầu hs vận dụng kiến thức đã học 

cho biết: 

- Quần thể sinh vật là gì? lấy 2 ví dụ về quần 

thể và 2 ví dụ không phải là quần thể sinh 

vật? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK và trả lời 

câu hỏi. Lấy ví dụ minh họa. 

GV: Quần thể sinh vật được hình thành như 

I. QUẦN THỂ SINH VẬT VÀ QUÁ 

TRÌNH HÌNH THÀNH QUẦN THỂ. 

* Khái niệm: Quần thể sinh vật là tập hợp 

các cá thể trong cùng một loài, cùng sinh 

sống trong một khoảng không gian xác 

định, vào một thời gian nhất định, có khả 

năng sinh sản và tạo thành những thế hệ 

mới. 

* VD: Quần thể cây thông…. 

* Quá trình hình thành quần thể: 

- Sự phát tán của một số cá thể cùng loài 

tới một môi trường sống mới.

18p 

thế nào? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK, trả lời câu 

hỏi. 


thức. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu quan hệ giữa các 

cá thể trong quần thể 

- GV: yêu cầu HS quan sát tranh 36.2 - 36.4 

đọc ví dụ SGK và thảo luận để trả lời câu 

hỏi : 

- Giữa các cá thể trong quần thể có những 

mối quan hệ nào? 

HS: nêu QH hỗ trợ và QH cạnh tranh. 

GV: Hãy nêu những biểu hiện và ý nghĩa 

của quan hệ hỗ trợ giữa các cá thể trong 

quần thể vào bảng 36? 

HS: nêu được 

- Các cây thông nhựa liền rễ nhau → Cây 

sinh trưởng nhanh và khả năng chịu hạn tốt 

hơn. 

- Chó rừng hỗ trợ nhau trong đàn → Bắt 

mồi và tự vệ tốt hơn. 

- Nhóm các cây bạch đàn →dựa vào nhau 

nên chống được gió bão. 

HS: lấy thêm ví dụ: Chim ăn đàn dễ kiểm 

ăn hơn chim ăn đơn độc vì chúng kích thích 

nhau trong khi tìm mồi, báo hiệu cho nhau 

nơi có nhiều thức ăn hoặc những chỗ trú 

thuận tiện. 

GV: Nghiên cứu thông tin SGK trang 158 

và 159 trả lời câu hỏi: 

- Quan hệ cạnh tranh xảy ra khi nào? 

- Có những hình thức cạnh tranh nào phổ 

biến? Nêu nguyên nhân và hiệu quả của các 

hình thức cạnh tranh đó? 

- Nguyên nhân của hiện tượng tự tỉa thưa ở 

động vật? Nguyên nhân và hiệu quả của việc 

phát tán cá thể động vật ra khỏi đàn là gì? 

Nêu ví dụ? 

HS: thảo luận trả lời 

→ Nguyên nhân do các cây mọc gần nhau 

nên thiếu sáng, chất dinh dưỡng….khi đó 

cạnh tranh giữa các cá thể xảy ra gay gắt 

- Dưới tác dụng của chọn lọc tự nhiên, 

các cá thể không thích nghi sẽ bị tiêu diệt 

hoặc phải di cư đi nơi khác. Các cá thể 

còn lại thích nghi dần với điều kiện sống. 

- Giữa các cá thể cùng loài hình thành 

những mối quan hệ sinh thái và dần dần 

hình thành quần thể ổn định, thích nghi 

với điều kiện ngoại cảnh. 

II. QUAN HỆ GIỮA CÁC CÁ THỂ 

TRONG QUẦN THỂ (quan hệ cùng 

loài). 

1. Quan hệ hỗ trợ. 

* Quan hệ hỗ trợ: là mối quan hệ giữa 

các cá thể cùng loài hỗ trợ lẫn nhau trong 

các hoạt động sống: lấy thức ăn, chống lại 

kẻ thù, sinh sản ... 

* Ý nghĩa: Quan hệ hỗ trợ đảm bảo cho 

quần thể tồn tại ổn định, khai thác tối ưu 

nguồn sống của môi trường, làm tăng khả 

năng sống sót và sinh sản của các cá thể. 

2. Quan hệ cạnh tranh. 

* Nguyên nhân: Do mật độ cá thể của 

quần thể tăng quá cao → nơi sống của các 

cá thể trong quần thể chật chội và thiếu 

thức ăn…. 

* Các hình thức cạnh tranh: 

- Cạnh tranh giành nguồn sống như nơi ở, 

ánh sáng, chất dinh dưỡng giữa các cá thể 

cùng một quần thể. 

- Cạnh tranh giữa các con đực tranh giành 

con cái trong đàn hoặc ngược lại. 

* Ý nghĩa: Nhờ có cạnh tranh mà số 

lượng và sự phân bố của các cá thể trong 

quần thể duy trì ở mức phù hợp với nguồn 

sống và khoảng không gian sống, đảm 

bảo cho sự tồn tại và phát triển của quần 

thể.

tranh giành nhau ánh sáng, nước, muối 

khoáng. 


thức. 


- Yêu cầu HS làm bài tập 1, 3 SGK. 

- Đọc phần “Em có biết” 


- Học bài và trả lời các câu hỏi cuối bài SGK. 



Tiết 42 – Bài 37. CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT 





Sau khi học xong bài này, HS cần đạt được những yêu cầu sau:


- Nêu được khái niệm về các đặc trưng cơ bản: tỉ lệ giới tính, thành phần nhóm tuổi, lấy được ví 

dụ minh họa. 

- Nêu được ảnh hưởng của một số sinh thái chủ yếu ảnh hưởng tới tỉ lệ giới tính, thành phần 

nhóm tuổi. 

- Nêu được ý nghĩa của việc nghiên cứu các đặc trưng cơ bản của quần thể trong thực tế sản 

xuất, đời sống. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về các đặc trưng cơ bản của quần thể sinh vật: tỉ lệ giới tính, 

nhóm tuổi. 



- Giáo dục HS có ý thức bảo vệ nguồn tài nguyên sinh vật. 






- Tranh phóng to các hình 37.1 – 37.3 SGK. 


1. Khám phá:(7p) 



- Thế nào là quần thể sinh vật? Quần thể sinh vật được hình thành như thế nào? 

- Nêu các mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể? Ý nghĩa của các mối quan hệ đó? 



15p 

Hoạt động 1: Tìm hiểu tỉ lệ giới tính 

GV: Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK 

cho biết: 

- Tỉ lệ giới tính là gì? 

HS: nêu được khái niệm về tỉ lệ giới tính. 

GV: khái quát, bổ sung về ý nghĩa của tỉ lệ giới 

tính. 

GV: Yêu cầu HS để điền tiếp vào cột bên phải 

bảng 37.1 (SGK trang 161) về các nhân tố ảnh 

hưởng tới tỉ lệ giới tính? 

HS: nghiên cứu thông tin SGK và vận dụng 

kiến thức đã học ở lớp 9, kiến thức thực tế để 

hoàn thành bảng 37.1 

GV: nhận xét, đánh giá và thông báo đáp án 

đúng. 

GV: hỏi 

I . TỈ LỆ GIỚI TÍNH 

- Tỉ lệ giới tính: Tỉ lệ giữa số lượng 

cá thể đực và cái trong quần thể. 

- Tỉ lệ giới tính thường sấp xỉ 1 : 1 

nhưng có thể thay đổi tùy loài, từng 

thời gian và điều kiện sống ... 

- Tỉ lệ giới tính của quần thể đảm 

bảo hiệu quả sinh sản của quần thể 

trong điều kiện môi trường sống thay 

đổi. 

- Tỉ lệ giới tính của quần thể chịu 

ảnh hưởng bởi rất nhiều yếu tố của 


+ Tỉ lệ tử vong không đồng đều của 

cá thể đực, cái.

18p 

- Tỉ lệ giới tính chịu ảnh hưởng của các nhân tố 

tới nào? 

- Nghiên cứu tỉ lệ giới tính có ý nghĩa gì trong 

thực tế sản xuất và đời sống? 

HS: thảo luận trả lời. 

GV: Nhận xét và bổ sung để hoàn thiện kiến 

thức 

Hoạt động 2: Tìm hiểu về nhóm tuổi của quần 

thể. 

GV: yêu cầu HS: 

? Điền tên cho 3 dạng tháp tuổi A, B, C và mỗi 

nhóm trong mỗi tháp (Hình 37.1 SGK)? 

? Chỉ ra các nhóm tuổi trong mỗi tháp tuổi? 

? Nêu ý nghĩa sinh thái của mỗi nhóm tuổi đó? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK trang 162 và 

kiến thức sinh học lớp 9, thảo luận và trả lời các 

câu hỏi. Yêu cầu nêu được: 

- 3 loại tháp tuổi: 

A: Dạng phát triển. 

B: Dạng ổn định. 

C: Dạng suy giảm. 

- 3 nhóm tuổi: 

+ Dưới cùng (Màu xanh da trời): nhóm tuổi 

trước sinh sản. 

+ Giữa (Màu xanh lá cây): nhóm tuổi sinh 

sản. 

+ Trên cùng (Màu vàng): nhóm tuổi sau sinh 

sản 

- Ý nghĩa: Bổ sung số lượng cá thể cho quần 

thể. 

GV: Nhận xét, bổ sung hoàn thiện kiến thức. 

GV: yêu cầu HS khái quát: 

? Ý nghĩa sinh thái của mỗi nhóm tuổi? Giải 

thích? 

? Mức độ đánh bắt ở các quần thể cá? Giải 

thích? → Ý nghĩa của việc nghiên cứu cấu trúc 

tuổi? 


GV: Nhận xét, bổ sung 

Liên hệ: GV yêu cầu HS quan sát hình 37.2 và 

cho biết mức độ đánh bắt cá ở các quần thể A, 

B, C? 

HS: vận dụng kiến thức vừa học điền được: 

A: QT bị đánh bắt ít 

B: QT bị đánh bắt vừa phải 

C: QT bị đánh bắt quá mức 

+ Điều kiện môi trường sống 

+ Đặc điểm sinh sản của loài. 

+ Đặc điểm sinh lí, tập tính của 

loài..... 

II. NHÓM TUỔI 

- Cấu trúc tuổi: gồm: Tuổi sinh lí, 

tuổi sinh thái, tuổi quần thể.(SGK 

trang 162) 

- Các nhóm tuổi trong quần thể: 

+ Nhóm tuổi trước sinh sản: là 

những cá thể chưa có khả năng sinh 

sản, là lực lượng bổ sung cho nhóm 

đang sinh sản của QT. 

+ Nhóm tuổi sinh sản: là lực lượng 

tái sản xuất của QT. 

+ Nhóm tuổi sau sinh sản: gồm 

những cá thể không có khả năng sinh 

sản nữa. 

- Quần thể có cấu trúc tuổi đặc trưng 

nhưng cấu trúc đó cũng luôn thay 

đổi tùy theo loài và điều kiện sống . 

- Ý nghĩa các nghiên cứu về nhóm 

tuổi: 

+ Cấu trúc, thành phần của nhóm 

tuổi cho thấy tiềm năng tồn tại và sự 

phát triển của quần thể trong tương 

lai. 

+ Nắm chắc cấu trúc tuổi giúp ta bảo 

vệ, khai thác tài nguyên sinh vật có 

hiệu quả hơn.

3. Thực hành / Luyện tập:(3p) 

- Theo em điều kiện sống của môi trường có ảnh hưởng như thế nào tới cấu trúc dân số (Tỉ lệ 

giới tính, nhóm tuổi) của quần thể? 

4. Vận dụng:(2p) 




Tiết 43 – Bài 37. CÁC ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT (tiếp) 







- Nêu được khái niệm về các đặc trưng cơ bản: sự phân bố cá thể, và mật độ cá thể của qần thể, 

lấy ví dụ minh họa. 

- Nêu được ảnh hưởng của một số sinh thái chủ yếu ảnh hưởng tới sự phân bố cá thể, và mật độ 

cá thể của qần thể 

- Nêu được ý nghĩa của việc nghiên cứu các đặc trưng cơ bản của quần thể trong thực tế sản 

xuất, đời sống. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về các đặc trưng cơ bản của quần thể sinh vật: sự phân bố cá 

thể, và mật độ cá thể của qần thể . 



- Giáo dục HS có ý thức bảo vệ nguồn tài nguyên sinh vật. 











2. Kết nối:


Hoạt động 1: Tìm hiểu sự phân bố cá III. SỰ PHÂN BỐ CÁ THỂ CỦA QUẦN 

20p thể của quần thể 

THỂ 

GV: yêu cầu HS quan sát hình 37.3 - Sự phân bố cá thể của quần thể ảnh hưởng 

SGK và cho biết: 

tới khả năng khai thác nguồn sống trong khu 

(?) Nêu tên các kiểu phân bố cá thể vực phân bố. 

trong QT? 

- Các kiểu phân bố cá thể: Phân bố theo 

HS: nêu được 3 kiểu phân bố cá thể nhóm, phân bố đồng đều, phân bố ngẫu 

GV: kẻ bảng 37.2 với các ô trống trên nhiên.(Bảng 37.2-SGK trang 164) 

bảng và yêu cầu HS lên bảng điền: 

- Đặc điểm các kiểu phân bố 

- Ý nghĩa các kiểu phân bố 

15p 

HS: lên bảng trình bày 

GV: gọi các HS khác nhận xét, và bổ 

sung 

Hoạt động 2: Tìm hiểu mật độ cá thể 


GV: 

- Lấy một vài vd về mật độ cá thể của 

QT TV, ĐV 

VD: mật độ cá, mật độ cây gỗ trong 

rừng ở mức độ cao, trung bình và thấp 

- yêu cầu HS phân tích ảnh hưởng của 

số lượng cá thể đối với môi trường 

sống? 

HS: phân tích được: 

- Khi số lượng cá thể nhiều trong một 

diện tích: các cá thể cạnh tranh nhau 

gay gắt giành thức ăn, nơi ở...dẫn tới tỉ 

lệ tử vong tăng cao 

- Khi số lượng cá thể ít trong một diện 

tích: các cá thể trong quần thể tăng 

cường hỗ trợ lẫn nhau. 

GV: nhận xét, đánh giá và dẫn dắt đến 

kiến thức về mật độ. 

GV: hỏi 

? Mật độ là gì? 

? Mật độ có ảnh hưởng đến các đặc 

điểm sinh thái khác của quần thể như 

thế nào? 


GV: nhận xét, bổ sung 

Liên hệ 

- Điều gì xảy ra với quần thể cá quả 

nuôi trong ao khi mật độ cá thể tăng 

IV. MẬT ĐỘ CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ 

- Mật độ: Số lượng cá thể của quần thể trên 

một đơn vị diện tích hay thể tích. 

- Mật độ cá thể của quần thể là một trong 

những đặc trưng cơ bản quan trọng của quần 

thể vì ảnh hưởng lớn tới mức độ sử dụng 

nguồn sống, khả năng sinh sản và tử vong 

của cá thể. 

+ Khi mật độ cá thể của quần thể tăng quá 

cao, các cá thể cạnh tranh nhau gay gắt giành 

thức ăn, nơi ở...dẫn tới tỉ lệ tử vong tăng cao. 

+ Khi mật độ cá thể của quần thể giảm, các 

cá thể trong quần thể tăng cường hỗ trợ lẫn

cao? 

HS: Cá quả có tập tính ăn thịt khi mật 

độ tăng cao, chúng ăn lẫn nhau hoặc ăn 

con non → điều chỉnh mật độ. 

nhau. 


- Theo em điều kiện sống của môi trường có ảnh hưởng như thế nào tới cấu trúc dân số (sự 

phân bố và mật độ cá thể) của quần thể? 





Tiết 44 - Bài 38. KÍCH THƯỚC VÀ SỰ TĂNG TRƯỞNG CỦA 

QUẦN THỂ SINH VẬT (tiếp theo) 







- Nêu được khái niệm kích thước quần thể, sự tăng trưởng kích thước quần thể trong điều kiện 

môi trường bị giới hạn và không bị giới hạn. 

- Nêu được thế nào là tăng trưởng quần thể, lấy ví dụ minh họa hai kiểu tăng trưởng quần thể 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về khái niệm kích thước quần thể, tăng trưởng quần thể, lấy 

ví dụ minh họa và các biện pháp bảo vệ quần thể. 



- GD HS phát huy khả năng đề xuất các biện pháp bảo vệ quần thể, góp phần bảo vệ môi 

trường; có nhận thức đúng về chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình. 






- Tranh phóng to hình 38.1 – 38.4 SGK. 





- Sự hiểu biết về tỉ lệ giới tính và các kiểu phân bố, mật độ cá thể của quần thể sinh vật có ý 

nghĩa gì? 

2. Kết nối:


15p Hoạt động 1: Tìm hiểu về kích thước 

của quần thể sinh vật. 

-GV: Thế nào là kích thước của quần 

thể? Cho ví dụ minh họa. 

-HS: Nghiên cứu thông tin SGK trang 


`` 

GV: Yêu cầu học sinh thảo luận các câu 

hỏi. 

- Kích thước quần thể dao động như thế 

nào? Giải thích nguyên nhân? 

- Phân biệt kích thước tối thiểu và kích 

thước tối đa? 

- Nếu kích thước của quần thể xuống 

dưới mức tối thiểu thì quần thể sẽ nhế 

thế nào? 

- Nếu kích thước của quần thể quá lớn 

thì quần thể sẽ như thế nào? 

HS:Nghiên cứu thông tin SGK trang 

167, thảo luận nhóm và thống nhất ý 

kiến, trả lời. 

GV: Yêu cầu các nhóm khác bổ sung 

Giáo viên nhận xét, bổ sung 

để hoàn thiện kiến thức. 

GV: Kích thước của quần thể thay đổi 

và phụ thuộc vào những nhân tố nào? 

- Mức độ sinh sản của quần thể là gì? 

Mức độ sinh sản phụ thuộc vào đâu? 

- Ý nghĩa của việc nghiên cứu mức sinh 

sản của quần thể? 


167 và trả lời câu hỏi. 

GV: Nhận xét và bổ sung về ý nghĩa 

của việc nghiên cứu mức độ sinh sản 


GV: Mức độ tử vong của quần thể là 

gì? Mức đọ tử vong của quần thể phụ 

thuộc vào những yếu tố nào? 

- Ý nghĩa của việc nghiên cứu mức tử 

vong của quần thể? 


167, trả lời câu hỏi. 

GV: Thế nào là phát tán? Xuất cư? 

V. KÍCH THƯỚC CỦA QUẦN THỂ 

SINH VẬT. 

- Kích thước của quần thể sinh vật là số 

lượng các cá thể( hoặc khối lượng hoặc năng 

lượng tích luỹ trong các cá thể) phân bố 

trong khoảng không gian của quần thể. Mỗi 

quần thể có kích thước đặc trưng. 

- VD: + Quần thể voi trong rừng mưa nhiệt 

đới khoảng 25 con/quần thể 

+ Quần thể gà rừng khoảng 200 

con/quần thể 

- Kích thước của quần thể giao động từ giá 

trị tối thiể đến giá trị tối đa. 

1. Kích thước tối thiểu và kích thước tối 

đa. 

* Kích thước tối thiểu: 

- Kích thước tối thiểu của quần thể là số 

lượng cá thể ít nhất mà quần thể cần có để 

duy trì và phát triển. 

- Nếu kích thước quần thể xuống dưới mức 

tối thiểu, quần thể dễ rơi vào tình trạng suy 

giảm dẫn tới diệt vong. 

* Kích thước tối đa: 

- Kích thước tối đa của quần thể là giới hạn 

lớn nhất về số lượng mà quần thể có thể đạt 

được, phù hợp với với khả năng cung cấp 

nguồn sống của môi trường (cân bằng với 

sức chứa của môi trường) 

- Nếu kích thước quá lớn, cạnh tranh giữa 

các cá thể cũng như ô nhiễm, bệnh tật…tăng 

cao, dẫn tới một số cá thể di cư khỏi quần 

thể và mức tử vong cao. 

2. Những nhân tố ảnh hưởng tới kích 

thước của quần thể. 

* Mức độ sinh sản của quần thể sinh vật: 

- Mức độ sinh sản là số lượng cá thể của 

quần thể được sinh ra trong một đơn vị thời 

gian. 

- Mức độ sinh sản phụ thuộc vào số lượng 

trứng của một nứa đẻ, số lứa đẻ của một cá 

thể trong đời, tuổi trưởng thành sinh dục cá 

thể…nguồn thức ăn, điều kiện khí hậu. 

* Mức độ tử vong của quần thể sinh vật: 

- Mức độ tử vong là số lượng cá thể của 

quần thể bị chết trong một đơn vị thời gian. 

- Mức độ tử vong của quần thể phụ thuộc 

vào trạng thái của quần thể và các điều kiện 

sống của môi trường như sự biến đổi bất



Nhập cư? 

Mức độ xuất cư của quần thể tăng cao 

khi nào? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK, trả lời 

câu hỏi. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu về tăng trưởng 

của quần thể sinh vật. 

GV: Yêu cầu HS quan sát hình 38.3 và 

phân biệt đường cong tăng trưởng của 

quần thể theo lí thuyết và trong thực tế? 

- Nêu nguyên nhân vì sao số lượng cá 

thể của quần thể sinh vật luôn thay đổi 

và nhiều quần thể sinh vật không tăng 

trưởng theo tiềm năng sinh học? 

HS: Quan sát hình 38.3 và thông tin 

SGK, thảo luận nhóm, thống nhất ý 

kiến và trả lời các câu hỏi. 

GV: Yêu cầu các nhóm khác bổ sung 

Giáo viên nhận xét, bổ sung 

để hoàn thiện kiến thức. 

Hoạt động 3:Tìm hiểu về tăng tưởng 

của quần thể người. 

GV: Yêu cầu HS quan sát hình 38.4 

SGK cho biết: 

- Dân số thế giới đã tăng trưởng với tốc 

độ như thế nào? Tăng trưởng mạnh vào 

thời gian nào? 

- Nhờ những thành tựu nào mà con 

người đã đạt được mức độ tăng trưởng 

đó? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK, hình 

38.4 và thảo luận để trả lời các câu hỉ. 


thường của khí hậu, bệnh tật, lượng thức ăn, 

kẻ thù… 

* Phát tán cá thể của quần thể: 

- Phát tán là sự xuất cư và nhập cư của cá 

thể. 

- Mức độ xuất cư tăng cao khi quần thể đã 

cạn kiệt nguồn sống, nơi ở chật chội, sự cạnh 

tranh giữa các cá thể trong quần thể gay gắt. 

VI. TĂNG TRƯỞNG CỦA QUẦN THỂ 

SINH VẬT 

* Quần thể tăng trưởng theo tiềm năng 

sinh học trong điều kiện môi trường 

không bị giới hạn. 

- Điều kiện môi trường không bị giới hạn( lý 

thuyết): nguồn sống của môi trường rất rồi 

dào và hoàn toàn thỏa mãn nhu cầu của các 

cá thể, không gian cư trú không giới hạn… 

- Sự tăng trưởng của quần thể sinh vật: quần 

thể tăng trưởng theo tiềm năng sinh họcđường 

cong tăng trưởng có hình chữ J. 

* Quần thể tăng trưởng trong điều kiện 

môi trường bị giới hạn: 

- Điều kiện môi trường bị giới hạn( trong 

thực tế): kiện sống không hoàn toàn thuận 

lợi, hạn chế khả năng sinh sản của loài, sự 

biên động số lượng cá thể do xuất cư theo 

mùa… 

- Sự tăng trưởng của quần thể sinh vật: quần 

thể tăng trưởng theo đường cong có hình chữ 

S. 

VII. TĂNG TRƯỞNG CỦA QUẦN THỂ 

NGƯỜI. 

- Dân số thế giới tăng trưởng liên tục trong 

suốt quá trình phát triển lịch sử. 

- Nguyên nhân dân số thế giới tăng nhanh: 

Do những thành tựu to lớn về phát triển kinh 

tế- xã hội, chất lượng cuộc sống con người 

ngày càng được cải thiện, mức độ tử vong 

giảm và tuổi thọ ngày càng được nâng cao. 

-. Hậu quả của sự tăng nhanh dân số: Dân số 

tăng nhanh là nguyên nhân chủ yếu làm chất 

lượng môi trường giảm sút, từ đó ảnh hưởng 

tới chất lượng cuộc sống của con người.



- Thế nào là kích thước quần thể? Cho ví dụ minh họa. 

- Tại sao có thể nói kích thước tối thiểu là đặc trưng cho loài còn kích thước tối đa phụ thuộc 

vào khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường? 





Tiết 45 - Bài 39. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA QUẦN THỂ SINH VẬT 







- Nêu được các hình thức biến động số lượng cá thể của quần thể, lấy được ví dụ minh họa. 

- Nêu được các nguyên nhân gây nên biến động số lượng cá thể trong quần thể và nguyên nhân 

quần thể tự điều chỉnh về trạng thái cân bằng. 

- Nêu được cách điều chỉnh số lượng cá thể. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về các hình thức biến động số lượng cá thể của quần thể, 

các nguyên nhân gây nên biến động số lượng cá thể trong quần thể và nguyên nhân quần thể tự 

điều chỉnh về trạng thái cân bằng. 


- GD HS biết vận dụng kiến thức của bài học vào giải thích các vấn đề có liên quan trong sản xuất 

nông nghiệp và bảo vệ môi trường. 











- Tăng trưởng theo tiềm năng sinh học của QT khác với tăng trưởng thực tế như thế nào? 

- Hậu quả của tăng dân số là gì? Cần làm gì để khắc phục hậu quả đó?



15p Hoạt động 1: Tìm hiểu sự biến 

động số lượng cá thể. 

GV: Biến động theo chu kì là gì? 

Ví dụ. 

15p 

- Vì sao số lượng thỏ và mèo 

rừng lại tăng và giảm theo chu 

kì gần giống nhau? 

HS: Nghiên cứ thông tin SGK và 

quan sát hình 39.2 SGK để trả lời. 

GV: Nhận xét về sự biến động số 

lượng cá thể thỏ ở Ôxtrâylia? Thế 

nào biến động số lượng cá thể của 

quần thể không theo chu kì? 

HS: Nghiên Cứu thông tin SGK 

và hình 39.2 để trả lời. 


Hoạt động 2: Tìm hiểu nguyên 

nhân gây biến động và sự điều 

chỉnh số lượng cá thể của quần 

I. BIẾN ĐỘNG SỐ LƯỢNG CÁ THỂ 

Biến động số lượng cá thể của quần thể là sự tăng 

hay giảm số lượng cá thể của quần thể 

1. Biến động theo chu kì: 

- Biến động số lượng cá thể của quần thể theo chu 

kì là biến động xảy ra do những thay đổi có chu kì 

của điều kiện môi trường. 

VD: 

+ Vào tuần trăng cua thiếu thức ăn nên sinh sản 

kém vì vậy giảm số lượng 

+ Ở Việt Nam Ruồi muỗi phát triển từ tháng 3- 

tháng 6. Ếch nhái thì phát triển vào mùa 

mưa(tháng 6- tháng 10) 

+ Cá cơm vùng biển Pêru có chu kì biến động là 7 

năm khi có dòng nước nóng Ninô chảy về làm 

nhiệt độ nước tăng 5 0 C, nồng độ muối thay đổi, 

làm cá cơm chết hàng loạt 

2. Biến động không theo chu kì. 

- Biến động số lượng cá thể của quần thể không 

theo chu kì là biến động mà số lượng cá thể của 

quần thể tăng hay giảm một cách đột ngột do điều 

kiện bất thường của thời tiết như lũ lụt, bão, cháy 

rừng, dịch bệnh… 

- VD: 

+Rừng tràm U Minh thượng(Ca mau) bị cháy vào 

tháng 3 năm 2002 làm chết hàng loạt động vật và 

thực vật. 

+ Ở miền Bắc Việt Nam, số lượng bò sát và ếch 

nhái giảm mạnh vào những năm có nhiệt độ xuống 

dưới 8 0 C. 

+Rét đậm vào tháng giêng năm 2008, làm chết 

nhiều trâu bò và các động vật khác 

II. NGUYÊN NHÂN GÂY BIẾN ĐỘNG VÀ SỰ 

ĐIỀU CHỈNH SỐ LƯỢNG CÁ THỂ CỦA 

QUẦN THỂ. 

1. Nguyên nhân gây biến động số lượng cá thể 


a. Do thay đổi của các nhân tố vô sinh. 

- Nhóm các nhân tố vô sinh tác động trực tiếp lên 

sinh vật mà không phụ thuộc vào mật độ cá thể 

trong quần thể. 

- Các nhân tố sinh thái vô sinh ảnh hưởng đến 

trạng thái sinh lí của các cá thể. Sống trong điều 

kiện tự nhiên không thuận lợi, sức sinh sản của cá 

thể giảm, khả năng thụ tinh kém, sức sống của con 

non thấp….

thể. 

GV: Hãy nêu những nguyên nhân 

gây nên sự biến động số lượng cá 

thể của các quần thể theo chu kì 

và không theo chu kì trong các ví 

dụ đã nêu ở phần I theo gợi ý ở 

bảng 39? 

HS: Nghiên cứu thông tin trang 

171, 172 để hoàn thành nội dung 

cần trả lời trong bảng 39 

GV: Nhận xét bổ sung để hoàn 


GV: Quần thể điều chỉnh số 

lượng cá thể của quần thể theo cơ 

chế nào? 


và thảo luận để trả lời câu hỏi. 

GV: Nhận xét, bổ sung hoàn 


b. Do thay đổi của các nhân tố hữu sinh. 

- Nhóm các nhân tố hữu sinh luôn bị chi phối(phụ 

thuộc )bởi mật độ cá thể của quần thể. 

- Sự cạnh tranh giữa các cá thể cùng một đàn, số 

lượng kẻ thù, sức sinh sản và mức độ tử vong , sự 

phát tán của các cá thể…ảnh hưởng rất lớn tới sự 

biến động số lượng cá thể trng quần thể. 

2. Sự điều chỉnh số lượng cá thể của quần thể. 

- Trong điều kiện môi trường sống thuận lợi, 

nguồn thức ăn dồi dào, ít kẻ thù…mức sinh sản 

tăng, mức tử vong giảm, nhập cư tăng → 

Số lượng cá thể của quần thể tăng lên. 

- Ngược lại, khi số lượng cá thể tăng lên cao, 

nguồn sống trong môi trường trở lên thiếu hụt, 

cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể, làm mức độ tử 

vong tăng và mức sinh sản giảm, xuất cư tăng → 

Số lượng cá thể của quần thể lại được điều chỉnh 

giảm đi. 

3. Trạng thái cân bằng: 

- Khả năng tự điều chỉnh số lượng cá thể khi số 

lượng cá thể của quần thể giảm xuống quá thấp 

hoặc tăng lên quá cao, dẫn tới trạng thái cân bằng 


- Quần thể câng bằng khi số lượng cá thể ổn định 

và phù hợp với cung cấp nguồn sống của môi 

trường. 

- Các nhân tố ảnh hưởng đến trạng thái cân bằng 

của quần thể: nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh 

GV: Quần thể đạt trạng thái cân 

bằng khi nào? Các nhân tố vô 

sinh, hữu sinh ảnh hưởng như thế 

nào đến trạng thái cân bằng của 

quần thể? Cho ví dụ? 


và trả lời. 


- Nguyên nhân của những biến động số lượng cá thể của quần thể? 

- Quần thể điều chỉnh số lượng cá thể như thế nào? Khi nào quần thể được điều chỉnh về mức 

cân bằng? 


- Trả lời các câu hỏi cuối bài trong SGK. 



Chương II: QUẦN XÃ SINH VẬT 

Tiết 46 - Bài 40: QUẦN XÃ SINH VẬT VÀ MỘT SỐ ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN 

CỦA QUẦN XÃ 







- Nêu được định nghĩa và lấy được ví dụ minh họa về quần xã sinh vật. 

- Mô tả được các đặc trưng cơ bản của quần xã, lấy ví dụ minh họa cho các đặc trưng đó. 

- Trình bày được khái niệm quan hệ hỗ trợ và đối kháng giữa các loài trong quần xã và lấy 

được ví dụ minh họa cho các mối quan hệ đó. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: định nghĩa và các đặc trưng cơ bản của quần xã, lấy ví 

dụ minh họa; quan hệ hỗ trợ và đối kháng giữa các loài trong quần xã. 

Kĩ năng quản lí thời gian và đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm. 


- GD học sinh nâng cao ý thức bảo vệ các loài sinh vật trong tự nhiên. 






- Tranh sơ đồ hình 40.1 – 40.4 SGK. 





- Thế nào là biến động số lượng theo chu kì và không theo chu kì? Những nhân tố nào ảnh 

hưởng đến sự biến động số lượng cá thể trong quần thể?


TG Hoạt động của GV - HS Nội dung kiến thức 

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm về 

quần xã sinh vật. 

GV:Trong ao có những quần thể sinh 

vật nào đang sống, quan hệ giữa các 

quần thể sinh vật đó? Các quần thể đó 

là cùng loài hay khác loài? Quần xã 

sinh vật là gì? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK và hình 

40.1 để trả lời. 



Hoạt động 2: Tìm hiểu các đặc trưng 

cơ bản của quần xã. 

5p 

15p 

15p 

GV: Yêu cầu HS kể tên một số loài 

trong quần xã rừng nhiệt đới và quần xã 

sa mạc? 

So sánh số loài của 2 quần xã? Độ đa 

dạng của quần xã phụ thuộc vào yếu tố 

nào? Số lượng cá thể ở các quần thể 

khác nhau trong quần xã có bằng nhau 

không? Vì sao? Vậy thế nào là loài ưu 

thế? 

GV: Trong các loài ưu thế của quần xã 

có một loài tiêu biểu gọi là loài đặc 

trưng. 

HS: Nêu các khái niệm về loài ưu thế 

và loài đặc trưng. Ví dụ minh họa. 

GV: Nhân xét và bổ sung đề hoàn thiện 


GV: Trong ao nuôi cá thường có mấy 

tầng? Ở thềm lục địa thường có mấy 

tầng? Sự phân bố cá thể theo các 

khoảng không gian khác nhau trong 

quần xã có ý nghĩa gì? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK và trả 

lời các câu hỏi. 

Hoạt động 3: Tìm hiểu quan hệ giữa 

các loài trong quần xã. 

GV: Trong quần xã sinh vật các loài 

I. KHÁI NIỆM VỀ QUẦN XÃ SINH VẬT 

1. Định nghĩa: 

* Định nghĩa: Quần xã sinh vật là tập hợp 

các quần thể sinh vật thuộc nhiều loài khác 

nhau, cùng sống trong một không gian và 

thời gian nhất định. 

- Các sinh vật trong quần xã có mối quan hệ 

gắn bó với nhau như một thể thống nhất do 

vậy quần xã có cấu trúc tương đối ổn định. 

* VD: Quần xã sinh vật sống trong ao 

II. MỘT SỐ ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA 

QUẦN XÃ 

1. Đặc trưng về thành loài trong quần xã. 

- Số lượng loài và số lượng cá thể của mỗi 

loài: là mức độ đa dạng của quần xã, biểu thị 

sự biến động, ổn định hay suy thoái của quần 

thể. Quần thể ổn định thường có số lượng 

loài lớn và số lượng cá thể của laòi cao. 

- Loài ưu thế và loài đặc trưng: 

+ Loài ưu thế là những loài đóng vai trò 

quan trọng trong quần xã do có số lượng cá 

thể nhiều, sinh khối lớn, hoạt động mạnh. 

VD: Quần xã sinh vật ở cạn loài thực vật 

có hạt là loài ưu thế. 

+ Loài đặc trưng là loài chỉ có ở một quần xã 

nào đó, hoặc là loài có số lượng nhiều hơn 

hẳn các loài khác và có vai trò quan trọng 

trong quần xã. 

VD: Cá cóc có ở rừng Tam Đảo, cây cọ ở 

phú thọ… 

2. Đặc trưng về phân bố trong không gian 

của quần xã: 

- Phân bố theo chiều thẳng đứng. 

VD: Sự phân tầng của quần xã sinh vật rừng 

mưa nhiệt đới. 

- Phân bố theo chiều ngang: 

VD: Phân bố của sinh vật ở thềm lục địa từ 

đỉnh núi đến sườn núi. 

III. QUAN HỆ GIỮA CÁC LOÀI 

TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT. 

1. Các mối quan hệ sinh thái: 

* Quan hệ hỗ trợ: 

- Cộng sinh,hợp tác, hội sinh. 

* Quan hệ đối kháng: 

- Cạnh tranh, kí sinh, ức chế cảm nhiễm, 

sinh vật này ăn sinh vật khác.

thường có những mối quan hệ như thế 

nào? Nêu đặc điểm mỗi kiểu quan hệ và 

lấy ví dụ minh họa. 

HS: Nghiên cứu bảng 40 và kể tên các 

mối quan hệ trong quần xã? Nêu đặc 

điểm và ví dụ cho từng mối quan hệ. 

GV: Khống chế sinh học là gì? cho ví 

dụ? Khống chế sinh học có ý nghĩa gì? 

2. Hiện tượng khống chế sinh học: 

- Khống chế sinh học là hiện tượng số lượng 

cá thể của một loài bị khống chế ở mức độ 

nhất định, không tăng cao quá hoặc giảm quá 

thấp do tác động của các mối quan hệ hoặc 

hỗ trợ hoặc đối kháng giữa các loài trong 

quần xã. 

- Ý nghĩa: Ứng dụng trong nông nghiệp, sử 

dụng thiên địch phòng trừ sâu hại cây trồng. 


lời 



- Khái về quần xã sinh vật? Các đặc trưng cơ bản của quần xã sinh vật? 

- Hiện tượng khống chế sinh học? ý nghĩa của hiện tượng khống chế sinh học? 

4. Vận dụng:(1p) dặn dò HS: 




Tiết 47- Bài 41. DIỄN THẾ SINH THÁI 







- Nêu được khái niệm diễn thế sinh thái, các giai đoạn của từng loại diễn thế. 

- Phân tích được nguyên nhân của diễn thế, lấy được ví dụ minh họa các loại diễn thế. 



- Kĩ năng lắng nghe tích cưc, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng. 

- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: khái niệm diễn thế sinh thái, các giai đoạn của từng loại 

diễn thế, nguyên nhân của diễn thế. 



- Giáo dục hs ý thức về khai thác hợp lí tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường. 






- Hình vẽ : 41.1, 41.2, 41.3 SGK 




*Kiểm tra bài cũ: Thế nào là quần xã sinh vật? Các đặc trưng cơ bản của quần xã? 



5p 

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm 

về diễn thế sinh thái. 

- GV cho HS quan sát tranh mô tả 

I. KHÁI NIỆM VỀ DIỄN THẾ SINH 

THÁI.

15p 

5p 

5p 

quá trình diễn thế ở đầm hồ bị bồi 

cạn. 

Các em có nhận xét gì về sự thay đổi 

của hệ sinh vật có trong đầm và môi 

trường sống của nó qua các giai 

đoạn? Thế nào là diễn thế sinh thái? 

HS: Quan sát hình thảo luận và trả 

lời các câu hỏi. 

GV: Nhận xét và bổ sng để hoàn 

thiện khái niệm. 

* Hoạt động 2: Tìm hiểu về các loại 

diễn thế sinh thái. 

GV: Phân biệt diễn thế nguyên sinh 

và diễn thế thứ sinh ở đặc điểm các 

giai đoạn và nguyên nhân của diễn 

thế ? Điểm khác nhau cơ bản giữa 

diễn thế nguyên sinh và diễn thế thứ 

sinh? 


luận nhanh để trả lời các câu hỏi. 

GV nhấn mạnh: Điểm khác nhau cơ 

bản giữa diễn thế nguyên sinh và 

diễn thế thứ sinh là ở đặc điểm của 

giai đoạn đầu, đặc điểm của giai 

đoạn giữa. Đặc biệt là xu hướng của 

diễn thế thứ sinh. 

* Hoạt động 3: Tìm hiểu về nguyên 

nhân của diễn thế sinh thái. 

GV: Nguyên nhân gây ra diễn thế? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK và 

nêu được 2 nhóm nguyên nhân: 

+ Nguyên nhân bên ngoài . 

+ Nguyên nhân bên trong. 



* Hoạt động 4: Tìm hiểu về tầm 

quan trọng của việc nghiên cứu 

diến thế sinh thái. 

GV:Nghiên cứu về diễn thế sinh thái 

có ý nghĩa gì? 


trang 184 để trả lời. 

- Khái niệm: Diến thế sinh thái là quá 

trình biến đổi tuần tự của quần xã qua các 

giai đoạn, tương ứng với sự biến đổi của 

môi trường. 

- Ví dụ: SGK trang 181,182. 

II. CÁC LOẠI DIỄN THẾ SINH THÁI. 

1. Diễn thế nguyên sinh: 

- Diến thế nguyên sinh là diễn thế khởi 

đầu từ môi trường chưa có sinh vật. 

- Các giai đoạn: 

+ Giai đoạn tiên phong: Chưa có sinh vật 

(môi trường trống trơn). 

+ Giai đoạn giữa( Giai đoạn hỗ hợp): Các 

quần xã trung gian. 

+ Giai đoạn cuối( Giai đoạn cực đỉnh): 

Quần xã tương đối ổn định. 

2. Diễn thế thứ sinh: 

- Diễn thế thứ sinh là diễn thế xuất hiện ở 

môi trường đã có một quần xã sinh vật 

từng sống. 

- Các giai đoạn: 

+ Giai đoạn khởi đầu: Quần xã sinh vật 

đang đang phát triển. 

+ Giai đoạn giữa: Các quần xã trung gian. 

+ Giai đoạn cuối: QX tương đối ổn định 

hoặc quần xã suy thoái. 

III. NGUYÊN NHÂN CỦA DIỄN THẾ 

SINH THÁI. 

a. Nguyên nhân bên ngoài: 

- Tác động mạnh mẽ của ngoại cảnh lên 

quần xã. 

b. Nguyên nhân bên trong: 

- Sự cạnh tranh gay gắt giữa các loài trong 

quần xã sinh vật. 

- Tác động khai thác tài nguyên của con 

người. 

IV. TẦM QUAN TRỌNG CỦA VIỆC 

NGHIÊN CỨU DIỄN THẾ SINH 

THÁI. 

Biết qui luật phát triển của quần xã sinh 

vật, dự đoán được các quần xã trước đó và 

quần xã tương lai, để từ đó: 

+ Bảo vệ và khai thác hợp lí tài nguyên 

thiên nhiên..

GV: Yêu cầu học sinh trả lời câu 

lệnh SGK. 

+ Đề xuất các biện pháp khắc phục những 

biến đổi bất lợi của môi trường, sinh vật và 

con người. 


- Diễn thế sinh thái? Phân biệt diễn thé thứ sinh và diễn thế nguyên sinh? 


- Sưu tầm các tư liệu, hình ảnh trong sách báo về những quá trình diễn thế đã xảy ra ở nước ta 

và trên thế giới. 


CHƯƠNG III. HỆ SINH THÁI, SINH QUYỂN VÀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG 

Tiết 48- Bài 42. HỆ SINH THÁI 







- Trình bày được khái niệm hệ sinh thái, lấy được ví dụ minh họa và chỉ ra các thành phần cấu 

trúc của hệ sinh thái đó. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về khái niệm hệ sinh thái, ví dụ minh họa và các thành phần 

cấu trúc của hệ sinh thái. 



- GD HS ý nâng cao ý thức bảo vệ, khai thác hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên và môi trường 

sống. 






- Hình vẽ : 42.1, 42.2, 42.3 SGK 





2. Kết nối:

TG Hoạt động thầy và trò Nội dung 

10p Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm về I. KHÁI NIỆM HỆ SINH THÁI. 

hệ sinh thái. 

GV: Nêu các thành phần chủ yếu của 1 

hệ sinh thái? 

- Khái niệm hệ sinh thái? VD 1 hệ sinh 

thái ở địa phương? 

- Hệ sinh thái thường có những đặc 

điểm gì? - Tại sao nói hệ sinh thái biểu 

hiện chức năng của tổ chức sống ? 





Hoạt động 2: Tìm hiểu về các thành 

phần cấu trúc của hệ sinh thái. 

GV: Các thành phần vô sinh và hữu 

sinh của hệ sinh thái? 

→ Các thành phần cấu trúc của hệ sinh 

thái? 

- Dựa vào yếu tố nào để phân ra các 

nhóm sinh vật? Mối quan hệ giữa các 

nhóm sinh vật? 

HS: Quan sát hình 42.1 và thông tin 

SGK trang 187 để trả lời. 



Hoạt động 3: Tìm hiểu các kiểu hệ 

sinh thái trên trái đất. 

GV: Trên Trái Đất có những kiểu hệ 

sinh thái nào? 

- VD về các hệ sinh thái tự nhiên? Con 

người đã làm gì để bảo vệ, khai thác 

hợp lí các hệ sinh thái tự nhiên? 

- VD về hệ sinh thái nhân tạo? Nêu các 

thành phần của hệ sinh thái và các biện 

pháp nâng cao hiệu quả sử dụng hệ sinh 

thái? 

HS: Quan sát các hình 42.2; hình 42.3 

và nghiên cứu thông tin SGK trang 188, 

189 thảo luận nhóm để trả lời. 


kién thức. 

- Hệ sinh thái: Quần xã sinh vật và sinh 


- Hệ sinh thái: Là hệ thống sinh học 

hoàn chỉnh, tương đối ổn định nhờ các 

sinh vật luôn tác động lẫn nhau và tác 

động qua lại với các thành phần vô sinh 

của sinh cảnh. 

- Trong hệ sinh thái, trao đổi chất và 

năng lượng giữa các sinh vật trong nội 

bộ quần xã và giữa quần xã với sinh 

cảnh → Hệ sinh thái biểu hiện chức 

năng của 1 tổ chức sống. 

II. CÁC THÀNH PHẦN CẤU TRÚC 

CỦA HỆ SINH THÁI. 

- Thành phần vô sinh (sinh cảnh): Khí 

hậu, thổ nhưỡng, nước, xác sinh vật ... 

- Thành phần hữu sinh (QXSV): Thực 

vật, động vật và vi sinh vật. 

+ Sinh vật sản xuất: Sinh vật có khả 

năng sử dụng NLAS để tổng hợp nên 

chất hữu cơ. 

+ Sinh vật tiêu thụ: ĐV ăn TV, ĐV ăn 

ĐV. 

+ Sinh vật phân giải (VK, nấm ...): Có 

khả năng phân giải xác chết và chất thải 

→ chất vô cơ. 

III. CÁC KIỂU HỆ SINH THÁI 

CHỦ YẾU TRÊN TRÁI ĐẤT. 

1. Hệ sinh thái tự nhiên 

- Hệ sinh thái trên cạn: Rừng nhiệt đới, 

sa mạc, hoang mạc, sa van đồng cỏ, 

rừng lá rộng ôn đới, rừng thông phương 

bắc, đồng rêu đới lạnh... 

- Hệ sinh thái dưới nước: 

+ Nước mặn: Rừng ngập mặn, rạn san 

hô . 

+ Nước ngọt: Nước chảy, nước tĩnh. 

2. Hệ sinh thái nhân tạo 

- Hệ sinh thái nhân tạo: Đồng ruộng, hồ 

nước, rừng trồng... 

- Hệ sinh thái nhân tạo luôn được bổ 

sung nguồn vật chất - năng lượng và 

các biện pháp cải tạo. VD: Hệ sinh thái 

nông nghiệp thường được bón thêm 

phân, tưới nước, diệt cỏ dại ...


- Tại sao nói hệ sinh thái biểu hiện chức năng của một tổ chức sống? 

- Hệ sinh thái tự nhiên và nhân tạo có gì giống và khác nhau? 


- Đọc phần in nghiêng cuối bài. Trả lời câu hỏi và làm bài tập SGK. 

- Tìm hiểu sự trao đổi vật chất và năng lượng trong hệ sinh thái. 


Tiết 49 - Bài 43. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG HỆ SINH THÁI 







- Nêu được khái niệm chuỗi, lưới thức ăn và các bậc dinh dưỡng, lấy ví dụ minh họa. 

- Nêu được nguyên tắc thiết lập các bậc dinh dưỡng. Lấy ví dụ minh họa. 

- Rèn luyện kĩ năng phân tích các thành phần của môi trường. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về khái niệm chuỗi, lưới thức ăn và các bậc dinh dưỡng, 

phân tích các thành phần của môi trường. 



- GD HS nâng cao ý thức bảo vệ, khai thác hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên. 






- Hình 43.1 – 3 SGK . 





- Tại sao nói hệ sinh thái biểu hiện chức năng của một tổ chức sống? 

- Hệ sinh thái tự nhiên và nhân tạo có gì giống và khác nhau? 

2. Kết nối:


20p Hoạt động 1: Tìm hiểu về trao đổi vật 

chất trong quần xã sinh. 

GV: Cho VD về 2 chuỗi thức ăn ở địa 

phương? Đặc điểm của mỗi loài trong 

chuỗi thức ăn? Quan hệ của các loài 

sinh vật trong chuỗi thức ăn? 

→ Chuỗi thức ăn là gì? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGK và liên 

hệ thực tế để trả lời. 

I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG 

QUẦN XÃ SINH VẬT. 

1. Chuỗi thức ăn 

- Chuỗi thức ăn gồm nhiều loài sinh vật có 

quan hệ dinh dưỡng, mỗi loài là một mắt 

xích sử dụng mắt xích phía trước làm thức 

ăn và là thức ăn của mắt xích phía sau. 

VD: 

+ Lúa → Sâu ăn lá → Nhái → Rắn → Diều 

hâu 


GV: Có mấy loại chuỗi thức ăn? VD 

minh họa? Thành phần loài trong mỗi 

loại chuỗi thức ăn? Tại sao chuỗi TĂ 

không quá dài? 


lời. 



GV: Yêu cầu học sinh viết các chuỗi 

thức ăn có trong quần xã ở hình 43.1- 

trang 192.? 

- Xác định các loài sinh vật có trong 

nhiều chuỗi TĂ? - Thế nào là lưới thức 

ăn? 

HS: Quan sát hình và thảo luận để 

thống nhất ý kiến trả lời. 

GV: - Thế nào là bậc dinh dưỡng? 

- Phân biệt các bậc dinh dưỡng trong 

lưới TĂ? 

- HS:Nghiên cứu hình 43.2, thảo luận 

trả lời. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu về tháp sinh 

thái. 

- So sánh độ lớn của các bậc dinh 

dưỡng? 

- Tại sao độ lớn các bậc dinh dưỡng lại 

không bằng nhau? 

- Nguyên tắc và ý nghĩa của việc xây 

dựng các tháp sinh thái? 

+ Chất mùn bã → Giun đất → Gà → Cáo 

- Các loại chuỗi thức ăn 

+ Chuỗi thức ăn mở đầu bằng SVSX: Sinh 

vật tự dưỡng → động vật ăn sinh vật tự 

dưỡng → động vật ăn động vật. 

+ Chuỗi thức ăn mở đầu bằng sinh vật phân 

giải: Sinh vật phân giải mùn bã hữu cơ → 

ĐV ăn sinh vật phân giải → ĐV ăn động vật. 

2. Lưới thức ăn 

- Lưới thức ăn gồm nhiều chuỗi thức ăn có 

các mắt xích chung. 

- QXSV càng đa dạng về thành phần loài → 

lưới thức ăn càng phức tạp. 

3. Bậc dinh dưỡng 

- Bậc dinh dưỡng: Tập hợp các loài sinh vật 

có cùng mức dinh dưỡng trong lưới TĂ. 

- Trong lưới thức ăn có nhiều bậc dinh 

dưỡng: 

Cấp 1 (SVSX) → cấp 2 (SV tiêu thụ bậc 1) 

→ cấp 3 (SV tiêu thụ bậc 2) → ... → cấp n. 

II. THÁP SINH THÁI. 

- Độ lớn các bậc dinh dưỡng không bằng 

nhau. Độ lớn của các bậc dinh dưỡng được 

xác định bằng số cá thể, sinh khối hoặc năng 

lượng. 

- Tháp sinh thái gồm nhiều hình chữ nhật 

xếp chồng lên nhau (mỗi hình là 1 bậc dinh 

dưỡng), các hình chữ nhật có chiều cao bằng 

nhau, chiều rộng khác nhau biểu thị độ lớn 

của mỗi bậc dinh dưỡng. 

- Có ba loại tháp sinh thái: Tháp số lượng, 

sinh khối và năng lượng (SGK).

- Có mấy loại tháp sinh thái? Phân biệt 

các loại tháp sinh thái? 


- Kể tên các loài sinh vật trên đồng ruộng? Thiết lập chuỗi, lưới thức ăn từ VD? 

- Cho ví dụ về các bậc dinh dưỡng của 1 QX tự nhiên và 1 QX nhân tạo? 


- Đọc phần in nghiêng cuối bài. Trả lời câu hỏi và làm bài tập SGK. 

- Tìm hiểu, chuẩn bị nội dung bài “Chu trình sinh địa hóa và sinh quyển”. 


Tiết 50 - Bài 44. CHU TRÌNH SINH ĐỊA HÓA VÀ SINH QUYỂN 







- Nêu khái niệm khái quát về chu trình sinh địa hóa. 

- Nêu được các nội dung chủ yếu của chu trình cacbon, nito, nước. 

- Nêu được khái niệm về sinh quyển, các khu sinh học trong sinh quyển và lấy ví dụ minh họa. 

- Giải thích nguyên nhân của một số hoạt động gây ô nhiễm môi trường. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về khái niệm khái quát về chu trình sinh địa hóa, khái niệm 

về sinh quyển, các khu sinh học trong sinh quyển và nguyên nhân của một số hoạt động gây ô 

nhiễm môi trường. 



- GD HS nâng cao ý thức bảo vệ môi trường. 






- Hình vẽ : 44.1, 44.2, 44.3, 44.4 - SGK. 





- Khái niệm chuỗi và lưới thức ăn? Phân biệt 3 loại hình tháp sinh thái? 




Hoạt động 1. Tìm hiểu về trao đổi vật chất 

qua chu trình sinh địa hóa. 

GV: đưa ra sơ đồ một chuỗi thức ăn thực 

I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT QUA CHU 

TRÌNH SINH ĐỊA HÓA. 

- Chu trình sinh địa hóa (chu trình vật

15p 


vật đơn giản và yêu cầu HS: Nêu vai trò 

của các bậc dinh dưỡng trong chuỗi thức ăn 

trên? Sự tuần hoàn vật chất qua chuỗi thức 

ăn trên là một phần trong chu trình vật chất 

của hệ sinh thái. 

Thế nào chu 

trình vật chất? 


41.1, thảo luận và trả lời. 

GV: nhận xét, bổ sung hoàn thiện kiến 

thức. 

Hoạt động 2: Tìm hiểu một số chu trình 

sinh địa hóa. 

GV: Thực vật sử dụng nguồn cacbon dưới 

dạng nào? Quan sát hình 44.2 cho biết bằng 

những con đường nào cacbon đã đi từ môi 

trường ngoài vào cơ thể sinh vật, trao đổi 

chất trong quần xã và trở lại môi trường? 

Có phải tất cả cacbon của quần xã sinh vật 

được trao đổi liên tục theo vòng tuần hoàn 

kín hay không? Vì sao? 


44.2 trang 196 để trả lời. 

GV: Nitơ trong khí quyển chiếm bao nhiêu 

% thể tích? Thực vật có thể sử dụng nitơ 

dưới những dạng nào? Nguồn nitrat trong 

tự nhiên được hình thành do những nguyên 

nhân nào? 


197 và hình 44.3 để trả lời. 


GV: yêu cầu HS quan sát hình 44.4 và yêu 

cầu: Mô tả chu trình nước trong thiên 

nhiên? Nước trong thiên nhiên tồn tại dưới 

những dạng nào? Nguyên nhân nào đưa 

đến sự biến đổi trạng thái của nước và gây 

ra sự vận động nước trong tự nhiên? Tại 

sao nói chu trình nước đóng vai trò quan 

trọng trong đời sống của sinh giới? Giải 

thích tại sao lại nói nước mà con người sử 

dụng không phải là nguồn vô tận? 


197,198 và những hiểu biết thực tế, thảo 

luận nhóm và trả lời. 

Hoạt động 3: Tìm hiểu về sinh quyển. 

GV:Sinh quyển là gì? 

GV lưu ý cho HS: Sinh quyển không phải 

là toàn bộ khí quyển, thủy quyển, thạch 

quyển hợp lại mà chỉ bao gồm những nơi 

có sinh vật sống trong các quyển đó. 

chất) là chu trình trao đổi các chất trong 

tự nhiên, theo đường từ môi trường ngoài 

truyền vào cơ thể sinh vật, qua các bậc 

dinh dưỡng rồi từ cơ thể sinh vật truyền 

trở lại môi trường. 

- Chu trình sinh địa hóa duy trì sự cân 

bằng vật chất trong cơ thể. 

II. MỘT SỐ CHU TRÌNH SINH ĐỊA 

HÓA. 

1. Chu trình cacbon. 

- Cacbon là nguyên tố cần thiết cho mọi 

sinh vật sống, là thành phần cấu tạo của 

các chất sống. 

- Cacbon đi vào chu trình dưới dạng 

cacbonhidroxit (CO2). mong muốn của 

nhân loại. 

- Một số con đường luân chuyển cacbon: 

Hình 44.2-SGK trang 196. 

2. Chu trình nitơ. 

- Nitơ chiếm khoảng 79% thể tích khí 

quyển và là một khí trơ. 

- Thực vật hấp thụ được nitơ dưới dạng 

muối như muối nitrat (NO3 - ) và muối 

amon (NH4 + ).. 

- Các muối trên được hình thành bằng các 

con đường vật lí, hóa học và sinh học. 

( Hình 44.3-SGK trang 196). 

3. Chu trình nước. 

- Cơ thể rất cần nước để sống và phát triển 

thông qua quá trình trao đỏi nước không 

ngừng giữa cơ thể và môi trường. 

- Trong môi trường tự nhiên, do tác động 

của nhiệt độ nước luôn vận động, tạo nên 

chu trình nước toàn cầu để cung cấp cho 

cơ thể sinh vật. Như nước từ mặt đất và 

đại dương bốc hơi lên khí quyển tụ lại sau 

đó lại mưa xuống lục địa và đại dương. 

- Chu trình nước đóng vai trò quan trọng 

trong việc điều hòa khí hậu hành tinh. 

III. SINH QUYỂN. 

- Sinh quyển gồm toàn bộ sinh vật sống 

trong các lớp đất, nước và không khí của 

trái đất. 

- Sinh quyển bao gồm địa quyển, thủy 

quyển, khí quyển. 

- Sinh quyển được chia thành nhiều khu 

sinh học, mỗi khu có những đặc điểm

GV: Quan sát hình 44.5 và nêu nhận 

xét về sự phân bố vùng theo vĩ độ và mức 

độ khô hạn của các khu sinh học trên cạn? 

HS: Nghiên cứu thông tin SGk trang 198, 



về địa lí, khí hậu và thành phần sinh vật 

khác nhau. 

+ Các khu sinh học trên cạn, 

+ Các khu sinh học nước ngọt 

+ Khu sinh học biển. 


- Tóm tắt kiến thức về các chu trình sinh địa hóa: Chu trình cacbon, chu trình nitơ, chu trình 

nước. 


- GV: dặn dò HS về nhà trả lời câu hỏi SGK và chuẩn bị bài mới. 


Tiết 51- Bài 45. DÒNG NĂNG LƯỢNG 

TRONG HỆ SINH THÁI VÀ HIỆU SUẤT SINH THÁI 







- Mô tả được một cách khái quát về dòng năng lượng trong hệ sinh thái và hiệu suất sinh thái. 

- Nêu được khái niệm về hiệu suất sinh thái. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về dòng năng lượng trong hệ sinh thái và hiệu suất sinh 

thái. 



- GD HS nâng cao ý thức bảo vệ môi trường thiên nhiên (trồng cây gây rừng, bảo vệ rừng, bảo 

vệ các dạng san hô ven biển...). 






- Hình 45.1, 45.2, 45.3 – SGK. 


1. Khám phá (10p): 



- Khái niệm về chu trình vật chất trong hệ sinh thái? Trình bày các chu trình cacbon, chu trình 

nitơ, chu trình nước. 



15p 

Hoạt động 1: Tìm hiểu về dòng năng 

lượng trong hệ sinh thái. 

I. DÒNG NĂNG LƯỢNG TRONG 

HỆ SINH THÁI.

GV: Nhận xét về sự phân bố năng 

lượng trên trái đất? Cây xanh có thể 

đồng hóa được loại ánh sáng nào và nó 

chiếm khoảng bao nhiêu phần trăm? 


lời. 

GV: Quan sát hình 45.1 SGK cho biết: 

- Năng lượng biến đổi như thế nào 

trong hệ sinh thái? 

- Nguồn năng lượng truyền qua các bậc 

dinh dưỡng có còn nguyên vẹn không? 

- Năng lượng đi qua hệ sinh thái khác 

với sự vận động của vật chất như thế 

nào? 

- Hãy giải thích vì sao năng lượng càng 

truyền lên bậc dinh dưỡng càng cao thì 

càng nhỏ dần? 

- Năng lượng bị thất thoát là do đâu? 


43.1 để trả lời. 

GV: yêu cầu HS quan sát lại hình 43.1 

SGK và cho biết: 

- Các sinh vật sản xuất trong hệ sinh 

thái đó? 

- Những sinh vật nào đóng vai trò quan 

trọng trong việc truyền năng lượng từ 

môi trường vô sinh vào chu trình dinh 

dưỡng? 

- Nêu tóm tắt con đường truyền năng 

lượng trong hệ sinh thái đó? 

Hoạt động 2: Tìm hiểu về hiệu suất 

10p sinh thái. 

GV: Tỉ lệ thất thoát năng lượng xảy ra 

như thế nào khi năng lượng đi qua mỗi 

bậc dinh dưỡng trong hệ sinh thái? Từ 

đó các em hiểu như thế nào là hiệu suất 

sinh thái? 


45. 3 để trả lời. 

VD: có một HST nhận được năng lượng 

ánh sáng là 10 6 kcal/m 2 /ngày. chỉ có 

2,5% số năng lượng được dùng trong 

quang hợp. 

sản lượng sv thực chỉ chiếm khoảng 

10% sản lượng sinh vật toàn phần., sản 

lượng 

Xác định sản lượng sinh vật toàn phần, 

sản lượng sinh vật thực ở sinh vật SX 


1. Phân bố năng lượng trên trái đất. 

- Ánh sáng mặt trời phân bố không đều 

trên bề mặt trái đất: 

+ Càng lên cao lớp không khí càng 

mỏng nên ánh sáng càng mạnh. Vùng 

xích đạo có tia sáng chiếu thẳng góc lên 

ánh sáng mạnh hơn vùng ôn đới. Càng 

xa vùng xích đạo, ánh sáng càng yếu, 

ngày càng kéo dài. 

+ Ánh sáng còn thay đổi theo thời gian 

trong năm: Mùa hè ánh sáng mạnh và 

ngày kéo dài hơn, mùa đông ngược lại. 

- Năng lượng ánh sáng phụ thuộc vào 

thành phần tia sáng: 

+ Tia sáng có bước sóng dài chủ yếu 

tạo nhiệt. Sinh vật sản xuất chỉ sử dụng 

được những tia sáng nhìn thấy (chiếm 

khoảng 50% tổng lượng bức xạ) cho 

quá tình quang hợp. Quang hợp chỉ sử 

dụng khoảng 0,2% - 0,5% tổng năng 

lượng bức xạ chiếu trên trái đất tổng 

hợp nên các hợp chất hữu cơ. 

2. Dòng năng lượng trong hệ sinh 

thái. 

- Năng lượng được truyền từ bậc dinh 

dưỡng thấp lên bậc dinh dưỡng cao. 

Càng lên bậc dinh dưỡng cao hơn thì 

năng lượng càng giảm do một phần 

năng lượng bị thất thoát. 

- Năng lượng được truyền theo một 

chiều từ sinh vật sản xuất qua các bậc 

dinh dưỡng tới môi trường. Vật chất 

được trao đổi qua chu trình dinh dưỡng. 

II. HIỆU SUẤT SINH THÁI. 

- Hiệu suất sinh thái là tỉ lệ phần 

trăm(%) chuyển hóa năng lượng giữa 

các bậc dinh dưỡng trong hệ sinh thái. 

- năng lượng bị thất thoát là do: tiêu hao 

qua hô hấp, sinh nhiệt của cơ thể, qua 

chất thải, các bộ phận rơi rụng của cơ 

thể, năng lượng truyền lên các bậc dinh 

dưỡng cao hơn. 

- Gọi H(%) là hiệu suất sinh thái 

Qn là năng lượng ở bậc dinh dưỡng cấp 

n 

Qn+ 1 là bậc dinh dưỡng cấp n + 1 

H(%) = Qn+ 1/Qn x 100%

- Cây xanh sử dụng năng lượng cho quang hợp chủ yếu thuộc dải sóng nào và chiếm bao 

nhiêu % của tổng lượng bức xạ chiếu xuống mặt đất? 

- Hiệu suất sinh thái của bậc dinh dưỡng sau thường là bao nhiêu so với bậc dinh dưỡng liền 

kề? 

- Những nguyên nhân chính gây ra sự thất thoát năng lượng trong hệ sinh thái? 

4. Vận dụng : (5p) 

- Đọc bài 46 và sưu tầm tranh ảnh về thực trạng khai thác tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm 

môi trường ở nước ta. 


Tiết 53– Bài 46. Thùc hµnh qun lÝ vµ sö dông bÒn v÷ng 

tµi nguyªn thiªn nhiªn 







- Nêu được khái niệm, lấy ví dụ minh họa về các nguồn tài nguyên thiên nhiên. 

- Ph©n tÝch ®îc t¸c ®éng cña viÖc sö dung tµi nguyªn kh«ng khoa häc lµm cho m«i trêng bÞ suy 

tho¸i nh hëng ®Õn chÊt lîng cuéc sèng cña con ngêi . 

- ChØ ra ®îc biÖn ph¸p chÝnh ®Ó sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn và hạn chế lµm « nhiÔm 

m«i trêng. 

- N©ng cao ý thøc vÒ sù cÇn thiÕt phi cã biÖn ph¸p sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn vµ ý thức bo vÖ 

m«i trêng thiên nhiên. 




- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: các nguồn tài nguyên thiên nhiên, t¸c ®éng cña viÖc sö 

dung tµi nguyªn kh«ng khoa häc lµm cho m«i trêng bÞ suy tho¸i, biÖn ph¸p chÝnh ®Ó sö dông bÒn 

v÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn và hạn chế lµm « nhiÔm m«i trêng. 

- Kĩ năng quản lí thời gian và đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm 


- Giáo dục HS nâng cao ý thøc bo vÖ m«i trêng thiên nhiên. 


- Thực hành quan sát. 



- Bảng 46.1, 46.2, 46.3 – SGK 

- PHT số 1 – Các dạng tài nguyên thiên nhiên 

PHT số 2 – H×nh thøc sö dông g©y « nhiÔm m«i trêng 

PHT số 3 – Kh¾c phôc suy tho¸i m«i trêng vµ sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn 

IV. Tiến trình lên lớp:

1. Khám phá (5p): 




Ho¹t ®éng 1 (10p): 

Tìm hiểu çc d¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn 

Ho¹t ®éng cña gi¸o viªn 

Ho¹t ®éng cña häc sinh - Néi dung 

Sau khi t×m hiÓu tµi nguyªn thiªn nhiªn cña 

dÞa ph¬ng vµ kiÕn thøc ®· ®îc biÕt : 

ThÕ nµo lµ tµi nguyªn t¸i sinh , kh«ng t¸i 

sinh , tµi nguyªn vÜnh cöu ? 

Nh÷ng tµi nguyªn cô thÓ ë níc ta vµ t×nh 

h×nh sö dông tõng lo¹i ? 

HS Tho luËn nhãm ®iÒn vµo cét 3 cña bng 46.1 : 

ThÕ nµo lµ tµi nguyªn t¸i sinh , kh«ng t¸i sinh , tµi 

nguyªn vÜnh cöu ? 

§¸p ¸n : 

TN kh«ng t¸i sinh lµ : Nh÷ng d¹ng tµi nguyªn sau 

mét thêi gian së dông sÏ bÞ c¹n kiÖt 

TN t¸i sinh : Nh÷ng d¹ng tµi nguyªn khi sö dông hîp 

lÝ sÏ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vµ phôc håi 

TN vÜnh cöu : Lµ tµi nguyªn n¨ng lîng s¹ch kh«ng 

bao giê bÞ c¹n kiÖt 

Ho¹t ®éng 2 (10p) 

Tìm hiểu h×nh thøc sö dông g©y « nhiÔm m«i trêng 


Ho¹t ®éng cña häc sinh – Néi dung 

H·y ®iÒn vµo bng 46.2 çc h×nh 

thøc g©y « nhiÔm m«i trêng 

- Cho biÕt nguyªn nh©n g©y 

« nhiÔm ? 

- §Ò xuÊt biÖn ph¸p kh¾c 

phôc ? 

HS ®äc bng 46.2 

Tho luËn nhãm 

§iÒn vµo cét 2 vµ 3 trong bng 46.2 néi dung thÝch hîp vÒ 

nguyªn nh©n g©y « nhiÔm vµ biÖn ph¸p kh¾c phôc 

§¸p ¸n : 

- ¤ nhiÔm kh«ng khÝ : 

Do c«ng nghÖ l¹c hËu → Dïng nguyªn liÖu s¹ch , l¾p ®Æt hÖ 

thèng läc khÝ , x©y dùng c«ng viªn c©y xanh ‘ 

- ¤ nhiÔm chÊt thi r¾n …. 

- ¤ nhiÔm nguån níc 

- ¤nhiÔm ho¸ chÊt ®éc 

- ¤ nhiÔm do sinh vËt g©y bÖnh 

( SGV trang 226 ) 

Ho¹t ®éng 3 (10p) 

Tìm hiểu kh¾c phôc suy tho¸i m«i trêng vµ sö dông 

bÒn v÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn 


- GV: yêu cầu HS cho biết: 

Thế nào là sử dụng bền vững tài nguyên? 

- GV: Yªu cÇu HS ®äc bng 46.3 

Çc h×nh thøc sö dông tµi nguyªn 

+ Çc h×nh thøc sö dông lµ bÒn v÷ng hay kh«ng ? 

+ §Ò xuÊt biÖn ph¸p kh¾c phôc ? 

- GV : HiÖu øng nhµ kÝnh ( Gia t¨ng nhiÖt ®é cña khÝ 

Ho¹t ®éng cña häc sinh – Néi dung 

- HS: Thảo luận, nêu được: Sử 

dụng bền vững tài nguyên là hình 

thức sử dụng vừa thỏa mãn các nhu 

cầu hiện tại của con người để phát 

triển xã hội, vừa đảm bảo duy trì 

lâu dài các tài nguyên cho thế hệ 

con cháu mai sau. 

- HS Tho luËn nhãm 

Hoµn thµnh néi dung bng 46.3 sgk

quyÓn diÔn ra t¬ng tù nh hiÖn tîng t¨ng nhiÖt ®é trong 

nhµ kÝnh trång c©y → hiÖu øng nhµ kÝnh) 

HËu qu cña hiÖu øng nhµ kÝnh → Tan b¨ng ë 2 cùc tr¸i 

®Êt vµ níc biÓn sÏ d©ng cao → ngËp ch×m vïng thÊp. 

®Ò xuÊt biÖn ph¸p kh¸c phôc suy tho¸i 

m«i trêng vµ sö dông bÒn v÷ng tµi 

nguyªn thiªn nhiªn 

§¸p ¸n sgv trang 227 

Ho¹t ®éng 4 : (10p) 

Hướng dẫn HS viết báo cáo thực hành 


- GV: Nhận xét hoạt động của các nhóm. 


- Yêu cầu Hs về nhà viết báo cáo thực hành để nộp. 


Đáp án PHT 

Dạng 

tài nguyên 

Tài nguyên 

không tái sinh 

Tài nguyên tái 

sinh 

Tài nguyên 

năng lượng 

vĩnh cửu 

1. CÁC DẠNG TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN 

Các tài nguyên 

Câu trả lời 

Nhiên liệu hóa 

thạch 

Kim loại 

Phi kim loại 

Không khí sạch 

Nước sạch 

Đất 

Đa dạng sinh học 

Năng lượng mặt 

trời 

Năng lượng gió 

Năng lượng sóng 

Năng lượng thủy 

triều 

– Những dạng tài nguyên sau một thời gian sử dụng sẽ bị cạn kiệt gọi 

là tài nguyên không tái sinh. 

– Than có nhiều ở Quảng Ninh, Thái Nguyên,… Dầu mỏ và khí đốt ở 

thềm lục địa miền Nam Việt Nam. 

Thiếc ở Tĩnh Túc (Cao Bằng),… Sắt ở Thái Nguyên, Cao Bằng, Hà 

Giang,… Vàng ở Bắc Kạn, Quảng Nam,… 

Đá vôi, đất sét,… sản xuất xi măng ở nhiều tỉnh miền Bắc, Trung 

và Tây Nam Bộ (Hà Tiên). Đá quý có nhiều ở sông Chảy (Yên Bái), 

Thanh Hóa, Nghệ An,… 

Những dạng tài nguyên khi sử dụng hợp lí sẽ có điều kiện phát triển 

phục hồi gọi là tài nguyên tái sinh. 

Việt Nam có nguồn nước sạch khá dồi dào, trong đó các hệ thống 

sông Hồng, Cửu Long, Đồng Nai giữ vai trò quan trọng, ngoài ra còn 

có nhiều hồ nước lớn như Hòa Bình, Thác Bà, Trị An,… 

Việt Nam là nước có diện tích trung bình nhưng dân số đông nên 

diện tích đất tính trên đầu người không lớn. Hai vùng đất phù sa có độ 

phì nhiêu cao thuộc lưu vực sông Hồng và sông Cửu Long, ngoài ra 

còn có nhiều vùng đất trên núi cao, đồi dốc hoặc đất cát ven biển rất 

dễ bị rửa trôi như vùng đất trung du Bắc Bộ, ven biển miền Trung, 

Tây Nguyên, Đông Nam Bộ,… 

Việt Nam là nước có độ đa dạng sinh học cao, nhiều loài động vật 

và thực vật mới được phát hiện như sao la. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều 

loài động vật đang có nguy cơ bị tuyệt chủng cao như tê giác, chim 

trĩ, trâu rừng và các cây như gõ đỏ, gụ mật, cẩm lai,… 

– Tài nguyên năng lượng vĩnh cửu là tài nguyên năng lượng sạch và 

khôngn bao giờ bị cạn kiệt như năng lượng mặt trời, năng lượng gió, 

năng lượng sóng, năng lượng thủy triều, năng lượng nhiệt từ lòng đất. 

– Việt Nam là nước có tiềm năng về năng lượng mặt trời cao. 

Năng lượng gió dồi dào. 

Việt Nam có hơn 3200 km bờ biển nên tiềm năng sử dụng năng 

lượng sóng lớn. 

Tiềm năng lớn.

2. HÌNH THỨC SỬ DỤNG GÂY Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG 

Các hình thức gây ô nhiễm 

* Ô nhiễm không khí: 

– Ô nhiễm từ sản xuất công 

nghiệp tại các nhà máy, làng 

nghề,… 

– Ô nhiễm do phương tiện giao 

thông. 

– Ô nhiễm từ các đun nấu tại các 

gia đình. 

– … 

* Ô nhiễm chất thải rắn: 

– Đồ nhựa, cao su, giấy, thủy 

tinh,… thải ra ừ các nhà máy, 

công trường,… 

– Xác sinh vật, phân thải ra từ sản 

xuất nông nghiệp. 

– Rác thải từ các bệnh viện. 

– Giấy gói, túi nilon,… thải ra từ 

hoạt động sinh hoạt ở mỗi gia 

đình. 

– … 

* Ô nhiễm nguồn nước: 

– Nguồn nước thải từ các nhà 

máy, khu dân cư mang nhiều chất 

hữu cơ, hóa chất, vi sinh vật gây 

bệnh,… 

– … 

* Ô nhiễm hóa chất độc: 

– Hóa chất độc thải ra từ các nhà 

máy. 

– Thuốc trừ sâu dư thừa trong quá 

trình sản xuất nông nghiệp. 

– … 

* Ô nhiễm do sinh vật gây bệnh: 

– Sinh vật truyền bệnh cho người 

và sinh vật khác như muỗi, giun 

sán,… 

– … 

Nguyên nhân gây ô 

nhiễm 

– Do công nghiệp lạc 

hậu. 

– Do chưa có biện pháp 

khắc phục. 

– Do chưa chấp hành quy 

định về xử lí rác thải 

công nghiệp, y tế và rác 

thải sinh hoạt. 

– Do ý thức của người 

dân về bảo vệ môi trường 

chưa cao. 

Do chưa có nơi xử lí 

nước thải. 

Do sử dụng hóa chất độc 

hại không đúng quy định. 

– Do không thường 

xuyên làm vệ sinh môi 

trường. 

– Do ý thức của người 

dân chưa cao,… 

Biện pháp khắc phục 

– Sử dụng thêm nhiều 

nguyên liệu sạch. 

– Lắp đặt thêm các thiết bị 

lọc khí cho các nhà máy. 

– Xây dựng thêm nhiều 

công viên cây xanh. 

– … 

– Chôn lấp và đốt cháy rác 

một cách khoa học. 

– Xây dựng thêm nhà máy 

tái chế chất thải thành các 

nguyên liệu đồ dùng,… 

Xây dựng nhà máy xử lí 

nước thải. 

– Xây dựng nơi quản lí 

chặt chẽ các chất gây nguy 

hiểm. 

– Hạn chế sử dụng hóa 

chất, thuốc trừ sâu trong 

sản xuất nông nghiệp,… 

Giáo dục để nâng cao ý 

thức cho mọi người về ô 

nhiễm và cách phòng 

tránh. Thực hiện vệ sinh 

môi trường,… 

3.KHẮC PHỤC SUY THOÁI MÔI TRƯỜNG VÀ SỬ DỤNG 

BỀN VỮNG TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

Hình thức sử dụng tài nguyên 

* Tài nguyên đất: 

– Đất trồng trọt. 

– Đất xây dựng công trình. 

– Đất bỏ hoang. 

– … 

* Tài nguyên nước: 

– Hồ chứa nước phục vụ nông 

nghiệp. 

– Nước sinh hoạt. 

– Nước thải. 

– … 

* Tài nguyên rừng: 

– Rừng bảo vệ. 

– Rừng trồng được phép khai thác. 

– Rừng bị khai thác bừa bãi. 

– … 

* Tài nguyên biển vàven biển: 

– Đánh bắt cá theo quy mô nhỏ ven 

bờ. 

– Đánh bắt cá theo quy mô lơn. 

– Xây dựng khu bảo vệ sinh vật 

quý hiếm,… 

– … 

* Tài nguyên đa dạng sinh học: 

– Bảo vệ các loài. 

– … 

Sử dụng bền 

vững/không 

bền vững 

Học sinh nhận 

xét đất trồng 

trọt đã được sử 

dụng bền vững/ 

không bền 

vững. 

Đề xuất biện pháp khắc phục 

– Chống bỏ hoang, sử dụng nhiều 

vùng đất không hiệu quả ở các địa 

phương. 

– Trồng cây gây rừng bảo vệ đất 

trên các vùng đồi núi trọc,… 

Xây dựng nhiều hồ chứa nước 

kết hợp với hệ thống thủy lợi góp 

phần chống hạn cho đất như hồ 

Thác Bà, Hòa Bình, Trị An,… và 

nhiều hồ nhỏ ở địa phương,… 

– Những nỗ lực bảo vệ rừng tại 

các đia phương. Dự án trồng 5 

triệu hecta rừng. 

– Thành lập các khu rừng bảo vệ 

như Vườn Quốc gia Cúc Phương, 

Tam Đảo, Nam Cát Tiên; Các khu 

dự trữ sinh quyển như rừng ngập 

mặn Cần Giờ (TP HCM),… 

– Phổ biến các quy định không 

đánh cá bằng lưới có mắt lưới quá 

nhỏ, không đánh bắt bằng mìn, 

thuốc độc,… 

– Thành lập các khu bảo vệ sinh 

vật biển: Hòn Mun (Khánh 

Hòa),… 

Nghiêm cấm đánh bắt động vật 

hoang dã đang có nguy cơ bị hủy 

diệt, xây dựng các khu vực bảo vệ 

các loài đó.

Tiết 52 – BÀI TẬP PHẦN SINH THÁI HỌC 

Ngày soạn: / /2019 






- Củng cố được những kiến thức đã học về sinh thái học. 

- Vận dụng các kiến thức đã học để làm bài tập. 

2.Các kĩ năng cơ bản được giáo dục trong bài: 

- Rèn luyện kĩ năng tư duy, phân tích, tổng hợp và khái quát hóa. 




- Giáo dục HS nâng cao ý thức bảo vệ môi trường thiên nhiên và giữ gìn vệ sinh môi trường. 




- Phiếu bài tập trắc nghiệm và đáp án. 





- Yêu cầu HS nhắc lại những nội dung đã học trong phần Sinh thái học? 


TG Hoạt động GV 

Nội dung 

30p 

- HS 

HĐ1: Bài tập 

tự luận 

GV: Cho HS 

làm các dạng 

bài tập sinh thái 

cơ bản 


kiến thức để 

giải bài tập. 

I. Bài tập tự luận: 

1. Dạng bài về tổng nhiệt hữu hiệu: 

Công thức: S = (T- C)D 

S: Tổng nhiệt hữu hiệu, độ – ngày 

T: Nhiệt độ ngày, o C 

C: Ngưỡng nhiệt phát triển, o C 

D: độ dài ngày 

Bài 1: Trứng cá hồi bắt đầu phát triển ở 0 o C, nếu nhiệt độ nước tăng dần 

đến 2 0 C thì sau 205 ngày trứng mới nở thành cá con. 

a. Xác định tổng nhiệt hữu hiệu cho sự phát triển từ trứng đến cá con. 

b. Nếu ở nhiệt 5 0 C và 10 0 C thì mất bao nhiêu ngày? 

c. Tính tổng nhiệt hữu hiệu ở nhiệt độ 5 0 C và 10 0 C. rút ra kết luận. 

Bài giải. 

- áp dụng công thức: S = (T - C).D

a. Tổng nhiệt hữu hiệu ở nhiệt độ 2 0 C là: 

S = (2 - C). 205 = 410 độ – ngày. 

b. Thời gian để trứng nở thành cá con ở : 

+ Nhiệt độ 5 0 C là: D = 410 : 5 = 82 ngày. 

+ Nhiệt 10 0 C là: D = 410:10 = 41 ngày. 

d. Tổng nhiệt hữu hiệu ở: 

+ Nhiệt độ 5 0 C là: S = (5 - 0) . 82 = 410 độ – ngày. 

+ Nhiệt độ 10 0 C là: S = (10 - 0) . 41 = 410 độ – ngày. 

=> Kết luận: 

+ Nhiệt độ ngày và độ dài phát triển có thể khác nhau nhưng tổng nhiệt 

hữu hiệu cho quá trình phát triển cụ thể nào đó là giống nhau. 

+ Trong phạm vi ngưỡng nhiệt tối thiểu và tối đa thì: Nhiệt độ môi trường 

tỉ lệ thuận với tốc độ phát triển. Nhiệt độ môi trường càng cao thì thời gian 

phát triển càng ngắn. 

Bài 2: ở ruồi giấm có thời gian của một chu kì sống từ trứng đến ruồi 

trưởng thành ở 25 0 C là 10 ngày đêm, còn ở 18 0 C là 17 ngày đêm. 

a. Xác định ngưỡng nhiệt phát triển của ruồi giấm. 

b. Xác định tổng nhiệt hữu hiệu cho kì sống của ruồi giấm. 

c. Xác định số thế hệ trung bình của ruồi giấm trong năm. 

Bài giải. 

a. áp dụng công thức: S = (T - C) . D 

+ ở nhiệt độ 25 0 C: S = (25 - C) . 10 

+ ở nhiệt độ 18 0 C: S = (18 - C) . 17 

Vì S là một hằng số nên ta có: 

(25 – C) . 10 = (18 - C) . 17 => C = 8 0 C 

b. Tổng nhiệt hữu hiệu: 

S = (25 - 8) . 10 = 170 độ ngày. 

c. Số thế hệ ruồi giấm trong năm. 

- ở nhiệt độ 25 0 C là (365 . (25 - 8)) : 170 = 37 thế hệ. 


Bài 3: Giả sử trên đồng cỏ các loài sinh vật sau: Cỏ, sâu, ếch, chuột, đại 

bàng, chim ăn thịt cỡ nhỏ, chim ăn sâu, sư tử, báo, động vật móng guốc, 

rắn. 

a. Vẽ sơ đồ lưới thức ăn đơn giản có thể có trên đồng cỏ trên, chỉ ra 

mắt xích chung nhất của lưới thức ăn. 

b. Nếu cỏ bị nhiễm thuốc DDT thì loài nào tích tụ thuốc DDT nhiều 

nhất? 

Bài giải. 

Sư tử, báo Chim ăn thịt cỡ nhỏ Chim đại bàng 

ĐV móng guốc Chim ăn sâu Rắn 

Sâu ếch Chuột 

Lá cỏ Búp lá non Rễ cỏ


HĐ1: Bài tập 

trắc nghiệm 

GV: 

- Phát phiếu bài 

tập cho các 

nhóm. 

- Yêu cầu hs 

vận dụng những 

kiến thức đã học 

để hoàn thành 


HS: Thảo luận 

nhóm và làm 

bài tập → lên 

bảng trình bày. 

GV: Nhận xét, 

đưa ra đáp án 

đúng. 

Đồng cỏ 

- Nếu cỏ bị nhiễm DDT thì loài nào đứng ở mức dinh dưỡng cao nhất của 

chuỗi thức ăn dài nhất trong lưới thức ăn là loài bị nhiễm độc nặng nhất do 

hiện tượng khuếch đại sinh học. Đó là chim đại bàng. 

Bài 4: Một hệ sinh thái nhận được năng lượng mặt trời 10 6 kcal/m 2 /ngày. 

Chỉ có 2,5 % năng lượng đó được dùng trong quang hợp. Số năng lượng 

mất đi do hô hấp là 90%. Sinh vật tiêu thụ cấp I sử dụng được 25 kcal, sinh 

vật tiêu thụ cấp II sử dụng được 2,5 kcal, sinh vật tiêu thụ cấp III sử dụng 

được 0,5 kcal. 

a. Xác định sản lượng sinh vật sơ cấp thô ở thực vật? 

b. Xác định sản lượng sơ cấp tinh ở thực vật? 

c. Tính hiệu suất sinh thái ở mỗi bậc dinh dưỡng? 

Bài giải. 

a. Sản lượng sinh vật sơ cấp thô ở thực vật. 

106 . 2,5% = 2,5 . 10 4 kcal 

b. Sản lượng sơ cấp tinh ở thực vật. 

2,5 . 10 4 . 10% = 2,5 .10 3 kcal 

c. Hiệu suất sinh thái. 

- ở sinh vật tiêu thụ cấp I: (25: 2,5 .10 3 ) . 100% = 1% 

- ở sinh vật tiêu thụ cấp II: (2,5: 25) . 100% = 10% 

- ở sinh vật tiêu thụ cấp III: (0,5: 2,5) . 100% = 20%. 

II. Bài tập trắc nghiệm 

Phiếu bài tập 


- GV: Nhận xét hoạt động của các nhóm. 


- Yêu cầu Hs về nhà chuẩn bị cho bài thực hành 46. 


Phiếu bài tập Sinh thái học 

I. TỰ LUẬN: 

* Dạng bài về tổng nhiệt hữu hiệu: 

Công thức: S = (T- C)D 

S: Tổng nhiệt hữu hiệu, độ – ngày 

T: Nhiệt độ ngày, o C 

C: Ngưỡng nhiệt phát triển, o C 

D: độ dài ngày 

Bài 1: Trứng cá hồi bắt đầu phát triển ở 0 o C, nếu nhiệt độ nước tăng dần đến 2 0 C thì sau 205 ngày 

trứng mới nở thành cá con. 

a.Xác định tổng nhiệt hữu hiệu cho sự phát triển từ trứng đến cá con. 

b.Nếu ở nhiệt 5 0 C và 10 0 C thì mất bao nhiêu ngày? 

c.Tính tổng nhiệt hữu hiệu ở nhiệt độ 5 0 C và 10 0 C. Rút ra kết luận. 

* Dạng bài về tính hiệu suất sinh thái: 

Bài 2: Một hệ sinh thái nhận được năng lượng mặt trời 10 6 kcal/m 2 /ngày. Chỉ có 2,5 % năng lượng 

đó được dùng trong quang hợp. Số năng lượng mất đi do hô hấp là 90%. Sinh vật tiêu thụ cấp I sử 

dụng được 25 kcal, sinh vật tiêu thụ cấp II sử dụng được 2,5 kcal, sinh vật tiêu thụ cấp III sử dụng 


a.Xác định sản lượng sinh vật sơ cấp thô ở thực vật? 

b.Xác định sản lượng sơ cấp tinh ở thực vật? 

c.Tính hiệu suất sinh thái ở mỗi bậc dinh dưỡng? 

II. TRẮC NGHIỆM: 

* Phần bắt buộc: 

Câu 1. Giới hạn sinh thái là: 

A. khoảng giá trị xác định của một nhân tố sinh thái mà trong khoảng đó sinh vật có thể tồn tại và 

phát triển theo thời gian. 

B. giới hạn chịu đựng của sinh vật đối với một số nhân tố sinh thái của môi trường. Nằm ngoài giới 

hạn sinh thái, sinh vật không thể tồn tại được. 

C. giới hạn chịu đựng của sinh vật đối với nhiều nhân tố sinh thái của môi trường. Nằm ngoài giới 

hạn sinh thái, sinh vật không thể tồn tại được. 

D. giới hạn chịu đựng của sinh vật đối với nhân tố sinh thái của môi trường. Nằm ngoài giới hạn 

sinh thái, sinh vật vẫn tồn tại được. 

Câu 2. Có các loại nhân tố sinh thái nào: 

A. nhân tố vô sinh, nhân tố hữu sinh, nhân tố sinh vật. 

B. nhân tố vô sinh, nhân tố hữu sinh, nhân tố con người. 

C. nhân tố vô sinh, nhân tố hữu sinh, nhân tố ngoại cảnh. 

D. nhân tố vô sinh, nhân tố hữu sinh. 

Câu 3: Năng lượng được chuyển cho bậc dinh dưỡng sau từ bậc dinh dưỡng trước nó khoảng bao nhiêu %? 

A.10% B.50% C.70% D.90% 

Câu 4: Chu trình sinh địa hóa có ý nghĩa là: 

A.duy trì sự cân bằng vật chất trong sinh quyển 

B.duy trì sự cân bằng vật chất trong quần thể 

C.duy trì sự cân bằng vật chất trong quần xã 

D.duy trì sự cân bằng vật chất trong hệ sinh thái 

Câu 5: Bể cá cảnh được gọi là: 

A.hệ sinh thái nhân tạo B.hệ sinh thái “khép kín” C.hệ sinh thái vi mô D.hệ sinh thái tự nhiên

* Phần nâng cao: 

Câu 1: Sử dụng chuỗi thức ăn sau để xác định hiệu suất sinh thái của sinh vật tiêu thụ bậc 2 so với sinh vật 

tiêu thụ bậc 1 là: Sinh vật sản xuất (2,1.10 6 calo) → sinh vật tiêu thụ bậc 1 (1,2.10 4 calo) → sinh vật tiêu 

thụ bậc 2 (1,1.10 2 calo) → sinh vật tiêu thụ bậc 3 (0,5.10 2 calo) 

A.0,57% B.0,92% C.0,0052% D.45,5%

Tiết 54 - ÔN TẬP PHẦN TIẾN HÓA VÀ SINH THÁI 

Ngày soạn: /3 /2019 

Ngày dạy: /3 /2019 /3 /2019 /3 /2019 /3 /2019 /4 /2019 





- Nêu được nội dung chính của thuyết tiến hóa của Đacuyn. 

- Hiểu được nội dung của học thuyết tiến hóa tổng hợp cùng với cac 


xuất. Cơ chế tiến hóa dẫn đến hình thành loài mới. 

- Khái quát hóa được toàn bộ nội dung của phần sinh thái học từ mức độ sinh thái cá thể đến 






- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: toàn bộ nội dung kiến thức của phần Tiến hóa và Sinh 

thái học. 



sản xuất. 









* Hoạt động 1. Hệ thống hóa kiến thức phần Tiến hóa và Sinh thái học. 

Hoạt động Hoạt động 


của GV của HS 

GV: Hướng 

dẫn HS hệ 

thống hóa 



đồ. 

GV: Nhận 

xét, bổ sung 

HS: Quan sát 

và vận dụng để 

tự tóm tắt các 


học → lên 


I. HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC PHẦN TIẾN HÓA 

VÀ SINH THÁI HỌC.

* Hoạt động 2. Bài tập ôn tập 


của Gv 


HS hoàn 

thành các câu 

hỏi ôn tập 

trong SGK và 


GV: Đưa ra 





của Hs 





trình bày . 


bổ sung. 



II. BÀI TẬP VẬN DỤNG PHẦN CƠ CHẾ TIẾN HÓA



Cổ sinh vật học Các hóa thạch trung gian phản ánh mối quan hệ giữa các ngành, các 

lớp trong quá trình tiến hóa. 

Giải phẫu so Các cơ quan tương đồng, thoái hóa phản ánh mẫu cấu tạo chung của 


các nhóm lớn, nguồn gốc chung của chúng. 

Phôi sinh học so Sự giống nhau trong quá trình phát triển phôi của các loài thuộc 


những nhóm những nhóm phân loại khác nhau cho thấy mối quan hệ 

về nguồn gốc của chúng. 

Sự phát triển cá thể lặp lại sự phát triển rút gọn của loài. 

Địa sinh vật học Sự giống nhau trong hệ động vật, thực vật của các khu địa lí có liên 

Tế bào học và 

sinh học phân tử 

2. So sánh các thuyết tiến hóa. 

Chỉ tiêu so 


Các 

NTTH 

Hình 

thành đặc 

điểm thích 

nghi 

Hình 

thành loài 

mới 

Chiều 

hướng tiến 

hóa 

quan với lịch sử địa chất. 

Cơ thể mọi sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào. 

Các loài đều có axit nucleic cấu tạo từ 4 loại nucleotit, mã di truyền 


Thuyết Lamac Thuyết Đacuyn Thuyết hiện đại 

Thay đổi của ngoại 

cảnh. Tập quán hoạt 

động của động vật. 

Các cá thể cùng loài 

phản ứng giống nhau 

trước sự thay đổi từ 

ngoại cảnh, không có 

đào thải. 

Dưới tác động của 

ngoại cảnh, loài biến 

đổi từ từ, qua nhiều 

dạng trung gian. 

Nâng cao trình độ tổ 

chức từ đơn giản đến 

phức tạp. 

Biến dị, di truyền, chọn 

lọc tự nhiên. 

Đào thải các biến dị bất 

lợi, tích lũy các biến dị 

có lợi cho SV dưới tác 

dụng của CLTN. Đào 

thải là mặt chủ yếu. 

Loài mới được hình 

thành dần dần qua nhiều 

dạng trung gian dưới tác 

dụng của CLTN theo 

con đường phân li tính 

trạng từ một gốc chung. 

Ngày càng đa dạng. Tổ 

chức ngày càng cao. 

Thích nghi ngày càng 

hợp lí. 

Đột biến, di nhập gen, 

giao phối không ngẫu 

nhiên, CLTN, biến động 

di truyền. 

Dưới tác dụng của 3 

nhân tố chủ yếu: đột 

biến, giao phối và chọn 


Hình thành loài mới là 

quá trình cải biến thành 

phần kiểu gen của quần 

thể theo hướng thích 

nghi, tạo ra kiểu gen 

mới, cách li sinh sản với 


Như quan niệm của 

Đacuyn và nêu cụ thể 

chiều hướng tiến hóa 

của các nhóm loài. 





GP không ngẫu Làm thay đổi thành phần kiểu gen của quần thể theo hướng giảm dần 

nhiên 

tỉ lệ thể dị hợp và tăng dần tỉ lệ thể đồng hợp. 

Chọn lọc tự định hướng sự tiến hóa, qui định chiều hướng và nhịp điệu biến đổi 

nhiên 

tần số tương đối của các alen trong quần thể.

Di nhập gen Làm thay đổi tần số tương đối các alen, gây ảnh hưởng tới vốn gen 


Các yếu tố ngẫu 

nhiên 

Làm thay đổi đột ngột tần số tương đối các alen, gây ảnh hưởng lớn 

tới vốn gen của quần thể. 



Sự sống - Tiến hóa hóa 


- Tiến hóa tiền 


- Tiến hóa sinh 


Loài người - Người tối cổ. 

- Quá trình phức tạp hóa các hợp chất cacbon: C -> 

CH -> CHO -> CHON. 

- Phân tử đơn giản -> phân tử phức tạp -> đại phân tử 

-> đại phân tử tự tái bản (ADN). 

- Hệ đại phân tử -> tế bào nguyên thủy -> tế bào nhân 

sơ -> đơn bào nhân thực. 


- Hộp sọ 450 – 750 cm 3 , đứng thẳng, đi bằng 2 chân 

sau. Biết sử dụng công cụ (cành cây, hòn đá,mảnh 

xương thú) để tự vệ. 

- Người cổ. - Homo habilis (người khéo léo): Hộp sọ 600 – 800 

cm 3 , sống thành đàn, đi thẳng đứng, biết chế tác và sử 

dụng công cụ bằng đá. 

- Homo erectus (người đứng thẳng): Thể tích hộp sọ 

900 – 1000 cm 3 , chưa có lồi cằm, dùng công cụ bằng 

đá, xương, biết dùng lửa. 

- Thể tích hộp sọ 1700 cm 3 , lồi cằm rõ, dùng lưỡi rìu 

có lỗ tra cán, lao có ngạnh móc câu, kim khâu. Sống 

thành bộ lạc, có nền văn hóa phức tạp, có mầm mống 

mĩ thuật và tôn giáo. 


5. Sự phân chia các nhóm sinh vật dựa vào giới hạn sinh thái. 

Yếu tố ST. Nhóm thực vật 

Nhóm động vật 

ánh sáng - Nhóm cây ưa sáng, cây ưa bóng. 

- Cây ngày dài, cây ngày ngắn. 

- Nhóm động vật ưa sáng, nhóm 

động vật ưa tối. 

Nhiệt độ - Thực vật biến nhiệt. - Động vật biến nhiệt, động vật hằng 

nhiệt. 

Độ ẩm - Thực vật ưa ẩm, thực vật ưa ẩm 

vừa, thực vật chịu hạn. 

- Động vật ưa ẩm, ưa khô. 

6. Quan hệ cùng loài và khác loài. 

Quan hệ Cùng loài Khác loài 

Hỗ trợ Quần tụ, bầy đàn. Hội sinh, hợp sinh, cộng sinh. 

Cạnh tranhđối 

Cạnh tranh, ăn thịt nhau. 

kháng 

7. Đặc điểm các cấp tổ chức sống. 

Các cấp Khái niệm Đặc điểm 

Quần thể Gồm những cá thể cùng loài, 

cùng sống trong một khu vực 

nhất định, ở một thời điểm 

nhất định, giao phối tự do với 

nhau tạo ra thế hệ mới. 

Quần xã 

Hãm sinh, cạnh tranh, con mồi – vật 

dữ, vật chủ – vật kí sinh. 

Có các đặc trưng về mật độ, tỉ lệ giới tính, 

thành phần tuổi...Các cá thể có mối quan 

hệ sinh thái hỗ trợ hoặc cạnh tranh. Số 

lượng cá thể có thể biến động có hoặc 

không theo chu kì, thường được điều 

chỉnh ở mức cân bằng. 

Gồm những quần thể thuộc các Có các tính chất cơ bản về số lượng và

Hệ sinh 

thái 


quyển 

loài khác nhau, cùng sống 

trong một không gian xác 

định, có mối quan hệ sinh thái 

mất thiết với nhau để tồn tại và 

phát triển ổn định theo thời 

gian. 

Gồm quần xã và khu vực sống 

của nó, trong đó các sinh vật 

luôn có sự tương tác với nahu 

và với môi trường tạo nên các 

chu trình sinh địa hóa và sự 

biến đổi năng lượng. 

Là một hệ sinh thái khổng lồ 

và duy nhất trên hành tinh. 

thành phần các loài, luôn có sự khống chế 

tạo nên sự cân bằng sinh học về số lượng 

cá thể. Sự thay thế kế tiếp nhau của các 

quần xã theo thời gian là diễn thế sinh 

thái. 

Có nhiều mối quan hệ nhưng quan trọng 

là về mặt dinh dưỡng thông qua chuỗi và 

lưới thức ăn. Dòng năng lượng trong hệ 

sinh thái được vận chuyển qua các bậc 

dinh dưỡng của chuỗi thức ăn: SV sản 

xuất -> SV tiêu thụ -> SV phân giải. 

Gồm những khu sinh học đặc trưng cho 

những vùng địa lí, khí hậu xác định, thuộc 

2 nhóm trên cạn và dưới nước. 


I. PHẦN TIẾN HÓA: 

Câu 1: Đóng góp quan trọng nhất của học thuyết Đacuyn là: 

A. Phát hiện vai trò sáng tạo của chọn lọc nhân tạo và chọn lọc tự nhiên. 

B. Phân tích được nguyên nhân phát sinh và cơ chế di truyền các đột biến. 

C. Giải thích thành công sự hợp lí tương đối của các đặc điểm thích nghi. 

D. Đề xuất khái niệm biến dị, nêu lên tính vô hướng của biến dị. 

Câu 2: Nhân tố chính quy định chiều hướng tiến hoá và tốc độ biến đổi các giống vật nuôi cây trồng 

là: 

A. Sự phân li tính trạng. B. Sự thích nghi cao độ với nhu cầu của con người. 

C. Quá trình chọn lọc tự nhiên. D. Quá trình chọn lọc nhân tạo. 

Câu 3 : Về mối quan hệ giữa các loài Đacuyn cho rằng: 

A. Các loài không có họ hàng về mặt nguồn gốc. 

B. Các loài cùng được sinh ra cùng một lúc và không hề biến đổi. 

C. Các loài được biến đổi theo hướng ngày càng hoàn thiện nhưng có nguồn gốc riêng. 

D. Các loài là kết quả của quá trình tiến hoá từ một nguồn gốc chung. 

Câu 4: Theo quan niệm của Đacuyn, cơ chế tiến hoá là sự tích luỹ các 

A.biến dị có lợi, đào thải các biến dị có hại dưới tác dụng của CLTN

B.đặc tính thu ược trong đời sống cá thể 

C.đặc tính thu được trong đời sống cá thể dưới tác dụng của ngoại cảnh 

D.đặc tính thu được trong đời sống cá thể dưới tác dụng của ngoại cảnh hay tập quán hoạt động. 

Câu 16 : Theo quan niệm của Đacuyn, loài mới được hình thành từ từ qua nhiều dạng trung gian 

A.không có loài nào bị đào thải B.dưới tác dụng của môi trường sống 

C.dưới tác dụng của CLTN theo con đường phân li tính trạng từ một nguồn gốc chung 

D.dưới tác dụng của các nhân tố tiến hoá 

Câu 17: Theo quan niệm của Đacuyn, nhân tố chính quy định chiều hướng và tốc độ biến đổi của các 

giống vật nuôi, cây trồng là: 

A. Chọn lọc nhân tạo B. Chọn lọc tự nhiên C. biến dị cá thể D. biến dị xác định. 

Câu 18: Theo quan niệm của Đacuyn, đơn vị tác động chọc lọc tự nhiên là 

A. quần thể B. giao tử C. Cá thể D. nhiễm sắc thể 

Câu 19:Theo quan niệm của Đacuyn, nguyên nhân làm cho sinh giới ngày càng đa dạng , phong phú 

là do 

A. điều kiện ngoại cảnh không ngừng biến đổi nên sự xuất hiện các biến dị ở sinh vật ngày càng nhiều 

B. các biến dị cá thể và các biến đôi đồng loạt trên cơ thể sinh vật đều di truyền được qua thế hệ sau 

C. chọn lọc tự nhiên thông qua hai đặc tính di truyền và biến dị 

D. sự tác động của CLTN lên cơ thể sinh vật ngày càng ít 

Câu 20: Tồn tại chủ yếu trong học thuyết của Đacuyn là 

A. chưa hiểu rõ nguyên nhân phát sinh biến dị và cơ chế di truyền và các biến dị 

B. chưa giải thích về cơ chế hình thành các đặc điểm thích nghi ở sinh vật 

C. chưa đi sâu vào con đường hình thành loài 

D. chưa làm rõ tổ chức của loài sinh học 

Câu 21: Nguyên nhân tiến hoá theo Đacuyn là: 

A. sự tích lũy các biến dị có lợi, đào thải các biến dị có hại dưới tác dụng của ngoại cảnh. 

B. sự thay đổi tập quán hoạt động ở động vật. 

C. sinh vật luôn đấu tranh sinh tồn với các điều kiện sống bất lợi của môi trường. 

D. do môi trường sống thay đổi chậm chạp và liên tục. 

BÀI 27. HỌC THUYẾT TIẾN HOÁ TỔNG HỢP HIỆN ĐẠI 

25.Các nhân tố tiến hoá phát huy vai trò thường xuyên trong quần thể lớn là 

A. đột biến,các nhân tố ngẫu nhiên hay biến động di truyền B.đột biến , di nhập gen 

C.di nhập gen, các nhân tố ngẫu nhiên hay biến động di truyền D.đột biến , chọn lọc tự nhiên 

26.Vì sao nói quá trình đột biến là nhân tố tiến hoá cơ bản ? 

A. Vì tần số đột biến của vốn gen khá lớn B.Vì là cơ sở để tạo ra biến dị tổ hợp 

C.Vì tạo ra một áp lực làm thay đổi tần số alen trong quần thể 

D.Vì cung cấp nguồn nguyên liệu sơ cấp cho tiến hoá 

27.Tác động đặc trưng của CLNT so với các nhân tố tiến hoá khác là 

A. định hướng cho quá trình tiến hoá nhỏ 

B.làm thay đổi nhanh tần số tương đối của các alen theo hướng xác định. 


D. tạo nên những cá thể thích nghi với môi trường 

28. Nhân tố tiến hoá có khả năng làm thay đổi rất lớn tần số tương đối các alen 

thuộc một gen trong quần thể nhỏ 

A.đột biến B.di nhập gen 

C. các nhân tố ngẫu nhiên hay biến động di truyền D. chọn lọc tự nhiên 

29. Nhân tố tiến hoá làm thay đổi đồng thời tần số tương đối các alen thuộc một gen 

của cả hai quần thể là 

A. đột biến B. biến động di truyền C. di nhập gen D. chọn lọc tự nhiên 

30.Nhân tố tiến hoá chỉ làm thay đổi thành phần các kiểu gen trong quần thể? : 

A. đột biến. B. CLTN. C. di - nhập gen. D. giao phối không ngẫu nhiên. 

31.Trong các nhân tố tiến hoá, nhân tố tiến hoá nào có hướng xác định? 

A. Đột biến, các yếu tố ngẫu nhiên. B. Di - nhập gen. 

C. Chọn lọc tự nhiên. D. Giao phối không ngẫu nhiên. 

32.Nguồn nguyên liệu thứ cấp cho quá trình tiến hoá ?: 

A. biến dị đột biến. B. biến dị tổ hợp. C. đột biến gen. D. đột biến số lượng NST. 

33.Tác động của chọn lọc sẽ đào thải một loại alen khỏi quần thể qua một thế hệ ? :

A. Chọc lọc chống lại thể đồng hợp C. chọn lọc chống lại thể dị hợp 

B. chọn lọc chông lại alen lặn D. chọn lọc chống alen trội 

34.Nhân tố tiến hoá làm thay đổi rất nhỏ tần số tương đôi của alen thuộc một gen là 

A. di nhập gen B. chọn lọc tự nhiên C.đột biến D. Biến động di truyền 

35. Các nhân tố tiến hoá làm phong phú vốn gen của quần thể là 

A. đột biến , di nhập gen B. đột biến, chọn lọc tự nhiên 

C.đột biến, biến động di truyền D.di nhập gen , biến động di truyền 

36.Áp lực của CLTN so với áp lực của quá trình đột biến như thế nào? 

A.áp lực của CLTN lớn hơn B.áp lực của CLTN nhỏ hơn 

C.áp lực của CLTN bằng áp lực của quá trình đột biến D.áp lực của CLTN lớn hơn một ít 

37. Vai trò chủ yếu của quá trình đột biến đối với quá trình tiến hoá là 

A. cơ sở để tạo ra biến dị tổ hợp B. tần số đột biến của vốn gen khá lớn 

C. tạo ra một áp lực làmn thay đổi tần số các alen trong quần thể 

D. cung cấp nguồn nguyên liệu sơ cấp cho tiến hoá. 

38.CLTN tác động như thế nào vào sinh vật 

A.tác động nhanh với gen lặn và chậm với gen trội B.tác động trực tiếp vào alen 

C.tác động trực tiếp vào kiểu hình D. tác động trực tiếp vào kiểu gen. 

41.Nguyên liệu thứ cấp của quá trình tiến hoá là 

A. đột biến cấu trúc NST B. biến dị tổ hợp C. đột biến số lượng NST D. đột biến gen 

42.Nhân tố tiến hoá không làm thay đổi tần số tương đối của các alen thuộc một gen là : 

A. đột biến B. giao phối không ngẫu nhiên C. di nhập gen D. chọn lọc tự nhiên 

43.Các nhân tố tiến hoá phát huy vai trò chủ yếu trong quần thể nhỏ là 

A.đột biến,biến động di truyền B.đột biến , di nhập gen 

C.di nhập gen, các nhân tố ngẫu nhiên hay biến động di truyền D.đột biến , chọn lọc tự nhiên 

44.Vì sao quá trình giao phối không ngẫu nhiên được xem là nhân tố tiến hoá cơ bản ? 

A. tạo ra vô số dạng biến dị tổ hợp B. làm thay đổi tần số các kiểu gen trong quần thể 

C. Tạo ra những tổ hợp gen thích nghi D. Vì tạo ra trạng thái cân bằng di truyền của quần thể 

II. PHẦN SINH THÁI HỌC: 

Câu 1: Hệ sinh thái là gì? 

A.bao gồm quần xã sinh vật và môi trường vô sinh của quần xã 

B.bao gồm quần thể sinh vật và môi trường vô sinh của quần xã 

C.bao gồm quần xã sinh vật và môi trường hữu sinh của quần xã 

D.bao gồm quần thể sinh vật và môi trường hữu sinh của quần xã 

Câu 2: Sinh vật sản xuất là những sinh vật: 

A.phân giải vật chất (xác chết, chất thải) thành những chất vô cơ trả lại cho môi trường 

B.động vật ăn thực vật và động vật ăn động vật 

C.có khả năng tự tổng hợp nên các chất hữu cơ để tự nuôi sống bản thân 

D.chỉ gồm các sinh vật có khả năng hóa tổng hợp 

Câu 3: Các kiểu hệ sinh thái trên Trái Đất được phân chia theo nguồn gốc bao gồm: 

A.hệ sinh thái trên cạn và hệ sinh thái dưới nước 

B.hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái nhân tạo 

C.hệ sinh thái nước mặn và hệ sinh thái nước ngọt 

D.hệ sinh thái nước mặn và hệ sinh thái trên cạn 

Câu 4: Thành phần hữu sinh của một hệ sinh thái bao gồm: 

A.sinh vật sản xuất, sinh vật tiêu thụ, sinh vật phân giải 

B.sinh vật sản xuất, sinh vật ăn thực vật, sinh vật phân giải

C.sinh vật ăn thực vật, sinh vật ăn động vật, sinh vật phân giải 

D.sinh vật sản xuất, sinh vật ăn động vật, sinh vật phân giải 

Câu 5: Bể cá cảnh được gọi là: 

A.hệ sinh thái nhân tạo B.hệ sinh thái “khép kín” C.hệ sinh thái vi mô D.hệ sinh thái tự nhiên 

Câu 6: Ao, hồ trong tự nhiên được gọi đúng là: 

A.hệ sinh thái nước đứng B.hệ sinh thái nước ngọt 

C.hệ sinh thái nước chảy D.hệ sinh thái tự nhiên 

Câu 7: Đối với các hệ sinh thái nhân tạo, tác động nào sau đây của con người nhằm duy trì trạng thái ổn 

định của nó: 

A.không được tác động vào các hệ sinh thái B.bổ sung vật chất và năng lượng cho các hệ sinh thái 

C.bổ sung vật chất cho các hệ sinh thái D.bổ sung năng lượng cho các hệ sinh thái 

Câu 8: Trong hệ sinh thái có những mối quan hệ sinh thái nào? 

A.Chỉ có mối quan hệ giữa các sinh vật với nhau 

B.Mối quan hệ qua lại giữa các sinh vật với nhau và tác động qua lại giữa các sinh vật với môi trường 

C.Mối quan hệ qua lại giữa các sinh vật cùng loài và sinh vật khác loài với nhau 

D.Mối quan hệ qua lại giữa các sinh vật cùng loài với nhau và tác động qua lại giữa các sinh vật với 

môi trường 

Câu 9: Điểm giống nhau giữa hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái nhân tạo là: 

A.có đặc điểm chung về thành phần cấu trúc 

B.có đặc điểm chung về thành phần loài trong hệ sinh thái 

C.điều kiện môi trường vô sinh D.tính ổn định của hệ sinh thái 

Câu 10: Quá trình biến đổi năng lượng Mặt Trời thành năng lượng hóa học trong hệ sinh thái nhờ vào nhóm 

sinh vật nào? 

A.Sinh vật phân giải B.Sinhvật tiêu thụ bậc 1 C.Sinh vật tiêu thụ bậc 2 D.Sinh vật sản xuất 

Câu 11: Năng lượng được trả lại môi trường do hoạt động của nhóm sinh vật: 

A.sinh vật phân giải B.sinh vật sản xuất C.động vật ăn thực vật D.động vật ăn động vật 

Câu 12: Đồng ruộng, hồ nước, rừng trồng, thành phố, … là những ví dụ về: 

A.hệ sinh thái trên cạn B.hệ sinh thái nước ngọt C.hệ sinh thái tự nhiên D.hệ sinh thái nhân tạo 

Câu 13: Hệ sinh thái nào sau đây cần bón thêm phân, tưới nước và diệt cỏ dại: 

A.hệ sinh thái nông nghiệp B.hệ sinh thái ao hồ 

C.hệ sinh thái trên cạn D.hệ sinh thái savan đồng cỏ 

Câu 14: Lưới thức ăn và bậc dinh dưỡng được xây dựng nhằm: 

A.mô tả quan hệ dinh dưỡng giữa các loài trong quần xã 

B.mô tả quan hệ dinh dưỡng giữa các sinh vật cùng loài trong quần xã 

C.mô tả quan hệ dinh dưỡng giữa các loài trong quần thể 

D.mô tả quan hệ dinh dưỡng và nơi ở giữa các loài trong quần xã 

Câu 16: Lượng khí CO2 tăng cao do nguyên nhân nào sau đây: 

A.hiệu ứng “nhà kính” B.trồng rừng và bảo vệ môi trường 

C.sự phát triển công nghiệp và giao thông vận tải 

D.sử dụng các nguồn nguyên liệu mới như: gió, thủy triều,… 

Câu 18: Để cải tạo đất nghèo đạm, nâng cao năng suất cây trồng người ta sử dụng biện pháp sinh học nào? 

A.trồng các cây họ Đậu 

B.trồng các cây lâu năm 

C.trồng các cây một năm D.bổ sung phân đạm hóa học. 

Câu 19: Những dạng nitơ được đa số thực vật hấp thụ nhiều và dễ nhất là 

A.muối amôn và nitrát B.nitrat và muối nitrit 

C.muối amôn và muối nitrit D.nitơ hữu cơ và nitơ vô cơ 

Câu 20: Nguyên tố hóa học nào sau đây luôn hiện diện xung quanh sinh vật nhưng nó không sử dụng trực 

tiếp được? 

A.cacbon B.photpho C.nitơ D.D.oxi 

Câu 21: Biện pháp nào sau đây không được sử dụng để bảo vệ nguồn nước trên Trái đất: 

A.bảo vệ rừng và trồng cây gây rừng B.bảo vệ nguồn nước sạch, chống ô nhiễm 

C.cải tạo các vùng hoang mạc khô hạn D.sử dụng tiết kiệm nguồn nước 

Câu 22: Để góp phần cải tạo đất, người ta sử dụng phân bón vi sinh chứa các vi sinh vật có khả năng: 

A.cố định nitơ từ không khí thành các dạng đạm B.cố định cacbon từ không khí thành chất hữu cơ 

C.cố định cacbon trong đất thành các dạng đạm D.cố định nitơ từ không khí thành chất hữu cơ 

Câu 29: Chu trình sinh địa hóa có ý nghĩa là:

A.duy trì sự cân bằng vật chất trong sinh quyển B.duy trì sự cân bằng vật chất trong quần thể 

C.duy trì sự cân bằng vật chất trong quần xã D.duy trì sự cân bằng vật chất trong hệ sinh thái 

Câu 30: Nguồn nitrat cung cấp cho thực vật trong tự nhiên được hình thành chủ yếu theo: 

A.con đường vật lí B.con đường hóa học C.con đường sinh học D.con đường quang hóa 

Câu 31: Sự phân chia sinh quyển thành các khu sinh học khác nhau căn cứ vào: 

A.đặc điểm khí hậu và mối quan hệ giữa các sinh vật sống trong mỗi khu 

B.đặc điểm địa lí, mối quan hệ giữa các sinh vật sống trong mỗi khu 

C.đặc điểm địa lí, khí hậu 

D.đặc điểm địa lí, khí hậu và các sinh vật sống trong mỗi khu 

Câu 32: Thảo nguyên là khu sinh học thuộc vùng: 

A.vùng nhiệt đới B.vùng ôn đới C.vùng cận Bắc cực D.vùng Bắc cực 

Câu 33: Nhóm vi sinh vật nào sau đây không tham gia vào quá trình tổng hợp muối nitơ: 

A.vi khuẩn cộng sinh trong nốt sần cây họ đậu B.vi khuẩn cộng sinh trong cây bèo hoa dâu 

C.vi khuẩn sống tự do trong đất và nước D.vi khuẩn sống kí sinh trên rễ cây họ đậu 

Câu 34: Nguồn năng lượng cung cấp cho các hệ sinh thái trên Trái đất là: 

A.năng lượng gió B.năng lượng điện C.năng lượng nhiệt D.năng lượng mặt trời 

Câu 35: Khi chuyển từ bậc dinh dưỡng thấp lên bậc dinh dưỡng cao hơn thì dòng năng lượng có hiện tượng 

là: 

A.càng giảm B.càng tăng C.không thay đổi D.tăng hoặc giảm tùy thuộc bậc dinh dưỡng 

Câu 36: Năng lượng được chuyển cho bậc dinh dưỡng sau từ bậc dinh dưỡng trước nó khoảng bao nhiêu 

%? 

Câu 44: Biện pháp nào sau đây không có tác dụng bảo vệ tài nguyên rừng 

A.ngăn chặn thực hiện nạn phá rừng, tích cực trồng rừng 

B.xây dựng hệ thống các khu bảo vệ thiên nhiên 

C.vận động đồng bào dân tộc sống trong rừng định canh, định cư 

D.chống xói mòn, khô hạn, ngập úng và chống mặn cho đất 

Câu 45: Bảo vệ đa dạng sinh học là 

A.bảo vệ sự phong phú về nguồn gen và nơi sống của các loài 

B.bảo vệ sự phong phú về nguồn gen và về loài 

C.bảo vệ sự phong phú về nguồn gen, về loài và các hệ sinh thái 

D.bảo vệ sự phong phú về nguồn gen, các mối quan hệ giữa các loài trong hệ sinh thái 

Tiết tăng thời lượng 1 - ÔN TẬP HỌC KÌ II 







- Nêu được nội dung chính của thuyết tiến hóa của Đacuyn và học thuyết tiến hóa tổng hợp 

hiện đại. 

- Hiểu được nội dung của sự phát sinh phát triển của sự sống trên trái đất. 


xuất. Cơ chế tiến hóa dẫn đến hình thành loài mới. 




- Kĩ năng thể hiện sự tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ , lớp.



- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: toàn bộ nội dung kiến thức của phần Tiến hóa và Sinh 

thái học. 



sản xuất. 










của GV 

GV: Hướng 

dẫn HS hệ 

thống hóa 



đồ. 

GV: Nhận 

xét, bổ sung 


của HS 

HS: Quan sát 

và vận dụng để 

tự tóm tắt các 


học → lên 



HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC PHẦN TIẾN HÓA VÀ 

SINH THÁI HỌC. 

I. Phần tiến hóa 

1. Bằng chứng tiến hóa 

- Bằng chứng giải phẫu so sánh 

- Bằng tế bào học và sinh học phân tử 

2. Cơ chế tiến hóa 

- Học thuyết Đac Uyn 

- Học thuyết tiến hóa tổng hợp hiện đại 

+ Tiến hóa nhỏ 

+ Tiến hóa lớn 

3. Sự phát sinh phát triển sự sống trên trái đất. 

- Các giai đoạn tiến hóa của sự sống 

- Sinh giới qua các đại địa chất 

- Sự phát sinh loài người 

II. Phần sinh thái: 

1. Sinh thái học cá thể, quần thể 

- KN môi trường, các loại môi trường 

- KN nhân tố sinh thái, giới hạn sinh thái, ổ sinh thái 

- KN quần thể 

- Các đặc trưng cơ bản của quần thể 

- Mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể 

2. Quần xã sinh vật

- KN quần xã 

- Các đặc trưng cơ bản của quần xã 

- Diễn thế sinh thái 

3. Hệ sinh thái, Sinh quyển và Bảo vệ môi trường 

- KN hệ sinh thái, sinh quyển 

- Cấu trúc hệ sinh thái 

- Các kiểu hệ sinh thái trên trái đất 

- Trao đổi vật chất và năng lượng trong hệ sinh thái 

- Chu trình sinh địa hóa 

- Sử dụng bề vững tài nghuyên thiên nhiên 

Tiết 55 - ÔN TẬP HỌC KÌ II 







- Củng cố, bổ sung toàn bộ kiến thức về Tiến hóa và Sinh thái học 

- Vận dụng kiến thức đã học để làm bài tập: HS trả lời được các câu hỏi trắc nghiệm Tiến hóa và 

Sinh thái học. 

2. Kĩ năng : 

- Rèn KN phân tích, tổng hợp thông tin trả lời câu hỏi trắc nghiệm phần Cơ chế tiến hóa 

- Rèn luyện cho hs kĩ năng làm bài tập trắc nghiệm và các đề kiểm tra học kì. 

3. Thái độ : 

- Hs nhận thức đúng về việc ôn tập và có ý thức đúng đắn trong việc ôn tập kiến thức 

II. Chuẩn bị :

- Gv : phiếu bài tập. 

- Hs : ôn tập kiến thức đã học. 

III. Tiến trình ôn tập : 

1. Ôn định tổ chức: 

2. Bài ôn tập: 


của Gv 


HS hoàn 

thành phiếu 

bài tập. 

GV: Đưa ra 





của Hs 





trình bày trên 

bảng . 


bổ sung. 


BÀI TẬP VẬN DỤNG 


Tiết 57 - Bài 48. ÔN TẬP 

CHƯƠNG TRÌNH SINH HỌC CẤP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 







- Khái quát được toàn bộ nội dung kiến thức của toàn chương trình theo các cấp của sự sống. 

- Nhận biết được các đặc điểm cơ bản của từng cấp bậc tổ chức của sự sống từ cấp tế bào, cơ thể, 

quần thể, quần xã, hệ sinh thái và sinh quyển. 

- Hiểu được cơ chế tiến hóa của sinh giới theo quan niệm của thuyết tiến hóa tổng hợp. 

- Nhận biết được các mối quan hệ hữu cơ giữa các bậc tổ chức của sự sống. 



- Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng.

- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: toàn bộ nội dung kiến thức của toàn chương trình theo các 

cấp của sự sống. 

3.Thái độ : 

- Nâng cao quan điểm khoa học, duy vật biện chứng về thế giới sống, nâng cao ý thức hướng 

nghiệp, áp dụng khoa học và công nghệ vào thực tiễn sản xuất và đời sống. 




- SGK và SGV lớp 10, 11,12. 






- Hệ sống là hệ mở gồm nhiều cấp tổ chức liên quan với nhau và liên quan với môi trường sống. Hệ 

sống là hệ mở tồn tại và phát triển nhờ trao đổi chất, năng lượng và thông tin với môi trường. Hệ 

sống là hệ luôn tiến hóa và kết quả tạo nên hệ đa dạng về tổ chức và chức năng. 

Hoạt động 1. Ôn tập Sinh học tế bào và vi sinh vật 

Tế bào là đơn vị tổ chức cơ bản về cấu trúc và chức năng của hệ sống, sinh học tế bào. 

1. So sánh tế bào nhân sơ và tế bào nhân thực. 

Cấu trúc Tế bào nhân sơ Tế bào nhân thực 

Màng sinh 

chất 

Màng lipoprotein theo mô hình 

khảm động 

Màng lipoprotein theo mô hình khảm 

động. 

Tế bào chất Chưa phân vùng, chưa có các 

bào quan phức tạp. 

Được phân vùng, chứa nhiều bào quan 

phức tạp có chức năng khác nhau. 

Nhân Chưa phân hóa, chưa có màng 

nhân. Là phân tử ADN trần 

dạng vòng nằm trực tiếp trong 

tế bào chất. 

Phân hóa thành nhân tách khỏi tế bào 

chất bằng màng nhân. Nhân có cấu trúc 

phức tạp gồm NST (ADN có dạng thẳng 

liên kết với histon). 

2. So sánh tế bào động vật và tế bào thực vật. (SGV) 

3. Vi sinh vật: 

a. Chứng minh virut là dạng sống chưa có cấu tạo tế bào. 

- Virút không có cấu tạo tế bào nên không có bộ mãy trao đổi chất và năng lượng riêng cho mình. 

Virut chỉ thể hiện chức năng như chuyển hóa vật chất,năng lượng, sinh sản...trong tế bào chủ. Virut 

không sống ở trạng thái tự do ngoài tế bào, chúng sẽ bị phân giải ngoài môi trường tự do. 

b. Đặc tính sinh học và ý nghĩa kinh tế của vi khuẩn. (SGV). 

Hoạt động 2. Ôn tập Sinh học cơ thể 

Sinh học cơ thể đa bào, thực vật và động vật. 

1. So sánh về phương thức chuyển hóa vật chất và năng lượng ở thực vật và động vật. (SGV) 

2. Cảm ứng ở thực vật và động vật. (SGV). 

3. Sinh trưởng và phát triển ở thực vật và động vật. (SGV). 

4. Sinh sản ở thực vật và động vật. (SGV). 

Hoạt động 3. Ôn tập Sinh học quần thể, quần xã và hệ sinh thái. 



Cổ sinh vật học Các hóa thạch trung gian phản ánh mối quan hệ giữa các ngành, các lớp

trong quá trình tiến hóa. 

Giải phẫu so 


Các cơ quan tương đồng, thoái hóa phản ánh mẫu cấu tạo chung của các 

nhóm lớn, nguồn gốc chung của chúng. 

Phôi sinh học so 


Sự giống nhau trong quá trình phát triển phôi của các loài thuộc những 

nhóm những nhóm phân loại khác nhau cho thấy mối quan hệ về nguồn 

gốc của chúng. 

Sự phát triển cá thể lặp lại sự phát triển rút gọn của loài. 

Địa sinh vật học Sự giống nhau trong hệ động vật, thực vật của các khu địa lí có liên 

quan với lịch sử địa chất. 

Tế bào học và 

sinh học phân tử 

Cơ thể mọi sinh vật đều được cấu tạo từ tế bào. 

Các loài đều có axit nucleic cấu tạo từ 4 loại nucleotit, mã di truyền 


2. So sánh các thuyết tiến hóa. 

Chỉ tiêu so Thuyết Lamac Thuyết Đacuyn Thuyết hiện đại 


Các NTTH Thay đổi của ngoại 

cảnh. Tập quán hoạt 

động của động vật. 

Biến dị, di truyền, chọn 


Đột biến, di nhập gen, 

giao phối không ngẫu 

nhiên, CLTN, biến động 

Hình thành 

đặc điểm 

thích nghi 

Hình thành 

loài mới 

Chiều 

hướng tiến 

hóa 

Các cá thể cùng loài 

phản ứng giống nhau 

trước sự thay đổi từ 

ngoại cảnh, không có 

đào thải. 

Dưới tác động của 

ngoại cảnh, loài biến 

đổi từ từ, qua nhiều 

dạng trung gian. 

Nâng cao trình độ tổ 

chức từ đơn giản đến 

phức tạp. 

Đào thải các biến dị bất 

lợi, tích lũy các biến dị có 

lợi cho SV dưới tác dụng 

của CLTN. Đào thải là 

mặt chủ yếu. 

Loài mới được hình thành 

dần dần qua nhiều dạng 

trung gian dưới tác dụng 

của CLTN theo con 

đường phân li tính trạng 

từ một gốc chung. 

Ngày càng đa dạng. Tổ 

chức ngày càng cao. 

Thích nghi ngày càng hợp 

lí. 

di truyền. 

Dưới tác dụng của 3 

nhân tố chủ yếu: đột 

biến, giao phối và chọn 


Hình thành loài mới là 

quá trình cải biến thành 

phần kiểu gen của quần 

thể theo hướng thích 

nghi, tạo ra kiểu gen 

mới, cách li sinh sản với 


Như quan niệm của 

Đacuyn và nêu cụ thể 

chiều hướng tiến hóa của 

các nhóm loài. 





GP không ngẫu 

nhiên 

Làm thay đổi thành phần kiểu gen của quần thể theo hướng giảm dần tỉ 

lệ thể dị hợp và tăng dần tỉ lệ thể đồng hợp. 

Chọn lọc tự 

nhiên 

định hướng sự tiến hóa, qui định chiều hướng và nhịp điệu biến đổi tần 

số tương đối của các alen trong quần thể. 

Di nhập gen Làm thay đổi tần số tương đối các alen, gây ảnh hưởng tới vốn gen của 

quần thể. 

Các yếu tố ngẫu 

nhiên 

Làm thay đổi đột ngột tần số tương đối các alen, gây ảnh hưởng lớn tới 

vốn gen của quần thể. 



Sự sống - Tiến hóa hóa học. - Quá trình phức tạp hóa các hợp chất cacbon: C -> CH - 

> CHO -> CHON.

Loài người 

- Tiến hóa tiền sinh 


- Tiến hóa sinh học. 

- Người tối cổ. 

- Người cổ. 


- Phân tử đơn giản -> phân tử phức tạp -> đại phân tử -> 

đại phân tử tự tái bản (ADN). 

- Hệ đại phân tử -> tế bào nguyên thủy -> tế bào nhân sơ 

-> đơn bào nhân thực. 


- Hộp sọ 450 – 750 cm 3 , đứng thẳng, đi bằng 2 chân sau. 

Biết sử dụng công cụ (cành cây, hòn đá,mảnh xương 

thú) để tự vệ. 

- Homo habilis (người khéo léo): Hộp sọ 600 – 800 cm 3 , 

sống thành đàn, đi thẳng đứng, biết chế tác và sử dụng 

công cụ bằng đá. 

- Homo erectus (người đứng thẳng): Thể tích hộp sọ 900 

– 1000 cm 3 , chưa có lồi cằm, dùng công cụ bằng đá, 

xương, biết dùng lửa. 

- Homo neanderthalensis: Thể tích hộp sọ 1400 cm 3 , có 

lồi cằm, dùng dao sắc, rìu mũi nhọn bằng đá silic, tiếng 

nói khá phát triển, dùng lửa thông thạo. Sống thành đàn. 

Bước đầu có đời sống văn hóa. 

- Thể tích hộp sọ 1700 cm 3 , lồi cằm rõ, dùng lưỡi rìu có 

lỗ tra cán, lao có ngạnh móc câu, kim khâu. Sống thành 

bộ lạc, có nền văn hóa phức tạp, có mầm mống mĩ thuật 

và tôn giáo. 

6. Quan hệ cùng loài và khác loài. 

Quan hệ Cùng loài Khác loài 

Hỗ trợ Quần tụ, bầy đàn. Hội sinh, hợp sinh, cộng sinh. 

Cạnh tranhđối 

kháng 

Cạnh tranh, ăn thịt nhau. 

Hãm sinh, cạnh tranh, con mồi – vật 

dữ, vật chủ – vật kí sinh. 

7. Đặc điểm các cấp tổ chức sống. 

Các cấp Khái niệm Đặc điểm 

Quần thể Gồm những cá thể cùng loài, 

cùng sống trong một khu vực 

nhất định, ở một thời điểm nhất 

định, giao phối tự do với nhau 

tạo ra thế hệ mới. 

Quần xã 

Hệ sinh 

thái 

Gồm những quần thể thuộc các 

loài khác nhau, cùng sống trong 

một không gian xác định, có 

mối quan hệ sinh thái mất thiết 

với nhau để tồn tại và phát triển 

ổn định theo thời gian. 

Gồm quần xã và khu vực sống 

của nó, trong đó các sinh vật 

luôn có sự tương tác với nhau 

và với môi trường tạo nên các 

chu trình sinh địa hóa và sự 

biến đổi năng lượng. 

Sinh quyển Là một hệ sinh thái khổng lồ và 

duy nhất trên hành tinh. 

Có các đặc trưng về mật độ, tỉ lệ giới tính, 

thành phần tuổi...Các cá thể có mối quan hệ 

sinh thái hỗ trợ hoặc cạnh tranh. Số lượng 

cá thể có thể biến động có hoặc không theo 

chu kì, thường được điều chỉnh ở mức cân 

bằng. 

Có các tính chất cơ bản về số lượng và 

thành phần các loài, luôn có sự khống chế 

tạo nên sự cân bằng sinh học về số lượng cá 

thể. Sự thay thế kế tiếp nhau của các quần 

xã theo thời gian là diễn thế sinh thái. 

Có nhiều mối quan hệ nhưng quan trọng là 

về mặt dinh dưỡng thông qua chuỗi và lưới 

thức ăn. Dòng năng lượng trong hệ sinh thái 

được vận chuyển qua các bậc dinh dưỡng 

của chuỗi thức ăn: SV sản xuất -> SV tiêu 

thụ -> SV phân giải. 

Gồm những khu sinh học đặc trưng cho 

những vùng địa lí, khí hậu xác định, thuộc 2


- Nhận xét, đánh giá hoạt động của các nhóm. 

nhóm trên cạn và dưới nước. 


- Yêu cầu HS về nhà tích cực ôn tập để chuẩn bị cho bài kiểm tra học kì II. 


Tiết 53 – ÔN TẬP HỌC KÌ II 

Ngày soạn:06/4/2014 

Ngày dạy: /4 /2014 /4 /2014 /4 /2014 /4 /2014 /4 /2014 





- Khái quát hóa được toàn bộ nội dung kiến thức của phần tiến hóa. 

- Hiểu được nội dung học thuyết tiến hóa của Đacuyn. 

- Hiểu được nội dung học thuyết tiến hóa tổng hợp cùng với các cơ chế tiến hóa dẫn đến hình 

thành loài mới. 





- Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng.

- Kĩ năng tìm kiếm và xử lí thông tin về: toàn bộ nội dung kiến thức của phần tiến hóa và sinh 

thái đã học. 

- Kĩ năng quản lí thời gian và đảm nhận trách nhiệm, hợp tác trong hoạt động nhóm 


- Giúp HS biết vận dụng lí thuyết để giải thích và giải quyết các vấn đề trong thực tiễn đời sống và 

sản xuất. 





- Sơ đồ khái niệm phần Tiến hóa. 



1.Khám phá: 




......................................... 


- Nhận xét, đánh giá hoạt động của các nhóm. 


- Yêu cầu HS về nhà tích cực ôn tập để chuẩn bị cho bài kiểm tra học kì II. 


Ngày soạn:28/2/2016 

Tiết tăng thời lượng - CHỮA BÀI KIỂM TRA HỌC KÌ II 

Ngày dạy: /3/2016 /3/2016 /4/2016 /4/2016 /4/2016 





- Củng cố được những kiến thức đã học ở học kì II. 

- Biết được những “lỗ hổng” trong phần kiến thức đã học. Qua đó giúp các em rút kinh nghiệm ở 

mỗi phần kiến thức, từ đó có kế hoạch bổ sung kiến thức và ôn tập hợp lí chuẩn bị cho các đề kiểm 

tra sắp tới. 

- Tự đánh giá, tổng kết quả học tập của bản thân đối với môn học trong phạm vi kiến thức đã học. 

2.Các kĩ năng sống cơ bản được giáo dục trong bài:

- Rút kinh nghiệm cho HS các kĩ năng tư duy, kĩ năng làm bài tập trắc nghiệm. 

- Rút kinh nghiệm cho HS kĩ năng quản lí thời gian trong khi làm bài kiểm tra. 


- Tính cẩn thận, nghiêm túc trong khi chữa bài kiểm tra. 

II. Phương pháp: 

- Rút kinh nghiệm. 


- 4 mã đề kiểm tra và đáp án. 


- GV: chia học sinh thành 5 nhóm, đại diện mỗi nhóm lên chữa 10 câu hỏi trong đề kiểm tra học kì 

II. 

- HS: lên bảng trình bày. 

- HS: các nhóm nhận xét. 

- GV: Giúp HS chữa chi tiết bài kiểm tra, giải đáp các thắc mắc của HS. 

- HS: Lắng nghe, ghi chép và rút kinh ngiệm. 

Tiết 49 : Bài tập. 

I. Mục tiêu. 

- HS nhận dạng và biết cách giải một số dạng bài tập sinh thái học. 

II. Phương tiện dạy học: 

- GV chuẩn bị các dạng bài tập mẫu. 

III. Tiến trình lên lớp: 

1. ổ định tổ chức lớp. 

2. Bài mới:

BÀI TẬP VẬN DỤNG 

Bài 1: Trứng cá hồi bắt đầu phát triển ở 0 0 C, nếu nhiệt độ nước tăng dần đến 2 0 C thì sau 205 ngày 

trứng mới nở thành cá con. 

e. Xác định tổng nhiệt hữu hiệu cho sự phát triển từ trứng đến cá con. 

f. Nếu ở nhiệt 5 0 C và 10 0 C thì mất bao nhiêu ngày? 

g. Tính tổng nhiệt hữu hiệu ở nhiệt độ 5 0 C và 10 0 C. rút ra kết luận. 

Bài giải. 

- áp dụng công thức: S = (T - C).D 

a. Tổng nhiệt hữu hiệu ở nhiệt độ 2 0 C là: 

S = (2 - C). 205 = 410 độ – ngày. 

b. Thời gian để trứng nở thành cá con ở : 

+ Nhiệt độ 5 0 C là: D = 410 : 5 = 82 ngày. 

+ Nhiệt 10 0 C là: D = 410:10 = 41 ngày. 

h. Tổng nhiệt hữu hiệu ở: 

+ Nhiệt độ 5 0 C là: S = (5 - 0) . 82 = 410 độ – ngày. 

+ Nhiệt độ 10 0 C là: S = (10 - 0) . 41 = 410 độ – ngày. 

=> Kết luận: 

+ Nhiệt độ ngày và độ dài phát triển có thể khác nhau nhưng tổng nhiệt hữu hiệu cho quá trình 

phát triển cụ thể nào đó là giống nhau. 

+ Trong phạm vi ngưỡng nhiệt tối thiểu và tối đa thì: Nhiệt độ môi trường tỉ lệ thuận với tốc độ 

phát triển. Nhiệt độ môi trường càng cao thì thời gian phát triển càng ngắn. 

Bài 2: ở ruồi giấm có thời gian của một chu kì sống từ trứng đến ruồi trưởng thành ở 25 0 C là 10 

ngày đêm, còn ở 18 0 C là 17 ngày đêm. 

d. Xác định ngưỡng nhiệt phát triển của ruồi giấm. 

e. Xác định tổng nhiệt hữu hiệu cho kì sống của ruồi giấm. 

f. Xác định số thế hệ trung bình của ruồi giấm trong năm. 

Bài giải. 

b. áp dụng công thức: S = (T - C) . D 

+ ở nhiệt độ 25 0 C: S = (25 - C) . 10 

+ ở nhiệt độ 18 0 C: S = (18 - C) . 17

Vì S là một hằng số nên ta có: 

(25 – C) . 10 = (18 - C) . 17 => C = 8 0 C 

b. Tổng nhiệt hữu hiệu: 

S = (25 - 8) . 10 = 170 độ ngày. 

c. Số thế hệ ruồi giấm trong năm. 



Bài 3: Giả sử trên đồng cỏ các loài sinh vật sau: Cỏ, sâu, ếch, chuột, đại bàng, chim ăn thịt cỡ nhỏ, 

chim ăn sâu, sư tử, báo, động vật móng guốc, rắn. 

c. Vẽ sơ đồ lưới thức ăn đơn giản có thể có trên đồng cỏ trên, chỉ ra mắt xích chung nhất của 

lưới thức ăn. 

d. Nếu cỏ bị nhiễm thuốc DDT thì loài nào tích tụ thuốc DDT nhiều nhất? 

Bài giải. 

Sư tử, báo Chim ăn thịt cỡ nhỏ Chim đại bàng 

ĐV móng guốc Chim ăn sâu Rắn 

Sâu ếch Chuột 

Lá cỏ Búp lá non Rễ cỏ 

Đồng cỏ 

- Nếu cỏ bị nhiễm DDT thì loài nào đứng ở mức dinh dưỡng cao nhất của chuỗi thức ăn dài nhất 

trong lưới thức ăn là loài bị nhiễm độc nặng nhất do hiện tượng khuếch đại sinh học. Đó là chim 

đại bàng. 

Bài 4: Một hệ sinh thái nhận được năng lượng mặt trời 10 6 kcal/m 2 /ngày. Chỉ có 2,5 % năng lượng 

đó được dùng trong quang hợp. Số năng lượng mất đi do hô hấp là 90%. Sinh vật tiêu thụ cấp I sử 

dụng được 25 kcal, sinh vật tiêu thụ cấp II sử dụng được 2,5 kcal, sinh vật tiêu thụ cấp III sử dụng 


b. Xác định sản lượng sinh vật sơ cấp thô ở thực vật? 

c. Xác định sản lượng sơ cấp tinh ở thực vật? 

d. Tính hiệu suất sinh thái ở mỗi bậc dinh dưỡng? 

Bài giải. 

e. Sản lượng sinh vật sơ cấp thô ở thực vật. 

106 . 2,5% = 2,5 . 10 4 kcal 

b. Sản lượng sơ cấp tinh ở thực vật. 

2,5 . 10 4 . 10% = 2,5 .10 3 kcal 

c. Hiệu suất sinh thái. 

- ở sinh vật tiêu thụ cấp I: (25: 2,5 .10 3 ) . 100% = 1% 

- ở sinh vật tiêu thụ cấp II: (2,5: 25) . 100% = 10% 

- ở sinh vật tiêu thụ cấp III: (0,5: 2,5) . 100% = 20%.

Giáo án cả năm Sinh học Lớp 10 - 11 - 12 (2018-2019)

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?