Análisis ambiental y económico de proyectos carreteros en la Selva ...
Análisis ambiental y económico de proyectos carreteros en la Selva ...
Análisis ambiental y económico de proyectos carreteros en la Selva ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Aun cuando <strong>la</strong> ampliación y g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> vías <strong>de</strong> acceso <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>Selva</strong> Maya t<strong>en</strong>ga<br />
el pot<strong>en</strong>cial <strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar b<strong>en</strong>eficios <strong>de</strong> tipo <strong>económico</strong> y social a nivel nacional o/y<br />
regional, también pue<strong>de</strong> provocar fuertes impactos <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es y sociales tales como<br />
una mayor inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> inc<strong>en</strong>dios forestales, el aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> el tráfico ilegal <strong>de</strong><br />
especies y productos ma<strong>de</strong>rables y no ma<strong>de</strong>rables (Kaiser 2002), y <strong>la</strong> <strong>de</strong>forestación<br />
para activida<strong>de</strong>s agropecuarias. Así mismo, pue<strong>de</strong> disminuir <strong>la</strong> gobernabilidad <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
región al facilitar vías <strong>de</strong> transporte para el tráfico <strong>de</strong> drogas, <strong>la</strong> usurpación <strong>de</strong> tierras<br />
por gana<strong>de</strong>ros <strong>de</strong>ntro <strong>la</strong>s áreas protegidas (Albacete et al. 2006) y el increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
<strong>de</strong>lincu<strong>en</strong>cia producto <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>sintegración social.<br />
Proyectos analizados<br />
Los <strong>proyectos</strong> <strong>carreteros</strong> analizados se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> el c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Selva</strong> Maya.<br />
Po<strong>de</strong>mos c<strong>la</strong>sificar estos <strong>proyectos</strong> <strong>en</strong> tres categorías: 1) <strong>proyectos</strong> cuya construcción<br />
se ha iniciado; 2) <strong>proyectos</strong> que han sido aprobados para construcción futura; y 3)<br />
<strong>proyectos</strong> que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran únicam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> fase <strong>de</strong> p<strong>la</strong>neación. A continuación, <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong> Tab<strong>la</strong> 1 se <strong>de</strong>scrib<strong>en</strong> los distintos tramos. La localización <strong>de</strong> estos tramos y el cambio<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> red carretera, producto <strong>de</strong> <strong>la</strong> construcción <strong>de</strong> estos <strong>proyectos</strong>, se pue<strong>de</strong> observar<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong>s Figura 3 y 4.<br />
Por lo anterior consi<strong>de</strong>ramos es<strong>en</strong>cial evaluar el efecto <strong>de</strong> los <strong>proyectos</strong> <strong>carreteros</strong> a una<br />
esca<strong>la</strong> regional que permita visualizar y <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r los posibles esc<strong>en</strong>arios que se puedan<br />
dar <strong>en</strong> <strong>Selva</strong> Maya <strong>en</strong> los tres distintos países. De forma parale<strong>la</strong>, <strong>la</strong>s organizaciones<br />
Wildlife Conservation Society (WCS), Trópico Ver<strong>de</strong>, y Conservación Estratégica (CSF)<br />
<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ron un estudio <strong>de</strong> <strong>de</strong>forestación y su impacto <strong>en</strong> <strong>la</strong> Reserva <strong>de</strong> <strong>la</strong> Biosfera Maya<br />
(RBM) a nivel local (Ramos et al. 2007) . Este estudio Guatemalteco es c<strong>la</strong>ve ya que <strong>la</strong><br />
RBM es el área natural protegida más gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Selva</strong> Maya y <strong>la</strong> que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra bajo<br />
mayor presión humana.<br />
Objetivos y etapas <strong>de</strong>l estudio<br />
<br />
El objetivo <strong>de</strong> este proyecto es analizar el impacto <strong>económico</strong> y <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>forestación<br />
<strong>de</strong> los <strong>proyectos</strong> <strong>carreteros</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>Selva</strong> Maya. Así como evaluar <strong>de</strong> manera g<strong>en</strong>eral su<br />
impacto <strong>en</strong> <strong>la</strong> fragm<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l hábitat utilizando al jaguar como especie paraguas.<br />
Para lograr estos objetivos el estudio se dividió <strong>en</strong> cuatro etapas:<br />
1.<br />
2.<br />
3.<br />
4.<br />
Inv<strong>en</strong>tario y <strong>de</strong>scripción <strong>de</strong> los tramos <strong>carreteros</strong> p<strong>la</strong>teados <strong>en</strong> el área <strong>de</strong> estudio.<br />
Mo<strong>de</strong><strong>la</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>forestación, el cual consiste <strong>en</strong> dos fases: a) mo<strong>de</strong><strong>la</strong>r los principales<br />
ag<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>forestación <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>Selva</strong> Maya; y b) proyección <strong>de</strong> esc<strong>en</strong>arios <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>forestación <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> que los distintos tramos <strong>carreteros</strong> sean construidos o<br />
mejorados <strong>en</strong> un horizonte <strong>de</strong> 15, 25 y 30 años a partir <strong>de</strong>l año 2000.<br />
Cuantificación y caracterización <strong>de</strong>l impacto <strong>de</strong> <strong>la</strong>s carreteras y caminos sobre <strong>la</strong><br />
fragm<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l hábitat <strong>en</strong> un horizonte <strong>de</strong> 15 años.<br />
<strong>Análisis</strong> <strong>económico</strong> <strong>de</strong> los tramos “Caobas-Arroyo Negro-Tikal” y “San Andrés-<br />
Carmelita-Mirador”. Así como el análisis <strong>de</strong> los costos <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es por emisiones<br />
<strong>de</strong> carbono almac<strong>en</strong>ado <strong>en</strong> bosques estimados como resultado <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>forestación<br />
proyectada para todos los tramos <strong>en</strong> un horizonte <strong>de</strong> 30 años.<br />
Los dos estudios compart<strong>en</strong> un solo análisis <strong>de</strong> los costos y b<strong>en</strong>eficios <strong>de</strong> transporte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dos carreteras estudiadas<br />
económicam<strong>en</strong>te.<br />
Tab<strong>la</strong> 1. Descripción <strong>de</strong> los p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> construcción o ampliación <strong>de</strong> tramos <strong>carreteros</strong><br />
C<strong>la</strong>ve<br />
Mapa<br />
Nombre<br />
Estado Actual <strong>de</strong>l proyecto<br />
Probabilidad <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>sarrollo<br />
Tipo <strong>de</strong><br />
análisis<br />
A Caobas-Arroyo Negro<br />
En obras <strong>de</strong> ampliación y<br />
mejorami<strong>en</strong>to<br />
En construcción 1,2<br />
B Arroyo Negro-Uaxactún<br />
En negociación Gob. México y<br />
Guatema<strong>la</strong><br />
Alta 1,2<br />
B Uaxactún-Tikal<br />
Programada para<br />
mejorami<strong>en</strong>to (pavim<strong>en</strong>tación)<br />
Alta 1,2<br />
B Tikal-El Remate<br />
Carretera exist<strong>en</strong>te <strong>de</strong> dos<br />
carriles<br />
Alta 1,2<br />
C San Andrés-Carmelita<br />
Programada ampliación y<br />
mejorami<strong>en</strong>to (pavim<strong>en</strong>tación)<br />
Alta 1,2<br />
C Carmelita-Mirador<br />
P<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> construcción <strong>de</strong><br />
carretera o tr<strong>en</strong>, aun no Media 1,2<br />
aprobado (GHF 2006).<br />
1 Mirador-Ca<strong>la</strong>kmul Posible construcción Baja 2<br />
2 Uaxactún-Mirador Posible construcción Baja 2<br />
3 Yaxhá-Nakum-Naranjo Posible construcción Media 2<br />
4<br />
Melchor <strong>de</strong> M<strong>en</strong>cos-Arroyo<br />
Negro<br />
Posible construcción Baja 2<br />
5<br />
Lamanai-frontera con<br />
Guatema<strong>la</strong><br />
Posible construcción Baja 2<br />
6 El Ceibo-El Naranjo En obras <strong>de</strong> construcción En construcción 2<br />
7 Escárcega-Xpujil<br />
En obras <strong>de</strong> ampliación y<br />
mejorami<strong>en</strong>to<br />
En construcción 2<br />
7.1<br />
Brecha Escárcega-Xpujil<br />
<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> reserva Ba<strong>la</strong>mkú<br />
para Torres alta t<strong>en</strong>sión<br />
(Figura 9)<br />
En negociación con <strong>la</strong> CFE.<br />
Proyecto aprobado por <strong>la</strong><br />
SEMARNAT.<br />
Alta 2<br />
Los números <strong>en</strong> <strong>la</strong> última columna <strong>de</strong> <strong>la</strong> Tab<strong>la</strong> 1 indican el tipo <strong>de</strong> análisis realizado<br />
para ese tramo. 1 = análisis <strong>económico</strong> y 2 = análisis <strong>de</strong> <strong>de</strong>forestación y fragm<strong>en</strong>tación.<br />
Para los tramos <strong>de</strong> 1-7 únicam<strong>en</strong>te se realizaron <strong>la</strong>s proyecciones <strong>de</strong> <strong>de</strong>forestación.<br />
En <strong>la</strong> Figura 4 se muestran <strong>la</strong>s rutas por “c<strong>la</strong>ve” (<strong>la</strong>s letras y números <strong>de</strong>scritas <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />
primera columna <strong>de</strong> <strong>la</strong> Tab<strong>la</strong> 1).<br />
2 6 CONSERVATION STRATEGY FUND ConservaCión Estratégica SERIE TÉCNICA 9 mayo 2007 <strong>Análisis</strong> <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y <strong>económico</strong> <strong>de</strong> <strong>proyectos</strong> <strong>carreteros</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>Selva</strong> Maya, un estudio a esca<strong>la</strong> regional 2 7