Margarita Alonso RamosA coincid<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tre colocativos de distintas linguas non é previsible. En ocasións,exist<strong>en</strong> as dúas unidades léxicas co mesmo significado aproximadam<strong>en</strong>te, pero só unhase utiliza <strong>en</strong> coocorr<strong>en</strong>cia cunha base dada. Por exemplo, <strong>en</strong> portugués existe o verbodesnatar, co significado ‘quitarlle a nata ó leite’ e non obstante, o modo de expresar‘s<strong>en</strong> graxa’ dito do leite, non é, como <strong>en</strong> español desnatado, s<strong>en</strong>ón magro. En cambio,<strong>en</strong> español, reservamos este adxectivo <strong>para</strong> aplicalo ó nome carne.3.3. Cada lingua, un colocativo distintoA pesar das semellanzas, tamén se atopan casos <strong>en</strong> que as tres linguas optan porcolocativos distintos. Vexamos algúns exemplos:6. ‘facer’(alarido/hurlem<strong>en</strong>t/alarido) = es. dar, fr. pousser (lit. ‘lanzar’), po.fazer7. ‘repoñer’(gasolina/ess<strong>en</strong>ce/gasolina) = es. poner, echar 9 , fr. faire,pr<strong>en</strong>dre, po. meter8. ‘moi cociñado’ (bistec/steak/bife) = es. bi<strong>en</strong> hecho, fr. b<strong>en</strong> cuit, po. bempassado3.4. Emparellam<strong>en</strong>tos de linguasNas nosas tres linguas, dáse con frecu<strong>en</strong>cia o caso de que dúas delas coincid<strong>en</strong> na súaselección do colocativo. Na primeira das seguintes series de exemplos, o español e oportugués coincid<strong>en</strong>; na segunda, é o francés o que se emparella co portugués e naterceira, por último, é o portugués o que discrepa.9. a. ‘facer’ (visita/visite/visita) = es. hacer, fr. r<strong>en</strong>dre (lit. ‘devolver’), po.fazerb. ‘realiza-las funcións’ (papel/rôle/papel) = es. desempeñar, fr. jouer, (lit.‘xogar’) po. desemp<strong>en</strong>har10. a. ‘deducir’ (conclusión/conclussion/conclusão) = es. sacar, fr. tirer, po.tirarb. ‘int<strong>en</strong>tar que alguén abra’(puerta) = es. llamar, fr. frapper, po. bater11. a. ‘facer’ (foto/photo/foto) = es. hacer 10 , fr. faire, po. tirarb. ‘causar’ (<strong>en</strong>vidia/<strong>en</strong>vie/inveja) = es. dar, fr. donner, po. meter9 Segundo Camiña e Muñiz (2006), nalgunhas zonas de Galicia dise tamén hacer gasolina e <strong>en</strong> Perú, colocargasolina.10 Este colocativo sería o escollido por defecto, pero de feito, <strong>en</strong> España, son moitos os verbos seleccionadospolo nome foto: <strong>en</strong>tre outros sacar, tirar, tomar, dis<strong>para</strong>r. No español falado de Galicia, é usual tamén overbo quitar.36
“Entón, ¿é unha colocación ou non?”: análise contrastiva das colocacións3.5. DesaxustesAta agora vimos casos de coincid<strong>en</strong>cias e de difer<strong>en</strong>zas <strong>en</strong>tre as linguas, todas máis oum<strong>en</strong>os fáciles de tratar. Maior problema pres<strong>en</strong>tan os desaxustes exist<strong>en</strong>tes candonunha lingua temos unha colocación, pero noutra só temos unha UL. Este é o caso,m<strong>en</strong>cionado por Blanco (neste volume), do desaxuste na colocación francesa tomberamoureux, que se traduce por unha soa UL tanto <strong>en</strong> español (<strong>en</strong>amorarse) coma <strong>en</strong>portugués (namorarse).Outro tipo de desaxuste atópase cando unha colocación pres<strong>en</strong>ta unha estruturaactancial difer<strong>en</strong>te á doutra colocación equival<strong>en</strong>te semanticam<strong>en</strong>te na outra lingua. Porexemplo, as nosas tres linguas pod<strong>en</strong> optar por t<strong>en</strong>er ou ter ou avoir <strong>para</strong> expresar‘s<strong>en</strong>tir odio’. O problema estriba <strong>en</strong> que <strong>en</strong> español e <strong>en</strong> portugués, temos odio [aalguén], m<strong>en</strong>tres que <strong>en</strong> francés, teñ<strong>en</strong> [a alguén] <strong>en</strong> odio (avoir quelqu’un <strong>en</strong> haine).A revisión que acabo de facer non é máis ca unha pequ<strong>en</strong>a mostra das difer<strong>en</strong>tessituacións que podemos atopar <strong>en</strong> canto adoptámo-la óptica contrastiva, necesaria tanto<strong>para</strong> o <strong>en</strong>sino ou a apr<strong>en</strong>dizaxe de linguas como <strong>para</strong> a tradución (humana ouautomática). Na sección que segue, amosarei algunhas das ferram<strong>en</strong>tas descritivasutilizadas na lexicoloxía explicativa e combinatoria que nos permit<strong>en</strong> <strong>en</strong>cara-lotratam<strong>en</strong>to bilingüe das colocacións mellor provistos que só cun dicionario bilingüetradicional.4. Tratam<strong>en</strong>to bilingüe das colocaciónsAs colocacións non adoitan estar moi b<strong>en</strong> descritas nos dicionarios bilingües,especialm<strong>en</strong>te no que atinxe ó español, o que non é casual, dado o desaxusteterminolóxico e conceptual que existe aínda na lingüística teórica. O tratam<strong>en</strong>to dascolocacións nun dicionario bilingüe caracterízase xeralm<strong>en</strong>te pola falta de criterios. Namaioría dos casos, o equival<strong>en</strong>te dunha colocación aparece na <strong>en</strong>trada do colocativo, coque dificulta o acceso á información <strong>para</strong> o apr<strong>en</strong>diz da lingua que descoñece cal é ocolocativo. Outra dificultade radica <strong>en</strong> que as colocacións aparec<strong>en</strong> mesturadasfrecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre as locucións e os exemplos de tradución, s<strong>en</strong> advertir ó usuariodos difer<strong>en</strong>tes tipos de combinacións 11 . .D<strong>en</strong>de a lexicoloxía explicativa e combinatoria, non se empr<strong>en</strong>deu ata o mom<strong>en</strong>toningún dicionario bilingüe, pero si se deseñou un novo modelo de dicionario bilingüecapacitado <strong>para</strong> poder trata-las colocacións 12 . Como xa anunciei máis arriba, nestemarco disponse dunha ferram<strong>en</strong>ta especialm<strong>en</strong>te deseñada <strong>para</strong> trata-la selección11 Vide Alonso Ramos (2001) <strong>para</strong> unha análise do tratam<strong>en</strong>to das colocacións nun dicionario bilingüeespañol-francés. Tamén <strong>en</strong> Netzlaff (2005) pode consultarse a análise dalgúns dicionarios bilingües.12 Malia que aínda non se trata máis ca do deseño dun modelo de dicionario bilingüe, xa hai bastantesrefer<strong>en</strong>cias bibliográficas d<strong>en</strong>tro deste marco teórico que abordan este tema: Meyer (1990), Iordanskaja eMel'čuk (1997), Mel'čuk e Wanner (2001), Alonso Ramos (2001), Mel'čuk (2006).37