29.11.2014 Views

Tavi 10. mineraluri resursebi reziume ... - momxmarebeli.ge

Tavi 10. mineraluri resursebi reziume ... - momxmarebeli.ge

Tavi 10. mineraluri resursebi reziume ... - momxmarebeli.ge

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Tavi</strong> <strong>10.</strong> <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong><br />

<strong>reziume</strong><br />

saqarTvelo mdidaria <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>T, Tumca maTi<br />

mopoveba da gamoyeneba, saTanado regulirebisa da kontrolis gareSe,<br />

garemosTvis didi zianis momtani SeiZleba iyos. es gansakuTrebiT<br />

exeba liTonebis mopovebas. am obieqtebze aucilebelia ara marto<br />

garemosdacviTi kontrolis gamkacreba, aramed garemos<br />

sareabilitacio RonisZiebebis Catareba, magaliTad, WiaTuraSi,<br />

kazreTSi, luxunze, canaze, sadac garemos dabinZureba wlebis<br />

ganmavlobaSi mimdinareobda.<br />

1. Sesavali<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong> qveynis ekonomikis sayrdenia. aqve aRsaniSnavia,<br />

rom samTo-mopovebas erT-erTi wamyvani adgili uWiravs garemoze mavne<br />

zemoqmedebis SesaZleblobis TvalsazrisiT da amdenad, saTanado<br />

garemosdacviTi regulirebis gareSe <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopoveba<br />

SeiZleba Zalian saziano aRmoCndes garemosTvis.<br />

saxelmwifo regulireba<br />

saqarTveloSi yvela saxis <strong>mineraluri</strong> resursi saxelmwifos<br />

sakuTrebas warmoad<strong>ge</strong>ns. maT damuSavebas specialuri nebarTva –<br />

sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebis licenzia _ esaWiroeba, romelsac<br />

saxelmwifo auqcionis wesiT, <strong>mineraluri</strong> resursis saxisa da masze<br />

moTxovnis gaTvaliswinebiT, sxvadasxva vadiT gascems. licenziasTan<br />

erTad wiaRiT mosar<strong>ge</strong>ble droebiT sar<strong>ge</strong>blobaSi iRebs miwis farTs,<br />

miwis minakuTvnis saxiT, romelic aucilebelia resursis mopovebasTan<br />

dakavSirebuli saqmianobisaTvis. wiaRiseulis mopovebis dasrulebis<br />

Semdeg igi valdebulia ganaxorcielos am teritoriis rekultivacia da<br />

ise daubrunos saxelmwifos.<br />

licenziantis mier <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebis licenziis<br />

miRebis Semdeg aucilebelia garemoze zemoqmedebis nebarTvis aReba da<br />

saqarTvlos garemos dacvisa da bunebrivi <strong>resursebi</strong>s saministroSi<br />

garemoze zemoqmedebis Sefasebis proeqtis ward<strong>ge</strong>na. am procedurebis<br />

gavlis gareSe licenziants ekrZaleba mopovebiTi samuSaoebis dawyeba da<br />

garemoze raime saxis zemoqmedeba.<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebis periodSi licenzianti valdebulia<br />

daicvas garemos dacvis saTanado wesebi, romlebic dReisaTvis mxolod<br />

sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebisas atmosferuli haeris dacvisTvisaa<br />

(afeTqebiTi samuSaoebis warmoebisas) dad<strong>ge</strong>nili.<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebisas garemoze zemoqmedebis<br />

saxelmwifo kontrols garemos dacvis inspeqcia axorcielebs. masve<br />

evaleba garemos dabinZurebis faqtebis gamovlena da aRkveTa, aseve _<br />

sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebis licenziebis pirobebis Sesrulebis<br />

kontroli. is uflebamosilia garemisdacviTi Semowmebis procesSi<br />

regulirebis obieqtisgan kanonmdeblobiT dad<strong>ge</strong>nili wesiT moiTxovos<br />

axsna-ganmartebebi, daubrkoleblad miiRos saWiro informacia da<br />

Semowmebis procesSi regulirebis obieqtis saqmianobis Seswavlisa da<br />

laboratoriuli sinjebis aRebis mizniT moiwvios Sesabamisi eqspertebi<br />

da specialistebi.


2. <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s maragi<br />

saqarTvelos <strong>ge</strong>ologiur <strong>Tavi</strong>seburebas gansazRvravs misi mdebareoba<br />

evraziul da afro-arabul filaTa Sesayarze. teritoria<br />

araerTgvarovania <strong>Tavi</strong>si a<strong>ge</strong>bulebiTa da <strong>ge</strong>ologiuri ganviTarebis<br />

istoriiT, rac ganapirobebs wiaRiseuli sabadoebis mravalferovnebas.<br />

<strong>ge</strong>ologiuri procesebis intensivoba, maTi ganviTarebis areali da<br />

masStabi gansazRvravs sabadoebis sididesa da, xSir SemTxvevaSi, maT<br />

xarisxs. <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s didi sabadoebi saqarTveloSi<br />

aRmoCenili ar aris. aq <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong> ZiriTadad saSualo da<br />

mcire zomis sabadoebsa da gamovlinebebSia ganawilebuli.<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s sabadoebis Seswavlis safuZvelze xdeba am<br />

sabadoebSi arsebuli resursis maragis Sefaseba _ daTvla/gadaTvla.<br />

yvela saxis <strong>mineraluri</strong> resursis maragis daTvlisaTvis mopovebuli<br />

<strong>ge</strong>ologiuri informaciis Semowmeba da mara<strong>ge</strong>bis damtkiceba xdeba<br />

saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi <strong>resursebi</strong>s saministrosTan<br />

arsebul sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mara<strong>ge</strong>bis saxelmwifo uwyebaTaSoris<br />

komisiaze. komisiis daskvna <strong>mineraluri</strong> resursis maragis saxelmwifo<br />

balansze ayvanis erTaderTi safuZvelia. monacemebi damtkicebuli<br />

maragis Sesaxeb gadaecema wiaRis Sesaxeb informaciis erTian saxelmwifo<br />

fonds (saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi <strong>resursebi</strong>s<br />

saministros ssip „garemos erovnul saa<strong>ge</strong>ntos~) mara<strong>ge</strong>bis mineralurresursul<br />

fondSi aRsaricxavad.<br />

amdenad, mineralur-resursuli fondi warmoad<strong>ge</strong>ns qveynis<br />

teritoriasa da mis ekonomikur zonaSi ganTavsebul im sabadoTa da<br />

maRaroTa erTobliobas, romelTaTvisac damtkicebulia saxelmwifo<br />

balansze ayvanili mara<strong>ge</strong>bi. es fondi aris resursuli bazis nawili,<br />

romlic <strong>Tavi</strong>si ekonomikuri da samrewvelo maCveneblebiT SeiZleba<br />

CaerTos sabazro urTierTobebSi.<br />

dRevandeli mdgomareobiT saqarTvelos myari <strong>mineraluri</strong><br />

<strong>resursebi</strong>s fondi moicavs 552 sabados. maTgan mopovebisa da<br />

gadamuSavebis procesSi garemosaTvis potenciurad meti zianis miyeneba<br />

SeuZliaT LliTonebs, xolo myari <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s sxva saxeebi<br />

SedarebiT inertulia (cxr. <strong>10.</strong>1; diagr. <strong>10.</strong>1) da, Sesabamisad, _ naklebi<br />

zianis momtani.<br />

saqarTveloSi gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone sabadoTa rigs<br />

ganekuTvneba: liTonTa sabadoebidan – WiaTuris manganumisa da<br />

madneulis (bolnisis madniani raionis) polimetaluri sabadoebi. amave<br />

rangis sabadoebad SeiZleba CaiTvalos aramadniani sabadoebidan<br />

ceoliTSemcveli (Zegvi, TeZami, axalcixe da sxva) sabadoebi da<br />

samSeneblo-mosapirkeTebeli masalebi.<br />

cxrili <strong>10.</strong>1. <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s fondSi ricxuli sabadoebi<br />

# <strong>mineraluri</strong> resursis<br />

saxeoba<br />

raodenoba ganzomileba damtkicebuli<br />

maragi<br />

1 liTonebi (Savi, feradi, 52 aTasi t 419 965<br />

keTilSobili, iSviaTi)<br />

myari sawvavi <strong>resursebi</strong><br />

2 naxSiri 3 aTasi t 373 934<br />

3 torfi 5 aTasi t 47 644<br />

mosapirkeTebeli qvebi 107


4 gabro aTasi m 3 7 224<br />

5 gabro-dioriti aTasi m 3 5 972<br />

6 sieniti aTasi m 3 660<br />

7 graniti aTasi m 3 5400<br />

8 tufobreqCia aTasi m 3 14 938<br />

9 daciti aTasi m 3 2 289<br />

10 teSeniti aTasi m 3 6 165<br />

11 Ddiabazi aTasi m 3 10 741<br />

12 Bbazalti aTasi m 3 45 052<br />

13 Ddoleriti aTasi m 3 19 579<br />

14 Mmarmarilo aTasi m 3 4 259<br />

15 marmarilosebri kirqva aTasi m 3 78 026<br />

qimiuri mrewvelobis<br />

nedleuli 44<br />

16 bariti aTasi t 4 731<br />

mJavagamZle andeziti aTasi t 12 717<br />

17 Mmirabiliti aTasi m 3 1493<br />

18 Bbentoniti aTasi t 6 418<br />

19 <strong>mineraluri</strong> pigmenti aTasi t 437<br />

20 talki aTasi t 2 774<br />

21 Kkalciti aTasi t 27 211<br />

22 Ddiatomiti aTasi m 3 7 995<br />

samSeneblo masalebi 312<br />

23 RorRi aTasi m 3 459 221<br />

24 qviSa-xreSi aTasi m 3 658 487<br />

25 saagure Tixebi aTasi m 3 135 207<br />

26 carci aTasi m 3 3 962<br />

27 sakire kirqvebi aTasi t 292 173<br />

28 TabaSiri aTasi t 20 342<br />

29 sacemente Tixebi aTasi m 3 64 070<br />

30 sacemente kirqvebi aTasi t 392 014<br />

31 Ggaji aTasi m 3 14 917<br />

32 saxuravi fiqlebi aTasi m 3 11 796<br />

33 msubuqi Semavseblebi aTasi m 3 220 323<br />

34 sakedle qvebi aTasi m 3 4 898<br />

35 kvarcis qviSa aTasi m 3 168 804<br />

36 Pperliti aTasi m 3 13 500<br />

damxmare nedleuli 10<br />

metalurgiisaTvis<br />

37 dolomiti aTasi t 44 904<br />

38 cecxlgamZle Tixa aTasi m 3 91 636<br />

39 sayalibe qviSa aTasi m 3 2 300<br />

40 spongoliTi aTasi m 3 19 57<br />

41 safluse kirqva aTasi t 1 700<br />

samrewvelo masalebis<br />

mara<strong>ge</strong>bi<br />

42 Camosasxmelo<br />

Bbazalti 2 aTasi m 3 9 892<br />

43 loTografiuli qva 1 aTasi m 3 120<br />

44 sanakeTo qvebi 3 t 920<br />

nedleuli soflis 9<br />

meurneobisaTvis<br />

45 torfi aTasi t 41 880<br />

46 ceoliTi aTasi t 30 381<br />

47 Tixiani TabaSiri aTasi t 3 460<br />

nedleuli keramikis 9<br />

warmoebisaTvis<br />

48 keramikuli Tixa aTasi m 3 2 504<br />

49 traqiti aTasi m 3 945


50 Tixiani TabaSiri aTasi t 2 232<br />

Savi liTonebi. saqarTvelo ar ganekuTvneba msoflios rkinis Semcvel<br />

ZiriTad auzebs. miuxedavad amisa, sakmaod mniSvnelovania rkinis<br />

prognozuli <strong>resursebi</strong> da rkinis 4 ZiriTadi sabado (foladauris, Zamis,<br />

tyibuli-Saoris da sufsa-natanebis) (diagr. <strong>10.</strong>1, ruka <strong>10.</strong>2). tradiciul<br />

sabadoebTan erTad saqarTveloSi gvaqvs mdidari zRviuri magnetittitanomagnetituri<br />

qviSrobebi, romlebic mniSvnelovan dagrovebebs qmnian<br />

md. sufsisa da md. natanebis deltebSi. dReisaTvis rkinis sabadoebi ar<br />

muSavdeba, magram maTi Seswavla grZeldeba da damuSavebis procesis dawyeba<br />

uaxloesi momavlis saqmea.<br />

ruka <strong>10.</strong>1. liTonebis gavrceleba saqarTveloSi.<br />

vercxli<br />

alumini<br />

rkina<br />

spilenZi<br />

TuTia<br />

tyvia<br />

surma<br />

kadmiumi<br />

vercxliswyali<br />

bismuti<br />

teluri<br />

seleni<br />

indiumi<br />

manganumi<br />

dariSxani<br />

oqro<br />

kobalti<br />

volframi<br />

diagrama <strong>10.</strong>1. liTonebisa da iSviaTi elementebis mara<strong>ge</strong>bi saqarTveloSi.<br />

me-19 saukunis bolodan 1 saqarTveloSi daiwyo manganumis mopoveba da<br />

es qveyana iTvleba msoflios erT-erT ZiriTad manganummatarebel<br />

provinciad (cxr. <strong>10.</strong>2; ruka <strong>10.</strong>2.). manganumis mopoveba dResac aqtiurad<br />

mimdinareobs. dReisaTvis gacemuli licenziis pirobebis mixedviT,<br />

WiaTuris manganumis sabadodan 2008-2011 ww. mopovebuli unda yofiliyo<br />

1,6 mln tona liToni, momdevno wlebSi _ 40 aTasi t. weliwadSi, jamuri<br />

1 roca didi qarTveli poetis akaki wereTlis ZalisxmeviT aRmoaCines WiaTuris<br />

manganumis sabado.


minimaluri mopoveba _ 200 aTasi t. Cxari-ajameTis sabadoze licenzia<br />

gacemulia 27 wlis vadiT, jamuri mopovebaa 20 aTasi t.<br />

cxrili <strong>10.</strong>2. manganumis sabadoebi, maTi mara<strong>ge</strong>bi da mopoveba<br />

raioni sabado maragi<br />

aTasi t<br />

muSavdeba Tu<br />

ara<br />

WiaTuris WiaTura 201 921 muSavdeba<br />

r-ni<br />

Terjolis CxariajameTi<br />

5 000 muSavdeba<br />

r-ni<br />

zestafonis<br />

r-ni<br />

yvirilis<br />

depresia<br />

(ubani<br />

15 460 ar muSavdeba<br />

rodinauli)<br />

onis r-ni Sqmeri 1576 ar muSavdeba<br />

iSviaTi liTonebi da elementebi. saqarTvelos iSviaTi liTonebi<br />

Tavmoyrilia kavkasionis mTavari qedis dariSxanis, vercxliswylis,<br />

volframisa da molibdenis mcire sabadoebSi. oqro-dariSxanis,<br />

dariSxanisa da oqro-stibiumis sabadoebs saerTaSoriso mniSvneloba<br />

aqvT. dariSxanis mopoveba amJamad Sewyvetilia, Tumca mopovebis licenzia<br />

luxunis sabadoze gacemulia 25 wlis vadiT, 9534 t. jamuri mopovebis<br />

moculobiT.<br />

liTonebis, maT Soris, oqros da vercxlis mopoveba intensiurad<br />

mimdinareobs bolnisis raionis oqro-spilenZ-barit-polimetalur<br />

sabadoebze, sadac kompleqsuri damuSavebis licenzia gacemulia 20 wlis<br />

vadiT, weliwadSi 0,4-1 milioni t. madnis mopovebis pirobiT. aq<br />

madneulis sabados damuSavebis procesis paralelurad mimdinareobs<br />

axali saeqspluatacio ubnebis daZieba da arsebuli liTonebis mara<strong>ge</strong>bis<br />

daTvla, SemdgomSi maTi mopovebis procesSi CarTvisaTvis.<br />

cxrili <strong>10.</strong>3: dariSxani da misi Tanmxlebi liTonebi<br />

raioni sabado maragi,<br />

aTasi t.<br />

muSavdeba Tu<br />

ara<br />

ambrolauris luxuni 8,7 aRar muSavdeba<br />

r-ni<br />

lentexis r- cana 30,225<br />

ni<br />

aRar muSavdeba<br />

lentexis r- Woroxi<br />

ni<br />

1,85 ar muSavdeba<br />

ruka <strong>10.</strong>2. araliTonuri <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s gavrceleba<br />

saqarTveloSi.<br />

2. <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebis zemoqmedeba garemoze<br />

<strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebasTan dakavSirebuli garemoze<br />

zemoqmedebis ZiriTadi problemebia haeris, wylisa da miwis dabinZureba,<br />

mewyerebis gaaqtiureba da tyis safaris gaCexva, Tumca dro da


masStabebi, romlis farglebSic <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebis<br />

Sedegad garemos ziani ad<strong>ge</strong>ba, gansxvavebulia. igi damokidebulia<br />

sabados `sicocxlis mosalodnel xangrZlivobaze~, romelic<br />

gansxvavebulia TiToeuli sabadosTvis. igi ganisazRvreba sabadoSi<br />

arsebuli maragis odenobiTa da sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebis<br />

licenziis vadiT (saqarTveloSi sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebis<br />

licenziebi gaicema 2-5 wlidan 20-45 wlamde vadiT) da licenziiT<br />

dad<strong>ge</strong>nili yovelwliuri mopovebis raodenobiT. garda amisa,<br />

mniSvnelovania resursis saxeobac. magaliTad, liTonebis an myari<br />

sawvavi <strong>resursebi</strong>s Seswavlasa da mopovebas gacilebiT meti dro<br />

sWirdeba, vidre samSeneblo masalebisaTvis saWiro nedleuls.<br />

saqarTveloSi amJamad moqmedi samTo-mompovebeli sawarmoebidan<br />

garemos erT-erTi Zlieri damabinZurebelia manganumis mopoveba. mas Tan<br />

axlavs md. yvirilas dabinZureba Mn-is ionebiT. magaliTad, 2009 wlis<br />

ianvarSi q. WiaTuris SesasvlelTan, mdinaris wyalSi manganumis ionebis<br />

Semcveloba 3,9 mg/l dafiqsirda (manganumis ionis zRvrulad dasaSvebi<br />

koncentracia wylebSi 0,1 mg/l-ia). mopovebis adgilidan dawyebuli<br />

mdinaris qvemo weli da misi momijnave miwebi mTlianad dabinZurebulia<br />

im niSnulamde, sadac ganzaveba xdeba. sawarmoo dabinZurebas aZlierebs<br />

is garemoebac, rom mdinare <strong>Tavi</strong>s mxriv recxavs madnian horizontebs da<br />

masSi <strong>Tavi</strong>sTavad momatebulia Mn-is ionebis Semcveloba.<br />

garemosTvis didi zianis momtania, agreTve, bolnisis jgufis<br />

polimetaluri sabadoebis madnebis mopovebasTan dakavSirebuli<br />

saqmianoba. aq madnis mopoveba Ria karieruli wesiT xdeba. karieris<br />

damuSavebis siRrmem 300 metrs miaRwia. karierze warmoebs burRvaafeTqebiTi<br />

samuSaoebi, rasac emateba karieris terasebze da karierze<br />

misasvlel gzebze avtoTviTmclelebis aqtiuri ormxrivi moZraoba, rac<br />

haerSi mtvrisa da sxva dambinZurebeli nivTierebebis mniSvnelovan<br />

gafrqvevas iwvevs. dabinZurebul haerSi mavne nivTierebebis gadatana<br />

emisiis centridan did manZilze xdeba, gansakuTrebiT _ wvrili, wminda<br />

fraqciebisa. atmosferuli naleqebis zegavleniT am mtvridan<br />

gamotutuli mZime liTonebis garemoSi moxvedra seriozul zians ayenebs<br />

niadagsa da gruntis wylebs.<br />

mopovebiTi samuSaoebis garda, garemoze mniSvnelovan gavlenas<br />

axdens nedleulis gadamuSavebasTan dakavSirebuli procesebi, rac<br />

aisaxa, magaliTad, md. kazreTulas mdgomareobaze, romelic wlebis<br />

ganmavlobaSi binZurdeboda bolnisis madnis gamamdidrebeli sawarmos<br />

saqmianobis Sedegad. agreTve nawilobrivaa dabinZurebuli md. maSaverac.<br />

wina wlebSi Catarebuli mdinareebis wylis xarisxis monitoringis<br />

Sede<strong>ge</strong>bi aCvenebs, rom md. kazreTulas monakveTSi (karieris naJuri<br />

wylebis Cadinebidan md. maSaveras SesarTavamde) TiTqmis aranairi<br />

pirobaa imisa, rom masSi raime cocxali organizmebi arsebobdnen, anu<br />

mdinare arsebiTad mkvdaria. md. maSaveraSi ki, romelsac TviTgawmendisa<br />

da ganzavebis maRali SesaZleblobebi aqvs, dafiqsirebulia zRvrulad<br />

dasaSvebi koncentraciebis gadaWarbeba mxolod calkeul SemTxvevebSi<br />

(ZiriTadad im periodSi, rodesac mamdidrebeli fabrika ar muSaobda).<br />

fabrikis fuWi qanis sanayaros da gamosatuti grovebis ganTavsebis<br />

teritoria Zalze mniSvnelovnadaa dabinZurebuli mZime liTonebis<br />

ionebiT (ZiriTadad spilenZi, TuTia, rkina, aseve sulfatis ionebi).<br />

seriozuli saremediacio RonisZiebebis gareSe am teritoriis soflis<br />

meurneobisaTvis gamoyeneba momavalSi dauSvebelia.


mniSvnelovan safrTxes Seicavs sabadoebi da maRaroebi, romlebzec<br />

droebiT SeCerebulia sasar<strong>ge</strong>blo wiaRiseulis mopovebis samuSaoebi.<br />

aseTi obieqtebi dakonservebulia, magram rCeba didi albaToba imisa, rom<br />

maTgan moxdes garemos damabinZurebeli nivTierebebis gatana, magaliTad,<br />

miwisqveSa wylebiT. es garemoeba gansakuTrebul SeSfoTebas iwvevs maSin,<br />

roca saqme exeba vercxliswylis, dariSxanisa da sxva Zliermomwamlavi<br />

nivTierebebis gatanas sabadosa Tu samTo gamonamuSevris konservaciis<br />

adgilidan.<br />

am mxriv aRsaniSnavia luxunis oqro-dariSxanis (realgarauripigmenturi)<br />

da canas dariSxanis (arsenopirotuli) sabadoebi. me-20<br />

s-is 90-ian wlebamde raWis (uravi) da svaneTi (canas) samTo-qimiuri<br />

qarxnebi awarmoebdnen maRali sisuf<strong>Tavi</strong>s dariSxans, gankuTvnils<br />

naxevargamtaruli sistemebisaTvis da 16 dasaxelebis sxvadasxva<br />

dariSxanSemcvel preparats. dariSxanisa da misi naerTebis miRebis<br />

mizniT koncentrats wvavdnen specialur RumelSi. Sedegad sahaero<br />

sivrce da Sesabamisi teritoria 20 km-is radiusze sistematurad<br />

binZurdeboda dariSxanis sulfiduri formebis gamowviT gamonabolqvi<br />

gazebisagan, romlebic, garda gogirdis dioqsidisa, dasaSveb normaze<br />

meti raodenobiT Seicavda wvis sxva produqtebsac, maT Soris _ `TeTr<br />

dariSxans~. raWa da svaneTi ekologiuri katastrofis safrTxis winaSe<br />

aRmoCnda. dReisaTvis es warmoebebi gaCerebulia, magram arsebuli<br />

monacemebiT [1-5], aq sasoflo-sameurneo savargulebis niadagSi<br />

dariSxanis Semcveloba saerTo fonTan SedarebiT 20-30-jeraa gazrdili,<br />

moimata pirutyvisa da adamianebis onkologiuri daavadebebis ricxvmac.<br />

md. madnis Relis (md. luxunis wylis) xeobis da misi mimdebare<br />

teritoriis anTropo<strong>ge</strong>nuli dabinZurebiT xsnis raWis mosaxleoba<br />

regionSi futkris ojaxTa ricxvis da gadamfreni frinvelebis<br />

katastroful Semcirebas.<br />

garda mavne gamonabolqvi gazebisa, dariSxanis gadamamuSavebeli<br />

sawarmoebi aseve warmoqmnidnen dariSxanis Semcvel saxifaTo narCenebs<br />

(e.w. `kudebs~), romlebic didi odenobiTaa daxvavebuli sabadosa da<br />

sawarmos mimdebare teritoriebze. saWiroa am saxifaTo narCenebisgan<br />

teritoriebis gadaudebeli aRd<strong>ge</strong>na-gasufTaveba, raTa gamoiricxos saSiS<br />

nivTierebaTa gadarecxva da gavrceleba garemomcvel bunebasa da<br />

garemoSi.<br />

aseve mniSvnelovan safrTxeebs Seicavs saqarTvelos mTavrobis mier<br />

ukontrolo teritoriebze darCenili sabadoebi da maRaroebi _ qvaisis<br />

tyvia-TuTiis sabado _ samxreT oseTis teritoriaze; tyvarCelis<br />

qvanaxSiris sabado, axeisa da avadxaras vercxliswylis sabadoebi _<br />

afxazeTis avtonomiuri respublikis teritoriaze. maTi mdgomareobis<br />

Sesaxeb informacia ar mogvepoveba.<br />

keramikuli, naxevradZvirfasi da sanakeTobo qvebis, inertuli da<br />

samSeneblo masalebis <strong>resursebi</strong>s mopoveba-gadamuSaveba zogadad naklebi<br />

zianis momtania, Tumca araswori warmarTvis SemTxvevSi SeiZleba<br />

gamoiwvios garemos mniSvnelovani dabinZureba. aq mTavari riskebi<br />

dakavSirebulia atmosferuli naleqebiT teritoriis gadarecxvis<br />

Sedegad dabinZurebul wylebTan, romlebic SeiZleba moxvdes wylis<br />

obieqtebSi, xmaursa da vibraciasTan, mopovebasa da gadazidvis<br />

samuSaoebTan dakavSirebul mtverTan. Aamrigad, aucilebelia am<br />

zemoqmedebaTa saTanado regulireba da kontroli.


3. ZiriTadi gamowvevebi<br />

qveynis ekonomikuri ganviTarebisaTvis aucilebelia <strong>mineraluri</strong><br />

<strong>resursebi</strong>s mopoveba da damuSaveba-gadamuSaveba, Tumca am procesebs Tan<br />

axlavs garemoze mniSvnelovani zemoqmedeba. dResdReobiT saqarTveloSi<br />

samTo-mopovebiTi mrewveloba garemosTvis potenciurad erT-erTi<br />

yvelaze saSiSi saqmianobaa. man SeiZleba gamoiwvios da rig SemTxvevebSi<br />

ukve gamoiwvia kidec niada<strong>ge</strong>bis, wylebis (zedapiruli da miwisqveSa) da<br />

haeris mniSvnelovani dabinZureba, ramac SeiZleba seriozuli uaryofiTi<br />

gavlena iqonios mimdebare teritoriis mosaxleobaze. ufro metic,<br />

wylisa da haeris saSualebiT dabinZureba SesaZloa sakmaod did<br />

teritoriazec gavrceldes.<br />

gansakuTrebiT aRsaniSnavia garemoze zemoqmedeba <strong>mineraluri</strong><br />

<strong>resursebi</strong>s Ria karieruli wesiT mopovebisas. am dros xdeba mimdebare<br />

teritoriebis dabinZureba nayari masalebiT, niada<strong>ge</strong>bis mospoba an<br />

dazianeba, xSirad _ tyis safaris gaCexva. samwuxarod, saqarTveloSi<br />

momuSave samTo-<strong>ge</strong>ologiuri kompaniebi xSirad iyeneben moZvelebul da<br />

gaumarTav teqnologiebs, riTac mniSvnelovan zians ayeneben garemos.<br />

axali teqnologiebis danergva ki did kapitaldabandebasTanaa<br />

dakavSirebuli. amitom am saqmianobaTa garemoze zemoqmedebis Sefasebisas<br />

mopovebiTi saqmianobiT garemosTvis potenciurad miyenebuli zianisa da<br />

misi <strong>Tavi</strong>dan acilebisaTvis saWiro investiciebis Sejereba-dabalansebis<br />

safuZvelze unda moxdes adekvaturi teqnologiis SerCeva da Sesabamisi<br />

emisiebis SeTanxmeba/damtkiceba.<br />

garemoze <strong>mineraluri</strong> <strong>resursebi</strong>s mopovebis zemoqmedebis Sefasebisas<br />

gasaTvaliswinebelia, rom myari <strong>mineraluri</strong> resursis TiToeul saxes<br />

aqvs mopovebisa da gadamuSavebis misTvis damaxasiaTebeli <strong>Tavi</strong>sebureba<br />

da garemosdacviTi problemebic gansxvavebulia TiToeuli maTganisaTvis.<br />

aucilebelia saqmianobis saxelmwifo kontrolis makontrolebeli<br />

organos (garemos dacvis inspeqciis) warmomad<strong>ge</strong>nlebs am riskebis da<br />

maTi <strong>Tavi</strong>dan acilebis an Serbilebis programebis Sefaseba SeeZloT.<br />

samwuxarod, garemos dacvis inspeqcias dReisaTvis sakmarisi raodenobis<br />

Sesabamisi specialobis mqone kadrebi (<strong>ge</strong>olo<strong>ge</strong>bi, samToelebi,<br />

hidro<strong>ge</strong>olo<strong>ge</strong>bi da sxv.) ar hyavs da am mxriv aucilebelia inspeqciis<br />

SesaZleblobaTa gaZliereba.<br />

aucilebelia, agreTve gaZlierdes garemos monitoringi im samTomopovebiTi<br />

da gadamamuSavebeli sawarmoebis garSemo, romelTa<br />

saqmianobac saSiS nivTierebebTan da mZime metalebTan aris<br />

dakavSirebuli. monitoringi ar unda Semoifarglebodes mxolod<br />

regulirebis obieqtis axlos garemos faqtorebis kontroliT, aramed<br />

unda exebodes moSorebul teritoriebsac, radgan gasaTvaliswinebelia<br />

dambinZurebelTa haerisa da wylis saSualebiT gadatanis SesaZlebloba.<br />

mTeli rigi samTomopovebiTi teritoriebi istoriulad<br />

dabinZurebulia jer kidev sabWoTa kavSiris mier ganxorcielebuli<br />

samTo-mopovebiTi saqmianobebis Sedegad. dRevandeli mompovebeli<br />

kompaniebi am dabinZurebaze pasuxism<strong>ge</strong>beli ar arian. aucilebelia<br />

SemuSavdes axali midgomebi dabinZurebuli teritoriebis aRd<strong>ge</strong>naremediaciis<br />

mizniT. aucilebelia am mizniT SemuSavdes programebi,<br />

moZiebuli iqnas dabinZurebuli teritoriebis aRd<strong>ge</strong>nis xarjebi,<br />

gaZlerdes TanamSromloba saxelmwofosa da dRevandel mflobel<br />

kompaniebs Soris. am mxriv misasalmebelia rigi mewarmeebis iniciativebi.


magaliTad, 2006 wlis noembridan saaqcio sazogadoeba `madneulSi~,<br />

romelic bolnisis madans amuSavebs, funqcionirebs Sromis<br />

usafrTxoebis, janmrTelobis dacvisa da ekologiis samsaxuri, romlis<br />

mimarTulebaa sawarmos teritoriaze arsebuli istoriuli dabinZurebis<br />

aRmofxvra da garemoze SesaZlo mavne zemoqmedebis Semarbilebeli<br />

RonisZiebebis gatareba. am mimarTulebiT sawarmo aqtiurad<br />

TanamSromlobs saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi <strong>resursebi</strong>s<br />

saministrosTan.<br />

gamoyenebuli literatura:<br />

1. R Gigauri, M. Gakhutishvili, K. Giorgadze & Z. Machaidze, A Method of Sodium<br />

Dithioarsenate(V) Production from Hydrometaiiurgical Industrial Wastes of Non-ferrous<br />

and Noble Metals, Proc. Georgian Acad. Sci. 2004, 30, 205.<br />

2. R. Gigauri, I. Chelidze, A. Chiraqadze, M. Gakhutishvili, R. Sakhvadze The New<br />

Technology of Production of High Pure Metallic Arsenic. First International<br />

Conference on Nanochemistry and Nanotechnologies, March 23-24, 20<strong>10.</strong> Tbilisi,<br />

Georgia<br />

3. M. Gakhutishvili and R. Gigauri Arsenic Removals. International Conference and<br />

Exhibition, Batumi-Spring-20<strong>10.</strong><br />

4. r. gigauri, g. CaCava, dariSxani da garemomcveli buneba Tbilisis<br />

universitetis gamomcemloba, Tbilisi, 2004<br />

5. mdinare rionis auzSi mTavari damabinZurebeli wyaroebis (`cxeli<br />

wertilebis~) identificireba da Sefaseba (Identification and Evaluation of<br />

Pollution Sources (Hot Spots) in the River Rioni Basin), CENN, 2008 w.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!