PDFa ikusi - Nora aldizkaria
PDFa ikusi - Nora aldizkaria
PDFa ikusi - Nora aldizkaria
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
26<br />
32<br />
TOLOSA<br />
lehen hiriburua<br />
Ibilbide harrigarria egin daiteke Tolosako kaleetan barrena,<br />
Erdi Arotik Gipuzkoako hiriburua izan zen arteko aldia<br />
ezagutzeko. Zeren, bai, Tolosa Gipuzkoako hiriburua izan<br />
baitzen 1844-1854 urteen bitartean.<br />
Hasi Andiatarren dorretxearen paretik hasiko gara (Kale<br />
Nagusia, 17). Nahikoa aldatuta dago, baina hor bizi izan zen<br />
Domenjon Andia, XV. mendearen amaieran jauntxo feudalak<br />
suntsitu zituen Ermandadearen buru. Horregatik esaten omen<br />
zioten, ‘Gipuzkoako erregea’. Kale Nagusiko 35ean Atondo jauregia<br />
dago (XVI. mendea). Bertan Espainiako erregeek (Felipe<br />
III eta Felipe IV) ostatu hartu zuten.<br />
Korreokaletik eta Berdura plazatik igaro ondoren, Santa<br />
Maria plazara iritsiko gara. Euskal gotikoaren ale dotorea da<br />
eliza hori, baina ezin ahaztu bere inguruetan dauden jauregiak<br />
(Aranburu eta Idiakez, zein baino zein ikusgarriago, 1702ko<br />
Udaletxe ederra) eta errota.<br />
Nafarzubitik hurbil, Gaztelako Atea aurkituko dugu,<br />
XVII. mendeko sarbidea alegia. Gaur harresirik gabe biluzik<br />
dagoela ematen du. Alboan, kultur etxea aurkituko dugu,<br />
1844-1854 bitartean, alegia, Tolosa probintziako burua zen<br />
aroan, Gipuzkoako Aldundiaren egoitza nagusia izandakoa.<br />
Pauso bat harago, hiribildutik kanpo, San Frantzisko eliza,<br />
XVII. mendeko eraikin sendo eta gotorra. Eta alboan,<br />
Gipuzkoako Artxibo Orokorra (1904), herrialdeko iraganaldi<br />
historikoaren agiri sortarik handiena Tolosan baitago,<br />
antzinako hiriburuan alegia.<br />
TOLOSA<br />
TOLOSAKO UDALA: Tel: (34) 943 65 44 66. tolosakoudala.net. Herrian bost ibilbide<br />
turistiko egokitu dituzte, panelen edo, nahi izanez gero, gidarien laguntzaz.<br />
TOLOSAKO ELIZA, ERROTA ETA ARANBURU ETA IDIAKEZ JAUREGIAK, ORIA IBAIAREN ERTZEAN.<br />
33<br />
EKAINBERRI<br />
ehiztari zaharren altxorra<br />
Zestoak bere bainuetxeari zor dio ospea eta sona. Hala<br />
ere, Sastarrain ibarrean dauzka bere bitxirik preziatuenak.<br />
Bertan aurkituko ditugu Lili jauregia eta Ekaingo<br />
haitzuloetako margoak, Ekainberri erreplikaren bidez XXI.<br />
mendera egokituak. Hori bai, jatorrizko Ekain mugarritik<br />
metro batzuk harago dago, Debako lurretan.<br />
Zestoako udaletxe paretik abiatzen bagara, Zubimusuko<br />
zubira jo eta, zeharkatu ondoren, Urolako ibaiertzean Lili<br />
jauregi liraina <strong>ikusi</strong>ko dugu. Inork nahi badu jakin Erdi Aroko<br />
jauntxoen etxerik ederrenak nolakoak ziren, bihoa Lilira.<br />
Erreparatu, batez ere, bere harlanduzko aurrealde zoragarriari:<br />
atea, leihoak, kantoietako danbor eta pinakuluak… 2010ean<br />
zaharberritu zuten. Atxikita Lilibe baserria dauka eta inguruan<br />
ola zahar bi, antepara eta guzti. Laster zabalduko ditu ateak,<br />
Ekainberrirekin lotutako interpretazio zentro gisara.<br />
Izan ere, bidetik gora bagoaz, berehala agertuko gara Ekainberri<br />
museoaren aurrean. Zementuzko eraikin berria haran berdearen<br />
erdian txertatu dute, egoki, Ekaingo kobazulotik metro gutxitara.<br />
Museoan, egoki giroturik, “Koaternarioko zaldi multzorik perfektuena”<br />
aurkituko dugu, horrela deskribatu baitute adituetako batzuek.<br />
Erraz irudikatuko dugu margo bikain horiek aurkitu zituzten bi<br />
espeleologoen harridura eta asaldura ezuste zoragarriaren aurrean.<br />
Gaur egungo bisitariak ere zirrara sentitzen du Sastarrain ibarreko<br />
ehiztari haien artearen aurrean. Gainera, euskal eta munduko labarartearen<br />
berri ere jakingo du, erakusketa osoa <strong>ikusi</strong>ta.<br />
EKAINBERRI<br />
EKAINBERRI: Tel: (34) 943 86 88 11. www.ekainberri.com Bisita gidatuak eta<br />
ekain-abentura (Paleolitoko ehiztarien gisara jokatzeko aukera).<br />
IBILBIDEAK: PR-GI 41 ibilbide zirkularrak Zestoa-Lili-Ekainberri-Sastarrain-<br />
Goltzibar ibarra-Eskapaio iturria-Soldadusoro-Neberaldea-Zestoa lotzen ditu.<br />
34<br />
TOLOSAKO T<br />
BABARRUNAK<br />
sorotik eltzera<br />
Oria ibaiaren kolkoan ia hesituta, Tolosak inguruetako<br />
soro eta baratzeak eduki izan ditu jangaien iturri.<br />
Horietan hazten da Tolosako Babarrun ospetsua,<br />
gero hiriko azoketan gurtu eta dastatu egiten dutena. Ahal dela,<br />
Ibarrako piperrez alaiturik.<br />
Babarrunetan finenetakoa da Tolosakoa. Kolore more ilunekoa,<br />
zaporeak ematen dio nortasuna, hain da gozoa. Presta-<br />
XIX. MENDEKO IRUDI HAUETAN PORTUGALETE ETA ITSASADARRADITUGU. ITSASZEN.<br />
EZPAINAK GOZATU<br />
TOLOSAKO BABARRUNAK. KOLORE ILUNAK BEREIZTEN DITU.<br />
tzean, salda lodi samarra sortzen du. Ezaugarri horiei esker<br />
lortu du bere izen handia, eskualdetik Euskal Herri osora<br />
zabaldu arte. Eusko labela dauka.<br />
Tolosan astean behin egiten da azoka, larunbatero. Sona handiko<br />
plaza dugu. Merezi du merezi, hiru guneetatik osteratxoa<br />
egitea: Euskal Herria plaza (kanpoko produktuak, jantziak),<br />
Berdura plaza (lore eta landareak) eta Zerkausia (bertoko<br />
produktuak, garaian garaikoak). Azken horretan aurkituko<br />
ditugu babarrunak. Erein maiatz aldean ereiten dituzte eta,<br />
udan lekak bildu eta lehortzen eduki ondoren, irailetik aurrera<br />
ipintzen dituzte salgai.<br />
Azaroan, (aurten hilaren 17-18an) Babarrunaren Astea<br />
ospatzen dute Tolosan. Trianguloa eta Zerkausia izango dira<br />
eszenatokiak: alerik onenaren aukeraketa, lehiaketak, produktuen<br />
erakusketa eta salmenta eta, jakina, babarrun jana.<br />
Auzotik ekarriko dituzte babarrunekin ederki ezkontzen diren<br />
Ibarrako piperrak, horiek ere labeldunak.<br />
TOLOSAKO BABARRUNAK<br />
TOLOSAKO BABARRUNA ELKARTEA: Tel: (34) 943 65 02 53.<br />
www.tolosakobabarruna.com<br />
TOLOSAKO AZOKA: www.tolosakoazoka.com<br />
27
Change language