17.06.2013 Views

Lo scandalo della mutilazione delle Erme in Tucidide ... - Aula Digitale

Lo scandalo della mutilazione delle Erme in Tucidide ... - Aula Digitale

Lo scandalo della mutilazione delle Erme in Tucidide ... - Aula Digitale

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

45<br />

48<br />

49<br />

50<br />

51<br />

τοῖϛ αὐτοῖϛ ἐνέχεσθαι ἐν οἷσπερ οὓϛ ἠγγυήσαντο. Ἡ δὲ βουλή, ἐξελθοῦσα, ἐν ἀπορρήτῳ<br />

συνέλαβεν ἡμᾶϛ καὶ ἔδησεν ἐν τοῖϛ ξύλοιϛ. Ἀνακαλέσαντεϛ δὲ τοὺϛ στρατηγούϛ,<br />

ἀνειπεῖν ἐκέλευσαν Ἀθηναίων τοὺϛ μὲν ἐν ἄστει οἰκοῦνταϛ ἰέναι εἰϛ τὴν ἀγοράν, τὰ<br />

ὅπλα λαβόνταϛ, τοὺϛ δ᾿ ἐν μακρῷ τείχει εἰϛ τὸ Θησεῖον, τοὺϛ δ᾿ ἐν Πειραιεῖ εἰϛ τὴν<br />

Ἱπποδαμείαν ἀγοράν, τοὺϛ δὲ ἱππέαϛ ἔτι νυκτὸϛ σημῆναι τῇ σάλπιγγι ἥκειν εἰϛ τὸ<br />

Ἀνάκειον, τὴν δὲ βουλὴν εἰϛ ἀκρόπολιν ἰέναι κἀκεῖ καθεύδειν, τοὺϛ δὲ πρυτάνειϛ ἐν τῇ<br />

θόλῳ. Βοιωτοὶ δέ, πεπυσμένοι τὰ πράγματα, ἐπὶ τοῖϛ ὁρίοιϛ ἦσαν ἐξεσρατευμένοι, Τὸν<br />

δὲ τῶν κακῶν τούτων αἴτιον Διοκλείδην, ὡϛ σωτῆρα ὄντα τῆϛ πόλεωϛ, ἐπὶ ζεύγουϛ ἦγον<br />

εἰϛ τὸ πρυτανεῖον στεφανώσαντεϛ, καὶ ἐδείπνει ἐκεῖ.<br />

Andocide <strong>in</strong> carcere<br />

Ἐπειδὴ δὲ ἐδεδέμεθα παντεϛ ἐν τῷ αὐτῷ, καὶ νύξ τε ἦν καὶ τὸ δεσμωτήριον συνεκέκλῃτο,<br />

ἧκον δὲ τῷ μὲν μήτηρ, τῷ δὲ ἀδελφή, τῷ δὲ νυνὴ καὶ παῖδεϛ, ἦν δὲ βοὴ καὶ οἶκτοϛ<br />

κλαιόντων καὶ ὀδυρομένων τὰ παρόντα κακά, λέγει πρόϛ με Χαρμίδηϛ, ὢν μὲν ἀνεψιόϛ,<br />

ἡλικιώτηϛ δὲ καὶ συνεκτραφεὶϛ ἐν τῇ οἰκίᾳ τῇ ἡμετέρᾳ ἐκ παιδόϛ, ὅτι «Ἀνδοκίδη, τῶν<br />

μὲν παρόντων κακῶν ὁρᾷϛ τὸ μέγεθοϛ, ἐγὼ δ᾿ ἐν μὲν τῷ παρελθόντι χρόνῳ οὐδὲν<br />

ἐδεόμην λέγειν οὐδέ σε λυπεῖν, νῦν δὲ ἀναγκάζομαι διὰ τὴν παρούσαν ἡμῖν συμφοράν.<br />

Οἷϛ γὰρ ἐχρῶ καὶ οἷϛ συνῆσθα ἄνευ ἡμῶν τῶν συγγενῶν, οὗτοι ἐπὶ ταῖϛ αἰτίαιϛ, δι᾿<br />

ἃϛ ἡμεῖϛ ἀπολλύμεθα, οἱ μὲν αὐτῶν τεθνᾶσιν, οἱ δὲ οἴχονται φεύγοντεϛ, σφῶν αὐτῶν<br />

καταγνόντεϛ ἀδικεῖν. Εἰ ἤκουσάϛ τι τούτου τοῦ πράγματοϛ τοῦ γενομένου, εἰπέ, καὶ<br />

πρῶτον μὲν σεαυτὸν σῶσον, εἶτα δὲ τὸν πατέρα, ὃν εἰκόϛ ἐστί σε μάλιστα φιλεῖν, εἶτα<br />

δὲ τὸν κηδεστήν, ὃϛ ἔχει σου τὴν ἀδελφήν, ἥπερ σοι μόνη ἐστίν, ἔπειτα δὲ τοὺϛ ἄλλουϛ<br />

συγγενεῖϛ καὶ ἀναγκαίουϛ, τοσούτουϛ ὄνταϛ, ἔτι δὲ ἐμέ, ὃϛ ἐν ἅπαντι τῷ βίῳ ἠνίασα μέν<br />

σε οὐδὲν πώποτε, προθυμότατοϛ δὲ εἰϛ σὲ καὶ τὰ σὰ πράγματά εἰμι, ὅ τι ἂν δέῃ ποιεῖν».<br />

Λέγοντοϛ δέ, ὦ ἄνδρεϛ, Χαρμίδου ταῦτα, ἀντιβολούντων δὲ τῶν ἄλλων καὶ ἱκετεύοντοϛ<br />

ἑνὸϛ ἑκάστου, ἐνεθυμήθην πρὸϛ ἐμαυτόν· «Ὢ πάντων ἐγὼ δεινοτάτῃ συμφορᾷ<br />

ἐν τοῖϛ αὐτοῖϛ ἐνέχεσθαι: «soggiacessero alle medesime<br />

pene». – οὓϛ ἠγγυήσαντο: «coloro che essi avevano<br />

garantito»; nota l’omissione del pronome dimostrativo<br />

al nom<strong>in</strong>ativo.<br />

45 ἐν τοῖϛ ξύλοιϛ: «ai ceppi». – ἀνειπεῖν: «di<br />

proclamare che»; è retto da ἐκέλευσαν. Segue, come<br />

si vede, una mobilitazione generale. – τοὺϛ ἐν μακρῷ<br />

τείχει: «quelli che abitavano tra le lunghe mura», che<br />

congiungevano Atene ai suoi porti. – εἰϛ τὸ Θησεῖον:<br />

«al Teseion», tempio di Teseo, ov’era la sua tomba. – εἰϛ<br />

τὴν Ἱπποδαμείαν ἀγοράν: «nella piazza Ippodamia»,<br />

la piazza del Pireo, ove aveva lavorato l’architetto<br />

Ippodamo. – σημῆναι τῇ σάλπιγγι: «e di dare il<br />

segnale con la tromba»; anche questo <strong>in</strong>f<strong>in</strong>ito è retto<br />

da ἐκέλευσαν. – ἔτι νυκτόϛ: «mentre era ancora notte»;<br />

genitivo di tempo. Va con ἥκειν. – εἰϛ τὸ Ἀνάκειον:<br />

l’Anakeion era un tempio di Castore e Polluce, a nord<br />

dell’Acropoli. – καθεύδειν: «passare la notte». – ἐν<br />

τῇ θόλῳ: «nella Rotonda», dove solitamente i pritani<br />

mangiavano. I pritani erano i presidenti del Consiglio<br />

dei C<strong>in</strong>quecento, che presiedevano a turno. – ὡϛ ...<br />

ὄντα: «come se fosse»; ὡϛ + participio. – ἐπὶ ζεύγουϛ:<br />

«su un carro». – εἰϛ τὸ πρυτανεῖον: «al Pritaneo»,<br />

palazzo dei pritani. – ἐδείπνει: «banchettava». Come<br />

premio per i suoi presunti meriti!<br />

48 ἐν τῷ αὐτῷ: «nel medesimo luogo». – Χαρμίδηϛ:<br />

primo cug<strong>in</strong>o di Andocide, di famiglia elevata,<br />

oligarchico. <strong>Tucidide</strong>, come abbiamo visto, non fa il<br />

nome di questo amico, mentre Plutarco (Alcibiade 21,<br />

4-6) parla di Timeo.<br />

49 ὅτι: come spesso <strong>in</strong> greco, ha la funzione dei due punti<br />

del discorso diretto. – οὐδὲν ἐδεόμην λέγειν: «non ebbi<br />

mai necessità di dire nulla». – Οἷϛ γὰρ ἐχρῶ καὶ οἷϛ ...,<br />

οὗτοι: «Infatti coloro con i quali avevi dei rapporti e ai<br />

quali ...»; prolessi del relativo; χράομαι + dativo: «faccio<br />

uso di», «ho rapporti con». – ἄνευ ἤμῶν τῶν συγγενῶν:<br />

«a parte noi, tuoi parenti», o anche «senza di noi,<br />

tuoi parenti», per sottol<strong>in</strong>eare l’estraneità dei parenti<br />

rispetto ai «veri colpevoli», come Eufileto e Meleto, gli<br />

«amici» del gruppo degli oligarchici. – σφῶν αὐτῶν<br />

καταγνόντεϛ: «essendo così accusati»; καταγιγνώσκω<br />

regge il genitivo <strong>della</strong> persona e l’accusativo <strong>della</strong> cosa<br />

(qui l’<strong>in</strong>f<strong>in</strong>ito).<br />

50 ὂν εἰκόϛ ἐστί σε ...: «che è naturale che tu ...». – τὸν<br />

κηδεστήν: «tuo cognato», cioè Callia, che abbiamo<br />

conosciuto (par. 40-42). – ὅ τι ἂν δέῃ ποιεῖν: «qualunque<br />

cosa sia necessario fare».<br />

51 Λέγοντοϛ ... ἀντιβολούντων ... ἱκετεύοντοϛ:<br />

«mentre Carmide diceva ... mentre ... mentre ...»;<br />

sono tre genitivi assoluti di significato temporale.<br />

– ἑνὸϛ ἑκάστου: «ciascuno s<strong>in</strong>golarmente»; lat<strong>in</strong>o<br />

uniuscuiusque. – ἐνεθυμήθην: «io riflettevo». –<br />

Ὢ... ἐγὼ ... περιπεσών: «Oh, io che son caduto»,<br />

cioè «Oh, me <strong>in</strong>felice, che son caduto»; πότερα,<br />

© 2010 RCS Libri S.p.A. - C. Campan<strong>in</strong>i, P. Scaglietti - Greco. Versioni per il biennio<br />

16 A ntologia di classici

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!