Lo scandalo della mutilazione delle Erme in Tucidide ... - Aula Digitale
Lo scandalo della mutilazione delle Erme in Tucidide ... - Aula Digitale
Lo scandalo della mutilazione delle Erme in Tucidide ... - Aula Digitale
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
45<br />
48<br />
49<br />
50<br />
51<br />
τοῖϛ αὐτοῖϛ ἐνέχεσθαι ἐν οἷσπερ οὓϛ ἠγγυήσαντο. Ἡ δὲ βουλή, ἐξελθοῦσα, ἐν ἀπορρήτῳ<br />
συνέλαβεν ἡμᾶϛ καὶ ἔδησεν ἐν τοῖϛ ξύλοιϛ. Ἀνακαλέσαντεϛ δὲ τοὺϛ στρατηγούϛ,<br />
ἀνειπεῖν ἐκέλευσαν Ἀθηναίων τοὺϛ μὲν ἐν ἄστει οἰκοῦνταϛ ἰέναι εἰϛ τὴν ἀγοράν, τὰ<br />
ὅπλα λαβόνταϛ, τοὺϛ δ᾿ ἐν μακρῷ τείχει εἰϛ τὸ Θησεῖον, τοὺϛ δ᾿ ἐν Πειραιεῖ εἰϛ τὴν<br />
Ἱπποδαμείαν ἀγοράν, τοὺϛ δὲ ἱππέαϛ ἔτι νυκτὸϛ σημῆναι τῇ σάλπιγγι ἥκειν εἰϛ τὸ<br />
Ἀνάκειον, τὴν δὲ βουλὴν εἰϛ ἀκρόπολιν ἰέναι κἀκεῖ καθεύδειν, τοὺϛ δὲ πρυτάνειϛ ἐν τῇ<br />
θόλῳ. Βοιωτοὶ δέ, πεπυσμένοι τὰ πράγματα, ἐπὶ τοῖϛ ὁρίοιϛ ἦσαν ἐξεσρατευμένοι, Τὸν<br />
δὲ τῶν κακῶν τούτων αἴτιον Διοκλείδην, ὡϛ σωτῆρα ὄντα τῆϛ πόλεωϛ, ἐπὶ ζεύγουϛ ἦγον<br />
εἰϛ τὸ πρυτανεῖον στεφανώσαντεϛ, καὶ ἐδείπνει ἐκεῖ.<br />
Andocide <strong>in</strong> carcere<br />
Ἐπειδὴ δὲ ἐδεδέμεθα παντεϛ ἐν τῷ αὐτῷ, καὶ νύξ τε ἦν καὶ τὸ δεσμωτήριον συνεκέκλῃτο,<br />
ἧκον δὲ τῷ μὲν μήτηρ, τῷ δὲ ἀδελφή, τῷ δὲ νυνὴ καὶ παῖδεϛ, ἦν δὲ βοὴ καὶ οἶκτοϛ<br />
κλαιόντων καὶ ὀδυρομένων τὰ παρόντα κακά, λέγει πρόϛ με Χαρμίδηϛ, ὢν μὲν ἀνεψιόϛ,<br />
ἡλικιώτηϛ δὲ καὶ συνεκτραφεὶϛ ἐν τῇ οἰκίᾳ τῇ ἡμετέρᾳ ἐκ παιδόϛ, ὅτι «Ἀνδοκίδη, τῶν<br />
μὲν παρόντων κακῶν ὁρᾷϛ τὸ μέγεθοϛ, ἐγὼ δ᾿ ἐν μὲν τῷ παρελθόντι χρόνῳ οὐδὲν<br />
ἐδεόμην λέγειν οὐδέ σε λυπεῖν, νῦν δὲ ἀναγκάζομαι διὰ τὴν παρούσαν ἡμῖν συμφοράν.<br />
Οἷϛ γὰρ ἐχρῶ καὶ οἷϛ συνῆσθα ἄνευ ἡμῶν τῶν συγγενῶν, οὗτοι ἐπὶ ταῖϛ αἰτίαιϛ, δι᾿<br />
ἃϛ ἡμεῖϛ ἀπολλύμεθα, οἱ μὲν αὐτῶν τεθνᾶσιν, οἱ δὲ οἴχονται φεύγοντεϛ, σφῶν αὐτῶν<br />
καταγνόντεϛ ἀδικεῖν. Εἰ ἤκουσάϛ τι τούτου τοῦ πράγματοϛ τοῦ γενομένου, εἰπέ, καὶ<br />
πρῶτον μὲν σεαυτὸν σῶσον, εἶτα δὲ τὸν πατέρα, ὃν εἰκόϛ ἐστί σε μάλιστα φιλεῖν, εἶτα<br />
δὲ τὸν κηδεστήν, ὃϛ ἔχει σου τὴν ἀδελφήν, ἥπερ σοι μόνη ἐστίν, ἔπειτα δὲ τοὺϛ ἄλλουϛ<br />
συγγενεῖϛ καὶ ἀναγκαίουϛ, τοσούτουϛ ὄνταϛ, ἔτι δὲ ἐμέ, ὃϛ ἐν ἅπαντι τῷ βίῳ ἠνίασα μέν<br />
σε οὐδὲν πώποτε, προθυμότατοϛ δὲ εἰϛ σὲ καὶ τὰ σὰ πράγματά εἰμι, ὅ τι ἂν δέῃ ποιεῖν».<br />
Λέγοντοϛ δέ, ὦ ἄνδρεϛ, Χαρμίδου ταῦτα, ἀντιβολούντων δὲ τῶν ἄλλων καὶ ἱκετεύοντοϛ<br />
ἑνὸϛ ἑκάστου, ἐνεθυμήθην πρὸϛ ἐμαυτόν· «Ὢ πάντων ἐγὼ δεινοτάτῃ συμφορᾷ<br />
ἐν τοῖϛ αὐτοῖϛ ἐνέχεσθαι: «soggiacessero alle medesime<br />
pene». – οὓϛ ἠγγυήσαντο: «coloro che essi avevano<br />
garantito»; nota l’omissione del pronome dimostrativo<br />
al nom<strong>in</strong>ativo.<br />
45 ἐν τοῖϛ ξύλοιϛ: «ai ceppi». – ἀνειπεῖν: «di<br />
proclamare che»; è retto da ἐκέλευσαν. Segue, come<br />
si vede, una mobilitazione generale. – τοὺϛ ἐν μακρῷ<br />
τείχει: «quelli che abitavano tra le lunghe mura», che<br />
congiungevano Atene ai suoi porti. – εἰϛ τὸ Θησεῖον:<br />
«al Teseion», tempio di Teseo, ov’era la sua tomba. – εἰϛ<br />
τὴν Ἱπποδαμείαν ἀγοράν: «nella piazza Ippodamia»,<br />
la piazza del Pireo, ove aveva lavorato l’architetto<br />
Ippodamo. – σημῆναι τῇ σάλπιγγι: «e di dare il<br />
segnale con la tromba»; anche questo <strong>in</strong>f<strong>in</strong>ito è retto<br />
da ἐκέλευσαν. – ἔτι νυκτόϛ: «mentre era ancora notte»;<br />
genitivo di tempo. Va con ἥκειν. – εἰϛ τὸ Ἀνάκειον:<br />
l’Anakeion era un tempio di Castore e Polluce, a nord<br />
dell’Acropoli. – καθεύδειν: «passare la notte». – ἐν<br />
τῇ θόλῳ: «nella Rotonda», dove solitamente i pritani<br />
mangiavano. I pritani erano i presidenti del Consiglio<br />
dei C<strong>in</strong>quecento, che presiedevano a turno. – ὡϛ ...<br />
ὄντα: «come se fosse»; ὡϛ + participio. – ἐπὶ ζεύγουϛ:<br />
«su un carro». – εἰϛ τὸ πρυτανεῖον: «al Pritaneo»,<br />
palazzo dei pritani. – ἐδείπνει: «banchettava». Come<br />
premio per i suoi presunti meriti!<br />
48 ἐν τῷ αὐτῷ: «nel medesimo luogo». – Χαρμίδηϛ:<br />
primo cug<strong>in</strong>o di Andocide, di famiglia elevata,<br />
oligarchico. <strong>Tucidide</strong>, come abbiamo visto, non fa il<br />
nome di questo amico, mentre Plutarco (Alcibiade 21,<br />
4-6) parla di Timeo.<br />
49 ὅτι: come spesso <strong>in</strong> greco, ha la funzione dei due punti<br />
del discorso diretto. – οὐδὲν ἐδεόμην λέγειν: «non ebbi<br />
mai necessità di dire nulla». – Οἷϛ γὰρ ἐχρῶ καὶ οἷϛ ...,<br />
οὗτοι: «Infatti coloro con i quali avevi dei rapporti e ai<br />
quali ...»; prolessi del relativo; χράομαι + dativo: «faccio<br />
uso di», «ho rapporti con». – ἄνευ ἤμῶν τῶν συγγενῶν:<br />
«a parte noi, tuoi parenti», o anche «senza di noi,<br />
tuoi parenti», per sottol<strong>in</strong>eare l’estraneità dei parenti<br />
rispetto ai «veri colpevoli», come Eufileto e Meleto, gli<br />
«amici» del gruppo degli oligarchici. – σφῶν αὐτῶν<br />
καταγνόντεϛ: «essendo così accusati»; καταγιγνώσκω<br />
regge il genitivo <strong>della</strong> persona e l’accusativo <strong>della</strong> cosa<br />
(qui l’<strong>in</strong>f<strong>in</strong>ito).<br />
50 ὂν εἰκόϛ ἐστί σε ...: «che è naturale che tu ...». – τὸν<br />
κηδεστήν: «tuo cognato», cioè Callia, che abbiamo<br />
conosciuto (par. 40-42). – ὅ τι ἂν δέῃ ποιεῖν: «qualunque<br />
cosa sia necessario fare».<br />
51 Λέγοντοϛ ... ἀντιβολούντων ... ἱκετεύοντοϛ:<br />
«mentre Carmide diceva ... mentre ... mentre ...»;<br />
sono tre genitivi assoluti di significato temporale.<br />
– ἑνὸϛ ἑκάστου: «ciascuno s<strong>in</strong>golarmente»; lat<strong>in</strong>o<br />
uniuscuiusque. – ἐνεθυμήθην: «io riflettevo». –<br />
Ὢ... ἐγὼ ... περιπεσών: «Oh, io che son caduto»,<br />
cioè «Oh, me <strong>in</strong>felice, che son caduto»; πότερα,<br />
© 2010 RCS Libri S.p.A. - C. Campan<strong>in</strong>i, P. Scaglietti - Greco. Versioni per il biennio<br />
16 A ntologia di classici