11.06.2015 Views

Amendment of the COM Proposal on the list of ... - Kura River Basin

Amendment of the COM Proposal on the list of ... - Kura River Basin

Amendment of the COM Proposal on the list of ... - Kura River Basin

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Comm<strong>on</strong> Implementati<strong>on</strong> Strategy for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g><br />

Water Framework Directive(2000/60/EC)<br />

xzmjt DbsDp ejsfrujwjt )3111/60/EC*!<br />

hboypsdjfmfcjt fsUjboj tusbufhjb<br />

Guidance Document No 3<br />

ANALYSIS OF PRESSURES AND IMPACTS<br />

jotusvrdjb №4<br />

x<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>wbUb eb {fnprnfefcbUb bobmj{j<br />

Translati<strong>on</strong> from English<br />

Ubshnboj johmjtvsjebo<br />

EU Project Trans-Boundary <strong>River</strong> Management Phase II<br />

for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> <strong>Kura</strong> <strong>River</strong> basin - Armenia Georgia Azerbaijan<br />

trans-sasazRvro mdinaris – mtkvris auzis menejmentis II faza<br />

– somxeTi, saqarTvelo, azerbaijani<br />

(TACIS/2007/134-398)


1<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

PREFACE<br />

Georgia is looking for an enhanced cooperati<strong>on</strong> with <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong>. The priority areas for cooperati<strong>on</strong> have been<br />

agreed by <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Georgian Government and <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Commissi<strong>on</strong> in <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> country Strategy Paper for 2007-2013 under<br />

<str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Neighbourhood and Partnership Instrument. The mutually agreed EU/Georgia Acti<strong>on</strong> Plan shows Georgia’s<br />

commitment to implement jointly agreed priorities in compliance with internati<strong>on</strong>al and European norms and principles.<br />

The plan identified priority acti<strong>on</strong>s for key envir<strong>on</strong>mental sectors including water management. In <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong><br />

<str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> most important piece <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> legislati<strong>on</strong> covering protecti<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> water envir<strong>on</strong>ment is <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Water Framework Directive,<br />

which defines <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> key principles as well as <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> key objectives and <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> implementati<strong>on</strong> plan for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> management <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> water<br />

resources in <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong>.<br />

A comm<strong>on</strong> strategy for supporting <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> implementati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Directive has been developed by <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong>. One<br />

<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> objectives <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> strategy is development <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> n<strong>on</strong>-legally binding technical Guidance Documents <strong>on</strong> key<br />

implementati<strong>on</strong> issues. This Guidance Document is intended to water management pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>essi<strong>on</strong>als dealing with <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> analysis<br />

<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> pressures and impacts within <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> characterizati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> water bodies according to Article 5 <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Directive in <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> broader<br />

c<strong>on</strong>text <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> development <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> integrated river basin management plans.<br />

We hope that publicati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> this Guidance Document in <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Georgian language will help decisi<strong>on</strong> makers to better<br />

understand <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European approach to water management and will facilitate integrati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European methodologies<br />

into water management legislati<strong>on</strong> and practices in Georgia.<br />

The publicati<strong>on</strong> is prepared under <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong> funded regi<strong>on</strong>al project Trans-boundary <strong>River</strong> Management Phase<br />

II for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> <strong>Kura</strong> <strong>River</strong> basin (TACIS/2007/134-398). The Project Partner is <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Ministry <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Envir<strong>on</strong>mental Protecti<strong>on</strong> and<br />

Natural Resources, <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> leading government body in setting envir<strong>on</strong>ment and water management policies in Georgia<br />

April 2009<br />

Tbilisi<br />

winasityvaoba<br />

saqarTvelo iswrafvis evrokavSirTan TanamSromlobis garRmavebisken. am TanamSromlobis<br />

priorotetuli sferoebi SeTanxmebul iqna saqarTvelos xelisuflebas da evrokomisias<br />

Soris, rac aisaxa qveynis 2007-2013 wlebis strategiaSi, romelic SemuSavda evropuli<br />

samezoblo da partniorobis dokumentis farglebSi. urTierTSeTanxmebis safuZvelze<br />

SemuSavebuli evrokavSir/saqarTvelos samoqmedo gegma asaxavs saqarTvelos valdebulebas<br />

ganaxorcielos erToblivad SeTanxmebuli prioritetebi saerTaSoriso da evropul<br />

standartebTan SesabamisobaSi. gegmaSi ganisazRvra prioritetuli R<strong>on</strong>isZiebebi, rac unda<br />

ganxorcieldes sakvanZo garemosdacviT sferoebSi, wylis marTvis CaTvliT. evrokavSiris<br />

yvelaze mniSvnelovani sakan<strong>on</strong>mdeblo dokumenti wylis garemos mimarTebiT aris wylis<br />

CarCo direqtiva, romelic ZiriTad principebTan erTad gansazRvravs ZiriTad amocanebs da<br />

aRsrulebis gegmasac wylis resursebis marTvis sferoSi evrokavSiris masStabiT.<br />

evrokavSiris mier SemuSavda direqtivis aRsasruleblad mowodebuli erToblivi strategia.<br />

am strategiis erT-erTi amocana miznad isaxavs samarTleblivad arasavaldebulo teqnikuri<br />

saxelmZRvanelo dokumentaciis Seqmnas ZiriTad gansaxorcielebel sakiTxebze. es<br />

saxelmZRvanelo dokumenti gamiznulia wylis marTvis specia<strong>list</strong>ebisaTvis, romlebic<br />

muSaoben wnevaTa da zemoqmedebaTa analizze wyalsatevebis daxasiaTebis farglebSi<br />

direqtivis 5 muxlis Sesabamisad mdinaris auzis erToblivi marTvis SemuSavebis farTo<br />

k<strong>on</strong>teqstSi.<br />

vimedovnebT, rom am saxelmZvanelo dokumentis publikacia qarTul enaze daexmareba<br />

gadawyvetilebebis mimReb saxelmwifo moxeleebs ukeT gaerkvnen evropul midgomaSi wylis<br />

marTvisadmi da amvdroulad xels Seuwyobs evropuli meTodologiebis integrirebas<br />

saqarTvelos wylis marTvis kan<strong>on</strong>mdeblobasa da praqtikaSi.<br />

publikacia momzadda evrokavSiris mier dafinansebuli regi<strong>on</strong>uli proeqtis, “mtkvris auzis<br />

sazRvarTSorisi mdinaris marTvis II faza” (TACIS/2007/134-398) farglebSi. proeqtis<br />

partnioria garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro, romelic wamyvan uwyebas<br />

warmoadgens garemosdacviTi da wylis marTvis politikis gansazRvraSi saqarTveloSi.<br />

aprili, 2009 w.<br />

Tbilisi<br />

The project is funded by <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong><br />

and implemented by Eptisa & 1Gr<strong>on</strong>tmij-CarlBro c<strong>on</strong>sortium


2<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

wylis CarCo direqtivis ganxorcielebis zogadi strategia<br />

(2000/60/EC)<br />

CarCo dokumenti #3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

SemuSavebulia samuSao jgufis 2.1-IMPRESS mier<br />

pasuxismgeblobis uary<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a:<br />

es teqnikuri dokumenti SemuSavebulia TanamSromlobis programiT, romelic moicavs<br />

evropis komisias, yvela wevr qveyanas, axlad Sematebul qveynebs, norvegias da sxva<br />

m<strong>on</strong>awile qveynebs da arasamTavrobo organizaciebs. amasTan, dokumenti unda ganxilul<br />

iqnas, rogorc erTiani SeTanxmebuli pozicia saukeTeso praqtikaze, romelsac iw<strong>on</strong>ebs<br />

yvela m<strong>on</strong>awile. ase rom, dokumentSi gamoTqmuli Sexedulebani ar warmoadgens<br />

aucileblad evrikomisiis Tvalsazriss.<br />

evropis direqtoria aris momsaxureoba, romelic gexmarebaT ipovoT pasuxebi Tqvens<br />

kiTxvebze evrogaerTianebis Sesaxeb.<br />

axali ufaso telef<strong>on</strong>is nomeria:<br />

00 800 67891011<br />

evropis gaerTianebis Sesaxeb damatebiTi informaciis didi nawili<br />

xelmisawvdomia internetiT. is SesaZloa movipovoT evropa serveris meSveobiT<br />

(http:⁄⁄europa.eu.int).<br />

luqsemburgi: evropis sazogadoebaTa <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialuri publikaciebis samsaxuri, 2003<br />

ISEBN 92-894-5123-8<br />

ISSN 1725-1087<br />

evropis sazogadoebebi, 2003<br />

reproduqcia nebadarTulia, mowodebuli wyaro aRiarebulia<br />

2


3<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

winasityvaoba<br />

evrogaerTianebis wevrma qveynebma, norvegiam da evropis komisiam, erToblivad SeimuSaves<br />

saerTo strategia direqtivis 2000/60/EC<br />

mxardasaWerad, romelic awesebs wylis politikis sferoSi sazogadoebrivi moqmedebis<br />

CarCoebs. (wylis CarCo direqtiva). am strategiis ZiriTadi amocanaa moxdes am direqtivis<br />

Tanmimdevruli da harm<strong>on</strong>iuli ganxorcieleba. aqcenti keTdeba meTodologiur sakiTxebze,<br />

romelic dakavSirebulia wylis CarCo direqtivis teqnikuri da samecniero aspeqtebis<br />

saerTo gaazrebasTan.<br />

am strategiis erT-erTi moklevadiani amocanaa kan<strong>on</strong>is Zalis ara mq<strong>on</strong>e,<br />

saxelmZRvanelo-praqtikuli dokumentaciis Seqmna direqtivis teqnikur sakiTxebze. es<br />

instruqcia gamiznulia eqspertebisaTvis, romelnic pirdapir an arapirdapir axorcieleben<br />

wylis CarCo direqtivas mdinareTa auzebSi. struqtura, wardgena da terminologia<br />

adaptirebulia am eqspertebis saWiroebebze da formaluri, <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialuri ena mocilebulia,<br />

sadac es SesaZlebelia.<br />

zemoTnaxsenebi strategiis k<strong>on</strong>teqstiT, araformaluri samuSao jgufi mimarTulia<br />

daadginos zewola da Seafasos zegavlena wylis obieqtebis daxasiaTebisas direqtivis me-5<br />

muxlis mixedviT, romelic Sedgenilia 2001 wlis oqtomberSi da wodebulia IMPRESS –ad.<br />

germanias da gaerTianebul samefos gaaCniaT saerTo pasuxismgebloba proeqtis menejmentze<br />

da samuSao jgufis samdivnoze, romelic Sedgeba samTavrobo da arasamTavrobo<br />

organizaciebis teqnikuri eqspertebisgan.<br />

arsebuli instruqcia aris am samuSao jgufis mier Sedgenili. is Seicavs IMPRESS –<br />

jgufis saqmianobisa da diskusiebis Sejamebis sinTezs, romelic SemuSavda IMPRESS –<br />

jgufis <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialuri daarsebis Semdgom 2001 wlis oqtombers. is dafuZnebulia eqspertebis<br />

farTo jgufis mier Setanil wvlilze, ukureagirebaze da mowileebze, romelnic CarTulni<br />

arian orientaciis SemuSavebis procesSi mitingebis, samuSao Sexvedrebis, eleqtr<strong>on</strong>uli<br />

komunikaciis saSualebebis meSveobiT, ise rom ar arian nebismieri SemTxvevaSi misi<br />

SinaarsiT Sem<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>arglulni.<br />

Cven, evrogaerTianebis wylis direqtoratma, norvegiam, Sveicariam, da qveynebma<br />

romelnic apelireben evrogaerTianebaSi Sesasvlelad, ganvixileT da davamtkiceT es<br />

instruqcia kopendagenSi, daniis xelmZRvanelobiT mimdinare araformaluri Sexvedris dros<br />

(2002 wlis 21/22 noemberi). Cven gvinda rom madloba gadavuxadoT samuSao jgufis<br />

m<strong>on</strong>awileebs, kerZod liderebs, isobel austins da volker mohaupts aseTi maRali xarisxis<br />

mq<strong>on</strong>e dokumentis SemuSavebisaTvis.<br />

Cven Rrmad varT darwmunebulni, rom es da sxva instruqciebi SemuSavebulni saerTo<br />

strategiis realizaciisaTvis gadamwyvet rols Seasruleben wylis CarCo direqtivis<br />

ganxorcilebis procesSi.<br />

es instruqcia warmoadgens cocxal dokuments, romelic saWiroebs gangrZobil<br />

Zalisxmevas da gaumjobesebas, rogorc gviCvenebs misi gamoyeneba da gamocdileba, romelic<br />

miiReba evrogaerTianebis yvela qveyanaSi da mis gareT. amasTan, Cven veTanxmebiT, rom es<br />

dokumenti misi amJamindeli formiT xelmisawvdomi iyos sazogadod, raTa ufro farTo<br />

sazogadoebriobas warvudginoT, rogorc etapobrivad mimdinare samuSaos realizaciis<br />

safuZveli.<br />

ufro metic, Cven mivesalmebiT, rom zogma moxalisem Tavis Tavze aiRo am da sxva<br />

dokumentebis Semowmeba da Sefaseba egreT wodebul pilotur mdinareTa auzebSi evropis<br />

gaswvriv 2003 da 2004 wlebSi, raTa darwmunebuliyvnen rom instruqcia gamoyenebadia<br />

praqtikaSi.<br />

Cven aseve movaled CvTvaleT Tavi, Segvefasebina da gadagvewyvita am dokumentis gadaxedvis<br />

aucilebloba piloturi savarjiSo Semowmebebis Semdgom da pirveli gamocdilebis miRebis<br />

Sedegad, proeqtis ganxorcielebis sawyis etapebze.<br />

3


4<br />

winasityvaoba<br />

mimoxilva/ mokle Sejameba<br />

Sinaarsis Cam<strong>on</strong>aTvali<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

1. direqtivis ganxorcieleba: scenaris Sedgena<br />

dekemberi 2000: ZiriTadi dabrkoleba wylis politikisaTvis<br />

wylis CarCo direqtiva: axali gamowvevebi evrogaerTianebis wylis politikaSi<br />

ra unda gakeTdes, rom xeli SevuwyoT ganxorcielebas?<br />

2. wlis CarCo direqtivis zewolaTa da zegavlenaTa analizi –erTiani gageba.<br />

2.1 WFD moTxovnaTa gamoZaxili<br />

2.1.1. moTxovnilebani zewolaTa da zegavlenaTa analizTan<br />

dakavSirebiT.<br />

2.1.2. kavSirebi sxva Sesatyvis moTxovnebTan da Sesabamisi drois<br />

farglebi<br />

2.2 ZiriTadi terminebi<br />

2.3. Sesatyvisi ganxilva<br />

2.3.1. wylis infrastruturis gansazRvrebebi<br />

2.3.2. CarCoebis dawesebis sakiTxebi<br />

2.3.3. dawyebis sxvadasxva wertilebi<br />

2.3.4. wlis obieqtebis dajgufeba<br />

2.3.5 gaurkvevlobebis gaTvaliswineba<br />

2.3.6 amocanebis gaazreba<br />

2.3.7 gruntis wylebi<br />

2.4 procesis mokle Sinaarsi da saWiro moqmedebebi<br />

2.3. ZiriTadi midgoma zewolaTa da zegavlenaTa procesis analiziTan<br />

3.1. Sesavali<br />

3.1.1 vin unda iyos CarTuli zewolis da zegavlenaTa procesis analizSi.<br />

3.2. xelSemwyobi Zalebis da winaaRmdegobebis identificireba<br />

3.3. mniSvnelovani zewolis dadgena<br />

3.4 zegavlenaTa Sefaseba<br />

3.5 mdinareTa auzebis d<strong>on</strong>eze Sesabamisi dambinZureblebis SerCeva<br />

3.5.1 Sesavali<br />

3.5.2. zogadi midgoma<br />

3.6 amocanebis Seusruleblobis riskis Sefaseba<br />

3.7 midgoma k<strong>on</strong>ceptualuri modeliT<br />

3.8 analogiuri wylis obietebis gamoyeneba<br />

3.9 specifikuri ganxilvebi gruntis wylebis obieqtebis daxasiaTebisaTvis<br />

3.10 rekomendaciebi zewolaTa da zegavlenaTa analizis mosaxseneblad<br />

3.11. zedapiruli wylebis ganxilva<br />

3.12 gruntis wylebis ganxilva<br />

4. saSualebani (iaraRebi) winaaRmdeobis da zegavlenis analizis dasaxmareblad<br />

4.1 Sesavali da mimoxilva<br />

4.2 winaaRmdegobaTa Cam<strong>on</strong>aTvali<br />

4.3 midgomaTa skriningi ZiriTadi midgomis farglebSi<br />

4.4 ricxobrivi modelebis gamoyenebis sabaziso ganxilva<br />

4.5 saSualebaTa (iaraRebis) identifikacia: saWiroebis Sedareba arsebulTan da<br />

magaliTebTan<br />

4.5.1 saSualebebi mdinareebisaTvis<br />

4.5.2 saSualebebi tbebisaTvis da sagubrebisaTvis<br />

4


5<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

4.5.3 saSualebebi gruntis wylebisaTvis<br />

4.5.4 saSualebebi gamavali wylebisaTvis<br />

4.5 Sejameba, daskvnebi<br />

5. informaciis saWirobani da m<strong>on</strong>acemTa wyaroebi<br />

5.1 zogadi informacia<br />

5.1.1 aRwerilobiTi informacia, romelic Sesatyviseba wylis obieqtebs<br />

5.1.2. mTavari mowileebi, romelnic SesaZloa CarTulni iyvnen IMPRESS analizSi<br />

5.2 informacia zewolebze<br />

5.2.1 informacia dabinZurebis wyaroTa adgilebze<br />

5.2.2informacia dabinZurebis difuzur wyaroebze<br />

5.2.3 informacia wylis gadinebaze<br />

5.2.4 informacia wylis dinebis regulaciaze<br />

5.2.5 informacia morfologiur zewolebze<br />

5.2.6 informaciazewolebze xmeleTis gamoyenebis magaliTebidan<br />

5.2.7 informacia sxva zewolebze<br />

5.3 informacia zegavlenebze<br />

5.3.1 informacia mgrZnobelobaze/wylis obieqtebix daucveloba<br />

5.3.2 garemos m<strong>on</strong>acemebi<br />

6. mimdinare praqtikis magaliTebi romelic Seesabameba FzewolaTa da zegavlenaTa analizs<br />

7. Semajamebeli SeniSvnebi<br />

8. damowmebani<br />

danarTi I ganxorcielebis zogadi strategia da misi samuSao jgufi<br />

danarTi II terminebis leqsik<strong>on</strong>i<br />

danarTi III IMPRESS samuSao jgufis m<strong>on</strong>awileni da sxva sasargeblo k<strong>on</strong>taqtebi<br />

danarTi IV magaliTebis moyvana saSualebebisaTvis (danarTi Tavi 4-ze).<br />

danarTi V SemTxvevaTa Seswavla<br />

mimoxilva / gaweuli samuSaos Sejameba<br />

ra aris am instruqcias mizani?<br />

am dokumentis mizania megzuroba gauwios eqspertebs da mewileebs direqtiva 2000/60/EC<br />

ganxorcielebaSi, romelic awesebs CarCos sazogadoebrivi qmedebisaTvis wylis politikis<br />

sferoSi (wylis CarCo direqtiva - ,,direqtiva”). is mimarTulia moaxdinos zewolaTa da<br />

zegavlenaTa analizi wylis obieqtebis daxasiaTebis dros muxli 5 –is Sesabamisad,<br />

mdinareTa auzebis menejmentis erTiani gegmis ganviTarebis farTo k<strong>on</strong>teqstiT, rogorc amas<br />

moiTxovs direqtiva.<br />

visken aris mimarTuli es instruqcia?<br />

Tu es Tqveni movaleobaa, gvjera rom es instruqcia dagexmarebaT samuSaos SesrulebaSi,<br />

Tu Tqven:<br />

• axdenT zewolaTa da zegavlenaTa analizs;<br />

• xarT wamyvani da mmarTveli eqspertebi, romelnic axdenT zewolaTa da zegavlenaTa<br />

analizs.<br />

• m<strong>on</strong>awileobT rogorc mewileebi Sefasebis procesSi;<br />

• iyenebT zewolaTa da zegavlenaTa analizis Sedegebs gadawyvetilebis misaRebad da<br />

mdinareTa auzebis menejmentis gegmis SemuSavebis xelSesawyobad;<br />

• an<br />

• moaxsenebT zewolaTa da zegavlenaTa analizis Sesaxeb evrokomisias, rogorc amas<br />

moiTxovs direqtiva.<br />

ra SegiZliaT aRmoaCinoT am instruqciaSi<br />

zewolaTa da zegavlenaTa zogadi gaazreba wlis CarCo direqtivaSi (Tavi 2)<br />

5


6<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• rogoria zewolaTa da zegavlenaTa analizis roli direqtivis ganxorcielebis<br />

procesSi?<br />

• rogor Seuwyobs xels analizi wlis obieqtebis daxasiaTebas, romelic unda<br />

Sesruldes direqtivis me-5 muxlis mixedviT, rogor gaamdidrebs es analizi<br />

m<strong>on</strong>itoringis programis, mdinareTa auzebis menejmentis gegmis SemuSavebas da<br />

SefasebaTa programebs;<br />

• ra aris analizis ZiriTadi terminebi (magaliTad, mniSvnelovani zewolebi, wylis<br />

obieqtebi, romelnic direqtivis amocanebis CaSlis safrTxis risks atareben)?<br />

• ra aris direqtivis amocanebi?<br />

ZiriTadi midgoma zewolaTa da zegavlenaTa analizis mimarT (Tavi 3)<br />

• rogoria mTliani midgoma, ra ZiriTadi samuSao nabijebia mowodebuli analizis<br />

Casatareblad?<br />

• romeli meTodebia mowodebuli zedapiruli wylebisaTvis, rom<br />

&ganisazRvros xelSemwyobi Zalebi, zewolebi da mniSvnelovani zewolebi?<br />

& Semowmdes wlis obieqtebis mgrZnobiaroba zewolebis da zegavlenaTa<br />

simwvavis mimarT?<br />

& Sefasdes amocanaTa Seusruleblobis riski?<br />

romelia meTodebia mowodebuli gruntis wylebisaTvis, rom:<br />

& moxdes sawyisi daxasiaTeba?<br />

& moxdes Semdgomi daxasiaTeba ,,riskis mtarebel “ gruntis<br />

wylis obieqtebze da obieqtebze, romelnic kveTaven wevri<br />

qveynebis sazRvrebs?<br />

saSualebebis krebuli (Tavi 4)<br />

• romeli specifikuri saSualebebi (rogoricaa m<strong>on</strong>acemebi, klasifikaciis sistemebi da<br />

modelebi) aris xelmisawvdomi zewolisa da zegavlenis analizis xelSesawyobad?<br />

m<strong>on</strong>acemebisa da informaciis wyaroebi (Tavi 5)<br />

• sad moiZiebT informacias da m<strong>on</strong>acemebs romelic saWiroa seqcia 3-Si mocemuli<br />

analizis Casatareblad an me-4 seqciaSi naxsenebi saSualebebis xelSesawyobad?<br />

mimdinare praqtikis magaliTi (Tavi 6)<br />

• kargi praqtikis romeli Tanamedrove magaliTebia xelmisawvdomi analizis sul cota<br />

erT aspeqtTan mimarTebaSi?<br />

am saorientacio dokumentis meTodologia morgebuli unda iyos regi<strong>on</strong>alur da<br />

naci<strong>on</strong>alur pirobebTan.<br />

instruqcia gansazRvravs mTlian process da asocirebul, ZiriTad nabijebs.<br />

evrogaerTianebis SigniT pirobebis sxvadasxvaobis gamo, analizis Catarebis meTodi icvleba<br />

erTi mdinaris auzidan meoremde. mowodebuli meTodologia unda morgebul iqnas<br />

specifikur pirobebTan..<br />

frTxilad!<br />

ras ver aRmoaCenT am instruqciaSi.<br />

instruqcia #3<br />

instruqcia fokusirdeba ,,mimoixilos adamianis moqmedebis zegavlena zedapiruli da<br />

gruntis wylebis mdgomareobaze “ muxli 5-is da damateba II-is (1.2,1.5 da 2.) mixedviT. es<br />

Semdgom exmareba SemuSavdes mdinareTa auzebis menejmentis gegmebi da gazomvaTa<br />

programebi. instruqcia specifikurad fokusirdeba direqtivis 2004 moTxovnilebaze.<br />

saorientacio dokumenti ar fokusirdeba:<br />

6


7<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• rogor Camoweros Zlierad Secvlili wylis obieqtebi( ixileT WED CIS<br />

saorientacio dokumenti #4, xelovnuri da Zlierad Secvlili (modificirebuli)<br />

wylis obieqtebis Camoweris Sesaxeb;<br />

• rogor moawyos m<strong>on</strong>itoringis programebi (ixileT WED CIS saorientacio dokumenti<br />

#, m<strong>on</strong>itoringis Sesaxeb;<br />

• rogor miviRoT zomebi direqtivis miznebis misaRwevad (ixileT WED CIS<br />

saorientacio dokumenti # 9, saukeTeso praqtikis Sesaxeb mdinareTa auzebis<br />

dagegmarebaze;<br />

1. direqtevis ganxorcieleba: scenaris dadgma<br />

es seqcia warmogvidgens wylis CarCo direqtivis (WFD) ganxorcielebis mTlian k<strong>on</strong>teqsts<br />

da iniciativebs, romelTac mivyavarT am instruqciis Seqmnisaken.<br />

2000 dekemberi: dabrkolebebi wlis politikaSi.<br />

xangrZlivi molaparakebis procesi<br />

22 dekemberi, 2000, darCeba dabrkolebad wylis politikis istoriaSi, evropaSi. am TariRis<br />

dros, WFD ( an 2000/60/EC evropis parlamentis da 2000 wlis 23 oqtombris sabWos direqtiva<br />

romelic afuZnebs CarCoebs sazogadoebrivi qmedebisaTvis wylis politikis sferoSi.)<br />

daibeWda evropis sazogadoebaTa <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialur JurnalSi da amgvarad Sevida ZalaSi<br />

WFD warmoadgens xuT welze meti xnis diskusiis da molaparakebebis procesis Sedegs<br />

eqspertTa mravalricxovan jgufs, mowileebsa da politikis Semqmnelebs Soris. am procesma<br />

xazi gausva farTo SeTanxmebas wylis Tanamedrove menejmentis wamyvani principebis Sesaxeb,<br />

romelic dRes safuZvels uyris WFD-s daarsebas.<br />

wylis CarCo direqtiva: axa;li gamowvevebi evrogaerTianebis wlis politikaSi.<br />

ra aris am direqtivis mizani?<br />

WFD safuZvels udebs infrastruqturas wylis yvela obieqtis dasacavad ( zedapiruli<br />

wylebis, gamavali wylebis, sanapiro wylebis da gruntis wylebis CaTvliT), romelnic 1<br />

muxlis mixedviT:<br />

• icavs Semdgomi dabinZurebisagan, icavs da afarToebs wlis wyaroebis statuss;<br />

• xels uwyobs wylis safuZvlian gamoyenebas, romelic damyarebulia wylis<br />

rezervuarebis grZelvadian dacvaze.<br />

• miznad isaxavs specifikuri zomebis meSveobiT wliani garemos dacvasa da<br />

gaumjobesebas, raTa Semcirdes gadineba, progresuli gadineba da ZiriTadi<br />

nivTierebebis kargva da Sewydes an Semcirdes dacla, gadineba da ZiriTadi<br />

gasafrTxilebeli nivTierebebis kargva;<br />

• uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>s gruntis wylebis dabunZurebis progresul Semcirebas,<br />

da icavs Semdgomi dabinZurebisagan; da<br />

• xels uwobs wyaldidobisa da gvalvis efeqtebis Semcirebas.<br />

da ra aris ZiriTadi mizani?<br />

mTlianobaSi, direqtiva mizanad isaxavs miaRwios wlis karg mdgomareobas yvela<br />

wylebisaTvis 2015 wlisaTvis.<br />

ra ZiriTadi zomebi unda miiRos wevrma qveynebma?<br />

• gansazRvros calkeuli mdinareTa auzebi, romelnic gadian maT naci<strong>on</strong>alur<br />

teretoriaze da miekuTvnos isini mdinareTa auzebis individualur rai<strong>on</strong>ebs (RBDs)<br />

da ganisazRvros 2003 wlis kompetenturi avtoritetebi (muxli 3, muxli 4.)<br />

• daxasiaTdes mdinareTa auzebis rai<strong>on</strong>ebi wylis gamoyenebis ek<strong>on</strong>omiis, zewolisa da<br />

zegavlenebis pirobebis mixedviT. daculi areebis registraciiT, romelic gadis<br />

mdinareTa auzebis rai<strong>on</strong>ze 2004 wlisaTvis.<br />

(muxli 5, muxli 6, damateba II, damateba III).<br />

7


8<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• evrokomisiasTan erTad da gaerTianebulad moxdes ekologiuri mdgomareobis<br />

klasifikaciis sistemis Camoyalibeba (muxli 2 (22), damateba V);<br />

• amoqmeddes m<strong>on</strong>itoringis sistemebi 2006 wlisaTvis (muxli 5).<br />

• sarwmuno m<strong>on</strong>itoringze da da mdinareTa auzebis maxasiaTeblebze dayrdnobiT, WFD-s<br />

garemos dacvis miznebis misaRwevad misaRebi zomebis gansazRvra optimaluri<br />

danaxarjebiT 2009 wlisaTvis (muxli II, damateba III).<br />

• mdinareTa auzebis menejmentis gegmebis Seqmna da gamoqveyneba (RBMPs)<br />

TiToeuli RBD-sTvis da Zlier modificirebuli wlis obieqtebis<br />

aRniSvna 2009 wlisaTvis (muxli 13, muxli 4.3).<br />

• wylis fasebis politikis Camoyalibeba, rac aZlierebs wylis wyaroebis<br />

uwyvetobas (simyares) 2010 wlisaTvis (muxli 9).<br />

• programuli zomebis amoqmedeba 2012 wlisaTvis (muxli 11).<br />

• programuli zomebis ganxorcieleba da garemos miznebis miRweva 2015 wlisaTvis<br />

(muxli 4).<br />

wevri qveynebi yovelTvis ver SeZleben yvela wylis obieqtze miaRwi<strong>on</strong> wylis karg<br />

mdgomareobas RBD-s farglebSi 2015 wlisaTvis<br />

SesaZleblobaTa mizezebiT, bunebrivi pirobebis an araproporciuli xarjebis gamo. aseTi<br />

pirobebis dros, romelic specifikurad unda iqnas ganmartebuli Sesatyvis RBMP-Si, WFD<br />

wevr qveynebs sTavazobs SesaZleblobas, rom<br />

CaerT<strong>on</strong> dagegmarebisa da zomebis ganxorcielebis or, Semdgom 6 wlian ciklSi ( 2007<br />

wlamde). rodesac miznebis miuRwevloba gansazRvrulia garemos pirobebiT, es periodi<br />

SesaZloa gagrZeldes 2027 wlis Semdgomac.<br />

menejmentis procesis cvlileba – informacia, k<strong>on</strong>sultaciebi da m<strong>on</strong>awileoba<br />

direqtivis me-14 muxli azustebs, rom wevrma qveynebma unda waaxalis<strong>on</strong> yvela<br />

dainteresebuli mxaris Cabma direqtivis ganxorcielebaSi da mdinareTa auzebis menejmentis<br />

gegmebSi. agreTve, wevri qveynebi miawvdian informacias da k<strong>on</strong>sultaciebs gaivlian<br />

sazoagadoebasTan momxmareblebis CaTvliT, kerZod:<br />

• drois ganrigi da samuSao programa mdinareTa auzebis menejmentis gegmebis<br />

Sesaqmnelad da k<strong>on</strong>sultaciebis roli araugvianes 2006 wlisaTvis.<br />

• mdinareTa auzebis mniSvnelovani wylis sakiTxebis menejmentis mimoxilva<br />

araugvianes 2007 wlisaTvis.<br />

• mdinareTa auzebis gegmis proeqti araugvianes 2008 wlisaTvis.<br />

integracia: ZiriTadi k<strong>on</strong>cefcia, romelic safuZvlad udevs wylis CarCo direqtivas.<br />

wylis CarCo direqtivis mTavari k<strong>on</strong>cefcia aris integraciis k<strong>on</strong>cefcia, romelic wamyvania<br />

wlis dacvis menejmentisaTvis mdinaris auzebis regi<strong>on</strong>Si.:<br />

* garemos miznebis integracia: xarixis, ekologiuri da raodenobrivi amocanebis<br />

kombinireba wylis maRali Rirebulebis ekosistemebis dasacavad da sxva wylebis zogadi,<br />

kargi mdgomareobis uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a.<br />

• wylis yvela resursebis integracia: mtknari zedapiruli wylebis da gruntis<br />

wylebis obieqtebis, sveli niadagebis, sanapiro wylis resursebis gaerTianeba<br />

mdinareTa auzebis farglebSi.<br />

• yvela saxis wylis gamoyenebis, funqciis da Rirebulebis saerTo politikis<br />

CarCoebSi gaerTianeba. e.i wylis gamokvleva garemosaTvis,<br />

• janmrTelobisa da adamianebis mier moxmarebisaTvis, wyali ek<strong>on</strong>omikuri<br />

seqtorisaTvis, transportisaTvis, dasvenebisaTvis, wyali rogorc socialuri sikeTe<br />

(moxmarebis sagani).<br />

• dargebis integracia, gamocdilebis analizi, hidrologiis, hidravlikis, ekologiis,<br />

qimiis, niadagmcodneobis, teqnologiis inJineriis da ek<strong>on</strong>omikis gaerTianeba raTa<br />

gaanalizdes mimdinare zewola da zemoqmedebani wylis resursebze da dadgindes<br />

saWiro zomebi dirqtiviT gaTvaliswinebuli garemos amocanebis gadasawyvetad<br />

saxsrebis maqsimalurad efeqturi gamoyenebiT.<br />

8


9<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• wylis kan<strong>on</strong>mdeblobis integracia saerTo Tanmimdevrul CarCoSi. wylis zogierTi<br />

Zveli dadgenilebis moTxovnilebani ( e.w. Tevzisa da wylis direqtiva) gadakeTebul<br />

iqna wylis CarCo direqtivad Tanamedrove ekologiuri azrovnebis Sesabamisad.<br />

gardamavali periodis Semdgom es Zveli direqtivebi gauqmdeba. kan<strong>on</strong>mdeblobis sxva<br />

nawilebi (nitratebis direqtiva, da urbanuli uvargisi wylis gajansaRebis direqtiva)<br />

unda koordinirebul iqnas mdinareTa auzebis menejmentis gegmaSi, sadac isini qmnian<br />

programebis da R<strong>on</strong>isZiebebis safuZvels.<br />

• yvela mniSvnelovani menejmentisa da ekologiuri aspeqtis integracia mdinareTa<br />

auzebis myari gegmis Sesabamisad, imaTi CaTvliT, romelnic scildebian wylis CarCo<br />

direqtivis farglebs, rogoricaa wyaldidobisagan dacva da prevencia.<br />

• mTeli rigi R<strong>on</strong>isZiebebis integracia, fasebis dadgenis, ek<strong>on</strong>omikuri da finansuri<br />

instrumentebis CaTvliT, marTvis erTiani midgomaSi, direqtiviT gaTvalsiwinebuli<br />

garemos amocanebis Sesasruleblad. R<strong>on</strong>isZiebaTa programebi gansazRvrulia<br />

mdinareTa auzebis menejmentis gegmiT, romelic SemuSavebuli mdinareTa auzebis<br />

TiToeuli regi<strong>on</strong>isaTvis.<br />

• mewileTa da samoqalaqo sazogadoebis gaerTianeba gadawyvetilebis miRebaSi<br />

gamWvirvalobiT da informaciis miwodebiT sazoagadoebisaTvis, da mewileebisaTvis<br />

unikaluri SesaZleblobis SeTavazebiT CaerT<strong>on</strong> mdinareTa auzebis marTvis gegmebis<br />

SemuSavebaSi.<br />

• wylis resursebze da wylis mdgomareobaze zegavlenis mq<strong>on</strong>e,<br />

gadawyvetilebis mimRebi sxvadasxva d<strong>on</strong>eebis integracia, iqnebian isini<br />

adgilobrivi, regi<strong>on</strong>aluri Tu naci<strong>on</strong>aluri, yvela saxis wylebis<br />

efeqtur menjmentSi.<br />

• sxvadasxva wevri qveynebis integracia ramodenime qveynisTvis saerTo<br />

mdinareTa auzebis wylebis menejmentSi, evrogaerTianebaSi arsebuli da/an momavali<br />

wevri qveynebis CaTvliT.<br />

1.3. ra gakeTda ganxorcielebis xelSesawyobad?<br />

WFD –s ganxorcielebis xelSesawyobi moqmedebani amJamad mimdinareobs orive wevr<br />

qveyanaSi da qveynebSi, romelnic arian evrogaerTianebis wevrobis kandidatebi. qmedebaTa<br />

magaliTebi moicaven sazogadoebis gaTviTcnobierebas, erovnuli orientirebis<br />

SemuSavebas, pilotur qmedebebs, romelnic direqtivis da mTliani dagegmvis procesis<br />

specifikuri elementebis gamocdas warmoadgens. ganxilvebs sainstitucio CarCoebSi an<br />

kvleviTi programebis wamowyebas, romelic eZRvneba WFD-s.<br />

2001 wlis maisi-Svecia: wevri qveynebi, norvegia da evropis komisia SeTanxmda saerTo<br />

strategiis ganxorcielebaze (CIS).<br />

am strategiis mTavari amocanaa xeli Seuwy<strong>on</strong> WFD-s ganxorcielebas saerTo da<br />

Tanmimdevruli gagebisa da orienteris SemuSavebiT direqticis ZiriTad elementebze. am<br />

saerTo strategiis mTavari principebi moicavs informaciisa da gamocdilebis gaziarebas,<br />

saerTo meTodologiis da midgomis SemuSavebas, kandidati qveynebis eqspertebis CarTvas da<br />

mewileebis CarTvas wylis sferos warmomadgenlobidan.<br />

saerTo gansaxorcielebeli strategiis k<strong>on</strong>teqstidan gamomdinare Sedga mTeli rigi<br />

samuSao jgufebi da daiwyo gaerTianebuli Zalisxmeva kan<strong>on</strong>is Zalis aramq<strong>on</strong>e instruqciis<br />

(ix. damateba 1) amoqmedebisa da testirebisaTvis. strategiuli sakoordinacio jgufi<br />

zedamxedvelobs am samuSao jgufebs da angariSs abarebs pirdapir evrogaerTianebis wylis<br />

direqtorats da komisias, romelnic asruleben CIS gadawyvetilebaTa mimRebi ZiriTadi<br />

organos funqcias<br />

IMPRESS samuSao jgufi.<br />

Aam strategiis k<strong>on</strong>teqstiT, Camoyalibda samuSao jgufi romelic direqtivis me-5 muxlis<br />

mixedviT gankuTvnilia zewolebis dasadgenad da zemoqmedebaTa Sesafaseblad wylis<br />

obieqtebis daxasiaTebisas. Aam samuSao jgufis ZiriTadi moklevadiani amocana gaxldaT<br />

9


10<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

WFD-s farglebSi, mocemul sakiTxze kan<strong>on</strong>is Zalis ara mq<strong>on</strong>e praqtikuli instruqciis<br />

SemuSaveba romelic daiwyo 2001 wlis oqtomberSi da saxeldebul iqna rogorc IMPRESS.<br />

Ggermanias da gaerTianebul samefos gaaCniaT saerTo pasuxismgebloba proeqtis menejmentze<br />

da samuSao jgufis samdivnoze, romelic Sedgeba samTavrobo da arasamTavrobo<br />

organizaciebis teqnikuri eqspertebisgan.<br />

imisaTvis, rom uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>il iqnas adeqvaturi Zalisxmeva da ukugeba orientiris<br />

Sesrulebis fazaSi ufro farTo reviziis meSveobiT, da instruqciis adreuli versiis<br />

Sesafaseblad, IMPRESS jgufma moawyo ramodenime ganxilva da ukugebis diskusiebi<br />

mitingebisa da samuSao Sexvedrebis saxiT.<br />

saorientacio dokumentis SemuSaveba: interaqtiuli procesi<br />

drois xanmokle periodis ganmavlobaSi, eqspertebis didi raodenoba da mewileebi<br />

sxvadasxva xarisxiT iyvnen CarTulni instruqciis SemuSavebaSi. maTi CarTulobis procesi<br />

moicavda Semdeg qmedebebs:<br />

• IMPRESS 40- plius eqspertebisa da mewile wevrebis regularuli<br />

Sexvedrebi<br />

• Mmudmivi urTierTobebi saerTo gansaxorcielebeli strategiis sxva<br />

samuSao jgufebTan, ZiriTadad maTTan, visac saqme hq<strong>on</strong>da ek<strong>on</strong>omiur<br />

analizTan, Zlier modificirebuli wylis obieqtebis dagegmarebasTan,<br />

saCvenebel pirobebTan da m<strong>on</strong>itoringTan.<br />

Tqven SegiZliaT daukavSirdeT eqspetrebs, romelnic Cabmulni arian<br />

IMPRESS saqmianobaSi<br />

IMPRESS wevrebis Cam<strong>on</strong>aTvali sruli sak<strong>on</strong>taqto detalebiT SesaZlebelia moiZebnos am<br />

instruqciis damateba III-Si.<br />

Tu Tqven gWirdebaT daxmareba Tqvens saqmianobaSi, daukavSirdiT IMPRESS warmomadgenels<br />

Tqvens qveyanaSi.<br />

2. wylis CarCo direqtivaSi zewolaTa da zegavlenaTa analizi – erTiani gageba<br />

2.1. WFD moTxovnilebaTa gamoZaxili<br />

2.1.1 zewolaTa da zegavlenaTa analiziTan dakavSirebuli moTxovnilebani<br />

wina TavSi naTeli gaxda WFD-s mizani, da gaerTianebis mniSvneloba am miznebis misaRwevad.<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizis aucilebloba gancxadebulia WFD-s me-5 muxlSi ,<br />

romelic moiTxovs mdinareTa auzebis TiToeuli regi<strong>on</strong>isaTvis:<br />

• misi maxasiaTeblebis analizs.<br />

• zedapirul da gruntis wylebze adamianTa saqmianobis zemoqmedebis<br />

mimoxilvas<br />

• wylis moxmarebis ek<strong>on</strong>omikur analizs.<br />

instruqcia eZRvneba am moTxovnilebebidan meores, magram mTlianad unda iyos Serwymuli<br />

ek<strong>on</strong>omikur analizTan, risTvisac orientiri SemuSavda ek<strong>on</strong>omikuri analizis samuSao<br />

jgufis mier (WATECO) (ixileT WFD instruqcia #1). WFD adgens amocanebs romelnic<br />

gansazRvrulia muxli 5-iT, romelic dasrulda 2004 wlisaTvis. SemdgomSi isini gadaixedeba<br />

2013 wlisaTvis da Semdeg yovels 6 weliwadSi (2019, 2025). Camoyalibda ra WFD-s sruli<br />

mizani, 2004 wels Catarebuli analizis dros gaTvaliswinebul iqna, TiToeuli wylis<br />

obieqtis mimdinare mdgomareoba da gakeTda prognozi 2015 wlisaTvis. Aamgvarad,<br />

WFD iwyebs Sefasebis, ganmeorebisa da gaumjobesebis uwyvet process.<br />

zegavlenaTa mimoxilvis dazusteba mocemulia WFD-s damateba II, seqcia 1 –Si zedapiruli<br />

wylebisTvis, da damateba II seqcia q, kerZod:<br />

1. zedapiruli wylis obieqtebis tipebis daxasiaTeba<br />

10


11<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

2. ekoregi<strong>on</strong>ebi da zedapiruli wylebis obieqtebis tipebi<br />

3. tip-specifikuri sarekomendacio pirobebis dadgena zedapiruli wylis<br />

obieqtebisaTvis;<br />

4. zewolaTa dadgena<br />

5. zegavlenaTa Sefaseba<br />

es instruqcia eZRvneba am procesis bolo or nawils, magram naTelia, rom mWidro kavSirSia<br />

daxasiaTebaTan da sarekomendacio(saCvenebeli) pirobebis dadgenasTan.<br />

CIS ori calkeuli samuSao jgufi gvawvdis orientirs sarekomendacio pirobebze miwis<br />

zedapirul wylebTan mimarTebaSi (REFCOND) da topologiasa da klasifikaciis sistemebze<br />

gamdinare da sanapiro wylebTan mimarTebaSi (COAST) (ixileT WFD CIS instruqcia #10 da 5.,<br />

Sesatyvisad).<br />

WFD moiTxovs inforaciis Sekrebas da Senaxvas mniSvnelovani antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri zewolebis<br />

tipze da simZlavreze, da migviTiTebs zewolebis farTo kategorizaciaze Semdegnairad:<br />

• dabinZurebis wertilovani wyaroebi<br />

• dinebis reJimis modificirebis efeqtebi regulaciis danawilebiT<br />

• morfologiuri cvlilebebi<br />

• aseve unda ganisazRvros nebismieri sxva zewola anu iseTi, romelic ar<br />

jdeba am kategoriaSi.<br />

• Aamas garda, aris moTxovna gaTvaliswinebul iqnas xmeleTze gamoyenebis<br />

paternebi (magaliTad dasaxlebebis, industriuli, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo-sameurneo,<br />

tyis meurneobis da sxva) radgan es SesaZloa gamosadegi iyos im<br />

adgilebis misaTiTeblad, sadac arsebobs specifikuri zewolebi.<br />

zegavlenaTa Sefasebisas unda gamoyenebul iqnas orive, informacia zewolebis Sesaxeb da<br />

nebismieri sxva informacia, magaliTad garemos m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi, albaTobis<br />

gansazRvra, rom zedapiruli wylis obieqtis xarisxi ar Seesabameba garemos amocanebs. Oim<br />

obieqtebisaTvis, romelnic atareben specifikur amocanaTa Seusruleblobis risks,<br />

aucilebelia gaTvalisiwinebul iqnas damatebiTi m<strong>on</strong>itoringisa da programuli<br />

R<strong>on</strong>isZiebebis ganxorcieleba.<br />

Ggruntis wylebi<br />

gansxvavebuli procesia aRwerili WFD-s damateba II, seqcia 2-Si, da Sedgeba xuTi<br />

nawilisagan, kerZod:<br />

1. sawyisi daxasiaTeba, romelic moicavs zewolaTa gansazRvras da amocanebis<br />

Seusruleblobis riskebis dadgenas.<br />

2. riskis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i gruntis wylebis Semdgom daxasiaTebas.<br />

3. gruntis wylebze adamianTa moqmedebis zegavlenis mimoxilvas sazRvrebs gadamkveTi<br />

da riskis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i gruntis wylebisaTvis.<br />

4. gruntis wylebis d<strong>on</strong>eTa cvlilebebis zegavlenis mimoxilva gruntis wylebis<br />

obieqtebisaTvis, romelTaTvisac pirveladi amocanebi dgindeba 4,5. muxlebis mixedviT<br />

da,<br />

5. dabinZurebis zegavlenis ganxilva gruntis wylebis xarisxze, romelTaTvisac<br />

pirveladi amocanebi unda dadgindes;<br />

instruqcia exeba am procesis yvela mxares. zewolebi gansazRvruli WFD-s damateba II, qveseqcia<br />

2.1-Si Seesatyviseba zedapiruli wylebisaTvis dadgenil pirvel sam kategorias,<br />

kerZod:<br />

• dabinZurebis wertilovani wyaroebi<br />

• dabinZurebis Sereuli wyaroebi; da<br />

• wylis d<strong>on</strong>eebisa da dinebis cvlilebebi, romelic gamowveulia gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iT<br />

• instruqcia #3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />

11


12<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

2.1.2 kavSirebi sxva specifikur moTxovnebTan da asocirebuli drois farglebi<br />

wnevebisa da zegavlenaTa analizi warmoadgens dagegmarebis procesis mxolod erT<br />

elements, Tanxlebuls sxva elementebiT romelnic amdidrebdnen mimoxilvas, an<br />

damokidebulni arian mis gamosavalze (grafiki 2.2).<br />

amocanebi<br />

<br />

adamianTa moqmedebis<br />

analizi<br />

ek<strong>on</strong>omikuri<br />

analizi<br />

<br />

m<strong>on</strong>itoringis<br />

programis<br />

mimoxilva<br />

<br />

arsebuli<br />

informacia<br />

da m<strong>on</strong>acemebi<br />

<br />

wnevaTa da<br />

zegavlenaTa<br />

analizi<br />

<br />

R<strong>on</strong>isZiebaTa<br />

programa<br />

grafiki 2.2 dagegmvis procesis elementebi<br />

am didi procesis erT-erTi yvelaze fundamenturi elementia garemos amocanebis dadgena<br />

(muxli 4) radgan zewolaTa da zegavlenaTa mimoxilvis procesma unda gamoavlinos wylis<br />

obieqtebi, romelnic ver asruleben an sariskoa, rom ver Seasruleben gansazRvrul<br />

12


13<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

amocanas. amocanebi damokidebulni arian mTlian mizanze miRweul iqnas kargi mdgomareoba<br />

2015 wlisaTvis, da SesaZlebelia damatebiT specifikur amocanaze, romelic ganekuTvneba<br />

dacul areebs da gansazRvrulia sxva kan<strong>on</strong>mdeblobiT. amocanebi aseve damokidebulni arian<br />

wylis obieqtis mimdinare mdgomareobaze, ise rom wevrma qveynebma, ZiriTadad, unda<br />

moaxdin<strong>on</strong> maTi mdgomareobis gauaresebis pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilaqtika.<br />

amocanebi SemdgomSi ganxilulia seqcia 2.3.-Si.<br />

grZelvadian farglebSi, Tu ramdenad miRweulia miznebi, Sefasdeba wylis obieqtebis<br />

qimiuri da ekologiuri mdgomareobis mixedviT. pirveli mimoxilvis yvelaze mniSvnelovani<br />

amocana 2004 wlisaTvis aris wylis menejmentis sakiTxebis gaazreba mdinaris TiToeuli<br />

auzisaTvis da rogor zemoqmedebas axdenen isini TiToeul, individualur wylis obieqtze.<br />

es SesaZloa ganxilul iqnas, rogorc mogvianebiT stadiaze damatebiTi ganxilvisa da<br />

analizis winaswari skriningi. aRniSnuli skriningi gamokveTavs sakiTxebs, romelnic<br />

ganxilul unda iqnas mdinareTa auzis menejmentis gegmis Sedgenisas<br />

(RBMP), da is aseve gamoavlens m<strong>on</strong>acemebisa da codnis garkveul deficits , romelic unda<br />

Seivsos RBMP-s da m<strong>on</strong>itoringis programis Sedgenis procesSi.<br />

faqtori, romelic zegavlenas axdens amocanebis dadgenaze gulisxmobs wylis obieqtis<br />

Camoweras, rogorc xelovnurs an Zlier modificirebuls (muxli 4). orienteri aseTi<br />

CamowerisaTvis mocemulia, xelmisawvdomia WFD CIS saorientacio dokumentSi #4. amasaTan,<br />

sanam 2009 wlamde HMWBs Camowera ar damTavrdeba, HMWBs orientiris ZiriTadi principebi<br />

gaTvaliswinebul unda iqnas zewolebis da zegavlenebis sawyisi gaanalizebis dros.<br />

WeSmaritad, es ori procesi danaxul unda iqnas, rogorc mWidrod urTierTmoqmedi<br />

paraleluri procesi, da ara damoukidebeli moqmedebani.<br />

WFD awesebs amocanebis garkveul ricxvs zedapiruli da gruntis wylebisTvis<br />

da wnevebisa da zegavlenaTa analiziT unda Sefasdes TiToeuli amocanis Cavardnis riski.<br />

amocanebi moicaven axal ekologiur miznebs, romelTa miRweva SesaZloa komprometirebul<br />

iyos mTeli rigizewolebiT, romelnic moicaven wertilovani wyaroebis daclas, difuzuri<br />

wyaroebis daclas, wylis gadinebas, wylis dinebis regulacias, morfologiur cvlilebebs,<br />

da gruntis wylebis xelovnur gadaclas. Es da sxva nebismieri zewola, romelTac<br />

SesaZloa zemoqmedeba moaxdin<strong>on</strong> wylis ekosistemebis mdgomareobaze gaTvaliswinebul unda<br />

iqnas analizisaTvis.<br />

WFD moiTxovs misi ZiriTdi amocanebis Sesrulebas; zedapiruli wylis karg mdgomareobas<br />

da gruntis wylebis karg mdgomareobas yvelaze gvian 2015 wlis bolosaTvis;, sanam muxlebi<br />

4.3-4.7 moqmedebaSia. Sesatyvisad, zewolaTa da zegavlenaTa analizi unda iTvaliswinebdes,<br />

Tu rogor unda ganviTardes zewolebi 2015 wlamde ise, rom wylis obieqtebi riskis qveS<br />

aRmoCndnen, rom ver miaRwi<strong>on</strong> karg mdgomareobas, Tu Sesatyvisi programuli R<strong>on</strong>isZiebebi ar<br />

daigegmeba da ganxorcieldeba. es moiTxovs gaTvaliswinebul iqnas arsebuli<br />

kan<strong>on</strong>mdeblobis da prognozebis efeqtebi da rogor CairTvebian droTa ganmavlobaSi is<br />

ZiriTadi ek<strong>on</strong>imikuri faqtorebi, romelnic moqmedeben wylis moxmarebaze, da rogor<br />

SeiZleba zemoqmedebdnen wylis garemos zewolebze es cvlilebani (ixileT WFD CIS instruqcia<br />

#3). aseTi prognozebi unda mowodebul iqnas wylis moxmarebis ek<strong>on</strong>omikuri analizis<br />

Sedegad, rasac moiTxovs muxli 5.<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizis dros aucilebelia dadgindes WFD-s amocanebis<br />

romeli riskebi unda iqnas ganxiluli R<strong>on</strong>isZiebaTa ganxorcielebisas, romelnic<br />

dak<strong>on</strong>kretebulia sazogadoebrivi kan<strong>on</strong>mdeblobiT. es informacia saSualebas iZleva, rom<br />

ek<strong>on</strong>imikur analizis Sedegad Sefasdes da SemuSavdes rCevebi R<strong>on</strong>isZiebaTa kombinaciaze<br />

yvelaze<br />

efeqturi danaxarjebiT, romelnic SesaZlebelia gamoyenebul iqnas sxva riskebTan<br />

mimarTebaSi WFD-s miznebis misaRwevad.<br />

WFD-s amocana, rom Seamciros an daicvas gruntis wylebi damabinZurebelebisagan {muxli<br />

4.(b)(i)<br />

ar ak<strong>on</strong>kretebs romeli damabinZureblebis SeWris prevencia unda ganxorcieldes da ra<br />

ramdenad unda SeizRudos sxva damabinZureblebi. ase rom ar aris naTeli rogor Sefasdes<br />

am amocanaTa Seusruleblobis riskebi sanam ar moxdeba maTi miznebis ganmarteba.<br />

aseTi ganmarteba SeiZleba mogvces Svileulma direqtivam romelic dafuZndeba muxli 17 –is<br />

mixedviT. aseT Svileul direqtivas moeTxoveba aseve daadginos kriteriumebi<br />

13


14<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

mniSvnelovani da myar, aRmavali tendenciebis identifikaciisaTvis { muxli 4.1 (b) (iii). sanam<br />

es kriteriumebi dadgindeba, wevrma qveynebma unda gadawyvit<strong>on</strong> ra Seadgens mniSvnelovan da<br />

myar, aRmaval tendenciebs maTi sakuTari kriteriumebis mixedviT.<br />

zewolaTa da zegavlenaTa mimoxilva saWiroa m<strong>on</strong>itoringis programis Sesadgenad, romelic<br />

unda amoqmeddes 2006 wlisaTvis (muxli 8) da aseve<br />

R<strong>on</strong>isZiebaTa programis SesamuSaveblad, romelnic unda dadgindes 2009 wlisaTvis da<br />

amoqmeddes 2012 wlisaTvis (muxli 11). muxli 14 amxnevebs<br />

yvela dainteresebuli mxares aqtiurad Caebas WFD-s SerulebaSi da sTxovs wevr qveynebs<br />

moaxdinos sazogadoebis informireba da k<strong>on</strong>sultireba. amgvarad,<br />

wlis saagentoebma da mmarTvelobam unda gaxados es mimoxilva rac SeiZleba gamWvirvale.<br />

es muxli specifikurad moiTxovs sazogadoebis k<strong>on</strong>sultirebas RBMP-s Seqmnisas, rasac<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi mniSvnelovnad Seuwyobs xels.<br />

informaciis gaziareba, sazogadoebis k<strong>on</strong>sultireba da m<strong>on</strong>awileoba direqtivis<br />

moTxovnilebebia da misi ganxorcielebis efeqturobas uwyobs xels. instruqcia,,<br />

sazogadoebis m<strong>on</strong>awileobaze” gvawvdis Semdgom informacias m<strong>on</strong>awileobis im formebze<br />

(WFD CIS instruqcia #8).<br />

mowileTa m<strong>on</strong>awileoba mniSvnelovania, radgan is asrulebs mraval funqcias,<br />

romelnic moicaven:<br />

• yvelas mier mow<strong>on</strong>ebuli procesis ganviTareba zrdis misi gamosavlis<br />

kan<strong>on</strong>ierebas da amgvarad aadvilebs mis qmediT da efeqtur<br />

ganxorcielebas.<br />

• mewileebi SeiZleba warmoadgendnen informaciis sasargeblo<br />

wyaros da flobdnen gamocdilebas zewolaTa da zemoqmedebaTa<br />

analizSi (ixileT cxrilebi me-5 TavSi).<br />

• sazogadoebis mimoxilva sasargebloa imis gasagebad, Tu rogor afasebs<br />

xalxi garemo pirobebis gaumjobesebas da Cveni wylebis xarisxs da<br />

ramdenad arian isini mzad gadaixad<strong>on</strong> garemos gasaumjobeseblad.<br />

sazogadoebis CarTva d partniorebis qseli, romelic Camoyalibda maTi m<strong>on</strong>awileobis<br />

Sedegad, sasargebloa sakuTrebis SegrZnebis gamosamuSaveblad mdinareTa auzebis<br />

menejmentis gegmebze da SeuZlia gazardos R<strong>on</strong>isZiebaTa<br />

efeqturoba, romelic saWiroa direqtivis amocanebis Sesasruleblad.<br />

direqtiva mxolod adgens ZiriTad TariRebs k<strong>on</strong>sultaciebisaTvis, magram swored rom<br />

iTqvas ar azustebs TariRebs m<strong>on</strong>awileobis procesisaTvis, radgan es damokidebulia<br />

adgilobriv dawesebulebebze da arsebuli sociumis pirobebze, amasTan rekomendirebulia<br />

adreulad daiwyos m<strong>on</strong>awileobis procesi<br />

(magaliTad, mdinareTa auzebis daxasiaTebis nawili 2004 wlamde) efeqturobis<br />

gasaumjobeseblad.<br />

ixileT aseve am dokumentis Tavi 5, romelic gviCvenebs vin unda iyos Cabmuli<br />

IMPRESS analizis Catarebasa da gamoyenebaSi.<br />

me-15 muxli azustebs muxli 5 –is mixedviT Catarebuli mimoxilvis moxsenebis mimarT<br />

moTxovnilebebs. wevr qveynebs moeTxovebaT warmoadgin<strong>on</strong><br />

mimoxilvaTa Semajamebeli moxsenebebi maTi dasrulebidan 3 Tvis ganmavlobaSi. ( pirveli<br />

mimoxilvidan yvelaze gvian 2005 wlis martisaTvis). SemdgomSi, es mimoxilviTi moxsenebani<br />

Sevlen RBMP-s SemadgenlobaSi, romelTa gamoqveyneba pirvelad unda moxdes pirvelad 2009<br />

wlisaTvis, da Semdgom yovel eqvs weliwadSi (2015, 1021 . . . .). amgvarad, 2009 wlidan Sedgeba<br />

6 wliani ciklebis cxrili, zewolaTa da zemoqmedebaTa mimoxilviT, romelic RBMP –s<br />

gamoqveynebamde 2 wliT adre moxdeba.<br />

muxli 6 moiTxovs, rom daculi arealebis registri dadgindes 2004 wlisaTvis, magram es<br />

informacia saWiroa ufro adrec, raTa SesaZlebeli gaxdes zewolaTa da zemoqmedebaTa<br />

analizi. drois farglebi da asocirebuli kavSirebi Sejamebulia cxrilSi 2.1.<br />

cxrili 2.1 qmedebebi da TariRebi, rodesac es amocanebi unda miRwevadi<br />

gaxdes …(yuradRevba miaqcieT, rom praqtikaSi mravali qmedeba<br />

unda damTavrdes fiqsirebuli drois periodSi, romelic<br />

gamiznulia winamdebare amocanis dasamTavreblad.<br />

moqmedeba<br />

TariRi<br />

zegavlenaTa mimoxilva Sesrulebuli wevri qveynebis mier 2004<br />

14


15<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

(muxli 5,muxli 15, damateba II)<br />

dadgenili daculi arealebis registri(muxli 6) 2004<br />

zegavlenaTa mimoxilvis jamuri moxseneba komisiis mimarT (muxli 15) 2005<br />

samoqmedo programis m<strong>on</strong>itoringi (muxli 8) 2006<br />

mdinareTa auzebis menejmentis pirveli dasrulebuli gegma<br />

2009<br />

(muxli 15)<br />

R<strong>on</strong>isZebaTa dadgenili gegma (muxli 11) 2009<br />

samoqmedo R<strong>on</strong>isZiebaTa programa (muxli 11) 2012<br />

2.2 ZiriTadi terminebi<br />

maSin, rodesac WFD –dan naTeli xdeba, rom zegavlena aris zewolaTa Sedegi, arcerTi<br />

termini ar aris zustad gansazRvruli. amisaTvis unda SemuSavdes am terminebis erTiani<br />

gansazRvrebebi da yvelaze efeqturi midgomebi. am instruqciaSi farTod gamoyenebadi<br />

gamwevi, zewola, mdgomareoba, zegavlena, pasuxi (DPSIR) analitikuri CarCo miRebulia<br />

Tavisi gansazRvrebebiT<br />

instruqcia #3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(definiciebiT),<br />

rogorc es mocemulia cxrilSi 2.2. da ilustrirebulia cxrili 2.3 magaliTis gamoyenebiT.<br />

cxrili 2.2<br />

termini<br />

wamyvani<br />

zewola<br />

mdgomareoba<br />

zegavlena<br />

pasuxi<br />

DPSIR CarCo rogorc is gamoiyeneba zewolaTa da zegavlenaTa<br />

analizSi<br />

gansazRvreba<br />

antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri qmedeba, romelsac SesaZloa zegavlenas axdens garemoze<br />

(mag. s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobaze, industriaze)<br />

wamyvani Zalis pirdapiri efeqti (magaliTad, efeqti, romelic iwvevs wylis<br />

dinebis an qimiuri Semadgenlobis cvlilebas).<br />

wylis obieqtis mdgomareoba romelic gamomdinareobs rogorc bunebrivi,<br />

aseve antrifigenuri faqtorebidan (magaliTad fizikuri, qimiuri, da<br />

biologiuri maxasiaTeblebidan).<br />

zewolis zegavlena garemoze<br />

zomebi, romelni miRebulia wylis obieqtebis mdgomareobis<br />

gasaumjobeseblad (magaliTad, daclis SeCereba, wertilovan wyaroTa<br />

gadaclis SeCereba, saukeTeso praqtikis orientiris SemuSaveba s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />

meurneobisaTvis)<br />

am gansazRvrebebidan naTeli xdeba, rom zewolaTa da zegavlenaTa ama analizSi<br />

aucilebelia informaciis Setana wamyvan Zalebze, mdgomareobaTa cvlilebebze da sapasuxo<br />

reqciaTa gaTvaliswinebaze. gansxvaveba, romelic gakeTebulia mdgomareobasa da zegavlenas<br />

Soris acalkevebs efeqtebs, romelnic zogjer kombinirebulia, an areulia erTmaneTSi. erTerTi<br />

mizezi amisa aris is, rom zegavlenaTagan mravali advilad ar izomeba. statusi<br />

xSirad gamoiyeneba rogorc indikatori an surogati zegavlenisaTvis. es naCvenebia mraval<br />

arsebul meTodologiaSi ( magaliTad xarisxis samzineebi da klasifikaciis sistemebi),<br />

sadac fiziko-qimiuri parametrebi gamoiyeneba ekologiuri statusis Sesafaseblad. vinaidan<br />

es meTodebi gulisxmoben kargi urTierTgagebis damokidebulebas mdgomareobasa da<br />

zegavlenas Soris, praqtikaSi isini ar gamoiyeneba da mimdinare samecniero kvlevis sagans<br />

warmoadgenen. am gaurkvevlobis garda, parametrebi, romelnic gansazRvraven ekologiur<br />

statuss sabolood ver dadgindeba, sanam ar dasruldeba zewolaTa da zegavlenaTa<br />

pirveli mimoxilva. midgoma, romelic miRebulia am instruqciaSi gvawvdis CarCos<br />

analizisaTvis, romelic asaxavs Tanamedrove gagebas, Tu rogor funqci<strong>on</strong>ireben wylis<br />

ekosistemebi da SesaZlebels xdis specifikuri ekologiuri kriteriumebis momaval<br />

integracias.<br />

15


16<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

aRsaniSnavia DPSIR CarCos k<strong>on</strong>teqstSi, rogorc es zemoTaa aRwerili, miznebi romelnic<br />

gansazRvrulia WFD-Ti ukavSirdeba orTaves, mdgomareobas da zegavlenas, radgan<br />

standartebi evropis wylis xarisxis miznis sxva kan<strong>on</strong>mdeblobidan ukavSirdeba wylis<br />

obieqtebze damabinZureblebis k<strong>on</strong>centracias ( anu maT mdgomareobas), maSin rodesac WFD-s<br />

biologiuri elementebi naTlad migviTiTebs zegavlenebze.<br />

nomenklaturis am problemis miuxedavad, WFD-s mniSvneloba naTelia. Tu wylis obieqti ver<br />

asrulebs mis mizans, maSin am Cavardnis mizezi ( zewola an zewolaTa kombinacia) unda<br />

gamokvleul iqnas. amgvarad, rodesac direqtiva acxadebs, rom mniSvnelovani zewolebi<br />

gamokvleul unda iqnas, aq igulisxmeba, rom es unda gakeTdes yvela zewolisaTvis<br />

gancalkevebulad, an kombinaciaSi sxva zewolebTan, ramac SesaZloa Seaferxos specifikuri<br />

amocanis Sesruleba. aseT interpretacias Semoaqvs damokidebulebis sazRvrebi, romelic<br />

gaTvalswinebulia seqcia 2.3.2-Si. aseve aRniSvnis Rirsia, rom moqmedi kriteriumebi,<br />

romelnic gamoiyeneba mniSvnelovani zewolebis Sesafaseblad zedapiruli da gruntis<br />

wylebisaTvis, riskis qveS arian, rom ver Seasruleben dasaxul amocanebs. zewolebis da<br />

misi Sedegebis analizi warmoadgens ,,riskis Sefasebis” process, magram es orientirebi<br />

yovelTvis ganixileboda, rogorc zewilaTa da zegavlenaTa analizi.<br />

sxva terminebi gansazRvrulia terminologiis leqsik<strong>on</strong>Si damateba II-Si.<br />

2.3. saTanado gaTvaliswinebebi<br />

2.3.1 wylis obieqtis gansazRvreba<br />

zemoTaRwerili moTxovnebi ukavSirdeba zedapiruli wylis obieqtebs an gruntis wylis<br />

obieqtebs. WFD gansazRvravs orive am pirobas, da rogorc gansazRvrebis nawili aRniSnavs,<br />

zedapiruli wylebi unda iyos diskretuli, magram ar aris saWiro iyos, magaliTad mTeli<br />

mdinare, maSin roca gruntis wylis obieqtebi unda gancalkevebulni iyvnen. instruqciis<br />

Savi nimuSi momzadebulia CIS farglebSi calkeuli gansxvavebuli wlis obieqtebis<br />

dasadgenad: horiz<strong>on</strong>taluri orientiri terminis gamoyenebaze ,,wylis obieqti” wylis CarCo<br />

direqtivis k<strong>on</strong>teqstSi (WFD) instruqcia #2 . es exeba masStabebis sakiTxebs da wylis<br />

obieqtebis gansazRvris mniSvnelobas, miniSnebiT ara mxolod wylis obieqtis tipze, da<br />

morfologiur cvlilebebze, aramed aseve zewolebsa da zegavlenebze. wylis obieqtebis<br />

saboloo gansazRvrebebis ar arsebobisas, es instruqcia exeba zewolaTa da zegavlenaTa<br />

16


17<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

analizs, romelnic damoukidebelni unda iyvnen nebismieri gamorCeuli sakiTxidan, rac<br />

dakavSirebulia wylis obieqtebis gansazRvrasTan.<br />

2.3.2 maStabebis sakiTxebi<br />

sxvadasxva saxis zewolebi zegavlenas ar axdenen gansxvavebul wylis obieqtebze igive<br />

sivrcisa da drois farglebSi. Tumca, zewolaTa analizi unda Catardes, rom uzrunvelyos<br />

: a) saboloo moxseneba, romelic Seqmnilia Segrovili informaciiT SesatyvisobaSi WFD<br />

amocanebTan da b) m<strong>on</strong>acemebis Segroveba SesaZlebelia grZelvadianad.<br />

zegavlenaTa umetesobaze m<strong>on</strong>itoringi ver xerxdeba da pirdapir verc ki mowmdeba. bevr<br />

SemTxvevaSi, FmaTi dadgena xdeba mdgomareobis cvlilebebze dakvirvebiT da am<br />

cvlilebaTa SesaZlebloba gamowveulia cnobili zewolebiT. zewolaTa da mdgomareobaTa<br />

m<strong>on</strong>acemebis koleqciis swori dro da sivrce aris yvelaze mniSvnelovani topikebi,<br />

romelnic SesaZlebels xdian damyardes safuZvliani (amgvarad, aRiarebuli WeSmaritad)<br />

damokidebulebani, da SemdgomSi R<strong>on</strong>isZiebaTa Sesatyvisi programa. Sesabamisi drois da<br />

sivrcis farglebis SerCeva ufro advildeba, rodesac zewola Sedegia datvirTvisa<br />

romelic xdeba garkveul droSi garkveul samizneze, rasac aqvs garkveuli farglebi.<br />

magaliTad, wylis garkveuli moculobis amoRebas SesaZloa ar hq<strong>on</strong>des zegavlena Tu<br />

amotumbulia mTeli wlis manZilze, magram mniSvnelovania zewola,Tu mdinaridanaa<br />

amoRebuli mxolod zafxulis TveebSi.<br />

zewolaTa swori dadgena moiTxovs Sesatyvisi samizneebis Sesabamis identifikacias, da<br />

zegavlenaTa sididisa da mgrZnobiarobis gansazRvras. sivrcobrivi farglebi<br />

gamomdinareobs am identifikaciidan. praqtikuli mosazrebebiT, kompromisebi unda gakeTdes<br />

m<strong>on</strong>acemebis koleqciis tvirTis minimumade dasayvanad. viTvalsiwinebT ra m<strong>on</strong>acemTa mraval<br />

wyaros, romelTac SeuZliaT damatebiTi informaciis mowodeba zewolaTa Sesafaseblad,<br />

rac SeiZleba gamoviyenoT zedapiruli an gruntis wylebis zemoqmedebaTa analizisaTvis,<br />

zogierTi saerTo wesi mowodebulia.<br />

rac Seexeba droebiT masStabebs, mniSvnelovania rom miviRoT Sesatyvisi droebiTi<br />

masStabebi zewolaTa da zegavlenaTa analizze, radgan zogierTi zewolis Sedegi iqneba<br />

zegavlena mravali wlis Semdgom momavalSi. xolo zogierTi momavali zegavlena<br />

dakavSirebuli iqneba zewolebTan warsulSi, romelnic ukve aRar arseboben. amasTan,<br />

m<strong>on</strong>acemTa umetesi wyaro gvawvdis wliur m<strong>on</strong>acemebs. drois es farglebi SeiZleba xSirad<br />

damakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebeli aRmoCndes, rom Seexos grZelvadian zegavlenebs. magaliTad, did tbebze<br />

an gruntis wlis obieqtebze zegavlenas axdens kumulaciuri Cadenebi, romelic grZeldeba<br />

aTeulobiT wlebi. amis sapirispirod, mdinaris an zRvis napiris dabinZureba, turizmi da<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis narCenebis zegavlena gamomdinareobs ukiduresi moTxovnilebidan mwir<br />

resursebze. ukanasknel SemTxvevaSi, wliuri m<strong>on</strong>acemebi ar gvawvdis informacias<br />

mniSvnelovan zewolebze drois ufro mokle periodze.<br />

swored mimarTuli yvela zegavlena drois farglebTan mimarTebaSi moiTxovs:<br />

• erT wlis m<strong>on</strong>acemebi, wliuri paternis miTiTebiT moicavs sul cota<br />

saSualo mniSvnelobas, kidura mniSvnelobas da mis xangrZlivobas,<br />

optimumia erTi Tvis mniSbneloba<br />

• grZelvadiani, mravalwliani m<strong>on</strong>acemebi, Tu marTebulia, mdinareTa<br />

Sereuli wyaroebis CaTvliT (magaliTad, adre arsebuli sawarmoo<br />

saqmianobisas gamorecxili toqsiuri nivTierebebis naleqidan<br />

gamoTavisufleba).<br />

rac Seexeba sivrcis sazRvrebs, m<strong>on</strong>acemTa mniSvnelovani maxasiaTebelia mdebareoba,<br />

gansakuTrebiT maSin Tu wylis obieqti moicavs Zalian gansxvavebul komp<strong>on</strong>entebs<br />

(magaliTad, mdinaris ZiriTadi arxi da misi Senakadebi, SemosazRvruli gruntis wylebis<br />

datvirTvis arealebi da a.S.), romelnic gansxvavebulad reagireben zewlebze. zewolis<br />

adgili SesaZloa gaanalizdes, rogorc dazustebuli informacia an rogorc cru<br />

informacia (informacia xvedriTi w<strong>on</strong>is Sesaxeb) pirvel rigSi, dgindeba wylis obieqtis<br />

Sesatyvisi komp<strong>on</strong>enti. mogvianebiT, unda dadgindes areali, romelic zewolas ganicdis da<br />

sul cota, SesaZlebeli gaxdes zewolis dakavSireba mis samiznesTan. magaliTad,<br />

SemosazRvruli gruntis wylebis Sesaxeb mniSvnelovani m<strong>on</strong>acemia gamodineba mxolod<br />

datvirTvis adgilidan, da ara mTeli wylis obieqtidan.<br />

17


18<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

es principiebi ufro naTladaa garCeulia momdevno TavebSi.<br />

1.2.2. gansxvavebuli sastarto wertilebi.<br />

drois ganrigi pirveli zewolebis da zemoqmedebis analizis dasrulebisaTvis da misi<br />

Sedegebis moxsenebisaTvis Zalian xanmoklea. pirveli analizi safuZvlianad eyrdnoba<br />

arsebul informacias zewolebsa da zemoqmedebebze da Sefasebis arsebul meTodebs.<br />

vinaidan sazogadoebrivi wylis wina kan<strong>on</strong>mdebloba fokusirdeboda dabinZurebaze,<br />

informacia da gamocdileba sxva zewolebze da zemoqmdebebze Zalian gansxvavebulia<br />

wever qveynebs Soris da TviT qveynis SigniTac, erovnul kan<strong>on</strong>mdeblobasa da politikaze<br />

damokidebulebiT.<br />

2.3.4. wylis obieqtebis dajgufeba<br />

wylis obieqtebis dajgufeba, romelic warmoebs maRal samecniero safuZvelze, aseve<br />

mniSvnelovani iqneba yvelaze efeqturi Rirebulebis mq<strong>on</strong>e midgomis uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isaTvis<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizis mimarT. wylis obieqtebis dajgufebis SesaZlebloba<br />

damokidebulia mdinaris auzis rai<strong>on</strong>is maxasiaTeblebze da maTze arsebul zewolaTa<br />

sidideze.<br />

2.3.5. gaurkvevlobis gaTvaliswineba<br />

zewolaTa da zegavlenaTa pirveli analizi unda dasruldes 2004 wlis bolomde. amasaTan,<br />

am droisaTvis mtkiced ver ganisazRvreba direqtivis amocanebis SesrulebisaTvis<br />

aucilebeli garemos pirobebi. magaliTad, ekologiur mdgomarebaTa klasebs Soris<br />

sazRvrebis mniSvnelobebi zedapiruli wylebisaTvis ar aris mosalodneli, rom sabolood<br />

ganisazRvros interkalibraciuli savarjiSoebis dasrulebamde (WFD damateba V1.4) da<br />

m<strong>on</strong>itoringis programebis dawyebamde 2006 wlisaTvis (muxli 8) . prioritetuli<br />

substanciebis garemos xarisxis standartebi, romelnic ayalibeben zedapiruli wylebis<br />

kargi qimiuri statusis<br />

gansazRvrebis nawils, ar iqneba dasrulebuli me-16 muxlis Svileuli direqtivebis<br />

18


19<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

SeTanxmebamde. gruntis wylis amocanebis elementebi, aseve elian klasificirebas me-17<br />

muxlis Svileul direqtivaSi.<br />

Sefasebuli garemos efeqtebis sizuste da sarwmunooba sxvadasxva zewolaTa tipebis dros<br />

aseve Zalian cvalebadia, da didadaa damokidebuli naci<strong>on</strong>aluri da lokaluri informaciis<br />

xarisxze da Sefasebis kompetenturobaze. amitomacaa, rom zewolaTa da zegavlenaTagan<br />

mravalis gaTvaliswineba, romelnic SesabamisobaSi arian wylis CarCo direqtivasTan,<br />

adre ar iyo moTxovnili sazogadoebrivi wylis kan<strong>on</strong>mdeblobiT.<br />

wevr qveynebs dasWirdebaT pirveli analizis dasruleba zewolaTa da zegavlenaTa<br />

Sesatyvisi Sefasebebis gamoyenebiT, magram direqtivis amocanebis Sesasruleblad, isini<br />

saqmis kursSi unda iyvnen da gaiTvaliswin<strong>on</strong> gaurkvevlobebi garemos pirobebSi da<br />

gaurkvevlobebi Sefasebul zegavlenebSi. am gaurkvevlobebis Sedegia is, rom wevri<br />

qveynebis Tvalsazrisi, Tu romeli obieqtebi arian riskis qveS da romeli- ara, savaraudod<br />

Seicavs ufro met Secdomebs zewolaTa da zegavlenaTa Sesaxeb pirvel moxsenebaSi<br />

(IMPRESS moxseneba), vidre es moxdeba momdevno dagegmil ciklebSi. wevri qveynebisTvis<br />

mniSvnelovania, rom saqmis yurSi iyvnen gaurkvevlobaTa Sesaxeb, raTa maTi m<strong>on</strong>itoringis<br />

programebi awyobili da mizanmimarTuli iyos SefasebaTa sarwmunoobis gaumjobesebisaTvis<br />

saWiro informaciis mosawodeblad. is wylis obieqtebi, sadac Sefaseba Seicavs<br />

mniSvnelovan gaurkvevlobas, unda dajgufdnen, rogorc amocanebis Seuusruleblobis<br />

riskis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ni. zewolaTa Sefasebis TvalsaCino uunaroba ar warmoadgens<br />

gaurkvevlobas.<br />

2.3.6. amocanebis gageba<br />

amas winaT aRiniSna, rom zewolebi, romelnic Setanil unda iqnas analizSi,<br />

damoukideblad an kombinaciaSi iwveven zegavlenebs, romelnic xels uSlian amocanebis<br />

Sesrulebas. amis gakeTeba naTlad moiTxovs amocanebis garkveul gagebas da es sakiTxia<br />

ganxiluli am seqciaSi. rom SevajamoT, adamianTa moqmedebebis zegavlenis mimoxilva<br />

moicavs muxli 4 WFD-s garemos yvela amocanas, romelicaa:<br />

• kargi ekologiuri statusis da zedapiruli wylebis kargi qimiuri<br />

statusis miRweva;<br />

• kargi ekologiuri potencialis da zedapiruli wylebis kargi qimiuri<br />

statusis miRweva xelovnuri wylis obieqtebisaTvis.<br />

• gruntis wylebis kargi mdgomareobis miRweva (mag. gruntis wylis kargi<br />

qimiuri statusi da gruntis wylis kargi raodenobrivi statusi);<br />

da, Tu maT mivyavarT ufro zusti amocanebisaken:<br />

• zedapiruli da gruntis wylebis mdgomareobis gauaresebis prevencia;<br />

• amocanebis da standartebis miRweva daculi arealebisaTvis;<br />

• nebismieri mniSvnelovani da xangrZlivad Sem<strong>on</strong>axuli tendenciis<br />

Semobruneba gruntis wylebSi damabinZureblebis k<strong>on</strong>centraciaTa Sesaxeb;<br />

da<br />

• zedapirul wylebSi gansakuTrebulad saSiSi substanciebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is<br />

SeCereba;<br />

da 2013 wlis meore mimoxilvisTvis da yoveli SemdgomisTvis:<br />

• kargi ekologiuri potencialis da zedapiruli wylis kargi qimiuri<br />

statusis miRweva Zlier modificirebulTaTvis (HMWBs).<br />

WFD gansazRvravs oTxi tipis amocanas: ekologiur statuss, ekologiur potencials,<br />

qimiur statuss, da raodenobriv statuss, magram es yvelaferi ar miesadageba yvela wylis<br />

obieqts (ix. cxrili 2.3). gruntis wylebs gamokveTilad gaaCniaT gansxvavebuli amocanebi; ar<br />

arsebobs ekologiuri statusis k<strong>on</strong>cefcia, qimiuri statusis gansazRvreba Zalian<br />

gansxvavebulia zedapiruli wylebisaTvis da erTmniSvnelovnad gruntis wylebisaTvis<br />

arsebobs raodenobrivi statusis damoukidebeli Sefaseba. amasTan, rogorc es Semoxazulia<br />

qvemoT zedapiruli wylebisTvis, raodenobrivi informacia<br />

saWiroa, rogorc hidromorfologiuri Sefasebis nawili. ekologiuri potenciali<br />

gamoyenebadia mxolod zedapiruli wylebisTvis, romelnic aRniSnulia rogorc xelovnuri<br />

an Zlier modificirebuli. aseT aRniSvnamde, romelic saWiroa dasruldes 2009 wlisaTvis,<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi yvelaze Cveulebriv gulisxmobs kriteriums bunebrivi<br />

wylis obieqtebisaTvis (mag. ekologiuri statusi). amocanebis buneba calcalkea<br />

19


20<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

ganxiluli zedapiruli da gruntis wylebisTvis momdevno seqciebSi. unda aRiniSnos<br />

ramodenime ZiriTadi sakiTxi, romelic esadageba yvela wylis obieqts:<br />

I. TiToeuli misadagebuli amocanis mizania, ZiriTadad, ,,kargi<br />

statusis” miRweva 2015 wlisaTvis. pasuxi kiTxvaze aris Tu ara wylis obieqti am amocanis<br />

Seusruleblobis riskis qveS moicavs or gansazRvrebas: Tavidan unda Sefasdes wylis<br />

obieqtis mimdinare mdgomareoba, rasac unda mosdevdes Sefaseba, savaraudod, miaRwevs Tu<br />

ara is Tavis miznebs 2015 wlisaTvis. zedapiruli wylebisTvis 2015 wlamde periodis<br />

arseboba iZleva zewolaTa dadgenis SesaZleblobas, amocanebis Sesrulebis misaRwevad<br />

zomebis SemoRebas da m<strong>on</strong>itoringis warmoebas, raTa warmoCindes, rom miznebi miRweulia.<br />

magram es aseve niSnavs, rom garkveul wilad gaTvaliswinebul iqnas zewolaTa cvlilebebi,<br />

romelTac adgili eqnebaT am periodSi.<br />

maSin rodesac es aseve WeSmaritia gruntis wylebisTvis, wylis xangrZlivi arseboba mraval<br />

miwisqveSa auzSi, niSnavs rom zewolaTa da zegavlenaTa analizi unda iTvaliswinebdes<br />

dRevandel zewolebs, romelnic gamoiwveven problemebs momavalSi. es sakiTxi<br />

specialuradaa ganxiluli gruntis wylebis seqciaSi qvemoT.<br />

II. danarCeni amocanebi SesaZlebelia mivusadagoT, Tu sxva sazogadoebrivi kan<strong>on</strong>mdeblobiT<br />

wylis obieqti aRiniSneba, rogorc dacul arealSi my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i; es aseve ganxilulia SemdgomSi,<br />

qvemoT.<br />

III. jer-jerobiT ar aris dawesebuli ricxvobrivi farglebi, rom ganisazRvros statusis<br />

TiToeuli gansxvavebuli elementis sazRvrebi, magram es sabolood dawesdeba, daefuZneba<br />

ra saCvenebeli pirobebis samuSao jgufis saxelmZRvanelos da interkalibraciul kvlevas<br />

(WFD CIS instruqcia # 10 da 6 Sesatyvisad). amasobaSi, gamoyenebul unda iqnas saeqsperto<br />

Sefaseba kompetenturi xelmZRvanelobis farglebSi, raTa dawesdes SefasebaTa pirvel<br />

raundSi gamosayenebeli Sualeduri mniSvnelobebi. rekomendirebulia, rom sadac<br />

SesaZlebelia, Sualeduri mniSvnelobebi warmoadgendnen saboloo mniSvnelobaTa<br />

raci<strong>on</strong>alur Sefasebebs.<br />

adaptirebulma mniSvnelobebma, romelnic Zalian mkacradaa gansazRvruli,<br />

SeiZleba migviyvan<strong>on</strong> arasaWiro minitoringTan da zomebTan, maSin rodesac adaptirebuli<br />

mniSvnelobebi, romelnic Zalian zogadia, gamoiwveven aucilebeli qmedebebis dagvianebas.<br />

eqspertebis Sefasebis gamoyeneba unda iyos Ria da gamWvirvale.<br />

IV. maSin roca es instruqcia aRwers zewolaTa da zegavlenaTa analizis process am<br />

amocanebTan mimarTebaSi, unda aRiniSnos rom WFD<br />

agreTve gvawvdis pirobebs, rodesac arsebobs gam<strong>on</strong>aklisebi an dadgenilebaTa Sesusteba<br />

(muxli 4, nawili 6 da 7). mTlianobaSi, aRniSnuli migviTiTebs statusis droebiT<br />

gauaresebaze, da gauaresebaze romelic gamowveulia axali mdgradi movlenebis gamo,<br />

Sesatyvisad. amasTan, aseTi pirobebi unda ganisazRvros, rogorc zewolaTa da zegavlenaTa<br />

analizis nawili, da ar unda iqnas aRebuli rogorc ZiriTadi argumentacia analizis<br />

Tavidan asacileblad.<br />

cxrili 2.3. amocanebi romelnic miesadageba sxvadasxva wylis obieqtis tipebs.<br />

mdinare tba gamavali<br />

wyali<br />

sanapiro<br />

wyali<br />

Zlier<br />

modificirebuli<br />

an xelovnuri<br />

gruntis<br />

wyali<br />

ekologiuri<br />

statusi<br />

ekologiuri<br />

potenciali<br />

zedapiruli<br />

wylis<br />

qimiuri<br />

statusi<br />

gruntis<br />

wylis<br />

X X<br />

X X X X X<br />

<br />

X X X X X <br />

20


21<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

qimiuri<br />

statusi<br />

gruntis<br />

wylis<br />

raodenobrivi<br />

statusi<br />

X X X X X <br />

amocanebi zedapiruli wylebisTvis<br />

ekologiuri statusi da ekologiuri potenciali, orive, Seicavs sam elements;<br />

esenia biologiuri, qimiuri da fizikuri (an fiziko-qimiuri), da hidromorfologiuri.<br />

mTliani ekologiuri statusi ganisazRvreba ufro dabali biologiuri da qimiuri<br />

komp<strong>on</strong>entebiT. yuradReba miaqcieT, rom zedapiruli wylebis amocana ar aris mxolod<br />

kargi mdgomareobis miRweva, magram aseve is, rom ar moxdes xarisxis gauareseba. amgvarad,<br />

Tu wylis obieqtis mimdinare ekologiuri statusi Sefasda rogorc ,,maRali”, is ar unda<br />

gauaresdes momavalSi, rogorc ,,kargi”.<br />

biologiuri elementebi<br />

aRniSnuli kvlav iy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a sam komp<strong>on</strong>entad; flora, benTosis uxerxemloebi, da Tevzebis fauna<br />

(es komp<strong>on</strong>enti gamoricxulia sanapiro wylebSi). yvela es gamoiyeneba wylis obieqtis<br />

mosaTavseblad xuTi klasidan erT-erTSi; maRali, kargi, saSualo, arasaxarbielo da cudi.<br />

procesi, romlis meSveobiTac miRweulia es klasifikacia mowodebulia REFCOND –mier (<br />

mimarTeT WFD CIS instruqcias #10) da interkalibraciuli samuSao jgufis mier ( mimarTeT<br />

WFD CIS instruqcias #6). zogadad, maRali aris ,,Seuxebeli” an ,,TiTqmis Seuxebeli”, kargi<br />

migviTiTebs ,, mcire Sexebaze”, saSualo migviTiTebs ,,saSualo cvlilebebze” ,<br />

arasaxarbielo migviTiTebs ,,did cvlilebebze”, da cudi migviTiTebs ,,mwvave cvlilebebze”.<br />

rodesac procesi gansazRvrulia, m<strong>on</strong>itorirebuli m<strong>on</strong>acemebis analizi wylis obieqtis<br />

klasifikaciis saSualebas iZleva da SeiZleba aRZras moTxovna gamoikvli<strong>on</strong>, Tu ratom ver<br />

asrulebs wylis obieqti Tavis amocanas. aRniSnuli savaraudod miRwevadia, xolo amis<br />

sawinaaRmdego<br />

gacilebiT ufro problematuria. sCans, gacilebiT Znelia imis Tqma,<br />

rom qimiuri da hidromorfologiuri mdgomareobis cvlilebebi iwveven biologiuri<br />

mdgomareobis xarisxis daqveiTebas (magaliTad sakvebis mdgomareobasa da Tevzebis<br />

simravles Soris kavSiri zogadad kargad gaazrebuli ar aris). erT-erTi gam<strong>on</strong>aklisia<br />

prioritetuli nivTierebebis sazRvrebis masiuri gadaWarbeba (usafrTxoebis faqtorebis<br />

zRvarze gacilebiT meti), romelTac pirdapiri toqsikuri efeqti aqvT<br />

saCvenebel saxeobebze, romelTac iyeneben biologiuri Sefasebisas.<br />

Q<br />

qimiuri da fiziko-qimiuri elementebi.<br />

cnobilia Oori komp<strong>on</strong>enti, zogadi da specifikuri damabinZureblebi (ix. cxrili 2.4).<br />

specifikuri damabinZureblebisTvis SesaZlebelia dawesdes garemos xarisxis standartebi (<br />

WFD gvawvdis orientirs), xolo zogadi komp<strong>on</strong>entebisaTvis ricxobrivi sazRvrebi ar<br />

21


22<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

arsebobs. rogorc aRiniSna, biologiuri elementebisTvis damokidebuleba wylis xarisxis<br />

am zogad aspeqtebsa da biologiur statuss Soris Znelad gasagebia.<br />

cxrili 2.4 ekologiuri Sefasebis qimiuri da fiziko-qimiuri elementebis komp<strong>on</strong>entebi<br />

komp<strong>on</strong>entebi qve-komp<strong>on</strong>entebi klasi gansazRvreba<br />

zogadi<br />

Temperaturuli<br />

pirobebi.<br />

JangbadiT gajerebis<br />

pirobebi.<br />

Mmarilianoba.<br />

mJavianobis statusi.<br />

Nnutrientebis<br />

statusi.<br />

gamWvirvaloba<br />

(mxolod tbebi)<br />

maRali<br />

kargi<br />

saSualo<br />

mTlianad an TiTqmis<br />

mTlianad dauzianebeli.<br />

d<strong>on</strong>eebi, romelnic<br />

dadgenilia, rom<br />

uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>en<br />

ekosistemebis<br />

funqci<strong>on</strong>irebas<br />

biologiuri elementebis<br />

misaRwevad.<br />

Mmdgomareobebi, romelnic<br />

Seesabameba miRwevebs,<br />

gansazRvruls<br />

biologiuri<br />

specifikuri<br />

damabinZureblebi,<br />

prioritetuli<br />

nivTierebebi da sxva<br />

nivTierebebi,<br />

romlebic<br />

gansazRvrulia<br />

rogorc gamdinare<br />

mniSvnelovani<br />

raodenobiT.<br />

sinTetikuri<br />

Aara sinTetikuri<br />

Hhidromorfologiuri elementebi<br />

22<br />

maRali<br />

kargi<br />

saSualo<br />

maRali<br />

kargi<br />

saSualo<br />

elementebisaTvis<br />

Ddeteqcis sazRvrebs<br />

qvemoT. EQS sazRvrebSi.<br />

Ppirobebi, romelnic<br />

Seesabameba biologiuri<br />

elementebisaTvis<br />

gansazRvrul Sesrulebas.<br />

normaluri, sabaziso<br />

d<strong>on</strong>is qvemoT. EQS<br />

sazRvrebSi. biologiuri<br />

elementebisaTvis<br />

gansazRvruli Sesrulebis<br />

Sesabamisi pirobebi<br />

Kkomp<strong>on</strong>entebi, romelnic gamoyenebulia am SefasebaSi, gansxvavebulia wylis obieqtebis<br />

sxvadasxva tipebisTvis, magram klasifikacia ganekuTvneba ZiriTad qimiur elementebs (mag.<br />

maRali, kargi, da saSualo), klasis erTnairi gansazRvrebiT (cxrili 2.3).<br />

hidromorfologiuri elementebi ar gamoiyeneba ekologiuri statusis gansazRvrebaSi,<br />

magram SesaZloa iqcnen kargi an maRali ekologiuri statusis miuRwevlobis mizezad.<br />

zewolisa da zegavlenis analizis mniSvnelobebi zedapiruli wylebisaTvis.<br />

radgan analizisaTvis aucilebelia gaTvaliswinebul iqnas biologiur elementebze<br />

zewolaTa efeqtebi, arsebobs gaurkvevlobebi biologiis, qimiis da hidromorfologiis<br />

elementebs Soris kavSirebSi. wevrma qveynebma unda gaiTvaliswin<strong>on</strong> es gaurkvevlobebi<br />

Sefasebis dros, radgan qimiuri da hidromorfologiuri elementebis klasifikacia<br />

dakavSirebulia biologiur pirobebTan (ixileT cxrili 2.3), magram kritikuli<br />

mniSvnelobebis gansazRvris gareSe. saWiroa ZiriTadi qimiuri komp<strong>on</strong>entebis ricxobrivi<br />

mniSvnelobebis dadgena mcire droSi (rac eqspertTa SefasebiT damakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebelia kerZo<br />

regi<strong>on</strong>Si an eko-regi<strong>on</strong>Si) imis misaTiTeblad, rom arsebobs kargi ekologiuri statusis<br />

miuRwevlobis riski. Ees instruqcia ar gvkarnaxobs am mniSvnelobebs, Tumca varaudobs ra,<br />

rom isini arseboben, miuTiTebs analizis meTodebis aRweris SesaZlebelobebze, da<br />

yuradRebas amaxvilebs aseTi klasifikaciebis arsebul magaliTebze.


23<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Zlier modificirebuli wylis obieqtebi da drois CarCoebi<br />

wylis obieqtebisTvis, romelnic aRniSnulia, rogorc xelovnuri an Zlier<br />

modificirebuli, ZiriTadi mizania kargi ekologiuri potencialis miRweva, vidre kargi<br />

ekologiuri mdgomareobisa. wylis obieqtebi, romelTac apireben uwod<strong>on</strong> Zlier<br />

modificirebuli, unda iqcnen ori riskis Sefasebis sagnad:<br />

(1) fizikuri cvlilebebis gamo kargi ekologiuri statusis miuRwevlobis riskis Sefaseba,<br />

da<br />

(2) kargi ekologiuri potencialis miuRwevlobis riskis Sefaseba.<br />

amasTan, arsebobs seriozuli praqtikuli siZneleebi am orive Sefasebis dasrulebisa yvela,<br />

potenciurad Zlier modificirebuli wylis obieqtebisaTvis 2004 wlis bolomde.<br />

gaiTvaliswineT, rom wylis obieqtebi, romelnic ver akmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ileben karg ekologiur<br />

statuss mniSvnelovani fizikuri cvlilebebis gamo, SeiZleba ganixil<strong>on</strong> aRniSvnisTvis,<br />

rogorc Zlier modificirebuli wylis obieqtebi muxli 4.3-is mixedviT. zewolaTa da<br />

zegavlenaTa pirveli analizi moaxdens potenciurad Zlier modificirebul wylis<br />

ovbieqtebis identifikacias.<br />

Ggruntis wylebisaTvis ZiriTadi amocanebia:<br />

1. zomebis miReba gruntis wylebSi damabinZureblebis Sesvlis prevenciisa da<br />

SezRudvisaTvis da gruntis wylis obieqtebis statusis gauaresebis prevencia<br />

(gruntis wylebis statusi moicavs or nawils; raodenobrivi statusi da qimiuri<br />

statusi da gruntis wylebis mTliani statusi aRebulia, rogorc am orze uaresi);<br />

2. gruntis wylebis yvela obieqtebis dacva, gafarToeba da aRdgena, da<br />

gruntis wylis daclisa da avsebis balansis uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, wylis kargi<br />

mdgomareobis miRwevis mizniT 2015 wlisaTvis im dadgenilebaTa Sesabamisad, romelic<br />

micemulia damateba V-Si.<br />

3. nebismieri mniSvnelovani da SemorCenili, xandazmuli tendenciis Semobruneba<br />

nebismier damabinZurebelis k<strong>on</strong>centraciasTan mimarTebaSi, romelic adamianis<br />

moqmedebis zegavlenis Sedegia, raTa progresulad Seamcir<strong>on</strong> gruntis wylebis<br />

dabinZureba.<br />

Tu gruntis wylis obieqts mimdinare periodSi aqvs kargi mdgomareoba, magram navaraudevia<br />

rom zewolaTa Sedegad es mdgomareoba gauaresdeba 2015 wlisaTvis, maSin obieqti ,, riskis<br />

qveSaa” da moiTxovs Semdgom daxasiaTebas. Uunda aRiniSnos, rom obieqti, romelic<br />

mimdinare periodSi gansazRvrulia, rogorc cudi mdgomareobis mq<strong>on</strong>e, avtomaturad<br />

iqneba ,,riskis qveS”.<br />

WFD-s me-17 muxli moiTxovs komisias gruntis wylebis Sesaxeb Svileuli direqtivis<br />

SemosaTavazeblad, romlisganac elodebian damabiZureblebis k<strong>on</strong>centraciebis Sesaxeb<br />

mniSvnelovani tendenciebis kriteriumebis dawesebas, da damatebiT kriteriums gruntis<br />

wylis kargi qimiuri statusis gansazRvrisaTvis. Svileuli direqtiva aseve ganmartavs<br />

M,,gruntis wylebSi damabinZureblebis Sesvlis SezRudvis an prevenciis” moTxovnix<br />

mniSvnelobas (1 zemoT).<br />

Mmiznebi daculi arealebisaTvis.<br />

Ggarda im amocanebisa, romelic mocemulia cxril 2.3 –Si, aucilebelia, rom<br />

sazogadoebrivi dadgenilebebiT dawesebuli miznebi, gankuTvnili daculi arealebisaTvis,<br />

aseve Sesruldes. magaliTad, Tu wylis obieqti xvdeba nitratebis mgrZobiarobis z<strong>on</strong>aSi,<br />

maSin direqtiviT (1991/676/EEC) gansazRvruli amocanebi nitratebisaTvis unda Sesruldes.<br />

magaliTad, gruntis wylebisTvis nitratebis direqtiva iZleva kriteriums, rogorc<br />


24<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

WFD-s muxli 7 wevri qveynebisgan moiTxovs daadgin<strong>on</strong> sasmeli wylis daculi arealebi<br />

gruntis da zedapiruli wylebis obieqtebisaTvis, romelnic awodeben saSualod 10 m 3 –ze<br />

mets dRis ganmavlobaSi, anda emsaxurebian 50 adamianze mets, an obieqtebs romelnic<br />

momavalSi gamiznulni arian aseTi moxmarebisaTvis. aseTi arealebis amocanebia Tavidan<br />

aicil<strong>on</strong> xarisxis gauareseba imisTvis, rom Seamcir<strong>on</strong> saWiro gamwmendi R<strong>on</strong>isZebebis d<strong>on</strong>e.<br />

cxrili 2.5<br />

arsebuli sazogadoebrivi kan<strong>on</strong>mdebloba m<strong>on</strong>iSnuli, daculi arealebisaTvis<br />

direqtiva<br />

2000.60/EC (wylis CarCo direqtiva)<br />

76/160/EEC (sabanao wylis direqtiva)<br />

78/559/EEC (mtknari wylis Tevzis<br />

direqtiva)<br />

79/923/EEC (moluskebis wylis direqtiva)<br />

79/409/EEC (frinvelebis direqtiva)<br />

92/43/EEC (mcxovrebTa direqtiva)<br />

91/271/EEC (urbanuli gaxarjuli wylis<br />

direqtiva)<br />

91/676/EEC (nitratebis direqtiva)<br />

wylebis dacvis mizezi<br />

sasmeli wylis daculi areebi<br />

sabanao wylebi<br />

Mmtknari wylebi, romelTac sWirdebaT<br />

dacva, Tevzebis sicocxlis<br />

SesanarCuneblad.<br />

Mmoluskebis wyali<br />

frinvelebis sicocxlis dacva<br />

veluri faunisa da floris bunebrivi<br />

mcxovreblebi<br />

Nnutrientebis (sakvebi elementebi) mimarT<br />

mgrZnobiare arealebi<br />

nitratebiT dabinZurebisagan dacva<br />

WFD-s moTxovniT, Sefasebis am elementebis miRebis pirveli safexuri warmoadgens<br />

winsvlas, radgan erTaderTi saWiro informaciaa, aris Tu ara wylis obieqti dacul<br />

arealSi. Tu asea, saWiro analizi Catardeba da moxsendeba. Tu ara, aranairi moqmedeba ar<br />

aris saWiro. Aarsebuli kan<strong>on</strong>mdebloba, romelic Semdeg gansazRvravs dacul arealebs,<br />

CamoTvlilia cxrilSi 2.5. ukve aRiniSna, rom aseTi daculi arealebis registris Sedgena<br />

WFD-s moTxovnas warmoadgens.<br />

amasTan, zogierTi daculi arealisaTvis, kerZod imaTTvis, romelnic aRiniSnen, rogorc<br />

buneba 2000-is saitebi mcxovrebTa direqtiviT, moTxovnaa Seasrul<strong>on</strong> wyalTan<br />

dakavSirebuli biologiuri kriteriumebi yovel kerZo mcxovrebTan mimarTebaSi. naTelia,<br />

rom es ufro kompleqsuri wamowyebaa, vidre zRvrul mniSvnelobebTan maTi Sedareba,<br />

rogorc zemoTaa warmodgenili nitratebis direqtivisaTvis, magram kvlav unda aRiniSnos,<br />

rom arsebuli moxsenebebi direqtivis pirobebis dacviT, safuZvels unda qmnides saWiro<br />

analizisaTvis.<br />

Aamocanebis Sejameba<br />

Ggaremo pirobebi, romelnic unda Seesabamebodnen miznebs, wylis obieqtisTvis gamosadegia<br />

mis tipze damokidebulebiT, da gansazRvrulia garkveuli raodenobiT wyaroebze<br />

dayrdnobiT. ASesaZlebelia amocana gaxldeT fiqsirebuli ricxobrivi sazRvrebis arseboba,<br />

an gamomdinareobdes ,,kargi statusis” k<strong>on</strong>cefciidan, romelic moiTxovs ufro rTul<br />

gansazRvrebas. zewolisa da zegavlenis yoveli kerZo analizisaTvis aucilebelia aseTi<br />

ricxobrivi sazRvrebis arseboba ZiriTadi qimiuri elementebisaTvis (mag. Gganzavebuli<br />

Jangbadi), magram arcerTi aseTi sazRvari ar arsebobs WFD-Si. Ees mniSvnelobebi unda<br />

ganisazRvros eqspertebis msjelobiT kompetenturi mmarTvelobis CarCoebSi.<br />

rekomendirebulia, rom aseTi msjelobiT winaswar gansazRvrul iqnas mniSvnelobebi,<br />

romelnic miRebuli iqneba xangrZlivi droiT.<br />

2.3.7. WanWyobebi<br />

WanWyobebis ekosistemebi ekologiurad da funqciurad warmoadgenen wyliani garemos<br />

nawilsPpotenciurad mniSvnelovani roliT, mdinareTa auzebis stabiluri menejmentis<br />

misaRwevad. wylis CarCo direqtiva ar awesebs garemos amocanebs WanWyobebisaTvis. amasTan<br />

WanWyobebi, romelic damokidebulni arian gruntis wylis obieqtebze, ayalibeben<br />

zedapiruli wylis obieqtebis nawils, an arian dacul arealebSi, sargebloben ra WFD<br />

dadgenilebebiT daicvan da aRadgin<strong>on</strong> wylis statusi. Sesatyvisi gansazRvrebebi<br />

SemuSavebulia CIS horiz<strong>on</strong>talur instruqciaSi wylis obieqtebis Sesaxeb (WFD instruqcia<br />

#2), WanWyobebis Sesaxeb instruqciis Semdgomi ganxilva mimdinareobs amJamad.<br />

24


25<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

WanWyobebze zewolebi ( magaliTad fizikuri modifikacia an dabinZureba) zemoqmedebas<br />

axdens wylis obieqtebis ekologiur statusze. aseTi zewolebis samarTavi zomebi<br />

saWiroeben ganxilvas, rogorc mdinareTa auzebis menejmentis gegmis nawilisa, sadac maT<br />

moeTxovebaT Seasrul<strong>on</strong> direqtiviT gansazRvruli garemos amocanebi.<br />

WanWyobebis Seqmna da gafarToeba Sesatyisi pirobebis dros, gvTavazobs grZelvadian,<br />

efeqturi Rirebulebis da socialurad misaReb meqanizmebs, direqtiviT gansazRvruli<br />

garemos amocanebis Sesrulebis xelSesawyobad.<br />

Gfaqtiurad, WanWyobi gvexmareba dazianebis zegavlenis SemcirebaSi, xels uwyobs gvalvisa<br />

da wyaldidobis efeqtebis Serbilebas, exmareba safuZvliani sanapiro menejmentis<br />

dafuZnebas da uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>s gruntis wylebis Sevsebas. WanWyobebis Sesabamisoba<br />

programisa da R<strong>on</strong>isZiebebis farglebSi gamokvleulia SemdegSi, calke arsebul<br />

horiz<strong>on</strong>talur instruqciaSi WanWyobebis Sesaxeb, romelic amJamad momzadebis procesSia.<br />

2.4. saWiro procesisa da moqmedebebis Sejameba<br />

idealSi, zewolaTa da zegavlenaTa analizi iqneba oTx safexuriani procesi: 1.<br />

,,xelSemwyobi Zalebis” aRwera, kerZod xmeleTis gamoyeneba, urbanuli ganviTareba,<br />

industria, s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba da sxva R<strong>on</strong>isZiebebi, romelTac mivyavarT zewolebamde, maT<br />

faqtiur zegavlenebTan mimarTebis gareSe.<br />

2. wylis obieqtebze da wylis moxmarebaze zewolebis identifikacia SesaZlo zegavlenebis<br />

gansazRvriT, zewolaTa sididis da wylis obieqtis mgrZnobiarobis gaTvaliswinebiT.<br />

3. zegavlenaTa Sefaseba, romelnic zewolaTa Sedegia;<br />

4. miznis Seusruleblobis albaTobis Sefaseba.<br />

Ppirvel rigSi (2004 wlisaTvis) wylis obieqtze, da SesaZloa, aRmaval da daRmaval<br />

dinebaze ganlagebul wylis obieqtebze zewolaTa Cam<strong>on</strong>aTvali da zegavlenaTa Sefaseba<br />

uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>s yvela potenciurad mniSvnelovani problemis identifikacias. TiToeuli<br />

zewolis Sedegad warmoqmnil, SesaZlo zegavlenaTa Sefaseba, qmnis Cam<strong>on</strong>aTvals, romelic<br />

gamoyenebul iqneba im wertilebis saidentifikaciod, romelTa m<strong>on</strong>itoringi aucilebelia<br />

ukeT gasagebad, atarebs Tu ara wylis obieqti kargi mdgomareobis miuRwevlobis risks. Ees<br />

Cam<strong>on</strong>aTvali SemdgomSi qmnis R<strong>on</strong>isZiebaTa programis SemuSavebis safuZvels, romelic<br />

SesaZloa Catardes kargi statusis misaRwevad.<br />

Ppirveli etapisaTvis (2004 wlisaTvis) skriningiT midgoma wylis obieqtze albaT<br />

gaamartivebs amocanas, radgan es niSnavs am arealebze zewolaTa identifikaciaze<br />

fokusirebas da zewolaTa tipebis dadgenas, romelnic savaraudod xels uSlian miznebis<br />

Serulebas. amasTan, es mniSvnelovani amocanaa adamianTa moqmedebiT gamowveuli zegavlenis<br />

pirveli mimoxilvisas, da wevri qveynebi miznad unda isaxavdnen mniSvnelovan zewolaTa<br />

saukeTeso Sefasebis miRwevas mocemul droSi.<br />

codnis gasaumjobeseblad, zewolaTa sididis da tipis Sefaseba jvaredinad unda<br />

gadamowmdes m<strong>on</strong>acemTa m<strong>on</strong>itoringiT, da informaciiT zewolaTa ZiriTadi gamomwvevebis<br />

Sesaxeb. magaliTad, wertilovani wyaroebidan organuli nivTierebebis Setanis Sefaseba<br />

urbanuli gaxarjuli wylis gamajansaRebeli sistemebidan, romelic eyrdnoba informacias<br />

gadenis Sesaxeb, SeiZleba jvaredinad gadamowmdes m<strong>on</strong>acemebiT populaciis sidideze da<br />

erT adamianze saSualo Senatanze imis Sesafaseblad, Tu ramdenadaa dadgenili Sesatyvisi<br />

gadenis didi nawili.<br />

mniSvnelovani zewolebis identifikacia moicavs m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebisadmi<br />

kombinirebul midgomas, modelis gamoyenebas da eqspertTa msjelobas. unda dadgindes da<br />

moxsendes is zewolebi da ufro metad wylis obieqtebi, romelnic atareben garemos<br />

amocanaTa Seusruleblobis risks. Mmoxsenebis es procesi winaswar ganWvretili unda iyos<br />

wevri qveynebis mier, magram aseve warmodgenili unda iyos wevri qveynebis gadawyvetilebaTa<br />

miRebis procesis gamWvirvaloba (magaliTad, maTi eqspertebis msjelobaTa Semowmeba).<br />

3. zogadi midgoma zewolaTa da zegavlenaTa analizis mimarT<br />

3.1. Sesavali<br />

25


26<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

wina TavebSi aRweril iqna WFD-s miznebis nakrebi, da gadawyvetili sakiTxebi, romelic<br />

exeba zewolaTa da zegavlenaTa analizis Catarebis ZiriTad moTxovnebs. instruqciis<br />

darCenili nawili gvawvdis rCevas, Tu rogor unda moxerxdes amis ganxorcieleba. Ees Tavi<br />

ganmartavs ZiriTad midgomebs, romelic unda ganxorcieldes wylis obieqtis tipis da<br />

xelmisawvdomi m<strong>on</strong>acemebis mixedviT. aRniSnulis Sesrulebisas ZiriTadi mizania imis<br />

Cveneba, Tu sad aris procesi da rogoria zogadi moTxovnilebani m<strong>on</strong>acemebis mimarT<br />

sxvadasxva wylis obieqtisaTvis mdinaris auzis farglebSi.<br />

WFD-Si Camoyalibebuli zogadi midgomis ZiriTadi safexurebia:<br />

• xelSemwyobi Zalebis da zewolebis identifikacia<br />

• mniSvnelovan zewolaTa identifikacia<br />

• zegavlenaTa Sefaseba; da<br />

• amocanebis Seusruleblobis albaTobis Sefaseba<br />

es sakiTxebi ganxilulia momdevno nawilebSi (3.2 dan 3.6-mde) da warmodgenilia grafikSi 3.1.<br />

4. ZiriTadi safexuris Sesasruleblad gasaTvaliswinebelia sami xelSemwyobi elementi<br />

(naCvenebia grafiki 3.1 –is marcxena mxares). wylis obieqtis aRweriloba da misi sadrenaJo<br />

auzi<br />

xels Seuwyobs zewolaTa da zegavlenaTa analizs, da arsebobs mravali tipis informacia,<br />

romelic SeiZleba sasargeblo aRmoCndes, magaliTad klimatis, geologiis, niadagis da<br />

xmeleTis gamoyeneba. Pprocesis dros m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi, romelnic Seesatyviseba<br />

wylis obieqts aseve SeiZleba warmodgenil iqnas, da Tu rogor aris es gamoyenebuli,<br />

ganxiluli iqneba zegavlenaTa Sefasebis seqciaSi (seqcia 3.4). m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis<br />

Sedareba xelSemwyob ZalebTan daexmareba skrinings, Tu sad iwvevs zewola amocanaTa<br />

Seusruleblobas. Aaseve aucilebelia im amocanaTa gageba, romelTac unda Seadar<strong>on</strong><br />

arsebuli mdgomareoba (ix. seqcia 2.3.6).<br />

moiZebneba mravali instancia, sadac es ZiriTadi safexurebi Sesrulebuli ar unda iqnas<br />

wrfivi danay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ebis saxiT. aseTi SemTxvevis magaliTi SesaZloa y<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iliyo wylis obieqtis<br />

m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi, romelnic gansazRvraven zegavlenas, gamosadegs mniSvnelovan<br />

zewolaTa identifikaciis dasaxvewad. maSin, rodesac is SesaZloa Seesabamebodes<br />

gansxvavebuli danay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ebis aTvisebas analizisaTvis, saWiroa rom yvela ZiriTadi safexuri<br />

Sesrulebul iqnas.<br />

26


27<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

wylis obieqtis da<br />

sadrenaJo auzis<br />

aRwera<br />

Mm<strong>on</strong>acemebis<br />

m<strong>on</strong>itoringi<br />

xelSemwyobi<br />

Zalebis da<br />

zewolebis<br />

dadgena<br />

zegavlenaTa<br />

Sefaseba<br />

Ppotenciurad<br />

mniSvnelovani<br />

zewolebis<br />

dadgena<br />

Mmiznebi<br />

Aamocanebis<br />

Seusruleblobis<br />

albaTobis Sefaseba<br />

G<br />

grafiki 3.1 zewolaTa da zegavlenaTa analizis ZiriTadi komp<strong>on</strong>entebi. Ees komp<strong>on</strong>entebi,<br />

mocemuli lurj f<strong>on</strong>ze marjvena mxares, arian analizis ZiriTadi komp<strong>on</strong>entebi, da<br />

detalurad aRwerilia instruqciaSi, xolo elementebi TeTr f<strong>on</strong>ze marcxena mxares<br />

damxmarea da instruqciaSi aRwerilia mxolod mokled.<br />

zogadad, es instruqcia cdilobs erTnairad ganixilos zedapiruli da gruntis wylebi.<br />

amasTan, seqcia 3.9. ganixilavs sakiTxebs, romelnic k<strong>on</strong>kretulad eZRvneba gruntis wylebs,<br />

da seqcia 3.11 da 3.12 gvawvdis amocanebis mimoxilvas, romelic Sesatyvisad saWiroa<br />

zedapiruli wylebis da gruntis wylebis gasaanalizeblad. isini SesaZloa ganxilul iqnas<br />

rogorc sak<strong>on</strong>trolo Cam<strong>on</strong>aTvali procesisaTvis, romelsac ar mohyveba Tavisi axsnaganmarteba,<br />

gamarTleba da safuZveli. seqcia 3.10 aRwers zewolaTa da zegavlenaTa<br />

analizis mimarT moxseniebul moTxovnebs.<br />

Semdgomi Tavebi ufro detalur informacias gvawvdian saSualebebze (Tavi 4), m<strong>on</strong>acemebze<br />

(Tavi 5), da ilustraciebze romelnic damyarebulia SemTxvevaTa Seswavlaze (Tavi 6).<br />

3.1.1. vin unda iyos CarTuli zewolaTa da zegavlenaTa analizis Catarebasa da gamoyenebaSi.<br />

imis Sefaseba ,,Tu vin unda iyos CarTuli” moiTxovs zogierTi sakiTxis garkvevas:<br />

• vis SeuZlia an vin Cadebs ZiriTad da damatebiT Zalisxevas IMPRESS analizSi?<br />

• vin gamoiyenebs zewolaTa da zegavlenaTa analizis Sedegebs?, da<br />

• visze moaxdens zegavlenas IMPRESS analizis Sedegebze prospeqtuli dakvirveba?<br />

Ppasuxebi am ,,vin?” kiTxvebze, sCans rom moicavs organizaciaTa farTo rigs, mowileebs<br />

da sxvadasxva pirovnebebs sakiTxebis mixedviT.<br />

magaliTad,Eeqspertebs garemos dacvis saministrodan an sxva saministroebidan (miwis<br />

dagegmareba, bunebis dacvis danay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ebi, GIS danay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ebi, s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba da sxva),<br />

eqspertebs mdinareTa auzebis saagentoebidan, an regi<strong>on</strong>aluri mmarTvelobidan,<br />

menejerebs, romelnic mdinareTa auzebis ganviTarebis gegmis saqmis yurSi arian, wylis<br />

departmentebis samsaxuris ufrosebs, mkvlevarebs da k<strong>on</strong>sultantebs, istorikosebs,<br />

sazogadoebas da mewileTa farTo rigs, romelnic dainteresebulni arian da /an<br />

gamocdilni arian specifikur sferoebSi (ix. cxrilebi me-5 TavSi) da Cabmulni arian<br />

RBMP-s SeqmnaSi.<br />

27


28<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

MmewileTa m<strong>on</strong>awileoba analizSi, ZiriTadi mewileebis CarTviT analizis procesSi<br />

SesaZloa warmoadgendes Sesatyvis nabijs am kiTxvebze pasuxis mosaZebnad (ixileT ,,<br />

sazogadoebrivi m<strong>on</strong>awileoba” WFD CIS instruqcia #8, damateba 1). is aseve gvexmareba<br />

ZiriTadi nabijebis gansazRvraSi analizis procesSi, rodesac saWiroa specifikuri<br />

mewileebis CarTva an maTi Zalisxmeva (sxvadasxva ,,vin” sxvadasxva nabijisaTvis).<br />

Aam instruqciis adgilebi 3.2 da 3.3. gvawvdian damokidebulebis<br />

ufro detalur AaRweras garkveul xelSemwyob Zalebsa da Sesatyvis zewolebs Soris,<br />

romelnic dadgenilia dainteresebul mewileTa meSveobiT.<br />

3.2. mamoZravebeli Zalebisa da zewolebis identifikacia<br />

wylis obieqtis zogadi aRwerilobis garda, aucilebelia mamoZravebeli Zalebis dadgena,<br />

romelTac SeuZliaT zewolis ganxorcieleba wylis obieqtze. mamoZravebeli Zalebis farTo<br />

Cam<strong>on</strong>aTvali mocemulia cxril 3.1-Si. Eis gaSlilia mamoZravebeli Zalebisa da zewolebis<br />

ufro srul<br />

Cam<strong>on</strong>aTvalSi me-4 TavSi, romelic SeiZleba gamoyenebul iqnas, rogorc sak<strong>on</strong>trolo<br />

Cam<strong>on</strong>aTvali Sesatyvisi zewolebis aRwerilobis Camosayalibleblad. Aam sak<strong>on</strong>trolo<br />

Cam<strong>on</strong>aTvalis gamoyenebisas xelsayrelia, rom aRiniSnos yvela zewola maTi mniSvnelobis<br />

xsenebis gareSe.<br />

cxrili 3.1. zewolaTa mamoZravebeli Zalebis farTo kategorizaciis Cam<strong>on</strong>aTvali<br />

(gaiTvaliswineT rom es ganvrcobilia, rogorc zewolaTa sruli Cam<strong>on</strong>aTvali cxrilSi 4.1)<br />

DSereuli wyaro<br />

wertilovani wyaro<br />

Mqmedebebi specifikuri substanciebis<br />

gamoyenebiT<br />

dacla<br />

xelovnuri Sevseba<br />

Mmorfologiuri<br />

(mimarTeT aseve WFD instruqcias #4<br />

HMWB-s Sesaxeb)<br />

sxva anTropogenuri<br />

Uurbanuli drenaJi (moicavs Camowerilsac)<br />

sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo, Sereuli satyeo<br />

meurneobis, sxva Sereuli<br />

Canarecxi (uvargisi) wyali<br />

industriuli<br />

maRaroelTa,<br />

dabinZurebuli xmeleTis,<br />

sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo obieqtis,<br />

gamousadegi wylis menejmenti,<br />

wylis kultura<br />

warmoeba, gamoyeneba da gadineba yvela<br />

industriuli/sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo<br />

seqtoridan<br />

Nnakadis Semcireba<br />

Ggruntis wylebis Sevseba<br />

Ddinebis regulacia,<br />

Mmdinaris menejmenti,<br />

Ggamavali wylebis da sanapiro menejmenti,<br />

sxva morfologiuri<br />

sxvadasxva<br />

mamoZravebeli Zalebi (DF) warmoadgenen qmedebaTa seqtorebs, romelTac SeuZliaT<br />

zewolaTa seriebis warmoqmna. skriningis maCveneblebiDricxobrivad Sefasebulia dagrovili<br />

m<strong>on</strong>acemebis mixedviT, romelnic martivia mosapoveblad. magaliTad, saxnavi miwebis<br />

heqtrebis ricxvi, mosaxleobis simWidrove garkveul arealebze. Aam m<strong>on</strong>acemebis Sedareba<br />

m<strong>on</strong>itoringis Sesabamisad dagrovil informaciasTan swrafad ganapiroebebs albaTobis<br />

Sefasebas imis Sesaxeb, rom gaTvaliswinebuli DF dakavSirebulia garemos zewolebTan.<br />

Aam SemTxvevaSi, mxolod mosalodneli zewolebi unda iqnas gamokvleuli ufro<br />

detalurad.<br />

skriningis procedura ar warmoadgens m<strong>on</strong>acemebis dagrovebis daCqarebis erTaderT gzas im<br />

zewolebze fokusirebiT, romelnic safuZvlianadaa mosalodneli. is gvawvdis zewolaTa<br />

da zegavlenaTa damokidebulebis damoukidebel Sefasebas, romelic Rirebulia,<br />

gansakuTrebiT Tu gadinebis da daclis registrebi sustadaa dasaxlebuli.<br />

28


29<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

inforacia, romelic aRwers mamoZravebel Zalebs da zewolebs saWiroa rogorc<br />

zedapiruli wylis, aseve gruntis wylis obieqtebisaTvis. rogorc, magaliTad sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo<br />

sameurneo aqtivobas SeuZlia zewola zedapiruli wylis, da aseve gruntis wylis<br />

obieqtebze. Mmsgavsad, moqmedebam SeiZleba gamoiwvios zewola garkveuli raodenobiT<br />

kaSxalis qveda wylis obieqtebze. Aam mizezebis gamo, azrs moklebuli ar aris m<strong>on</strong>acemebis<br />

Segroveba mdinareTa auzebis bazisze, an mdinareTa auzebis rai<strong>on</strong>ebze, da aqedan gamotanil<br />

iqnas kerZo informacia, romelic Seesatyviseba nebismier individualur wylis obieqts.<br />

naTelia, rom CIS gamoyeneba gaamartivebs am process. amasTan, instruqcia ar exeba am<br />

informaciis menejments, vinaidan es exeba geografiuli sainformacio sistemebis samuSao<br />

jgufs, CIS farglebSi (ixileT WFD CIS instruqcia #9).<br />

3.3. mniSvnelovani zewolebis identifikacia<br />

3.3..1 Sesavali<br />

zewolaTa aRweriloba albaT Seicavs mravals, romelTac ara aqvT, an<br />

Zalian mcire zegavlena aqvT wylis obieqtze. zedapiruli wylebis SemTxvevaSi, WFD<br />

aRiarebs amas mxolod mniSvnelovan zewolaTa identifikaciis moTxovniT. am instruqciSi<br />

mniSvnelovani axsnilia, rogorc zewola, romelic xels uwyobs iseT zegavlenas, romlis<br />

Sedegia amocanis Seusrulebloba. Ggruntis wylebisTvis sawyisi daxasiaTeba moiTxovs<br />

zewolaTa ZiriTad analizs, romelic Seesabameba seqcia 3.2-Si aRwerils, magram kvlav<br />

ganxiluls amocanaTa Seusruleblobis riskis Sefasebis k<strong>on</strong>teqstiT. Aamgvarad, miuxedavad<br />

imisa, rom procesebi cal-calke da gansxvavebuladaa aRwerili zedapiruli da gruntis<br />

wylebisTvis, SeiZleba SemoRebuli iqnas msgavsi zogadi midgoma mniSvnelovani zewolebis<br />

saidentifikaciod, romelic moiTxovs Semdgom gamokvlevas.<br />

amisaTvs saWiroa gagebul iqnas zegavlenis buneba, romelic zewolis Sedegia, da aseve<br />

Sesatyvisi meTodebisa, romelTa meSveobiT xdeba zegavlenasa da zewolas Soris<br />

damokidebulebis m<strong>on</strong>itoringi an Sefaseba. SesaZlebeli zegavlena ganxilulia qvemoT,<br />

did zewolaTa saTaurebis gamoyenebiT cxrili 3.1.-dan.<br />

dabinZurebiT gamowveuli zewola Sereuli da wertilovani wyaroebidan.<br />

dabinZurebiT gamowveuli zewola gamomdinareobs qmedebebidan, romelnic pirdapir iwveven<br />

wylis obieqtis mdgomareobis gauaresebas.<br />

umetes SemTxvevaSi aseTi zewola dakavSirebulia garemodan nivTierebaTa damatebasTan an<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>asTan. es SesaZlebelia gamoiwvios narCeni produqtis Cadenam, magram aseve SeiZleba<br />

iyos romelime sxva saqmianobis narCeni produqtis gverdiTi efeqti, magaliTad<br />

nutrientebis (niadagis gamamdidreblebi) gamoJ<strong>on</strong>a sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo niadagidan.<br />

dabinZurebiT gamowveuli zewola aseve SeiZleba ganpirobebuli iyos modificirebuli<br />

danaleqis gamodeniT iseTi qmedebebis gamo, rogoricaa niadagis gamoyenebis cvlileba,<br />

magaliTad urbanizaciiT, satyeo meurneobiT, da cvlilebiT zamTrisa da gazafxulis<br />

marcvleulis naTesebSi. dabinZurebiT gamwveuli zewolis yvelaze Cveulebrivi dajgufeba<br />

unda gairCes Sereul da wertilovan wyaroebs Soris (ix. cxrili 3,2 da 3.3.)<br />

amasTan gansxvaveba wertilovan da Sereul wyaroebs Soris yovelTvis naTeli ar aris, da<br />

SeiZleba dakavSirebuli iyos sivrcobriv sazRvrebTan. magaliTad, dabinZurebuli niadagis<br />

arealebi SesaZloa ganxilul iyos, rogorc dabinZurebis Sereuli an wertilovani<br />

wyaroebi.<br />

Sereuli dabinZurebis dros mamoZravebeli Zalebi Cveulebriv pirdapir kavSirSi ar arian<br />

zewolebTan, magram dabinZureba aRwevs wylis obieqtebs hidrologiuri gzebiT.<br />

cxrili 3.2. zewolaTa Sereuli wyaroebis magaliTebi da maTi zegavlenani<br />

mamoZravebeli Zalis qmedeba dabinZurebis gamomwvevi gza<br />

SesaZlo cvlileba<br />

mdgomareobaSi an<br />

zegavlenaSi<br />

29


30<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />

sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo sakvebi<br />

elementis (nutrientis)<br />

kargva gamowveuli:<br />

* zedapiridan CamodeniT<br />

* niadagis eroziiT<br />

*xelovnuri drenaJis<br />

dinebiT<br />

*gamoJ<strong>on</strong>viT (Senakadi,<br />

wyaros wyali da gruntis<br />

wyali)<br />

(Warbad moicavs niadagis<br />

gamamdidreblebs, nakels,<br />

da narCenebis mineralebs)<br />

zemoTnaxsenebi gzebiT<br />

pesticidebis kargva<br />

sakvebi elementebis<br />

(nutrientebis) mier<br />

ekosistemis modificirebiT<br />

toqsiuroba, sasmeli da<br />

teqnikuri wylis<br />

danadgarebis dabinZureba<br />

naleqis kargva niadagis,<br />

plastebis da<br />

mdinaris kalapotis<br />

eroziiT<br />

kalapotis daxSoba,<br />

uxerxemloTa erTobliobis<br />

cvlilebebi, sakvebi<br />

niadagebis kargva<br />

industriuli gam<strong>on</strong>abolqvi<br />

atmosferoSi<br />

transportireba<br />

azotis da gogirdis<br />

SenaerTebis daleqva<br />

damabinZureblis gadena<br />

marilis gamoyeneba<br />

yinulisaTvis<br />

herbicidebis gamoyeneba<br />

danadgarebis mwyobridan<br />

gamosvla<br />

zedapiruli da gruntis<br />

wylebis obieqtebis<br />

mJavianobis gazrda, wylis<br />

obieqtis wyalmcenareebiT<br />

dabinZureba (eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia)<br />

wylis obieqtebis didi<br />

dabinZureba<br />

qloridebis gazrdili<br />

k<strong>on</strong>centracia<br />

mJavianobis gamzredeli<br />

qimikatebis momateba<br />

atmosferoSi, Semdgomi<br />

depoziciiT.<br />

cxrili 3.3. wertilovani wyaroebis zewolisa da zegavlenis magaliTebi<br />

mamoZravebeli Zalis<br />

moqmedeba<br />

industriuli<br />

(IPPC) da ara-IPPC<br />

urbanuli saqmianoba<br />

nagavsayreli<br />

zewola<br />

Txevadi narCenebis<br />

ganlageba zedapirul da<br />

gruntis wylebSi<br />

Txevadi narCenebis<br />

ganlageba zedapirul da<br />

gruntis wylebSi<br />

qimiuri gam<strong>on</strong>adeni<br />

filtratSi<br />

mdgomareobis an zegavlenis<br />

SesaZlo cvlileba<br />

pirdapiri zemoqmedebis<br />

toqsikuri substanciebi,<br />

maRal Sew<strong>on</strong>ili<br />

(suspendirebuli)<br />

gam<strong>on</strong>aleqi<br />

rogorc zemoT<br />

rogorc zemoT<br />

30


31<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

cxovelTa dasamarxi<br />

ormoebi<br />

(mag. epidemiis Semdgomi)<br />

dabinZurebuli filtrati<br />

rogorc zemoT<br />

y<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili xmeleTis gamoyeneba dabinZurebuli xmeleTi sxvadasxva<br />

Termuli energiis warmoqmna grili wylebis dabruneba<br />

iwvevs Termuli reJimis<br />

cvlilebas<br />

biocidebi gril wyalSi<br />

aweuli temperaturebi,<br />

gaxsnili Jangbadis<br />

Semcireba, cvlilebebi<br />

bioqimiuri procesebis<br />

xarisxSi<br />

pirdapiri toqsikuri<br />

efeqtebi wylian faunaze<br />

gruntis samuSaoebi<br />

Tevzebis moSeneba<br />

naleqis ganlageba<br />

substratis mocileba<br />

kveba, mkurnaloba,<br />

izolireba<br />

kalapotis daxSoba,<br />

uxerxemloTa erTobliobis<br />

cvlilebebi<br />

sacxovrebeli garemos<br />

kargva<br />

sakvebi elementebi<br />

(nutrientebi), daavadebebi,<br />

veterinaruli produqtebi,<br />

xelovnuri TevzsaSenebi,<br />

kvebis modificirebuli<br />

qseli<br />

raodenobrivi resursebis zewolebi<br />

raodenobrivi statusi specifikurad miTiTebulia WFD-s farglebSi mxolod gruntis<br />

wylebisTvis, magram raodenobrivi zewolebi unda Sefasdes yvela tipis wylis<br />

obieqtisaTvis. zedapiruli wylebisTvis es zewolebi gamoiyeneba hidromorfologiuri<br />

statusis SefasebisTvis. wylis yvela obieqtisaTvis raodenobrivi zewolebi aseve<br />

mniSvnelovania, radgan maT aqvT zemoqmedeba xsnadobaze, sicocxlis xangrZlivobaze, da<br />

Senaxvaze.<br />

raodenobrivi zewolebis magaliTebi mocemulia cxril 3.4-Si.<br />

cxrili 3. 4. raodenobrivi zewolis da maTi zegavlenis magaliTebi<br />

mamoZravebeli Zalis<br />

moqmedeba<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis da<br />

miwis gamoyenebis cvlileba<br />

wylis amoReba sairigaciod,<br />

sazogadoebrivi/kerZo<br />

danadgarebi<br />

zewola<br />

mcenareuli safaris mier<br />

modificirebuli wylis<br />

gamoyeneba, xmeleTis<br />

izolireba GAMOYENEBA<br />

dinebis Semcireba an wylis<br />

koleqtoris Senaxva<br />

mdgomareobis an zegavlenis<br />

SesaZlo cvlileba<br />

gruntis wylis obieqtis<br />

cvalebadi Sevseba<br />

qimiuri gam<strong>on</strong>aJ<strong>on</strong>ebis<br />

Semcirebuli xsnadoba,<br />

Semcirebuli Senaxva,<br />

modificirebuli nakadi da<br />

ekologiuri reJimebi,<br />

mariliani wylis SeRweva,<br />

modificirebuli,<br />

damokidebuli, xmeleTis<br />

ekosistemebi<br />

xelovnuri Sevseba gazrdili Senaxva gazrdili gamodineba<br />

gruntis wylis dabinZureba<br />

wylis gadacema<br />

gazrdili nakadi wylis<br />

miRebisaTvis<br />

modificirebuli Termuli,<br />

dinebis da ekologiuri<br />

reJimebi<br />

31


32<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

hidromorfologiuri procesi<br />

raodenobriv statusze zegavlenis garda, hidromorfologiur zewolebs SeuZliaT<br />

pirdapiri zemoqmedeba moaxdin<strong>on</strong> zedapirul wylebze. magaliTebi moyvanilia cxril 3.5-Si.<br />

cxrili 3.5<br />

hidromorfologiuri zewolaTa da zegavlenaTa magaliTebi<br />

mamoZravebeli Zalis<br />

moqmedeba<br />

gruntis samuSaoebi<br />

fizikuri barierebi<br />

(dambebi, jebiri )<br />

arxis modifikacia (e.w.<br />

gamarTva)<br />

zewola<br />

danaleqis ganlageba<br />

substratebis mocileba<br />

wylis d<strong>on</strong>is cvlileba<br />

dinebis maxasiaTeblebis<br />

cvalebadoba (moculoba,<br />

siCqare, siRrme). barieris<br />

aRma da DdaRma nakadi.<br />

dinebis maxasiaTeblebis<br />

cvalebadoba (moculoba,<br />

siCqare, siRrme).<br />

biologiuri zewolebi<br />

mdgomareobis an zegavlenis<br />

SesaZlo cvlileba<br />

kalapotis Seviwroeba,<br />

uxerxemloebis krebulis<br />

cvlilebebi<br />

sacxovreblis dakargva<br />

wylis cxrilis<br />

cvlilebebi, Waobiani<br />

adgilebis kargva,<br />

gamravlebis adgilebis<br />

kargva<br />

cvalebadi dinebis reJimi<br />

da sacxovrebeli garemo<br />

cvalebadi dinebis reJimi<br />

da sacxovrebeli garemo<br />

biologiuri zewolebis aris iseTi, romelTac pirdapiri zegavlena aqvT<br />

cocxal resursebze, rogorc raodenobrivze, ise xarisxobrivze.<br />

cxrili 3.6<br />

biologiuri zewolis da maTi zegavlenis magaliTebi<br />

mamoZravebeli Zalis<br />

moqmedeba<br />

meTevzeoba<br />

Sesavali ucxo<br />

saxeobebisaTvis<br />

zewola<br />

TevzWera<br />

Tevzis maragebi<br />

k<strong>on</strong>kurencia Tevzis<br />

adgilobriv saxeobebTan<br />

3.3.2 meTodebi<br />

mdgomareobis an zegavlenis<br />

SesaZlo cvlileba<br />

TevziT Raribi fauna,<br />

gansakuTrebiT migrirebadi<br />

da xmeleTTTan axlo<br />

binadari (amfibioturi)<br />

TevzebisaTvis<br />

veluri populaciebis<br />

genetikuri dabinZureba<br />

populaciaTa Canacvleba,<br />

sacxovrebeli garemos<br />

destruqcia, k<strong>on</strong>kurencia<br />

sakvebze<br />

Sefaseba, Tu ramdenad mniSvnelovania zewola wylis obieqtze unda efuZnebodes zewolaTa<br />

codnas wylis mocemul arealze, aseve wylis dinebis, qimiuri Canadenis, biologiuri<br />

funqci<strong>on</strong>irebis k<strong>on</strong>ceptualuri gaazrebis garkveul formas wylis obieqtze mocemuli<br />

arealis farglebSi. sxva sityvebiT, unda arsebobdes garkveuli codna imisa, rom zewola<br />

gamoiwvevs zegavlenas wylis mocemuli arealis funqci<strong>on</strong>irebis<br />

garkveuli tipis gamo. aseTi codna, zewolaTa yvela cnobili formebis Cam<strong>on</strong>aTvalTan da<br />

wylis mocemuli arealis dawvrilebiT daxasiaTebasTan erTad, mniSvnelovani zewolebis<br />

identificirebis saSualebas iZleva. AamasTan, aseTi midgoma xSirad iTvalsiwinebs or<br />

safexurs. pirvel safexurze, SesaZlebelia korelaciebis Sefaseba. amas gaaCnia<br />

m<strong>on</strong>itorirebuli m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebis upiratesoba da ar sWirdeba rTuli hopoTezebi.<br />

32


33<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

rodesac aucilebeli da saWiroa, SesaZloa moiTxoven gamoyenebul iqnas mizezobriobis<br />

mkacri Sefaseba. magaliTad ricxobrivi modelireba, rac moaxdens uamravi zewolisagan<br />

gamowveuli zegavlenebis simulacias. miuxedavad amisa, aseTi saSualebebi iSviaTadaa<br />

saimedo, radgan isini efuZnebian ekosistemis funqci<strong>on</strong>irebis hipoTezas. zogierTi<br />

albaTobis Sefaseba da modelebi ganxilulia zegavlenaTa Sefasebis seqciaSi.<br />

alternativa isaa, rom k<strong>on</strong>ceptualuri gaazreba CarTulia martivi wesebis krebulSi,<br />

romelic pirdapir migviTiTebs, aris Tu ara mniSvnelovani zewola. am tipis erT-erTi<br />

midgomaa zewolis sididis Sedareba wylis obieqtis Sesatyvis kriteriumTan, da<br />

zRurblTan. aseTi midgoma ar CaiTvleba validurad, iyenebs ra zRurblebis erT rigs<br />

evropaSi, radgan ase ver dgindeba wylis obieqtis kerZo maxasiaTeblebi da misi<br />

mgrZnobiaroba zewolis mimarT. es midgoma axdens zewolis identifikaciis efeqtur<br />

kombinirebas zegavlenis analizTan, da Tu romelime zRurbli momatebulia, wylis obieqti<br />

fasdeba, rogorc uunaro Seasrulos dakisrebuli amocana. simartivis gamo aseTi<br />

meTodikebi eqspertebis msjelobis Sem<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>argvlis efeqturi saSualebaa da damyarebulia<br />

seriozul mecnierebaze. es meTodebi aRwerilia ufro detalurad da magaliTebis moyvaniT<br />

seqcia 4.3-Si. is ufri efeqturia, Tu<br />

dawyvilebulia statusis m<strong>on</strong>itoringTan, rogorc es mowodebulia magaliTebSi.<br />

zewolaTa da zegavlenaTa warmatebuli Seswavla ver iqneba is, rac mosdevs winaswar<br />

ganmsazRvrel instruqcias.<br />

is iqneba kvleva, sadac mocemulia amocanaTa swori gaazreba, wylis obieqtis da mis<br />

irgvliv my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i arealis kargi aRwera (m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis CaTvliT), da codna Tu<br />

rogor funqci<strong>on</strong>irebs wyalTan asocirebuli sistema (grafiki 3.2). gaTviTcnobierebaa<br />

saWiro, rogoria wylis obieqtebs Soris damokidebuleba mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si,<br />

damokidebulebebi exeba dabinZurebas daRmavali nakadis tbebSi da sanapiro wylebSi<br />

(wyalmcenareebiT dabinZureba (eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia), danaleqiT dabinZureba, bi<strong>on</strong>arCenebis<br />

dagroveba) an aRmavali nakadis mdinareebis uwyvetobis sakiTxebs. aseT SemTxvevebSi<br />

zewolebi, romelnic iwveven zegavlenebs mxolod wylis obieqtidan daSorebiT, TavisTavad<br />

aseve unda CairTos analizSi.<br />

3.3.3. cvlilebebi zewolebsa da zegavlenebSi<br />

33


34<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

gansazRvrebis mixedviT zewolebi wertilovani wyaroebidan ar SeiZleba sivrcobrivad<br />

erTiani iyos, magram savaraudod aseve simarTlea, rom zewolebi Sereuli wyaroebidan,<br />

raodenobrivi zewolebi wylis obieqtis mimdebare arealze sivrcobrivad cvalebadia.<br />

rogorc vaxseneT, aseve simarTlea rom specifikuri zewola yovelTvis ar iwvevs<br />

garkveul zegavlenas. sazRvrebi, rogorc droebiTi, aseve sivrcobrivi aris erT-erTi<br />

sakiTxi, romelic gansazRvravs zewolis zegavlenas. wylis obieqtis mimdebare arealis<br />

sxva gansazRvrebebs aseve SeiZleba hq<strong>on</strong>deT zegavlena da cxadia rom kerZo maxasiaTebeli<br />

dakavSirebuli iqneba zewolis bunebasTan. magaliTad, mJave wvimis zegavlena ufro didi<br />

iqneba mimdebare arealze, moTavsebulze granitis geologiaze Txeli niadagiT, romelsac<br />

aqvs mJavas neitralizaciis mcire SesaZlebloba, vidre mimdebare arealze kiris geologiiT<br />

(kiqva an carci) da niadagiT mJavis maRali neitralizaciis SesaZleblobiT.<br />

es efeqtebi damaxasiaTebelia sxva zewilebisTvisac, magaliTad nitratebis kerZo<br />

problemebi nitratebis mimarT mgrZnobiare z<strong>on</strong>ebSi,<br />

da k<strong>on</strong>cefcia gruntis wylebis mgrZnobiarobaze dabinZurebis mimarT, romelic ikvlevs<br />

gruntis wylis obieqtebTan dakavSirebul mraval maxasiaTebels.<br />

mravalferovnebis aRiarebas mivyavarT or daskvnamde. pirveli, ufro advilia Seiqmnas<br />

instruqcia, romelic adgens yvela saxis zewolas<br />

(e.w potenciuri zewolebi) vidre mniSvnelovan zewolebs (isini, romelTac SeuZliaT<br />

zegavlenis gamowveva, iseve rogorc obieqtis miznis Cagdeba). ukanaskneli ZiriTadad<br />

moiTxovs SemTxvevidan SemTxvevamde Sefasebas, romelic iTvaliswinebs kerZo wylis<br />

obieqtis da misi mimdebare arealis maxasiaTeblebs.<br />

meorec, situaciebSi sadac zewolaTa mravalferovnebam SesaZlebelia ganapirobos<br />

zegavlena sxvadasxva statusis mq<strong>on</strong>e wylis obieqtis sxvadasxva nawilSi, mizanSew<strong>on</strong>ili<br />

iqneba Tavidan dadgindes wylis obieqtis sazRvrebi, imisaTvis rom SemuSavdes R<strong>on</strong>isZiebebis<br />

praqtikuli programa TiToeuli maTganisaTvis. sadac es gakeTebulia, aRniSvna<br />

dasawyisSive mosdevs wylis obieqtis gamosay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> ,,wesebs” , romelic dadgenilia komisiis<br />

instruqciiT (d’eugenio, 2002).<br />

3.4. zegavlenaTa Sefaseba<br />

zegavlenaTa Sefaseba wylis obieqtze moiTxovs garkveul raodenobriv informacias TviT<br />

wylis obieqtis mdgomareobis aRwerisTvis, da /an zewolisa, romelic masze moqmedebs.<br />

analizis tipi imazea damokidebuli, Tu ra m<strong>on</strong>acemebia xelmisawvdomi. garda gansazRvruli,<br />

asaTvisebeli procesisa, da mniSvnelovan zewolaTa identifikaciisa, ise rogorc zemoTaa<br />

aRwerili, Sefaseba moiTxovs imis k<strong>on</strong>ceptualur gagebas, Tu ra iwvevs zegavlenebs.<br />

magaliTad, yvelaze martivad SesaZlebelia, rom gam<strong>on</strong>adeni Caedinos mdinareSi, tbaSi an<br />

sanapiro wyalSi, da savaraudoa rom iyos wylis xarisxis lokaluri cvlileba mainc,<br />

romelic adeqvaturad SeiZleba Sefasdes k<strong>on</strong>servatiuli, Sereuli modeliT. bevr<br />

situaciaSi, aseTi tipis martivi midgoma SeiZleba mTlianad misaRebi iyos zewolaTa<br />

zegavlenis Sesafaseblad. amasTan, realur situaciaSi, iarsebebs wylis mimdebare arealTa<br />

mravali tipi, wylis obieqtebis tipi, urTierTqmedi zewolebi, procesis<br />

k<strong>on</strong>ceptualizaciebi, m<strong>on</strong>acemebis saWiroebani da SesaZlo zegavlenani, da aseTi martivi<br />

modelis aTviseba yvela SemTxvevaSi SesaZloa miamiturad CaiTvalos.<br />

aseve naTelia, rom rac dasawyisSi martiv Sefasebad iTvleba, SeiZleba Seicavdes damalul<br />

sirTuleebs. magaliTad, amoRebiT gamowveuli zewoliT gruntis wylis obieqtis<br />

raodenobrivi statusis zegavlena SeiZleba gamokvleul iqnas martivi wylis w<strong>on</strong>asworobis<br />

modeliT, sadac cvlileba SenaxvaSi warmodgenilia gansxvavebiT Sevsebis xarisxsa da<br />

gadenis jams Soris, amoRebis damatebiT. kargi raodenobrivi statusis ganmsazRvreli<br />

erT-erTi kriteriumi aris is, rom gadena da amoReba SeiZleba mimdinareobdes xangrZlivi<br />

drois ganmavlobaSi. d<strong>on</strong>e, romelzec unda SenarCundes gadena aris is, romelzec kargi<br />

ekologiuri statusi miiRweva nebismier asocirebul zedapirul wylebSi. Aamgvarad, rac<br />

warmoadgens gruntis wylis obieqtis martiv wylis balanss, sinamdvileSi moiTxovs<br />

ekologiuri da asocirebuli zedapiruli wylis obieqtis ekologiuri dinebis moTxovnebis<br />

statusis codnas da gagebas.<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizisTvis ar SeiZleba daskvnis gamotana, rom es analizi<br />

SeiZleba miRwevadi gaxdes mxolod detaluri, procesze damyarebuli, ricxobrivi<br />

kompiuteruli modelis SedgeniT erTianad dakavSirebuli zedapiruli da gruntis wylis<br />

obieqtebisaTvis. am tipis midgoma SesaZlebelia, zogierT situaciasa da magaliTze,<br />

romelic aRwerilia saSualebaTa TavSi (seqcia 4). praqtikaSi, informacia romelic saWiroa<br />

modelirebis midgomis asaTviseblad, naklebad xelmisawvdomia amJamad da savaraudod,<br />

34


35<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

ZiriTadad ar iqneba xelmisawvdomi winaswargansazRvrul momavalSi. sagulisxmoa, rom<br />

sawyisi analizi Cveulebriv damyarebulia naklebad momTxovn meTodebze, romelTa saWiro<br />

m<strong>on</strong>acemebi xelmisawvdomia, magaliTad, wnevis skriningis saSualebebi (ixileT seqcia 4.2 da<br />

4.3). aseTi analizi moiTxovs daxvewas,<br />

radgan Semdgomi analizi saWiroa riskis dasadgenad, Sesatyvisi m<strong>on</strong>acemebis mosapoveblad<br />

da gamosadegi saSualebebis SesamuSaveblad.<br />

dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba zegavlenaTa Sesafaseblad<br />

situaciebSi, roca m<strong>on</strong>acemebi xelmisawvdomia Tavad wylis obieqtisaTvis, SesaZlebelia<br />

moxdes zegavlenis pirdapiri Sefaseba. m<strong>on</strong>acemebis tipebi, romelnic SesaZloa gamoyenebul<br />

iyvnen imdenad gansxvavebulni arian, ramdenadac TviT zegavlenani (ix. cxrili 3.7).<br />

Tavad m<strong>on</strong>acemebi ar aris sakmarisi SesaZlo zegavlenaTa Sesafaseblad: mosalodneli<br />

zegavlenis swori maCvenebeli unda Sedgenil iqnas. metic, unda davimaxsovroT, rom<br />

zewolaTa umravlesoba ar iwvevs gamokveTil zegavlenas, magram mniSvnelovnad cvlis mavne<br />

pirobebis albaTobas. amis magaliTia, gadaadgilebebi hidrologiur reJimSi: bunebrivi<br />

hidrologiuri reJimi ar aris saxarbielo Tevzebis sicocxlisaTvis drois 100%-Si.<br />

zegavlenaTa Sefaseba amowmebs imis gansazRvras, saxarbielo pirobebis alabaTobis romeli<br />

cvlileba warmoadgens muqaras ekosistemisaTvis. zogadad xelmisawvdomi hidrologiuri<br />

maCveneblebi ar arian gamosadegi. magaliTad, Tevzis trapi sakmarisia, Tu avseba garkveul<br />

farglebSia, garkveul droSia da wlis garkveuli momentisTvisaa, rodesac migrirebadi<br />

Tevzebi warmodgenilni arian. aRniSnuli moiTxovs specifikur gaangariSebas, damyarebuls<br />

dRiuri Sevsebis statistikaze da eqspertebis Tvalsazrisze ( avsebis ra m<strong>on</strong>acemia da ra<br />

droisTvis).<br />

wylis xarisxis statistika aseve qmnis specifikur siZneelebs. mdgomareobis Sedareba (aris<br />

zegavlena?) moiTxovs rigi m<strong>on</strong>acemebis Sedarebas. safuZvliani Sedarebis Casatareblad,<br />

gaTvaliswinebul unda iqnas m<strong>on</strong>acemebis Sinagani struqtura, raTa xelmisawvdomi iyos<br />

normaluri cvalebadoba. wliuri m<strong>on</strong>acemebis sez<strong>on</strong>uri da hidrologiuri komp<strong>on</strong>entis<br />

mocileba, mniSvnelovnad amcirebs gamoTvlis cvalebadobas da drois mokle SualedSi<br />

m<strong>on</strong>itorirebuli m<strong>on</strong>acemebis nakrebebs Soris Sedarebis saSualebas iZleva. es daxvewili<br />

statistikuri teqnika ar aris familiaruli evropeli wylis eqspertebisaTvis.<br />

cxrili 3.7. SesaZlo zegavlenani an statusis cvlilebebi, romelnic SesaZloa dadgindnen<br />

m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebiT<br />

biologiuri xarisxis elementebi<br />

makr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>itebi<br />

fitoplanqt<strong>on</strong>i<br />

planqt<strong>on</strong>uri yvavili<br />

zRvis flora-faunis uxerxemloebi<br />

Tevzi<br />

wyalmcenareebiT dabinZureba<br />

(eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia)<br />

hidromorfologiuri xarisxis elementebi<br />

hidrologiuri reJimi<br />

moqcevis reJimi<br />

mdinaris uwyvetoba<br />

morfologia<br />

Semadgenlobis simravle<br />

biomasis Semadgenlobis simravle<br />

sixSiris intensiuroba<br />

Semadgenlobis simravle<br />

Semadgenlobis simravle, asakis struqtura<br />

qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilis k<strong>on</strong>centracia<br />

wylis dinebis dinamika da raodenoba,<br />

kavSiri gruntis wylebTan, arsebobis dro<br />

mtknari wylis dineba, dominanturi<br />

dinebis mimarTuleba, talRis<br />

gamoxatuleba<br />

siRrmis da siganis cvalebadoba,<br />

raodenoba, sanapiro zolis kalapotis<br />

struqtura da substrati, tbis napiri an<br />

moqcevaTa Sorisi z<strong>on</strong>a<br />

qimiuri da fiziko-qimiuri xarisxis elementebi<br />

gamWvirvaloba<br />

mTlianad suspendirebuli SenaerTebis<br />

35


36<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

k<strong>on</strong>centracia, SemRvreva, gamWvirvaloba<br />

TeTri diskis mixedviT (m)<br />

Termuli pirobebi<br />

temperatura (C°)<br />

Jangvis (oqsigenaciis) pirobebi<br />

k<strong>on</strong>centracia<br />

gamtarebloba<br />

gamtarianoba<br />

totalurad gaxsnili SenaerTebis<br />

gardaqmna k<strong>on</strong>centrirebulad<br />

marilianoba<br />

k<strong>on</strong>centracia<br />

sakvebi elementebis (nutrientebis)<br />

azotis da fosforis k<strong>on</strong>centracia,<br />

mdgomareoba<br />

datvirTva zRvis dacvis TvalsazrisiT<br />

qimiuri da fiziko-qimiuri xarisxis elementebi<br />

mJavianobis mdgomareoba<br />

pH<br />

tutianoba<br />

mJavis neitralizaciis SesaZlebloba (ANC)<br />

prioritetuli substanciebi<br />

sxva damabinZureblebi<br />

k<strong>on</strong>centracia<br />

k<strong>on</strong>centracia<br />

modelirebis midgoma<br />

modelirebis midgoma iZleva zegavlenaTa Sefasebis saSualebas, da amis gamo unda<br />

gaTvaliswindes rogorc daqvemdebarebuli, aseve damatebiTi, wylis obieqtis m<strong>on</strong>itoringis<br />

m<strong>on</strong>acemebi. mdinareTa qselisaTvis SemuSavebulia uamravi modelirebis teqnika<br />

originaluri namuSevridan gaxsnil Jangbadze da BOD-idan, romelic daibeWda 1925 wels<br />

Streeter da Phelips-is mier. am tipis martivi modelebi farTodaa xelmisawvdomi, magram<br />

gansxvavdebian modelirebuli qimiuri determinantebis rigiT, warmodgenili procesiT, da<br />

maTi ricxobrivi CarCoebiT. aseTi modelebi, sworad gamoyenebis SemTxvevaSi, ZiriTadad<br />

kargia wylis xarisxis warmosadgenad mdinaris gaswvriv, sadac gamodena wertilovani<br />

wyaroebidan da Senakadebidan kargadaa cnobili an SesaZloa jerovnad Sefasdes.<br />

magaliTis gamoyeneba mocemulia TavSi saSualebebis Sesaxeb.<br />

mdinareTa aseTi modelebis naklovaneba aris is, rom isini Sereuli wyaroebis Semotanils<br />

warmoadgenen, rogorc calkeul wertilovan wyaroebs, da modelis asamoqmedeblad es unda<br />

ganisazRvros an m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebiT, an Sereuli ( asocirebuli arealis) modeliT.<br />

Sereuli modeli TavisTavad SeiZleba martivi iyos, magaliTad nutrientebis kargva<br />

SeiZleba daeyrdnos eqsportis koeficientebs, romelnic warmoadgenen aqtivobebs wyalTan<br />

asocirebul arealze. aseTi modeli faqtiurad raodenobrivad gansazRvravs difuzuri<br />

wyaroebidan gamomdinare zewolas, vidre zegavlenas wylis obieqtze, da am saxiT is<br />

aRwerilia saSualebebis Sesaxeb TavSi (seqcia 4). am seqciaSi aseve aRwerilia saSualebebi,<br />

romelnic afaseben wertilovani wyaroebis datvirTvas mimReb wylis obieqtebze.<br />

martivi da sando modelirebis midgomebi xelmisawvdomia yvela tipis wylis obieqtisaTvis,<br />

romelic aRiarebulia WFD-s mier. es modelebi SesaZloa warmoadgendnen erTeul domens (<br />

mag. mdinares, tbas, gamaval<br />

wyals, sanapiro wyals an gruntis wyals) an moicavdes mraval da, yvela domens erTi<br />

CarCos farglebSi. es modelebi warmoadgenen dinebis reJimis mravalferovan aspeqtebs,<br />

hidromorfologias, wylis obieqtis hidroqimias, damoukideblad an integrirebuli CarCos<br />

farglebSi. wylis obieqtis modelebis magaliTebi moyvanilia seqcia 4.4.-Si.<br />

cxadia, rom am gansxvavebuli domenebis modelebis kompleqsuroba SeiZleba Zalian<br />

gaizardos zemoT aRwerili SedarebiT martivi ganxorcielebidan. magram, cxadia es ar<br />

niSnavs imas, rom martivi modeli yovelTvis nakleb zusti iqneba, vidre kompleqsuri<br />

(rTuli ) modeli.<br />

modelebi aseve arseboben wylis nakadis garemo pirobebis daxasiaTebisaTvis, mravali<br />

maTgani gamoiyeneba dasaxlebuli garemos pirobebis winaswar gansazRvrisaTvis dinebis<br />

sxvadasxva pirobebis dros.<br />

am tipis modelis mosalodneli Sedegi SeiZleba meryeobdes nakadis dinebis fizikuri<br />

Sabl<strong>on</strong>is cudad daxasiaTebidan, biologiuri SefasebisaTvis garkveuli gamoyenebamde.<br />

36


37<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

fizikuri aRwerilobis modelebi SemuSavebulia mocemuli wylis arxis nakadis cvlilebis<br />

xarisxis Sesafaseblad, zogierT saCvenebel pirobebTan kavSirSi.<br />

biologiaze damyarebuli modelebi SemuSavebulia, rom gansazRvros saxeobebis arsebuli<br />

maragi mocemuli wylis nakadis fizikuri maxasiaTeblebidan. amasTan, am or kides Soris<br />

arsebobs sacxovrebeli garemos rigi modelebi gamiznuli sxva SedegebisaTvis, rogoricaa<br />

saxeobaTa mier sacxovrebeli garemos gamoyeneba, sacxovrebeli garemos xarisxi (e.w.<br />

ekologiuri potenciali ZiriTadi saxeobebisaTvis) an garemo pirobebis vargisianobis<br />

xangrZlivobis periodi.<br />

dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba zewolaTa da zegavlenaTa Sefasebis dasaxvewad.<br />

minitoringis m<strong>on</strong>acemebma SeuZlia miuTiT<strong>on</strong>, rom ar arsebobs mimdinare zegavlenebi. es<br />

informacia TavisTavad aCvenebs rom aranairi zewola, dadgenili sawyisi skriningis<br />

procesSi, ar aris mniSvnelovani, an drois Sualedi romelic saWiroa imisTvis, rom<br />

zewolam warmoSvas zegavlena, romelsac jer ar Cauvlia. ukanasknels aqvs gansakuTrebuli<br />

mniSvneloba rodesac xdeba gruntis wylis obieqtebis Sefaseba, sadac damabinZureblebi<br />

Zalian nela mogzauroben. aseTi m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba SesaZlebelia modelis<br />

Sesamowmeblad, rom Canadenis, da SigniT arsebuli procesis modelireba sworad axdens<br />

dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebis reproduqcias.<br />

rodesac wylis obieqtebze dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebi ar migviTiTeben rom zewola iwvevs<br />

zegavlenas, SesaZloa arsebobdes mizezobrivi kavSiri zegavleniT sxva wylis obieqtebze,<br />

igive mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si. magaliTad, garemos amocanebis Sesruleba aRmavali dinebis<br />

arealebSi ar aris sakmarisi igive amocanebis SeTavsebisaTvis daRmavali nakadis<br />

arealebSi. aRniSnuli moiTxovs kavSirs da TanamSromlobas mdinaris auzis rai<strong>on</strong>is<br />

sxvadasxva nawilebs Soris.<br />

situaciebSi, sadac dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebi miuTiTeben zegavlenis arsebobas, codna<br />

zegavlenis bunebis Sesaxeb xels Seuwyobs zewolaTa da zegavlenaTa analizs.<br />

gasaTvaliswinebelia sami SemTxveva:<br />

1. tradiciuli situaciebi, sadac raodenobrivad gansazRvruli zegavlena qimiuri da<br />

fiziko-qimiuri parametrebis terminebiT, aWarbebs zRurbls. es SeiZleba garkveulwilad<br />

mimarTul iqnas martivi k<strong>on</strong>ceptualuri modelis, an cnobili qmedebebis da<br />

asocirebuli zewolebis gamoyenebisaken. analizi msgavsia zemoTaRwerili midgomebisa im<br />

gansxvavebiT, rom Sedegi cnobilia da ZiriTadad emsaxureba procesis dros gamoTqmuli<br />

sxvadasxva mosazrebebis Sefasebas.<br />

1. zegavlena raodenobrivad fasdeba biologiuri efeqtis terminebiT, Tumca gamomwvevi<br />

fiziko-qimiuri da hidromorfologiuri zewola gasagebi ar aris. am SemTxvevaSi<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi SeiZleba Catardes im molodiniT, rom mizezi<br />

dadgindeba, da saWiro zoma miRebul iqneba maSinac ki, Tu kavSiri mTlianad ar aris<br />

gaazrebuli. es albaT Tanxlebuli iqneba SesaZlo mizezebis Semdgomi biologiuri<br />

kvlevebiT; da<br />

2. am or mizezs Soris iarsebebda biologiuri efeqti, sadac SesaZlo fiziko-qimiuri<br />

da hidromorfologiuri efeqti sul cota nawilobriv maincaa gagebuli. am aspeqtSi,<br />

analizi unda Catardes rogorc pirvel-Si, magram naklebad gaazrebuli informaciiT,<br />

rom gaaTviTcnobier<strong>on</strong> procesis Rirebuleba.<br />

am situaciebidan ukanaskneli oris gaazreba didadaa damokidebuli informaciaze, romelic<br />

modis REFCOND samuSao jgufidan, da CIS interkalibraciuli kvlevidan (miniSneba WFD CIS<br />

instruqciaze # 10 da 6, Sesabamisad).<br />

am situaciebidan samiveSi, albaT ufro advilia imis gageba, Tu rogor iwvevs dabinZurebis<br />

zewola fiziko-qimiur statusis cvlilebebs, romelmac SeiZleba ganapirobos zegavlena<br />

biologiur statusze, da gaTvaliswinebul iqnas kavSirebi zewolodan zegavlenaze da<br />

piriqiT, zegavlenidan zewolaze. hidromorfologiuri zewolebisaTvis kavSirebi naklebad<br />

naTelia.<br />

HMWB instruqcia gvTavazobs garkveul daxmarebas sxvadasxva tipis biologiur<br />

indikatorebTan an hidromorfologiur zewolasTan dakavSirebiT (cxrili 3.8).<br />

37


38<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

cxrili 3.8<br />

morfologiur zewolaTa biologiuri indikatorebi<br />

(aRebulia WFD CIS instruqciidan #4 HMWB-ze).<br />

indikatori<br />

Waobiani adgilebis uxerxemloTa fauna da<br />

Tevzebi<br />

grZel distanciebze migrirebadi Tevzebis<br />

jiSebi<br />

makr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>itebi<br />

Waobis uxerxemloebi da<br />

makr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>itebi.fitobenTosi<br />

zewola<br />

wylis Zalis generaciis zegavlena<br />

mtknari wylis sistemebze<br />

mdinaris uwyvetobis aRweriloba, romelic<br />

iwvevs dagvianebas migraciul procesSi<br />

dineba rezervuarebidan<br />

regulirebuli tbebi (cvlilebebi dinebis<br />

reJimSi)<br />

wrfivi fizikuri cvlilebebi, rogoricaa<br />

wyaldidobis moqmedeba<br />

Sesatyvisi damabinZureblebis SerCeva mdinareTa auzebis d<strong>on</strong>eze<br />

3.5.1 Sesavali<br />

instruqciis seqcia 2.3.6 –Si, Sesavali mocemulia rogorc kompleqsuri midgoma qimiuri<br />

damabinZureblebis mimarT WFD-s ,,kargi ekologiuri statusis “ da ,,kargi qimiuri<br />

statusis” k<strong>on</strong>cefciis farglebSi. maSin rodesac ,,prioritetuli substanciebi “ naTladaa<br />

dadgenili damateba X-Si, erT-erTi ZiriTadi SekiTxva zewolaTa da zegavlenaTa analizis<br />

k<strong>on</strong>teqstiT aris specfikuri damabinZureblebis SerCeva (gansxvavebuli prioritetuli<br />

substanciebisgan), risTvisac m<strong>on</strong>acemebi zewolaTa Sesaxeb unda Segrovdes imis dasadgenad,<br />

arsebobs Tu ara zegavlenebi mdinaris auzis (rai<strong>on</strong>is) sxvadasxva wylis obieqtisaTvis.<br />

Semdgomi muxlebi gvaZlevs ZiriTad midgomas, romelic SeiZleba gamoyenebul iqnas wylis<br />

obieqtebis specifikuri damabinZureblebis Sesatyvisi Cam<strong>on</strong>aTvalis SesarCevad mdinaris<br />

auzis farglebSi.<br />

(naxsenebia rogorc ,,Sesatyvisi damabinZureblebi”). ufro meti specifikuri magaliTebi<br />

mowodebulia am instruqciis damateba IV-Si.<br />

naTelia, rom aseTi midgoma aTvisebul da daxvewil unda iqnas specifikuri<br />

situaciebisaTvis TiToeuli mdinaris auzze.<br />

am SemTxvevaSi, unda ganimartos rom WFD-s moTxovnebi dakavSirebulia zogierT amocanasTan<br />

individualuri damabinZureblisaTvis wylis obieqtze. amasTan, aucilebeli iqneba mivsdioT<br />

sam (an met) safexurian midgomas raTa mxedvelobaSi iqnas miRebuli wyliani garemos<br />

dabinZurebis problemebis gansxvavebuli farglebi:<br />

1. evropis d<strong>on</strong>e: ,,prioritetuli substanciebi” (damateba X) warmoadgens evropisaTvis<br />

Sesatyvis Cam<strong>on</strong>aTvals. es substanciebi gaTvaliswinebul unda iqnas zewolaTa da<br />

zegavlenaTa analizSi da ,,amocanaTa Seusruleblobis riski” gamokvleul unda<br />

iqnas wylis yvela obieqtisaTvis.<br />

2. mdinaris auzis (rai<strong>on</strong>is) d<strong>on</strong>e: am Sesatyvisi damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali<br />

SesaZloa dadgindes, romelnic atareben ,,amocanaTa Seusruleblobis risks” didi<br />

raodenobiT wylis obieqtebze auzis farglebSi da sadac daRmavali wylis efeqtebi<br />

(zRvis garemos CaTvliT) gaTvaliswinebul unda iqnas. aseT substanciebs SeiZleba<br />

ewodos ,,mdinaris auzis Sesatyvisi damabinZureblebi”.<br />

3. qve-mdinaris auzis wylis obieqtis d<strong>on</strong>e: damabinZureblebi, romelnic zegavlenas<br />

iwveven mniSvnelovani regi<strong>on</strong>uli da lokaluri zewolebiT, magaliTad, erT an<br />

ramodenime wylis obieqtze, unda gaTvaliswinebul iqnas zemoT naxseneb d<strong>on</strong>eebze<br />

damatebiT.<br />

38


39<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

amgvarad, sakiTxebi, Tu rogor SevarCioT Sesatyvisi damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali,<br />

dakavSirebulia mniSvnelovan zewolebTan da zegavlenebTan.<br />

idealur SemTxvevaSi, SesaZloa arsebobdes aSkara damokidebuleba garemoSi<br />

gamoTavisuflebul damabinZureblebs Soris garkveuli raodenobiT kargad cnobili<br />

wyaroebidan da iwvevdes TvalsaCino an Sefasebad efeqtebs wylis obieqtis biologiaze.<br />

aRniSnuli varaudobs sul cota karg codnas gamoyenebaze, an zewolis saitis dabinZurebis<br />

wyaroebze, damabinZureblis gaCenaze statusis mixedviT da/an efeqtebze zegavlenaTa<br />

mxares. amasTan, mocemulia ra damabinZureblebis didi ricxvi, arsebobs informaciis da<br />

m<strong>on</strong>acemebis mniSvnelovani ukmarisoba mravali damabinZureblisaTvis, kerZod:<br />

• bevr SemTxvevaSi da mravali damabinZureblisaTvis, zewolebi ar ukavSirdeba<br />

statuss an zegavlenas m<strong>on</strong>acemebis simwiris gamo<br />

• damabinZureblebis mxolod SezRuduli raodenoba m<strong>on</strong>itorirdeba uwyvetad da<br />

regularulad.<br />

• damokidebulevba damabinZureblebs da zegavlenas Soris faravs ekotoqsikologiis<br />

mTel sferos. magaliTad, mwvave/qr<strong>on</strong>ikuli an kombinirebuli efeqtebi unda<br />

moxsendes?<br />

miuxedavad amisa, zewolaTa da zegavlenaTa analizi aris pirveli mniSvnelovani nabiji<br />

im damabinZureblebis saidentifikaciod romelnic SemdgomSi regulirdebian WFD-s<br />

k<strong>on</strong>teqstiT, anu inter alia m<strong>on</strong>itoringi da R<strong>on</strong>isZiebaTa programa.<br />

EFD-s amosavali wertili aris ,,ZiriTadi damabinZureblebis“ Cam<strong>on</strong>aTvali, romelic<br />

naxsenebia damateba VIII-Si. es Cam<strong>on</strong>aTvali SeiZleba CaiTvalos ,,qimikatebis samyaros”<br />

eqvivalenturad, ise rom arcerTi qimiuri substancia da damabinZurebeli ar iqnas<br />

amoRebuli dasawyisSive.<br />

gamowvevaa, rom SemuSavdes ganmeorebadi midgoma, romelic Seamcirebs nivTierebaTa<br />

daumTavrebel Cam<strong>on</strong>aTvals damabinZureblebis marTvad raodenobamde, pragmatul da<br />

miznobriv nabij-nabiji gziT (,, uxeSidan daxvewilamde”). saboloo mizania daigegmos<br />

R<strong>on</strong>isZiebebi da moxdes pirvelad im substanciaTa m<strong>on</strong>itoringi, romelnic yvelaze metad<br />

zemoqmedeben wylian garemos sxvadasxva d<strong>on</strong>eze, rogorc zemoTaa naxsenebi. am kuTxiT,<br />

,,garemos xarisxis standarti: (EQS) romelic dadgenilia damateba V—is 1.2.6.-is mixedviT<br />

aris yvelaze mniSvnelovani orientiri, radgan warmoadgens sazRvars ,,kargsa” da<br />

,,saSualo” mdgomareobas Soris. amasTan, arsebobs rigi sxva amocanebisa, romelnic unda<br />

Sefasdes zewolaTa da zegavlenaTa analizis k<strong>on</strong>teqstiT, rogoricaa ,,ar aris<br />

gauareseba”, anu dabinZurebis Semcireba rogorc tendencia da kargi statusis<br />

Seusruleblobis Tavidan acileba.<br />

Sesatyvisi damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali SeiZleba Seicvalos WFD-s ganxorcielebis<br />

sxvadasxva safexurze ZiriTadad, analizisa da Sefasebis daxvewis dros.<br />

pirvel rigSi, saWiroa dadgindes damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali, risTvisac tardeba<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi (damTavrebuli 2004 wels). mxolod, Tu<br />

gansazRvruli ,,kandidati substanciebis Cam<strong>on</strong>aTvali” dadginda, SesaZleblia, rom<br />

Segrovdes m<strong>on</strong>acemebi zewolaTa da zegavlenaTa Sesaxeb.<br />

am pirveli analizisTvis, ar iqneba SesaZlebeli EQSs-is mopoveba yvela kandidati<br />

substanciebisaTvis. am SemTxvevaSi, alternatiuli skriningis saniSneebi misaRebia.<br />

meorec, saWiroa im damabinZureblebis SerCeva, romelTaTvisac Segrovilia damatebiTi<br />

informacia ,,gadarCenis m<strong>on</strong>itoringis” meSveobiT (2006 wlisaTvis). es substanciebi<br />

SeiZleba warmoadgendnen damabinZureblebis qve-Cam<strong>on</strong>aTvals, romelTaTvisac<br />

garkveulobis d<strong>on</strong>e<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizis dros sakmarisi ar aris.<br />

sabolood, unda dadgindes romeli zomebis misaRebadaa momzadebuli Sesatyvisi<br />

damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali ( 2007/2008 wlisaTvis).<br />

am procesis dros, mniSvnelovania rom Sesatyvisi damabinZureblebis evolucia<br />

gamWvirvaled darCes da aSkarad iyos dakavSirebuli WFD-s miznebTan da moTxovnebTan.<br />

39


40<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

rogorc sabolooo SeniSvna, unda aRiniSnos rom WFD-s damateba V askvnis rom unda<br />

dadgindes prioritetuli, da sxva substanciebi, romelnic ,,gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ian” wylis<br />

obieqtze. saubedurod, termini gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a WFD-SI ar aris gansazRvruli, magram mxolod<br />

saSiSi substanciebis direqtivaSi (sabWos direqtiva 76/464/EEC), anu zogadi<br />

terminologiiT, saxelwodebiT ,,Sesavali wylebSi” . sapirispirod termini ,gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a”<br />

xSirad gamoiyeneba gam<strong>on</strong>aJ<strong>on</strong>is wertilovani wyaroebisTvis. damateba II naTlad<br />

moiTxovs yvela zewolis (mniSvnelovani) identifikacias wertilovani da Sereuli<br />

wyaroebidan da mocemulia, rom WFD ZiriTadad saubrobs ,,gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>aze, gamoJ<strong>on</strong>aze da<br />

kargvaze”, TvalsaCinoa, rom farTo interpretacia, romelic faravs yvela wyaros da<br />

gzebs wylian garemoSi gaTvaliswinebul unda iqnas WFD-s farglebSi.<br />

3.5.2 saerTo midgoma<br />

saerTo midgoma dazustebulia cxrilSi 3.9. da ilustrirebulia grafikSi 3.3. miqcieT<br />

yuradReba, rom safexurebi warmodgenilia wrfivad, magram urTierTqmedeben erTmaneTTan<br />

ufro kompleqsuri gziT (rogorc miTiTebulia isrebiT grafik 3.3-Si).<br />

cxrili 3.9 zogadi midgoma specifikuri damabinZureblebis identifikaciisaTvis<br />

1. sawyisi wertili<br />

ZiriTadi damabinZureblebis mimaniSnebeli Cam<strong>on</strong>aTvali dadgenili direqtivis VIII<br />

damatebaSi. mxolod 1- =dan 9=mde dasaxelebis qveS arsebuli damabinZureblebi<br />

saWiroeben Semdeg ganxilvas, rogorc potenciurad specifikuri damabinZureblebi.<br />

damabinZureblebi damateba 10,11 da 12 niSnis qveS, arian zogadad fiziko-qimiuri<br />

xarisxis elementebi da calke ganixilebian.<br />

2. skriningi<br />

mTeli xelmisawvdomi informaciis skriningi dabinZurebis wyaroebze, damabinZureblebis<br />

zemoqmedeba, damabinZureblebis warmoqmna da gamoyeneba im damabinZureblebis<br />

dasadgenad, romelnic gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ian wylis obieqtebze mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si.<br />

skriningis safexuris dros, SeiZleba gamovarCioT ori qve-safexuri: a) informaciis<br />

dagroveba, da b) damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvalis mopoveba.<br />

2ª. informaciis Segroveba<br />

m<strong>on</strong>acemebi:<br />

• wyaro/seqtoruli analizi: warmoebis procesi, gamoyeneba, mkurnaloba, gamoJ<strong>on</strong>va..<br />

• zegavlenani: wylis obieqtze damabinZureblebis gaCenis cvlileba (wylis<br />

xarisxis m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi, specialuri mimoxilvebi;<br />

• damabinZureblebi: damabinZureblebis Sinagani Tvisebebi, romelnic zegavlenas<br />

axdenen wylian garemoSi Camaval savaraudo gzebze.<br />

informacia arsebuli davalebebidan da programebidan:<br />

• prioritetuli substanciebi;<br />

• 76/464<br />

• UNEP POPs Cam<strong>on</strong>aTvali<br />

• EPER<br />

• <str<strong>on</strong>g>COM</str<strong>on</strong>g>PPS<br />

• 793/93-is Sedegebi, momxmareblebis Cam<strong>on</strong>aTvali, a.S.<br />

2b. damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvalis mopoveba<br />

informaciis Segroveba, romelic mopovebulia 2ª safexuris dros, Sedegad iZleva im<br />

damabinZureblebis samuSao Cam<strong>on</strong>aTvals, romelnic dadgenilia, rom gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a wylis<br />

obieqtze. am damabinZureblebis umetesoba arCeuli iqneba mwvervali- qvemoT da fskerizemoT<br />

midgomiT ( ix. Semdgom Tavi 6, WRc-s magaliTi ,,Sesatyvisi damabinZureblebis<br />

seleqcia (mdinaris auzis substanciebi) gamocdileba sabWos direqtividan 76/464.)<br />

damabinZureblebi, romelTa Sesaxebac arsebobs rwmuneba, rom isini ar gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ian<br />

wylis obieqtebze SesaZloa gamoiricx<strong>on</strong> Semdgomi ganxilvidan.<br />

3. testi Sesabamisobaze<br />

safexuri 2 moicavs wylis obieqtebze CaRvril damabinZureblebis identifikacias.<br />

safexuri 3 gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>s am damabinZureblebisgan imaT, romelTac SeuZliaT miayen<strong>on</strong>, an<br />

40


41<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

ukve zians ayeneben garemos. es damokidebulia damabinZureblebis Sinagan Tvisebebze,<br />

maT qcevasa da bedze garemoSi, da maTi CaRvris raodenobaze. idealSi, seleqcia<br />

emyareba k<strong>on</strong>centraciebis mniSvnelobas garemosaTvis ( da k<strong>on</strong>centraciebis tendenciebs),<br />

rac fasdeba damabinZureblebis an maTi daSlis priduqtebisaTvis wylis obieqtze.<br />

amasTan, efeqtebis m<strong>on</strong>acemebi an winaswargansazRvruli datvirTvebi SeiZleba aseve<br />

Sesatyvisi aRmoCndes seleqciis procesisaTvis.<br />

ori qve-safexuri gaTvaliswinebulia Sesabamisobis testSi a) k<strong>on</strong>centraciebis<br />

gansazRvra wylis obieqtebze, da b) Sefasebuli k<strong>on</strong>centraciebis Sedareba Sesabamis<br />

,,saniSneebTan”.<br />

3ª. k<strong>on</strong>centraciebis Sesaxeb m<strong>on</strong>acemebis mopoveba, da datvirTvebi zedapirul wylis<br />

obieqtebze.<br />

m<strong>on</strong>itoringiT: gazomili m<strong>on</strong>acemebi;<br />

modelirebiT: Sefasebuli m<strong>on</strong>acemebi (mopovebuli modelebidan, dawyebuli martivi<br />

kalkulaciiT kompleqsur modelebamde, rogorc es naxsenebia me-4 TavSi, saSualebebi.<br />

k<strong>on</strong>centraciebiis Sedareba saniSneebTan.<br />

damabinZureblebi, romelnic dadgenilia me-2 safexurze, SesaZloa gamoiricxos,<br />

rodesac maTi k<strong>on</strong>centraciebi SefasebiT ufro dabalia, vidre Sesatyvisi kritikuli<br />

mniSvnelobebis umetesoba, rogorc es Sefasebulia LC50, NOEC,PNEC,EQS an kritikuli<br />

datvirTva.<br />

EQSs: asaxavs wylis obieqtis karg mdgomareobas. isini unda miRebul iqnas<br />

ekotoqsikologiuri m<strong>on</strong>acemebidan. EQSs: m<strong>on</strong>acemebis gadaWarbeba CaiTvleba zianis<br />

momtanad garemosaTvis. sadac SesaZlebelia, m<strong>on</strong>itorirebuli an Sefasebuli<br />

k<strong>on</strong>centraciebi unda Sedarebul iqnas Sesatyvis EQS-Tan.<br />

kritikuli datvirTvebi: identificireba zogierT Sesamcirebel programaSi (e.w.<br />

CrdiloeTis zRvis programa) moiTxovs datvirTvis Semcirebas zogierTi<br />

damabinZureblisaTvis. saWiroa, rom mxolod kritikuli (garemosaTvis mniSvnelovani)<br />

datvirTvebi iqnas gaTvaliswinebul specifikuri damabinZureblebis dadgenisas.<br />

SeniSvnebi:<br />

arsebuli EQS-yovelTvis ar asaxavs k<strong>on</strong>centraciebis faqtiur efeqtebs.<br />

amas garda, EQS ar aris mopovebuli yvela specifikuri potenciuri<br />

damabinZureblisaTvis. saukeTeso Sefaseba EQS-isaTvis unda gamoyenebul iqnas<br />

ekotoqsikologiis uaxles m<strong>on</strong>acemebze dafuZnebiT. m<strong>on</strong>itoringis programebidan<br />

miRebuli efeqtebis m<strong>on</strong>acemebi unda gaTvaliswinebul iqnas, sadac es SesaZlebelia.<br />

bunebrivi sabaziso k<strong>on</strong>centraciebi SesaZloa aRematebodes EQSs-s ara-sinTezuri<br />

damabinZureblebisaTvis.<br />

gaTvaliswinebul unda iqnas naleqis an bi<strong>on</strong>arCenebis potenciuri dagroveba.<br />

deteqciis sazRvrebi unda ugulvebely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili iqnas, Tu maT ara aqvT ganmasxvavebeli<br />

safuZveli garemosaTvis mniSvnelobis k<strong>on</strong>teqstSi.<br />

4. usafrTxoebis qseli<br />

usafrTxoebis qseli saWiroa dasarwmuneblad, rom garemosaTvis mniSvnelobis ara mq<strong>on</strong>e<br />

damabinZureblebi ar arian arasworad amoRebulni specifikuri damabinZureblebis<br />

Cam<strong>on</strong>aTvalidan zemoTaRwerili me-3 safexuris dros. magaliTad, usafrTxoeba ar<br />

iTvaliswinebs:<br />

• aqvs Tu ara dabinZurebis mcire wyaroebs (individualurad mcire) mniSvnelovani<br />

kombinirebuli efeqti.<br />

• tendenciebi, romelnic miuTiTeben damabinZureblis mzard mniSvnelobaze, isinic<br />

ki, romelnic mocemul momentSi ar aWarbeben<br />

EQS-s.<br />

• damabinZureblebis arseboba toqsikuri moqmedebis msgavsi modusiT da SesaZlo<br />

damatebiTi efeqtebiT.<br />

zogierTi damabinZureblisaTvis Sefaseba, romelic gakeTda me-2 da me-3<br />

safexurze, ar iZleva adeqvatur rwmunebas, rom damabinZurebeli an Caedina, an ar<br />

warmoadgens garemosaTvis mniSvnelovan risks. magaliTad, rwmuneba dabalia Tu testebi<br />

garemosaTvis mniSvnelobaze me-3 safexuris dros damyarebulia EQS-ze, romelic<br />

mopovebulia arasakmarisi an araadeqvaturi ekotoqsikologiuri m<strong>on</strong>acemebis<br />

41


42<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

gamoyenebiT. aseT SemTxvevebSi, gaurkvevloba gaTvaliswinebul unda iqnas imis<br />

gadasawyvetad, saWiroa Tu ara damabinZureblis identificireba, rogorc specifikuri<br />

damabinZureblisa, da unda Catardes Semdgomi Sesabamisi kvlevebi rwmunebis<br />

gasaumjobeseblad seleqciis proceduris dros.<br />

5. saboloo gamosavali<br />

saboloo gamosavali unda iyos specifikuri damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali Sesatyvisi<br />

mdinaris auzis rai<strong>on</strong>isTvis an kerZo wylis obieqtebisTvis mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si.<br />

1. sawyisi wertili<br />

damabinZureblebis samyaro=<br />

danarTi VIII WFD<br />

<br />

m<strong>on</strong>acemebis Segroveba<br />

2. skriningi<br />

3. testi Sesabamisobaze<br />

4. usafrTxoebis qseli,<br />

damabinZureblebis dadgena,<br />

romelnic<br />

SesaZloa gamoiyos wylis<br />

obieqtebze<br />

<br />

wylis obieqtebze SesaZlo<br />

k<strong>on</strong>centraciebis<br />

gansazRvra<br />

Sefasebuli k<strong>on</strong>centraciebis<br />

Sedareba ,,saniSneebTan”.<br />

<br />

Semowmeba ramdenad adekvaturia<br />

Sefasebis sarwmunoeba<br />

<br />

4. saboloo gamosavali,<br />

k<strong>on</strong>kretuli damabnZureblebis<br />

Cam<strong>on</strong>aTvali,<br />

romelTaTvisac saWiroa specifikuri<br />

zomebis<br />

miReba<br />

grafiki 3.3<br />

safexurebi, romelnic saWiroa damabinZureblebis arCeviTi Cam<strong>on</strong>aTvalis<br />

mosapoveblad<br />

3.6. miznebis Seusruleblobis riskis Sefaseba<br />

Teoriulad, miznebis Seusruleblobis riskis Sefaseba unda iyos wylis obieqtis<br />

mdgomareobis winaswari Sedareba zRurblovan d<strong>on</strong>eebTan, romelnic gansazRvraven<br />

mizans. es instruqcia gvTavazobs zogierT ZiriTad midgomas wylis obieqtis<br />

42


43<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

mdgomareobis SefasebasTan, da ufro niSandoblivad elementebTan, romelnic<br />

dakavSirebulia fizikur da qimiur maxasiaTeblebTan. amJamad zRurblovani<br />

mniSvnelobebi cnobilia mdgomareobis damaxasiaTebel im elementebisaTvis, romelnic<br />

dakavSirebulia dacul arealebTan da saSiS substanciebTan (sabWos direqtiva<br />

76/464/EEC). mdgomareobis sxva aspeqtebisaTvis es mniSvnelobebi jer ar aris cnobili.<br />

magaliTad, zRurblovani mniSvnelobebi romelnic gansazRvraven karg qimiur statuss.<br />

Ddrois periodSi, sanam dadgindeba es zRurblebi, aucilebelia gamoviyenoT zogierTi<br />

pirobiTi zRurbli, gansazRvruli eqspertebis msjelobiT, da gamoviyenoT ekoregi<strong>on</strong>ebSi da<br />

ufro mcire geografiul erTeulebze. zedapiruli da gruntis wylebisTvis, sadac<br />

asocirebuli zedapiruli wylis ekologiuri statusi gasaTvaliswinebelia, kerZo sakiTxia<br />

damyardes gageba biologiur statussa da fiziko-qimiur mdgomareobas Soris. es<br />

nawilobriv Sesrulebulia klasifikaciis sistemebiT, romelic arsebobs wevr qveynebSi,<br />

magram amJamad isini aRebul unda iqnas rogorc mimaniSnebelni pirobebze, romelnic<br />

Seesabameba nebismier kerZo biologiuri mdgomareobas. maSin roca klasifikaciis es<br />

sistemebi gansxvavdebian detalebSi, klasebi xSirad m<strong>on</strong>iSnulia statusis mTliani<br />

Sefasebis Sesabamisad. magaliTad, saukeTeso klasi SeiZleba iyos bunebrivi, sabaziso an<br />

SesaniSnavi. amis qvemoT, Cveulebriv aris diferenciacia mcired dazianebul klass Soris,<br />

romelsac ZiriTadad misaRebi mdgomareoba aqvs (albaT m<strong>on</strong>iSnulia, rogorc kargi), da<br />

klasi ufro didi zegavleniT, romelic CaTvlilia miuReblad ( m<strong>on</strong>iSnulia, rogorc<br />

damakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebeli an kargi). es gansxvavebaa kargsa da saSualos Soris arsebul sqemaSi<br />

gamoyenebul iqneba analizisTvis 2004 wlamde, raTa gancalkeves wylis obieqtebi, romelnic<br />

ar atareben risks, im obieqtebisagan romelnic WFD-s amocanebis Seusruleblobis risks<br />

atareben.<br />

Uunda aRiniSnos, rom aseTi klasifikaciis sqemebi ZiriTadad Seicaven mxolod fizikoqimiur<br />

elementebs da amgvarad pirdapir ar Seicaven morfologiur zewolebs. Aamitomac<br />

aseTi sqemebi SeiZleba sworad asaxavdnen wylis obieqtis mdgomareobas, ramac SesaZloa<br />

dafaros mizezi,Aanu cvlileba wylis qimiaSi SesaZloa gamowveuli iyos dinebis reJimiT.<br />

Ggamosayeneblad, es naci<strong>on</strong>aluri sqemebi unda asrulebdnen WFD-s miznebTan dakavSirebul,<br />

CamoTvlil moTxovnebidan erTs an mets:<br />

• klasifikaciisaTvis gamoyenebuli statusis m<strong>on</strong>acemebi unda:<br />

zedapiruli wylisTvis (ekologiuri statusi):<br />

- mWidrod unda ukavSirdebodes damateba V-Si aRweril biologiur elementebs;<br />

- warmoadgendes Sesatyvis damabinZurebels mdinaris auzis d<strong>on</strong>eze;<br />

zedapiruli wylisTvis (qimiuri statusi):<br />

- warmoadgendnen WFD damateba X-is substancebs;<br />

gruntis wylebisTvis:<br />

-statusis aRwera (qimiuri da raodenobrivi)<br />

Kklasifikacias unda hq<strong>on</strong>des klasebi imisTvis rom:<br />

-safuZveli/bunebrivi mdgomareoba zedapiruli wylebisTvis;<br />

-samizne mdgomareoba (e.w. ,,kargi statusi”), romlis qvemoTac wylis obieqti riskis<br />

qveSaa.<br />

- im klasebs qvemoT, romelnic veRar asruleben mizans.<br />

* gamoyenebuli xarisxis samizneebi unda aRebul iqnas EU- kan<strong>on</strong>mdeblobidan da /an<br />

xarisxis Sefasebuli standartebidan WFD-s damateba V-Si dawesebuli proceduris<br />

mixedviT.<br />

43


44<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

am sqemaTa magaliTebi zegavlenaTa Sesafaseblad warmodgenilia damateba IV, 4-Si.<br />

gruntis wylebisTvis, m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba kargi qimiuri statusis miRwevis<br />

riskis SefasebisaTvis saWiroebs dakvirvebiT ganxilvas, garemos specifikur miznebTan<br />

mimarTebaSi, romelTac mivyavarT kargi statusis miRwevis Seusruleblobamde.<br />

NnaTelia, rom Seusruleblobis riskis Sefasebis procesi garkveuli xarisxiT aris<br />

ganmeorebadi TanamSromloba maT Soris, vinc atarebs<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizs, da maT Soris vinc gansazRvravs zRurblebs, rogorc<br />

statusis ganusazRvrel elementebs (grafiki 3.4.).<br />

3.7. midgoma k<strong>on</strong>ceptualuri modelis meSveobiT<br />

(SeniSvna: modeli gamoyenebulia am TavSi, rogorc ,,gagebis” sin<strong>on</strong>imi da Cveulebriv ar<br />

niSnavs ,,ricxobriv models”).<br />

wylis mimoqcevis sistemis k<strong>on</strong>ceptualuri gageba, qimiuri, da zedapiruli wylis<br />

SemTxvevaSi, ekologiuri variaciebi wylis obieqtis farglebSi, da uerTierTqmedeba<br />

gruntis wylebsa da zedapirul ekosistemebs Soris aucilebelia maTi daxasiaTebisaTvis.<br />

midgomis mniSvnelovani siZliere imaSia, rom saSualebas iZleva m<strong>on</strong>acemTa tipebis farTo<br />

sxvadasxvaoba (magaliTad, fizikuri, biologiuri da qimiuri m<strong>on</strong>acemebis CaTvliT)<br />

integrirebul iqnas sistemis Tanmimdevrul gagebaSi. axali m<strong>on</strong>acemebis mopoveba exmareba<br />

modelis daxvewas an Secvlas. piriqiTac, modelma SesaZloa miuTiTos Secdomebze da<br />

Seusabamobebze m<strong>on</strong>acemebSi.<br />

k<strong>on</strong>ceptualuri modeli dinamiuria, icvleba ra droTa ganmavlobaSi, axali m<strong>on</strong>acemebis<br />

mopovebasTan da modelis SemowmebasTan erTad.<br />

misi ganviTareba da daxvewa unda moxdes Tanmimdevruli midgomis aTvisebis Sedegad. aseTi<br />

midgoma iTvleba, rogorc kargi, codnis sxvadasxva d<strong>on</strong>esTan erTad WFD-s sxvadasxva<br />

safexurze. magaliTad, sabaziso modeli Sesatyvisad CaiTvleba sawyisis daxasiaTebisaTvis.<br />

es (Tu Sesatyvisia) daixveweba da gaumjobesdeba Semdgomi daxasiaTebisas, da RBMP-s<br />

ganmeorebiT Semowmebis ciklis dros.<br />

sabaziso k<strong>on</strong>ceptualuri modelebis Seqmna gruntis wylis mimoqcevaze da qimiur<br />

sistemebze, da Semdeg gruntis wylis obieqtebze unda moxdes<br />

gruntis wylebis sawyisi daxasiaTebis adreuli procesis dros.<br />

aRniSnuli moicavs gruntis wylis obieqtebis sazRvrebis gansazRvras,<br />

44


45<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

wylis mimoqcevis bunebis da geoqimiuri sistemis sawyis gaazrebas,<br />

urTierTqmedebebs zedapiruli wylis obieqtebTan da ekosistemebTan. es aseve moicavs<br />

informacias wylis xarisxis Sesaxeb, da zewolaTa adreul Sefasebas. Ziriradad modeli<br />

unda emsaxurebodes wylis sistemebis bunebis aRweras, rogorc raodenobrivi, aseve<br />

xarisxobrivi maCveneblebiT, da zewolaTa savaraudo Sedegebis aRweras.<br />

es sasicocxlo mniSvnelobisaa, gruntis wylis obieqtis sazRvrebis dadgenis drosac ki,<br />

raTa miRweul iqnas obieqtis Tanmimdevruli gaazreba. mTeli m<strong>on</strong>acemebi gruntis wylis<br />

obieqtis Sesaxeb Segrovebuli daxasiaTebis procesis dros unda gadamowmdes<br />

k<strong>on</strong>ceptualur modelTan SedarebiT, imisTvis rom moxdes modelis daxvewa da Semowmdes<br />

Secdomebis arseboba m<strong>on</strong>acemebSi.<br />

3.8. wylis obieqtebis analogebis gamoyeneba<br />

situaciebSi, sadac ar arsebobs dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebi, erT-erTi SesaZlo saSualeba<br />

mdgomareobis Sesafaseblad aris msgavsi analogiuri saitis gamoyeneba, romlis Sesaxeb<br />

m<strong>on</strong>acemebic xelmisawvdomia, da CavTvaloT rom dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebis Sefaseba sarwmunod<br />

gamosadegia orive saitisTvis. yvelaze sargebliani WFD-s zewolaTa da zegavlenaTa<br />

analizisTvis, aris is rom saits, romlis m<strong>on</strong>acemebic xelmisawvdomia unda hq<strong>on</strong>des kargi<br />

ekologiuri mdgomareoba, xolo warumateblobisas saWiroa ufro detaluri gamokvleva.<br />

wylis obieqtebis dajgufebis SesaZlebloba zewolaTa da zegavlenaTa analizis da<br />

m<strong>on</strong>itoringis Casatareblad naCvenebia ,,wylis obieqtebis” horiz<strong>on</strong>talur instruqciaSi<br />

(WFD instruqcia #2).<br />

magaliTad, obieqtebi, romelnic eqvemdebarebian erTnair zewolebs da aqvT erTnairi<br />

maxasiaTeblebi, SesaZlebelia erTad dajgufdnen.<br />

mTavari dasafiqrebeli imis Sesaxeb, SeiZleba Tu ara m<strong>on</strong>acemebiani saiti aRebul iqnas<br />

Sesaswavli saitis analogad aris ganvrcobadobis mniSvneloba. ganvrcobadoba TavisTavad<br />

xSirad migviTiTebs, rom ori wylis mimdebare arealis Tvisebebi erTmaneTis msgavsi iqneba<br />

(mag. ekologia, topografia, geologia, klimati, arxebis daxasiaTeba da xmeleTis<br />

gamoyeneba). amasTan, radgan es m<strong>on</strong>acemebic SesaZebelia moulodnelad Seicvalos,<br />

ganvrcobadoba TavisTavad ar SeiZleba aRebul iqnas msgavsebis maCveneblad. WeSmaritad,<br />

SesaZlebelia, rom ufro daSorebuli wylis mimdebare areali faqtiurad gvawvdides ukeTes<br />

analogs, vidre mezobeli areali.<br />

msgavsebis Sefaseba savaraudod yvelaze kargad xerxdeba ZiriTadi maxasiaTeblebis Sesaxeb<br />

eqspertTa gamWvirvale da safuZvliani msjelobis safuZvelze. amasTan, SesaZlebelia am<br />

procesis formalurad qceva, TiToeuli maxasiaTeblis Sesaxeb uamravi Sefasebis<br />

arsebobisas da maTi kombinirebisas, raTa garkveuli forma mieces msgavsebis Sefasebis<br />

amocanas. aseTi sqema moiTxovs aRebuli maxasiaTeblebis lokalur aw<strong>on</strong>-daw<strong>on</strong>as, da<br />

amgvarad regi<strong>on</strong>alur ganviTarebas evropaSi.<br />

didi wertilovani wyaroebidan gam<strong>on</strong>adeni, an sxva antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri modifikaciebi, romelTac<br />

efeqti aqvT romelime kerZo adgilas<br />

( magaliTad, dacla an Sevseba) kvlevisas, an potenciurad analogiur wylis mimdebare<br />

arealze, TiTqmis yovelTvis dazustebiT niSnavs imas, rom am midgomis gamoyeneba ar<br />

SeiZleba, radgan wertilivani wyaros zegavlenis kerZo maxasiaTeblebi damokidebulia<br />

mdebareobaze wylis mimdebare arealze.<br />

3.9. specifikuri gaTvaliswinebebi gruntis wylebis daxasiaTebisaTvis<br />

gruntis wylis obieqtebze zewolas SeiZleba hq<strong>on</strong>des zegavlena, an masze gamovlinebuli<br />

gazomvadi efeqti. zegavlenis buneba damokidebulia iseT faqtorebze, rogoricaa<br />

zegavlenis tipi da simwvave, da xarisxi, romliTac gruntis wylis obieqti mgrZnobiarea<br />

zewilis mimarT. amas garda, geografiuli farglebi (magaliTad, zewolis ganawileba da<br />

simkvrive) da drois farglebis efeqtebi (e.w. drois Sualedi damabinZureblebisTvis,<br />

romelnic gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a xmeleTis zedapirze wylis grafikis misaRwevad an<br />

gadaadgilebisaTvis wylis arealSi) mniSvnelovanad gasaTvaliswinebelia gruntis<br />

wylis sruli riskebis Sesafaseblad drois ganmavlobaSi. zewolis Sedegebi, romelnic<br />

iwveven zegavlenebs xSirad SeiZleba gamovlindes m<strong>on</strong>acemebis m<strong>on</strong>itoringiT<br />

mniSvnelovani dagvianebis Semdeg. magaliTad, pesticidebis gamoyenebas xmeleTis<br />

45


46<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

zedapiris farTo arealze gruntis wylis obieqtis zemoT, mivyavarT pesticidebis<br />

k<strong>on</strong>centraciis zrdamde gruntis wyalSi misi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is Semdgom mravali wlis manZilze.<br />

minitorirebuli informacia gamoyenebul unda iqnas, sadac es xelmisawvdomia, raTa<br />

dadgindes zegavlenaTa Sefasebis validuroba, romelic miRebulia zewolaTa analizis<br />

Sedegad.<br />

zewolaTa da zegavlenaTa Sefaseba<br />

mas Semdgom moqmedebani damabinZureblebTan dakavSirebiT, romelnic amoRebulia an an<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia gruntis wylebidan dadgenilia, problema mdgomareobs am informacias<br />

gadayvanaSi ,,zewolis” sazomSi.<br />

arsebobs ori ZiriTadi sakiTxi, romelic unda gaTvalsiwinebul iqnas:<br />

• mocemuli aqtivobisaTvis, romelsac SeuZlia potenciuri damabinZureblis warmoqmna,<br />

rogoraa SesaZlebeli aqtivobis intensiurobis da ganawilebis gadaTargmna<br />

zewolaSi? da<br />

• rogor SeiZleba zewolebi, Sefasebulni sxvadasxva aqtivobebidan kombnirebul<br />

iqnen, rom Seqmnan sazomi totaluri zewolisaTvis gruntis wylis obieqtze.<br />

gruntis wylis obieqtebze zewolaTa Sefaseba - sawyisi daxasiaTeba<br />

gamoTqmulia mosazreba, rom ,,potenciuri zemoqmedebis’ k<strong>on</strong>cefcia Semotanilia zewoliT<br />

gamowveuli efeqtebis aRwerisaTvis, romelic savaraudod xorcieldeba gruntis wylis<br />

obieqtze, da potenciuri zegavlena gamoiyeneba imis Sesafaseblad, dgas Tu ara wylis<br />

obieqti me-4 muxliT gansazRvruli amocanebis Seusruleblobis winaSe. es k<strong>on</strong>cefcia<br />

aRiarebs, rom daxasiaTebis procesis SemosazRvrasTan erTad, yovelTvis ar iqneba<br />

SesaZlebeli maRali sizustiT gaizomos zegavlena, gruntis wylebis d<strong>on</strong>isa da xarisxis<br />

m<strong>on</strong>itoringis meSveobiT. dabinZurebis zewolebisTvis potenciuri zegavlenaze msjeloben<br />

dabinZurebis zewolis gaTvaliswinebiT (sadac es xdeba miwis zedapirze) dabinZurebis<br />

mimarT gruntis wylis obieqtis mgrZnobiarobis gazomvasTan kombinaciaSi (grafiki 3.6).<br />

ase rom, magaliTad, dabinZurebis didi zewola, gamowveuli antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri aqtivobebiT<br />

gruntis wylebis zedapirze wylis arealis zemoT, SeiZleba amJRavnebdes mcire efeqts<br />

gruntis wylis obieqtze wylis arealSi, Tu obieqti daculia dabali gamtarunarianobis<br />

zedatvirTvis mniSvnelovani sisqiT. raodenobrivi zewolebisTvis, rogoricaa dacla,<br />

obieqtze zewolis potenciuri zegavlena savaraudod moicavs wylis d<strong>on</strong>is daqveiTebas da<br />

Semcirebul gamodinebebs. es SeiZleba Sefasdes wylis nakadis sistemis k<strong>on</strong>ceptualuri<br />

modelis gamoyenebiT, da gruntis wylis obieqtis wylis balansis SedgeniT.<br />

zrdadi zegavlena zrdadi zewola<br />

zrdadi mgrZnobiaroba<br />

dabinZurebis mimarT<br />

zrdadi zegavlena<br />

daqveiTebuli wyalgacema/<br />

SesaZlo debeti<br />

46


47<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

grafiki 3.6. zegavlena aris Sedegi rogorc dabinZurebis sididis, an<br />

winaRobis zewolis, aseve gruntis wylis mgrZnobiarobisa zewolis mimarT.<br />

Sefaseba tipiurad SeiZleba gakeTdes k<strong>on</strong>ceptualuri modelis daxvewis Sedegad.<br />

k<strong>on</strong>ceptualuri modelis gamoyenebisas, miRebul unda iqnas gadawyvetilebani, SesaZlebelia<br />

Tu ara gruntis wylis obieqtma ver miaRwios karg qimiur statuss da calke, karg<br />

raodenobriv statuss.<br />

mTliani Sefaseba gruntis wylis obieqti riskis qveS, iZens Tu ara ufro cud SesaZlo<br />

statuss, gansxvavebulia.<br />

zewolaTa Sedegad gamowveuli potenciur zegavlenaTa Sefasebebi, unda dadasturdes im<br />

arealebSi, sadac m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi xelmisawvdomia. m<strong>on</strong>acemebi aseve gamoyenebul<br />

unda iqnas nebismieri tendenciebis dasazusteblad wylis qimiaSi.<br />

gruntis wylebze zewolebis Sefaseba – Semdgomi daxasiaTeba.<br />

,,adamianTa aqtivobis zemoqmedebis mimoxilva” ,,riskis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i” gruntis wylis<br />

obieqtebisaTvis da maTTvis, romelnic kveTen wevri qveynebis sazRvrebs dawvrilebiTia<br />

moTxovnili WFD-s damateba II-Si, seqcia 2.3.<br />

rekomendirebuli midgoma mosdevs sawyisi daxasiaTebis mimoxilvas, magram moiTxovs ufro<br />

detaluri informaciis da m<strong>on</strong>acemebis Segrovebas, rogorc es dazustebulia damateba II, 2,3<br />

–Si.<br />

damateba II-Si mocemuli formulireba miuTiTebs, rom dazustebuli informacia unda<br />

CarTuli iyos ,,sadac Sesatyvisia”. am k<strong>on</strong>teqstiT<br />

,,Sesatyvisi” niSnavs muxli 4-iT gaTvaliswinebuli amocanebis Seusruleblobis riskis<br />

Sesatyviss. is ar iZleva informaciis Segrovebis Tavidan acilebis licenzias.<br />

,,Sesatyvisobis” k<strong>on</strong>cefcia aseve moicavs sakiTxebs detalizaciis d<strong>on</strong>eze, romelic unda<br />

moiazrebodes da, adamianTa aqtivobisTvis, drois farglebs, romlis ganmavlobaSic<br />

aqtivobis efeqtebi SeiZleba CaiTvalos Sesatyvisad.<br />

am sakiTxevis gadawyvetisas mniSvnelovania mivmarToT ukan miznebs an Semdgom daxasiaTebas<br />

–riskis Sefasebis gasaumjobeseblad da RinisZiebebis dasadgenad, romelTac moiTxovs<br />

muxli 11. amgvarad, Tu garkveuli tipis ufro detaluri informaciis Segrovebam SeiZleba<br />

sakmarisad gaaumjobesos k<strong>on</strong>ceptualuri modeli, raTa gafarTovdes riskis Sefasebis<br />

SesaZlebloba, da Tu eqstra detalebi SesaZloa mopovebuli iqnas, maSin aseTi m<strong>on</strong>acemebi<br />

unda Segrovdes.<br />

3.10. rekomendaciebi zewolaTa da zegavlenaTa analizis moxsenebisTvis.<br />

muxli 15 (2) moiTxovs wevri qveynebisgan zewolaTa da zegavlenaTa Sefasebis jamuri<br />

moxsenebis wardgenas komisiasTan maTi damTavrebidan 3 Tvis ganmavlobaSi (mag. pirveli<br />

moxseneba unda wardgenil iqnas 2005 wlis martisTvis).<br />

mocemuli seqcia gvawvdis sawyis rekomendaciebs jamuri moxsenebis Sinaarsis da wardgenis<br />

Sesaxeb, imisaTvis rom sazogadoebaSi mxardaWeril iqnas Sedegebis Sesatyvisoba da<br />

SeTavsebadoba. yvela rekomendacia ganxilul iqneba EAF moxsenebaSi, romelic mogvawvdis<br />

saboloo instruqciis yvela moxseniebul qmedebebze.<br />

jamur moxsenebas aqvs ramodenime mizani:<br />

• is asrulebs direqtiviT moxseniebul movaleobebs zewolaTa da zegavlenaTa<br />

analizTan dakavSirebiT wevri qveynebis mier.<br />

• Tu gamoiyeneba zogadi formati, is mogvcems wylis menejmentis SedarebiTi<br />

harm<strong>on</strong>izaciis safuZvels qveynebs Soris mdinareTa auzis farglebSi, saerTaSoriso<br />

RBDs-Si.<br />

• gvawvdis analizis Sedegebis gamWvirvale mimoxilvas & mTavrobasTan, mewileebTan da<br />

sazogadoebasTan urTierTobisaTvis.<br />

komisiaSi gagzavnili jamuri moxseneba unda iyos yovlismomcveli da iZleodes wylis<br />

obieqtebis mimoxilvas, maT mimdinare mdgomareobas da RBD-s specifikur pirobebs. jamuri<br />

47


48<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

moxseneba Seivseba movaleobaTa moxsenebiT Sesatyvisi RBSs is farglebSi. 2005 wlisaTvis<br />

moTxovnili moxsenebisaTvis nakarnaxebi elementebi mocemulia cxrilSi 3.9.<br />

cxrili 3.9. moxsenebis elementebi muxli 15-is mixedviT ,,adamianTa moqmedebis zegavlenis<br />

mimoxilva zedapiruli wylebis da gruntis wylebis mdgomareobaze.<br />

• RBD-s Sesatyvisis maxasiaTeblebis mokle Sejameba ((mdinaris auzis rai<strong>on</strong>is ruka,<br />

daculi arealebi, ZiriTadi wylis obieqtebi, xmeleTis gamoyenebis ruka);<br />

• gamoyenebuli meTodebis Sejameba (saSualebebi, zRurblebi, klasifikaciebi) da<br />

varaudebi gakeTebuli analizis farglebSi.<br />

• jvaredini miniSneba sxva moxseniebul movaleobebze ( muxli 5).<br />

zewolaTa da zegavlenaTa moxseneba:<br />

rekomendirebulia, rom moxsenebuli iqnas Semdegi:<br />

• wylis obieqtebis sruli ruka, romelnic Sefasebulia riskis mq<strong>on</strong>ed, rom ver<br />

Seasruleben garemos amocanebs;<br />

• jamuri ruka TiToeul ZiriTad zewolis tipze, dadgenilze damateba II-Si, romelic<br />

gansazRvravs sad (romel wylis obieqtebze)<br />

aris am tipis zewola identificirebuli, rogorc erT-erTi im ZiriTadi mizezebidan,<br />

romelnic iwveven garemos amocanebis Seusruleblobis risks (magaliTad, romlisTvis<br />

warmoadgens zewola mniSvnelovan zewolas);<br />

• jamuri ruka unda Seicavdes aseve miTiTebas gaurkvevlobis d<strong>on</strong>is cvalebadobaze,<br />

romelic miRweulia zewolaTa analizis Sedegad;<br />

• es rukebi SesaZlebelia warmodgenil iqnan GIS formatSi. es ganxilul iqneba GIS<br />

samuSao jgufTan erTad.<br />

rogorc alternativa, unda ganxorcieldes Semdegi:<br />

• wylis im obieqtebis sruli ruka, romelnic Sefasdnen rogorc garemos amocanebis<br />

Seusruleblobis riskis mtarebelni;<br />

• damatebiTi cxrili, romelic uCvenebs zewolaTa mTavar wyaroebs (mag. substanciebs);<br />

• jamuri cxrili wylis obieqtebis areals /procentebs Sesaxeb, romelnic arian<br />

garemos amocanebis Seusruleblobis riskis mtarebelni;<br />

• mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si didi sakiTxebis/zewolebis Sejameba;<br />

miuxedavad moxsenebis formatisa, jamuri moxseneba aseve unda Seicavdes informacias:<br />

• meTodebis, saSualebebis, zRurblebis, garemos xarisxis amocanebis, klasifikaciis<br />

sqemebis, da a.S. Sesaxeb, romelTa gamoyeneba xdeba analizis dros;<br />

• gaurkvevlobis moculoba analizSi da SedegebSi. detaluri RDB moxseneba SeiZleba<br />

Seicavdes Semdgom informacias m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis SedarebiTi wvlilis<br />

Sesaxeb, modelebs da eqspertTa mosazrebebs TiToeuli analizis dros.<br />

Semdgom, ufro detaluri informacia xelmisawvdomi iqneba moTx<strong>on</strong>isTanave sazogadoebis da<br />

mewileTa k<strong>on</strong>sultirebisaTvis. mosalodnelia, rom es informacia Seicavdes:<br />

• wylis obieqtebis namdvili mdgomareobis Sesaxeb xelmisawvdomi m<strong>on</strong>acemebis<br />

mimoxilvas (qimiuri, ekologiuri mdgomareoba) dakavSirebuli garemos amocanebTan<br />

(wylis obieqtebis Cam<strong>on</strong>aTvali romelnic amJamad ver asruleben maTze dakisrebul<br />

garemos amocanebs);<br />

• mniSvnelovani zewolebis Cam<strong>on</strong>aTvali rai<strong>on</strong>Si, romelic qve-day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia damateba<br />

II.1.4.-is mixedviT.<br />

• zegavlenaTa aRwera da maTi kavSiri zewolebTan.<br />

• zewolaTa da zegavlenaTa analizis Sedegebis gamosaxva rukebis meSveobiT:<br />

48


49<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• mdinaris auzis rai<strong>on</strong>is rukis mimoxilva, wylis obieqtebis mdebareoba da sazRvrebi;<br />

• mniSvnelovani zewolebis ruka mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si.<br />

• wylis obieqtebis rukebi, romelnic Sefasdnen, rogorc amocanebis Seusruleblobis<br />

riskis mtarebelni 2015 wlisaTvis.<br />

• am informaciis Senaxvis saxe da xelmisawvdomoba cxadia damokidebuli iqneba<br />

m<strong>on</strong>acemTa naci<strong>on</strong>alur gamoyenebaze da moxsenebis saSualebebze.<br />

moxsenebis Semdgomi moTxovnebi SeiZleba warmoiSvan RBMPs ganviTarebis procesidan WFD-s<br />

muxli 13-is Sesabamisad.<br />

3.11 zedapiruli wylebis mimoxilva<br />

zedapiruli wylebisTvis WFD Seicavs bevr specifikur moTxovnas zewolaTa da zegavlenaTa<br />

analizis mimarT, maSin roca sxva garkveuli<br />

aspeqtebi saWiroeben axsnas da warmarTvas. roca zogierTi kerZo substancia da moqmedebebi<br />

dadgenilia, Riad rCeba sakiTxi, Tu ra Seadgens mniSvnelovan zewolas. Tu CavTvliT, rom<br />

es niSnavs nebismier zewolas, romelmac SeiZleba xeli Seuwyos amocanis Seusruleblobas,<br />

naTelia rom wylis obieqtebTan dakavSirebuli amocanebis gageba warmoadgens zewolaTa da<br />

zegavlenaTa analizis safuZvels. analizis dawyebidan ar aris cnobili SeuZlia Tu ara<br />

qmedebam xeli Seuwyos warumateblobas, saWiroa garkveuli codna yvela qmedebaTa Sesaxeb<br />

wylis mimdebare arealze. Analizi, Semdgom dagvexmareba imaT dadgenaSi, romelnic<br />

mniSvnelovania, da unda daefuZnos k<strong>on</strong>ceptualuri gagebis garkveul formas, an models, Tu<br />

rogor qmnis qmedeba zewolas, romelic iwvevs zegavlenas. DRSIP CarCo gvawvdis am<br />

procesis gamosadeg struqturas.<br />

k<strong>on</strong>ceptualuri gagebis buneba dawyvilebuli wylis obieqtis maxasiaTeblebis Sesaxeb<br />

codnasTan, gansazRvravs zewolaTa da zegavlenaTa analizis tips, romelic SeiZleba<br />

Catardes. praqtikaSi, mTeli rigi analizebi iqneba gamoyenebuli, dawyebuli martividan<br />

kompleqsuramde. zog SemTxvevaSi martivi meTodebi warmoadgenen erTaderT xelmisawvdom<br />

arCevans, magram isini aseve SeiZleba gamoiyen<strong>on</strong> rogorc skriningis saSualeba imis<br />

gadasawyvetad, saWiroa Tu ara ufro rTuli meTodebi, an rogorc pirveli etapi<br />

ganmeorebadi procesis dros.<br />

es ZiriTadi elementebi SeiZleba daiyos ZiriTadi amocanebis Cam<strong>on</strong>aTvalad da is<br />

warmodgenilia rogorc jamuri sia qvemoT moyvanil teqstSi.<br />

ZiriTadi amocanebis Sejameba zedapiruli wylebisTvis<br />

Segrovili m<strong>on</strong>acemebi mdinaris auzisTvis ( winapiroba zewolaTa da zegavlenaTa<br />

analizisaTvis):<br />

• mdinaris auzis rai<strong>on</strong>is farglebSi ganxorcielebul aqtivobaTa m<strong>on</strong>acemTa bazis an<br />

m<strong>on</strong>acemebis marTvis sitemebis mimarT midgoma an maTi dafuZneba da m<strong>on</strong>itoringis<br />

arsebuli m<strong>on</strong>acemebi.<br />

wylis obieqtisTvis specifikuri sabaziso informacia;<br />

• abstraqtuli informacia mamoZravebel Zalebze wylis obieqtis mimdebare arealze.<br />

• mamoZravebeli Zalebis mier gamowveuli zewolebis dadgena, gansakuTrebuli<br />

damokidebulebiT im zewolebTan, romelnic CamoTvlialia damateba II. 1.4.-Si.<br />

• abstraqtuli m<strong>on</strong>acemebi specifikuri wylis obieqtisTvis, romelic moicavs<br />

raodenobriv, hidromorfologiur, fizikur, qimiur da biologiur m<strong>on</strong>acemebs.<br />

• damokidebuli wylis obieqtebis dadgena da gansaxilveli wylis obieqtebisa,<br />

romelnic iseve damokidebulni arian, rogorc maTi mdinareTa auzebi.<br />

• Tu saWiroa, dinebis sawinaaRmdego da dinebis mimarTulebis wylis obieqtebs Soris<br />

kavSirebis uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, ucxo organizaciebis CaTvliT.<br />

damatebiT arsebuli informacia da analizi:<br />

• wylis m<strong>on</strong>itoringis arsebuli analizis mimoxilva, mdgomareoba, marTvis gegemebi da<br />

sxva.<br />

49


50<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• informacia, romelic Segrovilia evropis komisiis arsebuli kan<strong>on</strong>mdeblobiT<br />

(registirebuli an daculi arealebis gamoyeneba, muxli 6) da naci<strong>on</strong>aluri<br />

kan<strong>on</strong>mdeblobiT.<br />

• mimoxilva, ramdenad unariania xelmisawvdomi meTodebi saWiro Sefasebebis<br />

Casatareblad.<br />

amocanebi (muxli 4)<br />

• amocanebis gansazRvra romelic miesadageba wylis obieqts.<br />

• m<strong>on</strong>itoringis arsebuli m<strong>on</strong>acemebis Sefaseba (biologiuri, fiziko-qimiuri da<br />

hidromorfologiuri), garemos amocanebTan mimarTebaSi, an savaraudo eqvivalentur<br />

amocanebTan mimarTebaSi.<br />

• gaazreba, ramdenad damxmarea midgoma wylis mimdebare arealis analogis gamoyenebiT.<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi, romelic unda dasruldes 2004 wlisTvis.<br />

• Sesabamisi k<strong>on</strong>ceptualuri gagebas SemuSaveba wylis obieqtis maxasiaTeblebis<br />

gaTvaliswinebiT, mimdebare arealis, qmedebebis, mamoZravebeli Zalebis, zewolebis da<br />

amocanebis;<br />

• Sesabamisi saSualebebis SerCeva, m<strong>on</strong>acemebis xelnisawvdomobaze da k<strong>on</strong>ceptualur<br />

gagebaze dayrdnobiT.<br />

• wylis obieqtis mgrZnobiarobis Sefaseba da damokidebuli wylis obieqtebis dadgena,<br />

romelnic zegavlenis qveS arian identificirebuli zewolebis Sedegad; Sefaseba,<br />

aris Tu ara wylis obieqti amocanis Seusruleblobis riskis mtarebeli.<br />

• zewolaTa da zegavlenaTa mravalferovnebis gamokvleva wylis obieqtis mimdebare<br />

arealze – mravalferovnebam SeiZleba migviTiTos, rom SesaZloa sasargeblo<br />

armoCndes wylis obietis qve-day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a R<strong>on</strong>isZiebebis praqtikuli programis SemuSavebis<br />

mizniT.<br />

• darwmuneba, rom mravalferovneba ar aris gamowveuli gaurkvevlobiT m<strong>on</strong>acemebis<br />

wyarosa da meTodebSi.<br />

• analizis warmoeba cvlilebebis da tendenciebis gamokvleviT qmedebebsa da<br />

zewolebSi, romelnic mosalodnelia 2015 wlisaTvis da mis Semdeg;<br />

• Tu warumatebloba savaraudoa, gam<strong>on</strong>aklisebis mimoxilva, romelTa gamoyeneba<br />

SesaZlebelia( dadgenilebiT gansazRvra, rogorc mZimed modificirebuli muxli 4.3.,<br />

droebiTi gauareseba muxli 4.6);<br />

• zemoTaRwerili yvela nabijis gadamowmeba rogorc (i) meti, an ukeTesi, m<strong>on</strong>acemebi<br />

gaxda xelmisawvdomi (ii) Sefasebis axali saSualebebi gaxda xelmisawvdomi da (iii)<br />

ramdenadac gamocdileba da codna viTardeba.<br />

produqciebi:<br />

• zewolaTa da zegavlenaTa analizis Sesaxeb moxseneba 3 Tvis manZilze dasrulebidan<br />

( muxli 15, Tavi 3.10);<br />

• riskis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i wylis obieqtebis pirveli Cam<strong>on</strong>aTvali;<br />

• analizis Sedegebis gamoyeneba informirebisaTvis minitoringis programis<br />

gansaviTareblad. (muxli 8) da R<strong>on</strong>isZiebaTa programa (muxli 11).<br />

3.12 gruntis wylebis mimoxilva<br />

ZiriTadi amocanebis Semajamebeli Cam<strong>on</strong>aTvali gruntis wylebis obieqtebis<br />

daxasiaTebisTvis sCans qvemoTmoyvanili teqstidan.<br />

sawyisi daxasiaTeba<br />

arsebuli m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebiT:<br />

gruntis wylebis ZiriTadi amocanebis Sejameba<br />

• dagrovili m<strong>on</strong>acemebi zewolebze gruntis wylis obieqtebze, gansakuTrebuli<br />

yuradRebiT im zewolebis mimarT, romelic CamoTvlilia damateba 11, 2, 2.1.<br />

50


51<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• dagrovili m<strong>on</strong>acemebi zemoqmedebebze gruntis wylis obieqtebze, gansakuTrebuli<br />

yuradRebiT im zewolebis mimarT, romelic CamoTvlilia damateba 11, 2, 2.1., da<br />

gansakuTrebuli mimarTebiT bunebrivi pirobebis mimarT.<br />

• Ggruntis wylebis m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis mimoxilva (qimiuri da wylis d<strong>on</strong>e) da<br />

m<strong>on</strong>acemebi damokidebul zedapirul wylebze da ekosistemebze, yuradRebiT cnobil<br />

zewolebis da zegavlenebis mimarT gruntis wylis obieqtze, da garemos amocanebis<br />

mimarT, romelnic Seesabamebian obieqts .(muxli 4).<br />

• Ggruntis wylis mimoqcevis k<strong>on</strong>ceptualuri modelis ganviTareba, romelic aseve<br />

ierTebs nakads asocirebuli zedapiruli wylis obieqtebisken da obieqtebidan, da<br />

qimiuri sistemis modeli rekomendirebulia, rogorc safuZveli gruntis wylis<br />

obieqtis gagebisa da dokumentirebisaTvis, da gadawyvetilebis miRebis<br />

xelSesawyobad.<br />

G * gruntis wylis mgrZnobiarobis Sefaseba dabinZurebis mimarT<br />

dabinZurebis aRricxuli zewolebisaTvis, da imis Semowmeba,<br />

aris Tu ara gruntis wylis obieqti kargi qimiuri statusis<br />

miuRwevlobis savaraudo riskis qveS.<br />

• gruntis wlis obieqtis wylis balansis Sefaseba, yuradRebis<br />

miqceviT aRricxuli raodenobrivi zewolebis mimarT, da imis<br />

Semowmeba, aris Tu ara gruntis wylis obieqti kargi raodenobrivi<br />

statusis miuRwevlobis savaraudo riskis qveS.<br />

* SesaZlo damokidebulebebis gaTvaliswineba gruntis wylis obieqtsa<br />

da dakavSirebul wylian garemos Soris.<br />

• qimiuri da raodenobrivi statusis gaTvaliswineba imas gadasawyvetad, aris Tu ara<br />

gruntis wylis obieqti kargi mdgomareobis miuRwevlobis savaraudo riskis qveS,<br />

wylian garemoSi damabinZureblebis arsebobis drois Sualedis gansazRvris CaTvliT.<br />

• Ggruntis wylis obieqtis daxasiaTebis mimoxilva SesaZloa Catardes Tu m<strong>on</strong>acemebi<br />

zewolebsa da zegavlenebze migviTiTeben, rom SesaZloa sasargeblo iyos obieqtebis<br />

qve-day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a R<strong>on</strong>isZiebaTa praqtikuli programis SemuSavebisaTvis. AamasTan nebismieri<br />

qveday<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a unda uTavsdebodes gruntis wylebis obieqtis gansazRvrebis ,wesebs’,<br />

romelic Sedis komisiis instruqciaSi.<br />

sadac ara arsebobs m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi gruntis wylis obieqtisTvis, zewolaTa da<br />

zegavlenaTa savaraudo arseboba da ararseboba unda gaTvaliswinebul iqnas gruntis wylis<br />

obieqtis savaraudo mdgomareobis Sefasebisas. sadac, m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebidan<br />

naTelia, rom gruntis wylis obieqti riskis qveSaa, an sadac ar aris adeqvaturi m<strong>on</strong>acemebi<br />

damarwmunebeli gadawyvetilebis misaRebad, rom gruntis wylis obieqti riskis qveSaa,<br />

procesi unda gagrZeldes Semdgomi daxasiaTebiT.<br />

Semdgomi daxasiaTeba<br />

ZiriTadi safexurebi aormagebs daxasiaTebas, romelic garda amisa emyareba damatebiT<br />

m<strong>on</strong>acemebs da analizis ufro daxvewil teqnikas.<br />

5. saSualebebi, romelnic exmarebian zewolaTa da zegavlenaTa analizs<br />

Sesavali da mimoxilva<br />

Ees Tavi fokusirebulia saSualebebze, romelnic saWiroa ZiriTadi midgomis<br />

ganxorcielebisaTvis, rogorc es moxazulia me-3 TavSi, da sadac naxsenebia, rom zogierTi<br />

am saSualebaTagan ukve xelmisawvdomia.<br />

amJamad ar arsebobs erTi saSualeba, romelsac unari aqvs awarmoos yvela tipis wylis<br />

obieqtebze zewolaTa da zegavlenaTa sruli analizi, da Zalian saeWvoa rom aseTi<br />

saSualeba SemTxveviT gamoCndes. Aamitomac, es instruqcia aRwers specifikur saSualebebs,<br />

romelic iTvaliswinebs procesis an garemos erT kerZo komp<strong>on</strong>ents (mag. zewolis Sefaseba,<br />

zedapiruli wyali, gruntis wyali, biologia). Sedegebi erT saSualebaze metis gamoyenebiT<br />

SesaZloa integrirebul iqnas wylis obieqtze zewolaTa da zegavlenaTa sruli analizis<br />

Casatareblad.<br />

sanam gamoiyenebT romelime saSualebas unda darwmundeT rom is Seesabameba im mizans<br />

romlisTvisac mas iyenebT. Tqven unda gq<strong>on</strong>deT naTlad gansazRvruli amocana, ra<br />

51


52<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

SekiTxvebs unda upasuxoT, Tu unda SearCioT saSualeba, romelsac SeuZlia gansaxilveli<br />

zewolebis da zegavlenebis simulacia da saWiro Sedegebis mowodeba. Tqven unda<br />

gaTviTcnobierebuli iyoT TiToeuli saSualebis SesaZleblobasa da naklovanebebSi.<br />

instruqcia iZleva miniSnebebs aseTi gadawyvetilebebisaTvis.<br />

TiToeul seqciaSi da damateba IV-Si aRwerilia saSualebaTa an modelebis erTi an meti<br />

aseTi magaliTi, magram aucilebelia xazgasmiT iTqvas, rom es magaliTebi ar aris IMPRESS<br />

rekomendirebuli an dadasturebuli saSualebebi. aRweril saSualebaTa umetesoba amJamad<br />

gamoiyeneba wevri qveynebis mier msgavsi da albaT, identuri funqciebisTvis, romelTac<br />

moiTxovs WFD- da, zogadad aseTi gamoyeneba aucilebelia saSualebis CasarTavad. Aarsebobs<br />

bevri sxva saSualebac, da eWvi ar aris rom isini xelmisawvdomni gaxdebian momavalSi.<br />

Aam instruqciaSi CasarTavad saSualeba raRac xarisxiT formaluri unda gaxdes garkveul<br />

wesebsa da procedurebSi. amasTan, es unda daefuZnos eqspertTa msjelobis garkveul<br />

formas, albaT k<strong>on</strong>sesusis formiT, romelic farTodaa miRebuli praqtikosebs Soris,<br />

samecniero codnis mimdinare mdgomareobas, an pirovnul gamocdilebas da codnas.<br />

Aaraswori iqneba, iTqvas, rom rom aq aRwerili saSualebebi aucileblad ukeTesia, vidre<br />

zewolTa da zegavlenaTa analizis Camtarebeli pirovnebis saeqsperto msjeloba.<br />

Aadgilobrivi codnisa da gamocdilebis Rirebuleba gadametebiT ar unda Sefasdes, an<br />

ugulvebel y<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>il iqnas ufro formaluri procesis sasargeblod, romelic saidanRacaa<br />

Semotanili. aseTi analizis Catareba unda iTvaliswinebdes mewileTa CarTvas, radgan isini<br />

savaraudod warmoadgenen damatebiT codnas da gamocdilebas.<br />

saSualebaTa cxrili ganixilavs zewolaTa Cam<strong>on</strong>aTvals. (seqcia 4.2) da skriningiT midgomas<br />

(seqcia 4,.3.). zewolaTa Cam<strong>on</strong>aTvali Seicavs im zewolaTa daumTavrebel sias, romelnic<br />

unda CaiTvalos zewolaTa da zegavlenaTa Sefasebis nawilad. skriningis teqnikis<br />

gamoyeneba CaTvlilia yvelaze sasargeblod direqtivis mokle droSi ganxorcielebisaTvis.<br />

Mmomdevno seqcia fokusirebulia magalitebze, Tu rogor unda iqnas gamoyenebuli<br />

garkveuli teqnologiebi analizTan midgomis gamartivebis mizniT.<br />

zogadi midgoma damyarebulia ZiriTadi safexurebis logikur m<strong>on</strong>acvleobaze, romelTa<br />

realizacia moiTxovs m<strong>on</strong>acemebis da saSualebebis srul xelmisawvdomobas.<br />

sapirispirod, seqcia 4.4. aseve ganixilavs mimdinare mdgomareobas, sadac am saWiro<br />

saSualebaTa didi nawili ar aris xelmisawvdomi, an ar aris dadgenili. Aase, rom is<br />

fokusirebulia saSualebebze, romelnic saWiroa specifikur kiTxebze sapasuxod. aseTi<br />

identifikacia tardeba zewolaTa da zegavlenaTa Soris damokidebulebis analiziT da<br />

mdgomareobasa da zegavlenaTa Soris damokidebulebis analiziT, rogorc moiTxovs<br />

direqtivis amocanebi.<br />

seqcia 4.4.-Si saSualebaTa saWiroeba Sedarebuli maT arsebobasTan. is day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia sam<br />

kategoriad:<br />

1. mTlianad xelmisawvdomi saSualebebi, romelnic garkveulwilad formaluria<br />

wesebisa da procedurebis krebulSi. Ees saSualebebi, rodesac SesaZlebelia,<br />

magaliTadaa moyvanili maTi aqtualuri gamoyenebis procesSi, romelic moicavs<br />

pirobebs, romelTa drosac SesaZlebelia maTi gamoyeneba. aseT SemTxvevaSi, sruli<br />

aRweriloba warmodgenilia damateba IV-Si.<br />

2. saSualebebi, romelnic jer kidev laboratoriis d<strong>on</strong>ezea an sawyisi gamocdis<br />

safexurzea. Ees kategoria moicavs gansazRvrul meTodebs, romelnic jer ar aris<br />

danergili moqmed sistemaSi. maT sWirdebaT Semdgomi ganviTareba da awyoba raTa<br />

daiwy<strong>on</strong> moqmedeba.<br />

amasTan zogi saSualeba SeiZleba Canacvlebul iqnas eqspertTa msjelobis<br />

garkveuli formiT.<br />

3. ar arsebuli saSualebebi. Aam SemTxvevaSi, ganviTarebis aucilebeloba, savaraudod<br />

kvlevis CarTviT naCvenebia SesaZlo sicarieleebis misaTiTeblad gamoyenebisas.<br />

damateba V Seicavs 4 seqcias, romelnic dakavSirebulni arian saSualebaTa tipebTan,<br />

dadgenilTan zogadi midgomis dros. aseTi tipebia:<br />

• zewolaTa skriningi da Sefaseba;<br />

• dabiZurebis zewolis raodenobrivi gansazRvra<br />

52


53<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• saSualebebi zewolaTa kombinirebisaTvis zemoqmedebis SefasebasTan-wylis obieqtebis<br />

modelebi;’<br />

da<br />

• zemoqmedebis Sefaseba<br />

4.2. zewolaTa cnobari<br />

zewolaTa cnobari Seicavs zewolaTa daumTavrebel Cam<strong>on</strong>aTvals, romelnic unda ganxilul<br />

iqnan, rogorc WFD-s zewolaTa nawili da zegavlenaTa Sefaseba. es Cam<strong>on</strong>aTvali SeiZleba<br />

ganixil<strong>on</strong>, rogorc mamoZravebeli Zalebis da zewolebis Semaxsenebeli, romelic<br />

warmoadgens winamorbeds faqtiur zewolaTa da zegavlenaTa analizisTvis. cxrilSi<br />

mocemuli mamoZravebeli Zalebi da zewolebi CamoTvlilni arian Sereulad da<br />

damoukideblad, saidanac arian naxsenebi gzebi, an substabciaTa Sesavali wyaroebi da sxva.<br />

zewolaTa cnobari warmodgenilia or safexurad. pirveli, cxrili 4.1-Si zewolebi<br />

dajgufebulia mamoZravebeli Zalebis 4 ZiriTad klasad, romelTac SeiZleba zegavlena<br />

moaxdin<strong>on</strong> wylis obieqtebis gansxvavebul kategoriebze da xeli SeuSal<strong>on</strong> maT amocanaTa<br />

SesrulebaSi. sasinji miTiTeba am savaraudo damokidebulebebze moxseniebulia cxrilSi<br />

4.2., sadac ricxvebi pirvel svetSi cxrilSi 4.2. mianiSneben Sesatyvis wrfeebze cxril 4.2-Si.<br />

gTxovT, gaiTvaliswinoT, rom cxrili 4.2. ireklavs cxrili 3.1. struqturas.<br />

cxrili 4.1. zewola, romelic unda gaiTvaliswin<strong>on</strong>, ixileT cxrili 4.2. meti detalebisTvis<br />

mamoZravebeli<br />

Zalebi<br />

wylis obieqtis kategoria<br />

amocanebi<br />

n°<br />

mdinareebi<br />

tbebi<br />

sanapiro/gruntis<br />

wylebi<br />

gamavali wylebi<br />

WFD (biota)<br />

<strong>on</strong>kanis wyali, NO3<br />

banaoba, dasveneba<br />

arealSi mcxovrebni,<br />

frinvelebi<br />

moluskebis/Tevzebis<br />

moSeneba<br />

10. dabinZureba<br />

11. ojaxi<br />

12 warmoeba (moqmedi,<br />

istoriuli)<br />

13. s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />

14. wylis kultura, TevzSeneba<br />

15. satyeo meurneoba<br />

16. gauvali areebi<br />

17. maRaroebi, samtexloebi<br />

18. nagavsayreliSenaxvis adgilebi<br />

19. transporti<br />

20. hidrologiuri<br />

reJimis cvlilebebi<br />

21. amoReba (s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba,<br />

warmoeba,ojaxi)<br />

22. nakadis regulaciis samuSaobi<br />

23. wylis simZlavreTa samuSaoebi<br />

24. Tevzis moSeneba<br />

25. gagrileba<br />

26. nakadis gafarToeba (gadacema)<br />

X X X X<br />

X X X X<br />

X X X X<br />

X X X X<br />

X X X<br />

X X X<br />

X<br />

X<br />

X X X<br />

X<br />

X<br />

X X X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X X X<br />

X X<br />

X X X X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X X X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

53


54<br />

30. morfologia (Siga<br />

cvlilebebi)<br />

31. sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo aqtivobebi<br />

32. urbanuli dasaxlebebi<br />

33. warmoebis areebi<br />

34. wyaldidobisgan dacva<br />

35. moqmedeba, SenarCuneba<br />

36. navigacia<br />

X X X<br />

X X X<br />

X X X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

X X X<br />

X X X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

40. biologia<br />

41. Tevzaoba/mebaduroba<br />

42. Tevzis/moluskebis moSeneba<br />

43. wyalsatevebis gamoyeneba<br />

X X X<br />

X X X<br />

X X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

X<br />

11<br />

16<br />

19<br />

19<br />

19<br />

13<br />

13<br />

cxrili 4.2. gasaTvaliswinebeli zewolebis dausrulebeli Cam<strong>on</strong>aTvali<br />

n° wyaro wyaro wyaros tipis SigniT<br />

10 Sereuli wyaro<br />

12 urbanuli drenaJi (gamodinebis<br />

CaTvliT)<br />

13<br />

13<br />

13<br />

15<br />

15<br />

15<br />

15<br />

15<br />

25<br />

Sereuli s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />

metyeveoba<br />

industriuli/komerciuli mamulebi<br />

urbanuli areebi (kanalizaciis qselis CaTvliT)<br />

aeroportebi<br />

samagistralo gzebi<br />

rkinigza, liandagebi, mowyobilobebi<br />

portebi<br />

xnulebi ,gaumjobesebuli saTburebi, Sereuli fermeroba<br />

naTesebi intensiuri nutrientebis da pesticidebis<br />

gamoyenebiT an grZelvadiani SeSveli niadagis periodebi<br />

(marcvali, kart<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili, Saqris Warxali,<br />

Rvino, svia, xili, bostneuli)<br />

mesaq<strong>on</strong>leoba,-eroziis CaTvliT<br />

mebaReoba, oranJereebis CaTvliT<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis narCenebis gamoyeneba niadagisTvis<br />

torfis mopoveba<br />

nargavebi/niadagis momzadeba<br />

xisWra<br />

pesticidebis gamoyeneba<br />

sasuqis gamoyeneba<br />

n wyaro wyaro wyaros tipis SigniT<br />

22<br />

19<br />

drenaJi<br />

zeTiT dabinZureba<br />

11 sxva Sereuli<br />

19<br />

19<br />

11<br />

11<br />

11<br />

wertilovani wyaro<br />

Carecxili wyali<br />

Camdinare wylebis WuWyis xmeleTze dabruneba<br />

atmosferuli danaleqebi<br />

gafuWebuli miwis ganlageba zedapirul wylebSi<br />

menaveoba/navigacia<br />

municipaluri Carecxili wyali pirvel rigSi saSinao<br />

municipaluri Carecxili wyali, didi industriuli<br />

komp<strong>on</strong>entiT<br />

Stormis wyali da kritikuli wyaldidobebi<br />

privatuli Carecxili wyali, pirvel rigSi saSinao<br />

privatuli Carecxili wyali, didi industriuli<br />

54


55<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

11<br />

11<br />

19<br />

12<br />

12<br />

12<br />

12<br />

12<br />

12<br />

12<br />

12<br />

12<br />

25<br />

12<br />

19<br />

12<br />

17<br />

17<br />

17<br />

15<br />

17<br />

27<br />

17<br />

18<br />

18<br />

18<br />

18<br />

industria<br />

meSaxteoba<br />

dabinZurebuli xmeleTi<br />

komp<strong>on</strong>entiT<br />

navsadgurebi<br />

gazi/benzini<br />

qimikatebi (organuli da araorganuli)<br />

merqnis masa, qaRaldi, &ficrebi<br />

matyli/teqstili<br />

rkina da foladi<br />

sakvebis gadamuSaveba<br />

daduReba/gamoxda<br />

eleqtr<strong>on</strong>ika da sxva daqlorili gamxsnelebis<br />

momxmareblebi<br />

tyis masivebi /xe-tyis mkurnaloba<br />

k<strong>on</strong>struqcia<br />

energiis warmoeba<br />

tyavis moTrTilva<br />

navsaSenebi<br />

sxva manufaqturis procesi<br />

aqtiuri Rrma meSaxteoba<br />

aqtiuri Ria qvanaxSiris saiti/karieri<br />

gazis da navTis Zieba da produqcia<br />

torfis amoReba<br />

uxvi qvanaxSiri(da sxva) maRaroebi<br />

uxvi qvanaxSiri (da sxva) sabados gafuWebuli grova<br />

(arsebebi)<br />

Zveli miwayrilis adgilebi<br />

urbanuli industriuli saitebi(organuli da<br />

araorganuli)<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis saitebi<br />

samxedro saitebi<br />

13<br />

13<br />

13<br />

13<br />

12<br />

19<br />

19<br />

sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo<br />

wertebi<br />

saameurneo<br />

gaurkveveli<br />

salosi da sxva sakvebi<br />

cxvris farTo gamoyeneba da ganlageba<br />

nakelis depoebi<br />

fermis qimikatebi<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis sawvavi zeTebi<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis warmoebebi<br />

18<br />

18<br />

18<br />

14<br />

14<br />

12<br />

12<br />

12<br />

21<br />

21<br />

21<br />

24<br />

narCenebis menejmenti moqmedi miwayrilis adgilebi<br />

narCenebis gatanis moqmedi sadgurebi, nagavsayrelebi da<br />

sxva.<br />

ara sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo narCenebis gamoyeneba niadagisTvis<br />

wylis kultura xmeleTze dafuZnebuli TevzsaSenebi,<br />

/wyalmcenareebi/wylis kultura<br />

manufaqtura, gamoyeneba da<br />

gamodineba<br />

yvela<br />

industriuli/ s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />

meurneobis seqtoridan<br />

abstraqcia<br />

nakadis Semcireba<br />

Tevzis moSeneba zRvis wylis rezervuarebSi<br />

prioritetuli substanciebi<br />

prioritetuli saxifaTo substanciebi<br />

sxva Sesatyvisi substanciebi<br />

dacla s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobisTvis<br />

dacla wyalgamyvani danadgarebisTvis<br />

dacla industriisTvis<br />

dacla TevzsaSenebisTvis<br />

55


56<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

23<br />

21<br />

22<br />

dacla wylis energiisTvis<br />

dacla karierebisTvis/Ria maRaros saitebi<br />

dacla navigaciisTvis (ew. mommaragebeli arxebi)<br />

20 xelovnuri avseba<br />

26 gruntis wylebis avseba<br />

30 morfologiuri<br />

22<br />

21<br />

22<br />

nakadis regulacia<br />

hidroeleqtruli kaSxlebi<br />

wylis momaragebis rezervuarebi<br />

wyaldidobisgan damcavi kaSxlebi<br />

n wyaro wyaro wyaros tipis SigniT<br />

22<br />

22<br />

wylis gadagdeba<br />

jebirebi<br />

36<br />

35<br />

31<br />

31<br />

32<br />

mdinaris menejmenti<br />

arxis fizikuri cvlileba<br />

sainJinro aqtivobebi<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurbeobis gafarToeba<br />

meTevzeobis gafarToeba<br />

xmeleTis infrastruqtura (gzis/xidis k<strong>on</strong>struqcia)<br />

miwis amoTxra<br />

36<br />

36<br />

36<br />

gardamavali da sanapiro<br />

menejmenti<br />

31<br />

50<br />

30 sxva morfologiuri barierebi<br />

sxva antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri<br />

zRvis toti (estuari) /sanapiro miwisTxra<br />

zRvis k<strong>on</strong>struqciebi, gemTsaSenebi da navsadgurebi<br />

xmeleTis melioracia da polderebi<br />

xmeleTis qviSis momarageba (usafrTxoeba) (usafrTxoeba)<br />

12<br />

11<br />

33<br />

40<br />

10<br />

41<br />

40<br />

40<br />

10<br />

31<br />

nagavi/gamdinare nagavi<br />

WuWyiani naleqis ganlageba zRvaSi (istoriuli)<br />

maRaros Sesasvlelebi/gvirabebi, romelnic zemoqmedeben<br />

gruntis wylis dinebaze<br />

eqsploatacia/ sxva cxovelebis mocileba/ mcenareebis<br />

dasveneba<br />

meTevzeoba/ mebaduroba<br />

Semotanili jiSebi<br />

Semotanili daavadebebi<br />

klimatis cvlileba<br />

xmeleTis drenaJi<br />

skriningiT midgoma zogadi midgomis farglebSi<br />

skriningis midgomis amocanaa, miuTiT<strong>on</strong> martivi SefasebebiT wylis im obieqtebze<br />

romelnic gamokveTilad arian ,,riskis qveS” an ,,ar arian riskis qveS” , rom ver<br />

Seasruleben miznebs 1015 wlisaTvis. es SeiZleba moxdes, Tu mimdinare mdgomareoba sakmaod<br />

kargia an Zalian cudia, an Tu ar aris mosalodneli cvlilebebi zewolebSi. zogad<br />

modgomasTan SedarebiT, skriningiT midgoma SeiZleba Catardes yvela SemTxvevaSi<br />

(mdgomareobis Sefaseba, zegavlenis uq<strong>on</strong>lobis an garkveulobis Sefaseba) mamoZravebeli<br />

Zalis SefasebiT, rogorc zewolaTa Camnacvleblisa. SemdgomSi, skriningiT midgoma<br />

upiratesad emyareba arsebul m<strong>on</strong>acemebs, da ara modelirebas; sxvagvarad, aseTi midgomis<br />

gamWvirvalobis moTxovna ver Sesruldeba.<br />

56


57<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

skriningis teqnikis sami magaliTi unda axsen<strong>on</strong> Semdegi SemTxevevebisTvis:<br />

1. Tu mxolod zewolaTa m<strong>on</strong>acemebia xelmisawvdomi, es skriningi SeiZleba gamoyenebul<br />

iqnas amocanis Seusruleblobis riskis xelSesaSlelad.<br />

2. Tu mamoZravebeli Zala sworadaa Sefasebuli da gaTvlili patara arealebze,<br />

SesaZloa gamoiyen<strong>on</strong> dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebis klasificirebisTvis.<br />

3. Tu mxolod dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebi (mdgomareoba) aris xelmisawvdomi, am SemTxvevaSi,<br />

zewolaTa analizi savaraudoa gamoiyen<strong>on</strong> iq, sadac dakvirvebiT arasasurveli<br />

mdgomareobaa.<br />

magaliTebi pirveli SemTxvevisTvis 1 : im SemTxvevaSi Tu m<strong>on</strong>acemebis ar aris sakmarisi<br />

rom Sefasdes faqtiuri zegavlena, unda gamoyenebul iqnas teqnologiebi, romelic<br />

gamoiyenebs mxolod zewolaTa m<strong>on</strong>acemebs. LAWA zewolis skriningis procedura<br />

SemuSavebul iqna mniSvnelovani zewolebis dasadgenad, romelnic miuTiTeben wylis romeli<br />

obieqtebi arian riskis qveS da statusis romeli elementebi (biologiuri,substanciebi)<br />

unda gaiTvaliswin<strong>on</strong> m<strong>on</strong>itoringis programiT. zog SemTxvevaSi, m<strong>on</strong>acemebi romelnic ukve<br />

Segrovda sxva direqtivebis safuZvelze (mag. urbanuli Canarecxi wylis direqtiva)<br />

gamoyenebul unda iqnas. es procedura aris sasargeblo sarCevi Tu savaraudod ras SeuZlia<br />

zemoqmedebis gamowveva.<br />

LAWA skriningis proceduris meore nawili naxsenebia damatebaSi, romelic exeba<br />

zegavlenaTa Sefasebas.<br />

cxrili 4.3. kriteriumebis magaliTebi mniSvnelovani zewolebisTvis: germanuli<br />

zewolaTa skriningis saSualeba<br />

LAWA<br />

zewolebi: wertilovani wyaroebi<br />

sazogadoebrivi Camdinare wylebis –<br />

gamajansaRebeli sadgurebi >2000PE<br />

(aRebulia urbanuli Canarecxi wylis<br />

gajansaRebis direqtividan)<br />

pirdapiri industriuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />

Stormis wyali/kobinirebuli Carecxili<br />

wylis gamodineba<br />

kriteriumebi<br />

- wylis gadenis wliuri moculoba<br />

-mosaxleoba (P) da mosaxleobis<br />

eqvivalentebi (PE);<br />

-substanciebis tvirTi germanuli Carecxili<br />

wylis direqtivis damateba 1-is mixedviT;<br />

-prioritetuli nivTierebebis wliuri<br />

tvirTi, xarisxis substanciebi;<br />

amocanis direqtiva, da mdinaris auzisTvis<br />

specifikuri substanciebi, Tu rogor arian<br />

es substanciebi SemosazRvrulni wylis<br />

direqtivebiT.<br />

- sistemaTa dadgenileba IPPC direqtivis<br />

mixedviT=<br />

damabinZureblebi EPER mixedviT;<br />

-qarxnebis wliuri datvirTva movaleoba<br />

gaakeTdes moxseneba IPPC direqtivis mixedviT.<br />

- k<strong>on</strong>kretuli sididis zRurblis<br />

gaTvaliswineba 26 substanciis wliuri<br />

datvirTvisTvis(ix. cxrili 1:zomis<br />

zRurblebi;EPER);<br />

-prioritetuli substanciebis wliuri<br />

datvirTva, xarisxis substanciebis<br />

amocanebis direqtiva, da mdinaris auzis<br />

specifikuri substanciebi, Tu rogor arian<br />

es substanciebi SemosazRvruli wylis<br />

direqtiviT;<br />

sakvebi industriis danadgarebi>4000EP.<br />

-Carecxili wylis gamodineba urbanuli<br />

arealidan >10km 2 ;<br />

-urbanuli arealebi SeiZleba Sefades mag.<br />

57


58<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

dafuZnebuli CORINE –miwis safarze,<br />

gamravlebuli gamodinebis koeficientze,<br />

Ggam<strong>on</strong>adenebi temperaturuli datvirTviT gam<strong>on</strong>adenebi temperaturuli<br />

datvirTviT>10MW<br />

zewolaTa Sereuli wyaroebi<br />

kriteriumebi<br />

Sereuli wyaroebi zogadad mimoixileba gruntis wylebis gamokvlevisas. normalurad es<br />

m<strong>on</strong>acemebi SeiZleba aseve gamoiyen<strong>on</strong> zedapiruli wylis obieqtebis aRwerisaTvis (es ar<br />

gamoiyeneba zedapiridan eroziisTvis gradientiT >2%-ze. Tu gruntis wylis aRweris<br />

Sedegebi ar aris xelmisawvdomi, Semdegi sidideebi SeiZleba gamoviyenoT Sereuli<br />

zewolebis SefasebisaTvis:<br />

-dasaxlebuli miwa >15%-ze;<br />

-s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba=40%;<br />

- Saqris Warxali, kart<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili da<br />

marcvleuli=sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo miwis 20% -<br />

s;<br />

-specialuri naTesebis miwa (venaxebi, xili,<br />

bostneuli)= sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo miwis 5%-s.<br />

-dabinZurebuli xmeleTi =individualuri<br />

SemTxveva<br />

wylisgan dacla<br />

kriteriumebi<br />

dacla recirkulaciis gareSe >501/s<br />

wylis mimoqcevis regulacia<br />

kriteriumebi<br />

antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri barierebi parametri ,,antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri<br />

barierebi” (nakadis dasaxlebis mimoxilva) ≥<br />

6<br />

morfologiuri cvlilebebi<br />

morfologiuri cvlilebebi<br />

parametri ,,dabrunebuli wyali” (nakadis<br />

dasaxlebis mimoxilva) =7<br />

gadaxris manZili >Xkm<br />

kriteriumebi<br />

nakadis dasaxlebis mimoxilva da SedarebiTi<br />

m<strong>on</strong>acemebi<br />

OECD –volenveideris midgoma tbebis klasifikacize SemuSavebuul iqna Sesafaseblad, rom<br />

tba miaRwevs garkveul tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikul mdgomareobas nutrientebis Setanis Sedegad (ZiriTadad<br />

fosforis). is SesaZlebelia gamoyenebul iqnas rogorc skriningis saSualeba,<br />

gansakuTrebiT roca aqtualuri mdgomareoba SeiZleba Seadar<strong>on</strong> SesaZlo bunebrivs.<br />

procedura ar aris aRwerili am instruqciaSi, radgan is SeiZleba napovni iqnes<br />

literaturaSi da naci<strong>on</strong>alur klasifikaciis sitemebSi tbebisaTvis.<br />

SemTxveva 2-is magaliTi: evropis wylis qseli (EEA, ixileT Tavi 6 da damateba V) iyenebs<br />

mamoZravebel Zalebs, rom day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>il iqnas mdinaris m<strong>on</strong>itoringis sadgurebis auzebi.<br />

warmomadgenlobiTi dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebi<br />

aCvenebs mkveTrad gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>il gansxvavebebs wylis xarisxsSi wnevebis albaTobasTan<br />

dakavSirebiT, romelnic Sedegia mamoZravebeli Zalebis arsebobisa wylis mimdebare<br />

arealebze. stratifikaciis (Sreebad day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is) mowodebuli safuZveli Sedgeba mcire<br />

elementaruli areebisgan (mag.safrangeTSi, saSualo zomaa 90km 2) isini qmnian populaciis<br />

statistikuri sarwmunoebas wylis obieqtis mimdebare areebze.<br />

dakvirvebis warmomadgelobiTi m<strong>on</strong>acemebi gamoiyeneba drois tendenciebis Sesafaseblad<br />

(nitratebisTvis, am<strong>on</strong>iumisTvis da sxva). martivi filtraciis teqnikis gamoyeneba iZleva<br />

SesaZleblobas mocilebul iqnas wliuri cvlilebebi mdinaris gamodinebaSi da amgvarad<br />

gvawvdis tendenciis statistikur Sefasebas, ,,biznesi, rogorc Cveulebriv” scenaris<br />

mixedviT.<br />

es midgoma iyenebs mxolod m<strong>on</strong>itorirebul m<strong>on</strong>acemebs da mamoZravebeli Zalis martiv<br />

m<strong>on</strong>acemebs, saxeldobr CORNE xmeleTis dafarvas da populaciis aRnusxvas.<br />

58


59<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

magaliTi mesame SemTxvevisTvis 3 im SemTxvevaSi, roca mxolod m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebia<br />

xelmisawvdomi, wylis xarisxis klasifikaciis Sedegebi gamoyenebadia, rogorc skriningis<br />

saSualeba. momxmareblebma unda gaiTvaliswin<strong>on</strong> am sqemaTa SezRudvebi direqtivis<br />

amocanebis nakrebTan dakavSirebiT. moTxovneba CamoTvlilia Tavi 3.5-Si. magaliTebi Sesulia<br />

Tavi 4-is damatebaSi.<br />

erTi magaliTi – germanuli LAWA zemoqmedebis Sesafasebeli saSualeba- gvTavazobs<br />

gamoyenebul iqnas zRurblebi, rogorc skriningi saSualebebi wylis obieqtis<br />

klasifikaciis Sedegebis Sesajameblad.<br />

meore magaliTi - wylis xarisxi iTvaliswinebs (WQA) teqnologias, (ix. Tavi 6)-romelic<br />

exmareba imis dadgenas, savaraudod ra saxis zewlebi arian CarTulni. WQA procesis<br />

xarisxis maCveneblebi gazomili k<strong>on</strong>centraciebidan,<br />

iZlevian gansxvavebuli wylis xarisxis sakiTxebis Sedarebis saSualebas, Tu gamoyenebuli<br />

klasifikaciebis Sedareba SesaZlebelia. sakiTxebi romelnic gansazRvraven wylis obieqtis<br />

srul statuss, SesaZloa gansazRvrul iqnan wylis xarisxis sakiTxebis SedarebiT.<br />

Mmiuxedavad imisa, rom WQA da evrowylis qseli iwyeba igive m<strong>on</strong>acemebiT (minitoringis<br />

wertilebidan) maT SemuSavebuli aqvT mdinaris xarisxis sakiTxebis damatebiT Sefasebebi,<br />

rac iZleva problematuri wylis obieqtebis Zlieri skriningis saSualebas.<br />

HMWB instruqcia gvTavazobs zogierT saSualebas hidromorfologiuri zewolebis da<br />

maTi zegavlenebis Sesafaseblad ( ixileT (WFD CIS instruqcia #4 Zlier modificirebuli<br />

wylis obieqtebis Sesaxeb/HMWB). Tavi 3.4 da Tavi 4-is damateba ajamebs codnas fizikuri<br />

cvlilebebisa da zegavlenebis kavSiris ZiriTad Ggamoyenebaze (mamoZravebeli Zalebis).<br />

sabaziso sakiTxebi ricxobrivi modelebis gamoyenebis Sesaxeb<br />

ekologiuri, hidrogeologiuri da geoqimiuri sistemebis maTematikuri modelebi<br />

gamoyenebul unda iqnas wylis moZraobis stimulaciisaTvis, da damabinZureblebis bedisa da<br />

gadaadgilebis gansazRvrisaTvis wylis obieqtze. Mmodeli iRebs mravalferovan formebs<br />

da warmoSobs kiTxvebs, romelsac pasuxi unda gaeces (mag savaraudod rogori SeiZleba<br />

iyos gruntis wylis qimiuri statusi?), m<strong>on</strong>acemebis, drois da f<strong>on</strong>debis xelmisawvdomoba<br />

Sesatyvisad gasaTvaliswinebelia imis gadasawyvetad, Tu ra sirTulis modelia<br />

gamosayenebeli. zogadad, rac ufro kompleqsuria modeli, moTxovnebi m<strong>on</strong>acemebis mimarT<br />

da xarjebi ufro maRalia, da ufro didi droa saWiro mis dasasruleblad. Aamis Sedegad,<br />

rTuli ricxobrivi modelis sizuste albaT ufro maRalia, vidre es miiRweva ufro martivi<br />

modelis gamoyenebiT. amasTan, WFD-s mixedviT wylis obieqtis daxasiaTebis k<strong>on</strong>teqstiT<br />

arsebobs bevri kiTxvebi romelTac adeqvaturi pasuxi SeiZleba gaeces martivi modelis<br />

meSveobiT.<br />

rekomendirebulia mravaljeradi midgoma, sadac Semfaseblebi iwyeben martivi<br />

k<strong>on</strong>ceptualuri gagebiT an analitikuri modelebiT da gadadian maTematikur modelebze,<br />

mxolod sadac wylis obieqtebi savaraudo riskis qveS arian, an sadac R<strong>on</strong>isZiebaTa<br />

detaluri programebia SemuSavebiuli. Mbevr SemTxvevaSi martivi analitikuri modeli<br />

adeqvaturia, rom Seafasos damabinZureblis qcevebi, amasTan garkveul situaciebSi ufro<br />

rTuli ricxobrivi modelebis gamoyenebaa saWiro.<br />

Semfaseblebma SeiZleba gamoiyen<strong>on</strong> ricxobrivi modelebi dabinZurebis wertilovani da<br />

Sereuli wyaroebis efeqtebis winaswargansazRvrisaTvis ufro farTo gruntis wylis<br />

obieqtze da damokidebul ekosistemebze da zedapirul wylebze, aseve iwinaswarmetyvel<strong>on</strong><br />

wylis resursebis daclisa da xelovnuri Sevsebis efeqtebi. Amas garda, ricxobrivi<br />

modelebis ganviTareba exmareba Semfaseblebs:<br />

• dadgin<strong>on</strong> m<strong>on</strong>acemebis da codnis naklovanebebi;<br />

• winaswargansazRvr<strong>on</strong> garkveuli raodenobiT dabinZurebis zewolebis zemoqmedebebi<br />

daSorebul receptorebze;<br />

• iwinaswarmetyvel<strong>on</strong> garkveuli raodenobiT daclisa da xelovnuri Sevsebis<br />

zewolebis zemoqmedeba wylis resursebze, nebismieri zemoqmedebis CaTvliT<br />

zedapiruli wylis obieqtebze da damokidebul wylis ekosistemebze;<br />

• damabinZureblebis bedisa da gadaadgilebis winaswargansazRvra;<br />

59


60<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• modeliT winaswargansazRvrisas sivrculi da droebiTi cvalebadobis dadgena (rac<br />

xSirad SeuZlebelia martivi analitikuri modelebiT).<br />

saSualebaTa identifikacia: saWiros da arsebulis Sedareba da magaliTebi<br />

IMPRESS orientiri exeba zemoqmedebebsa da zewolebs. amasTan dakavSirebuli saSualebebi<br />

identificirebulia ori mimarTulebiT: isini an SesaZlebels xdian raodenobrivad<br />

ganisazRvros zewola, romelic savaraudod iwvevs zegavlenas an SesaZlebels xdian<br />

Sefasdes mdgomareoba (zegavlenis Sefaseba mdgomareobis cvlilebis Sedegad) .<br />

Ees identifikacia tardeba wylis obieqtebis ZiriTadi kategoriebisaTvis, mag. Mmdinareebis,<br />

tbebis, da wyalsatevebisTvis, gruntis wylebis da gamavali wylebisTvis. zogierTi<br />

saSualeba TvalsaCinod saerToa garkveuli kategoriebisTvis. Ziebis gasamartiveblad,<br />

zewolebi dajgufebulni arian identuri funqciebis mixedviT (nutrientebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a),<br />

Tavad wyaroebis gauTvaliswineblad.<br />

saSualebaTa identifikacia gamosaxulia oTxi formis k<strong>on</strong>struqciiT, TiToeuli TiToeul<br />

wylis obieqtis kategoriaze. Yyvela cxrils aqvs erTnairi struqtura: amocanebi mocemulia<br />

svetebis TavSi, da zewolebi –wrfeebSi. TiToeuli ujra warmoadgens ,,saSualebaTa jgufs”<br />

romelnic aRqmulni arian rogorc mosalodnel informaciis momwodebelni. Uujredis feris<br />

kodi adasturebs sul cota erTi saSualebis arsebobas, romelsac SeuZlia zewolis<br />

raodenobrivi gansazRvra da dakavSirebul zegavlenaTa Sefaseba. mniSvnelobis aramq<strong>on</strong>e<br />

ujredebi miTiTebuli arian, rogorc ,,NA” anu ,,ar gamoyenebadi”. mdgomareobis Sefaseba<br />

ganixileba rogorc kategoriis komp<strong>on</strong>entebTan dakavSirebuli ZiriTadi saSualeba, da<br />

moxseniebulia TiToeuli formis pirvel xazze.<br />

4.5.1. saSualebebi mdinareebisTvis<br />

cxrili 4.4. mdinaris wylis mobieqtebisaTvis saWiro saSualebebis xelmisawvdomobis<br />

Sefaseba<br />

mdinareebi WFD Ddaculi arealebi<br />

saSualebaTa kategoriebi :<br />

1. xelmisawvdomi da<br />

danergili<br />

saSualebebi<br />

2. xelmisawvdomi<br />

magram<br />

saSualebebi<br />

3. araxelmisawvdomi<br />

saSualebebi<br />

daunergavi<br />

Ffiziko-qimia<br />

Flora<br />

Uuxerxemloebi<br />

Tevzebi<br />

zewolis kvalifikacia ToToeuli zewolis jgufze<br />

dabinZureba<br />

Nnutrientebi<br />

zogadi pirobebi<br />

60<br />

Sasmeli wyali,<br />

nitratebi<br />

Bbanaoba, dasveneba<br />

Mobinadreebi, Tevzebi<br />

SeniSvnebi meTodebze<br />

da saWiro m<strong>on</strong>acemebze<br />

M<strong>on</strong>eris, Nopolu, evrowylis qseli<br />

toqsinebi<br />

mxolod nawilobrivi Sefaseba<br />

paTogenebi<br />

wylis reJimi<br />

Ddacla, amoReba, Senaxva saSualebebi, romelnic ar moicaven<br />

yvela mizans<br />

wyaldidobis<br />

cvlileba<br />

reJimis<br />

bevri maCvenebeli, arc mTliani<br />

procedura da arc adgilobrivi<br />

mimaniSnebeli m<strong>on</strong>acemebi


61<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

cvlileba wylis dinebis<br />

reJimSi<br />

61<br />

Mmxolod qimiasTan urTierTobebia<br />

dokumentirebuli, sxvagvarad lokaluri<br />

eqspertizaa saWiro<br />

mZime cvlileba gamodinebaSi gansazRvrebebi, romelnic unda<br />

formalurni gaxdnen<br />

morfologia<br />

xangrZlivi kursis gaxleCa<br />

Kkalapotis xelovnuri<br />

Seqmna<br />

SenarCuneba, kalapotis<br />

samuSaoebi<br />

cvlileba<br />

mdinaris<br />

mimarTulebaSi<br />

Fformis (facias) cvlileba<br />

Nnapirebis xelovnuri Seqmna<br />

Ddestruqcia/damatebebis<br />

blokireba<br />

biologia<br />

Ppirdapiri STanTqva<br />

maCveneblebi ar aris xelmisawvdomi<br />

Nnawilobrivi STanTqvis statistika<br />

TevzWeris menejmenti<br />

jiSebis Semotana kavSirebi bunebrivi k<strong>on</strong>servaciis<br />

mimoxilvebis SeqmnasTan<br />

daavadebaTa Semotana<br />

Mmdgomareobis Sefaseba<br />

cudi dokumentacia<br />

magaliTad LAWA, finuri Sefasebis<br />

saSualeba, E&W cxaurebi, SEQ-eau<br />

(garemos Sefasebis erTeuli). wylis<br />

angariSebi da eurowylis qseli<br />

Sedegebis dasagroveblad.<br />

SeniSvna, rom arsebuli klasifikaciebi Cveulebriv ar afaseben biologiuri elementebis<br />

gansxavebebs bunebrivi statusisgan, rogorc amas moiTxovs WFD.<br />

Ddamateba V.1.2. amgvarad, maTi Sedegebi SemosazRvruli miSvnelobisaa, magram gamoyenebulni<br />

unda iyvnen pirveli Sefasebisas 2004w. (Semdgomi axsna TavSi 3.6.)<br />

zewolis da zegavlenis raodenobrivi Sefasebis saSualebebi xelmisawvdomia<br />

mxolod SemosazRvruli raodenobis zewolaTa tipebisaTvis, ZiriTadad,<br />

romelnic exeba organul da nutrientebiT gamowveul dabinZurebis tvirTs.<br />

saSualebaTa jgufis gaTvaliswinebiT, am jgufebis mxolod 10% SeiZleba magaliTad iqces<br />

danergili saSualebebis meSveobiT. sapirispirod, jgufebis didi nawili (45%-mde<br />

TiToeuli) kvlav saWiroebs Zalisxmevas an ganxorcielebis an samecniero<br />

ganviTarebisaTvis, ZiriTadad morfologiasTan dakavSirebul SefasebebSi.<br />

zewolaTa raodenobrivi Sefaseba idealurad SiZleba moxdes m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis<br />

gamoyenebiT. amasTan, aseTi m<strong>on</strong>acemebi ar arseboben mravali pirobebis dros, an ar arian<br />

minitorirebulni. Tumca, arsebuli saSualebebi<br />

iyeneben alternatiul informacias zewolis raodenobrivi SefasebisTvis. sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo<br />

sameurneo zewolis informaciisaTvis niadagis tipze, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo aqtivobaze da<br />

menejmentis strategiaze damuSavebulia, maSin roca Canarecxi wylis gam<strong>on</strong>adenis<br />

zewolisaTvis saWiroa dadgindes populaciis Senatanis eqvivalenti mcenareebisaTvis da<br />

gadamuSavebis tipi.<br />

saSualebis gamoyenebis Sedegi unda gaerTiandes sxva saSualebasTan, romelic<br />

akombinirebs informacias zewolebze, mimRebi wylis obieqtis warmoCinebiT. Aase, magaliTad,<br />

zewola daclis Sedegad pirvelad raodenobrivad fasdeba, da Semdeg kombinirdeba<br />

informaciasTan mdinaris sistemaze aqtualuri zegavlenis dasadgenad.<br />

amJamad danergili saSualebebi, romelic exeba dabinZurebis zewolebs (magaliTebi aRebuli<br />

MONERIS-dan, NOPOLU, SENTWA, ix. Ddamateba IV) ar aris fundamenturad gansxvavebuli.<br />

qveynis moTxovnebis Sesabamisad, da moxsenebis saWirobebisaTvis, zogierTi procesi metad


62<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Tu naklebad detalizebulia, rogorc es naCvenebia qvemoT (ufro detaluri prezentacia da<br />

miniSnebebi mocemulia damateba IV-Si.);<br />

• germanuli MONERS (nutrientebis gam<strong>on</strong>aJ<strong>on</strong>is modelireba mdinareTa sistemebSi)<br />

sxvadasxva gzebiT afasebs nutrientebis Setanas germaniis baltiis zRvis mimdebare<br />

arealis mdinaris auzebSi. Mmodeli damyarebulia geografiul sainformacio<br />

sistemebze (CIS), romelic Seicavs cifrul rukebs iseve rogorc farTo statisikur<br />

informacias da m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebs mdinareebSi, gruntis wylebSi, drenaJze da<br />

wertilovani wyaroebidan gam<strong>on</strong>adenze. wylis dabinZurebis ZiriTadi gzebi<br />

gaTvaliswinebulia da teqnikuri informaciis da codnis ararsebobis SemTxvevaSi,<br />

isini damuSavebulia zusti koeficientebis meSveobiT. Mmodelis SemuSavebis erTi<br />

gansakuTrebuli maxasiaTebelia, rom gansxvavebuli qve-modelebi validurad<br />

CaTvlilia damoukidebeli m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebiT, magaliTad gruntis wylis<br />

modeli SemuSavebuli iqna gruntis wylebSi nanax azotis k<strong>on</strong>centraciebze<br />

dakvirvebiT, da ara mdinareSi nutrientebis tvirTze dakvirvebaze dayrdnobiT;<br />

• NOPOLU sistema moicavs nebismieri teretoriis wyalTan dakavSirebuli<br />

maxasiaTeblebis srul aRwerilobas, magaliTad safrangeTis qalaqebis dasaxlebebs,<br />

sadac is progresulad inergeba. hidrologiuri da administraciuli ganawilebis<br />

damokidebulebebi imarTeba sistemis specifikuri kavSirebis meSveobiT (didi<br />

qalaqebis gam<strong>on</strong>ay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i daSorebul mdinareSi) an jvaredini informaciiT, romelic<br />

amoRebulia CIS cxrilebidan, rogoricaa CORINE xmeleTis safari. sistemis<br />

mniSvnelovani maxasiaTeblebia Sedegebis SeerTebis da daSlis SesaZlebloba<br />

nebismier farglebSi, rac pasuxobs moxsenebis specifikur moTxovnebs. sistema<br />

orientirebulia statusis Sefasebaze, zewolis kvalificirebasa da zegavlenaTa<br />

analizze, fokusirebulia ra dakvirvebebis m<strong>on</strong>acemTa gamokvlevaze. Ggam<strong>on</strong>adenebis<br />

gamoTvla miznad isaxavs datvirTvis dadgenas, didi wyaroebis m<strong>on</strong>itoringis<br />

m<strong>on</strong>acemebis da arealis wyaroebis statistikuri m<strong>on</strong>acemebis Sejamebas;<br />

• SENTWA modeli ,,nutrientebis gadatanis Sefasebis sistema zedapirul wylebSi “<br />

astimulirebs nutrientebis gamodenas s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobidan (,,nakelis sasuqiT<br />

gamdidreba) zedapirul wylebSi. Ees aris naxevrad empiriuli modeli, romelic<br />

raodeobrivad afasebs nutrientebis gamodenis sidides. is raodenobrivad<br />

gansazRvravs totaluri N-is da totaluri P-s datvirTvas (kg an t<strong>on</strong>a N/P kg an t<strong>on</strong>a<br />

N/P TiTo heqtarze) wliur an Tviur bazisze da mdinaris ToToeul mimdebare<br />

arealze belgiis flandriaSi.<br />

instruqcia #3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

62


63<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

mimdinare Zalisxmeva, rom Sedarebul iqnas nutrientebiT gamowveuli dabiZurebis modelebi,<br />

tardeba EUROHARPiniciativiT (detalebi xelmisawvdomia vebsaitze hrrp://www.euroharp.org.site).<br />

saubedurod, samuSaos grafiki ar Seesabameba 2004 wlis moxsenebas, magram sasargeblo<br />

iqneba direqtivis ganxorcielebis mogvianebiTi fazebis dros.<br />

mdinareze zewolebis modelirebis saSualebebis didi raodenoba, romelTa magaliTia<br />

SIMCAT (ixileT damateba), SemuSavebulia da daxarisxebulia. Ees modelebi SemuSavebulia<br />

upiratesad fiziko-qimiuri zewolebis meqanizmebis simulaciisaTvis, da ar gvexmareba<br />

direqtivis mier Semotanili axali sakiTxebis Sesafaseblad.<br />

Ddanergili saSualeba, romelsac unari aqvs Seafasos hidrologiuri reJimis da<br />

morfologiis cvlilebaTa zegavlena, ar aris identificirebuli. Mmiuxedavad amisa, adre<br />

xelmisawvdomi m<strong>on</strong>acemebi gamodinebis da wylis d<strong>on</strong>is amaRlebis Sesaxeb SeiZleba<br />

gamoyenebul iqnas specialuri maCveneblebis Sesaqmnelad. magaliTad, loqos gamravlebis<br />

pirobebi, Tevzis gadasatani trapis efeqturoba, kaSxlis avsebis zemoqmedeba da sxva.<br />

SesaZloa Sefasdes dRiuri gamodinebis m<strong>on</strong>acemebis da martivi amaRleba-gadineba<br />

damokidebulebebis statistikis gamoTvliT. mTavari warumateblobaa, mimdinare saCvenebli<br />

m<strong>on</strong>acemebis ar arseboba, romelic SeiZleba miesadagos TiToeul ganxilul wylis obieqts:<br />

ras niSnavs wylis d<strong>on</strong>is amaRleba Waobian mindorze, ra niSnavs gamodineba aRWurvili<br />

kaSxalidan, ramdeni ,,mcire” wyaldidobaa aq?<br />

Mmdgomareobis Sesafasebeli saSualebebi, Cveulebriv kargad dokumentirebuli da<br />

xelmisawvdomia. isini iyeneben m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebs, romelnic SeiZleba gamoiyen<strong>on</strong> da<br />

savaraudo zegavlenebi aqedan gamoiyvan<strong>on</strong>.<br />

Qqveynebis umetesobam SeimuSava Tavisi sakuTari klasifikaciis sistemebi,<br />

romelnTac garkveuli gansxvavebebi gaaCniaT k<strong>on</strong>cefciaSi. Ffinuri wylis xarisxis<br />

klasifikaciis sistema (damateba IV) SemuSavda informaciis gasacemad wylis gamoyenebaze<br />

adamianTa miznebisaTvis. is iTvaliswinebs mxolod ekologiuri xarisxis elementebs,<br />

romelTac pirdapiri zemoqmedeba aqvT wylis gamoyenebis SesaZleblobaze. is erTnairad<br />

eqceva<br />

wylis yvela obieqts, da ar ansxvavebs wylis sxvadasxva kategoriebs an wylis obieqtebis<br />

tipebs. Kklasifikacia ZiriTadad damyarebulia qimiuri xarisxis elementebze, magram aseve<br />

zog biologiur elementze, rogoricaa higienis maCveneblebi, qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili da<br />

wyalmcenareebi. Kkriteriumebi da zRurblis maCveneblebi mocemulia damatebaSi.<br />

inglisisa da uelsis mdinareTa ekosistemebis klasifikaciis sqema, romelTa zRurblebi<br />

mocemulia damatebaSi, iyenebs rva fiziko-qimiuri determinantis cxrils, romelic<br />

miesadageba m<strong>on</strong>itoringis wertilebs.<br />

G gamoyenebuli fiziko-qimiuri raodenobebi SeiZleba mopovebul iqnas dakvirvebis<br />

m<strong>on</strong>acemebidan an Seqmnili modelidan. Kklasebi 1 da 2 iTvleba oragulis da kobris jiSis<br />

Tevzebis populaciebisTvis xelsayreli pirobebis warmomdgenad.<br />

Ggermanuli Sefasebis saSualeba, dadgenili LAWA-s mier (wyalze momuSave saxelmwifo<br />

jgufi) afasebs wylis obieqtis mdgomareobas garemos xelmisawvdomi m<strong>on</strong>itoringis<br />

meSveobiT. sxva saSualebebisgan gansxvavebiT is iTvaliswinebs dagrovil kriteriumebs,<br />

mdinaris qselis tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikuli mdgomareobis CaTvliT. albaTobis Sefaseba, rom kargi<br />

ekologiuri an qimiuri mdgomareoba ver miiRweva dakvirvebis periodis manZilze, romelic<br />

Catarebulia damatebaSi dazustebuli wesis mixedviT.<br />

Ffranguli SEQ miznad isaxavs gaiTvaliswinos wylis sistemis yvela Semadgeneli (<br />

mdinareebi, tbebi, gruntis wylebi, gamavali ) da maTi komp<strong>on</strong>entebi (wyali, biologia,<br />

morfologia). Mmdgomareoba fasdeba<br />

zRurblis d<strong>on</strong>eebis SedarebiT, romelic dadgenilia determinantebis Sesatyvisi<br />

jgufebisTvis gamoyenebis tipis gaTvaliswinebiT. aseTi midgoma ajamebs yvela xelmisawvdom<br />

informacias da dadgenilebas, sirTulis garkveuli xarisxis xarjze. Mmeti detalebi<br />

warmodgenilia damateba IV-Si.<br />

Sejameba, romelic exeba mdinareebisTvis gamosadeg saSualebebs<br />

Mmravali saSualebaa xelmisawvdomi, magram saubedurod isini fokusirebulni arian<br />

klasikur dabinZurebaze, romelic SeiZleba gamoiTvalos da modelirebul iqnas.<br />

Hhidrologiuri zewolebisTvis mravali siaxlis SemuSavebaa saWiro. Aam SemTxvevaSi, unda<br />

63


64<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

ganisazRvros maCveneblebis Cveulebrivi rigi, kopirebuli Sesatyvisi zRurblis<br />

maCveneblebis lokaluri gansazRvriT. morfologia da biologiuri zewolebi, romelnic<br />

kargad ar arian gagebulni, saWiroben<br />

saSualebebis ganviTarebas ekologiuri statusis Sesafaseblad, garemos damsaxleblebis da<br />

frinvelebis CaTvliT wylis midebare arealebze.<br />

4.5.2. saSualebebi tbebisa da wyalsatevebisTvis<br />

cxrili 4.5.<br />

tbebis wylis obieqtebisTvis saWiro saSualebebis<br />

xelmisawvdomobis xarisxis Sefaseba<br />

tbebi<br />

saSualebaTa<br />

kategoriebi:<br />

1.xelmisawvdomi da<br />

danergili<br />

saSualebebi<br />

2. xelmisawvdomi,<br />

magram jer ar<br />

danergili<br />

saSualebebi<br />

3.<br />

araxelmisawvdomi<br />

saSualebebi<br />

EFWFD D daculi areebi<br />

SeniSvnebi<br />

meTodebze da<br />

saWiro m<strong>on</strong>acemebi<br />

Ffiziko-qimiuri<br />

flora<br />

uxerxemloebi<br />

Tevzebi<br />

sasmeli wyali, nitratebi<br />

Ddabana, dasveneba<br />

Mmcxovrebni, frinvelebi<br />

zewolis raodenobrivi gansazRvra TiToeuli zewolis jgufisTvis,<br />

dabinZurebebi<br />

Nnutrientebi<br />

OECD, M<strong>on</strong>eris, Nopolu<br />

zogadi pirobebi<br />

toqsinebi<br />

mikrobebi<br />

wylis reJimi<br />

dacla<br />

cvlilebebi wylis<br />

zogierTi<br />

maRali periodis<br />

maCvenebeli<br />

dros<br />

clilebebi wylis<br />

dabali periodis<br />

dros<br />

amoRebis<br />

menejmenti<br />

morfologia<br />

Nnapirebis<br />

xelovnuri Seqmna<br />

sanapiro zolis<br />

ganadgureba<br />

biologia<br />

Ppirdapiri daWera<br />

Tevzaobis marTva<br />

saxeobebis<br />

Semotana<br />

daavadebaTa<br />

Semotana<br />

Mmdgomareobis<br />

Sefaseba<br />

Llokaluri<br />

modelebi<br />

Ffinuri Sefasebis<br />

saSualeba, SEQ-lacs<br />

64


65<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

zewolisa da zegavlenis raodenobrivi Sefasebis saSualebebi, romelnic<br />

raodenobrivad adgenen dabinZurebis tvirTs, ar gansxvavdebian maTgan, romelnic esadagebian<br />

mdinareebs da isini ar ganixilebian ganmeorebiT.<br />

YzegavlenaTa Sefasebis yvelaze zogadi saSualeba aris OECD modeli (cnobili, rogorc<br />

Vollenweider-is modeli), ukve naxsenebi ,,skriningis seqciaSi”. isini SeiZleba gamoyenebul<br />

iqnas ufro detaluri SefasebisTvis, vidre skriningia, radgan ufro zustad gvawvdis<br />

Setanil datvirTvebs da ganaxlebis droc xelmisawvdomia.<br />

radgan bevri tba kaSxalebis aSenebis Sedegia, wylis xarisxze amoRebis zewola<br />

gamokvleulia bevr qveyanaSi. arCeviTi amoRebis modelebi gamoiyeneboda 1980 wels<br />

kaSxlebis marTvis wesebis dasanergad, romelTac SeeZloT SeecvalaT wylis maragebis<br />

Termuli dajgufeba da SeemcirebinaT wyalmcenareebiT dabinZureba (eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia).<br />

Pparalelurad, mravali kvleva mieZRvna damokidebulebaTa gagebas wylis d<strong>on</strong>is cvlilebasa<br />

(wylis gamoyenebis gamo) da napirebis biologiur funqci<strong>on</strong>irebas Soris. Mmizani ormagi<br />

gaxldaT: wylis obieqtis moxerxebulobis gazrda; gansakuTrebiT turizmis sez<strong>on</strong>isTvis,<br />

da rezervuaris k<strong>on</strong>struqciis mavne efeqtebis Semcireba;<br />

im faqtis miuxedavad rom aseTi midgomis Sedegebi ar SeiZleba ganixil<strong>on</strong>, rogorc<br />

mTlianad danergili saSualebebi, isini SeiZleba gamoyenebul iqnan kvlevis safuZvlad,<br />

gansakuTrebiT Tu eqspertebi, romelnic muSaobdnen am wylis obieqtebze kvlav iseT<br />

adgilebze arian, rom SeZleben daexmar<strong>on</strong> direqtivis ganxorcielebas.<br />

saxelmwifo Sefasebis saSualebebi rutinul safuZvelze inergeba mxolod SezRuduli<br />

raodenobis qveynebSi, romelnic akvirdebian am wylebs. Uumetesobas saqme aqvs ZiriTadad<br />

eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>kaciis sakiTxebTan, rac farTodaa asaxuli literaturaSi. Mmiznebis<br />

Seusruleblobis riskebis Sefasebisas sasmel da sabanao wylebTan mimarTebaSi, unda<br />

gamoyenebul iyos m<strong>on</strong>acemebi, romelnic SesabamisobaSia EU-direqtivebTan 75/440/EEC<br />

(zedapiruli wyali, romelic gamiznulia sasmeli wylis amosaRebad) da<br />

76/160/EWG (sabanao wylebi).<br />

Sejameba, romelic ukavSirdeba tbebisTvis gamosadeg saSualebebs<br />

Tu gaviTvaliswinebT saSualebaTa jgufs, virtualurad verc erT maTgans ver moviyvanT<br />

ganxorcielebuli saSualebis magaliTad. maTgan daaxloebiT naxevari kvlav saWiroebs<br />

Zalisxmevas ganxorcielebisaTvis,<br />

danarCeni saWiroebs samecniero ganviTarebas, ZiriTadad hidrologiuri reJimTan<br />

dakavSirebuli Sefasebebi. Kkvlav, aRiniSneba saSualebaTa nakleboba, romelnic aRweren<br />

zegavlenebs saxeobaTa Semadgenlobis sxvaobaze da biologiuri elementebis bunebriv<br />

mdgomareobaTa siuxveze.<br />

4.5.3. saSualebebi gruntis wylebisTvis<br />

Ggruntis wylebis mgrZnobiarobis rukebi da maCveneblebi warmoadgenen sasargeblo<br />

saSualebebs, dabinZurebis savaraudo zegavlenebis daxasiaTebis procesSi. Tu<br />

gaviTvaliswinebT garkveuli faqtorebis jgufs, gruntis wylebis mgrZnobiaroba<br />

dabinZurebis mimarT SeiZleba daxarisxdes dabinZurebis zewolis mixedviT xeleTis<br />

zedapirze.<br />

tipiurad, mgrZnobiarobis ranJirebis meTodebi iTvaliswneben rig parametrebs, rogoricaa:<br />

* fekaluri Canarecxebis arseboba, buneba da sisqe, Semarbilebeli Tvisebebis CaTvliT,<br />

* zedapiruli (danaleqebis) depozitebis arseboba, buneba da sisqe, Semarbilebeli<br />

Tvisebebis CaTvliT<br />

* gruntis wylebis dinebis meqanizmi wylian midamoSi (mag. Mmatriqsi, naxleCi, Warbi ormagi<br />

forianoba)<br />

* wylis fskeris siRrme<br />

Ggruntis wylebis mgrZobiarobis rukebi, romelnic emyareba regi<strong>on</strong>ul Sefasebebs<br />

maCveneblebze dafuZnebuli sistemis gamoyenebiT, SeiZleba gamoyenebul iqnas rogorc<br />

skriningis saSualeba zewolebiT gamowveuli zegavlenebis SedarebiTi farglebis<br />

dasadgenad.<br />

65


66<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

isini SesaZloa sasargeblo aRmoCndnen SefasebisTvis, arian Tu ara gruntis wylis<br />

obieqtebi dabinZurebis wyaroebidan riskis qveS, sawyisi daxasiaTebis dros.<br />

gruntis wylebis mgrZnobiarobis Sefaseba SeiZleba kombinirebul iqnas difuzuri<br />

dabinZurebis wyaroebis qcevis modelirebasTan, rogorc maTTvis, romelic SemuSavebulia<br />

nitratebisaTvis niderlandebSi (STONE);<br />

detalebi xelmisawvdomia saitze http://www.riza.nl/projecti<strong>on</strong>_nl.html site) an pesticidebisTvis<br />

gaerTianebul samefoSi (POPPIE); detalebi xelmisawvdomia saitze http://www.meds-sdmm.dfompo.gc.ca/meds/prog_Int/ECES/ICES_e.htm<br />

site), gruntis wylebis farglebSi wylis xarisxis mTliani<br />

riskis gasaTvaliswineblad.<br />

Txeli Canarecxebi<br />

(araa gadaadgileba)<br />

sqeli, Tixis Canarecxebi<br />

Txeli ujeri z<strong>on</strong>a<br />

maRali wylis d<strong>on</strong>e<br />

dabali gamtarianoba<br />

danaleqebi<br />

wylis Rrma horiz<strong>on</strong>ti<br />

nabzari kirqva<br />

maRali mowyvladoba<br />

qviSa da riye<br />

dabali mowyvladoba<br />

grafiki 4.1. maRali da dabali mowyvladobis gruntis wylebi (UK gruntis wylebis forumis<br />

privilegia)<br />

gruntis wylebis modelebi: gruntis wylebis dinebis modelireba<br />

66


67<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

sasargebloa sami ZiriTadi miznis gamo. is SesaZloa sasargeblo iyos gruntis wylebis<br />

obieqtebis da asocirebuli wylis obieqtebis daclisa da xelovnuri avsebis savaraudo<br />

zegavlenaTa winaswargansazRvrisTvis, da Semdgomi SefasebisaTvis savaraudod miaRwevs Tu<br />

ara gruntis wylis obieqti karg raodenobriv statuss. Mmeorec, gruntis wylis dinebis<br />

myari modelis SemuSaveba warmoadgens nebismieri dabinZurebis gadatanis modelirebis<br />

aucilebel winapirobas, romelic Catarebulia rogorc dabinZurebis zewolaTa analizis<br />

nawili wylis am obieqtze. sabolood, modeli Zvirfasi xdeba mogvianebiT, WFD<br />

R<strong>on</strong>isZiebaTa efeqturi programis SemuSavebis procesSi da wylis obieqtis marTvisas.<br />

Ggruntis wylis mimoqcevis modelebi aseve, tipiurad, axdenen gruntis wylis<br />

urTierTqmedebis simulacias hidrologiuri ciklis sxva nawilebTan. urTierTqmedebebi<br />

gruntis da zedapirul wylebs Soris da Waobian miwebs Soris SesaZloa simulirebul<br />

iqnas, rac sasicocxlo mniSvnelobisaa urTierTqmedebebis winaswar ganmsazRvrisaTvis<br />

zedapiruli wylis obieqtebs da maTze mikuTvnebul gruntis wylis obieqtebs Soris.<br />

Ggruntis wylis wyaroebis modelebi iReben mraval formas, martividan, normalur,<br />

analitikur wylis balansis modelebidan gruntis wylis obieqtSi Setanili da gamotanili<br />

wylis raodenobis Sesaxeb, obieqtis SigniT gruntis wylis mimoqcevis sistemis rTul<br />

ricxobriv modelebamde.<br />

Mmartivi modelebi Seicaven standartul analitikur gadawyvetebs, wylis d<strong>on</strong>is awevisas<br />

amoRebaTa efeqtebis Sesaxeb. zogadad xelmisawvdomi saSualebebi, rogoricaa Aqufer Win 32<br />

(detalebi mocemulia vebsaiteze http://www. aquiferanalysis.com/modelsum.thm site) da ukve<br />

xelmisawvdomia P-testi,<br />

romelic iZleva tumboTi burRviTi samuSaobis m<strong>on</strong>acemebis analizis saSualebas wylis<br />

d<strong>on</strong>eTa zegavlenebis winaswar gansazRvrisaTvis.<br />

regi<strong>on</strong>uli kvlevebisTvis, an sadac ufro rTuli analizia saWiro gamoiyeneba MODEFLOW<br />

(detalebi mocemulia vebsaiteze: http://water.usgs.gov/s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>tware/modflow.html site), romelic<br />

warmoadgens farTod gamoyenebad gruntis wylis mimoqcevis cifrul models, Seqmnils<br />

AaSS-s geologiuri mimoxilviTi kvlevis Sedegad, romelic ufulodaa xelmisawvdomi.<br />

Aalternatiuli kodi, rogoricaa MIKE -SHE (detalebi mocemulia vebsaiteze: http://www.<br />

dhis<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>tware.com/mikeshe/site) aseve gamoiyeneba wevri qveynebis nawilSi gruntis wylis momoqcevis<br />

simulaciisaTvis wylis mimdebare arealze.<br />

sadac gruntis wylis mimoqcevis reJimi gasagebia, Semdgom SesaZlebelia dabinZurebis<br />

zewolaTa efeqtebis gaTvaliswineba. Uukve arsebobs saSualebaTa rigi, romelic albaT<br />

gamosadegia C<strong>on</strong>Sim CaTvliT (detalebi mocemulia vebsaiteze: http://www.envir<strong>on</strong>mentagency.gov.uk/subjects/waters/groundwater<br />

site ) analitikuri modeli, romelic Seqmnilia garemos<br />

saagentos mier (inglisi & uelsi) da iyenebs albaTobis saSualebebs, rom winaswar<br />

gansazRvros Carecxili kanalizaciis wyliT da zedapiruli gam<strong>on</strong>ay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ebiT, dabinZurebis<br />

zegavlenis dasadgenad gruntis wylis xarisxze. sadac ufro rTuli kodebia Sesatyvisi,<br />

MODEFLOW (detalebi mocemulia vebsaiteze: (http://water.usgs.gov/s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>tware/modflow.html site<br />

)SesaZlebelia kombinirebul iqnas<br />

Tavisufal (gadaxdis gareSe) dabinZurebis satransporto kodebTan, MT3D Aan MT3DMS<br />

(detalebi mocemulia vebsaiteze: (http://hydro.geo.ua.edu/mt3d/site) wertilovani wyaroebidan<br />

wamosuli dabinZurebis zegavlenaTa winaswar gansazRvrisaTvis. Ppatentirebuli winaswari<br />

damuSavebis programebi aseve xelmisawvdomia MODEFLOW-ze.<br />

Sereuli dabinZurebisaTvis, arsebuli cifrobrivi modelebi naklebad<br />

Ddamxmarea, amasTan gruntis wylebis daucvelobis Semowmeba warmoadgens Zvirfas<br />

saSualebas gruntis wylis xarisxis riskebis Sesafaseblad aseT pirobebSi. wylis CarCo<br />

direqtiva ar akeTebs gansxvavebebs gruntis wylebs Soris sxvadasxva SreebSi. yvela<br />

gruntis wyali moiTxovs erTnairi xarisxis dacvas dabinZurebisagan. amasTan, zegavlena<br />

romelic SesaZloa gamoiwvios dabinZurebis zewolam cvalebadobs saitidan saitamde,<br />

qvemdebare niadagis hidrogeologiur Tvisebebze, gadaadgilebaze da geologiuri plastis<br />

simyareze damokidebulebiT.<br />

Sedegad, dabinZurebis mocemuli zewolisTvis, gruntis wylis obieqtis mdgomareobaze<br />

zegavlena, da R<strong>on</strong>isZiebaTa potenciuri programa cvalebadobs wylis sxvadasxva garemoSi.<br />

4.5.4. saSualebebi gamavali wylebisTvis<br />

67


68<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Mmdgomareobis Sesafasebeli saSualebebi bolomde ar arian SemuSavebuli, da albaT ar<br />

arian srulad gansazRvruli, radgan ar arsebobs sruli SeTanxmeba samecniero<br />

sazogadoebaSi.<br />

Yyvelaze ukeT Seswavlili sakiTxebi ukavSirdebian eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciis (mcenareebiT<br />

dabinZureba) mizezebs da sazogadoebriv jandacvasTan mimarTebaSi my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i movaleobebis<br />

warmatebul gamoyenebas.<br />

zewolaTa da zegavlenaTa raodenobrivi gansazRvris saSualebebi dakavSirebuli<br />

nutrientebis gamodinebasTan aRwerilia mdinareTa seqciaSi. yvelaze gamokveTili<br />

gansxvaveba HARP/Nut and HARP/Haz gaidlainebSi mow<strong>on</strong>ebulia Ospar k<strong>on</strong>venciiT, gam<strong>on</strong>aklisia<br />

Harp/Nut GL6,<br />

romelic amJamad Sefasda adre naxsenebi Euroharp programiT (ixileT damateba).<br />

Harp/Nut gaidlainebi ar aris ,,saSualeba” , magram isini gvawvdian Tanmimdevrul CarCos,<br />

nutrientebis tvirTis raodenobrivi SefasebisTvis (organuli nivTiereba), romelic<br />

gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a zRvaSi da gamdinare wylebSi, da maTi SefasebisaTvis da dajgufebisaTvis<br />

mdinareTa napirebze, sadac gamoiyeneba es Sedareba.<br />

Ees sakiTxi saxseneblad mniSvnelovania, radgan Sedegebi Zalze gamWvirvalea da advildeba<br />

informaciis miwodeba sazogadoebisaTvis.<br />

winaT naxsenebi dabinZurebis Semafasebeli saSualebebi, amorCeviTad miuTiTeben am<br />

orientirebze da gamoTvlil Sedegebze, romelnic gaidlainebis moTxovnaTa formats<br />

Seesabameba: saSualebebiT (kanalizaciis sistema, wylis gamwmendi sadgurebi, da sxva) da<br />

wyaroebiT (saSinao, industriuli, da sxva) da amgvarad, amzadeben gansazRvrebas gaTvlili<br />

programebisaTvis, dabinZurebis dasamarcxeblad.<br />

MamasTan, Casatarebelia zogierTi cvlileba, raTa moxseneba gakeTdes<br />

TiToeul wylis obieqtze, radgan Ospar moiTxovs informacias mxolod zRvaSi Cadinebebis<br />

Sesaxeb.<br />

cxrili 4.6.<br />

sanapiro &gamdinare wylis obieqtebisaTvis saWiro<br />

saSualebebis xelmisawvdomobis xarisxis Sefaseba<br />

sanapiro-<br />

WFD<br />

Ddaculi arealebi<br />

gamdinare<br />

saSualebaTa kategoriebi:<br />

1. xelmisawvdomi da<br />

danergili<br />

saSualebebi<br />

2. xelmisawvdomi,<br />

magram jer<br />

gamouyenebeli<br />

saSualebebi<br />

SeniSvnebi<br />

meTodebze da<br />

saWiro<br />

3. ara xelmisawvdomi<br />

saSualebebi<br />

m<strong>on</strong>acemebze<br />

zewolis raodenobrivi gansazRvra zewolaTa TiToeul jgufze<br />

dabinZurebebi<br />

Nnutrientebi<br />

M<strong>on</strong>eris, Nopolu, Harp.Nut<br />

zogadi pirobebi<br />

toqsinebi<br />

Harp/Haz<br />

Mmikrobebi<br />

wylis reJimi<br />

cvlileba wylis moqcevis<br />

Nnavigaciis samuSaobi, didi<br />

reJimSi<br />

wyalsacavebis modifikacia<br />

cvlileba dinebis<br />

gadaadgilebis<br />

ganawilebaSi<br />

nakadis Zlieri cvlilebebi<br />

morfologia<br />

Ffiziko-qimiuri<br />

flora<br />

uxerxemloebi<br />

68<br />

Tevzebi<br />

Mmoluskebis<br />

moSeneba<br />

Bbanaoba/dasveneba<br />

macxovreblebi/frin<br />

velebi<br />

jebiris gamoyeneba wyalsacavze


69<br />

grZelvadiani kursis<br />

gaxleCa<br />

SenarCuneba, wylis<br />

kalapotis modifikacia<br />

sanapiro zolis cvlileba<br />

xmeleTis da napiris<br />

xelovnuri cvlileba<br />

cvlileba/<br />

hidro/danaleqebSi<br />

moqcevaTa Soris arealis<br />

blokireba<br />

biologia<br />

Ppidapiri dakaveba<br />

saxeobaTa Semotana<br />

daavadebaTa Semotana<br />

Mmdgomareobis Sefaseba<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Eerozia in dev.<br />

Eerozia in dev.<br />

CIEM/CES<br />

magaliTad, SEQ-ETM<br />

Ggamaval wylebze mniSvnelovani zewolebi dakavSirebulia cvlilebebTan hidrologiur da<br />

moqcevaTa reJimebSi, romelic mdinareze an wyalsacavze kaSxlebis Senebis Sedegia da<br />

navsadgurebis da sanavigacio samuSaobisa. eqspertTa msjelobis erTi magaliTi<br />

zegavlenaTa SefasebisTvis Setanilia me-6 Tavis damtebaSi.<br />

saSualebebTan dakavSirebuli Sejameba, romelic miesadageba sanapiro da gamaval wylebs<br />

am tipis wylis obieqtebTan mimarTebaSi aRiniSneba zewolaTa da zegavlenaTa Semafasebeli<br />

saSualebebis simwire. saSualebaTa jgufis naxevarze meti moxvda mesame magaliTSi, sadac<br />

saWiroa kvlevebi, meore naxevari ki saWiroebs ganxorcielebas.<br />

4.5. jamuri daskvnebi<br />

Mmiuxedavad imisa, rom xelmisawvdomi saSualebebis identifikacia ver<br />

damTavrda, naTlad gamoCnda rom direqtivis mravali moTxovna ver iqneba<br />

Sesrulebuli mxolod Sesyiduli kompiuteruli programis SerCeviT da<br />

Dda ganxorcielebiT.<br />

dadebiTi daskvnebia, is rom skriningis saSualebebi faraven wylis obieqtis kategoriebis<br />

safuZvlian speqtrs, zewolebs da amocanebs. zogierTi maTgani unarmosilia Caataros<br />

tendenciebis analizi, ZiriTadi scenaris mixedviT. maSin mosalodnelia, rom 2004<br />

wlisaTvis moTxovnili analizi umetesad Sesruldeba arsebuli saSualebebis safuZvelze.<br />

uary<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iTi daskvnebia, is rom direqtivis originaluri sakiTxebi, romelnic afaseben<br />

biologiur da ekologiur mdgomareobaze zegavlenis gamomwvev zewolebs, ar arian<br />

dafarulni xelmisawvdomi saSualebebiT da maTi ganviTarebisaTvis saWiroa mravali<br />

SemTxvevis gamokvleva da ara mxolod inJineria.<br />

sakiTxebi, romelic ganxilulia am TavSi imsaxureben Semdgom kvlevebs.<br />

naCvenebia, rom samuSao jgufma unda SeinarCunos kavSirebi, raTa gauziar<strong>on</strong> erTmaneTs<br />

programis ganxorcilebis gamocdileba. es saSualebas iZleva, rom uwyvetad xdebodes<br />

saWiroebaTa dadgena, da gaidlainebis ganxorcelebisaTvis aucilebel saSualebaTa<br />

xelmisawvdomobisa da praqtikulobis gansazRvra.<br />

5. informaciis saWiroebebi da m<strong>on</strong>acemebis wyaroebi<br />

zogadi midgomis aRwera, romelic saWiroa zewolaTa da zegavlenaTa analizisTvis<br />

aRniSnavs mravali saxis informacias da m<strong>on</strong>acemebs, romelic moTxovnil iqneba. isini<br />

SeiZleba daiyos iseTad, romelnic axdenen sadrenaJo auzis da misi wylis obieqtebis<br />

zogad aRwerilobas (isini ar arian gansakuTrebulad damokidebulni zewolebTan an<br />

zegavlenebTan), m<strong>on</strong>acemebi, romelnic aRweren zewolebs, da m<strong>on</strong>acemebi romelnic aRweren<br />

zegavlenebs.<br />

ase rom m<strong>on</strong>acemebis moTxovnebi dazustebulia ZiriTadad zedapiruli wylebisTvis, ufro<br />

meti detalizaciiT gruntis wylebisTvis.<br />

69


70<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

mTel infomaciasa da m<strong>on</strong>acemebTan mimarTebaSi albaT yvelaze advilad xelmisawvdomi<br />

wyaroebia naci<strong>on</strong>aluri da regi<strong>on</strong>uli m<strong>on</strong>acemTa qseli wevr qveynebs SigniT. es instruqcia<br />

ar apirebs mTeli am wyaroebis CamoTvlas. instruqcia migviTiTiTebs, ra tipis m<strong>on</strong>acemebi<br />

iqneba sasargeblo zewolaTa da zrgavlenaTa analizisTvis, ratom SeiZleba m<strong>on</strong>acemi<br />

sasargeblo aRmoCndes, da iZleva informaciis wyaros evropis farglebSi. amgvarad sveti<br />

,,wyaro” momdevno cxrilebSi srulad ar aris Sevsebuli, kompetenturi avtoritetebi,<br />

romelnic atareben zewolaTa da zegavlenaTa analizs saWiroeben inovaciebs sakmarisi<br />

m<strong>on</strong>acemebis Sesagroveblad. magaliTad, ekiTxebian dainteresebul pirTa jgufebs, vis<br />

SeiZleba hq<strong>on</strong>des sasargeblo Canawerebi (magaliTad, meTevzeebis da mebadurTa jgufebs<br />

eqnebaT m<strong>on</strong>acemebi TevzWeraze; adgilobrivi veluri garemos jgufebs eqnebaT sasargeblo<br />

ekologiuri m<strong>on</strong>acemebi.).<br />

rekomendirebulia, rom sadac SesaZlebelia, m<strong>on</strong>acemebi grovdeba cifruli formiT da<br />

gamoiyeneba CIS farglebSi.<br />

damateba II, 1,1, ,, zedapiruli wylis obieqtebis tipebis daxasiaTeba da 1.2. ,,ekoregi<strong>on</strong>ebi da<br />

zedapiruli wlis obieqtebis tipebi” CaTvlilia damTavrebulad, sanam daiwyeba zewolaTa<br />

da zegavlenaTa analizi. amgvarad es Tavi fokusirdeba 1.4.-is Sesatyvis informaciis<br />

wyaroebze, zewolaTa identifikaciaze, da 1.5. zegavlenaTa Sefasebaze.<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipebi, romelic Segrovilia, pirvelad unda moicavdes m<strong>on</strong>acemebs wylis<br />

obieqtebis Sesaxeb (tipi, morfologia, geografiuli da meteorologiuri pirobebi,<br />

biologiuri da fiziko-qimiuri pirobebi), vinaidan es aris sawyisi wertili zewolaTa da<br />

zegavlenaTa analizisaTvis.<br />

amas garda m<strong>on</strong>acemebi arsebul gamoyenebaTa Sesaxeb (m<strong>on</strong>acemebi zewolebze urbanuli,<br />

industriuli da s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis wertilovani da Sereuli wyaroebidan, wylis<br />

amoRebebze, wylis dinebis regulaciaze, morfologiaze da xmeleTis gamoyenebaze ) da<br />

wylis obieqtis mdgomareobaze aucilebelia.<br />

mokle drois CarCoebis gamo zewolaTa da zegavlenaTa pirveli analizis dasamTavreblad,<br />

unda gamoyenebul iqnas arsebuli m<strong>on</strong>acemebi, Segrovili Sesrulebis Sesatyvisi<br />

kriteriumebis safuZvelze, da sadac es saWiroa, axlad Segrovili informaciuli SevsebiT.<br />

Segrovili m<strong>on</strong>acemebi SeiZleba gamoyenebul iqnas me-4 Tavis mixedviT (saSualebebi)<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizisTvis, raTa Sefasdes garemos obieqtebis Sefasebis<br />

Cavardnis riski, ekologiuri statusi da amgvarad, biologiuri da qimiuri statusi da<br />

wylis obieqtis daucveloba. unda Segrovdes m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis aRwerilobaze da<br />

mis mimdebare arealze, antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri zewolebis identifikaciaze, da zegavlenaTa<br />

Sefaseba m<strong>on</strong>itorirebul biologiasa da qimiis bazaze. TiToeul wevr qveyanas eqneba<br />

gansxvavebuli tipis, wyaroebis da moculobis informacia. SesaZlebelia m<strong>on</strong>acemebis<br />

garkveuli raodenobiT kategoriebis identifikacia, romelic saerTo iqneba yvela wevri<br />

qveynisTvis. mniSvnelovani kategoriebia sxva arsebuli EC direqtivebi, romelnic<br />

nawilobriv naxsenebia WFD-Si, damateba II, 1.4.<br />

es direqtivebi gvawvdian informacias zewolis kerZo tipze (mag. urbanuli naxmari wylis<br />

direqtiva) an isini moicaven garemos standartebs (mag. nitratebis direqtiva). aseTi<br />

direqtivebi gvawvdian informacias sxvadasxva zewolebze. informaciis sxva tipebi SeiZleba<br />

iyos naci<strong>on</strong>aluri moTxovnilebani, rogoricaa naci<strong>on</strong>aluri klasifikaciis sqemebi,<br />

inventari romelsac moiTxovs naci<strong>on</strong>aluri kan<strong>on</strong>mdebloba, da sxva.<br />

cxril 5.2.1. ,,informacia zewolebze” da cxrili 5.2.2. ,,informacia zegavlenebze”<br />

direqtivebi, romelnic naxsenebia WFD damateba II, 1,4,-Si da amgvarad gaTvalisiwnebul unda<br />

iqnan pirvel rigSi.<br />

5.1. zogadi informacia<br />

5.1.1. aRwerilobiTi informacia romelic Seesatyviseba wylis obieqtebs<br />

Mm<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

wylis obieqtebi<br />

70


71<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

wylis obieqtis tipi<br />

sivrcobrivi<br />

gavrceleba<br />

zewolaTa da<br />

zegavlenaTa analizis<br />

sawyisi<br />

wertili<br />

meteorologia<br />

wvimianoba wylis balansi Eerovnuli<br />

meteorologiuri<br />

samsaxuri, EEsxva<br />

evropuli<br />

temperatura<br />

geografiuli<br />

topografiuli<br />

Qmyari danaleqebis<br />

geologia<br />

Ggadaadgilebis<br />

geologia<br />

niadagi<br />

Ggruntis<br />

daxriloba(%)<br />

Aarxis morfologia,<br />

wylis zedapiris<br />

buneba<br />

xmeleTis gamoyeneba<br />

Uurbanuli areebi<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />

industriuli<br />

xmeleTi<br />

maRaros/madneulis<br />

samuSaoebi<br />

wylis obieqtebis<br />

drenaJis areebis<br />

gansazRvra<br />

wylis arealis<br />

maxasiaTeblebi, wylis<br />

qimiuri Semadgenloba<br />

qveS mdebare wylis<br />

arealis daucveloba.<br />

wylis arealidan<br />

gamodinebis da drenaJis<br />

maxasiaTeblebi<br />

qveS mdebare wylis<br />

arealis daucveloba.<br />

wylis arealidan<br />

gamodinebis da drenaJis<br />

maxasiaTeblebi<br />

wylis arealidan<br />

gamodinebis da drenaJis<br />

maxasiaTeblebi<br />

wylis obieqtis<br />

statusis da<br />

mgrZnobiarobis<br />

gansazRvra an zewolebis<br />

Sefaseba.<br />

winaswari skriningi<br />

wertilovani<br />

dabinZurebis<br />

wyaroebisTvis<br />

winaswari skriningi<br />

wertilovani<br />

dabinZurebis<br />

wyaroebisTvis<br />

winaswari skriningi<br />

wertilovani<br />

dabinZurebis<br />

wyaroebisTvis<br />

winaswari skriningi<br />

wertilovani<br />

dabinZurebis<br />

wyaroebisTvis<br />

71<br />

ruqebis samsaxuri,<br />

EEA, sxva evropuli<br />

Nnaci<strong>on</strong>aluri<br />

ekologiuri<br />

mimoxilva da<br />

institutebi<br />

Nnaci<strong>on</strong>aluri<br />

ekologiuri<br />

mimoxilva da<br />

institutebi<br />

Nnaci<strong>on</strong>aluri<br />

niadagis mimoxilva<br />

da samsaxurebi<br />

Nnaci<strong>on</strong>aluri da<br />

regi<strong>on</strong>uli<br />

statistikuri<br />

samsaxurebi<br />

CORINENE-Lmiwis<br />

safari (EEA)<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis<br />

administracia,<br />

naci<strong>on</strong>aluri da<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis<br />

samsaxurebi,<br />

CORINE- Lmiwis<br />

safari (EEA)<br />

CORINE- Lmiwis<br />

safari (EEA)<br />

Kkomerciuli winaswari skriningi CORINE- Lmiwis


72<br />

metyeveoba<br />

wertilovani da<br />

Sereuli dabinZurebis<br />

wyaroebisTvis<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

safari (EEA)<br />

Gm<strong>on</strong>acemebis<br />

tipi<br />

burusiT<br />

dafaruli<br />

miwebi<br />

Ddasveneba, mag.<br />

Ggolfis<br />

kursebi<br />

aTvisebis<br />

magaliTi<br />

gamoyeneba SW GW wyaro<br />

winaswari skriningi<br />

Sereuli dabinZurebis<br />

wyaroebisTvis<br />

winaswari skriningi<br />

wertilovani da<br />

Sereuli dabinZurebis<br />

wyaroebisTvis<br />

winaswari skriningi<br />

wertilovani da<br />

Sereuli dabinZurebis<br />

wyaroebisTvis<br />

CORINE- Lmiwis<br />

safari (EEA)<br />

mTavari mewileebi<br />

Eeqspertebi<br />

saministroebidan<br />

(s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba,<br />

transporti,<br />

dagegmareba,<br />

ek<strong>on</strong>omika…)<br />

wylis momsaxureobis<br />

momwodeblebi, wylis<br />

gamoyenebis seqtorebi<br />

& mewileebi<br />

(fermerebi,<br />

industria<strong>list</strong>ebi, da<br />

sxva)<br />

Ggaremos NGOs<br />

sadac maT SeZleba daexmar<strong>on</strong> informaciiT da codniT<br />

• daxasiaTebis m<strong>on</strong>acemebis mowodeba (rogorc gruntis aseve<br />

zedapiruli wylebisTvis):<br />

• hidrologiuri codna gruntis wlis qcevebze<br />

- mamoZravebeli Zalebi<br />

- zewolebi;<br />

- wylis obieqtis mdgomareobis cvlilebebi;<br />

- zewolaTa zegavlena wylis statusze;<br />

• ZiriTadi mewileebis (dainteresebuli pirebis) dadgena<br />

• Aarsebuli sazogadoebrivi kan<strong>on</strong>mdeblobis ganxorcielebis<br />

da efeqtis Sefaseba<br />

• wylis gamoyenebis daxasiaTeba da misi mniSvneloba<br />

zewolebTan mimarTebaSi;<br />

• Tanmimdevruli meTodologiebis gansazRvra ZiriTadi<br />

cvladebis dasadgenad wevri qveynebis d<strong>on</strong>eze<br />

• m<strong>on</strong>acemebis mowodeba daxasiaTebisaTvis (ixileT zemoT);<br />

• Zalisxmeva zewolaTa SefasebisaTvis<br />

*Ggaremos ZiriTadi sakiTxebis dadgena;<br />

* garemos zemoqmedebebis Sefaseba<br />

Mmewileebi/samoqalaqo<br />

sazogadoeba/<br />

sazogadoebrioba<br />

Mmkvlevarebi/eqspertebi<br />

(Cveulebriv, rogorc<br />

naxsenebi mewileebis<br />

* specifiuri Zalisxmevis Cadeba zewolaTa SefasebisaTvis<br />

* zewolaTa zegavlenebis gansazRvra wylis statusze (mag.<br />

Modelirebis meSveobiT)<br />

72


73<br />

k<strong>on</strong>sultantebi)<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

5.2. informacia zewolebze<br />

5.2.1. informacia dabinZurebis wertilovan wyaroebze<br />

Mm<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

Uurbanuli Canarecxi<br />

wylis direqtiva<br />

(91/271/EEC) m<strong>on</strong>acemebi da<br />

moxsenebebi<br />

integrirebuli<br />

dabinZurebis prevenciis<br />

direqtivis<br />

(91.271/EEC)m<strong>on</strong>acemebi da<br />

moxsenebebi<br />

M direqtivis miznebisTvis<br />

uflebamosili qmedebebi<br />

76/464/EEC-wylis<br />

dabinZureba garkveuli<br />

saSiSi substanciebis<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iT<br />

sasmeli wylis direqtiva<br />

76/160/EEC<br />

sabanao wylis<br />

direqtiva76/160/EEC<br />

Ddireqtiva 78/659/EEC<br />

Mmtknari wylis xarisxze,<br />

romelsac sWirdeba dacva<br />

an gaumjobeseba Tevzebis<br />

sicocxlis<br />

SesanarCuneblad<br />

Ddireqtiva 79/923/EEC<br />

moluskebisTvis saWiro<br />

wylis xarisxze<br />

urbanuli Canarecxi wylis<br />

saitebis da maTi gam<strong>on</strong>aJ<strong>on</strong>ebis<br />

Sefaseba.<br />

Mm<strong>on</strong>itorirebuli parametrebia<br />

BOD5,COD, totaluri<br />

suspendirebuli danaleqebi da<br />

gamodineba mgrZnobiare areebSi,<br />

romelnic eqvemdebarebian<br />

eutrifikacias totaluri<br />

fosforiT da totaluri azotiT<br />

Kuflebamosili koleqciis<br />

saitebi, IPPC direqtivis qveS da<br />

maTi gam<strong>on</strong>adenebi.Semdgomi<br />

daxasiaTebisTvis<br />

gaTvalsiwinebuli qmedebis<br />

detaluri daxasiaTeba<br />

aqtivobaTa adgilmdebareobis<br />

Sedareba, romelnic<br />

uflebamosilia am direqtiviT.<br />

Semdgomi daxasiaTebisTvis<br />

gaiTvaliswineT aqtivobis buneba<br />

informacia zedapiruli wylis<br />

xarisxze, romelic gamoiyeneba<br />

sasmelad<br />

(fizikur, qimiur, da<br />

mikrobiologiur parametrebze<br />

dakvirveba regularuli<br />

intervalebiT )<br />

informacia wylis xarisxze<br />

wylis obieqtebze, romelnic<br />

gamoiyeneba<br />

sabanaod(mikrobiologiuri,<br />

fizikuri, qimiuri da sxva<br />

parametrebi da sxva substanciebi,<br />

romelnic migviTiTeben<br />

dabinZurebaze<br />

dakvirvebis qveSaa.<br />

informacia mtknari wylis<br />

xarisxze (dakvirveba fizikur da<br />

qimiur parametrebze) Tevzebis<br />

sicocxlesTan mimarTebaSi<br />

Ddireqtiva awesebs xarisxis<br />

minimalur kriteriumebs<br />

moluskebisTvis saWiro<br />

wylebisTvis (sanapiro da<br />

naklebmariliani<br />

wylebisTvis):fiziko-qimiuri da<br />

mikrobiologiuri<br />

parametrebi.aucilebeli<br />

SezRudvis d<strong>on</strong>eebi da am<br />

parametrebis saorientacio<br />

73<br />

Nerovnuli m<strong>on</strong>acemebis<br />

Senaxva da moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi, EPER<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi, EPER<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi


74<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Uuflebamosili qmedebebi<br />

gruntis wylis<br />

direqtivis miznebisTvis<br />

(80/68/EEC)<br />

sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sasuqebis<br />

gamoyeneba/gayidvis<br />

m<strong>on</strong>acemebi. Mm<strong>on</strong>acemebis<br />

gamoyeneba sadac advilad<br />

xelmisawvdomia<br />

Uuflebamosili qmedebebi<br />

direqtiva 1999/31/EEC<br />

miznebisTvis<br />

saitebi, romelnic<br />

imarTeba Zlier saSiSi<br />

SemTxvevebis (Seveso)<br />

direqtiviT(96/82/EC)<br />

Nnitratebis direqtiva<br />

(91/676/EEC)m<strong>on</strong>iSnuli<br />

areebi<br />

maCveneblebi; sinjis minimaluri<br />

sixSire da miTiTebuli meTodebi<br />

am wylebis gasaanalizeblad.<br />

aqtivobaTa adgilmdebareobis<br />

Sedareba gruntis wylis<br />

direqtivis qveS. Semdgomi<br />

daxasiaTebisaTvis<br />

gaiTvaliswineT aqtivobis<br />

adgilmdebareobis detaluri<br />

buneba.<br />

narCenebis nagavsayrelze gatanis<br />

direqtiva. Ddireqtiva iZleva<br />

informacias narCenebis<br />

moculobis Sesaxeb<br />

nagavsayrelebis saitebamde.<br />

Aaqtivobebis adgilmdebareobaTa<br />

Sedareba, romelic<br />

regulirdebaNnagvis gatanis<br />

direqtivis mixedviT. Semdgomi<br />

daxasiaTebisTvis gaiTvaliswineT<br />

aqtivobis<br />

detaluri buneba.<br />

Ddireqtivis mizania didi<br />

SemTxvevebis prevencia. Ees<br />

moicavs saSiSi substanciebis<br />

SezRudvas,<br />

aqtivobaTa adgilmdebareobis<br />

Sedareba, romelic regulirdeba<br />

Zlier saSiSi SemTxvevebis<br />

direqtiviT. Semdgomi<br />

daxasiaTdeba iTvaliswinebs<br />

aqtivobis detalur bunebas.<br />

Nsas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo nitratebis<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is Sefaseba<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi, EPER<br />

sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo-sameurneo<br />

gamoyeneba<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi, EPER<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi EPR<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

OOSPAR gaidlainebi<br />

Hharm<strong>on</strong>izebuli<br />

raodenobrivi<br />

SefasebisTvis da<br />

moxsenebis procedurebi<br />

nutrientebze ((HARP-NUT)<br />

OOSPAR gaidlainebi<br />

Hharm<strong>on</strong>izebuli<br />

raodenobrivi<br />

SefasebisTvis da<br />

moxsenebis procedurebi<br />

saSiSi substanciebze<br />

(HARP-HAZ)<br />

cxovelebis daavadebebi,<br />

epidemiuri dasamarxi<br />

ormoebi<br />

nitratebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is Sefaseba<br />

saSiSi substanciebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is<br />

Sefaseba<br />

mniSvnelovani raodenobiT<br />

cxovelTa samarxebis (>50)<br />

identifikacia daavadebaTa<br />

74<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

veterinaruli gadarCena


75<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

cnobili wertilovani<br />

wyaroebi dabinZurebuli<br />

xmeleTidan<br />

wyaldidobis wylis<br />

gadmodineba kanalizaciis<br />

sistemidan<br />

miwisqveSa ganlageba<br />

rkinigzis<br />

xazebi(herbicidebi)<br />

navTobsadeni milebi<br />

gamwovi milebi didi<br />

magistralebidan<br />

potenciurad<br />

damabinZurebeli qmedebebi<br />

(mag. industria, Ria<br />

Sesavalis maRaroebi,<br />

benzinis sadgurebi)<br />

miwaze gamodinebaTa<br />

xarisxi<br />

gam<strong>on</strong>adenebis qimiuri<br />

Semadgenloba<br />

k<strong>on</strong>trolis miznebiT<br />

daavadebaTa k<strong>on</strong>trolis miznebi<br />

ZiriTadi saitebis identifikacia,<br />

romelnic saaraudod<br />

wertilovani wyaroebia, magram ar<br />

regulirdebian zemoTnaxsenebi<br />

direqtivebiT<br />

Stormis wyaldidobis<br />

identifikacia, romelnic<br />

gadmodian xmeleTze<br />

regi<strong>on</strong>ebis identifikacia,<br />

romelnic eqvemdebarebian<br />

atmosferul cvlilebebs (mag.<br />

mJave wvimebi)<br />

sarkinigzo xazebis da<br />

gamoyenebuli herbicidebis<br />

identifikacia<br />

miwisqveSa navTobsadebi milebis<br />

identifikacia<br />

didi gzatkecilebidan<br />

(saavtomobilo) drenaJis dadgena<br />

miwaze. Semdgomi daxasiaTebisas<br />

dabinZurebis prevenciis<br />

R<strong>on</strong>isZiebaTa gansazRvra.<br />

areebis identificireba, sadac<br />

uamravi potenciuri wertilovani<br />

wyaroa<br />

Semdgomi detalebi<br />

zemoTaRweril gamodinebeze<br />

(Semdgomi daxasiaTeba)<br />

gam<strong>on</strong>aJ<strong>on</strong>is Semadgenloba<br />

(Semdgomi daxasiaTeba)<br />

wylis menejmentis<br />

marTva<br />

5.2.2. informacia dabinZurebis Sereul wyaroebze<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

nitratebis direqtiva<br />

(91/676/EEC )m<strong>on</strong>iSnuli<br />

areebi<br />

pesticidebis licenzirebis<br />

direqtiva (91/414/EC)<br />

direqtiva 98/8/EC biocidur<br />

produqtebze<br />

sasmeli wylis direqtiva<br />

75/440/EC<br />

sabanao wylis direqtiva<br />

direqtiva 76/464/EEC-wylis<br />

dabinZureba garkveuli<br />

wylis garemos arealebis<br />

dadgena maRali an zrdadi<br />

nitratebis k<strong>on</strong>centraciiT<br />

informacia pesticidebis<br />

gamoyenebaze<br />

informacia biociduri<br />

produqtebis gamoyenebaze<br />

ixileT 5,2,1, ,,wertilovani<br />

wyaroebi” (naxsenebi<br />

m<strong>on</strong>acemebis nawili awvdis<br />

informacias gansxvavebul<br />

zewolebsa da zegavlenebze,<br />

ise rom isini savaraudod<br />

mravladaa CamoTvlili<br />

ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />

wyaroebi”.<br />

ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />

wyaroebi”.<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

pesticidebis licenzirebis<br />

marTva<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

75


76<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

saSiSi substanciebis<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isas<br />

direqtiva 78/659/EEC mtknari<br />

wylis xarisxis Sesaxeb,<br />

romelsac sWirdeba dacva<br />

an gaumjobeseba Tevzebis<br />

sacxovrebeli pirobebis<br />

Sesaqmnelad<br />

direqtiva 79/923/EEC<br />

moluskebisTvis saWiro<br />

wylis xarisxze<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis<br />

sasuqebis<br />

gamoyeneba/gayidvis<br />

m<strong>on</strong>acemebi. gamoiyeneT<br />

m<strong>on</strong>acemebi, sadac advilad<br />

xelmisawvdomia<br />

OOSPAR gaidlainebi<br />

Hharm<strong>on</strong>izebuli<br />

raodenobrivi SefasebisTvis<br />

da moxsenebis procedurebi<br />

nutrientebze ((HARP-NUT)<br />

OOSPAR gaidlainebi<br />

Hharm<strong>on</strong>izebuli<br />

raodenobrivi SefasebisTvis<br />

da moxsenebis procedurebi<br />

saSiSi substanciebze<br />

(HARP-HAZ)<br />

miwisqveSa ganlageba<br />

(EMER)<br />

rkinigzis xazebi da gzebis<br />

mijnebi (herbicidebi)<br />

navTobis savse milsadenebi<br />

ganodanebeis qimiuri<br />

Semadgenloba<br />

ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />

wyaroebi”.<br />

ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />

wyaroebi”.<br />

nitratebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is<br />

Sefaseba<br />

saSiSi substanciebis<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is Sefaseba<br />

ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />

wyaroebi”.<br />

ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />

wyaroebi”.<br />

ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />

wyaroebi”.<br />

ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />

wyaroebi”.<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis marTva<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

5.2.3. informacia wylis amoRebaze<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

wylis amoReba RBD -Si.<br />

-amoRebis moculoba<br />

sasualo dRiuri mimoqceva<br />

da dabali nakadis<br />

mdinarebidan gamodineba<br />

-tbebis d<strong>on</strong>is cvlileba<br />

-fiziko-qimiuri pirobebi;<br />

-daleqvis pirobebi, gruntis<br />

wylebis xelovnuri avsebis<br />

arsebuli an navaraudevi<br />

sqemebi;<br />

SeiZleba vivaraodoT rom<br />

wylis amoReba<br />

ukan<strong>on</strong>oa.<br />

daadgine (an Seafase<br />

ukan<strong>on</strong>o amoRebisas)<br />

amoRebebi mniSvnelovani<br />

efeqtebiT wylis obieqtze<br />

(wylis resursebi, qimiuri<br />

statusi, morfologia)<br />

wylis menejmentis marTva,<br />

sasmeli wylis momwodebeli<br />

kompaniebi<br />

wylis amoReba RBD-Si,<br />

sasmelad gamoyenebisTvis<br />

daadgineT individualuri<br />

amoReba sasmelad<br />

gamoyenebisTvis<br />

76<br />

wylis menejmentis marTva,<br />

sasmeli wylis momwodebeli<br />

kompaniebi


77<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

sasmeli wylis direqtiva<br />

75/440/EC<br />

dadgenili aqtivobebi<br />

direqtiva 80/68/EEC<br />

miznebisTvis<br />

amoRebebi>XX m 3 /d an<br />

miwodeba >XX pirovnebaze.<br />

saWiroa sasmeli wlis<br />

daculi arealebis<br />

gansazRvra<br />

SesaZlo informacia<br />

amoRebuli wylebis<br />

adgilmdebareobaze<br />

SeadareT aqtivobaTa<br />

adgilmdebareobebi,<br />

dadgenilni gruntis wylis<br />

direqtiviT. Semdgomi<br />

daxasiaTebisTvis<br />

gaiTvaliswineT aqtivobis<br />

buneba detalurad<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

5.2.4. informacia wylis dinebis regulaciaze<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

informavia bunebrivi<br />

nakadis reJimis<br />

cvlilebebze an gruntis<br />

wylebis d<strong>on</strong>eze<br />

dadgenilebebis<br />

identifikacia<br />

mniSvnelovani efeqtiT<br />

bunebrivi dinebis reJimze<br />

wylis menejmentis marTva<br />

jebirebis m<strong>on</strong>acvleobis<br />

raodenoba RDB-Si.<br />

wyalsacavebis raodenoba da<br />

tevadoba<br />

RDB-Si<br />

xelovnuri barierebi,<br />

romelTa gadatana ar<br />

xerxedeba e.w. jebirebi<br />

ukudinebis wylebis<br />

farglebi<br />

mdinaris pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili, mdinaris<br />

napiris struqtura, /nakadis<br />

pirobebis mimoxilva<br />

gruntis wylebis d<strong>on</strong>e<br />

dinebis regulacia dinebis<br />

gadagdebiT<br />

wyaldidobisgan damcveli<br />

struqturebi<br />

an gruntis wylebis d<strong>on</strong>eze<br />

mdinareebis uwyvetobis<br />

Sefaseba wylis<br />

organizmisTvis<br />

mdinareebis uwyvetobis<br />

Sefaseba da bunebrivi<br />

nakadis reJimi<br />

5.2.5. informacia morfologiur zewolebze<br />

mdinareebis uwyvetobis<br />

Sefaseba wylis<br />

organizmisTvis<br />

mdinareebis uwyvetobis<br />

Sefaseba wylis<br />

organizmisTvis<br />

morfologiis Sefaseba, da<br />

SesaZlo zegavlena<br />

biologiaze<br />

morfologiis Sefaseba da<br />

SesaZlo zegavlena<br />

biologiaze<br />

77<br />

wylis menejmentis marTva,<br />

navigaciis uflebamosili<br />

pirebi<br />

wylis menejmentis marTva<br />

wylis menejmentis marTva<br />

wylis menejmentis marTva<br />

wylis menejmentis marTva<br />

wylis menejmentis marTva<br />

wylis menejmentis marTva<br />

wylis menejmentis marTva<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

mdinaris napiris morfologiis Sefaseba da wylis menejmentis marTva


78<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

struqtura/nakadis<br />

pirobebis mimoxilviTi<br />

kvleva<br />

ukudinebis wylebis<br />

farglebi<br />

ukudinebis wylebis<br />

farglebi<br />

xelovnuri barierebi,<br />

romelTa gadatana ar<br />

xerxedeba<br />

mdinaris pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili<br />

wyaldidobisgan damcveli<br />

struqturebi<br />

saSualebebi datborili<br />

dablobebisTvis<br />

SesaZlo zegavlena<br />

biologiaze<br />

ixileT 5.2.4. ,,wylis dinebis<br />

regulacia”.<br />

ixileT 5.2.4. ,,wylis dinebis<br />

regulacia”.<br />

ixileT 5.2.4. ,,wylis dinebis<br />

regulacia”.<br />

ixileT 5.2.4. ,,wylis dinebis<br />

regulacia”.<br />

ixileT 5.2.4. ,,wylis dinebis<br />

regulacia”.<br />

wylis menejmentis marTva,<br />

navigaciis uflebamosili<br />

pirebi<br />

wylis menejmentis marTva<br />

5.2.6. informacia zewolebze xmeleTis gamoyenebis magaliTebidan<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

urbanuli areebi<br />

substanciebis Sesvlis<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba (Tu Sefaseba, modificirebuli administracia, wylis<br />

SesaZlebelia day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia : nakadis reJimebi, niadagis menejmentis marTva,<br />

• kultivirebuli miwa erozia da a.S.<br />

Nerovnuli<br />

• Saqris Warxali<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva,<br />

kart<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili&marcvle<br />

erovnuli da regi<strong>on</strong>uli<br />

uli<br />

statistikuri mimoxilvebi,<br />

• gansakuTrebuli<br />

naci<strong>on</strong>aluri da s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />

mosavalis miwebi<br />

meurneobis samsaxurebi,<br />

CORINE-xmeleTis safari<br />

• cxovelebis erTeuli<br />

TiTo heqtaris<br />

eqvivalenturi<br />

industriuli miwa<br />

qvanaxSiris/madneulis<br />

mopoveba<br />

dasveneba, mag. golfis<br />

kursi, wyliani parkebi<br />

komerciuli tye-parkebi<br />

yamiri miwebi, (aTvisebis<br />

magaliTi)<br />

5.2.7. informacia sxva zewolebze<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

sxva arsebuli EC<br />

kan<strong>on</strong>mdebloba<br />

PEWaobebi/ gasworebuli<br />

miwebi<br />

invaziuri saxeobebi<br />

gruntis wylebis xelovnuri<br />

avseba RDB-Si<br />

xelovnuri avsebis sqemebis<br />

identificireba gruntis<br />

wylebis d<strong>on</strong>eze<br />

78<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

bunebaze uflebamosili<br />

pirebi, da veluri bunebis<br />

jgufebi<br />

wylis menejmentis marTva


79<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

zegavlenebis<br />

dasazusteblad, gruntis<br />

wylebis dabinZureba;<br />

5.3. informacia zegavlenebze<br />

5.3.1. informacia mgrZnobiarobaze/wylis obieqtebis daucveloba<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

klimatis statistikuri<br />

m<strong>on</strong>acemebi<br />

informacia wylis<br />

obieqtebis mgrZnobiarobis<br />

Sesaxeb mag. substanciebTan<br />

an sicxis wyaroebTan<br />

klimaturi m<strong>on</strong>acemebi<br />

nakadis pirobebis mimoxilva<br />

(mdinareebi)<br />

siRrmis, jebirebis<br />

raodenobis da sxva)<br />

mimarTebaSi<br />

mdinareebis daxasiaTeba<br />

garemos m<strong>on</strong>acemebi<br />

nakadis siCqareebi<br />

(mdinareebi)<br />

morfologia (tbebi)<br />

-wylis saSualo siRrme<br />

-wylis saSualo sifarTe<br />

-daxarisxebis tipi (Sereuli)<br />

mdinareebis daxasiaTeba<br />

tbebis daxasiaTeba<br />

gamodinebis sazomebi<br />

garemos m<strong>on</strong>acemebi<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

-moculoba, arsebobis-dro<br />

(Vollenweider modeli)<br />

gruntis wylebis<br />

daucvelobis m<strong>on</strong>acemebi<br />

direqtivebi sabanao wylebze<br />

(76/160/EEC) da sasmel<br />

wyalze (98/83/EC)<br />

frinvelebis direqtiva<br />

(79/409/EEC)<br />

bunebrivi pirobebis da<br />

veluri faunusa da fkoris<br />

direqtiva (92/43/EEC)<br />

wylis obieqtze SesaZlo<br />

dambinZureblebis<br />

k<strong>on</strong>centraciebis sazomebi<br />

5.3.2. garemos m<strong>on</strong>acemebi<br />

m<strong>on</strong>acemebis niadagis da<br />

gadaadgilebis arsebobaze<br />

da tipze, siRrme wlis<br />

fskeramde. gruntis wylis<br />

dinebis meqanizmi (gadagdeba<br />

an ZiriTadi dinebis<br />

upiratesi sistema)<br />

mgrZobiaroba arsebuli<br />

gamoyenebis gamo<br />

SesaZlo informacia an<br />

arealis daucveloba<br />

informacia wylis obieqtis<br />

mgrZnobiarobaze,<br />

dambinZureblebis<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>asTan mimarTebaSi<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

direqtiva sabanao wyalze<br />

(76/160/EEC) da sasmeli wyali<br />

(98/83/EC)<br />

statusis Semowmeba<br />

kriteriumebi Tevzebis<br />

sacxovrebeli direqtivis<br />

dakvirveba qvemoT Sesatyvis<br />

sicxis gamomy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>Tan,<br />

naci<strong>on</strong>aluri geologiuri an<br />

niadagis<br />

mimoxilva/institutebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

garemos m<strong>on</strong>acemebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

79


80<br />

mixedviT 78/83/EEC<br />

fiziko-qimiuri substanciebi,<br />

damateba VIII WFD-dan<br />

kriteriumebi mocemuli<br />

76/464/EEC<br />

direqtividan<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

temperaturasTan mimarTebaSi moxsenebebi<br />

qimiuri statusis Sefaseba Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

gruntis wyali m<strong>on</strong>itoringis<br />

m<strong>on</strong>acemebi<br />

-substanciebi me7 muxlidan<br />

-standartebi<br />

-gamtarianoba<br />

-substanciebi, romelnic<br />

Seesatyviseba<br />

muxli 4-is damokidebul<br />

sistemaTa amocanebs<br />

wylis obieqtis qimiuri<br />

statusis Sesaxeb informacia<br />

mag. naci<strong>on</strong>aluri<br />

klasifikaciis sqemebi,<br />

,,garemos mdgomareobis”<br />

tipis Sesaxeb moxseneba, da<br />

sxva,<br />

wylis obieqtis biologiuri<br />

statusis Sesaxeb informacia<br />

mag.<br />

klasifikaciis erovnuli<br />

sqemebi, garemos<br />

mdgomareobis”<br />

tipis Sesaxeb moxseneba, da<br />

sxva.<br />

informacia cxovelebis da<br />

mcenareebis jiSebze,<br />

saerTaSiriso k<strong>on</strong>venciebidan<br />

rogoricaa Ramsar biuro,<br />

Emerald qseli, Segrovili<br />

informacia da sxva<br />

klasifikaciebi, rogoricaa<br />

UNESCO ms<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lio<br />

memkvidreobis saitebi,<br />

biosferos rezervebi da<br />

sxva.<br />

fitoplanqt<strong>on</strong>i (damateba V,<br />

WFD)-tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikuli statusi<br />

makr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>itebi da fitobenTosi<br />

(damateba V, WFD)<br />

gruntis wylebis amoRebis<br />

Sesaxeb arsebuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis mimoxilva da<br />

zegavlenaTa TvalsaCinoebis<br />

simwiris m<strong>on</strong>itoringi<br />

qimiuri statusis Sefaseba<br />

statusis Sefaseba<br />

statusis Sefaseba<br />

eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciis<br />

(mcenareebiT dabinZureba)<br />

Sefaseba<br />

morfologiis da organuli<br />

zewolebis Sefaseba<br />

wylis xarisxis<br />

m<strong>on</strong>itoringis naci<strong>on</strong>aluri<br />

programebi;. direqtivis 80/86<br />

farglebSi aqtivobaTa<br />

rekvizitebis<br />

sicocxliunarianoba<br />

Nerovnuli<br />

m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />

moxsenebebi<br />

garemos gadarCena, veluri<br />

garemos jgufebis CaTvliT<br />

m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />

benTosis uxerxemloTa fauna<br />

(damateba V, WFD);<br />

sapr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>itebis statusi;<br />

AQEM-Sefaseba<br />

organuli zewolebis<br />

Sefaseba<br />

garemos gadarCena, veluri<br />

garemos jgufebis CaTvliT<br />

80


81<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Tevzebis fauna:saxeobaTa<br />

Semadgenloba da siuxve<br />

nakadis pirobebis mimoxilva<br />

mdinareTa uwyvetobis da<br />

morfologiis Sefaseba<br />

mdinareTa morfologiis<br />

Sefaseba<br />

garemos gadarCena, veluri<br />

garemos jgufebis CaTvliT,<br />

meTevzeebi, mebadurTa<br />

jgufebi da sxva.<br />

wylis menejmentis marTva<br />

6. wylis CarCo direqtivisaTvis (WFD) relevanturi magaliTebi zewolaTa da zegavlenaTa<br />

analizis Tanamedrove praqtikisa<br />

danarTi V Seicavs SemTxvevaTa aRwerilobebs, romlebic wardgenilia IMPRESS samuSao<br />

jgufis wevrebis mier, rogorc Tanamedrove praqtikis magaliTebi (Sejamebulia qvemoT<br />

moyvanil cxrilSi 6.1). SemTxvevaTa wardgenisas jgufis wevrebs aRebuli aqvT<br />

pasuxismgebloba, rom uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>en Semdgomi informaciis mowodebas imis Sesaxeb Tu ra<br />

R<strong>on</strong>isZiebebi iyo gatarebuli am SemTxvevebSi, rogor ganviTarda es dasrulebis Semdeg da<br />

rogor SeiZleba msgavsi meTodebi gamoyenebuli iyos sxvagan.<br />

xazi unda gaesvas imas, rom es ar aris saukeTeso praqtikis magaliTebi, wylis CarCo<br />

direqtivis mier moTxovnili winaaRmdegobaTa da zegavlenaTa analizis implementaciaSi.<br />

amis mizezi oria. pirvel rigSi wylis CarCo direqtivis sapasuxod Catarda Zalian cota<br />

(Tu saerTod Catarda) zewolaTa da zegavlenaTa analizi. amitom, es SemTxvevebi<br />

dafuZnebulia wina analizebze, romlebic Tumca nawilobriv mainc Seesabameba wylis CarCo<br />

direqtivis moTxovnebs, magram maTgan ar gamomdinareobs. meorec, es magaliTebi ar iqna<br />

Sefasebuli IMPRESS –is mier, rogorc wylis CarCo direqtivis kriteriumebis Sesabamisi.<br />

isini mowodebulia imisaTvis, raTa asaxax<strong>on</strong> Tu ra R<strong>on</strong>isZiebebi xorcieldeba wevr<br />

qveynebSi da gaadvil<strong>on</strong> k<strong>on</strong>taqti moqmedi instruqciis momxmareblebs Soris msgavs teqnikur,<br />

operaci<strong>on</strong>alur da geografiul rai<strong>on</strong>ebSi.<br />

imedia, rom aq moyvanili SemTxvevebi aris sawyisi cocxali dokumentisaTvis, romelic<br />

gamdidrebulo iqneba wylis CarCo direqtivis mier moTxovnili realuri analizis<br />

magaliTebiT. Sedegad, droTa ganmavlobaSi, Sinaarsi mimdinare praqtikis asaxvidan gadava<br />

arsebul SemTxvevaTa aRweraze, romlebic namdvilad warmoadgenen saukeTeso praqtikas da<br />

SeiZleba samagaliTod CaiTval<strong>on</strong> yvela aspeqtSi. 76/464/EEC<br />

1 Council Directive <strong>on</strong> polluti<strong>on</strong> caused by certain dangerous substances discharged into <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> aquatic envir<strong>on</strong>ment <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g><br />

Community.<br />

instruqcia N3<br />

winaaRmdegobaTa da zegavlenaTa analizi<br />

cxrili 6.1 Sejameba Tanamedrove praqtikis magaliTebisa, romlebsac Seicavs danarTi V<br />

cxrili 6.1 danamatSi V moyvanili Tanamedrove praqtikis magaliTebis Sejameba<br />

dasaxeleba kavSiri<br />

instruqciasT<br />

an<br />

gamoyeneb<br />

uli<br />

teqnika<br />

kavSiri<br />

xelsawyo<br />

ebTan<br />

SemTxv<br />

evis<br />

Seswav<br />

transfe<br />

ris<br />

SesaZleb<br />

81<br />

wylis<br />

obieqti


82<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

1 specifiuri<br />

polutantebi<br />

s seleqcia<br />

Council Directive<br />

76/464/EEC 1 gam<br />

oyenebiT<br />

(saSiSi<br />

nivTierebebis<br />

ganadgureba –<br />

DSD)<br />

2 belgia flandriis<br />

wylis<br />

xarisxis<br />

gegma (Water<br />

Quality Plans in<br />

3<br />

safrange<br />

Ti<br />

4<br />

espaneTi<br />

5<br />

portuga<br />

lia<br />

Flanders)<br />

wylis<br />

integrirebu<br />

li emisiebis<br />

reestri<br />

kartografiu<br />

li<br />

modelireba<br />

mdinare<br />

guadianas<br />

difuzuri<br />

dabinZurebis<br />

SemTxvevis<br />

Seswavla<br />

6 dania miwisqveSa<br />

wylis<br />

abstraqcia<br />

7<br />

norvegia<br />

8<br />

espaneTi<br />

9niderla<br />

ndebi<br />

mdinare<br />

maanaSi<br />

garemodan<br />

cadinebis<br />

optimizacuii<br />

saTvis<br />

mdinaris<br />

sistemis<br />

simulatoris<br />

gamoyeneba<br />

rezervuarebi<br />

T gamowveuli<br />

mdinaris<br />

wylis<br />

nakadebis<br />

cvlilebebis<br />

Sefasebisadmi<br />

midgoma<br />

rogor<br />

aRiweros<br />

adamianis<br />

relevanturi<br />

dabinZurebis<br />

identifikaci<br />

a<br />

dabinZurebis<br />

zewolis<br />

sakvalifikac<br />

io<br />

xelsawyoebi<br />

(4.3)<br />

zewolis<br />

sakvalifikac<br />

io<br />

xelsawyoebi<br />

(4.3)<br />

wylis<br />

moxmarebis<br />

zewola<br />

dabinZurebis<br />

zewolis<br />

raodenobrivi<br />

gansazRvra<br />

miwisqveSa<br />

wylis zeda<br />

sazRvris<br />

daweva<br />

nakadis<br />

regulacia,<br />

hidromorfo<br />

logiuri<br />

zewolebi<br />

nakadis<br />

regulacia<br />

hidromorfo<br />

logia<br />

GIS<br />

koeficie<br />

ntis<br />

modelebi<br />

koeficie<br />

ntis<br />

modelebi<br />

GIC<br />

wylis<br />

balansi<br />

GIC<br />

hidrolo<br />

giuri<br />

modeli<br />

2 da 3D<br />

modelebi<br />

sxvadasxv<br />

a<br />

modelebi<br />

modelir<br />

eba<br />

SENTWA<br />

SIMCAT<br />

Belgian<br />

Biotics<br />

Index/Prati<br />

Index<br />

la<br />

loba<br />

ara ki zedapir<br />

uli<br />

ara ki ki zedapir<br />

uli<br />

ara ki ki<br />

ki ki mdinare<br />

ara ki ki miwisqve<br />

Sa<br />

wyali<br />

ENMAG<br />

HEC-RAS<br />

QUAL2E<br />

RICE<br />

HABITAT<br />

ara ki ki<br />

ki ki mdinare<br />

ara ki ki gardama<br />

vali<br />

da<br />

1 sabWos direqtiva Tanamegobrobis wylis garemoSi CaRvrili garkveuli saSiSi nivTierebebis mier<br />

gamowveuli dabinZurebis Sesaxeb (OJ L 129, 18/05/1976, gv. 23)<br />

82


83<br />

10<br />

safrange<br />

Ti<br />

zewolasTan<br />

adkavSirebul<br />

i<br />

morfologiu<br />

riuri<br />

darRvevebi<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

sanapir<br />

o<br />

daskvniTi komentarebi<br />

meoTxe <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialur Sexvedraze (lisab<strong>on</strong>i, 10-11 seqt 2002) IMPRESS jgufis mier ganxiluli<br />

iqna gadauwyveteli sakiTxebi, SeuTanxmebeli sakiTxebi da Semdgomi aucilebeli samuSao.<br />

am TavSi Sejamebulia aRniSnuli diskusiis Sedegebi.<br />

gadauwyveteli sakiTxebi: ara<br />

Semdgomi aucilebeli samuSao:<br />

moklevadiani qmedebebi (2002-3):<br />

kritikuli zewolis saskriningo kriteriumebi: Sefasdes unda iyos Tu ara kritikuli<br />

kriteriumebi SemuSavebuli individualuri wevri qveynebis mier rom zewolebisa da<br />

zegavlenaTa analizi Tanmimdevrulad gavrceldes evropaSi.<br />

zewolisa da zegavlenaTa analizebis seminari: praqtikosebisaTvis sasargeblo iqneba<br />

SesaZlebloba gauziar<strong>on</strong> erTmaneTs pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>esiuli codna da gamocdileba miRebuli pirveli<br />

Catarebuli zewolisa da zegavlenebis analizis Sedegad. Ees SeiZleba SemdgomSi<br />

gagrZeldes Sualeduri meore seminaris saxiT, rodesac sawyisi Sefaseba iqneba Catarebuli<br />

da aRwerili.<br />

aRwerilobis Sabl<strong>on</strong>i: Tanmimdevruli aRweriloba SeiZleba miRweuli iyos am miznisaTvis<br />

specialuri Sabl<strong>on</strong>uri formis SemuSavebiT.<br />

wakiTxvis saSualeba: IMPRESS jgufis mier miCneuli iqna, rom instruqciis ufro advilad<br />

wasakiTxad saWiroa misi redaqtireba. Aamgvarma redaqtirebam ar unda Secvalos<br />

instruqciis Sinaarsi.<br />

Sualeduri qmedebebi (2004-2005):<br />

IMPRESS situaciuri analizis sainformacio sistemis xelSewyoba: situaciuri analizebi,<br />

romlebic moyvanilia instruqciaSi, unda asrulebdnen cnobaris rols praqtikosebisaTvis.<br />

83


84<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Aamis gansakuTrebeli sargeblianoba iqneba is, rom axali situaciuri analizebi SeZleben<br />

asax<strong>on</strong> direqtivis Sesrulebis saukeTeso praqtika, maSin rodesac amJamad Setanili<br />

magaliTebi asaxaven amJamindel praqtikas romelic eTanxmeba direqtivis moTxovnebs.<br />

meTodebis identifikacia: zewolebis da zegavlenaTa analizis procesSi iqneba mimdinare<br />

saWiroeba saSualebaTa identifikaciisa da koordinirebisa.<br />

kavSirebi gazomvis, sawyisi pirobebis, da m<strong>on</strong>itoringis moTxovnebis programasTan: es<br />

kavSirebi mniSvnelovania da isini koreqtulad unda funqci<strong>on</strong>irebdnen direqtivis, rogorc<br />

erTi mTlianis, warmatebuli implementaciisaTvis, magram mimarTuli iyvnen calkeul CIS<br />

samuSao jgufebSi. Aaseve saWiroa identificirebuli iyos sazomebi, romlebic yvelaze<br />

gamosadegi iqneba zewolisa da zegavlenisaTvis, raTa moxdes xarj-efeqturi Serbileba<br />

zegavlenebisa ekologiis aRdgenisaTvis.<br />

7. gamoyenebuli literatura<br />

WFD CIS instruqcia #1 (agvisto 2002) ek<strong>on</strong>omika da garemo – wylis CarCo direqtivis<br />

implementaciis problemebi. gamoqveynebulia evrosabWos garemos generaluri direqtoratis<br />

mier, briuseli, ISBN No. 92-894-4144-4, ISSN No. 1725-1087.<br />

WFD CIS instruqcia #1 (dekemberi 2002) wylis obieqtebis identifikacia. gamoqveynebulia<br />

evrosabWos garemos generaluri direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-894-5122-X, ISSN No.<br />

1725-1087.<br />

WFD CIS instruqcia #3 (dekemberi 2002) garegani zewolebis da zegavlenebis analizi.<br />

gamoqveynebulia evrosabWos garemos generaluri direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-<br />

894-5123-8, ISSN No. 1725-1087.<br />

WFD CIS instruqcia #4 (ianvari 2003) artificialuri da mniSvnelovnad modificirebuli<br />

wylis obieqtebis identifikacia da aRniSvna. gamoqveynebulia evrosabWos garemos<br />

generaluri direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-894-5124-6, ISSN No. 1725-1087.<br />

WFD CIS instruqcia #6 (dekemberi 2002) interkalibraciis qselis Seqmis saxelmZRvanelo da<br />

interkalibraciis ganxorcielebis procesi. gamoqveynebulia garemos generaluri<br />

direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-894-5126-2, ISSN No. 1725-1087.<br />

WFD CIS instruqcia #7 (ianvari 2003) m<strong>on</strong>itoringi wylis CarCo direqtivis pirobebSi.<br />

gamoqveynebulia evrosabWos garemos generaluri direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-<br />

894-5127-0, ISSN No. 1725-1087.<br />

84


85<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

WFD CIS instruqcia #8 (dekemberi 2002) sajaro m<strong>on</strong>awileoba wylis CarCo direqtivasTan<br />

kavSirSi. gamoqveynebulia evrosabWos garemos generaluri direqtoratis mier, briuseli,<br />

ISBN No. 92-894-5128-9, ISSN No. 1725-1087.<br />

WFD CIS instruqcia #9 (dekemberi 2002) wylis CarCo direqtivis geografiuli<br />

sainformacio sistemis (GIC) elementebis implementacia. gamoqveynebulia evrosabWos garemos<br />

generaluri direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-894-5129-7, ISSN No. 1725-1087.<br />

WFD CIS instruqcia #10 (marti 2003) mdinareebi da tbebi – tipologia, sawyisi pirobebi da<br />

klasifikaciis sistemebi. gamoqveynebulia garemos generaluri direqtoratis mier,<br />

briuseli, ISBN No. 92-894-5614-0, ISSN No. 1725-1087.<br />

EC DG XI (1993): CORINE Land Cover – teqnikuri saxelmZRvanelo, luqsemburgi: evrokavSiris<br />

<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialuri publikaciebis <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isi<br />

European commissi<strong>on</strong>, Fraunh<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>er _IUCT, Nati<strong>on</strong>al Experts <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> member states <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> EU: xelaxali winadadeba<br />

prioritetuli nivTierebebis Cam<strong>on</strong>aTvalisa wylis CarCo direqtivis k<strong>on</strong>teqstSi (<str<strong>on</strong>g>COM</str<strong>on</strong>g>MPS<br />

procedura)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L194:<br />

zedapiruli wylebis xarisxisadmi moTxovnebTan dakavSirebiT 1975 wlis 16 ivnisis sabWos<br />

direqtiva gankuTvnili wevr qveynebSi sasmeli wylis mopovebisaTvis (75/440/EEC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L31:<br />

1975 wlis 16 ivnisis sabWos direqtiva sabanao wyaltan dakavSirebiT (76/160/EEC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 129:<br />

1976 wlis 4 maisis sabWos direqtiva gaerTianebis wylis garemoSi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili garkveuli<br />

saxifaTo nivTierebebiT dabinZurebis Sesaxeb (76/464/EEC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 222:<br />

1978 wlis 18 ivnisis sabWos direqtiva sufTa wylebis xarisxis Sesaxeb, rac saWiroebs<br />

dacvas an gaumjobesebas Tevzebis sicocxlis SenarCunebisaTvis (78/659/EEC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 103:<br />

1979 wlis 2 aprilis sabWos direqtiva gareuli frinvelebis k<strong>on</strong>servaciaze (79/409/EEC)<br />

85


86<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 281:<br />

1979 wlis 30 oqtombris sabWos direqtiva moluskebis wylis xarisxisadmi moTxovnebis<br />

Sesaxeb (79/923/EEC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 20:<br />

1979 wlis 17 dekembris sabWos direqtiva miwisqveSa wylebis dacvaze (80/68/EEC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 135:<br />

1991 wlis 21 maisis sabWos direqtiva qalaqis camdinare wylebis damusavebis Sesaxeb<br />

(91/271/EEC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 230:<br />

1991 wlis 15 ivlisis sabWos direqtiva bazarze mcenareTa dacvis produqtebis ganTavsebis<br />

Sesaxeb (91/414/EEC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 375:<br />

1991 wlis 12 dekembris sabWos direqtiva wylebis samiwaTmoqmedo nitratebiT<br />

dabinZurebisagan dacvis Sesaxeb (91/676/EEC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 162:<br />

1992 wlis 21 maisis sabWos direqtiva bunebrivi macxovreblebisa da gareuli florisa da<br />

faunis k<strong>on</strong>servaciaze (92/43/EEC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 257:<br />

1976 wlis 4 maisis evroparlamentis da sabWos direqtiva dabinZuirebis erTobliv dacvasa<br />

da k<strong>on</strong>trolze (IPPC) (96/61/EC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 010:<br />

1996 wlis 9 dekembris evroparlamentisa da sabWos direqtiva saSiSi nivTierebebis Semcveli<br />

didi avariebis k<strong>on</strong>trolze (96/82/EC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 123:<br />

1998 wlis 6 Tebervlis evroparlamentisa da sabWos direqtiva biociduri nivTierebebis<br />

bazarze ganTavsebaze (98/8/EC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 182:<br />

evroparlamentisa da sabWos direqtiva narCenebis nagavsayrelebze (99/31/EC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 192:<br />

86


87<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

2000 wlis 17 ivlisis komisiis gadawyvetileba damabinZurebeli nivTierebebis emisiuri<br />

evropuli registris implementaciaze (EPER), sabWos 96/61/EC direqtivis me-15 statiis<br />

Tanaxmad dabinZurebis integrirebul prevenciasa da k<strong>on</strong>trolze (IPPC) (2000/478/EC)<br />

Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, L 327:<br />

2000 wlis 23 oqtombris evroparlamentisa da sabWos gadawyvetileba wylis politikasTan<br />

dakavSirebiT gaerTianebis moqmedebis CarCo-gegmis SemoRebaze (2000/60/EC)<br />

Streeter,H.W and Phelps,E.B.”A Study <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Polluti<strong>on</strong> and Natural Purificati<strong>on</strong> in Ohio <strong>River</strong>,III,Factors C<strong>on</strong>cerned in <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g><br />

Phenomen<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Oxiodati<strong>on</strong> and Raerati<strong>on</strong>” , Public Health Bulletin No. 146, (1925)<br />

United Nati<strong>on</strong>s Ec<strong>on</strong>omic Comissi<strong>on</strong>s for Europe (gaeros ek<strong>on</strong>omikuri komisia evropaSi): sazRvris<br />

gavliT xangrZlivi haeris dabinZurebis k<strong>on</strong>vencia; Steering Body to <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Cooperative Programme for<br />

M<strong>on</strong>itoring and Evaluati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> L<strong>on</strong>g-range Transmissi<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Air Pollutants in Europe - evropaSi xangrZlivi<br />

haeris damabinZureblebis transmisiis m<strong>on</strong>itoringisa da gamokvlevis xelmZRvaneli organos<br />

erToblivi programa (EMEP), 1977<br />

Vollenweider, R.A., and Kerekes, J. 1982. wylebis daWaobeba. m<strong>on</strong>itoringi, Sefaseba da k<strong>on</strong>troli.<br />

Organozati<strong>on</strong> for Ec<strong>on</strong>omic Co-operati<strong>on</strong> and Development – ek<strong>on</strong>omikuri TanamSroblobis da<br />

ganviTarebis organizacia (OECD), Paris. 156 p.<br />

Working group <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> German States <strong>on</strong> Water – germanuli qveynebis wylis samuSao jgufi (LAWA)<br />

(2002): “mniSvnelovan zewolaTa identifikaciis kriteriumebi, maTi zegavlenis Sefaseba da<br />

Cam<strong>on</strong>aTvali, gaazrebuli reportireba evrokomisiisadmi”., Strategy paper, 2002<br />

Working group <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> German States <strong>on</strong> Water – germanuli qveynebis wylis samuSao jgufi (LAWA)<br />

(2000): nakadis gavrcelebis mimoxilva – meTodi mcire da saSualo zomis wylebisaTvis<br />

germaniaSi; Kulturbuch-Verlag GmbH, Berlin<br />

danarTi I implementaciis saerTo strategia da misi samuSao jgufebi<br />

CIS samuSao jgufi: zewolebis da zegavlenebis analizi; xelmZRvaneli: gaerTianebuli<br />

samefo, germania<br />

CIS samuSao jgufi: xmeleTis zedapiruli wylebis sawyisi pirobebi: xelmZRvaneli: SvedeTi<br />

87


88<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

CIS samuSao jgufi: gardamavali, sanapiro wylebis tipologia da klasifikacia;<br />

xelmZRvaneli: gaerTianebuli samefo, espaneTi, EEA<br />

CIS samuSao jgufi: mniSvnelovnad modificirebuli wylis obieqtebi; xelmZRvaneli:<br />

germania, gaerTianebuli samefo<br />

CIS samuSao jgufi: geografiuli sainformacio sistemebi; xelmZRvaneli: JRC Ispra<br />

CIS samuSao jgufi: interkalibracia; xelmZRvaneli: JRC Ispra<br />

CIS samuSao jgufi: m<strong>on</strong>itoringi; xelmZRvaneli: italia, EEA<br />

CIS samuSao jgufi: ek<strong>on</strong>omikuri analizi; xelmZRvaneli: safrangeTi, komisia<br />

CIS samuSao jgufi: miwisqveSa wylebis Sefasebis, klasifikaciis meTodebi; xelmZRvaneli:<br />

avstria<br />

CIS samuSao jgufi: mdinareTa auzis dagegmarebis saukeTeso praqtika; xelmZRvaneli:<br />

espaneTi droebiTi<br />

danarTi II leqsik<strong>on</strong>i<br />

termini<br />

gansazRvreba<br />

abstraqcia wylis ganzrax mocileba zedapiruli an miwisqveSa wylis<br />

obieqtidan<br />

xelovnuri Sevseba adamianis mier wylis ganzrax Seyvana niadagqveS<br />

sabaziso scenari faqtorebis arCeuli nakrebis ganviTarebis proeqtireba<br />

politikuri intervenciebis ararsebobis pirobebSi<br />

dabinZurebis<br />

dabinZureba, romelic sxvadasxva aqtivobebis Sedegia, ar<br />

difuzuri wyaro 2 gamomdinareobs erTi wyarodan, aramed warmoiSveba miwis<br />

sivrceSi gavrcobili gamoyenebis Sedegad (mag. miwaTmoqmedeba,<br />

dasaxlebebi, transporti, industria). difuzuri wyarodan<br />

dabinZurebis magaliTebia atmosferuli depozicia,<br />

samiwaTmoqmedo adgilebidan Cadineba, erozia, drenaJi, da<br />

miwiswveSa wylebis dineba.<br />

DPSIR (mzmzp)<br />

mdinaris, zewolis, mggomareobis, zegavlenis da pasuxis CarCo<br />

garemos analizisaTvis<br />

draiveri<br />

anTropogenuli aqtivoba, romelsac SeiZleba q<strong>on</strong>des gavlena<br />

garemoze (mag. miwaTmoqmedeba, industria), aseve mamoZravebeli<br />

Zala (driving force)<br />

dineba (flux)<br />

nivTierebebis gadatana garemos gavliT<br />

hidromorfologia wylis obieqtis formis, kideebis da SigTavsis fizikuri<br />

maxasiaTeblebi. ekologiuri statusis klasifikaciisaTvis<br />

hidromorfologiuri xarisxis elementebi mocemulia danarTSi<br />

V.1.1 da aseve xazgasmulia wylis CarCo direqtivis danarTSi<br />

2 WFD samuSao definicia. danergvis k<strong>on</strong>teqstSi masze msjeloba kvlav mimdinareobs.<br />

88


89<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

V.1.2<br />

zegavlena zewolis garemoze asaxuli efeqti (mag. Tevzebis daRupva,<br />

ekosistemis modificireba)<br />

gadatana (load) masalis gaxsnili an nawilakebis saxiT gadatana wylis<br />

dinebiT<br />

wertilovani wyarodan dabinZureba raime gancalkevebuli wyarodan, mag. gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />

dabinZureba<br />

zewola 3<br />

kanalizaciis SesakeTebeli samuSaoebisas<br />

draiveris uSualo efeqti (mag. efeqti, romelic iwvevs nakadis<br />

cvlilebas, an wylis qimiuri Semadgenlobis Secvlas<br />

zedapirul da miwisqveSa wylebSi)<br />

pasuxi zomebi, romlebic miRebulia wylis obieqtis mdgomareobis<br />

gasaumjobeseblad (mag. abstraqciis SezRudva, wertilovani<br />

wyaroebidan gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is SezRudva, miwaTmoqmedebis saukeTeso<br />

praqtikis saxelmZRvanelos Seqmna)<br />

mniSvnelovani zewola wylis CarCo direqtivis k<strong>on</strong>teqstSi zewola, romelic<br />

TavisTavad an sxva zewolebTan kombinaciaSi, aris garemos<br />

dacvis miznebis miRwevis warumateblobis savaraudo mizezi<br />

mdgomareoba wylis obieqtis bunebrivi da anTropogenuli faqtorebiT<br />

ganpirobebuli Tvisebebi (mag. fizikuri, qimiuri da<br />

biologiuri maxasiaTeblebi)<br />

statusi<br />

wylis obieqtis fizikuri, qimiuri, biologiuri an ekologiuri<br />

reJimi (qceva)<br />

danarTi III. IMPRESS samuSao jgufis m<strong>on</strong>awileebi da sxva mniSvnelovani k<strong>on</strong>taqtebi<br />

qveyana<br />

organizacia<br />

AT avstria<br />

BEbelgia<br />

CYkviprosi<br />

GEgermania<br />

DKdania<br />

ESespaneTi<br />

EEest<strong>on</strong>eTi<br />

FRsafrangeTi<br />

FIfineTi<br />

GRsaberZneTi<br />

an<br />

saxeli E-mail faqsi telef<strong>on</strong>i<br />

vilhelm vogeli<br />

robert k<strong>on</strong>eCni<br />

iohan Llermiti<br />

rudi vaneveli<br />

stefanos<br />

papartif<strong>on</strong>osi<br />

volker mohaupti<br />

ulrike frotCer-hufi<br />

volfgang meieri<br />

iren mozli<br />

heike herata<br />

martin skriveri<br />

manuel varela<br />

aleJandra puigi<br />

migel angel marini<br />

iaokin rodriges<br />

Caparo<br />

karin paCeli<br />

ciril portalezi<br />

filipe kuze<br />

sepo rekolaineni<br />

kimo silvo<br />

gorgia gi<strong>on</strong>i<br />

anastasia lazaru<br />

andreas andreadakisi<br />

daniel mamaisi<br />

spairos tasoglu<br />

3 WFD samuSao definicia. danergvis k<strong>on</strong>teqstSi masze msjeloba kvlav mimdinareobs.<br />

89


90<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

HUungreTi katalin zoteri<br />

IRE irlandia kol<strong>on</strong> klenagani<br />

IT italia -<br />

LT litva neringa sakrauskiene<br />

LU luqsemburgi Jan-mari risi<br />

NOnorvegia sven batviki<br />

andres iverseni<br />

lars storseti<br />

are lindegaardi<br />

NL<br />

niderlandebi<br />

<strong>on</strong>o van de velde<br />

fred vagemakeri<br />

duve i<strong>on</strong>kersi<br />

kis meijeri<br />

PT portugalia mariafelisbina<br />

kuadrado<br />

fernanda gomesi<br />

sim<strong>on</strong>e pio<br />

RO rumineTi karmen toderi<br />

elena tuCiu<br />

SL slovenia natasa vodopiveCi<br />

helena matozi<br />

S SvedeTi andres videli<br />

UK<br />

gaerTianebuli<br />

deiv fosteri<br />

isobel austini (EA)<br />

samefo<br />

jenifer le<strong>on</strong>ardi<br />

(SEPA)<br />

ingrid baberi (SEPA)<br />

j<strong>on</strong>atan smiti (EA)<br />

fil humble (EA)<br />

peter polardi<br />

evrokomisia ioakim d’eugenio<br />

ftidrix barti<br />

qveyana an saxeli E-mail faqsi telef<strong>on</strong>i<br />

organizacia<br />

evrostati maria pau-vali<br />

(Eurostat)<br />

EEA<br />

dominik pro<br />

gaerTianebuli<br />

kvlevis centri<br />

(Joint Research<br />

Centre)<br />

EEB<br />

WWF<br />

COPA-COGECA<br />

ECPA<br />

EUREAU<br />

kaselis<br />

universiteti<br />

(germania)<br />

ekologiisa da<br />

hidrologiis<br />

centri<br />

andre boSe<br />

ana Kristina kardozo<br />

adelin kroli<br />

kirsti levini (RSPBgaerTianebuli<br />

semefo)<br />

devid tikneri<br />

kris taidmani<br />

endriu klarki (NFUinglisi)<br />

diter Seferi (Aventis<br />

Crop Science)<br />

andres fins<strong>on</strong>i<br />

(Stockholm Vatten)<br />

ditrih borCardti<br />

sandra rixteri<br />

helge emani<br />

Devid burmani<br />

90


91<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

(gaerTianebuli<br />

samefo)<br />

wylis kvlevis<br />

centri<br />

(gaerTianebuli<br />

samefo)<br />

i<strong>on</strong>ne rees<br />

Tomas zabeli<br />

danarTi IV<br />

meTodebis magaliTebis wardgena (danarTi me-4 TavisaTvis)<br />

0. mimoxilva<br />

danarTi Seicavs Cam<strong>on</strong>aTvals meTodebisa, romlebic moyvanilia ZiriTad teqstSi, maTi<br />

moqmedebis sferos da Tavad meTodebis mokle aRweriT.<br />

meTodebi SeiZleba wardgenili iyos am danarTSi, aRniSnuli iyos me-6 TavSi (Tanamedrove<br />

praqtikis magaliTebi) an moxseniebuli iyos mokle aRweris gareSe. es mocemulia qvemoT<br />

moyvanil cxrilSi.<br />

cxrilSi aRniSnulia meTodis moqmedebis sfero da is, Tu wylis obieqtis romeli<br />

kategoriisaTvis gamoiyeneba igi. am danarTSi mneTodebi mocemulia iseTive TanmimdevrobiT,<br />

rogorc cxrilSi.<br />

cxrili danarTi V.1: meTodebis Cam<strong>on</strong>aTvali, moqmedebis sfero da aRweris lokalizacia<br />

meTodis<br />

dasaxeleba<br />

lokalizac<br />

ia<br />

moqmedebis sfero<br />

91<br />

wylis obieqtis kategoria<br />

skrining zewola da mdgomareobi mdinar tb miwisqveS C<br />

i<br />

zegavlena s Sefaseba e a a wylebi<br />

1) zewolis skriningisa da Sefasebis meTodebi<br />

zewolaTa<br />

sak<strong>on</strong>trol<br />

o<br />

Cam<strong>on</strong>aTval<br />

i<br />

Tavi 4 X X X X X<br />

HMWB es danarTi X morfologi<br />

X<br />

a<br />

evrowylis<br />

qseli<br />

(EuroWaternet<br />

)<br />

saukeTeso<br />

praqtikis<br />

magaliTebi<br />

X X X (X) (X)<br />

LAWA<br />

zewolis<br />

skriningis<br />

meTodi<br />

wylis<br />

xarisxis<br />

angariSebi<br />

Tavi 4 X X<br />

saukeTeso<br />

praqtikis<br />

magaliTebi<br />

ar aris<br />

X X X<br />

OECD<br />

X zegavlena X<br />

(tbebi) citirebuli<br />

2) dabinZurebis zewolis sakvalifikacio meTodebi<br />

OSPAR es danarTi dabinZureba X X<br />

MONERIS es danarTi dabinZureba X X X


92<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

SENTIWA es danarTi dabinZureba X X<br />

Nopolu es danarTi dabinZureba X X X X X<br />

3) zewolebs zegavlenis SefasebasTan kombinirebis meTodebi – wylis obieqtis modelebi<br />

SIMCAT es danarTi zegavlena X<br />

miwisqveSa<br />

wylis<br />

modelebi<br />

ix. Tavi 4<br />

dabinZureba<br />

,<br />

transporti<br />

4) zegavlenis Sefasebis meTodebi<br />

finuri<br />

Sefasebis<br />

meTodi<br />

es danarTi X X X<br />

inglisi da<br />

uelsi<br />

LAWA<br />

Sefasebis<br />

meTodi<br />

franguli<br />

SEQ-“wylis<br />

obieqtis<br />

kategoria”<br />

es danarTi X X<br />

es danarTi X X<br />

es danarTi X X X X X<br />

romelime meTodis gamoyenebamde Tqven unda darwmundeT, rom igi Seesabameba im mizans,<br />

romlisTvisac apirebT mis moxmarebas. Tqven unda gq<strong>on</strong>deT mkafiod gansazRvruli mizani,<br />

anu icodeT ra SekiTxvebze gsurT pasuxis miReba; unda amoirCioT meTodi, romelsac<br />

Seswevs unari savaraudo zewolisa da zegavlenis simulirebis da saWiro Sedegebis miRebis<br />

uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is. Tqven unda erkveodeT yoveli meTodis SesaZleblobebsa da SezRudvebSi.<br />

momdevno nawilebSi aRwerilia samagaliTo xelsawyoebi da modelebi, Tumca aucilebelia<br />

aRiniSnos, rom aRwerili meTodebis umetesoba amJamad gamoiyeneba wevr qveynebSi im<br />

funqciebisaTvis, romlebic msgavsi, an SeiZleba identuria, imisa, rasac moiTxovs wylis<br />

CarCo direqtiva. es aucilebelia imisaTvis, rom meTodi gamosayeneblad daSvebuli iyos.<br />

arsebobs mravali sxva meTodi, romlebic ueWvelad momavalSi danergili iqnebian.<br />

zewolis Sefasebis meTodebi miesadageba garemos elementebis umravlesobas da gamoiyeneba<br />

ori ZiriTadi funqciis Sesasruleblad. pirvelia imis winaswari gansazRvra aris Tu ra<br />

potenciuri zegavlenaa imdenad mniSvnelovani, rom Rirdes SemdgomSi misi gaTvaliswineba<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizisaTvis. savaraudod nebismieri aseTi Sefaseba ganxiluli<br />

iqneba mogvianebiT analizSi, gansakuTrebiT Tu arsebuli zegavlenebi ar miekuTvneba<br />

mTlianad im zewolebs, romlebic Tavidan CaTvlili iyo rogorc gasaTvaliswinebeli.<br />

meore funqcia miesadageba mxolod iSviaT situaciebis, romlebzec sxva informacia ar<br />

arsebobs. aseT SemTxvcevebSi zewolis Sefaseba SeiZleba iyos erTaderTi SesaZlabloba<br />

warumateblobis riskis Sefasebisa. aseTi Sefaseba unda gaxdes sagani m<strong>on</strong>acemTa<br />

m<strong>on</strong>itoringis sistemaSi ganxilvisa, romelic moTxovnilia wylis CarCo direqtiviT. yvelaze<br />

savaraudoa, rom es SemTxvevebi exebodes miwisqveSa wylis obieqtebs, im drois intervalis<br />

gamo, romelic gadis sanam zewolebi gamovlindeba garemoze SesamCnevi zegavlenis saxiT.<br />

92


93<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

zewolis skriningis am meTodebis gamoyenebisas saWiroa yuradReba, radgan maT ar SeuZliaT<br />

saTanadod gamoTval<strong>on</strong> sxvadasxva wylis obieqtebis mowyvladoba, rac ganpirobebulia<br />

rogorc masStabirebasTan dakavSirebuli sakiTxebiT aseve wylis obieqtis auzis<br />

maxasiaTeblebiT.<br />

1. zewolis skriningis da Sefasebis meTodebi<br />

SeniSvna: zewolis meTodebis umravlesoba ukve aRwerilia mocemuli instruqciis sxva<br />

nawilebSi, rac ganpirobebulia maTi mniSvnelobiT zogadi midgomisaTvis da pirveli<br />

daxasiaTebisaTvis saWiro praqtikulobisaTvis.<br />

HMBW zewolis identifikaciis meTodi<br />

HMBW instruqcia gvTavazobs hidromorfologiuri zewolebisa da zegavlenebis<br />

saidentifikacio zogierT meTods. cxrilSi danarTi IV.2 moyvanilia ZiriTadi gamoyenebis<br />

sferoebi da fizikuri cvlilebebi.<br />

specifiuri<br />

gamoyeneba<br />

cxrili danarTi IV.2: ZiriTadi specifiuri gamoyenebis sferoebis, fizikuri cvlilebebis da<br />

hidromorfologiasa da biologiaze zegavlenebis mimoxilva<br />

navigacia wyaldidobi<br />

rekr<br />

sgan dacva<br />

eacia<br />

fizikuri<br />

cvlilebebi<br />

(zewolebi)<br />

kaSxalebi da<br />

dambebi<br />

Ggvirabis Senaxva/<br />

dragireba/ masalis<br />

gatana<br />

sanaosno arxebi ×<br />

arxis gayvana/<br />

gasworeba<br />

Nnapirebis<br />

gamagreba/fiqsacia/g<br />

adaRobva<br />

hidroenerg<br />

iis<br />

generacia<br />

miwaTmoqmedeba/sa<br />

tyeo<br />

meurneoba/Tevzis<br />

fermebi<br />

wyliT<br />

momareg<br />

eba<br />

× × × × × ×<br />

× × × ×<br />

× × × × × ×<br />

× × × ×<br />

niadagis drenireba × ×<br />

niadagis moTxovnebi × ×<br />

damdgari wylis<br />

Seqmna gadaRobvis<br />

gziT<br />

× × ×<br />

zegavlenebi<br />

hidromorfologias<br />

a da biologiaze<br />

mdinaris dinebis<br />

uwyvetobisa da<br />

daleqvis procesis<br />

darRveva<br />

mdinaris pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilis<br />

Secvla<br />

mdinaris damdgari<br />

totebisa da<br />

daWaobebuli<br />

× × × × × ×<br />

× × × × ×<br />

× × × × × ×<br />

urba<br />

niza<br />

cia<br />

93


94<br />

adgilebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />

Semcireba/gaqroba<br />

sarwyavi velebis<br />

dabali/Semcirebul<br />

i dinebebi<br />

faunis/floris<br />

uSualo meqanikuri<br />

dazianeba<br />

daclis xelovnuri<br />

reJimi<br />

miwisqveSa wylis<br />

d<strong>on</strong>is daweva<br />

niadagis<br />

erozia/danagvianeba<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

× × × ×<br />

× × ×<br />

× × ×<br />

× × × ×<br />

× × ×<br />

× × × ×<br />

2. dabinZurebis zewolebis sakvalifiklacio meTodi<br />

OSPAR raodenobrivi gansazRvris da aRweris harm<strong>on</strong>izebuli procedurebi sakvebi da saSiSi<br />

nivTierebebisaTvis – Harm<strong>on</strong>ised Quantificati<strong>on</strong> and Reporting Procedures for Nutrients and Hazardous<br />

Substances (HARP-NUT da HARP-HAZ)<br />

Sefasebis, raodenobrivi gansazRvris (kvantifikaciis) da aRweris wyaroebi azoturi,<br />

fosforuli da saSiSi nivTierebebisaTvis SeTanxmebulia OSPAR da HARP-procesSi<br />

(raodenobrivi Sefasebisa da aRweris harm<strong>on</strong>izebuli procedurebi).<br />

sakvebi nivTierebebisaTvis arsebobs Semdegi gaidlainebi:<br />

1. HARP CarCo da midgoma<br />

2. akvakultura<br />

3. industria<br />

4. gamoyenebuli wylis damuSaveba da kanalizacia (saniaRvreebis CaTvliT)<br />

5. kanalizaciasTan aradakavSirebuli sacxovrebeli saxli<br />

6. sanapiro dasaxleba<br />

7. wyalgay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />

8. mdinaris drenirebis SenarCuneba<br />

gaidlaini 6: raodenobrivi Sefaseba da aRwera gabneuli anTropogenuli produqtebisa da<br />

f<strong>on</strong>uri danakargebisa aRniSnavs azoturi da fosforuli naerTebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is gzas<br />

zedapiruli wylebisaken (ix. analoguri naxati 4.1)<br />

- gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a zedapiruli CadinebiT (gaxsnili azoturi da fosforuli naerTebis<br />

transporti)<br />

- gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a niadagis eroziiT (transporti gansakuTrebuli, absorbirebuli azoturi<br />

da fosforuli naerTebisa)<br />

- napirisa da mdinaris kalapotis erozia<br />

- gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a xelovnuri sadrenaJo nakadiT (sadrenaJo milebiT/qvis drenaJiT<br />

- gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a gamorecxviT (gatutovnebiT) (mineralizacia, filtraciuli wyali, mag. Sida<br />

nakadi, qvis drenirebuli nakadi, gazafxulis wyali da miwisqveSa wyali)<br />

94


95<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

- uSualo atmosferuli depozicia Sida zedapirul wylebze<br />

es gaidlaini aRwers principebs, romlebic safuZvlad udevs difuzuri anTropogenuri<br />

warmoSobis da bunebriv f<strong>on</strong>ur danakargebs. gaidlainze darTulia magaliTebi im<br />

meTodebisa, romlebic gamoiyeneba SveicariaSi, germaniaSi, gaerTianebul samefoSi, daniaSi,<br />

niderlandebSi da irlandiaSi.<br />

saSiSi nivTierebebis gaidlaini moicavs Semdegs:<br />

1. srul HARP-HAZ instruqcias<br />

2. bromirebuli cecxlgamZle danamatebi<br />

3. kadmiumi<br />

4. dioqsinebi<br />

5. spilenZi<br />

6. lindani<br />

7. vercxliswyali da vercxliswylis naerTebi<br />

8. n<strong>on</strong>ilfenolebi (NP) da n<strong>on</strong>ifenoletoqsilatebi(NPE) da msgavsi nivTierebebi<br />

9. policikluri aromatuli hidrokarb<strong>on</strong>atebi<br />

10. arak<strong>on</strong>trolirebadi PCB-Semcveli produqtebi<br />

mocemul gaidlainSi aris informacia aRniSnuli nivTierebebis warmoSobis Semdeg<br />

wyaroebze:<br />

- miwaTmoqmedeba (s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba)<br />

- transporti/infrastruqtura<br />

- saSeni masalebi<br />

- saSinao meurneoba<br />

- industria (IPPC)<br />

- industria (ara_IPPC)<br />

- narCenebis gadamuSaveba<br />

- dabinZurebuli niadagi<br />

- sxva pirdapiri difuziis wyaroebi.<br />

arafers niSnavs is, rom HARP-NUT me-6 gaidlaini, sakvebi nifTierebebis difuziis<br />

wyaroebze aris erTaderTi, romelic ar aris srulad SeTanxmebuli OSPAR CarCoebSi. am da<br />

sxva meTodebis Sefaseba xdeba amJamad EUROHARP proeqtis farglebSi<br />

(http://www.euroharp.org/index.htlm). EUROHARP Seadarebs cxra Tanamedrove sxvadasxva<br />

meTodologias Nda P difuziuri kargvis raodenobrivi gansazRvrisa Cvidmet sakvlev auzSi<br />

evropuli klimatis, niadagebis, topografiis, hidrologiisa da miwis gamoyenebis<br />

gradientis gaTvaliswinebiT. arCeuli meTodologiebi gamosadegia auzebis<br />

masStabirebisaTvis da dResdReobiT gamoiyeneba evropuli kvleviTi institutebis mier<br />

naci<strong>on</strong>alur da saerTaSoriso d<strong>on</strong>eze politikis SemqmnelTa informirebulobisaTvis.<br />

95


96<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

EUROHARP pirveladi mizania saboloo momxmareblebis (naci<strong>on</strong>aluri da saerTaSoriso<br />

evropuli garemos politikis Semqmnelebis) uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a cxra Tanamedrove raodenobrivi<br />

gansazRvris meTodis saguldagulo mecnieruli gamokvleviT da maTi unariT gamoTvalos<br />

sakvebi nivTierebebis (azoti, fosfori) difuzia zedapiruli sufTa wyalSi da sanapiro<br />

wylebSi; da Sedegad gaaadvilos wylis CarCo direqtivis implementacia.<br />

aRniSnuli mimoxilvis dasrulebamde momxmareblebs urCeven airCi<strong>on</strong> maTi situaciisaTvis<br />

yvelaze Sesaferisi meTodologia. es moiTxovs garkveul Sefasebebs niadagSi azotis da<br />

fosforis odenobisa da maTi niadagidan kargvis procesebsa da gzebSi garkvevas. azotis<br />

da fosforis danakargebi SeiZleba mniSvnelovan farglebSi varirebdes, amitom<br />

analizisaTvis aucilebelia m<strong>on</strong>acemebi mcenareuli safarisa da miwis gamoyenebis Sesaxeb.<br />

am informaciis SesaZlo wyaroebia evropuli farTod koordinirebuli m<strong>on</strong>acemebi CORINE<br />

mcenareuli safaris Sesaxeb (garemoze informaciis koordinacia) da NUTS (statistikuri<br />

teritoriuli erTeulebis nomenklatura). atmosferuli depoziciis Sesaxeb m<strong>on</strong>acemebis<br />

moZieba SesaZlebelia EMEP –idan (gaerTianebuli m<strong>on</strong>itoringisa da gamokvlevis programa<br />

haeris damabinZureblebis gaxangrZlivebuli transmisiisa evropaSi).<br />

meTodebi Cveulebriv iyeneben eqsportis koeficients, romelic dakavSirebulia erT an<br />

ramodenimesTan CamoTvlilTagan: marcvleuli kulturebi, daTesvis simWidrove, niadagis<br />

tipi, klimati, ekoregi<strong>on</strong>i da daqaneba (daxra).<br />

gamoyenebuli literatura<br />

OSPAR zRvis garemos da Crdilo-aRmosavleTi atlantikis dacvis k<strong>on</strong>vencia, raodebobrivi<br />

gansazRvris da aRweris harm<strong>on</strong>izebuli gaidlainebi.<br />

sakvebi nivTierebebisaTvis: Norwegian Polluti<strong>on</strong> C<strong>on</strong>trol Autority (stf) 1759 1759/2000 (ISBN 82-7655-401-6)<br />

http://www.ospar.org/eng/html/welcome.html (Measures ->Agreements -> List <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Agreements (2000);<br />

saSiSi nivTierebebisaTvis: stf 1789/2001(ISBN 82-7655-416-4)<br />

http://www.stf.no/english/harphaz<br />

MONERIS<br />

germaniaSi gamoiyeneba modeli MONERIS (Modelling Nutrient Emissi<strong>on</strong>s in <strong>River</strong> Systems – sakvebi<br />

nivTierebebis mdinareebis sistemaSi emisiis modelireba) germaniis baltiis zRvis auzis<br />

mdinareebSi sakvebi nivTierebebis SeRwevis<br />

sxvadasxva difuziuri gzebis gansazRvrisaTvis. modeli dafuZnebulia geografiul<br />

sainformacio sistemaze (GIS), romelic Seicavs digitalur rukebs da mdinareebis, miwisqveSa<br />

wylebis da organizebuli nakadebis vrcel statistikur informaciasa da m<strong>on</strong>itorings.<br />

germanuli emisiis yvela gzebis momcveli meTodis detaluri arwera mocemulia “Nutrient<br />

Emissi<strong>on</strong>s into <strong>River</strong> <strong>Basin</strong>s <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Germany”, romelic gamoqveynebulia 2000 wels UBA Texte 23/00.<br />

96


97<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

maSin rodesac wylis gamwmendi sadgurebi da warmoebebi uSualod mdinareebSi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>en<br />

nivTierebebs, difuziuri emisia zedapirul wylebSi ganpirobebulia sumaciiT sxvadasxva<br />

gzebisa, romlebic realizdeba nakadis calkeuli komp<strong>on</strong>entebiT (ix. naxati danarTi IV.1).<br />

difuziis wyaroebis komp<strong>on</strong>entebis es gancalkeveba aucilebelia, radgan gzebSi sakvebi<br />

nivTierebebis k<strong>on</strong>centracia da relevanturi procesebi umeteswilad Zalian gansxvavebulia<br />

erTmaneTisagan. modelSi gaTvaliswinebulia difuziis eqvsi gza, romlebSic danakargebi<br />

calcalke ganisazRvreba:<br />

- atmosferuli depozicia<br />

- erozia<br />

- zedapiruli wyali (nakadi)<br />

- miwisqveSa wyali<br />

- qvis drenaJi<br />

- qvafeniliani urbanuli teritoriebi.<br />

emisiis wyarodan mdinaremde gzis garda nivTierebebi imarTeba transformaciis, retenciis<br />

da kargvis procesebis erTobliobiT. transformaciisa da retenciis am procesebis codna<br />

aucilebelia sakvebi nivTierebebis maT wyaroebTan dakavSirebul mdinareebSi<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is/kargvis raodenobrivi gansazRvrisa da prediqciisaTvis. imis gamo, rom am<br />

procesebis Sesaxeb codna da dResdReobiT arsebuli m<strong>on</strong>acemTa baza gansakuTrebiT<br />

saSualo da didi zomis mdinareebis auzebisaTvis arasrulia, am procesebis aRwera ver<br />

gakeTdeba detalizebuli dinamiuri modeliT.<br />

amis gamo, MONERIS gansazRvravs sxvadasxva gzebs amJamad arsebuli da axali<br />

k<strong>on</strong>ceptualuri midgomebiT, romlebic SemuSavebulia specialurad saSualo da didi<br />

sivrcobrivi masStabis modelirebisaTvis. modelis SemuSavebis sakiTxebia:<br />

- GIS dadasturebuli meTodis SemuSaveba, regi<strong>on</strong>uli diferencirebuli<br />

gansazRvrisaTvis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a/kargvebisa staci<strong>on</strong>aruli da difuzuri wyaroebidan 500<br />

km² -ze meti farTobis auzis mq<strong>on</strong>e mdinareebisaTvis.<br />

- qvemodelebis SemuSaveba regi<strong>on</strong>ulad diferencirebuli gansazRvrisaTvis sakvebi<br />

nivTierebebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isa wylis gamwmendi sadgurebidan da warmoebebidan, qveynis<br />

wylis gamwmendi sadgurebisa da warmoebebis detaluri reestris saSualebiT<br />

- qvemodelis Seqmna eroziiT gamowveuli sakvebi nivTierebebisa da Sew<strong>on</strong>ili uxeSi<br />

nawilakebis sawyisi komp<strong>on</strong>entisa, romelic gamosadegi iqneba yvela gamokvleuli<br />

mdinaris auzisaTvis. es modeli dafuZnebulia unificirebul nadagis danakargebis<br />

gamoTvlis formulaze, magram iTvaliswinebs mxolod im adgilebs, romlebic<br />

relevanturia mdinaris sistemaSi sawyisi komp<strong>on</strong>entisaTvis. qvemodeli validizebuli<br />

iqna Sew<strong>on</strong>ili myari nawilakebis da daqucmacebuli fosforuli tvirTiT mdinareTa<br />

auzebisaTvis.<br />

- qvemodelis Seqmna, romelic saSualebas iZleva ganisazRvros miwisqveSa wylebSi<br />

azotis k<strong>on</strong>centrireba azotis siWarbis gamo samiwaTmoqmedo teritoriebzwe<br />

97


98<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

retenciis funqciis saSualebiT. es retenciis funqcia damokidebulia<br />

hidrogeologiur pirobebze, miwisqveSa wylis Sevsebis d<strong>on</strong>eze da TviT azotis<br />

siWarbeze. retenciis modeli moicavs pirvel uxeS Sefasebas arasaturirebul<br />

z<strong>on</strong>aSi wylis dayovnebis drois da mdinareTa auzis wylis horiz<strong>on</strong>tis<br />

- GIS dadasturebuli qvemeTodis SemuSaveba drenaJiT modificirebuli<br />

samiwaTmoqmedo teritoriebis regi<strong>on</strong>ulad diferencirebuli gansazRvrisaTvis. es<br />

qvemodeli dafuZnebulia niadagis tipebze da niadagis wylis reJimTa klasifikaciaze<br />

da validirebulia digitalizebuli rukiT qviT drenirebadi teritoriebisa niadagis<br />

rukasTan erTad<br />

- qvemodelis Seqmna sakvebi nivTierebebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is/kargvis sxvadasxva gzebisa<br />

urbanul teritoriebze, sakanalizacio sistemis gansxvavebebis gaTvaliswinebiT da<br />

Sesanaxi moculobis SeqmniT gansakuTrebiT kombinirebuli sakanalizacio<br />

sistemebisaTvis<br />

- qvemodelis Seqmna sakvebi nivTierebebis retenciisa da kargvisaTvis zedapirul<br />

wylebSi, romelic gamosadegi iqneba yvela mdinaris auzisaTvis. es modeli emyareba<br />

sakvebi nivTierebebis retenciis damokidebulebas mdinaris sistemis hidravlikur<br />

datvirTvasa an specifiur zedapirul Camdinare wylebze. modeli saSualebas iZleva<br />

mdinaris auzSi sakvebi nivTierebebis Cadinebis sakvebi nivTierebebis sawyisi<br />

wyaroebidan. aqedan gamomdinare, SesaZlebelia pirdapiri Sedareba gamoTvlili da<br />

gamovlenili sakvebi nivTierebebis Cadinebisa mdinaris auzis saTaveSi.<br />

98


99<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati danarTi IV.1 MONERIS gzebi da procesebi<br />

samiwaTmoqmedo teritoriaze sakvebi nivTierebebis balansi. sakvebi nivTierebebis<br />

siWarbe niadagis zeda fenaSi.<br />

daleqva da retencia miwaSi erozia. sorbcia, desorbcia zedapiruli Camdinare wyali.<br />

sakvebi nivTierebebis gamotutovneba fesvebis z<strong>on</strong>idan. gruntis nakadi. zedapirqveSa nakadi.<br />

drenaJi. retencia da danakargebi arasaturirebul z<strong>on</strong>aSi. retencia da danakargebi<br />

miwisqveSa wyalSi. atmosferuli depozicia. qvafeniliani urbanuli teritoriebi.<br />

wertilovani wyaroebi. sakvebi nivTierebebis SeRweva mdinareebis sistemebSi. sakvebi<br />

nivTierebebis retencia da kargva mdinareebis sistemebSi. sakvebi nivTierebebis Cadineba<br />

mdinareebSi. sakvebi nivTierebebis Casvla zRvebSi.<br />

modelebis SemuSavebis erTerTi specifiuri sakiTxia is, rom sxvadasxva qvemodelebi<br />

validizebulia m<strong>on</strong>acemTa damoukidebeli nakrebis gamoyenebiT. magaliTad, miwisqveSa<br />

wylis modeli SemuSavebulia miwisqveSa wyalSi gamovlenili azotis k<strong>on</strong>centraciis<br />

gamoyenebiT magram ara imis safuZvelze, Tu rogoria sakvebi nivTierebebis gamovlenili<br />

Cadineba mdinareebSi.<br />

GIS gamoyeneba saSualebas iZleva mdinaris sistemaSi sakvebi nivTierebebis<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is/kargvis diferencirebuli raodenobrivi gansazRvrisa. aqedan gamomdinare,<br />

gansazRvra ar xdeba mxolod didi mdinareeebis auzebisaTvis. MONERIS modeli<br />

gamoyenebuli iyo germaniis 300 mdinaris auzisaTvis, romelTa zomebia 100-5000 km² 1985, 1995<br />

da 2000 drois periodisaTvis.<br />

SENTWA (System for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> evaluati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> nutrient transport to surface water - sakvebi nivTierebebis<br />

zedapiruli wylebisaken transportirebis Sefasebis sistema)<br />

SENTWA modeli aris s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis (sasuqebis gamoyenebis) Sedegad sakvebi<br />

nivTierebebis zedapiruli wylisaken emisiis simulirebis sistema. es modeli<br />

formulirebulia miwaTmoqmedebis federaluri saministrosTan arsebuli CODA-s mier (Center<br />

for research in veterinary medicine and agrochemicals – veterinaruli medicinisa da agroqimikatebis<br />

kvlevis centri) 1993 wels, elbes regi<strong>on</strong>is germanuli piloturi kvlevis safuZvelze. CODAm<br />

moaxdina modelis adaptireba belgiisaTvis da daxvewa modeli kalibraciis da<br />

validaciis gziT, regi<strong>on</strong>ebisaTvis “Zvalm” (qviSiani Tixnari), da “Mark” (qviSnari)<br />

flandriaSi (belgia) (1997 wels) flamandiis garemos saagentos -Flemish Envir<strong>on</strong>ment AgencY-<br />

(VMM) SekveTiT.<br />

99


100<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

es aris naxevrad empiriuli modeli, romelic Tvlis s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis Sedegad sakvebi<br />

nivTierebebis (nutrientebis) emisiebis mniSvnelobaTa rigiTobas. igi Tvlis mdinaris<br />

wyalSemkreb auzSi azotis da fosforis totalur wliur an Tviur gadatanas (azotis/<br />

fosforis kg an t<strong>on</strong>a; azotis/fosforis kg an t<strong>on</strong>a erT heqtarze). flandriaSi aris 11<br />

mdinaris wyalSemkrebi auzi.<br />

modeli Seqmnilia rogorc meTodi s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis/ garemos strategiis xelSewyobisa<br />

da SefasebisaTvis.<br />

modeli Sedgeba emisiebis 7 nakrebisagan:<br />

• atmosferuli danakargebi;<br />

• pirdapiri danakargebi<br />

- pirdapiri danakargebi fertilizatoris gamoyenebisas (qimiuri sasuqi)<br />

- pirdapiri danakargebi saZovrebis tipis mecxoveleobidan (organuli sasuqi)<br />

- pirdapiri danakargebi Tavlis tipis mecxoveleobidan (organuli sasuqi)<br />

- pirdapiri danakargebi sasuqis siTxidan an silosidan<br />

• drenaJuli danakargebi (es Cveulebrivi danakargebia sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo sasuqebis<br />

gamoyenebisas)<br />

• miwisqveSa wylebis danakargebi (es Cveulebrivi danakargebia sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo<br />

sasuqebis gamoyenebisas)<br />

• Warbi danakargebi (sasuqebis gadametebuli Setanisas)<br />

• eroziuli danakargebi<br />

• zedapiruli Cadinebis danakargebi<br />

upirveles yovlisa, es danakargebi gamoTvlilia wliurad (municipalitetis masStabiT) da<br />

Semdeg gadanawilebulia Tveebze sxvadasxva faqtorebis gaTvaliswinebiT, rogoricaa<br />

precipitacia, fertilizatoris gamoyeneba, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo aqtivoba da sxv.<br />

romeli sawyisi komp<strong>on</strong>entia aucilebeli?<br />

m<strong>on</strong>acemebi miwis sasl<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo gamoyenebis da cxovelebis sxvadasxva saxeobaTa<br />

Sesaxeb (msxvili rqosani pirutyvi);<br />

m<strong>on</strong>acemebi cxovelTa sxvadasxva saxeobis (msxvili rqosani pirutyvi) eqskreciis<br />

koeficientis Sesaxeb;<br />

m<strong>on</strong>acemebi fertilizatorebis gamoyenebis Sesaxeb;<br />

m<strong>on</strong>acemebi sasuqis transportis Sesaxeb;<br />

m<strong>on</strong>acemebi precipitaciis Sesaxeb;<br />

m<strong>on</strong>acemebi sxvadasxva marcvleuli kulturis mosavlis aRebis Sesaxeb; m<strong>on</strong>acemebi sasuqebis<br />

gamoyenebis standartebis Sesaxeb.<br />

100


101<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

es sawyisi faqtorebi arsebobs municipalitetis, an provinciebis, an sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo<br />

erTeulebis masStabiT:<br />

• 1999-2000 modeli iqna gadawerili, raTa gamxdariyo momxmareblisaTvis ufro advili<br />

da gamoyenebuli iqna sxva programuli ena (DBASE-s magivrad DELPHI), VMM<br />

instruqciebis Sesabamisad<br />

• 2000-2001 ERM –s VMM mier mieniWa uflebamosileba, Seeswavla sxvadasxva<br />

parametrebi, faqtorebi, koeficientebi, romlebic gamoiyeneba SENTWA-Si modelis<br />

saWiroebisamebr gaumjobesebis mizniT.<br />

• 2002 wlis zafxulSi, Catarda axali gamoTvlebi gaumjobesebuli modeliT;<br />

• 2002 wlis Semodgomaze, modelis daxvewa drenaJuli danakargebis, miwisqveSa wylis<br />

danakargebis da Warbi danakargebisaTvis iqna Catarebuli. kalibracia gakeTdeba<br />

wylis (mag. zRvis ) daSrobis Sedegad miRebuli sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo regi<strong>on</strong>ebisaTvis.<br />

• NOPOLU sistemis (magaliTad safrangeTSi EEA/ETC-W Sesamowmeblad gamoiyeneboda)<br />

emisiebis Sefasebis meTodologia.<br />

1993 wlidan, Ifen (EEA –s safrangeTis naci<strong>on</strong>aluri fokaluri erTeuli) iyenebs NOPOLU<br />

sistemas NwyalSemkreb auzebTan dakavSirebuli m<strong>on</strong>acemebis damuSavebisa da relevanturi<br />

m<strong>on</strong>acemebis producirebisaTvis.<br />

sistema dafuZnebulia srul (Tumca progresulad implementirebad) aRweraze safrangeTis<br />

municipalitetis hidrologiuri da administraciuli Taviseburebebisa. gaanalizeba xdeba<br />

6210 polig<strong>on</strong>isa (romlebic gaerTianebulia wylis 6 saagentod/55 ZiriTad auzad), xolo<br />

administraciuli erTeulebi gaanalizdeba 23 000 met municipalitetSi. orive gansazRvrebas<br />

Soris urTierTkavSiri imarTeba sistemis mier, specifiuri kavSirebis gziT (didi qalaqebi,<br />

romlebic gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>en polutantebs moSorebiT mdebare mdinareSi), an reestriT, romelic<br />

amoRebulia CORINE land cover-dan.<br />

amJamad marTuli m<strong>on</strong>acemebia mdinareSi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, mdinaris m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi,<br />

atmosferuli naleqebi (efeqturi naleqebis CaTvliT), wylis abstraqciebi, industriuli<br />

aqtivobebi (produqciis, emisiis m<strong>on</strong>acemebis, narCeni wylis gadamamuSavebeli danadgarebis<br />

CaTvliT), urbanuli aqtivobebi (populacia, WWTPfunqci<strong>on</strong>ireba, kanalizaciis sistema,<br />

SeerTebuli industriuli obieqtebis CaTvliT).<br />

mTavari maxasiaTebeli aris is, rom sistema maRalintegrirebulia Sedegebis jvaredini<br />

Sefasebis gaadvilebisaTvis, OSPAR gaidlainis miznebis dasakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ileblad, iseve rogorc<br />

direqtivasTan SesabamisobisaTvis. meore mniSvnelovani Tviseba aris:<br />

• sistema eZebs calkeul elementTan dakavSirebul individualur m<strong>on</strong>acemebs (mag.<br />

WWTP muSaobis parametrebi) da Tu isini ar arsebobs, igi Caanacvlebs maT<br />

101


102<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

standartuli maCveneblebiT, romlebic Zlier regi<strong>on</strong>alizebulia. es saWiroa<br />

araobieqturi gamoTvlis prevenciisaTvis, radgan ukanaskneli ar aris mTlianad<br />

“m<strong>on</strong>acemTa miwodebaze damokidebuli”.<br />

• GIS menejmentis mxolod erTi sistema aris gamoyenebaSi: erTi da igive m<strong>on</strong>acemebi<br />

gamoiyeneba igive areebSi wylis xarisxis SefasebisaTvis, EuroWaternet<br />

reprezentatiuli qselebis, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo narCenebis, industriuli emisiebis an<br />

mdinaris mimdebare teritoriebze nakadebisaTvis.<br />

zewolebis kvalifikaciis TvalsazrisiT, ZiriTadi produqcia aris polutantebis pirdapiri<br />

da difuzuri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is gamoangariSeba (urbanuli, industriuli, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo), rac<br />

momzadebuli da Semowmebuli iqna Llorie-bretanis wylis saagentos mier 1999 wels.<br />

produqcia SeiZleba mowidebuli iyos nebismieri masStabiT da modalobiT. magaliTad,<br />

industriuli emisiebi SeiZleba producirebuli iyos NACE saSualebiT (informacia aris<br />

veb-gverdze: http://nace.org/nace/c<strong>on</strong>tent/AboutNace/aboutnaceindex.aspnomenclature ), NUTS3 -iT da<br />

day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili iyos rogorc pirdapiri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, industriuli gadamamuSavebeli<br />

danadgarebidan an urbanuli miwisqveSa kanalizaciuri koleqtorebidan gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a. isini<br />

SeiZleba nebismier d<strong>on</strong>eze wyalSemkrebi auzisa Sejamebuli iqnan, raTa Sedardnen<br />

mdinarispira nakadebTan, rac aseve daTvlilia NOPOLU-Si, mdinareSi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is da mdinaris<br />

qimiuri m<strong>on</strong>acemebis damuSavebis gziT.<br />

sistemis struqtura orientirebulia srul transparentulobasa da disprovabelobaze,<br />

Sualeduri Sedegebis wyalobiT. amitom, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo dabinZurebis moduli pirvel<br />

rigSi iTvlis narCenebs, rac SeiZleba Sedardes damoukidebel m<strong>on</strong>acemebTan, da Semdeg<br />

transfers, rac regulirdeba urbanuli da industriuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iTa da mdinarispira<br />

dinebebiT.<br />

NOPOLU Seqmnilia Access 2000 –iT (Riaa Oracle klientebis/serverebis) m<strong>on</strong>acemTa bazebisaTvis,<br />

procedurebis umravlesoba aris Visual Basik-Si, da mas SeuZlia nebismieri gare modulis<br />

damuSaveba (APL CaTvliT). mas emsaxureba Beture-Cerec, JAAKKO POYRY Svileuli kompania.<br />

3. zewolebis zegavlenis SefasebasTan kombinirebis meTodebi – wylis obieqtebis modelebi<br />

mocemuli danarTis sxva nawilebSi aRwerili meTodebi iZlevian saSualebas savaraudo<br />

zewolis savaraudo mniSvnelobis Sefasebisa, an imis pirdapir miTiTebiT, rom wylis<br />

obieqti imy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>eba Tavisi funqciis Seusruleblobis riskis qveS, an imis gamoaSkaravebiT,<br />

rom zewola saWiroebs Semdgom gamokvlevas.<br />

xSirad am meTodebiT miRebuli daskvnebi SeiZleba kombinirebuli iyos sxva meTodTan,<br />

romelic axdens zewolebis Sesaxeb informaciis kombinirebas mimRebi wylis obieqtis<br />

gamosaxvasTan. amgvarad, magaliTad abstraqciiT gamowveuli zewola iTvleba<br />

102


103<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Tavdapirvelad da Semdeg kombinirdeba mdinaris sistemis Sesaxeb informaciasTan, raTa<br />

ganisazRvros aqtualuri zegavlena.<br />

arsebobs Zalian bevri modeli, romelic SeiZleba gamoyenebuli iyos zewolaTa da<br />

zegavlenaTa analizisaTvis, romelsac moiTxovs wylis CarCo direqtiva. am instruqciaSi ar<br />

aris warmodgenili am modelebis sruli katalogi an romelime modelis gamoyenebis<br />

rekomendacia. Semdegi nawilebis mizania mkiTxvels miawodos informacia modelebis<br />

sxvadasxva arsebuli tipebis Sesaxeb, da imaT Sesaxeb, romlebic SeiZleba praqtikul<br />

situaciaSi gamosadegi iyvnen.<br />

modelebi xSirad efuZneba adgils (anu saxasiaTo teritoriebs) da umravles SemTxvevaSi<br />

es adgili dakavSirebulia wylis obieqtTan (mag. mdinare, tba, sanapiri wylebi). es<br />

individualuri adgilebis modelebi SeiZleba SeerTebuli iyos erTmaneTTan<br />

sxvadasxvagvarad raTa gamosaxos ufro didi sistema; magaliTad difuzuri modeli<br />

(zewolis gaangariSebis meTodi aRwerili nawilSi 4.30) SeiZleba SeuerTdes mdinareebis<br />

models da miwisqveSa wylebis models wyalSemkrebi auzis sruli hidrologiuri sistemis<br />

gamosaxvisaTvis. sxva modelebi asaxaven mraval adgils erTi CarCos (infrastruqturis)<br />

farglebSi.<br />

bevri momdinare proeqtis, rogorc naci<strong>on</strong>aluri aseve evropuli masStabiT, mizania<br />

uzrunvely<strong>on</strong> modelirebis teqnikis Sesaxeb sruli informacia, wylis CarCo direqtivis<br />

mxardasaWerad. erTerTi gamoCenili aris BMW (SedarebiTi analizis modelebi wylis CarCo<br />

direqtivisaTvis Benchmarking Models for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> WFD, http://www.vyh.fi/eng/research/euproj/bmw/homepage.htm ).<br />

miuxedavad imisa, rom am proeqtebis saboloo angariSi ar gamoqveyndeba sanam ar<br />

damTavrdeba zegavlenaTa sawyisi analizi, maT SesaZloa mogvawod<strong>on</strong> saWiro informacia<br />

modelirebis teqnikaze.<br />

• m<strong>on</strong>te-karlos hibriduli deterministuli modeli mdinareebisaTvis – SIMCAT<br />

am tipis modelirebis meTodi aTavsebs transportirebisa da dinebis Sida procesebis<br />

deterministul aRweras m<strong>on</strong>te-karlos infrastruqturis (CarCos) SigniT. damoukidebeli<br />

modelebis didi raodenoba gamoiyeneba wylis xarisxis ganawilebis generaciisaTvis<br />

mdinaris qselSi. amis misaRwevad models esaWiroeba yvela sawyisi m<strong>on</strong>acemi (Senakadebi,<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a da abstraqciebi) raTa moaxdinos specifikacia mudmivi, normaluri,<br />

logariTmulad normaluri, samparametriani wanacvlebuli logariTmulad normaluri, an<br />

araparametruli ganawilebebisa wliurad an Tviurad. yoveli modeli iyenebs nimuSebs am<br />

ganawilebebisa, an randomulad, an momxmareblis mier gansazRvruli korelaciebis<br />

gamoyenebiT nakadsa da xarisxs Soris, gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is nakadsa da mimRebi mdinaris nakads Soris,<br />

an Senakadebis nakadsa da ZiriTadi mdinaris nakads Soris. dadgenili distribuciebidan<br />

(ganawilebebidan) SIMCAT axdens saSualo maCveneblis gamoyvanas 95% an 90% TiToeuli<br />

determinantisaTvis. aseve mocemulia sarwmunoobis limiti.<br />

103


104<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

SIMCAT ar xsnis adveqciur-dispersiul gantolebebs, amis magivrad iyenebs yovel radiusze<br />

gadatanaTa martivi Sekrebis formulas, k<strong>on</strong>centraciis gamosaTvlelad da nakadi-siCqare<br />

urTierTkavSirs dinebis mimarTulebiT moZraobis gamosaTvlelad. miCneulia, rom<br />

polutantebi maSinve da erTgvarovnad Seereva mimReb wyals da gadaadgildeba imave<br />

siCqariT, rogorc es wyali.<br />

modeli moicavs qlorids, BOD, am<strong>on</strong>iums da DO, rogorc standartul determinantebs.<br />

qimiuri procesebi moicavs reaeracias, BOD daSlas, da am<strong>on</strong>iumis nitrifikacias (striterfespis<br />

modificirebuli formulis Tanaxmad). procesebi warmodgenilia temperaturisadmi<br />

sensitiuri pirveli rigis daSliT. daSlisa da reaeraciis yvela parametris da siCqaris<br />

urTierTkavSiri SeiZleba TiToeul radiusSi calcalke iyos specifizirebuli.<br />

kalibracia SeiZleba moxdes manualurad an modelis Sida rutinuli kalibraciuli<br />

xerxiT, romelic amTxvevs modelis produqcias gazomil m<strong>on</strong>acemebs, parametrebis da<br />

difuzuri nakadis SeTanawyobiT. TviTkalibraciisas SIMCAT iZleva mdinaris eqstra<br />

nakadebs ise, rom Sedegebi emTxveva nakadebis kalibrs, iseve rogorc mdinaris sigrZis<br />

Sedegi, da iTvlis xarisxis parametrebTan TanxvedraTa serias, raTa daemTxves xarisxis<br />

samodelo ganawilebas romlebic aRniSnulia m<strong>on</strong>itoringis sadgurebze.<br />

avtokalibraciis Tanmimdevroba iseTia, rom samodeli Sedegebi jer dardeba m<strong>on</strong>itoringis<br />

sadguris m<strong>on</strong>acemebs. xdeba daTvla parametrebis damTxvevebisa da siCqarisa, rac<br />

saSualebas iZleva gazomil m<strong>on</strong>acemebTan zusti Tanxvedrisa, da Semdeg modeli ubrundeba<br />

dinebis zemoT mdebare m<strong>on</strong>itoringis sadguris xarisxis m<strong>on</strong>acemebs da imeorebs mis mier<br />

dinebis mimarTulebiT ufro qvemoT Catarebul kalkulaciebs, parametrebis, nakadis da<br />

siCqaris axali maCveneblebis gamoyenebiT. modelis axali Sedegebi dardeba m<strong>on</strong>itoringis<br />

sadguris m<strong>on</strong>acemebs, da Tu aucilebelia, procesi meordeba.<br />

‣ arsebuli gamoyeneba<br />

SIMCAT aris modeli, romelic SemuSavda garemos saagentosaTvis (inglisSi da uelsSi) da<br />

farTod gamoiyeneba wylis xarisxis dagegmarebaSi. rodesac modeli kalibrirebulia, misi<br />

gamoyeneba SeuZlia SedarebiT naklebi gamocdilebis mq<strong>on</strong>e pers<strong>on</strong>alsac, radgan modelis<br />

muSaobis meTodi da misi produqcia martivi da gasagebia. miuxedavad amisa, wyalSemkrebi<br />

auzis modeli yovelTvis kalibrirebuli unda iqnas kompetenturi teqnikuri pers<strong>on</strong>alis<br />

mier, da iqnas yuradRebiT Semowmebuli, radgan sawyisi m<strong>on</strong>acemebis interpretaciaSi<br />

Secdomebi am tipis modelSi (sadac kalibracia efuZneba mxolod sawyis m<strong>on</strong>acemebs) iwveven<br />

SecdomiT kalibracias da amis gamo Sedegebis araswor interpretacias.<br />

‣ relevantoba zewolaTa da zegavlenaTa analizisaTvis<br />

104


105<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

am tipis meTodi pirveladad mowodebulia mdinareebis saerTo qimiur xarisxze dabinZurebis<br />

wertilovani wyaroebis zegavlenis gamokvlevisaTvis. igi saSualebas iZleva yoveli<br />

wyaros zewolis Sedegad warmoqmnili zegavlena Sefasebuli iyos rogorc<br />

individualurad, aseve kombinirebulad. difuzuri gadatana aseve SeiZleba iyos miRebuli.<br />

‣ literatura da dokumentacia<br />

modelis saxelmZRvaneloSi modelis momzadebis procesi nabij-nabij aris axsnili. masSi<br />

aris vrceli nawili modelis statistikuri safuZvlebis Sesaxeb. saxelmZRvaneloSi aris<br />

aseve daSlis parametrebis yvela forma, romelic gamoiyeneba modelSi, aseve<br />

gadaadgilebis drois formulebi da sarwmunoobis limitis Sefasebis meTodebi.<br />

4. zegavlenis Sefasebis meTodebi<br />

• fineTis naci<strong>on</strong>aluri wylis xarisxis klasifikacia<br />

fineTis arsebuli wylis xarisxis klasifikaciis sistema SemuSavebuli iqna imisaTvis, rom<br />

mocemuli iyos informacia wylis vargisianobisa adamianis mier gamoyenebisaTvis,<br />

ekologiuri xarisxis mxolod im elementebis gaTvaliswinebiT, romlebsac pirdapiri<br />

zegavlena aqvT wylis vargisianobaze. igi ganixilavs wylis yvela obieqts erTnairad, ar<br />

akeTebs gansxvavebas wylis sxvadasxva kategoriebsa da wylis obieqtebis tipebs Soris.<br />

klasifikacia ZiriTadad emyareba qimiuri xarisxis elementebs da aseve zogierT<br />

biologiur elementsac (higienuri indikatorebi, qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili da “wylis yvaviloba”).<br />

kriteriumebi da zRcvruli k<strong>on</strong>centraciebi moyvanilia cxrilSi danarTi IVb.3<br />

cxrili danarTi IV.3: klasifikaciis finuri naci<strong>on</strong>aluri sistema<br />

klasi klasis interpretacia cvladebi da maTi zRvruli<br />

mniSvnelobebi<br />

I saukeTeso<br />

wyali bunebriv<br />

mdgomareobaSia, Cveulebriv<br />

oligotr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ulia, gamWvirvale<br />

an mciredi naleqiT.<br />

gamoyenebis yvela formisaTvis<br />

Sesaferisia.<br />

feri < 50 mg Pt/l<br />

gamWvirvaloba > 2.5 m<br />

SemRvreva < 1.5 FTU<br />

nawlavis kolibaqteriebi an nawlavuri<br />

streptokokebi < 10 CFU/100 ml<br />

totaluri fosfori < 12 μg/l<br />

saSualo qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili –α zrdis<br />

periodSi < 3 μg/l<br />

II kargi<br />

wyali bunebrivTan<br />

miaxloebul mdgomareobaSia<br />

an mcired eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iuli. wyali<br />

kvlav Sesaferisia gamoyenebis<br />

sferoTa umravlesobisaTvis.<br />

Jangbadis k<strong>on</strong>centracia epilimni<strong>on</strong>Si<br />

80-100%<br />

ar aris Jangbadis deficiti<br />

hipolimni<strong>on</strong>Si<br />

feri 50-100 mg Pt/l (< 200 bunebriv<br />

huminur wylebSi)<br />

gamWvirvaloba 1-2.5 m<br />

fekaliis indikatori baqteria < 50<br />

CFU/100 ml<br />

totaluri fosfori < 30 μg/l<br />

105


106<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

saSualo qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili –α zrdis<br />

periodSi < 10 μg/l<br />

III<br />

damakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebeli<br />

IV misaRebi<br />

wyalSi mcired Sereulia<br />

narCeni (gamoyenebuli) wylebi,<br />

arawertilovani gadatanis an<br />

sxva aqtivobebis gamo, an aris<br />

SesamCnevad eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iuli<br />

bunebrivi mizezebis gamo.<br />

wyali Cveulebriv<br />

damakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebelia<br />

gamoyenebis sferoTa<br />

umetesobisaTvis<br />

wyalSi mniSvnelovnad<br />

Sereulia narCeni wylebi<br />

arawertilovani gadatanis an<br />

sxva aqtivobebis gamo. wyali<br />

gamodgeba mxolod<br />

gamoyenebis im sferoebisaTvis,<br />

romelTac wylis xarisxisadmi<br />

dabali moTxovnebi aqvT.<br />

Jangbadis k<strong>on</strong>centracia epilimni<strong>on</strong>Si<br />

70-120%, Jangbadis garkveuli<br />

deficiti SeiZleba iyos hipolimni<strong>on</strong>Si<br />

feri < 150 mg Pt/l<br />

fekaliis indikatori baqteria < 100<br />

CFU/100 ml<br />

totaluri fosfori < 50 μg/l<br />

saSualo qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili –α zrdis<br />

periodSi < 20 μg/l<br />

Jangbadis k<strong>on</strong>centracia epilimni<strong>on</strong>Si<br />

40-150%, Jangbadis garkveuli<br />

deficiti hipolimni<strong>on</strong>Si<br />

fekaliis indikatori baqteria < 1000<br />

CFU/100 ml<br />

totaluri fosfori < 50-100 μg/l<br />

saSualo qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili –α zrdis<br />

periodSi < 20-50 μg/l<br />

“wylis Yyvaviloba” xSiria<br />

janmrTelobisaTvis saSiSi<br />

elementebis k<strong>on</strong>centracia: As < 50 μg/l,<br />

Hg < 2 μg/l, Cd < 5 μg/l, Cr < 50 μg/l, Pb < 50<br />

μg/l, totaluri cianidi < 50 μg/l<br />

V cudi<br />

wyali Zlier dabinZurebulia<br />

narCeni wylebiT<br />

arawertilovani gadatanis an<br />

sxva aqtivobebis gamo. ar<br />

Seefereba wylis gamoyenebis<br />

arcerT sferos.<br />

wylis balansis did problemebi,<br />

Jangbadis saturacia epilimni<strong>on</strong>Si<br />

zafxulis ganmavlobaSi SeiZleba<br />

aRematebodes 150%; meores mxriv,<br />

SesaZloa Jangbadis totaluri<br />

Semcireba zedapirze; stratifikaciis<br />

sez<strong>on</strong>is bolos hipolimni<strong>on</strong>i<br />

SesaZloa sruliad anaerobuli iyos.<br />

fekaliis indikatori baqteria > 1000<br />

CFU/100 ml<br />

totaluri fosfori > 100 μg/l<br />

saSualo qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili –α zrdis<br />

periodSi > 50 μg/l<br />

erTi an meti CamoTvlilidan aWarbebs<br />

zRvrul limits specifiurs IV<br />

klasisaTvis: As, Hg, CD, Cr, Pb an<br />

totaluri cianidi.<br />

vercxliswylis k<strong>on</strong>centracia<br />

mtacebeli Tevzis saxeobebSi > 1 mg/kg<br />

xSirad wylis zedapirze aris<br />

zeTovani fena<br />

• garemos saagentos (inglisi da uelsi) mdinaris ekosistemis klasifikacia<br />

106


107<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

inglisis da uelsis mdinaris ekosistemis klasifikaciis sqema warmodgenilia cxrilSi<br />

danarTi IV.4. fizikur-qimiuri parametrebi SeiZleba aRebuli iqnas gamovlenili<br />

m<strong>on</strong>acemebidan an modelirebuli produqciidan. iTvleba, rom klasebi 1 da 2 gamosaxaven<br />

k<strong>on</strong>diciebs, Sesaferiss oragulisebri da kobrisebri Tevzebis populaciisaTvis.<br />

cxrili danarTi IV.4: mdinaris ekosistemis klasifikacia, romelsac iyenebs inglisis da<br />

uelsis garemos saagento<br />

klasi gaxsnili<br />

Jangbadi<br />

%<br />

saturaci<br />

a 10th %ile<br />

BOD<br />

mg l¯¹<br />

90th<br />

%ile<br />

totaluri<br />

am<strong>on</strong>iumi<br />

mg N l¯¹ 90th<br />

%ile<br />

UNi<strong>on</strong>izirebul<br />

i am<strong>on</strong>iumi<br />

mg N l¯¹ 95th<br />

%ile<br />

pH qveda<br />

limiti 5th<br />

%ile zeda<br />

limitamd<br />

e 95th %ile<br />

simyare<br />

mg l¯¹<br />

CaCO3<br />

gaxsnili<br />

spilenZi<br />

μg l¯¹ 95th<br />

%ile<br />

totaluri<br />

TuTia μg<br />

l¯¹ 95th %ile<br />

1 80 2.5 0.25 0.021 6.0-9.0 ≤ 10<br />

>10 ≤ 50<br />

>50 ≤100<br />

>100<br />

2 70 4.0 0.6 0.021 6.0-9.0 ≤ 10<br />

>10 ≤ 50<br />

>50 ≤100<br />

>100<br />

3 60 6.0 1.3 0.021 6.0-9.0 ≤ 10<br />

>10 ≤ 50<br />

>50 ≤100<br />

>100<br />

4 50 8.0 2.5 6.0-9.0 ≤ 10<br />

>10 ≤ 50<br />

>50 ≤100<br />

>100<br />

5 20 15.0 9.0<br />

5<br />

22<br />

40<br />

112<br />

5<br />

22<br />

40<br />

112<br />

5<br />

22<br />

40<br />

112<br />

5<br />

22<br />

40<br />

112<br />

30<br />

200<br />

300<br />

500<br />

30<br />

200<br />

300<br />

500<br />

30<br />

200<br />

300<br />

500<br />

30<br />

200<br />

300<br />

500<br />

• zegavlenis Sefasebis germanuli modeli (LAWA)<br />

gamokvleuli unda iyos m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis mdgomareobis Sesaxeb, romelic arsebobs<br />

garemoze dakvirvebis Sedegad. wylis obieqtis mdgomareobis pirveladi m<strong>on</strong>acemebi unda<br />

gaTvaliswinebuli iyos zewolebis zegavlenis Sesafaseblad da unda iyos gansjili<br />

xarisxisadmi moTxovnebis da agregaciis kriteriumebis mixedviT. Tu es arasakmarisia,<br />

aucilebelia Sefaseba an gaTvaliswineba modelis dadgenili zewolebis safuZvelze. imis<br />

albaTobis varaudi, rom kargi ekologiuri an qimiuri k<strong>on</strong>diciebi ar iqneba miRweuli<br />

dakvirvebis periodis ganmavlobaSi, gakeTdeba kriteriumebis safuZvelze, romlebic<br />

moyvanilia cxrilSi danarTi IV.5.<br />

cxrili danarTi IV.5: zegavlenaTa SefasebisaTvis aucilebeli informacia (LAWA)<br />

107


108<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

indikatori<br />

zRvruli maCveneblebi<br />

lpobis (saprobiuli)<br />

statusi<br />

tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikis statusi<br />

fizikoqimiuri<br />

nivTierebebi<br />

gaTboba<br />

marilianoba<br />

> 30% nakadis CarCoSi > naci<strong>on</strong>aluri biologiuri xarisxis d<strong>on</strong>e<br />

(aq: biologiuri xarisxis d<strong>on</strong>e II)<br />

>30% nakadis CarCoSi > naci<strong>on</strong>aluri xarisxis d<strong>on</strong>e (aq: tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikis<br />

klasi > II, Sefaseba emyareba nitratis (N > 6 mg/l) da fosfatis (P ><br />

0,2 mg/l) k<strong>on</strong>centracias 50 %ile<br />

aWarbebs xarisxis arsebul moTxovnebs an xarisxis kriteriumebs<br />

evrogaerTianebis 76/464/EEC direqtivisa da codnas prioritetuli<br />

nivTierebebis Semcvelobaze<br />

evrogaerTianebis Tevzebis sicocxlis direqtivis mixedviT:<br />

- maqs. wliuri temperatura: >21.5 ºC (oragulisebrTa<br />

wylis obieqti), >28 ºC (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />

- maqs. zamTris temperatura >10 ºC (oragulisebrTa<br />

wylis obieqti), >10 ºC (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />

- maqsimaluri dasaSvebi gaTboba: 1.5 K (oragulisebrTa<br />

wylis obieqti), 3.0 K (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />

saSualo: Cl= 400 mg/l<br />

morfologia • wylis arealis Seswavla – mimoxilvis meTodi: mdinaris<br />

distanciis 30%-ze meti menejmentis erTeulis SigniT<br />

mimoixileba struqturuli xarisxis klasebiT 6 an 7<br />

nawilisaTvis “mdinaris kalapoti (rac Sedgeba Semdegi<br />

parametrebisagan:<br />

- daklakniloba<br />

- napiris fiqsacia<br />

- anTropogenuri barierebi<br />

- wylis dinebis regulacia<br />

- napiris mcenareuloba<br />

• mdinaris uwyvetobis darRveva (anTropogenuri barierebi,<br />

ukudineba) > 30% nakadis qselis<br />

• franguli SEQ dafuZnebuli xarisxis Sefasebisadmi midgoma<br />

safrangeTis midgoma emyareba ZiriTad k<strong>on</strong>cefciebs, romelTagan yvela Seesatyviseba EEA da<br />

Eurostat-is rekomendaciebs. es k<strong>on</strong>cefciebi Semdegia:<br />

‣ wylis xarisxis Sefasebis sqema (SEQ sistema)romelic moicavs wyals, bilogiur da<br />

fizikur saSualebebs. igi gamoiyeneba mdinare (moZravi) wylisaTvis, damdgari,<br />

Sualeduri da miwisqveSa wylisaTvis.<br />

‣ procedura wylis xarisxis statistikuri gamosaxvisaTvis, danergili EEA da<br />

EuroWaternet (evropis wylis qseli) sruli rekomendaciiT da procedura wylis xarisxis<br />

gamoangariSebisaTvis, danergili Eurostst/UNECE zogadi meTodologiuri rekomendaciiT.<br />

SEQ sistema axdens xarisxis Sefasebas TiToeuli m<strong>on</strong>itoringis sakiTxisa gamovlenili<br />

m<strong>on</strong>acemebidan. igi moicavs sam samuSao meTods:<br />

108


109<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

1. wylis xarisxis gamokvlevis sistema (SEQ-wyali) romelic afasebs wylis fizikurqimiur<br />

xarisxs da romelic gamoiyeneba safrangeTSi 1999 wlidan<br />

2. SEQ-bio, romelic afasebs nakadis biologiur xarisxs<br />

3. SEQ-fizikuri, romelic afasebs nakadis artifikalizaciis d<strong>on</strong>es<br />

sabaziso principi romelic safuZvlad udevs SEQ midgomas, aris is, rom nebismieri wylis<br />

obieqtis sxvadasxva gamoyeneba an funqcia SeiZleba erTi da imave saxis determinantebiT an<br />

erTi da imave efeqtis saSualebiT Sefasdes. magaliTad, mdinare wylis xarisxis<br />

SefasebisaTvis SEQ-wyali ganasxvavebs 15 deskriptors (sakvanZo sityvas) (“cvlilebas”),<br />

romelTagan yoveli moicavs relevantur determinantebs.<br />

Sefaseba tardeba zRvruli cxrilebis gamoyenebiT (ix. cxrili danarTi IV.6<br />

magaliTisaTvis), romelic aRniSnavs klasis limits. indeqsis gamoangariSeba xdeba<br />

algebruli funqciiT, romelic Seesatyviseba zRvrul mniSvnelobebs.<br />

SEQ sistema gamoiTvlis indeqsebs (masStabi 0-100) wylis potenciuri biologiuri<br />

SesaZleblobebisaTvis (rac mWidrodaa dakavSirebuli direqtivaSi aRweril ekologiuri<br />

statusis fizikur-qimiur komp<strong>on</strong>entebTan) da wylis gamoyenebis SesaZleblobis potenciur<br />

indeqss (rogoricaa sasmeli wyali, sacurao wyali da sxv., saWiroebebis Sesabamisad).<br />

indeqsi SeiZleba wardgenili iyos meore safexurze 5 klasad. es klasebi wardgenilia<br />

xuTi feris saxiT (lurji, mwvane, yviTeli, narinjisferi, wiTeli). es klasebi gamosaxaven<br />

wylis obieqtze zegavlenis erTsa da imave xarisxs. aqedan gamomdinare, klasebi SeiZleba<br />

Sedarebuli iqnas aRwerebisa da funqciebis TvalsazrisiT, rac iZleva kompleqsuri<br />

agregaciis meTodebis meore etapze gamoyenebis saSualebas.<br />

109


110<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

cxrili danarTi IV.6: SEQ Sefasebis badis magaliTi, deskriptori “marilianoba”,<br />

gamoyeneba: sasmeli wyali, saSualeba: miwisqveSa wyali (wyaro:<br />

http://www.eaufrance.tm.fr/francais/etudes/pdf/etude80.pdf)<br />

marilianobis da mineralizaciis cvlileba<br />

parametrebi<br />

erTeulebi<br />

Ria lurji<br />

muqi lurji<br />

yviTeli<br />

wiTeli<br />

gamtarianoba<br />

sixiste<br />

pH<br />

mSrali danaleqi<br />

qloridebi<br />

sulfatebi<br />

kalciumi<br />

ftoridebi<br />

magniumi<br />

kaliumi<br />

natriumi<br />

mTliani tuteoba<br />

SEQ me-2 versia axali kompiuteruli meTodiT, male gamoqveyndeba. igi Seicavs yvela 33<br />

prioritetul nivTierebas, romlebic gansazRvrulia direqtivis danarTSi X.<br />

yvela detali PDF dokumentis saxiT SegiZliaT moipovoT misamarTze http://www.eaufrance.tm.fr<br />

(am saitidan SesaZlebelia mxolod frangul enaze CamotvirTva).<br />

danarTi V SemTxvevaTa analizi<br />

Semdegi SemTxvevebis analizis Sejameba moyvanilia mTavari saxalmZRvanelo dokumentis me-6<br />

TavSi.<br />

dasaxeleba No: 1<br />

specifiuri polutantebis SerCeva 76/464/EEC 4 sabWos direqtivis implementaciis mimdinare<br />

samuSaos gamoyenebiT (saxifaTo nivTierebebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a - Discharge <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Dangerous Substances- DSD)<br />

4 sabWos direqtiva Tanamegobrobis wylis garemoSi CaRvrili garkveuli saSiSi nivTierebebis mier<br />

gamowveuli dabinZurebis Sesaxeb (OJ L 129, 18/05/1976, gv. 23)<br />

110


111<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

zegavlenis tipi:<br />

qimikatebis gazrdili gadatana, toqsiuroba, ekotoqsiuroba, akumulacia da meoradi<br />

mowamvla<br />

zewolis tipi:<br />

qimikatebis wertilovani da difuzuri wyaroebi<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

wylis CarCo direqtiva moiTxovs dabinZurebis sawinaaRmdego R<strong>on</strong>isZiebebis SemuSavebas<br />

miznebis miRwevisaTvis. erTis mxriv, prioritetuli nivTierebebi (danarTi X) regulirdeba<br />

16 qveTavis Tanaxmad. meores mxriv, sxva specifiuri polutantebi saWiroeben<br />

identificirebas mdinaris auzis (rai<strong>on</strong>is) masStabiT (instruqciis nawili 3.5 ).<br />

76/464/EEC sabWos direqtiva ukve flobs aseT meqanizms, rac aRwerilia me-7 TavSi, sadac<br />

wevrma qveynebma unda warmoadgin<strong>on</strong> dabinZurebis Semcirebis programebi relevanturi<br />

polutantebisaTvis, romlebic miTiTebulia direqtivis siaSi II. e.w. “sia II-is nivTierebebi”<br />

aseve unda amorCeuli iy<strong>on</strong> polutantebs im jgufebs Soris, romlebic arian msgavsi<br />

CamoTvlilisa wylis CarCo direqtivisa VIII danarTSi.<br />

rekomendebulia, rom (da garkveulwilad aucilebelicaa) 76/464/EEC am moTxovnis<br />

saukeTeso implementacia zewolaTa da zegavlenaTa pirveli analizisaTvis wylis CarCo<br />

direqtivis farglebSi, radgan:<br />

droebiTi dadgenilebebi (cf.Art.22(2)-(6)), romelnic moiTxoven 76/464/EEC<br />

implementacias, warmoadgenen moTxovnis minimums da rbili gadasvla unda iyos<br />

uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili, radgan direqtivis moTxovnebi anulirebuli iqneba mxolod 2013<br />

wels.<br />

evropis samarTleblivi normebi, romlebic unda iyos daculi<br />

eqspertiza da codna wevr qveynebSi da kendidat qveynebSi (romlebic amJamad axdenen<br />

dabinZurebis Semcirebis programebis identificirebas, rogorc savaldebulis maTi<br />

CarTulobisaTvis).<br />

damatebiTi informacia 76/464/EEC Sesaxeb da wylis CarCo direqtivasTan dakavSirebiT<br />

xelmisawvdomia (ix. literatura).<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />

gamoyenebuli midgomis mixedviT, Semdegi informacia iqneba saWiro:<br />

sakuTari Tvisebebi (mag. fizikur-qimiuri Tvisebebi, persistentoba, (eko-toqsiuroba,<br />

bioakumulacia);<br />

111


112<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

emisiis registrebi (mag. evropuli polutantebis emisiebis registri – European<br />

Pollutants Emissi<strong>on</strong> register – EPER) 5 , 76/464 direqtivis statia 11);<br />

marketinguli da gamoyenebuli m<strong>on</strong>acemebi;<br />

arsebuli m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi (2006 wlamde);<br />

Semowmebis, operaci<strong>on</strong>aluri da gamosakvlevi m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi (2006 wlis<br />

Semdeg);<br />

potenciuri wyaroebi da emisiis saxeebi;<br />

gardaqmnis (fate) da qcevis modelebi.<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

danarTSi VIII CamoTvlili polutantebis generiuli jgufi moicavs individualuri<br />

nivTierebebis did raodenobas. wevri qveynebi Tavad adgenen “specifiuri polutantebis”<br />

sias maTi reklevantobis Sesabamisad. Tumca, specifiuri polutantebis identificirebis<br />

meTodologia direqtivaSi specifizebuli ar aris.<br />

aqedan gamomdinare, rekomendebulia, rom specifiuri polutantebis identifikacia wylis<br />

CarCo direqtivis egidiT SemdgomSi unda ganviTardes im midgomebidan, romlebic gamoiyeneba<br />

direqtiviT 76/464/EEC da prioritetebis dadgenis procedura unda SemuSavdes<br />

prioritetuli nivTierebebis SerCevisaTvis.<br />

cxadia, rom 33 (jgufi) prioritetuli nivTierebebisa 6 da I siis rva nivTiereba 7 76/464/EECdan<br />

ar aris Seyvanili wylis CarCo direqtivis danarTSi X zewolaTa da zegavlenaTa<br />

analizisaTvis, radgan isini qmnian “qimiutr statuss”.<br />

sxva specifiuri polutantebisaTvis, sawyisi wertili aris nivTierebebi identificirebuli<br />

rogorc II siis nivTierebebi 76/464/EEC me-7 statiaSi. damatebiT, kandidati polutantebis<br />

sia SeiZleba iyos SemuSavebuli, romelic iqneba amosavali wertili skriningisa da<br />

prioritetebis dadgenis procesisaTvis, rac moicavs ramodenime nabijs.<br />

da bolos, prioritetebis dadgenis procesma SemuSavebulma evropis d<strong>on</strong>eze, e.w. <str<strong>on</strong>g>COM</str<strong>on</strong>g>MPS 8<br />

procesma, SesaZloa damatebiTi gamoyeneba hpovos specifiuri polutantebis saboloo<br />

seleqciaSi mdinaris auzis masStabiT. ufro metic, eqspert mrCevelTa forumis mier<br />

miRebuli gadawyvetileba prioritetul nivTierebebze, aseve SeiZleba gamosadegi iyos<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizisaTvis sxva specifiuri polutantebisaTvis.<br />

5 komisiis gadawyvetileba 2000/479/EC17 ivlisi 2000 (OJ L 192, gv. 36)<br />

6 gadawyvetileba 2455/2001/EC prioritetuli nivTierebebis siis dadgenaze (OJ L 331, 15 noemberi 2001,<br />

gv.1)<br />

7 I siis rva darCenili nivTierebaa: drinebi (aldrini, dieldrini, endrini da izodrini),<br />

tetraqloroeTileni (PER), triqloroeTileni (RTI), karb<strong>on</strong>is tetraqloridi, DDT.<br />

8 kombinirebuli modelze damyarebuli da m<strong>on</strong>itoringze damyarebuli prioritetis dadgena<br />

112


113<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

76/464/EEC direqtivis implementaciis gamocdilebis safuZvelze , wevrma qveynebma gamoiyenes<br />

sxvadasxvagvari midgomebi “II siis relevanturi nivTierebebis” identificirebisaTvis.<br />

saboloo jamSi, mokled rom vTqvaT, aris ori generiuli midgoma, romelic SeiZleba<br />

gamodges potenciurad relevanturi polutantebis identificirebisaTvis:<br />

• zemodan-qvemoT midgoma – es midgoma iwyebs “qimikatebis samyarodan” da emyareba<br />

yvela arsebul codnas nivTierebebis Sesaxeb im nivTierebebis skriningisaTvis,<br />

romlebic relevanturi arian mdinaris auzSi (rai<strong>on</strong>Si);<br />

• qvemodan-zemoT midgoma – fokusirdeba im areebze, sadac arsebuli m<strong>on</strong>itoringis<br />

m<strong>on</strong>acemebi (biologiuri da qimiuri) aSkarad axdenen identificirebas, rom mizani<br />

ver miiRweva. amasTanave, specifiuri, mizanmimarTuli da droSi SezRuduli<br />

skriningis m<strong>on</strong>itoringi SeiZleba ematebodes arsebul informacias.<br />

SemTxvevaTa umravlesobaSi wevri qveynebi iyeneben orive midgomas.<br />

literatura<br />

“wylis garemosaTvis prioritetuli saxifaTo nivTierebebis gansazRvris Seswavla”<br />

evrogaerTianebis <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialuri publikaciebis <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isi, 1999 (ISBN 92-828-7981-X) 9<br />

evrokomisiis mier Semowmebuli kvlevis angariSi: sabWos 76/464/EEC direqtivis me-7 statiis<br />

programebis Sefaseba (noemberi 2001) 10<br />

Sejameba seminarisa “saSiSi nivTierebebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is direqtiva (76/464/EEC) – naswavli<br />

gakveTilebi da gadasvla wylis CarCo direqtivaze” 1-2 ivlisi 2002 briuseli<br />

(xelmisawvdomia moTxovnisas)<br />

evrokomisiis mimdinare kvlevis proeqti “sabWos 76/464/EEC direqtivis droebiTi debulebebi<br />

da direqtivebi wylis CarCo direqtivisaTvis 2000/60/EC” zemoT xsenebuli aspeqtebisaTvis<br />

specifiur Sedegebs gamoiRebs. ufro metic, eqspert mrCevelTa forumi prioritetuli<br />

nivTierebebis Sesaxeb Seqmnis ramodenime Sedegs, romlebic SeiZleba sasargeblo iyos sxva<br />

specifiuri polutantebis seleqciisaTvis. es angariSi da zemoT moyvanili informacia aris<br />

an iqneba misawvdomi DG garemos wylis veb-gverdze. www.europa.eu.int/comm/envir<strong>on</strong>ment/water<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

Joachim D’Eugenio<br />

c/o European Commissi<strong>on</strong><br />

Directorate-General Envir<strong>on</strong>ment<br />

9 http://europa.eu.int/comm/envir<strong>on</strong>ment/water/water-dangersub/pri_substances.htm<br />

10 http://europa.eu.int/comm/envir<strong>on</strong>ment/water/water-dangersub/article7<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>directive77464eec.pdf<br />

113


114<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Unit B.1: Water, Marine and Soil<br />

Tel.+ 32-2-299.03.55<br />

E-mail: joachim.d’eugenio@cec.eu.int<br />

dasaxeleba No: 2<br />

wylis xarisxTan dakavSirebuli gegmebi flandriaSi (belgia)<br />

zegavlenis tipi:<br />

wylis xarisxis statusi da cvlilebebi zedapirul wylebSi.<br />

zewolis tipi:<br />

wertilovani da difuzuri wyaroebi mcire meurneobebidan, industriidan da s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />

meurneobidan (agreTve WWTP-dan).<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

wertilovani wyaro - mcire meurneobebi: mosaxleTa raodenoba X dabinZurebis<br />

faqtorze (PE).<br />

wertilovani wyaro - industria (mxolod msxvili kompaniebi): Cam<strong>on</strong>arecxis nimuSebis<br />

Segrovebis Sedegebi.<br />

wertilovani wyaro - s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba:<br />

- mosaxleoba gaerTianebulia mcire meurneobebSi;<br />

- cxovelebi: aRwera (cxovelebis raodenoba X eqskreciis faqtorebi).<br />

wertilovani wyaro WWTP: Cam<strong>on</strong>arecxis nimuSebis Segrovebis Sedegebi.<br />

difuzuri wyaro - mcire meurneobebi: mosaxleTa raodenoba X dabinZurebis faqtorze<br />

X Semcirebis faqtorze.<br />

difuzuri wyaro - s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba: SENTWA-modeli (sakvebi masalebis danakargis<br />

gaangariSeba).<br />

gadatanis Semcireba: GWQP-masis balansi; SIMCAT-modeli (WRc - wylis xarisxis<br />

modeli).<br />

wylis obieqtebis statusi: biologiuri (belgiuri bioticuri indeqsi, Belgian Biotic<br />

Index), fizikur - qimiuri (pratis indeqsi, Prati-index).<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi<br />

ZiriTadi informacia: wyalSemkrebi auzebis areebis ruka, PE-eqvivalenti, EQS,<br />

ZiriTadi damabinZurebeli industriuli obieqtebis Cam<strong>on</strong>aTvali.<br />

sxvadasxva: mosaxleTa raodenoba, industriuli da WWTP -is Cam<strong>on</strong>arecxebi, Sinauri<br />

cxovelebis aRwera, biologiuri narCenebis transporti, mimdinare da dagegmili<br />

sanitaruli proeqtebis aRwera, wylis xarisxis amsaxavi m<strong>on</strong>acemebi, wylis dineba,<br />

WWTP -is gadatanis da gawmendis normebi, WWTP -is naleqis warmoqmna da gawmenda,<br />

daSvebuli industriuli datvirTvebi, sanitaruli proeqtebis xarjTaRricxva.<br />

mokle aRweriloba naxatebis CaTvliT<br />

114


115<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

ZiriTadi mamoZravebeli Zalebis garda midgomis arss warmoadgens DPSIR-CarCos<br />

gamoyeneba wylis xarisxis uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isTvis. wyalSemkrebi auzebis d<strong>on</strong>eze<br />

ganxorcielda zewolebis (Cam<strong>on</strong>arecxi da Semavali nakadebi) da wylis obieqtebSi<br />

wylis xarisxze maTi gavlenis Sefaseba mcire meurneobebis, industriis, s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />

meurneobis da WWTP -is wertilovani da difuzuri dabinZurebis wyaroebis<br />

arsebobis gaTvaliswinebiT. aRwerili iqna wylis obieqtebSi wylis xarisxis<br />

mimdinare statusi da evoluciis procesi ukanaskneli aTwleulis ganmavlobaSi.<br />

zewolis (Cam<strong>on</strong>arecxi da Semavali nakadebi) da statusis d<strong>on</strong>eze rigi fizikuri da<br />

qimiuri damabinZurebeli faqtorebis (Q, BOD, COD, N, P, SM, O 2 da a.S.) (da zog<br />

SemTxvevaSi agreTve mZime metalebis) arseboba daeqvemdebara Setyobinebas da<br />

arsebuli datvirTvebis gaangariSebas. CamoTvlilTagan 3 parametrisTvis (COD,<br />

azoti, fosfori) dabinZurebis gadatanis gaangariSebas Sedegad mohyva ‘gadatanis<br />

balansebis’ Camoyalibeba. aRniSnuli SesaZlebels xdis (Cam<strong>on</strong>arecxi da Semavali<br />

nakadebis d<strong>on</strong>eze) gadatanis Semcirebis gaangariSebas garemos dacvis standartebTan<br />

(EQS) SesabamisobaSi mosayvanad (ix. naxati).<br />

aRweril iqna strategiis gatarebis instrumentebi, rasac Sedegad mohyva mTeli rigi<br />

sazomebis SemuSaveba, romelTa gamoyenebac SesaZlebelia dagegmarebisa da<br />

xarjTaRricxvis analizisTvis (ix. naxati). ganxorcielda dagegmarebis analizis<br />

pirveli mcdeloba da gegmebis gansazRvra mcire meurneobebisTvis, industriisaTvis<br />

da s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobisTvis. aRniSnuli miznis misaRwevad sazomebi aucileblad unda<br />

iqnan gansazRvrulni raodenobrivad. mocemuli amocanis Sedegebi gamoavlenen,<br />

ramdenadaa wardgenili sazomebi sakmarisi momavalSi EQS -is misaRwevad.<br />

gamosavali Caeyara safuZvlad 2 tipis angariSis Seqmnas. Semajamebeli angariSi,<br />

romelSic xazgasmulia gadatanis balansebi (da kerZod gadatanis Semcireba) da<br />

gavrcobili mecnierul-teqnikuri dokumenti, romelSic moyvanilia wylis xarisxTan<br />

dakavSirebuli yvela aspeqtis aRweriloba. aRniSnuli mecnierul-teqnikuri<br />

dokumenti Seicavs instruqcias, romelSic aRwerilia CarCo da yvela gamoyenebuli<br />

wyaro da meTodi, da agreTve yvela ZiriTadi informaciis, Sedegebis da daskvnebis<br />

amsaxvel angariSs. danarTSi damatebulia cxrilebisa da naxatebis Cam<strong>on</strong>aTvali.<br />

aRwerili meTodi aris/iqneba gamoyenebuli daaxloebiT 260 nakaduri wyalSemkrebi<br />

auzisTvis (hidrografiuli z<strong>on</strong>ebisTvis) flandriis 11 regi<strong>on</strong>aluri mdinaris<br />

wyalSemkrebi auzis farglebSi. 34 cxrilSi moyvanili m<strong>on</strong>acemebi warmoadgenen<br />

yovlismomcvel informacias narCeni wylebis nimuSebis Segrovebis/m<strong>on</strong>itorinis da<br />

wylis xarisxis, gadatanebisa da gadatanis Semcirebis Sesaxeb, agreTve wyalSemkrebi<br />

auzebis, WWTP -is infrastruqturis funqci<strong>on</strong>irebis aRwerilobas da wylis<br />

moxmarebas da a. S. samizne jgufebTan kavSirSi.<br />

mniSvnelovania da Rirebuli kerZod Semdegi:<br />

• wylis xarisxis yvela aspeqtTan dakavSirebuli CarCo (ix. naxati blok-sqemis<br />

saxiT). mocemuli CarCo dinamiuria, radgan iZleva gafarToebis saSualebas axali<br />

Temebis CarTvis xarjze, mag. xarjT-efeqturobis analizi;<br />

115


116<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• zewolis indikatorebis (Sefardebebis) gamoyeneba, rac iZleva Sedegebis<br />

Sedarebis saSualebas - erTis mxriv - dabinZurebis wyaroebidan Cam<strong>on</strong>arecxi,<br />

Semavali nakadebis d<strong>on</strong>eze da sanitaruli R<strong>on</strong>isZiebebis dasrulebis Semdeg, da -<br />

meores mxriv - dabinZurebis wyaroebs Soris (mcire meurneobebi, mrewveloba,<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneeoba) dafaruli zedapiris sididis miuxedavad;<br />

• informaciis xelmisawvdomoba wyalSemkrebi auzis d<strong>on</strong>eze, raTa iqnas dajamebuli<br />

nebismier ufro maral hidrografiul d<strong>on</strong>eze (mag. mdinaris auzis d<strong>on</strong>eze);<br />

• gadatanis Semcirebis gaangariSeba (ix. suraTi: Semavali nakadis Semcireba),<br />

romelic testirebulia sxvasxva EQS -sTan SesabamisobaSi. hidrografiuli<br />

z<strong>on</strong>ebi SesaZloa iqnan dajgufebuli Semcirebis prioritetebis mixedviT,<br />

romelnic testirebulia COD, N da P- ze sxvadasxva kan<strong>on</strong>qvemdebare an<br />

ekologiuri EQS -is mixedviT. magaliTi: testirebuli P -is 0.3 mg/l EQS -is<br />

mixedviT, gadatanis Semcireba mdinare netes auzSi unda aRwevdes 85% -s an 1.924<br />

kg/d -s; mcire meurneobebis wvlili aqedan Seadgens daaxlovebiT 25% -s an 481<br />

kg/d -s; Semcireba specifiurad maRalia (>75% -ze) 10 hidrografiul z<strong>on</strong>aSi.<br />

abreviaturebi: COD: Jangbadis qimiuri moTxovnileba, EQS: garemos dacvis xarisxis<br />

standarti, GWQP: wylis xarisxis (generaluri) gegma, N: azoti, P: fosfori, PE:<br />

mosaxleobis eqvivalenti, WWTP: narCeni wylebis gamwmendi sadguri.<br />

naxati<br />

116


117<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

maCveneblebi. scenaris analizi. gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a (emisia). Cadineba (imisia). saSinao meurneoba.<br />

industria. difuzuri. sanitaruli infrastruqtura. begara. fasebi. wylis dineba. wylis<br />

sveti. wylis baliSi. Sew<strong>on</strong>ili myari nawilakebi. biota. biologiuri. fizikur-qimiuri.<br />

baqteriologiuri. zegavlenis Sefaseba. standartuli Casvla. gazomili Casvla. Casvlis<br />

Semcireba. zedapiruli wylis xarisxis statusi. gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is (emisiis) Semcireba. Cadinebis<br />

(emisiis) Semcireba.<br />

literatura<br />

VMM, 2001 General Water Quality Plan Nete - wylis xarisxis generaluri gegma. nete. 61 gv.<br />

(Semajamebeli aRwera inglisur enaze) /VMM, 2000. Plan General de la qualite de l’eau de l’Yser. 66 gv<br />

(Semajamebeli aRwera frangul enaze)/(ufro detaluri versiebi GMQP aris CD-romze<br />

mxolod holandiur enaze).<br />

wylia xarisxis gegmebi flandriaSi (belgia) – midgoma da gamocdileba. Note. 25gv. (aris<br />

CIRCA_ze)<br />

k<strong>on</strong>taqti Semdgomi informaciisaTvis<br />

Rudy VANNEVEL<br />

Vlaamse Milieumaatscappij (VMM)/Flemish Envir<strong>on</strong>ment Agency,<br />

A.Van De Maelestraat 96,<br />

B-9320 EREMBODEGEM,BELGIUM<br />

Tel ++ 32 53 726 626/Fax ++ 32 53 726 630/ E-mail r.vaannevel@vmm.be<br />

dasaxeleba No: 3<br />

wylis integrirebuli emisiebis reestri (ECT-water) (safrangeTi)<br />

zegavlenis tipi:<br />

polutantebis gazrdili gadatana, daWaobeba (eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia)<br />

zewolis tipi:<br />

organuli nivTierebebis - fosforis da azotis wertilovani da difuzuri wyaroebi<br />

sacxovrebeli saxlebidan, industriasa da miwaTmoqmedebidan.<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

emisiebis kalkulaciisaTvis ukve arsebuli naci<strong>on</strong>aluri da saerTaSoriso statistikuri<br />

wyaroebis gamoyeneba da organizeba.<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />

117


118<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

NB: yvela m<strong>on</strong>acemi SeiZleba ganxiluli iyos regi<strong>on</strong>isa da drois gaTvaliswibeniT da<br />

morgebuli iyos nebismieri aqtualori wyaros an wyaros tipze (wertilovani/difuzuri)<br />

wertilovani wyaro – sacxovrebeli saxlebi: mosaxleebis ricxvi X damabinZurebel<br />

faqtorze (PE)<br />

wertilovani wyaros WWTP: gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is nimuSebis Sefasebis Sedegebi.<br />

wertilovani wyaro – industria ((mxolod kompaniebi >400 fiskalur PE) : damabinZurebeli<br />

faqtorebiT datvirTva da gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is nimuSebis Sedegebi.<br />

wertilovani wyaro – miwaTmoqmedeba (s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba): cxovelebi: reestrebi (cxovelebis<br />

raodenoba X eqskreciis faqtorebze), yovel saxeobaze, regi<strong>on</strong>ze.<br />

difuzuri wyaro -sacxovrebeli saxlebi: mosaxleT raodenoba X dabinZurebis faqtorze X<br />

reduqciis faqtorze, SeuRwevadi urbanuli teritoriebi.<br />

difuzuri wyaro – industria: SeuRwevadi industriuli teritoriebi.<br />

difuzuri wyaro – s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba: sasuqebis gamoyeneba; sakvebi nivTierebebis danakargis<br />

kalkulaciis modeli.<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

meTodologia<br />

naxati 1: sabaziso moduli<br />

sawyisi komp<strong>on</strong>enti/produqcia<br />

modulis sakani<br />

gawmenda<br />

transferi<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />

118


119<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 2: modulebis erTi SesaZlo kombinacia<br />

stadia 1 stadia 1<br />

stadia 2 stadia 2<br />

stadia 3 stadia 3<br />

kalkulaciis sistematizaciisaTvis yvela emisia iTvleba rogorc elementaruli modulebis<br />

qseli (nax.1)<br />

moduli iRebs an gamoimuSavebs dabinZurebis garkveul odenobas, mis nawils wmindavs,<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>s meore nawils da gadaaqvs darCenili raodenoba modulis nakadSi (nax.2)<br />

es sqematizeba saSualebas iZleva nebismieri tipis agregaciis da sabolo Sedegebis<br />

prezentaciisa (mag: industriuli Camdinare wylebis gawmenda say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo gamwmend<br />

danadgarebSi).<br />

sainformacio sistemis organizaciis mixedviT, yovel qveyanas aqvs Tavisi sakuTari<br />

procedurebi, sxvadasxva m<strong>on</strong>acenmebi da informacia. es SeiZleba aseve iyos naci<strong>on</strong>alur da<br />

regi<strong>on</strong>alur d<strong>on</strong>eebzec. am siZneleebis gadasalaxad, meTodologia romelic SemuSavebulia<br />

safrangeTSi Lorie Bretagne <strong>Basin</strong> mier, gvTavazobs arsebuli yvelaze detalizebuli,<br />

savaraudod saukeTeso m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebas, xolo iq, sadac m<strong>on</strong>acemebi ar arsebobs<br />

koeficientebis gamoyenebas. amis mTavari upiratesoba mdgomareobs arsebuli sainformacio<br />

sistemis mkafio mimoxilvis q<strong>on</strong>aSi. aRwera SeiZleba dasruldes da gaumjobesebuli iqnas<br />

rodesac m<strong>on</strong>acemebi gaCndeba an am m<strong>on</strong>acemebis xarisxi gaumjobesdeba, magram igi iZleva<br />

informacias maSinac ki Tu m<strong>on</strong>acemebi daumuSavebelia da ar aris warmodgenili Sesaferisi<br />

formiT.<br />

es, rasakvirvelia, saWiroebs eqspertTa Sefasebas da aseve kalkulaciis safexurebis<br />

mkafio warmodgenas. miuxedavad amisa, is iZleva sSualebas sxvadasxva organizaciebidan<br />

momavali informaciis da m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebisa. es - saukeTeso arsebuli informaciisa<br />

da arsebuli m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba - aris aseve ek<strong>on</strong>omikurad saimedo.<br />

meTodologiis meore ZiriTadi idea aris is, rom emisiis gansxvavebuli tipebi SeiZleba<br />

aRwerili iyos erTi da imave k<strong>on</strong>ceptualuri modeliT. emisiis nebismieri procesi<br />

gaanalizdeba rogorc modulebis an safexurebis kombinacia, da amiT iqmneba saSualeba<br />

martivi m<strong>on</strong>acemebis damuSavebis da mravalmiznobrivi reportirebisa.<br />

gamoyeneba<br />

119


120<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

am meTodologiis gamoyenebiT proeqti gamoyenebuli iqna e.w. “lorie-bretanis wylis<br />

saagentos” - “Lorie-Bretagne Water Agency” –saTvis, romlis geografiuli erTeuli, drois<br />

erTeuli, wyaroebi da nivTierebebi Semdegia.<br />

teritoria, romelsac moicavs “lorie-bretanis wylis saagento” gadaWimulia 156,217 km².<br />

wyalSemkrebi teritoriis TvalsazrisiT igi day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia 16 wyalSemkreb auzad: 12 mdinare<br />

loriesaTvis, 3 bretanisaTvis da 1 vendesaTvis.<br />

administraciuli TvalsazrisiT igi moicavs 10 regi<strong>on</strong>s (NUTS2) da 31 departaments (NUTS3),<br />

romlebic mxolod nawilobriv arian CarTulebi wylis saagentos teritoriaSi. 7281<br />

municipaluri erTeuli mTlianad aris CarTuli zemoxsenebul teritoriaSi da m<strong>on</strong>acemebi<br />

gaTvaliswinebulia am TvalsazrisiT.<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba aris erT-erTi mTavari aqtivoba: safrangeTis mecxoveleobis obieqtebis<br />

2/3 aris ganlagebuli am teritoriaze, iseve rogorc 2/3 sayasbo da xorcis gadamuSavebis<br />

aqtivobebisa. rZis da rZis produqtebis naci<strong>on</strong>aluri warmoebis naxevari aseve modis am<br />

teritoriidan.<br />

wyalTan dakavSirebuli gazomvebi safrangeTSi emyareba maqsimaluri aqtivobis TveSi<br />

saSualo maCvenebels da mocemulia erTeulSi t<strong>on</strong>a/dReSi. miuxedavad amisa, zogierTi<br />

statistikuri m<strong>on</strong>acemi qveyndeba mxolod wliurad, kalendaruli weliwadis safuZvelze da<br />

m<strong>on</strong>acemebi ganixileba am d<strong>on</strong>eze.<br />

meTodilogias gaaCnia ambicia unikaluri sistemis Seqmnisa yvela wyaros gadafarviT. am<br />

miznisaTvis Ifen-ma gadawyvita Seagrovos m<strong>on</strong>acemebi im emisiebze, romlebic Sida wylebs<br />

swrafad aRwevs. identificirebuli wyaroebi iyo sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo, industriuli da<br />

say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo.<br />

sami nivTiereba, romelic Seswavlil iqna aris organuli nivTierebebi, da sakvebi<br />

nivTierebebi (sasuqi) Ffosfori da azoti. gamoyenebul masalas aqvs sxvadasxva wyaroebi,<br />

ZiriTadi kriteriumi aris potenciuri arseboba mTeli qveynis teritoriaze imave<br />

organizaciiT.<br />

meTodologiis mTavari interesia yvela ZiriTadi wyaros gaTvaliswineba da amasTan<br />

dakavSirebuli yvela arsebuli m<strong>on</strong>acemi. igi axdens mTeli arsebuli m<strong>on</strong>acemebis<br />

integrirebas da imis Sefasebas, Tu ra wvlili Seaqvs ToToeul wyaros saerTo<br />

dabinZurebaSi. advili aris erTi hipoTezis an m<strong>on</strong>acemTa nakrebis Secvla meoreTi da<br />

Sedegebis xelaxali daTvla. garda amisa unda aRiniSnos, rom yvela hipoTeza da<br />

kalkulacia aris transparentuli da SeiZleba adaptirebuli iyos specifiuri<br />

k<strong>on</strong>diciisadmi an kalculaciis erTi specifiuri modelisadmi.<br />

zogierTi Sedegi<br />

naxatebze 3 da 4 asaxulia Sedegebi administraciul d<strong>on</strong>eze, anu “departamentebSi”<br />

(vardisferi xazebi da TiTo grafiki TiToeulisaTvis). am regi<strong>on</strong>ebis<br />

administratorebisaTvis mniSvnelovania imis codna, Tu rogoria emisiebis proporcia an<br />

120


121<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

daumuSavebeli dabinZureba wyaroebs Soris, ra aris TiToeuli nivTierebis ZiriTadi<br />

wyaro. am magaliTSi organuli nivTierebebis mTavari wyaro aris say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo.<br />

Sefasebuli raodenobebis gaTvaliswinebiT, didi sxvaobaa daumuSavebel da globalur<br />

dabinZurebas Soris: polutantis gadatanis procesSi misi wyarodan wylis im obieqtamde<br />

sadac igi sabolood gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, mravali procesi mimdinareobs. midgomis moqniloba iZleva<br />

saSualebas Sedegebis gamoyenebisa sxvadasxva adminstraciul d<strong>on</strong>eze, rogoricaa regi<strong>on</strong>i an<br />

“departamenti”. es aseve SesaZlebelia hidrografiul d<strong>on</strong>eze: lorie- bretanis wylis<br />

saagentos 16 wyalSemkrebi auzi.<br />

da bolos, aseve SesaZlebelia sxvadasxva wyaroebis agregacia an fokusireba mxolod erT<br />

wyaroze da misi Sedareba z<strong>on</strong>ebs Soris, wylebSi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili raodenobebis TvalsazrisiT.<br />

am modelis erTaderTi SezRudva aris m<strong>on</strong>acemTa originaluri masStabebi: Tu origilaluri<br />

m<strong>on</strong>acemebi arsebobs regi<strong>on</strong>ebis d<strong>on</strong>eze, ar aris SesaZlebloba Sedegebis reprezentaciisa<br />

ufro mcire geogrefiul masStabze, rogoricaa “komunis” d<strong>on</strong>e. aqedan gamomdinare, Zlier<br />

mniSvnelovania disagregirebuli (gancalkevebuli) m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba raTa maqsimaluri<br />

moqniloba iqnas miRweuli.<br />

naxati 3: organuli daumuSavebeli masalebiT dabinZurebis proporciuli ganawileba<br />

departamentebs Soris (BOD5 erTeulia kg/dReSi)<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />

arawertilovani urbanuli<br />

arawertilovani industriuli<br />

mosaxleobis dabali simWidrove<br />

say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo<br />

121


122<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

aqtiuri industriuli adgilebi<br />

100 000<br />

50 000 10 000<br />

naxati 4. organuli masalebiT globaluri dabinZurebis proporciuli ganawileba<br />

departamentebs Soris (BOD5 erTeulia kg/dReSi)<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />

arawertilovani urbanuli<br />

arawertilovani industriuli<br />

mosaxleobis dabali simWidrove<br />

say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo<br />

aqtiuri industriuli adgilebi<br />

50 000<br />

25 000<br />

5 000<br />

literatura.<br />

Fribourg-Blanc B. 2002 EUROWATERNET –emisiebi. wyalSi emisiebis evropuli reestri:<br />

SeTavazebuli operirebis meTodologia, drafti 4, winaswari, medmenhami, Sida wylebis<br />

evropuli topikuri centri, gv. 65. inglisis detaluri Sedegebi aris CD-romze (frangulad).<br />

mimarTeT filip kruzes.<br />

122


123<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

Philippe Crouzet<br />

Institut Francais de l’Envir<strong>on</strong>nement<br />

61,boulevard Alexandre Martin<br />

Fn 45058 Orleans Cedex1 France<br />

Tel: ++ 33 238 79 78 78/ Fax ++ 33 238 79 78 70/ E-mail: philippe.crouzet@ifen.fr<br />

dasaxeleba<br />

No:4<br />

wylis gamoyenebis sistemis kartografiuli modeli<br />

zewolis tipi: wylis abstraqcia<br />

analizis tipi an meTodi: wylis balansis aRweris meTodebi (“xarjvisa da wylis<br />

menejmentis indeqsebi”)<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi: wylis bunebrivi resursebis, wylis moTxovnilebis<br />

(urbanuli, industriuli, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo), wylis gamtknarebis procesebis damatebiTi<br />

wylis da auzisSida wylis transferebis rukebi.<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT.<br />

am praqtikis mizania moaxdinos Sefaseba sivrceSi ganawilebis zewolis gavlenisa wylis<br />

moTxovilebasa da wylis resursebze.<br />

gavrcobili modeli Tvlis wylis ukmarisobis risks wylis bunebrivi resursebis da wylis<br />

moTxovnilebebis informaciis safuZvelze. naxati 1 gviCvenebs modelis mier<br />

ganxorcielebul proceduras TiToeuli seqtorisaTvis. modelSi gamoyenebuli<br />

koordinatebis badis seqtoris farTi aris 1 km², rac mTlianad espaneTisaTvis iZleva<br />

500 000 seqtors.<br />

arsebuli potenciuri wylis resursebi (zedapiruli da miwisqveSa wylebi) ganisazRvreba<br />

bunebrivi wyaroebidan (ganaxlebadi resursebi generirebuli espaneTSi), romlebic arian<br />

wylis bunebrivi resursebis nawili, rac warmoadgens potenciurad totalur arsebul<br />

wyals.<br />

gansxvaveba totalur wylis resursebsa da potenciur wylis resursebs Soris gamoxatavs<br />

garemos saWiroebebs. es resursebi ver uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>en sistemis produqtiulobis miznebs.<br />

mxolod wylis resursebis danarCeni nawili (wylis potenciuri resursebi) SeiZleba iyos<br />

123


124<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

gamoyenebuli sistemaSi da, Sesabamisad, mxolod isini arian CarTulni wylis balansSi<br />

(wylis resursebsa da moTxovnilebebs Soris).<br />

damatebiTi wyali gamtknarebis procesidan (naxati 2) unda daematos wylis potenciur<br />

resursebs.<br />

meore gasaTvaliswinebeli faqtoria aris Tu ara amJamad wylis transferebi moqmedebaSi.<br />

wylis es transferebi ar zrdian wylis potenciur resursebs naci<strong>on</strong>alur d<strong>on</strong>eze, magram<br />

isini cvlian maT gavrcelebas (ganawilebas) (naxati 3).<br />

totaluri moTxovnileba (wylis abstraqcia) aris jami urbanuli, industriuli da s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />

meurneobis moTxovnilebebisa. MmxedvelobaSi unda iyos miRebuli wylis brunva, rodesac<br />

wyali ubrundeba ukan bunebriv wylis sistemas da SeiZleba moxmarebuli iyos auzSi<br />

dinebis mimarTulebiT ufro qveviT. am mizezis gamo saWiroa gancalkevebuli iqnas wylis<br />

gamoyenebis k<strong>on</strong>sumpciuri (moxmarebadi) da arak<strong>on</strong>sumpciuri (aramoxmarebadi) fraqciebi. am<br />

gziT k<strong>on</strong>sumpciuri da arak<strong>on</strong>sumpciuri wylis moTxovnileba wylis TiToeuli<br />

gamoyenebisaTvis SeiZleba iyos daTvlili. am ori fraqciis jami qmnis totalur<br />

moTxovnilebas (naxati 4).<br />

koordinatTa badis TiToeuli seqtorisaTvis wylis balansi gamoiangariSeba wylis<br />

potenciur resursebsa da totalur k<strong>on</strong>sumpciur wylis moTxovnilebas Soris. es balansi<br />

saSualebas iZleva wylis deficitis sivrceSi ganawilebis da wylis siWarbis rukebis<br />

Sedgenisa (naxati 5 da naxati 6). es rukebi mxolod sailustracio xasiaTisaa, radgan<br />

warmoadgenen problemisadmi mxolod pirvel midgomas. rogorc cnobilia, wylis moxmareba<br />

ar xdeba calkeul seqtorSi izolirebulad.<br />

aqedan gamomdinare, sivrciTi agregacia, rac damyarebulia wylis menejmentis erTeulebze,<br />

romlebic gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia auzis wylis gegmebSi, saWiroa. es saSualebas iZleva, rom wylis<br />

deficiti da wylis siWarbe identificirebuli iqnas menejmentis sxvadasxva erTeulebSi,<br />

romlebsac moicavs TiToeuli auzi (naxati 7 da naxati 8). TiToeuli auzis koordinatTa<br />

badis yvela seqciis agregacia asaxavs totalur balanss am auzSi (naxati 9 da naxati 10).<br />

zemoT aRwerili procesebi uSvebs, rom sistemaSi generirebuli yvela potenciuri wylis<br />

resursi da SesaZlo damatebiTi wyali gamtknarebis da/an wylis transferebis Sedegad,<br />

srulad gamoiyeneba sistemaSi.<br />

wina mtkiceba aseve uSvebs imas, rom yvela wylis resursebis gamoyenebisaTvis aucilebeli<br />

infrastruqtura arsebobs da rom wyali TiToeuli gamoyenebisaTvis saWiro xarisxisaa.<br />

Sesabamisad, wyliT momaragebis limitireba ganpirobebuli SeiZleba iyos mxolod arsebuli<br />

wylis resursebis limitaciiT.<br />

124


125<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

iTvleba, rom sistema deficituria, Tu igi ver akmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebs k<strong>on</strong>sumpciuri moxmarebis<br />

moTxovnilebas miuxedavad imisa, rom mas aqvs saWiro infrastruqtura da wylis<br />

moTxovnili xarisxi. meores mxriv, siWarbis mq<strong>on</strong>e sistema ar niSnavs, rom mas ara aqvs<br />

wyliT momaragebis problemebi. es SeiZleba xdebodes Tu aucilebeli infrastruqtura ar<br />

aris saTanado an ar aris miRweuli wylis moTxovnili xarisxi.<br />

k<strong>on</strong>sumpciuri moTxovnilebebisaTvis saWiro wylis dabalansebisaTvis, iTvleba, rom<br />

SesaZleblobis maqsimumi aris wylis xelaxali gamoyeneba sistemaSi.<br />

es deficiti da siWarbe sxvadasxva d<strong>on</strong>isaa da aseve damokidebulia sistemebis zomaze.<br />

wylis menejmentis indeqsisa da wylis k<strong>on</strong>sumfciis indeqsis mkafio ilustrirebisaTvis<br />

(Introducti<strong>on</strong> a l’ec<strong>on</strong>omie generale de leau Ehrard-Cassegrain and Margat, 1983), gamoiyeneboda wylis kargvis<br />

riskis rukebi (naxati 11 da naxati 12).<br />

wylis menejmentis indeqsi aris Sedegi wylis totaluri moTxovnilebis da potenciuri<br />

wylis resursebis gancalkevebisa. unda aRiniSnos, rom wylis menejmentis indeqsi “1”-Tan<br />

miaxloebuli an misi toli, SeiZleba zogierT SemTxvevaSi ar niSnavdes wylis kargvas. es<br />

imitom xdeba, rom wylis abstraqcia ar aris k<strong>on</strong>centrirebuli specifiur adgilze, wylis<br />

nawili SesaZloa dinebis mimarTulebiT auzis qveda nawilebs daubrundes.<br />

wylis k<strong>on</strong>sumpciis indeqsi miiReba k<strong>on</strong>sumpciuri moTxovnilebis da wylis potenciuri<br />

resursebis gancalkevebiT. Tanafardoba aseve SeiZleba kargvis riskis indikatorad<br />

gamodges. 0,5-ze meti maCvenebeli SesaZloa niSnavdes “SesaZlebel” (aramudmiv) kargvas,<br />

meores mxriv Tu maCvenebeli 1-s uaxlovdeba, es SeiZleba niSnavdes, rom kargva aris<br />

“struqturuli”. wylis k<strong>on</strong>sumfciis indeqsis dabali maCvenebeli niSnavs, rom wylis<br />

resursebi Zalian mcired gamoiyeneba.<br />

deficituri sistemisaTvis damaxasiaTebelia struqturuli tipis wylis kargva. aseT<br />

sistemaSi wylis potenciuri resursi sistematurad ufro dabalia, vidre wylis<br />

k<strong>on</strong>sumfciis d<strong>on</strong>e, romlis miRwevasac igi cdilobs.<br />

aris rigi sistemebisa romlebsac aqvT wylis siWarbe, magram aseve wylis SesaZlebeli<br />

(aramudmivi) kargvis riski. amis mizezia is, rom maTi wylis k<strong>on</strong>sumfciis d<strong>on</strong>eebi SedarebiT<br />

daaxlovebulia wylis potenciur resursebTan. aseT sistemebSi ramodenime Tanmimdevrulma<br />

mSralma weliwadma SeiZleba Seqmnas wyliT momaragebis problemebi am wlebSi wylis<br />

resursebis naklebobis gamo.<br />

125


126<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati<br />

sivrceSi agregacia<br />

RNA bunebrivi resursebi<br />

DUR urbanuli moTxovnileba<br />

DIN industriuli moTxovnileba<br />

DAG sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo moTxovnileba<br />

RAM garemos saWiroebebi<br />

RPT potenciuri resursebi<br />

RDS gamtknarebuli (desalinirebuli) wyali<br />

RTV gadatanili (transferuli) wyali<br />

DCO k<strong>on</strong>sumfciuri moTxovnil;eba<br />

DNC arak<strong>on</strong>sumfciuri moTxovnileba<br />

DTO totaluri moTxovnileba<br />

BAL balansi<br />

DEF deficiti<br />

SUP siWarbe<br />

ICO k<strong>on</strong>sumfciis indeqsi<br />

IEX menejmentis indeqsi<br />

RES kargvis riski<br />

(A)damatebuli<br />

naxati 1. wylis bunebrivi resursebi (mm/w)<br />

naxati 2. gamtknarebuli wyali (mm³/w)<br />

126


127<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 3. transferuli wyali (mm³/w)<br />

naxati. 4 totaluri moTxovnilba (mm/w)<br />

naxati 5. deficitis sivrceSi ganawileba (mm/w)<br />

naxati 6. siWarbis sivrceSi ganawileba (mm/w)<br />

naxati 7. deficitis agregacia wylis menejmentis erTeulebSi (mm³/w)<br />

naxati 8. siWarbis agregacia wylis menejmentis erTeulebSi (mm³/w)<br />

naxati 9. deficitis agregacia auzebSi (mm³/w)<br />

naxati 10. siWarbis agregacia auzebSi (mm³/w)<br />

naxati 11. wylis kargvis riski wylis menejmentis erTeulebSi<br />

naxati 12. wylis kargvis riski auzebSi<br />

literatura<br />

MIMAM (2000), Libro Blanco des Agua an Espana (garemos saministro (2000), espaneTis wylis TeTri<br />

wigni) ena: espanuri<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

Alejandra Piung. Ministerie de Medio Ambiente<br />

127


128<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

Tel: +34915975695 Fax: +3495975947 e-mail: apuig@sgtcca.mma.es<br />

Joaquin Rodriguez. CEDEX- Ministerio de Fomento<br />

Tel: +34913357972 Fax: +34913357922. e-mail: joaquin.rodriguez@cedex.es<br />

dasaxeleba<br />

No:5<br />

difuzuri dabinZurebis SemTxvevis Seswavla: mdinare guadianas wyalSemkrebi auzi<br />

(portugalia)<br />

zegavlenis tipi: sakvebi nivTierebebis gazrdili gadatana, ramac SeiZleba gamoiwvios<br />

eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciuli (daWaobebis) problemebi<br />

zewolis tipi: fosforis da azotis difuzuri wyaroebi miwis gamoyenebis Sedegad<br />

analizis tipi an meTodi: martivi meTodologia SemuSavebuli iqna koordinatebis badeze<br />

dafuZnebuli wylis raodebnobisa da xarisxis modelze, saSualo wliuri<br />

maCveneblebisaTvis. Ggeografiuli sainformacio sistema (GIS) mniSvnelovani meTodia,<br />

romelic saSualebas iZleva wyalSemkrebi auzis sivrcobrivi variabelobis daxasiaTebisa<br />

sivrciTi analizis meTodis gamoyenebiT.<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi: wyalSemkrebi auzis fizikuri maxasiaTeblebi, miwis<br />

gamoyeneba da topografia, hidrologiuri maxasiaTeblebi, precipitacia/zedapiruli<br />

Cadineba, sakvebi nivTierebebis gamovlenis maCveneblebiT.<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

meTodologia<br />

pirveli nabiji aris saSualo wliuri zedapiruli Cadinebis koordinatTa bade gavrcobili<br />

hidrologiuri modelis safuZvelze. am samuSaoSi gamoyenebuli meTodologia aRwerilia<br />

GOMES-Si (1997), romelic damyarebulia temzis agregaciul modelze, romelic seqtorseqtor<br />

dainerga A.M.L. ena Arc/Info-Grid. am modelis formulebi, romlebic marTaven<br />

evapotranspiracias (jamur aorTqlebas), wylis Sekavebas niadagSi, infiltraciis da<br />

Cadinebis procesebs, gamoyenebuli iqna TiToeuli seqtorisaTvis. es modeli iyenebs<br />

precipitacias (mm) da potenciur evapotranspiracias (mm) rogorc Sesayvan cvlads, da aqvs<br />

sami parametri. dinebis parametri, niadagSi wylis maqsimaluri Sekaveba (mm) da maqsimaluri<br />

infiltraciis xarisxi (mm).<br />

zedapiruli Cadineba (mm/weliwadSi) = f (precipitacia, evapotranspiracia, parametrebi)<br />

128


129<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

polutantis gadatana saWiroebs dadgenas calkeul seqtorSi raTa moxdes mdinaris<br />

sistemaSi polutantis gadatanis gamoTvla. wyalSemkrebi auzis maxasiaTeblebis, kerZod<br />

miwis gamoyenebisa da geologiis, gavrcobili rukebis kombinacia eqsportirebis<br />

koeficientTan, iZleva saSualebas wylis dinebis zolamde miRweuli sakvebi nivTierebebis<br />

Semadgenlobis gansazRvrisa (cxrili 1).<br />

cxrili 1. fosforis Ep da azotis EN eqsportis maCveneblebi (mg m-² weliwadSi-¹) (Jorgensen<br />

1980)<br />

miwis gamoyeneba Ep EN<br />

geologiuri klasifikacia geologiuri klasifikacia<br />

vulkanuri danaleqi vulkanuri danaleqi<br />

tye<br />

farglebi 0.7-9.0 7.0-18.0 130-300 150-500<br />

saSualo 4.7 11.7 200 340<br />

tye+saZovari<br />

farglebi 6.0-16.0 11.0-37.0 200-600 300-800<br />

saSualo 10.2 23.3 400 600<br />

sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo adgilebi<br />

citrusi 18.0 2240<br />

saZovari 15.0-75.0 100-850<br />

saxnav-saTesi miwa 22.0-100.0 500-1200<br />

nutrientebis (sakvebi nivTierebebis) koeficientebis dakavSireba miwis gamoyenebis<br />

polig<strong>on</strong>ur z<strong>on</strong>asTan k<strong>on</strong>vertirdeba koordinatTa badeSi seqtorebis imave zomiT, rogorc<br />

zedapiruli Cadinebis rukaSi: es iqneba gadatanis ruka. GIS sivrciTi meTodebis gamoyeneba<br />

saSualebas iZleva gavrcobili zedapiruli Cadinebis rukis da wyalSemkrebi auzis<br />

teritoriis digitaluri modelis (DTM) integraciisa, dinebis zolebSi akumulirebuli<br />

nakadis misaRebad. igive Sesworeba aris Setanili fosforis gatanis rukaSi. Sedegad<br />

miiReba dinebis nakadebSi fosforis wliuri k<strong>on</strong>centracia.<br />

k<strong>on</strong>centracia (mg/l)= gadatana(mg/weliwadSi)/ nakadi (dm³/weliwadSi)<br />

k<strong>on</strong>centraciis maCveneblebis gamoTvlis Semdeg SesaZlebelia maTi Sedareba nutrientebis<br />

m<strong>on</strong>acemebTan, rac izomeba wylis xarisxis nimuSebis Seswavlis sadgurebSi, am<br />

meTodologiis validaciisaTvis. miuxedavad amisa, TiToeul sadgurSi gazomili<br />

129


130<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

nutrientebi asaxaven totalur dabinZurebas dinebis nakadebSi, rogorc wertilovans iseve<br />

arawertilovans.<br />

gamoyeneba<br />

meTodologia gamoyenebuli iyo mdinare guadianaze da mxolod fosforisaTvis, radgan igi<br />

aris SemzRucavi faqtori romelic gansazRvravs eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacias. am mdinaris auzi<br />

internaci<strong>on</strong>aluria da moicavs 66 860 km² da saTaveebi aqvs espaneTSi; am teritoriis mxolod<br />

11 600 km² aris Cveni naci<strong>on</strong>aluri auzi.<br />

am mdinares aqvs mniSvnelovani roli samxreT portugaliaSi, sadac problemas warmoadgens<br />

gvalva. sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo aqtivobas da saZovrebze arsebul cxovelebs Zlieri zegavlena<br />

aqvT am auzze, rogorc arawertilovani dabinZurebis wyaroebs, rac iwvevs nutrientebis<br />

didi raodenobiT eqsportirebas (gadasvlas) wyalsa da niadagSi.<br />

naxati 1- meTodologiis gamoyeneba mdinare guadianaze (portugaliuri auzi)<br />

wylis raodenoba<br />

hidrologiuri modeli<br />

gavrcobili zedapiruli Cadineba<br />

precipitacia<br />

potenciuri evapotranspiracia<br />

wylis xarisxi<br />

miwis gadafarva eqsporti+fosforis koeficienti<br />

fosforis gadatanis ruka<br />

MDT<br />

nakadis akumulacia<br />

fosforis akumulacia<br />

130


131<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

fosforis k<strong>on</strong>centracia dinebis nakadebSi<br />

Sedegebi<br />

Cadinebis rukis modelirebisaTvis aucilebelia naleqebis gadanawilebis da potenciuri<br />

jamuri aorTqlebis rukebis q<strong>on</strong>a. Cadinebis gaadanwilebis rukebis da fosforiT<br />

datvirTvis gamoTvlis Semdeg (nax. 2) aucilebelia es ori cvladi gavaerTianoT dinebis<br />

xazebSi. jamuri dineba da fosforiT jamuri datvirTva dinebis xazebSi gamoiTvleba<br />

dinebaTa mimarTulebebis rukis mixedviT, adgilis cifruli modelis DTM Sesabamisad,<br />

romelic gviCvenebs mimarTulebas TiToeul ubanSi, rasac Cadineba gaivlis dinebis xazis<br />

miRwevis procesSi. k<strong>on</strong>centraciis sidideebi gamoiTvleba fosforis mg/litrebSi<br />

datvirTvis sidideebis gay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iT dinebis sidideebze.<br />

naxati 2-zegavlenis gavrcobili rukebi fosforis k<strong>on</strong>centraciis dasaTvlelad<br />

gavrcobili zedapiruli Cadineba mdinare guadianas auzSi<br />

gavrcobili fosforis gadatana mdinare guadianas auzSi<br />

wliuri zedapiruli Cadineba<br />

fosforis gadatana<br />

fosforis mosalodneli maCveneblebisa da gamovlenili maCveneblebis Sedareba keTdeboda<br />

wylis nimuSebis xarisxis Semowmebis sadgurebSi mdinareebze (naxati 3). es naxati aseve<br />

asaxavs dabinZurebas mTavari industriuli da say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo wertilovani wyaroebidan.<br />

isini gafantulia mTeli auzis farTobze, ufro meti k<strong>on</strong>centrirebiT CrdiloeT nawilSi.<br />

am ori maCveneblis (gamovlenili da mosalodneli) Sedarebisas ar unda daviviwyoT, rom<br />

mosalodneli maCvenebeli iTvaliswinebs mxolod difuzur dabinZurebas, gamowveuls miwis<br />

moxmarebiT. masSi ar igulisxmeba saZovrebze arsebuli cxovelebis zegavlena da<br />

wertilovani wyaroebidan dabinZureba saWiro imisaTvis, rom mdinareebSi fosforis<br />

totaluri k<strong>on</strong>centracia ganisazRvros.<br />

131


132<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 3- gamovlenili maCveneblebis Sedareba wylis xarisxis sadgurebze gansazRvrul<br />

mosalodnelTan<br />

Azena dos<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

0.19 mg/l 0.11 mg/l<br />

Azena dos Quilos<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

0.40 mg/l 0.26 mg/l<br />

Rocha da Gale<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

0.16 mg/d 0.12 mg/l<br />

Oeiras<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

0.04 mg/d 0.02 mg/l<br />

Rocha da Nora<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

0.18 mg/l 0.11 mg/l<br />

Arromches<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

132


133<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

2.4 mg/l 0.51mg/l<br />

M<strong>on</strong>te da Vinha<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

0.46 mg/l 0.23mg/l<br />

Moinho do Caneiro<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

0.20 mg/l 0.15 mg/l<br />

Pulo do Lobo<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

0.12 mg/l 0.10 mg/l<br />

Cais del Alcoutium<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

0.10 mg/l 0.09 mg/l<br />

M<strong>on</strong>te dos Fortes<br />

gamovlenili mosalodneli<br />

0.01 mg/l 0.008 mg/l<br />

zogadad, SesaZlebelia imis dadastureba, rom fosforis k<strong>on</strong>centraciis yvelaze maRali<br />

maCveneblebi aris auzis CrdiloeT nawilSi, xolo samxreT nawilSi gamovlenili<br />

maCveneblebi mosalodnelTan yvelaze axloa. es SeiZleba aixsnas imiT, rom am z<strong>on</strong>aSi ufro<br />

naklebi wertilovani wyaroebia, rac difuzur dabinZurebaze gavlenas axdens.<br />

nimuSebis Seswavlis m<strong>on</strong>acemTa mixedviT (naxati 4), SeiZleba davaskvnaT, rom fosforis<br />

k<strong>on</strong>centraciis ganzaveba metia auzis samxreTi nawilisaken gadanacvlebisas. procentuli<br />

maCveneblis mixedviT mosalodneli maCveneblebis kavSiri gamovlenilTan izrdeba auzis<br />

samxreTi nawilisaken gadanacvlebisas, rac asaxavs dabinZurebis arawertilovani wyaroebis<br />

met rols fosforis mTlian raodenobaSi.<br />

133


134<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 4 – fosforis k<strong>on</strong>centraciis Sedareba (gamovlenilisa mosalodnelTan) da maTi<br />

procentuli urTierTkavSiri<br />

gamovlenili<br />

mosalodneli<br />

fosfori (mg/l)<br />

literatura<br />

Jorgensen SE, (1980) tbis menejmenti, Pergam<strong>on</strong>t Press Ltd., UK<br />

Gomes F (1997), Modelacao Hidrologia Distribuida: Aplicacao a bacia do Guadiana. Universidade Tecnica de Lisboa,<br />

Instituto Superior Tecnico<br />

Novotny V, Olem H (1994) wylis xarisxi. difuzuri dabinZurebis prevencia, idntifikacia da<br />

menejmenti. Van Nostrand Reinhold, New-York<br />

Olivera F, Maidment D R, Charbeneau R J (1996) qariSxlis zedapiruli Cadinebis da arawertilovani<br />

wyaroebidan dabinZurebis sivrceSi ganawilebuli modelireba geografiuli sainformacio<br />

sistemebis gamoyenebiT. University <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Texas at Austin<br />

Quadrado F, Gomes F et al. (1996), Programa de Despoluicao da bacia do rio Guadiana. INAG, DSRH<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

fernanda gomeSi (fernandag@inag.pt)<br />

felisbina kuadrado (binac@inag.pt)<br />

Instituto da agua, Direccao de Servicos de Recursos Hidricos<br />

Av. Almirante Gago Countinho, 30 -1000 Lisb<strong>on</strong>, Portugal<br />

Tel: ++ 351 21 8430352/92 Fax: ++ 351 21 8409218<br />

dasaxeleba<br />

No:6<br />

miwisqveSa wylis abstraqcia (dania)<br />

zewolis tipi: miwisqveSa wylis zedapiris (d<strong>on</strong>is) daweva, wylis nakadis daqveiTeba<br />

zegavlenis tipi: miwisqveSa wyalze: miwisqveSa wylis nakadis mimarTulebis cvlileba, rac<br />

savaraudod iwvevs marilis intruzias. aseve miwisqveSa wylis xarisxis gauareseba rogorc<br />

Sedegi e.w.<br />

wylis d<strong>on</strong>is awevisa (zeda SreebSi asvlisa), zeda fenebSi Jangvis da gazrdili<br />

infiltraciisa.<br />

134


135<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

zedapirul wylebze: Semcirebuli ganzaveba qimiuri moqcevebisa e.w gamoyenebuli (Camdinere)<br />

wylidan, modificirebuli ekologiuri sistemebidan (rac gamowveulia parametrebis farTo<br />

speqtris cvlilebebiT, rogoricaa wylis nakadebis temperaturis cvlileba miwisqveSa<br />

wylebis Semcirebuli Sedinebis gamo!).<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

m<strong>on</strong>itoringi: miwisqveSa wylis d<strong>on</strong>eebis cvlilebebis gazomva (z<strong>on</strong>direba), da miwisqveSa<br />

wylis qimiuri Semadgenlobis (mag. qloridi, sulfati, rkina, nikeli) gansazRvra miwisqveSa<br />

wylis abstraqciis efeqtis gamosaTvlelad.<br />

samodelo midgoma: 2- an 3- ganzomilebiani hidrologiuri modelebi (cifruli<br />

kompiuteruli modelebi) gamoiyeneba abstraqciis Sedegad miwisqveSa wylis nakadis<br />

cvlilebis Sesafaseblad da aseve wylis balansis dasaTvlelad. ufro daxvewili 3-<br />

ganzomilebiani modeli SeiZleba gamoyenebuli iyos zedapirul wylebTan urTierTqmedebis<br />

Sesafaseblad da wylis nakadis cvlilebebis gamosaTvlelad.<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />

modelebis gamoyenebisaTvis sakmaod farTo moTxovnebi unda dakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ildes Sesayvani<br />

m<strong>on</strong>acemebisaTvis. es m<strong>on</strong>acemebi xSirad miiReba m<strong>on</strong>itoringis arsebuli m<strong>on</strong>acemebidan da<br />

miwisqveSa wylis Webis dguSis testis Sedegad.<br />

hidrologiuri sistemis adeqvaturi reprezentaciisaTvis Tqven gWirdebaT gavrcobili<br />

maCveneblebi parametrebis farTo speqtrisaTvis (mag. hidravlikuri gamavloba da<br />

forovneba), rac specifiuria modelirebuli hidrologiuri sistemisaTvis da aseve<br />

geografiuli garemosaTvis, modelis Sedegebis validurobaSi dasarwmuneblad. rac ufro<br />

kompleqsuri da zustia modeli, miT ufro mravalmxrivi m<strong>on</strong>acemebi Wirdeba mas.<br />

garda amisa, modelebis kalibraciisa da validaciisaTvis saWiro m<strong>on</strong>acemebi unda iyos<br />

wesrigSi imis Sesamowmeblad, SeuZlia Tu ara models zustad gamosaxos hidrologiuri<br />

sistemis pasuxebi. es m<strong>on</strong>acemebi xSirad SeiZleba amoRebuli iyos m<strong>on</strong>itoringis<br />

m<strong>on</strong>acemebidan, ise rom m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemTa erTi nawili gamoiyeneba modelis<br />

momzadebis da kalibraciisas, xolo m<strong>on</strong>acemTa meore nawili motovebulia modelis<br />

Semdgomi validaciisaTvis.<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

miuxedavad imisa, rom m<strong>on</strong>itoringis Sedegad SeiZleba pirdapir dokumentirebuli iyos<br />

zedapiruli da miwisqveSa wylis obieqtebis kargi statusis miRebis SeuZlebloba, xSirad,<br />

gansakuTrebiT miwisqveSa wylis obieqtebisaTvis, saWiroa zegavlenebis damatebiTi Sefaseba<br />

135


136<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

modelebis saSualebiT da kalkulacia momavali zegavlenebisa romlebic ganpirobebulia<br />

miwisqveSa wylis obieqtebze zewolaTa droSi gaxangrZlivebuli gavleniT.<br />

wylis balansis modelebi SeiZleba gamoyenebuli iyos wyalSemkrebi auzis masStabiT.<br />

rogorc “martivi” k<strong>on</strong>ceptualiri modelebi, aseve ufro rTuli cifruli kompiuteruli<br />

modelebi. maTi gamoyenebiT SesaZloa abstraqciis kubur metrebSi gamoTvla da aseve<br />

zegavlenis raodenobrivi Sefaseba zedapirul wylebze, Cveulebriv nakadebze.<br />

es farTodaa cnobili daniaSi, sadac hidrologiuri modelebi gamoiyeneba wylis<br />

abstraqciis uflebis mosapoveblad, mariliani wylis intruziis riskisas da aseve<br />

asocirebuli zedapiruli wylebis/ekosistemebis dazianebisas. aseve modelis saSualebiT<br />

gamoiTvleba koreqciis aucilebloba, magaliTad wylis misaRebi nakadis<br />

uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isaTvis da aseve is, rogoria koreqciis saukeTeso xerxi (mag: unda moxdes<br />

abstraqciis Semcireba Tu miwiqveSa wylis nakadisaken gadatumbva). qvemoT moyvanilia<br />

magaliTi, romelSic wylis nakadi modelirebuli iqna roskildis sagrafoSi sxvadasxva<br />

sadgurebze modelis kalibraciis mizniT da sistemis hidravlikuri da sxva parametrebis<br />

gansazRvrisaTvis. modeli SemdgomSi gamoiyeneboda miwisqveSa wylis abstraqciis dasaSvebi<br />

moculobis Sesafaseblad, garemosaTvis wylis nakadis mniSvnelobis gaTvaliswinebiT. am<br />

TvalsazrisiT gansakuTrebiT kritikulia gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is dabali d<strong>on</strong>eebi.<br />

naxati 1: hidravlikuri modelis kalibracia wylis nakadis m<strong>on</strong>acemebze. sqeli xazi:<br />

modelis Sedegebi. wvrili wyvetili xazi: dafiqsirebuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a. marcxniv: cudad<br />

kalibrirebuli/determinirebuli, da amitom naklebad zusti, modeli. marjvniv: kargad<br />

kalibrirebuli/determinirebuli modeli.<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a m²/s<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a m²/s<br />

dro (w)<br />

dro (w)<br />

136


137<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

(County <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Roskild (2002):GGrundvandsmodel for Roskilde Amt by WaterTech a/s)<br />

kompiuteruli modelebis gamoyeneba aseve SesaZlebels xdis kvalificiurad ganisazRvros<br />

mocemuli zewola ramden xanSi gamovlindeba dabinZurebis formis zegavlenis saxiT. es<br />

relevanturia e.w. wylis mosamaragebel Webze zegavlenis da miwisqveSa wylebis<br />

dabinZurebis sxva SemTxvevebis SefasebisaTvis.<br />

da bolos, hidrologiuri sistemebis kompiuteruli modelebi miwisqveSa wylebis<br />

SemTxvevaSi gamoiyeneba miwisqveSa wylebis Sevsebis adgilebis gansasazRvrad. es<br />

maRalrelevanturia mocemuli zewolis sawyisis da zewolis/moqmedebis siZlieris<br />

warmosaCenad, da sivrciT dagegmarebaSi prevenciuli zomebis da sensitiuri adgilebis<br />

damabinZurebeli aqtivobebisagan gansarideblad.<br />

literatura<br />

County <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Roskild (2002):GGrundvandsmodel for Roskilde Amt by WaterTech a/s<br />

proeqtis angariSi miwisqveSa wylebisa da zedapiruli wylebis kavSirebisa da<br />

urTierTqmedebis (abstraqciis efeqtebis CaTvliT) codnis mdgomareobis Sesaxeb. teqsti<br />

mocemulia daniur enaze, magram reziumeTi inglisur enaze:<br />

http://www.mst.dk/udgiv/Publikati<strong>on</strong>er/2002/87-7972-157-5/html/default.htm<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

daniis da grenlandiis geologiuri momoxilva (GEUS), Oster Voldgade 10, dk-1350. Copenhagen K,<br />

Tel.: +45 38142000, Fax:+45 38142050, E-mail: geus@geus.dk, http://www.geus.dk/geuspage-uk.htm<br />

dasaxeleba<br />

No:7<br />

mdinaris sistemis simulatoris gamoyeneba mdinare maanaSi (norvegia) garemo<br />

faqtorebiT ganpirobebuli nakadis optimizaciis mizniT<br />

zegavlenis tipi:<br />

nakadis Secvlili reJimi<br />

zewolis tipi:<br />

wylis nakadis regulacia<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

mocemul kvlevaSi gamoyenebuli iqna mdinaris sistemis simulatoris (Alfredsen et al<br />

1995) Semdegi modelebi - ENMAG, HEC-RAS, QUAL2E, RICE da HABITAT.<br />

modelirebis midgoma iTvaliswinebda mdinaris baipasur seqciebSi modelis Seqmnas<br />

da kalibracias Tavisufali nakadis ararsebobis pirobebSi da Semdeg 1 m3/s, 2.5 m3/s, 5<br />

m3/s da 10 m3/s gamoTavisuflebuli wylis, rogorc garemo faqtorebiT<br />

ganpirobebuli nakadis, zegavlenis simulirebas.<br />

rogor moxda modelze dafuZnebuli gadawyvetilebis miReba<br />

137


138<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

yvela modelidan miRebuli Sedegi gansjili iqna mecnierebis mier manualurad, ris<br />

Semdegac moxda gaerTianebuli integrirebuli rekomendirebuli nakadis<br />

SemoTavazeba.<br />

ramdenad Seesabameboda aplikaciis procesi teqnikis ganviTarebis Tanamedrove<br />

d<strong>on</strong>es?<br />

sami kargad cnobili da srulad dokumentirebuli (ENMAG, HEC-RAS da QUAL2E) da<br />

ori axlad SemuSavebuli modeli (RICE da HABITAT) iqna integrirebuli mdinaris<br />

sistemas simulatorSi mimdinare m<strong>on</strong>acemTa baziT da prezentaciis meTodebiT.<br />

aRniSnuli integracia Seesabameba teqnikis ganviTarebis Tanamedrove d<strong>on</strong>es.<br />

komunikacia modelebis SemmuSavebelsa da saboloo momxmarebels Soris<br />

proeqtis saboloo momxmarebelis, “aRmosavleT telemarkis mdinareTa regulirebis<br />

asociaciis” mier (“The Eastern Telemark <strong>River</strong> Regulati<strong>on</strong> Associati<strong>on</strong>”) Seqmnili iqna<br />

warmomadgenlobiTi referaluri jgufi, romelSic gaerTiandnen lokaluri da<br />

reg<strong>on</strong>aluri masStabis pasuxismgebeli pirebi, hidrosamrewao kompaniebi da<br />

adgilobrivi politikosebi. aRniSnul warmomadgenlobiT jgufs weliwadSi erTxel<br />

misdis angariSi proeqtis mimdinareobis Sesaxeb. proeqtis sawyis fasaSi<br />

organizebuli iyo ramdenime Sexvedra modelebis or SemmuSavebelsa da saboloo<br />

momxmareblebs Soris. saboloo momxmareblebma Seqmnes referaluri jgufi. proeqtis<br />

saboloo produqti aisaxa Svid mecnierul angariSSi da erT Semajamebel reportSi.<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi<br />

m<strong>on</strong>acemTa Segrovebis strategia hidravlikis, bunebrivi arealis da Tevzebis<br />

sakiTxebze iTvaliswinebda m<strong>on</strong>acemTa Segrovebas intensiurad, drois mokle<br />

periodSi, sanam moxdeba wylis ukuSebruneba mdinareSi. danarCeni m<strong>on</strong>acemebis<br />

Segroveba ki xdeboda uwyvetad, regularul (yovelTviur, dRiur da yovel 10-wuTian)<br />

bazisze. aRniSnuli modelebidan ramdenime saWiroebs identuri Sesayvani m<strong>on</strong>acemebis<br />

arsebobas. Segrovebul iqna Semdegi m<strong>on</strong>acemebi:<br />

teqnikuri da hidrologiuri m<strong>on</strong>acemebi sistemaSi arsebuli eleqtrosadgurebisa da<br />

rezervuarebisTvis ENMAG modelis asamuSaveblad.<br />

ganiv-kveTiani da wylis d<strong>on</strong>is m<strong>on</strong>acemebi HEC-RAS, RICE da HABITAT modelebis<br />

asamuSaveblad.<br />

mdinaris yinulovani safaris, wylis da haeris temperaturuli m<strong>on</strong>acemebi RICE<br />

modelisTvis.<br />

m<strong>on</strong>acemebi wylis xarisxis amsaxav parametrebze rogoricaa saerTo P, saerTo N,<br />

baqteriebis raodenoba, koliformuli da Termo tolerantuli koliformuli<br />

baqteriebi, pH, simRvrie da wylis temperatura Segrovebul iqna QUAL2E modelisTvis<br />

mdinaris gayolebiT Tormet adgilze da ramdenime eleqtrosadguris gamomdinare<br />

wylebidan. aRniSnuli m<strong>on</strong>acemebis Segroveba xdeboda TveSi erTxel 14 Tvis<br />

ganmavlobaSi da agreTve ramodenimejer mdinareSi testgavlili wylis Sebrunebisas.<br />

m<strong>on</strong>acemebi wylis siRrmeze, mimdinare siCqareze da substratis moculobaze<br />

Segrovebul iqna HABITAT modelisTvis 5-12 ganivi kveTis gayolebiT Tevzebis<br />

138


139<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

bunebrivi arealis xuT sadgurze. m<strong>on</strong>acemebi Tevzebis bunebrivi arealis gamoyenebis<br />

Sesaxeb grovdeboda myvinTavebis mier imave sadgurebze zafxulis situaciebis<br />

ganmavlobaSi.<br />

mokle aRweriloba naxatebis CaTvliT<br />

mdinare maana samxreTi norvegiis centralur nawilSi oslodan dasavleTisken 150<br />

(km) daSorebiT reegulirdeba mTebSi ganlagebuli didi kaSxaliT da amuSavebs<br />

saerTo raodenobiT 5 hidroeleqtrosadgurs. regulaciis warmoebis licenzia<br />

saWiroebda xelaxal licenzirebas, Sesabamisad kvleva iqna Catarebuli garemo<br />

faqtorebiT ganpirobebuli nakadis moTxovnilebebis analizis mizniT specialuri<br />

aqcentiT wyliT dafarul areze (esTetiuroba), oragulisebrTa gamravlebis<br />

Taviseburebebze, wylis xarisxze, yinulis k<strong>on</strong>diciaze da eleqtroenergiis<br />

produqciaze. mdinaris sistemis simulatori (Alfredsen 1995) iqna gamoyenebuli 1-10 m3/s<br />

farglebSi ori yvelaze mZlavri daRmavali nakadis hidroeleqtrosadguris baipasur<br />

seqciebSi gamosaTavisuflebeli garemo faqtorebiT ganpirobebuli nakadebis<br />

zegavlenis simulaciisTvis da integraciisTvis.<br />

zegavlenis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i baipasuri seqciebis sigrZe daaxlovebiT warmoadgens 6 km-s da<br />

8 km-s. Tevzebis bunebrivi arealis simulaciebi Catarda detalizirebulad 5<br />

SerCeul m<strong>on</strong>akveTze 25, 48, 59, 60 da 286 m-is sigrZeze. danarCeni sakiTxebis Seswavla<br />

mimdinareobda mTeli mdinaris gayolebiT 14 km-iani m<strong>on</strong>akveTis sigrZeze.<br />

literatura<br />

angariSgeba kvlevis Sesaxeb, Semajamebeli reportis CaTvliT, Seyvanilia Ria<br />

norvegiul angariSSi:<br />

Harby, A. (ed). (2000) Vassdragssimulatoren for Maana. Hovedrapport. SINTEF, Tr<strong>on</strong>dheim, Norway<br />

(norvegiul enaze).<br />

saerTaSoriso gamoqveynebisTvis gamzadebuli statia gadagzavnilia agreTve garemos<br />

dacvis modelirebis programuli uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isTvis. kvlevis Semadgeneli<br />

calkeuli nawilebi gamoqveynebulia:<br />

Harby, A and Alfredsen, K. (1999) Fish habitat simulati<strong>on</strong> models and integrated assessment tools. Internati<strong>on</strong>al<br />

workshop <strong>on</strong> Sustainable <strong>River</strong>ine Fish Habitat, April 21-24, Victoria, B.C., Canada.<br />

modelirebis meTodebTan dakavSirebuli literature:<br />

Alfredsen K., Bakken T.H. and Killingtveit (eds) (1995) The <strong>River</strong> System Simulator. User’s Manual. SINTEF<br />

NHL report 1995.<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

atle.harby@energy.sintef.no<br />

dasaxeleba<br />

No:8<br />

139


140<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

mdinaris wylis nakadis rezervuarebis gavleniT ganpirobebuli cvlilebebis<br />

Sefasebis midgomebi<br />

zewolis tipi:<br />

wylis nakadis regulacia<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

wylis nakadis regulaciiT ganpirobebuli wylis naturaluri reJimis maqsimaluri<br />

potenciuri cvlilebis amsaxavi indeqsi.<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi<br />

- hidrologiuri qselis nebismieri wertilidan dinebis sapirispirod<br />

wyalsacavebis tevadobis amsaxavi ruka.<br />

- wylis naturaluri namatis amsaxavi ruka.<br />

mokle aRweriloba naxatebis CaTvliT<br />

mocemuli praqtikis pirdapir amocanas warmoadgens wylis nakadis regulaciiT<br />

ganpirobebuli maqsimaluri potenciuri cvlilebis amsaxavi indeqsis Seqmna.<br />

wylis nakadis regulaciiT ganpirobebuli wylis naturaluri reJimis maqsimaluri<br />

potenciuri cvlilebis amsaxavi ruka Seqmnili iqna wylis naturaluri namatis<br />

amsaxav rukas da hidrologiuri qselis nebismieri wertilidan dinebis sapirispirod<br />

wyalsacavebis tevadobis amsaxav rukas Soris arsebuli Tanafardobis gaangariSebis<br />

safuZvelze GIS teqnikebis gamoyenebiT.<br />

maregulirebel kaSxals gaaCnia wylis nakadis droSi asaxuli reJimis yvelaze meti<br />

cvlilebis unari. ra Tqma unda, maregulirebeli kaSxlebi k<strong>on</strong>struirebulia<br />

mdinaris naturaluri daclis modificirebis mizniT adamianebis moTxovnilebebis<br />

Sesabamisad da amgvari aqtivoba cvlis wylis naturalur reJims. degradaciis<br />

xarisxi mdinaris nebismier wertilSi damokidebulia sam parametrze: mocemuli<br />

wertilidan dinebis sapirispirod regulirebuli wylis moculobaze, regulirebuli<br />

wylis SedarebiT odenobaze mdinaris gayolebiT arsebul resursebTan kavSirSi (sxva<br />

sityvebiT, wyalsacavis nakadTan Sefardebaze) da wyalsacavis operatiul<br />

menejmentze.<br />

wyalsacavis menejmentiT ganpirobebuli cvlilebebi SesaZloa iyos umniSvnelo, Tu<br />

igi axorcielebs naturaluri reJimis reproduqcias, magram wyalsacavis<br />

menejmentiT ganpirobebuli cvlilebebi SesaZloa gaxdes totaluri, Tu igi<br />

axorcielebs yvela resursis Sevsebas da wylis aranairi gamoTavisufleba mdinareSi<br />

ar xdeba. ukanaskneli varianti Seesabameba yvelaze uares efeqts, romelic kaSxalma<br />

SeiZleba moaxdinos mdinaris nakadze, aqedan gamomdinare igi SesaZloa gamoyenebuli<br />

iqnas wylis naturaluri reJimis potenciuri Secvlis raodenobrivi gansazRvrisTvis.<br />

pirveli, wyalsacavebis tevadobis amsaxavi ruka uCvenebs wylis moculobas, romelic<br />

SesaZloa regulirdebodes nebismieri wertilidan dinebis sapirispirod. amis Semdeg,<br />

Tu wylis wliuri namatis amsaxavi ruka gaiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a wyalsacavebis tevadobis amsaxav<br />

140


141<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

rukaze, miRebuli iqneba wylis nakadis regulaciiT ganpirobebuli wylis<br />

naturaluri reJimis maqsimaluri potenciuri cvlilebis ruka.<br />

naxati 1: wyalsacavebis tevadobis amsaxavi ruka aCvenebs did moculobebs, romelnic<br />

aRemateba 5.000 Mm 3 -s da damaxasiaTebelia didi mdinareebis dinebis qveda d<strong>on</strong>eze<br />

(gvadalqviviri, ebro, taio, duero da guadiana), amave dros aCvenebs zogierT mcire<br />

auzsac, romelic Zlivs aRwevs 1.000 Mm 3 -s (norte, sur, s.i. de katalunia, galicia<br />

kosta da segura).<br />

naxati 2: aCvenebs wylis wliuri namatis amsaxav rukas.<br />

naxati 3: aCvenebs wylis nakadis regulaciis mier maqsimaluri potenciuri<br />

cvlilebis amsaxav rukas. wyalsacavebis tevadobis amsaxav rukasTan SedarebiT igi<br />

warmoadgens zlier gansxvavebul aspeqtebs. Zalian maRali absoluturi tevadobis<br />

zogierT auzebs, rogoric gaaCnia ebros, axasiaTebT mcired Secvlili reJimi didi<br />

naturaluri gavlenis gaTvaliswinebiT, maSin, rodesac sxva mdinareebs agreTve didi<br />

gavleniT gaaCniaT cvlilebebis gacilebiT meti potenciali (taio an gvadalkviviri).<br />

metic, aucileblad unda gvaxsovdes, rom Cven ganvixilavT maqsimalur potenciur<br />

cvlilebebs, aqedan gamomdinare realuri cvlilebebi SesaZloa gacilebiT naklebad<br />

iyvnen warmoadgenilni. magaliTisTvis, xSir SemTxvevaSi hidroeleqtrosadgurebis<br />

maRali tevadobis sacavis mq<strong>on</strong>e kaSxali, romelsac gaaCnia agreTve wylis<br />

ukuSebrunebis maRali procentuli maCvenebeli, SesaZloa xasiaTdebodes wylis<br />

naturaluri dinebis reJimis Zalian maRali potenciuri cvlilebis SesaZleblobiT,<br />

magram amavdroulad realurad miRebuli cvlileba iyos Zalian mcire.<br />

naxati 1: hidrologiuri qselis nebismieri wertilidan dinebis sapirispirod<br />

wyalsacavebis tevadobis amsaxavi ruka (Mm 3 ).<br />

141


142<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 2: wylis naturaluri namatis amsaxavi ruka (Mm 3/ weli), gasaSualoebuli (1940-<br />

1996)<br />

naxati 3: wylis nakadis regulaciiT ganpirobebuli maqsimaluri potenciuri<br />

cvlilebebis amsaxavi ruka.<br />

142


143<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

literatura<br />

MIMAM (2000) Libro Blanco del Aqua en Espana. (Ministry <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Envir<strong>on</strong>ment (2000), White paper <strong>on</strong> Water in<br />

Spain) (espanur enaze).<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

ALEJANDRA PUIG. Ministerio de Medio Ambiente<br />

TEL: +34915975695 FAX: +3495975947. e-mail: apiug@sgtcca.mma.es<br />

JOAQUIN RODRIGUEZ. CEDEX-Ministerio de Fomento.<br />

TEL: +34913357972 FAX: +34913357922. e-mail: joaquin.rodriguez@cedex.es<br />

dasaxeleba No: 9<br />

rogor aRiweros adamianis zewolebTan dakavSirebuli morfologiuri cvlilebebi?<br />

(niderlandebi)<br />

zegavlenis tipi:<br />

nakadis Secvlili reJimi iwvevs bunebrivi dinamikisa da gavrcelebis arealis mdgomareobis<br />

mniSvnelovan cvlilebebs.<br />

zewolis tipi:<br />

estuaruli (SesarTavis) nakadis maxasiaTeblebis cvlileba iwvevs estuaris morfologiur<br />

cvlilebebs.<br />

(draiveri: naosnobis amJamindeli da momavali saWiroebebi moiTxovs sanavigacio arxebis<br />

gaRrmavebas da gaganierebas vesterSeldtis SesarTavSi).<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

analizis procesSi ar aris unificirebuli kriteriumebi an mocemuli pirobebi HMWB<br />

jgufisagan an REFCOND-isagan gardamavali da sanapiro wylebisaTvis. Sesabamisad, miznebis<br />

da indikatorebis nakrebi L<strong>on</strong>g Term Visi<strong>on</strong> –sagan Scheldt-isaTvis (TWG Scheldt Commissi<strong>on</strong>)<br />

gamoiyeneba rogorc winaswari nakrebi mocemuli pirobebisa.<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />

m<strong>on</strong>acemebi gavrcelebis arealis Sesaxeb (GIS), wylis siRrme, dinebis reJimi, naleqis<br />

warmoqmna, da qviSis transporti.<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

143


144<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

vesterSeldti aris yvelaze didi sanaosno arxi navsadgurebisaTvis antverpi da vlisingeni.<br />

ek<strong>on</strong>omikuri saWiroebebisaTvis sanavigacio arxi iqna gaRrmavebuli, raTa SeZlos ufro<br />

didi gemebis miReba da Semcirdes damokidebuleba miqceva-moqcevis procesze.<br />

vesterSeldtis SesarTavSi (estuarSi) arxis gaRrmavebasTan dakavSirebulma xangrZlivma<br />

miwis Txrisa da gadmotvirTvis samuSaoebma, moaxdines sistemis xarisxis statusze<br />

mniSvnelovani gavlena. mniSvnelovani efeqtebia morfologiisa da gavrcelebis arealis<br />

Semdgomi cvlilebebi SesarTavis SigniT. vesterSeldti SeiZleba daxasiaTebuli iqnas,<br />

rogorc gardamavali wyali da savaraudod, rogorc “Zlier modificirebuli”. es niSnavs,<br />

rom adamianis mier ganxorcielebuli cvlilebebis Sedegad miRebuli morfologiuri<br />

mdgomareobis Secvla aris miCneuli Seuqcevadad. es cxadia asaxavs dambebis arsebobas<br />

usafrTxoebis miznebisaTvis da aseve sanavigacio arxisaTvis ek<strong>on</strong>omikuri mniSvnelobis<br />

gamo. es gulisxmobs, rom wylis am obieqtis xarisxis samizne aris kargi ekologiuri<br />

potenciali, rac gulisxmobs Seuqcevadi cvlilebebis pirobebSi saukeTeso SesaZlebel<br />

ekologiur mdgomareobas.<br />

wylis CarCo direqtiva moiTxovs identifikaciasa da analizs mniSvnelovani adamianuri<br />

zewolebisa, hidromorfologiaze adamianis gavlenis CaTvliT. analizis<br />

struqturirebisaTvis gadadgmuli iqna 5 nabiji:<br />

nabiji 1: sistemis daxasiaTeba<br />

sistemis yvelaze mniSvnelovani maxasiaTeblebis parametrebi (danarTi II (naw.1.2.3., V (naw. 1.1.3<br />

da 1.2.3) wylis CarCo direqtivisa gamoyenebuli iqna rogorc amosavali wertili am<br />

aRwerisaTvis.<br />

nabiji 2: mocemuli pirobebisa da morfologiuri xarisxis samizneebis dadgena<br />

mocemuli pirobebi morfologiuri statusisaTvis, romlebic sakmarisad Seesabameboda<br />

wylis CarCo direqtivis xarisxis samiznes, mocemuls GEP mier, saWiroebda aRweras. aseTi<br />

mocemuli pirobebi ar iyo sakmarisad zustad gansazRvruli da gamoTvlili arsebul<br />

literaturaSi. radgan statstikuri (geografiuli an istoriuli) mocemuli pirobebi ver<br />

gamodgeba praqtikuli moxmarebisaTvis SesarTavis (estuaris) dinamiur sistemaSi,<br />

gamoyenebuli iqna “L<strong>on</strong>g-term visi<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Scheldt estuary – Seldtis SesarTavis xangrZlivi xedvis<br />

(LTV)” parametrebi mniSvnelovani zewolebisa da zegavlenebis misaRebad da sistemis<br />

cvlilebebis m<strong>on</strong>itoringis kriteriumebis misaRebad. LTV fokusirebulia SesarTavSi<br />

esenciuri bunebrivi dinamikis SenarCunebaze. sistemis ori mTavaro parametri am miznisaTvis<br />

aris: (1) mravalarxiani sistema unda SenarCunebuli iyos intaqturad; (2) saWiroa masSi iyos<br />

sakmarisi adgili dinamiuri daleqvisaTvis/eroziuli procesebisa da gavrcelebis arealis<br />

cvlilebebisaTvis.<br />

nabiji 3: mniSvnelovani zewolebis identifikacia<br />

144


145<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

imis Sefaseba aris Tu ara wylis obieqtze zewola mniSvnelovani, unda emyarebodes zogad<br />

k<strong>on</strong>ceptualur gagebas zewolebisa (mag. wylis dineba) da maTi zegavlenebisa sistemaze (mag.<br />

amasTan dakavSirebuli cvlilebebi morfologiaSi da ekologiur funqci<strong>on</strong>irebaSi da<br />

sistemis gavrcelebis arealebSi). vesterSeldtis SemTxvevaSi saeqsperto codna<br />

gamoyenebuli iyo pirvel rigSi yvela potenciurad relevanturi zewolis CamosaTvlelad,<br />

da Semdeg etapze yvelaze mniSvnelovani zewolebis identifikaciisaTvis. mniSvneloba maSin<br />

xdeba sayuradRebo, Tu determinirebulia samiznesaken an miocemuli (sawyisi) pirobebisaken.<br />

prioritetebis dasadgeni kriteriumebi iyo zewolis relevantoba sistemis parametrebis<br />

miRwevaSi, rogorc aRwerilia LTV-Si.<br />

nabiji 4: zegavlenaTa Sefaseba<br />

2004 wlis pirveli revius mniSvnelovani mizani iyo mTavari zewolebis da maTi<br />

zegavlenebis inentificireba. zewola yvelaze Zlieri zegavleniT aris “sanavigacio arxis<br />

gaRrmaveba da gafarToeba”. Sedegad, am aqtivobas aqvs yvelaze meti potenciali LTV-Si<br />

formulirebuli momavali parametrebisadmi damTxvevis an ardamTxvevisa.<br />

nabiji 5: zegavlenaTa m<strong>on</strong>itoringisaTvis relevanturi indikatorebis identifikacia<br />

zewolasa da zegavlenas Soris urTierTkavSiri gamoiyeneboda morfologiuri cvlilebebis<br />

m<strong>on</strong>itoringis relevanturi indikatoris identifikaciisaTvis. mraval arxiani relevanturi<br />

indikatorebi savaraudod aris: miqceva-moqcevis z<strong>on</strong>is napirebis sigrZe, moqcevis Sida<br />

z<strong>on</strong>a, moqcevis/ wyaldidobis gavlena, naleqis transportireba, arxis pirveladi<br />

transportis kavSiri arxis meorad transportTan. bunebrivi dinamikisaTvis sakmarisi<br />

sivrcis parametris indikatorad unda moiazrebodes moqcevisSida z<strong>on</strong>is simaRle da<br />

marilovani marSis yvelaze dabali z<strong>on</strong>a.<br />

samwuxarod, kavSiri zewola/zegavlenasa da morfologiur kriteriumebs Soris ar aris<br />

dadgenili imdenad zustad, rom Seiqmnas operaci<strong>on</strong>aluri klasifikaciis sistema, da<br />

ZiriTadad damokidebulia saeqsperto codnaze. miuxedavad amisa, kargi ekologiuri<br />

statusis miRwevis garda garkveuli tendenciebi ukve aSkarad aris identificirebuli am<br />

indikatoruli parametrisaTvis. (ix. grafiki romelic asaxavs marilovani marSis areebis<br />

zrdas, rac niSnavs, rom relevanturi ufro qveda marilovani marSi mkveTrad mcirdba).<br />

pirveli reviu 2004 wels warmoadgenda saskriningo nabijs. igi aRniSnavs pirvelad<br />

aspeqtebs, romlebic unda damuSavdes RBMP-Si. morfologiisaTvis igi avlens rig<br />

relevantur sicarieleebs codnaSi, rac unda Seivsos RBMP-s mimarTulebT Semdgomi<br />

nabijebis gadadgmisas.<br />

145


146<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

grafiki: marilovani marSis ufro maRali areebi<br />

literatura<br />

• piloturi angariSi zewolebsa da zegavlenebze vesterSeldtis arealSi –RIZA &Royal<br />

Hask<strong>on</strong>ing, holandiur enaze (inglisur enaze reziume darTulia), amJamad momzadebis<br />

procesSia (dasrulebulia 2002 seqtemberSi), angariSi iqneba misawvdomi misamarTze:<br />

www.waterland.net/eu-water<br />

• Seldtis SesarTavis xangrZlivi xedva –resursebis analizi (RA/00-445), ianvari 2001<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

Department <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> transport and public works RIKZ (Nati<strong>on</strong>al Institute <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Coastal waters)<br />

sak<strong>on</strong>taqto piri: B. Dauwe<br />

Postbox 8039<br />

NL-4330 EA Middelburg<br />

The Nederlands<br />

Department <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> transport and public works RIZA (Nati<strong>on</strong>al Institute <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> water management and waste water treatment)<br />

sak<strong>on</strong>taqto piri: F.H.Wagemaker<br />

Postbox 17<br />

NL-8200-AA Lelystad<br />

The Nederlands<br />

dasaxeleba No: 10<br />

146


147<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

skriningi da zegavlenaTa Sefaseba EUROWATERNET meTodologiis franguli midgomis<br />

gamoyenebiT (safrangeTi)<br />

zegavlenis tipi:<br />

organuli masala, nutrientebi (sakvebi nivTierebebi), eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia mdinareebSi.<br />

zewolis tipi:<br />

OM, fosforis da azotis wertilovani da difuzuri wyaroebi gansazRvruli maTi<br />

mamoZravebeli ZaliT<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

statistikuri teqnika m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis organizebuli gamoyenebisaTvis da<br />

zewolebsa da zegavlenebs Soris sivrciTi da droSi urTierTkavSiri<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />

m<strong>on</strong>itoringis sadgurebis da dakvirvebis sawyisi m<strong>on</strong>acemebi<br />

wyalSemkrebi auzis struqtura<br />

CORINE land cover, administraciuli da wyalSemkrebi auzis sazRvrebi<br />

porulacia NUTS5-ze<br />

sxva informacia SeiZleba Setanili iyos stratifikaciis sistemaSi<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

meTodologia<br />

mcenareuli safari da populaciis simWidrove gansazRvraven ZiriTad mamoZravebel Zalebs,<br />

romlebic gavlenas axdenen mdinaris xarisxze. mcenareuli safaris proporcia da<br />

kombinacia da populaciis simWidrove gamoiyeneba raTa ganisazRvros potenciuri<br />

zewolebis plastebi (strata), rac iZleva SesaZleblobas TiToeuli m<strong>on</strong>itoringis sadguris<br />

m<strong>on</strong>iSvnisa. stratifikaciis procesi iTvaliswinebs qveauzisa da auzis zomas aseve<br />

imisaTvis, rom amoarCios sadgurebi Tanabrad mTels teritoriaze.<br />

stratifikacia miznad isaxavs m<strong>on</strong>itoringis sadgurebi daajgufos identuri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is<br />

mixedviT. Tu plasti (stratumi) kargad aris gansazRvruli, maSin mosalodnelia, rom<br />

dabinZurebis simWidrove (kg y¯¹ (km²)¯¹)erTis mxriv da standartuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a (m³ y¯¹ (km²)¯¹)<br />

meores mxriv SeZleben gamoTval<strong>on</strong> k<strong>on</strong>centraciis m<strong>on</strong>acemi romelic ekuTvnis imave<br />

statistikur populacias.<br />

am hipoTezebis Tanaxmad, rom stratumis meryeoba SeiZleba gamoiTvalos, rogorc kombinacia<br />

saSualo wertilebisa da meryeobebis. Sedegad, SesaZlebeli gaxdeba moxdes plastebis<br />

Sedareba, plastis, wyalSemkrebi auzis da drois gadaxrebis kombinireba.<br />

147


148<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

gamoyeneba<br />

EuroWaternet-is implementacia safrangeTSi amJamad srulad operaci<strong>on</strong>aluria. detaluri<br />

statistikuri kvleva geostatistikuri procesebis gamoyenebiT (mravalaspeqtiani krijingi)<br />

aCvenebs, rom 6 plasti (strata) (mWidro urbanuli, urbanuli, Sereuli<br />

(urbanuli+intensiuri sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo), intensiuri sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo, zomierad<br />

sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo, mcire zegavlena) aris sakmarisi mdinareebze zegavlenis mq<strong>on</strong>e Zalebis<br />

aRsawerad.<br />

EuroWaternet moTxovnebis Sesabamisad, SerCeuli iqna 512 nimuSebis Semswavleli sadguri.<br />

say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo miznebisaTvis es ricxvi gazrdili iqna daaxloebiT 1500 sadguramde<br />

(ricxvi mcired damokidebulia weliwadze), romlebic gamoiyeneba wylis xarisxis<br />

sakiTxebis warmosadgenad, rodesac statistikuri indikatorebi aris CarTuli.<br />

meore stadiaze, meTodologia gamoiyeneba raTa dadgindes sadgurebis optimaluri<br />

ganawileba, auzze zewolebis Sesafaseblad. dadgenili iqna 2500 sadguris optimaluri<br />

qseli, da is amJamad ufro detaluri Seswavlis procesSia. es Sedegi ar aris aq<br />

warmodgenili, radgan isini ar Seesatyviseba zewolebsa da zegavlenebs. miuxedavad amisa,<br />

xazgasmulia, rom m<strong>on</strong>itoringis xarisxi mniSvnelovanwilad gansazRvravs zegavlenis<br />

Sefasebis sizustes.<br />

zogierTi Sedegi<br />

stratifikacia SeiZleba mowodebuli iyos rogorc stratumis tipebis ruka elementarul<br />

auzze (amJamad 6210). feris kodi TiToeuli auzisaTvis warmoadgens kumulaciur<br />

mosalodnel zegavlenebs auzis dinebis ufro zeda nawilidan.<br />

naxati 1. Tanamedrove EuroWaternet stratifikaciis tipebi romlebic gamoiyeneba safrangeTSi<br />

148


149<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

stratumis tipi ukavSirdeba nebismier sadgurs romelic moTavsebulia mTavar arxze<br />

mdinarisa, romelic axdens gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili 6210 elementaruli auzidan romelimes drenirebas.<br />

ruxi xazebiT aRniSnulia 55 operaci<strong>on</strong>aluri auzi romlebic gamoiyeneba wertilovani<br />

seleqciisaTvis safrangeTis municipalitetSi.<br />

auzebis sazRvarsgareTa nawilebi kalkulaciebSi gaTvaliswinebulia.<br />

stratumis saSualo maCveneblebi<br />

grafiki.<br />

mg/l nitrati<br />

wlebi<br />

sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losemeurneo<br />

mcire zegavlena<br />

urbanuli da sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo<br />

urbanuli<br />

mWidrod urbanuli<br />

saSualo zegavlena<br />

linearuli (sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo)<br />

linearuli (saSualo zegavlena)<br />

zemoTmoyvanil magaliTSi, nitrati TiToeul stratumze (am SemTxvevaSi damuSavebulia<br />

mTeli safrangeTis EuroWaternet wertilebi) aCvenebs aSkara zemoTmimaval tendencias<br />

intensiur sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo, Sereul da saSualo gavlenis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> (sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo)<br />

stratumebSi. hidrologiuri efeqti ar aris moSorebuli saSualodan, es procedura xazs<br />

usvams drois gadaxras, savaraudod aqtivobebTan dakavSirebiT.<br />

149


150<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

grafiki<br />

stratumis saSualo maCveneblebi (xsnadi P)<br />

mg/l xsnadi P<br />

wlebi<br />

sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo-semeurneo<br />

mcire zegavlena<br />

urbanuli da sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo<br />

urbanuli<br />

mWidrod urbanuli<br />

saSualo zegavlena<br />

zemoTmoyvanil magaliTSi, fosfori TiToeul stratumze (am SemTxvevaSi damuSavebulia<br />

mTeli safrangeTis EuroWaternet wertilebi) aCvenebs aSkara qvemoTmimaval tendencias yvela<br />

stratumSi. gaumjobeseba Zalian efeqturia yvelaze meti zegavlenis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> stratumebSi,<br />

sakanalizacio sistemis gasufTavebasa da detergentSi fosforis SemcirebasTan<br />

dakavSirebiT. hidrologiuri efeqti ar aris moSorebuli saSualodan. am SemTxvevaSi<br />

urTierTkavSiris xarisxi saWiroebs gaumjobesebas, radgan fosforis saSualo maCveneblebi<br />

mgrZnobiarea ganzavebisadmi.<br />

magaliTad moyvanil orive SemTxvevaSi gadaxrebi SeiZleba advilad iyos gamoyvanili da<br />

aCvenos romeli wylis obieqti aris da romeli ar aris riskis qveS, rom ver<br />

akmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebdes moTxovnebs.<br />

150


151<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

literatura<br />

Le<strong>on</strong>ard J, Crouzet P, 1999. C<strong>on</strong>structi<strong>on</strong> d’un reseau representatif. C<strong>on</strong>tributi<strong>on</strong> au reseau<br />

“EUROWATERNET”/Qualite des cours d’eau de l’Agence Eupopeenne de l’Envir<strong>on</strong>ment. Orleans. Institut francais de<br />

l’envir<strong>on</strong>nement, 70p.(coll.Notes de methode, 13)<br />

Beture-Cerec, ARMINES,2001.”Eurowaternet. C<strong>on</strong>structi<strong>on</strong> d’un reseau representative de qualite des cours<br />

d’eau.Phase II-Rapport final”. (type du rapport: Final.redige par Chantal de Fouquet,Gullaume Le Gall, pour le compte<br />

de’Ifen et Agences de l’eau”) Orleans, 233 p., (6 annexe(s), acces:total<br />

EEA, 2001.”mimdinare Eurowaternet procesSi mdinaris xariosxis aRwweris sakiTxebTan<br />

dakavSirebuli teqnikuri sakiTxebis revizia. axali Sexedulebebi seqtoruli strategiis<br />

efeqturobis Sefasebaze”(Type du rapport:PDraft, redige par Philippe Crouzet, pour le compte de EEA/EIONET)<br />

Copenhagen, 38 p., acces:limit<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

Philippe Crouzet<br />

Institute Francais de l;Envir<strong>on</strong>nement<br />

61, boulevard Alexandre Martin<br />

F 45058 Orleans Cedex 1, FRANCE<br />

Tel ++ 33 238 79 78 78/Fax ++33 238 79 78 70/E-mail philippe.crouzet@ifen.fr<br />

dasaxeleba No: 11<br />

zewolaTa zegavlenis gamoTvla da albaToba moTxovnebis dakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebisa wylis daTvlis<br />

meTodologiis saSualebiT (EUROSTAT). frenguli gamoyeneba (safrangeTi)<br />

zegavlenis tipi:<br />

organuli masala, nutrientebi (sakvebi nivTierebebi), eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia, pesticidebi,<br />

biologiuri statusi mdinareebSi.<br />

zewolis tipi:<br />

OM, fosforis, azotis da sxv. wertilovani da difuzuri wyaroebi gansazRvruli maTi<br />

mamoZravebeli ZaliT an aqtualuri zewolebiT.<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

wylis daTvlis meTodologia anawilebs wylis xarisxis Sefasebebs (ara daumuSavebel<br />

k<strong>on</strong>centraciebs) wylis obieqtis zomis proporciaSi. es meTodi iZleva xarisxis<br />

151


152<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

raodenobriv gamoxatvas, rac SeiZleba Sedardes zewolebs (rogorc gadatanas) an fasebs<br />

(rogorc fulis raodenobas).<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />

m<strong>on</strong>itoringis sadgurebis lokalizacia da gamovlenili daumuSavebeli m<strong>on</strong>acemebi<br />

xarisxis Sefasebis meTodi xarisxis indeqsebis an klasebis dasaTvlelad<br />

wyalSemkrebi auzis struqtura da mdinaris qselis struqtura<br />

standartuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is maCveneblebi (saSualo, dabali nakadis maCveneblebi) tvirTis<br />

m<strong>on</strong>acemTa dasaTvlelad<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

meTodologia<br />

wylis daTvlis meTodologia Seiqmna pirvel rigSi observaciuli sistemis asaSeneblad,<br />

romelic iqneboda magaliTi mdinaris qselis struqturisa (maSin rodesac EuroWaternet qmnis<br />

nimuSebs m<strong>on</strong>itoringis qselisa da pasuxobs sxvadasxva moTxovnebs).<br />

ramodenime qveyanam, safrangeTis CaTvliT, moaxdina misi adaptireba Eurostst –is saxeliT.<br />

mizani aris xarisxis mdgomareobaTa Sedareba wyalSemkreb auzebs Soris NUTS arealSi da<br />

is, rom gaxdes SesaZlebeli xarisxis gaumjobesebis fasis dadgena.<br />

meTodis safuZveli Zalian martivia: mdinaris TiToeul segments aqvs masa, gamoTvlili<br />

rogorc standartuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is droebis xangrZlivoba. es raodenoba, kerZod SRU (Standart<br />

<strong>River</strong> Unit/UMEC Unite de Mesure des Eaux Courantes) homologiur lokaluri energiis maragis<br />

SeiZleba amgvarad daematos, Sedardes da q<strong>on</strong>des saboloo maCvenebeli, damoukideblad<br />

rukis sizustisagan.<br />

meore safexurze, Sefasebuli (an eqstrapolirebuli) m<strong>on</strong>acemi TiToeuli segmetisaTvis<br />

muSavdeba rogorc xarisxis raodenoba. radgan xarisxis klasifikaciis sqemebi mimarTavs<br />

klasebs, SesaZlebeli xdeba rom nitratTan dakavSirebuli xarisxi daemTxves xarisxs<br />

gamosaxuls, rogorc biologiuri indikatori, im pirobiT rom klasifikaciis sqema<br />

Sinaganad ucvlelia.<br />

meTodologia yvelaze ganviTarebulia amJamad, cota xnis winandeli franguli da EEA<br />

samuSaos Semdeg, romelmac Seqmna a) sruli jaWvi produqciisa m<strong>on</strong>acemTa m<strong>on</strong>itoringidan<br />

agregirebul indeqsebamde (auzi da NUTS) da b) sruly<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili nakrebi indikatorebisa da<br />

kvleva oTx qveyanaSi (irlandia, gaerTianebuli samefo, slovenia da safrangeTi).<br />

gamoyeneba<br />

dResdReobiT, yvelaze sruly<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili gamoyeneba moxda safrangeTSi. miuxedavad amisa,<br />

magaliTebi aris moyvanili sxva qveynebisaTvis meTodis moqnilobis dem<strong>on</strong>strirebisaTvis:<br />

152


153<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

bolo damuSavebaTa wyalobiT Semdegi informacia iqna miRebuli arsebuli programuli<br />

uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is gamoyenebiT (safrangeTis NOPOLU-Si).<br />

• SRU raodeniba, xarisxis klasze, Sefasebis sxvadasxva tipisaTvis, Tu relevanturia<br />

mdinaris zolisaTvis, gaerTianebiT yovel auzSi (nebismieri zomis) an NUTS-Si. es<br />

raodenobebi pirdapir dardeba sabazro erTeulebs: gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is moculobas, fulis<br />

odenobas<br />

• RQGI (<strong>River</strong> Quality Generalised Index – mdinaris xarisxis ganzogadebuli indeqsi),<br />

romelic ganazogadebs wylis xarisxis klass moicavs ra agregaciul teritoriaze<br />

xarisxis klasebis ganawilebas (qveynis yvela tipis mdinaridan auzis mdinaris zomis<br />

klasamde)<br />

• paternis indeqsi, romelic aRniSnavs ra aris xarisxis problemis pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili<br />

agregaciis teritoriaze (saSualo xarisxis yvelgan, kargi “Savi laqebiT” da sxv)<br />

• SedarebiTi mniSvnelobis indeqsi, miRebuli xarisxis sxvadasxva Sefasebebis SRU<br />

SedarebiT, magaliTad, nitratisa da eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciis Sedareba. Cndeba raodenobrivi<br />

informacia, agregaciis yvela erTeulisaTvis. ra Tqma unda, drois cvlilebebi aseve<br />

dardeba erTmaneTs.<br />

153


154<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

zogierTi Sedegebi (naxati ruka 1)<br />

mdinaris dinebis xarisxis maCveneblebi<br />

saukeTeso (8-10) (1)<br />

kargi (6-8) (13)<br />

saSualo (4-6) (30)<br />

mokrZalebuli (2-4) (11)<br />

154


155<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

cudi (0)<br />

ver gamoiyeneba (0)<br />

naxati ruka 2)<br />

mdinaris dinebis xarisxis maCveneblebi<br />

saukeTeso (8-10) (0)<br />

kargi (6-8) (6)<br />

saSualo (4-6) (20)<br />

mokrZalebuli (2-4) (6)<br />

cudi (0)<br />

ver gamoiyeneba (23)<br />

naxati ruka 3)<br />

mdinaris dinebis xarisxis maCveneblebi<br />

saukeTeso (8-10) (0)<br />

kargi (6-8) (16)<br />

saSualo (4-6) (21)<br />

mokrZalebuli (2-4) (14)<br />

cudi (1)<br />

ver gamoiyeneba (3)<br />

155


156<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati ruka 4)<br />

mdinaris dinebis xarisxis maCveneblebi<br />

saukeTeso (8-10) (0)<br />

kargi (6-8) (14)<br />

saSualo (4-6) (27)<br />

mokrZalebuli (2-4) (13)<br />

cudi (0)<br />

ver gamoiyeneba (1)<br />

naxati ruka 5)<br />

mdinaris dinebis xarisxis maCveneblebi<br />

saukeTeso (8-10) (1)<br />

kargi (6-8) (10)<br />

saSualo (4-6) (25)<br />

mokrZalebuli (2-4) (17)<br />

cudi (0)<br />

ver gamoiyeneba (2)<br />

156


157<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

zemoTmoyvanili 5 ruka (2002 wlis safrangeTis garemos mdgomareobis angariSi) aCvenebs<br />

agregirebul RQGI , yvela mdinareebs (marcxniv), 55 aRwerili auzisaTvis da RQGI day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia<br />

oTxi zomis klasebad (marcxena, marjvena, zeda, qveda; udidesi, didi, saSualo da patara<br />

mdinareebi).<br />

qveda marjvena ruka gamoxatavs inglisSi da uelsSi wylis indeqsebis cvlilebas,<br />

TiToeul auzze, wylebis fosforiT dabinZurebis gaTvaliswinebiT. ferebis speqtri asaxavs<br />

gaumjobesebas (lurji) an degradacias (wiTeli).<br />

rukebi<br />

meore, marjvena naxati asaxavs mdinaris xarisxis paterns irlandiis respublikaSi, raSic<br />

igulisxmeba biologiuri xarisxi. paternebi gulisxmobs, rom lokaluri danbinZureba aris<br />

mizezi miRebuli Seusabamobisa kargi xarisxis maCveneblebTan. aman SeiZleba gaaadvilos<br />

orientacia da Semdgomi moqmedebis gegmebi.<br />

157


158<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

literatura<br />

Heldal J, Osthal T. 1984 “wylis xarisxis da wylios resursebis sipnoptiuri m<strong>on</strong>itoringi.<br />

populaciuri da nimuSobrivi modgomis SeTavazeba”. Statistical Journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> United Nati<strong>on</strong>s. vol<br />

ECE2.pp.393-406<br />

Crouzet P., Germain C., Le gall G., 1999, Les Comptes de la qualite des cours d’eau. Mise en oeuvre d’une methode<br />

somplifiee de calcul.developpements sn cours. Orleans. Institu francais de l’envir<strong>on</strong>nement, 70 p. (coll. Etudes et<br />

Travaux, 25)<br />

European Envir<strong>on</strong>ment Agency, 2001. wylis daTvlis meTodologiis scdeli gamoyeneba mdinaris<br />

xarisxis globaluri indeqsis dasaTvlelad, (inglisi da uelsi, safrangeTi, irlandiis<br />

respublika, slovenia). kopenhageni, EEA aris: wylis daTvlis meTodologiis scdeli<br />

gamoyeneba mdinaris xarisxis globaluri indeqsis dasaTvlelad. CDpRom par Beture-Cerec 2001.<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

Philippe Crouzet<br />

Institute Francais de l;Envir<strong>on</strong>nement<br />

61, boulevard Alexandre Martin<br />

F 45058 Orleans Cedex 1, FRANCE<br />

Tel ++ 33 238 79 78 78/Fax ++33 238 79 78 70/E-mail philippe.crouzet@ifen.fr<br />

dasaxeleba No: 12<br />

wylis xarisxis modelireba mdinare texoSi (portugalia)<br />

zegavlenis tipi:<br />

wylis xarisxis analizi ZiriTad mdinareSi<br />

zewolis tipi:<br />

wylis xarisxi SenakadebSi da gadatana wertilovani wyaroebidan<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

wylis xarisxis modeli adaptirebuli mdinaris simulaciidan iyo nakadis wylis xarisxis<br />

gaumjobesebuli modeli – Enhanced Stream Water Quality Model QUAL2E model (EPA,1987)<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />

dinebebisa da wylis xarisxis Sesaxeb informacia da m<strong>on</strong>acemebi aRebulia Networks M<strong>on</strong>itoringdan.<br />

gadatanebi wertilovani wyaroebidan (urbanuli narCeni wyali da ZiriTadi<br />

industriebi).<br />

158


159<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

meTodologia da gamoyeneba<br />

mdinare texos auzi erTerTi udidesia Iberian Peninsula_Si da moicavs 80629 km² farTobs;<br />

aqedan 55 769 km² (69%) espaneTSia xolo 24 869 km² (31%) ki portugaliaSi. mdinaris sigrZea 230<br />

km portugaliis teritoriaze da igi Caedineba atlantis okeaneSi, qalaq lisab<strong>on</strong>Si gavlis<br />

Semdeg.<br />

bolo wlebSi bunebrivi reJimi Seicvala da dineba espaneTidan mniSvnelovnad Semcirda<br />

didi raodenobiT rezervuarebis aSenebisa da wylis gazrdili moTxovnilebis gamo. amis<br />

Sedegad, wylis xarisxis maxasiaTeblebi auzis SigniT aseve mniSvnelovnad Seicvala axlo<br />

warsulis ganmavlobaSi anTropogenuri qmedebebis Sedegad.<br />

sasmeli wylis produqciis TvalsazrisiT lisab<strong>on</strong>is udidesi nawili da ramodenime<br />

municipaliteti texos qvemo regi<strong>on</strong>Si populaciiT 2 mili<strong>on</strong>ze meti adamiani, maragdeba<br />

ramodenime wylis zedapiruli abstraqciiT. udidesi socialuri, ekologiuri da<br />

ek<strong>on</strong>omikuri mniSvnelobis gamo, texos wyalSemkrebi auzi Seiswavleba dabinZurebis<br />

relevanturi wertilovani da arawertilovani wyaroebis saidentifikaciod, raTa moxdes<br />

wylis xarisxisa da misi sxvadasxva mizniT gamoyenebis adeqvaturobis Sefaseba. yvela am<br />

informaciis arsebobisas SesaZlebelia wylis xarisxis evoluciis simulirebis modelis<br />

kalibracia, sxvadasxva scenarebisa, hidrologiuri k<strong>on</strong>diciebis da polutantebis<br />

gadatanisaTvis.<br />

wylis xarisxis ramodenime modeli iyo gamokvleuli mdinare texosTan Sesaferisobaze.<br />

wylis xarisxis modeli adaptirebuli mdinaris simulaciisaTvis aris QUAL2E modeli (EPA,<br />

1987), romelic iTvleba ufro adeqvaturad programis miznebisa da arsebuli<br />

m<strong>on</strong>acemebisaTvis.<br />

mdinaris kvleva Catarebulia Semdeg farglebSi: mdinaris saTave da misi SesarTavis<br />

dasawyisi (sistemis bolo elementi), am m<strong>on</strong>akverTis sigrZea 150 km. arCeuli iqna 2 km<br />

sigrZis raodenobrivi erTeuli, sakmarisi mdinaris gaswvrivi sivrciTi detalebis<br />

aRsawerad. mdinaris sakvlev nawilSi aris ori damba – frateli da belveri. maTi<br />

hidravlikuri maxasiaTeblebis da operaci<strong>on</strong>aluri k<strong>on</strong>diciebis gamo isini ganixileba<br />

rogorc segmenti, sadac nakadi aris erTganzomilebiani da ar ganicdis stratifikacias.<br />

fiziografiuli m<strong>on</strong>acemebi emyareba gadamkveT pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebs ganxiluls 1970 –ian wlebSi.<br />

informacia da m<strong>on</strong>acemebi nakadze miRebulia sasmeli wylis qselis m<strong>on</strong>itoringidan<br />

(Freshwater Network M<strong>on</strong>itoring). naxati 1 asaxavs mdinaris m<strong>on</strong>akveTebs da gamosaTvlel<br />

elementebs. aseve gamoxatulia ganxiluli 25 wertilovani gadatana da dambebis<br />

lokalizacia.<br />

159


160<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 1. mdinaris m<strong>on</strong>akveTebi, gamosaTvleli elementebi da 25 ganxiluli wertilovani<br />

gadatanis wyaro, dambebis lokalizacia.<br />

amJamad texos wyalSemkreb auzSia ris 50 wylis nimuSebis xarisxis sadguri, romlebic<br />

nimuSebs Seiswavlis yovelTviurad. mdinare texos modeli sawyis m<strong>on</strong>acemad iyenebs<br />

gamovlenil wylis xarisxs sagduridan, romelic ganlagebulia naci<strong>on</strong>alur sazRvarze<br />

(modelSi SesarTavis wyali) da sistemis bolo elementis wyali (SesarTavis dasawyisi).<br />

QUAL2E SeuZlia CarTos algoriTmSi fiqsirebuli dinebis mimarTulebis k<strong>on</strong>centraciis<br />

komp<strong>on</strong>entebi. rodesac pirdapiri dakvirvebis Sedegebi ar aris, ganisazRvreba Sida dinebebi<br />

da wylis xarisxTan asocirebuli k<strong>on</strong>centraciebi. am dinebebis savaraudo maCveneblebi<br />

Seqmnilia mdinaris nimuSebis sadgurebis lokalizaciaze dafuZnebuli segmentebis<br />

hidrologiuri balansiT. nutrientebis k<strong>on</strong>centracia nakadebSi romlebic Sedian mdinareSi,<br />

ganisazRvreba m<strong>on</strong>acemTa arsebobisas.<br />

mdinare texos modelis kalibracia iyenebs prototipul dakvirvebebs wylis xarisxisa<br />

nimuSebis cxra sadgurze. wliuri saSualo da zafxulis saSualo maCveneblebi SeirCeva<br />

hidrologiuri da klimaturi reJimebis gamosaxvisaTvis. xdeba simulireba zafxulis<br />

maxasiaTeblebisa nakadis dabali k<strong>on</strong>diociebiT, rac saSualebas iZleva mdinaris qcevis<br />

160


161<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

gaanalizebisa yvelaze cudi pirobebis SemTxvevaSi narCeni wylebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is da sistemaSi<br />

polutantebis gazrdili gadatanis pirobebSi. kalibraciuli m<strong>on</strong>acemebis ramodenime nakrebi<br />

arsebobs, romelic Seesatyviseba sazafxulo specifiur maCveneblebs hidrologiuri<br />

k<strong>on</strong>diciebis variabelobis warmosadgenad.<br />

Sedegebi<br />

gamoyenebuli iqna nakadis arxis hidravlikuri maxasiaTeblebis geometriuli gamosaxva.<br />

nakadis siCqareebi da dinebebi determinirebuli modeliT, miCneuli iyo Sesaferisad<br />

mdinare texos gamosaxvisaTvis. mdinaris pirveli 50 km farglebSi arsebuli ori damba<br />

pasuxismgebelia gamovlenil dabal siCqareebze.<br />

naxatebze 2 da 3 ilustrirebulia QUAL2E-s mdinare texoze gamoyenebis Sedegebi zafxulis<br />

pirobebisaTvis. Sedegebi gaanalizebulia eqspluataciis procesSi gazomvebis, mdinaris<br />

mTavari gamoyenebebis gaTvaliswinebiT da SedarebiT wylis xarisxis maCveneblebisa<br />

naci<strong>on</strong>alur da saerTaSoriso kan<strong>on</strong>mdeblobasTan. kalibraciuli Tanmimdevroba xarisxis<br />

cvladebisaTvis iyo temperatura, gaxsnili Jangbadi, BOD, fosfatebi, nitratebi, da<br />

am<strong>on</strong>iumi. kalibraciis Sedegebi Cveulebriv kargi iyo, am<strong>on</strong>iumis gamoklebiT.<br />

161


162<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 2. QUAL2E produqciisa da texos samplingis (nimuSebis Seswavlis) sadgurebis<br />

m<strong>on</strong>acemebis Sedareba.<br />

temperatura (ºC)<br />

OD (mg/l)<br />

BOD 5 (mg/l)<br />

NH4_N mg/l)<br />

NO3_N 9mg/l)<br />

P2O5_P (mg/l)<br />

distancia (km)<br />

parametrebisaTvis miRebuli pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebi (naxati 3) asaxavs aqtualur zegavlenas wylis<br />

xarisxze dabinZurebis sxvadasxva wyaroebidan, romlebic moqmedeben mdinare texoze.<br />

espaneTSi arsebuli didi rezervuarebi garkveul gavlenas axdenen BOD Semcirebis saxiT,<br />

Tumca nutrientebis didi raodenoba uwineburad aRwevs sazRvars. amis Sedegad ziandeba<br />

ori rezervuari naci<strong>on</strong>alur nawilSi, romelTac ukve aqvT eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciis problemebi.<br />

meores mxriv, naci<strong>on</strong>alur auzSic aris garkveuli problemebi, gansakuTrebiT zegavlena<br />

qaRaldis industriisa da mdinareebisa zezere da nabao, romelTac aqvT reprezentatiuli<br />

nakadi. aseve, ori mniSvnelovani Senakadi – mdinareebi alm<strong>on</strong>da da alvieda mniSvnelovan<br />

wvlils amateben dabinZurebas romelic mdinare texos auzis ufro qveda nawilebs exeba.<br />

naxati 3. QUAL2E pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebi GIS rukebis gamoyenebiT<br />

162


163<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

temperatura (ºC)<br />

gaxsnili Jangbadi (mg/l)<br />

NH4_N (mg/l)<br />

BOD 5 (mg/l)<br />

NO3_N 9mg/l)<br />

P2O5_P (mg/l)<br />

literatura<br />

Cartaxpo L., (1987), Estimativa das cargas de Poluicao Produziadas pela Iindustria Transformadora n aAdministracao<br />

da Regiao Hidrografica na Bacia do Tejo, Secretaria de Estado do Ambiene e dos Recursos Naturalis, Ministerio do<br />

Plano e Admistracao do Territorio.<br />

garemos dacvis saagento, (1987), wylis nakadis xarisxis gaumjobesebuli modelebi QUAL2E<br />

da QUAL2E-UNCAS – dokumentacia da samomxmareblo modeli, aTeni. jorjia, aSS<br />

INAG, Instituto da Agua (1994), INSB-Inventario Naci<strong>on</strong>al de saneamento Basico (dados nao publicados), Direccao de<br />

Servicos de Planeamento, Lisboa<br />

INAG, Instituto da Agua (1995), Bacia Hidrografia Tejo – Avaliacao de Recursos Hidricos, vertsao preliminar, Direccao<br />

Geral dos Recursos Hidricos, Lisboa<br />

Orlob T. Gerald (1983) wylis xarisxis maTematikuri modelireba: nakadebi, tbebi da<br />

rezervuarebi, Wiley-Interscience Publicati<strong>on</strong>, Internati<strong>on</strong>al Series <strong>on</strong> Applied Systems Analysis, John Wiley & S<strong>on</strong>s<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

felisbina kuadrado (binaq@inag.pt) da fernanda gomeSi (fernandag@inag.pt)<br />

Instituto da Agua, Direccao de Servicos Recursos Hidricos<br />

Av. Almirante Gago Coutinho, 30-1000, Lisb<strong>on</strong>, Portugal<br />

Tel:++ 351 21 8430352/92 Fax: ++ 351 21 8409218<br />

dasaxeleba No: 13<br />

kriteriumebi mniSvnelovani zewolebis gamosakvlevad da maTi zegavlenis Sesafaseblad EU<br />

komisiisadmi angariSis Cabarebis mizniT; - germaniis wylis mdgomareobis samuSao jgufis<br />

strategiuli dokumenti (LAWA) –(germania)<br />

zegavlenis tipi:<br />

wylis xarisxis statusi da cvlileba (eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikuli da saprobiuli statusi, toqsiuroba,<br />

gaTboba), arealis cvlileba, hidrologiuri reJimis cvlileba<br />

163


164<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

zewolis tipi:<br />

wertilovani wyaroebi, difuzuri wyaroebi, wylis dinebis regulacia, morfologiuri<br />

cvlilebebi, siTbos miReba<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

emisiebis da wylis obieqtis statusis Sesaxeb arsebuli m<strong>on</strong>acemebis analizi, zRvruli<br />

maCveneblebi da difuzuri wyaroebisaTvis balansis modelebi; zegavlenaTa analizi<br />

damyarebuli xarisxis maCveneblebze da zRvrul mniSvnelobebze, saeqsperto codna<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />

emisiebis Sesaxeb m<strong>on</strong>acemebi (komunaluri narCeni wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, industriuli narCeni<br />

wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a), miwis moxmarebis maCveneblebi, wylis obieqtis statusis m<strong>on</strong>acemebi<br />

(fizikur-qimiuri gazomvebi, wylis xarisxis m<strong>on</strong>acemebi da wylis obieqtis struqturebi),<br />

m<strong>on</strong>acemebi wylis abstraqciis Sesaxeb.<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

mniSvnelovani zewolebis gamokvlevisa da maTi zegavlenebis Sefasebis mizniT germaniaSi,<br />

wylis saxelmwifo samuSao jgufis mier (State Working Group <strong>on</strong> Water) SemuSavebuli iqna<br />

strategiuli dokumenti (LAWA). mizani aris efeqturi procedura, romelzec aris<br />

SeTanxmebuli qveyana, reestris SesamuSaveblad wylis CarCo direqtivis danarTi II-is<br />

Sesabamisad, 2004 wlis bolosaTvis. pirveli aRwerisaTvis strategiuli dokumenti<br />

orientirebulia azriani da stabiluri m<strong>on</strong>acemebis arsebobaze. Tu ufro farTo aRwera<br />

iqneba saWiro, ufro detaluri m<strong>on</strong>acemebi iqneba sWiro da Tu saWiroa, Segrovdeba<br />

lokalurad.<br />

cxrili 1: m<strong>on</strong>acemebi, romlebic unda Segrovdes sxvadasxva zewolebisaTvis<br />

zewolebi<br />

kriteriumebi<br />

wertilovani wyaroebi<br />

• narCeni wylebs gamwmendi saxelmwifo<br />

danadgarebi >2000 PE (amoRebuli<br />

urbanuli narCeni wylebis<br />

damuSavebis direqtividan)<br />

• industriuli pirdapiri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />

wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is wliuri moculoba<br />

populacia (P) da populaciuri<br />

eqvivalentebi (PE)<br />

nivTierebebis gadatana germaniis<br />

narCeni wylis direqtivis danarTi I<br />

Tanaxmad<br />

prioritetuli nivTierebebis wliuri<br />

gadatana, xarisxis maCvenebelTa<br />

direqtivis nivTierebebi, da mdinaris<br />

auzisaTvis specifiuri nivTierebebi,<br />

imdenad, ramdenadac es nivTierebebi<br />

limitirebulia wylis direqtivebiT<br />

sistemebis damtkiceba IPPC direqtivis<br />

tanaxmad = polutantebs EPER Tanaxmad<br />

164


165<br />

• wvimis wylis/kombinirebuli narCeni<br />

wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />

• gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a siTbos gacemiT<br />

• marilis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

mcenareebis wliuri gadatana IPPC<br />

direqtivis Tanaxmad angariSis<br />

aucileblobiT: mosazreba zRvrul zomaze<br />

26 nivTierebis wliuri gadatanisaTvis<br />

(cxrili 1: zRvruli zomebi; EPER)<br />

prioritetuli nivTierebebis wliuri<br />

gadatana, xarisxis maCvenebelTa<br />

direqtivis nivTierebebi, da mdinaris<br />

auzisaTvis specifiuri nivTierebebi,<br />

imdenad, ramdenadac es nivTierebebi<br />

limitirebulia wylis direqtivebi<br />

sakvebis industriis saSualebebi >4000 EP<br />

narCeni wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a urbanuli<br />

z<strong>on</strong>ebidan > 10 km²<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a siTbos gacemiT > 10 MW<br />

gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a > 1 kg/s chloride<br />

difuzuri wyaroebi<br />

ar aris jer sabolood<br />

gansazRvruli, koordinireba<br />

kriteriumebtan miwisqveSa wylis<br />

obieqtebisaTvis safrTxis Sesaxeb<br />

wylis abstraqcia abstraqcia recirkulaciis gareSe ><br />

50 l/s<br />

wylis nakadis regulacia<br />

hidromorfologiuri darRvevebi<br />

procedura mcire/ saSualo zomis<br />

wylis obieqtebisaTvis:<br />

- parametri”anTropogenuri<br />

barierebi” (nakadis arealis<br />

mimoxilva): ≥ 6<br />

- parametri “ukudineba” =7<br />

an zogadi proceduris Tanaxmad:<br />

- gadaulaxavi anTropogenuri<br />

barierebi da ukudineba<br />

damyarebulia mdinaris arealis<br />

mimoxilvis m<strong>on</strong>acemebze an msgavs<br />

kvlevebze:<br />

“wylis obieqtis kalapotis dinamika”<br />

struqturuli klasiT 6 da 7<br />

mniSvnelovani zewolebis dadgenis mizniT, wylis CarCo direqtiva miuTiTebs, romeli<br />

nivTierebebi da nivTierebaTa jgufebi unda iyos gaTvaliswinebuli. zogierT SemTxvevaSi<br />

m<strong>on</strong>acemebi, romlebic ukve Sevsebulia sxva direqtivebis safuZvelze (mag, komunaluri<br />

narCeni wylis direqtivebi) SeiZleba iqnas gamoyenebuli. cxrili 1 aCvenebs ra informacia<br />

unda Segrovdes ssvadasxva zewolebisaTvis.<br />

emisiis m<strong>on</strong>acemebis garda, unda iqnas Seswavlili m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis statusis<br />

Sesaxeb, miRebuli garemos mimoxilvis Sedegad. pirveladi m<strong>on</strong>acemevbi wylis obieqtis<br />

statusis Sesaxeb unda iqnas gaTvaliswinebuli zewolaTa da zegavlenaTa Sefasebisas da<br />

165


166<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

unda iyos gansjili xarisxis moTxovnebis da agregaciis kriteriumebis Sesabamisad.<br />

rogirc wesi, germaniaSi, es m<strong>on</strong>acemebi warmodgenilia sivrciTi simWidroviT, romelic<br />

emTxveva xarisxis aspeqtebs da zegavlenis adgils. Tu es arasakmarisia, aucilebelia<br />

Sefaseba modeliT dadgenili zewolebisa. imis albaTobis gansazRvra, rom kargi<br />

ekologiuri da qimiuri k<strong>on</strong>diciebis miRweva ver moxerxdeba dakvirvebis periodis<br />

ganmavlobaSi, unda gakeTdes kriteriumebis Tanaxmad, romlebic warmodgenilia cxrilSi 2.<br />

cxrili danarTi 2: zegavlenaTa SefasebisaTvis aucilebeli informacia<br />

indikatori<br />

zRvruli maCveneblebi<br />

lpobis (saprobiuli)<br />

statusi<br />

tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikis statusi<br />

fizikoqimiuri<br />

nivTierebebi<br />

gaTboba<br />

marilianoba<br />

> 30% nakadis CarCoSi > naci<strong>on</strong>aluri biologiuri xarisxis d<strong>on</strong>e<br />

(aq: biologiuri xarisxis d<strong>on</strong>e II)<br />

>30% nakadis CarCoSi > naci<strong>on</strong>aluri xarisxis d<strong>on</strong>e (aq: tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikis<br />

klasi > II, Sefaseba emyareba nitratis (N > 6 mg/l) da fosfatis (P ><br />

0,2 mg/l) k<strong>on</strong>centracias 50 %ile<br />

aWarbebs xarisxis arsebul moTxovnebs an xarisxis kriteriumebs<br />

evrogaerTianebis 76/464/EEC direqtivisa da codnas prioritetuli<br />

nivTierebebis Semcvelobaze<br />

evrogaerTianebis Tevzebis sicocxlis direqtivis mixedviT:<br />

- maqs. wliuri temperatura: >21.5 ºC (oragulisebrTa<br />

wylis obieqti), >28 ºC (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />

- maqs. zamTris temperatura >10 ºC (oragulisebrTa<br />

wylis obieqti), >10 ºC (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />

- maqsimaluri dasaSvebi gaTboba: 1.5 K (oragulisebrTa<br />

wylis obieqti), 3.0 K (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />

saSualo: Cl= 400 mg/l<br />

morfologia • wylis arealis Seswavla – mimoxilvis meTodi: mdinaris<br />

distanciis 30%-ze meti menejmentis erTeulis SigniT<br />

mimoixileba struqturuli xarisxis klasebiT 6 an 7<br />

nawilisaTvis “mdinaris kalapoti (rac Sedgeba Semdegi<br />

parametrebisagan:<br />

- daklakniloba<br />

- napiris fiqsacia<br />

- anTropogenuri barierebi<br />

- wylis dinebis regulacia<br />

- napiris mcenareuloba<br />

• mdinaris uwyvetobis darRveva (anTropogenuri barierebi,<br />

ukudineba) > 30% nakadis qselis<br />

literatura<br />

“Kriterien zur Ehrebung v<strong>on</strong> signifikanten Belastungen und Beurteilung ihrer Auswirkungen und zur termingerschten und<br />

aussagerkraftigen Berichterstattung an die EU-Kommissi<strong>on</strong>”, germaniis wylis mdgomareobis samuSao<br />

jgufis strategiuli dokumenti (LAWA), 2002; ena: germanuli<br />

166


167<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

Germany, Landerarbeitsgemeinschaft Wasser (www.lawa.de)<br />

amJamad <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isis misamarTia: Niedersachsisches Umweltministerium,Archivstraße 2,30169 Hannover<br />

lawa@mu.niedersachsen.de<br />

dasaxeleba No: 14<br />

SemTxvevis ganxilva „Große Aue“ – mdinaris auzis menejmentis gegmis SemuSaveba<br />

wyalSemkrebi auzisaTvis „Große Aue“ mdinare veseris auzis rai<strong>on</strong>is SigniT<br />

zewolis tipi:<br />

urbanuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, miwis gamoyeneba, wylis nakadis regulacia<br />

zegavlenis tipi:<br />

urbanuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, miwis gamoyeneba: gazrdili gadatanebi, saprobiuli statusis cvlileba<br />

wylis dinebis regulacia: morfologiuri cvlilebebi, migraciuli barierebi<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

urbanuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, miwis gamoyeneba: wylis gamwmendi danadgarebis da kombinirebuli<br />

wvimis wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is m<strong>on</strong>itoringi, CORINE mcenareuli safaris m<strong>on</strong>acemTa Sefaseba.<br />

kombinirebuli Sefaseba wertilovani wyaroebis da difuzuri wyaroebis azotisa da<br />

fosforis arsebobaze masis balansis modelis statistikur meTodad gamoyenebiT<br />

(MOBINEG).<br />

wylis dinebis regulacia: mdinaris arealis mimoxilvis ori gza.<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />

urbanuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a: m<strong>on</strong>acemTa wyaroebi: StUA (garemos uflebamosili organo) MmindenSi<br />

(CrdiloeT reini-vestfalia); mTavroba (regi<strong>on</strong>aluri mTavroba) hanoverSi (qvemo saqs<strong>on</strong>ia):<br />

• TviTk<strong>on</strong>troli m<strong>on</strong>acemTa nakrebiT romelic damokidebulia wylis gamwmendi<br />

danadgarebis zomaze;<br />

• <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialurad k<strong>on</strong>troldeba weliwadSi 4-jer<br />

miwis gamoyeneba: m<strong>on</strong>acemTa wyaroebi: statistikis federaluri saagento, romelic emyareba<br />

m<strong>on</strong>acemebs:<br />

• CrdiloeT reini-vestfaliis sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo administraciisa;<br />

• qvemo saqs<strong>on</strong>iis sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo administraciisa.<br />

wylis dinebis regulacia: mdinaris arealis mimoxilva<br />

• mdinaris arealis mimoxilva CrdiloeT reini-vestfaliaSi: operaci<strong>on</strong>aluri<br />

detaluri Sefaseba; damyarebuli lokalizaciis codnaze; masStabi 100m<br />

167


168<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

• mdinaris arealis mimoxilva qvemo saqs<strong>on</strong>iaSi: ganxilvis meTodi; damyarebulia<br />

rukebze, haeridan xedze, Segrovebul m<strong>on</strong>acemebze; masStabi:1000 m.<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

wylis CarCo direqtivis implementaciis am piloturi proeqtis mizani iyo:<br />

• mamoZravebeli Zalebisa da zewolebis gamokvleva wyalSemkreb auzSi „Große Aue“<br />

(CrdiloeT germaniis dablobebi) zedapiruli da miwisqveSa wylis obieqtebisaTvis;<br />

• gazomvis programis magaliTis Seqmna ekologiuri statusis samizne maCveneblebis<br />

misaRwevad;<br />

• m<strong>on</strong>acemTa mowodebis, organizaciisa da interpretaciisaTvis saorientacio<br />

instruqciis Seqmna.<br />

mTavar zewolebad identificirebuli iqna urbanuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a (wertilovani wyaroebi),<br />

miwis gamoyeneba (difuzuri wyaroebi) da wylis dinebis regulacia. wertilovani da<br />

difuzuri wyaroebis rolis Sefaseba nutrientebis – azotis da fosforis SetanaSi<br />

zedapirul wylebSi, gamoyenebuli iyo masis dabalansebuli modeli MOBINEG. am meTodiT<br />

mkafiod SeiZleba gamoisaxos wyaroebis efeqtebi:<br />

naxati 1. N-gadatana wertilovani da difuzuri wyaroebidan mdinaris „Große<br />

Aue”wyalSemkreb auzSi<br />

N-gadatana t/a<br />

wertilovani wyaroebi<br />

difuzuri wyaroebi<br />

168


169<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

difuzuri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is TvalsazrisiT miwis damuSavebuli teritoriebi warmoadgenen ZiriTad<br />

wyaroebs. zedapiruli wylis obieqtebSi azotis difuzuri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is 90% modis miwis<br />

damuSavebul teritoriebze.<br />

naxati 2. cnobili difuzuri wyaroebis procentuli ganawileba N-gadatanis TvalsazrisiT<br />

mdinare „Große Aue”wyalSemkreb auzSi<br />

damuSavebuli miwa 87%<br />

mindvrebi 4%<br />

tye 2%<br />

s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lebi 0,22 %<br />

pirdapiri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a 2%<br />

erozia 5%<br />

„Große Aue” SemTxvevis Seswavlis procesSi Catarda mdinaris „Große Aue” florisa da faunis<br />

gamokvlevebi da aseve sxva kvlevebic. arsebuli kompozicia saxeobebisa miuTiTebs garkveul<br />

naklebobaze adgilobrivi saxeobebisa da migratori Tevzebisa, rac Sedegia mdinaris<br />

uwyvetobis darRvevisa da hidromorfologiuri cvlilebebisa (nakadis regulacia,<br />

wyaldidobebisagan dacva). mdinaris arealis mimoxilvis Sedegebi rukis saxiT aris<br />

warmodgenili da Seicavs aseve informacias migraciuli barierebis Sesaxeb.<br />

169


170<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 3. mdinaris arealis mimoxilvis Sedegebi<br />

germaniaSi mniSvnelovani zewolebis Seswavlisa da maTi zegavlenebis Sefasebis mizniT<br />

wylis saxelmwifo samuSao jgufma (LAWA) SeimuSava efeqturi strategiuli dokumenti.<br />

mizani aris efeqturi procedura, romelic aris SeTanxmebuli yvela qveynis mier, reestris<br />

SesamuSaveblad wylis CarCo direqtivis danarTi II-is Sesabamisad, 2004 wlis bolosaTvis.<br />

pirveladi<br />

m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis statusis Sesaxeb (saprobiuli statusi, tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikuli statusi,<br />

fizikur-qimiuri nivTierebebi, wylis obieqtis struqtura) unda iqnas gaTvaliswinebuli<br />

zewolaTa da zegavlenaTa Sefasebisas da unda iyos gansjili xarisxis moTxovnebis da<br />

agregaciis kriteriumebis Sesabamisad. strategiuli dokumentis sacdeli gamoyeneba ukve<br />

moxda pilotur proeqtebSi “Große Aue”.<br />

literatura<br />

Kurzfassung “Modellhafte Erstellung eines Bewirtschaftungsplanes am Beispeil des Teileinzugsgebietes Große Aue im<br />

Flussgebeit Wester. Tebervali 2001, ena: germanuli<br />

http://www.bezirksregierung-hannover.de/0,,C40033_N5205_L20,00.html<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

Bezirksregierung Hannover, Lower sax<strong>on</strong>y, Am Waterlooplatz 11; 30169<br />

Hannover, GERMANY; e-mail: dezernatspostfach-502@br-h.niedersachen.de<br />

sak<strong>on</strong>taqto pirebi: Hans-Wilhelm Thieding, ph<strong>on</strong>e: .. 49-(0)511-106-7792, Jens Becker, ph<strong>on</strong>e: .. 49-(0)511-106-<br />

7784, Fax:.. 49-(0)511-106-7586<br />

170


171<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

dasaxeleba No: 15<br />

piloturi proeqti “Sua reini”: mdinaris auzis menejmentis gegmis SemuSaveba<br />

zegavlenis tipi:<br />

arealis cvlilebebi, hidrologiuri reJimis mod<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciebi<br />

zewolis tipi:<br />

difuzuri wyaroebi, wylis nakadis regulacia, morfologiuri cvlilebebi<br />

analizis tipi an meTodi:<br />

emisiis da wylis obieqtis statusis Sesaxeb arsebuli m<strong>on</strong>acemebis analizi, dabalansebis<br />

modelebi, zegavlenaTa analizi xarisxis maCveneblebze da zRvrul mniSvnelobebze<br />

dayrdnobiT, saeqsperto codna.<br />

saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />

wylis obieqtis statusis m<strong>on</strong>acemebi (fizikur-qimiuri sazomebi, wylis xarisxi da wylis<br />

obieqtis struqtura), m<strong>on</strong>acemebi wylis abstraqciaze, wylebis struqturuli statusi<br />

mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />

mniSvnelovani zewolebis Seswavlisa da maTi zegavlenebis Sefasebis mizniT LAWA –jgufma<br />

germaniaSi SeimuSava efeqturi strategiuli dokumenti (ix. wina magaliTebi arsebuli<br />

praqtikisa). LAWA –kriteriumebis Sesatyvisi “Sua reinis proeqti” germaniis federaluri<br />

erTeulis Hesse-s da Rhineland-Palatinate-s magaliTze, reestris gamoyenebasTan dakavSirebuli<br />

wylis CarCo direqtivis danarTi II mixedviT, iqneba mocemuli 2004 wlis bolosaTvis. naxati<br />

1 asaxavs proeqtSi ganxilul wyalSemkreb teritorias.<br />

171


172<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 1. “Sua reinis” wyalkSemkrebi auzi<br />

arniSnul proeqtSi zogierTi LAWA kriteriumi da maTi kombinacia wertilovan da<br />

difuzur wyaroebTan dakavSirebiT testirebuli iqna 10km2 erTeulebis bazaze. difuzuri<br />

wyaroebis magaliTebi:<br />

• damuSavebuli miwa > 50% (arsebuli m<strong>on</strong>acemi ganxilvis procesSia)<br />

• urbanuli mowa > 15%<br />

• specialuri marcvleulis miwa >5%<br />

• damuSavebuli miwa > 50% da urbanuli miwa > 15%<br />

• damuSavebuli miwa > 50% da specialuri marcvleulis miwa > 5%<br />

• specialuri marcvleulis miwa > 5% da urbanuli miwa > 15%<br />

naxati 2 aCvenebs mniSvnelovan teritoriebs.<br />

172


173<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 2. difuzuri wyaroebis TvalsazrisiT mniSvnelovani adgilebi “Sua reinis”<br />

wyalSemkreb auzSi.<br />

emisiis m<strong>on</strong>acemebTan erTad ganixileboda sxva arsebuli m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis<br />

statusis Sesaxeb (garemos kvlevisas miRebuli). zegavlenaTa Sesafaseblad pirveladi<br />

m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis statusis Sesaxeb iqna gamoyenebuli. testirebuli iqna LAWA-s<br />

wina kriteriumebi mdinaris ganxiluli distanciebis morfologiasTan mimarTebaSi (nakadis<br />

arealis mimoxilva – germaniis mcire da saSualo zomis wylebis meTodi; LAWA 2000)):<br />

• struqturuli xarisxis klasi > 4 Tavisufal landSaftze (adaptirebuli iqna 3-dan<br />

4-mde)<br />

• struqturuli xarisxis klasi > 5 urbanul adgilebSi.<br />

173


174<br />

instruqcia No 3<br />

zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />

naxati 3: raodenoba mdinaris ganxiluli distanciebisa struqturuli xarisxis klasi > 4<br />

Tavisufal landSaftze an struqturuli xarisxis klasi > 5 urbanul adgilebSi “Sua<br />

reinis” wyalSemkreb auzSi.<br />

literatura<br />

piloturi proeqti “Sua reinis mdinaris auzis menejmenti”: germanuli federaluri<br />

erTeulis Hesse da Rhineland-Palatinate, saerTo proeqtis angariSi, (drafti).<br />

Pilotprojekt “Bewirtschaftungsplan Mittelrhein”, 2. Statusbericht, Teile A und B, Entwurf vom 30.04.2002.<br />

Gemeinschaftsprojekt der Landen hessen und Rheinland-Pfalz, Federfuhrung: Regierungsprasidium Giessen,<br />

Geschaftsstelle Pilotprojekt „Bewirtschaftungsplan Mittelrhein“. ena: germanuli<br />

k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />

Germany, Regierungsprasidium Gießen, Abt. Staatliches Umweltamt Wetzlar<br />

Geschaftsstelle Pilotprojekt „Bewirtschaftungsplan Mittelrhein“<br />

Schanzenfeldstraße 10/12<br />

D-35578 Wetzlar<br />

174

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!