Amendment of the COM Proposal on the list of ... - Kura River Basin
Amendment of the COM Proposal on the list of ... - Kura River Basin
Amendment of the COM Proposal on the list of ... - Kura River Basin
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Comm<strong>on</strong> Implementati<strong>on</strong> Strategy for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g><br />
Water Framework Directive(2000/60/EC)<br />
xzmjt DbsDp ejsfrujwjt )3111/60/EC*!<br />
hboypsdjfmfcjt fsUjboj tusbufhjb<br />
Guidance Document No 3<br />
ANALYSIS OF PRESSURES AND IMPACTS<br />
jotusvrdjb №4<br />
x<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>wbUb eb {fnprnfefcbUb bobmj{j<br />
Translati<strong>on</strong> from English<br />
Ubshnboj johmjtvsjebo<br />
EU Project Trans-Boundary <strong>River</strong> Management Phase II<br />
for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> <strong>Kura</strong> <strong>River</strong> basin - Armenia Georgia Azerbaijan<br />
trans-sasazRvro mdinaris – mtkvris auzis menejmentis II faza<br />
– somxeTi, saqarTvelo, azerbaijani<br />
(TACIS/2007/134-398)
1<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
PREFACE<br />
Georgia is looking for an enhanced cooperati<strong>on</strong> with <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong>. The priority areas for cooperati<strong>on</strong> have been<br />
agreed by <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Georgian Government and <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Commissi<strong>on</strong> in <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> country Strategy Paper for 2007-2013 under<br />
<str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Neighbourhood and Partnership Instrument. The mutually agreed EU/Georgia Acti<strong>on</strong> Plan shows Georgia’s<br />
commitment to implement jointly agreed priorities in compliance with internati<strong>on</strong>al and European norms and principles.<br />
The plan identified priority acti<strong>on</strong>s for key envir<strong>on</strong>mental sectors including water management. In <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong><br />
<str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> most important piece <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> legislati<strong>on</strong> covering protecti<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> water envir<strong>on</strong>ment is <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Water Framework Directive,<br />
which defines <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> key principles as well as <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> key objectives and <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> implementati<strong>on</strong> plan for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> management <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> water<br />
resources in <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong>.<br />
A comm<strong>on</strong> strategy for supporting <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> implementati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Directive has been developed by <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong>. One<br />
<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> objectives <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> strategy is development <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> n<strong>on</strong>-legally binding technical Guidance Documents <strong>on</strong> key<br />
implementati<strong>on</strong> issues. This Guidance Document is intended to water management pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>essi<strong>on</strong>als dealing with <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> analysis<br />
<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> pressures and impacts within <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> characterizati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> water bodies according to Article 5 <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Directive in <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> broader<br />
c<strong>on</strong>text <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> development <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> integrated river basin management plans.<br />
We hope that publicati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> this Guidance Document in <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Georgian language will help decisi<strong>on</strong> makers to better<br />
understand <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European approach to water management and will facilitate integrati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European methodologies<br />
into water management legislati<strong>on</strong> and practices in Georgia.<br />
The publicati<strong>on</strong> is prepared under <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong> funded regi<strong>on</strong>al project Trans-boundary <strong>River</strong> Management Phase<br />
II for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> <strong>Kura</strong> <strong>River</strong> basin (TACIS/2007/134-398). The Project Partner is <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Ministry <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Envir<strong>on</strong>mental Protecti<strong>on</strong> and<br />
Natural Resources, <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> leading government body in setting envir<strong>on</strong>ment and water management policies in Georgia<br />
April 2009<br />
Tbilisi<br />
winasityvaoba<br />
saqarTvelo iswrafvis evrokavSirTan TanamSromlobis garRmavebisken. am TanamSromlobis<br />
priorotetuli sferoebi SeTanxmebul iqna saqarTvelos xelisuflebas da evrokomisias<br />
Soris, rac aisaxa qveynis 2007-2013 wlebis strategiaSi, romelic SemuSavda evropuli<br />
samezoblo da partniorobis dokumentis farglebSi. urTierTSeTanxmebis safuZvelze<br />
SemuSavebuli evrokavSir/saqarTvelos samoqmedo gegma asaxavs saqarTvelos valdebulebas<br />
ganaxorcielos erToblivad SeTanxmebuli prioritetebi saerTaSoriso da evropul<br />
standartebTan SesabamisobaSi. gegmaSi ganisazRvra prioritetuli R<strong>on</strong>isZiebebi, rac unda<br />
ganxorcieldes sakvanZo garemosdacviT sferoebSi, wylis marTvis CaTvliT. evrokavSiris<br />
yvelaze mniSvnelovani sakan<strong>on</strong>mdeblo dokumenti wylis garemos mimarTebiT aris wylis<br />
CarCo direqtiva, romelic ZiriTad principebTan erTad gansazRvravs ZiriTad amocanebs da<br />
aRsrulebis gegmasac wylis resursebis marTvis sferoSi evrokavSiris masStabiT.<br />
evrokavSiris mier SemuSavda direqtivis aRsasruleblad mowodebuli erToblivi strategia.<br />
am strategiis erT-erTi amocana miznad isaxavs samarTleblivad arasavaldebulo teqnikuri<br />
saxelmZRvanelo dokumentaciis Seqmnas ZiriTad gansaxorcielebel sakiTxebze. es<br />
saxelmZRvanelo dokumenti gamiznulia wylis marTvis specia<strong>list</strong>ebisaTvis, romlebic<br />
muSaoben wnevaTa da zemoqmedebaTa analizze wyalsatevebis daxasiaTebis farglebSi<br />
direqtivis 5 muxlis Sesabamisad mdinaris auzis erToblivi marTvis SemuSavebis farTo<br />
k<strong>on</strong>teqstSi.<br />
vimedovnebT, rom am saxelmZvanelo dokumentis publikacia qarTul enaze daexmareba<br />
gadawyvetilebebis mimReb saxelmwifo moxeleebs ukeT gaerkvnen evropul midgomaSi wylis<br />
marTvisadmi da amvdroulad xels Seuwyobs evropuli meTodologiebis integrirebas<br />
saqarTvelos wylis marTvis kan<strong>on</strong>mdeblobasa da praqtikaSi.<br />
publikacia momzadda evrokavSiris mier dafinansebuli regi<strong>on</strong>uli proeqtis, “mtkvris auzis<br />
sazRvarTSorisi mdinaris marTvis II faza” (TACIS/2007/134-398) farglebSi. proeqtis<br />
partnioria garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro, romelic wamyvan uwyebas<br />
warmoadgens garemosdacviTi da wylis marTvis politikis gansazRvraSi saqarTveloSi.<br />
aprili, 2009 w.<br />
Tbilisi<br />
The project is funded by <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Uni<strong>on</strong><br />
and implemented by Eptisa & 1Gr<strong>on</strong>tmij-CarlBro c<strong>on</strong>sortium
2<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
wylis CarCo direqtivis ganxorcielebis zogadi strategia<br />
(2000/60/EC)<br />
CarCo dokumenti #3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
SemuSavebulia samuSao jgufis 2.1-IMPRESS mier<br />
pasuxismgeblobis uary<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a:<br />
es teqnikuri dokumenti SemuSavebulia TanamSromlobis programiT, romelic moicavs<br />
evropis komisias, yvela wevr qveyanas, axlad Sematebul qveynebs, norvegias da sxva<br />
m<strong>on</strong>awile qveynebs da arasamTavrobo organizaciebs. amasTan, dokumenti unda ganxilul<br />
iqnas, rogorc erTiani SeTanxmebuli pozicia saukeTeso praqtikaze, romelsac iw<strong>on</strong>ebs<br />
yvela m<strong>on</strong>awile. ase rom, dokumentSi gamoTqmuli Sexedulebani ar warmoadgens<br />
aucileblad evrikomisiis Tvalsazriss.<br />
evropis direqtoria aris momsaxureoba, romelic gexmarebaT ipovoT pasuxebi Tqvens<br />
kiTxvebze evrogaerTianebis Sesaxeb.<br />
axali ufaso telef<strong>on</strong>is nomeria:<br />
00 800 67891011<br />
evropis gaerTianebis Sesaxeb damatebiTi informaciis didi nawili<br />
xelmisawvdomia internetiT. is SesaZloa movipovoT evropa serveris meSveobiT<br />
(http:⁄⁄europa.eu.int).<br />
luqsemburgi: evropis sazogadoebaTa <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialuri publikaciebis samsaxuri, 2003<br />
ISEBN 92-894-5123-8<br />
ISSN 1725-1087<br />
evropis sazogadoebebi, 2003<br />
reproduqcia nebadarTulia, mowodebuli wyaro aRiarebulia<br />
2
3<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
winasityvaoba<br />
evrogaerTianebis wevrma qveynebma, norvegiam da evropis komisiam, erToblivad SeimuSaves<br />
saerTo strategia direqtivis 2000/60/EC<br />
mxardasaWerad, romelic awesebs wylis politikis sferoSi sazogadoebrivi moqmedebis<br />
CarCoebs. (wylis CarCo direqtiva). am strategiis ZiriTadi amocanaa moxdes am direqtivis<br />
Tanmimdevruli da harm<strong>on</strong>iuli ganxorcieleba. aqcenti keTdeba meTodologiur sakiTxebze,<br />
romelic dakavSirebulia wylis CarCo direqtivis teqnikuri da samecniero aspeqtebis<br />
saerTo gaazrebasTan.<br />
am strategiis erT-erTi moklevadiani amocanaa kan<strong>on</strong>is Zalis ara mq<strong>on</strong>e,<br />
saxelmZRvanelo-praqtikuli dokumentaciis Seqmna direqtivis teqnikur sakiTxebze. es<br />
instruqcia gamiznulia eqspertebisaTvis, romelnic pirdapir an arapirdapir axorcieleben<br />
wylis CarCo direqtivas mdinareTa auzebSi. struqtura, wardgena da terminologia<br />
adaptirebulia am eqspertebis saWiroebebze da formaluri, <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialuri ena mocilebulia,<br />
sadac es SesaZlebelia.<br />
zemoTnaxsenebi strategiis k<strong>on</strong>teqstiT, araformaluri samuSao jgufi mimarTulia<br />
daadginos zewola da Seafasos zegavlena wylis obieqtebis daxasiaTebisas direqtivis me-5<br />
muxlis mixedviT, romelic Sedgenilia 2001 wlis oqtomberSi da wodebulia IMPRESS –ad.<br />
germanias da gaerTianebul samefos gaaCniaT saerTo pasuxismgebloba proeqtis menejmentze<br />
da samuSao jgufis samdivnoze, romelic Sedgeba samTavrobo da arasamTavrobo<br />
organizaciebis teqnikuri eqspertebisgan.<br />
arsebuli instruqcia aris am samuSao jgufis mier Sedgenili. is Seicavs IMPRESS –<br />
jgufis saqmianobisa da diskusiebis Sejamebis sinTezs, romelic SemuSavda IMPRESS –<br />
jgufis <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialuri daarsebis Semdgom 2001 wlis oqtombers. is dafuZnebulia eqspertebis<br />
farTo jgufis mier Setanil wvlilze, ukureagirebaze da mowileebze, romelnic CarTulni<br />
arian orientaciis SemuSavebis procesSi mitingebis, samuSao Sexvedrebis, eleqtr<strong>on</strong>uli<br />
komunikaciis saSualebebis meSveobiT, ise rom ar arian nebismieri SemTxvevaSi misi<br />
SinaarsiT Sem<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>arglulni.<br />
Cven, evrogaerTianebis wylis direqtoratma, norvegiam, Sveicariam, da qveynebma<br />
romelnic apelireben evrogaerTianebaSi Sesasvlelad, ganvixileT da davamtkiceT es<br />
instruqcia kopendagenSi, daniis xelmZRvanelobiT mimdinare araformaluri Sexvedris dros<br />
(2002 wlis 21/22 noemberi). Cven gvinda rom madloba gadavuxadoT samuSao jgufis<br />
m<strong>on</strong>awileebs, kerZod liderebs, isobel austins da volker mohaupts aseTi maRali xarisxis<br />
mq<strong>on</strong>e dokumentis SemuSavebisaTvis.<br />
Cven Rrmad varT darwmunebulni, rom es da sxva instruqciebi SemuSavebulni saerTo<br />
strategiis realizaciisaTvis gadamwyvet rols Seasruleben wylis CarCo direqtivis<br />
ganxorcilebis procesSi.<br />
es instruqcia warmoadgens cocxal dokuments, romelic saWiroebs gangrZobil<br />
Zalisxmevas da gaumjobesebas, rogorc gviCvenebs misi gamoyeneba da gamocdileba, romelic<br />
miiReba evrogaerTianebis yvela qveyanaSi da mis gareT. amasTan, Cven veTanxmebiT, rom es<br />
dokumenti misi amJamindeli formiT xelmisawvdomi iyos sazogadod, raTa ufro farTo<br />
sazogadoebriobas warvudginoT, rogorc etapobrivad mimdinare samuSaos realizaciis<br />
safuZveli.<br />
ufro metic, Cven mivesalmebiT, rom zogma moxalisem Tavis Tavze aiRo am da sxva<br />
dokumentebis Semowmeba da Sefaseba egreT wodebul pilotur mdinareTa auzebSi evropis<br />
gaswvriv 2003 da 2004 wlebSi, raTa darwmunebuliyvnen rom instruqcia gamoyenebadia<br />
praqtikaSi.<br />
Cven aseve movaled CvTvaleT Tavi, Segvefasebina da gadagvewyvita am dokumentis gadaxedvis<br />
aucilebloba piloturi savarjiSo Semowmebebis Semdgom da pirveli gamocdilebis miRebis<br />
Sedegad, proeqtis ganxorcielebis sawyis etapebze.<br />
3
4<br />
winasityvaoba<br />
mimoxilva/ mokle Sejameba<br />
Sinaarsis Cam<strong>on</strong>aTvali<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
1. direqtivis ganxorcieleba: scenaris Sedgena<br />
dekemberi 2000: ZiriTadi dabrkoleba wylis politikisaTvis<br />
wylis CarCo direqtiva: axali gamowvevebi evrogaerTianebis wylis politikaSi<br />
ra unda gakeTdes, rom xeli SevuwyoT ganxorcielebas?<br />
2. wlis CarCo direqtivis zewolaTa da zegavlenaTa analizi –erTiani gageba.<br />
2.1 WFD moTxovnaTa gamoZaxili<br />
2.1.1. moTxovnilebani zewolaTa da zegavlenaTa analizTan<br />
dakavSirebiT.<br />
2.1.2. kavSirebi sxva Sesatyvis moTxovnebTan da Sesabamisi drois<br />
farglebi<br />
2.2 ZiriTadi terminebi<br />
2.3. Sesatyvisi ganxilva<br />
2.3.1. wylis infrastruturis gansazRvrebebi<br />
2.3.2. CarCoebis dawesebis sakiTxebi<br />
2.3.3. dawyebis sxvadasxva wertilebi<br />
2.3.4. wlis obieqtebis dajgufeba<br />
2.3.5 gaurkvevlobebis gaTvaliswineba<br />
2.3.6 amocanebis gaazreba<br />
2.3.7 gruntis wylebi<br />
2.4 procesis mokle Sinaarsi da saWiro moqmedebebi<br />
2.3. ZiriTadi midgoma zewolaTa da zegavlenaTa procesis analiziTan<br />
3.1. Sesavali<br />
3.1.1 vin unda iyos CarTuli zewolis da zegavlenaTa procesis analizSi.<br />
3.2. xelSemwyobi Zalebis da winaaRmdegobebis identificireba<br />
3.3. mniSvnelovani zewolis dadgena<br />
3.4 zegavlenaTa Sefaseba<br />
3.5 mdinareTa auzebis d<strong>on</strong>eze Sesabamisi dambinZureblebis SerCeva<br />
3.5.1 Sesavali<br />
3.5.2. zogadi midgoma<br />
3.6 amocanebis Seusruleblobis riskis Sefaseba<br />
3.7 midgoma k<strong>on</strong>ceptualuri modeliT<br />
3.8 analogiuri wylis obietebis gamoyeneba<br />
3.9 specifikuri ganxilvebi gruntis wylebis obieqtebis daxasiaTebisaTvis<br />
3.10 rekomendaciebi zewolaTa da zegavlenaTa analizis mosaxseneblad<br />
3.11. zedapiruli wylebis ganxilva<br />
3.12 gruntis wylebis ganxilva<br />
4. saSualebani (iaraRebi) winaaRmdeobis da zegavlenis analizis dasaxmareblad<br />
4.1 Sesavali da mimoxilva<br />
4.2 winaaRmdegobaTa Cam<strong>on</strong>aTvali<br />
4.3 midgomaTa skriningi ZiriTadi midgomis farglebSi<br />
4.4 ricxobrivi modelebis gamoyenebis sabaziso ganxilva<br />
4.5 saSualebaTa (iaraRebis) identifikacia: saWiroebis Sedareba arsebulTan da<br />
magaliTebTan<br />
4.5.1 saSualebebi mdinareebisaTvis<br />
4.5.2 saSualebebi tbebisaTvis da sagubrebisaTvis<br />
4
5<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
4.5.3 saSualebebi gruntis wylebisaTvis<br />
4.5.4 saSualebebi gamavali wylebisaTvis<br />
4.5 Sejameba, daskvnebi<br />
5. informaciis saWirobani da m<strong>on</strong>acemTa wyaroebi<br />
5.1 zogadi informacia<br />
5.1.1 aRwerilobiTi informacia, romelic Sesatyviseba wylis obieqtebs<br />
5.1.2. mTavari mowileebi, romelnic SesaZloa CarTulni iyvnen IMPRESS analizSi<br />
5.2 informacia zewolebze<br />
5.2.1 informacia dabinZurebis wyaroTa adgilebze<br />
5.2.2informacia dabinZurebis difuzur wyaroebze<br />
5.2.3 informacia wylis gadinebaze<br />
5.2.4 informacia wylis dinebis regulaciaze<br />
5.2.5 informacia morfologiur zewolebze<br />
5.2.6 informaciazewolebze xmeleTis gamoyenebis magaliTebidan<br />
5.2.7 informacia sxva zewolebze<br />
5.3 informacia zegavlenebze<br />
5.3.1 informacia mgrZnobelobaze/wylis obieqtebix daucveloba<br />
5.3.2 garemos m<strong>on</strong>acemebi<br />
6. mimdinare praqtikis magaliTebi romelic Seesabameba FzewolaTa da zegavlenaTa analizs<br />
7. Semajamebeli SeniSvnebi<br />
8. damowmebani<br />
danarTi I ganxorcielebis zogadi strategia da misi samuSao jgufi<br />
danarTi II terminebis leqsik<strong>on</strong>i<br />
danarTi III IMPRESS samuSao jgufis m<strong>on</strong>awileni da sxva sasargeblo k<strong>on</strong>taqtebi<br />
danarTi IV magaliTebis moyvana saSualebebisaTvis (danarTi Tavi 4-ze).<br />
danarTi V SemTxvevaTa Seswavla<br />
mimoxilva / gaweuli samuSaos Sejameba<br />
ra aris am instruqcias mizani?<br />
am dokumentis mizania megzuroba gauwios eqspertebs da mewileebs direqtiva 2000/60/EC<br />
ganxorcielebaSi, romelic awesebs CarCos sazogadoebrivi qmedebisaTvis wylis politikis<br />
sferoSi (wylis CarCo direqtiva - ,,direqtiva”). is mimarTulia moaxdinos zewolaTa da<br />
zegavlenaTa analizi wylis obieqtebis daxasiaTebis dros muxli 5 –is Sesabamisad,<br />
mdinareTa auzebis menejmentis erTiani gegmis ganviTarebis farTo k<strong>on</strong>teqstiT, rogorc amas<br />
moiTxovs direqtiva.<br />
visken aris mimarTuli es instruqcia?<br />
Tu es Tqveni movaleobaa, gvjera rom es instruqcia dagexmarebaT samuSaos SesrulebaSi,<br />
Tu Tqven:<br />
• axdenT zewolaTa da zegavlenaTa analizs;<br />
• xarT wamyvani da mmarTveli eqspertebi, romelnic axdenT zewolaTa da zegavlenaTa<br />
analizs.<br />
• m<strong>on</strong>awileobT rogorc mewileebi Sefasebis procesSi;<br />
• iyenebT zewolaTa da zegavlenaTa analizis Sedegebs gadawyvetilebis misaRebad da<br />
mdinareTa auzebis menejmentis gegmis SemuSavebis xelSesawyobad;<br />
• an<br />
• moaxsenebT zewolaTa da zegavlenaTa analizis Sesaxeb evrokomisias, rogorc amas<br />
moiTxovs direqtiva.<br />
ra SegiZliaT aRmoaCinoT am instruqciaSi<br />
zewolaTa da zegavlenaTa zogadi gaazreba wlis CarCo direqtivaSi (Tavi 2)<br />
5
6<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• rogoria zewolaTa da zegavlenaTa analizis roli direqtivis ganxorcielebis<br />
procesSi?<br />
• rogor Seuwyobs xels analizi wlis obieqtebis daxasiaTebas, romelic unda<br />
Sesruldes direqtivis me-5 muxlis mixedviT, rogor gaamdidrebs es analizi<br />
m<strong>on</strong>itoringis programis, mdinareTa auzebis menejmentis gegmis SemuSavebas da<br />
SefasebaTa programebs;<br />
• ra aris analizis ZiriTadi terminebi (magaliTad, mniSvnelovani zewolebi, wylis<br />
obieqtebi, romelnic direqtivis amocanebis CaSlis safrTxis risks atareben)?<br />
• ra aris direqtivis amocanebi?<br />
ZiriTadi midgoma zewolaTa da zegavlenaTa analizis mimarT (Tavi 3)<br />
• rogoria mTliani midgoma, ra ZiriTadi samuSao nabijebia mowodebuli analizis<br />
Casatareblad?<br />
• romeli meTodebia mowodebuli zedapiruli wylebisaTvis, rom<br />
&ganisazRvros xelSemwyobi Zalebi, zewolebi da mniSvnelovani zewolebi?<br />
& Semowmdes wlis obieqtebis mgrZnobiaroba zewolebis da zegavlenaTa<br />
simwvavis mimarT?<br />
& Sefasdes amocanaTa Seusruleblobis riski?<br />
romelia meTodebia mowodebuli gruntis wylebisaTvis, rom:<br />
& moxdes sawyisi daxasiaTeba?<br />
& moxdes Semdgomi daxasiaTeba ,,riskis mtarebel “ gruntis<br />
wylis obieqtebze da obieqtebze, romelnic kveTaven wevri<br />
qveynebis sazRvrebs?<br />
saSualebebis krebuli (Tavi 4)<br />
• romeli specifikuri saSualebebi (rogoricaa m<strong>on</strong>acemebi, klasifikaciis sistemebi da<br />
modelebi) aris xelmisawvdomi zewolisa da zegavlenis analizis xelSesawyobad?<br />
m<strong>on</strong>acemebisa da informaciis wyaroebi (Tavi 5)<br />
• sad moiZiebT informacias da m<strong>on</strong>acemebs romelic saWiroa seqcia 3-Si mocemuli<br />
analizis Casatareblad an me-4 seqciaSi naxsenebi saSualebebis xelSesawyobad?<br />
mimdinare praqtikis magaliTi (Tavi 6)<br />
• kargi praqtikis romeli Tanamedrove magaliTebia xelmisawvdomi analizis sul cota<br />
erT aspeqtTan mimarTebaSi?<br />
am saorientacio dokumentis meTodologia morgebuli unda iyos regi<strong>on</strong>alur da<br />
naci<strong>on</strong>alur pirobebTan.<br />
instruqcia gansazRvravs mTlian process da asocirebul, ZiriTad nabijebs.<br />
evrogaerTianebis SigniT pirobebis sxvadasxvaobis gamo, analizis Catarebis meTodi icvleba<br />
erTi mdinaris auzidan meoremde. mowodebuli meTodologia unda morgebul iqnas<br />
specifikur pirobebTan..<br />
frTxilad!<br />
ras ver aRmoaCenT am instruqciaSi.<br />
instruqcia #3<br />
instruqcia fokusirdeba ,,mimoixilos adamianis moqmedebis zegavlena zedapiruli da<br />
gruntis wylebis mdgomareobaze “ muxli 5-is da damateba II-is (1.2,1.5 da 2.) mixedviT. es<br />
Semdgom exmareba SemuSavdes mdinareTa auzebis menejmentis gegmebi da gazomvaTa<br />
programebi. instruqcia specifikurad fokusirdeba direqtivis 2004 moTxovnilebaze.<br />
saorientacio dokumenti ar fokusirdeba:<br />
6
7<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• rogor Camoweros Zlierad Secvlili wylis obieqtebi( ixileT WED CIS<br />
saorientacio dokumenti #4, xelovnuri da Zlierad Secvlili (modificirebuli)<br />
wylis obieqtebis Camoweris Sesaxeb;<br />
• rogor moawyos m<strong>on</strong>itoringis programebi (ixileT WED CIS saorientacio dokumenti<br />
#, m<strong>on</strong>itoringis Sesaxeb;<br />
• rogor miviRoT zomebi direqtivis miznebis misaRwevad (ixileT WED CIS<br />
saorientacio dokumenti # 9, saukeTeso praqtikis Sesaxeb mdinareTa auzebis<br />
dagegmarebaze;<br />
1. direqtevis ganxorcieleba: scenaris dadgma<br />
es seqcia warmogvidgens wylis CarCo direqtivis (WFD) ganxorcielebis mTlian k<strong>on</strong>teqsts<br />
da iniciativebs, romelTac mivyavarT am instruqciis Seqmnisaken.<br />
2000 dekemberi: dabrkolebebi wlis politikaSi.<br />
xangrZlivi molaparakebis procesi<br />
22 dekemberi, 2000, darCeba dabrkolebad wylis politikis istoriaSi, evropaSi. am TariRis<br />
dros, WFD ( an 2000/60/EC evropis parlamentis da 2000 wlis 23 oqtombris sabWos direqtiva<br />
romelic afuZnebs CarCoebs sazogadoebrivi qmedebisaTvis wylis politikis sferoSi.)<br />
daibeWda evropis sazogadoebaTa <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialur JurnalSi da amgvarad Sevida ZalaSi<br />
WFD warmoadgens xuT welze meti xnis diskusiis da molaparakebebis procesis Sedegs<br />
eqspertTa mravalricxovan jgufs, mowileebsa da politikis Semqmnelebs Soris. am procesma<br />
xazi gausva farTo SeTanxmebas wylis Tanamedrove menejmentis wamyvani principebis Sesaxeb,<br />
romelic dRes safuZvels uyris WFD-s daarsebas.<br />
wylis CarCo direqtiva: axa;li gamowvevebi evrogaerTianebis wlis politikaSi.<br />
ra aris am direqtivis mizani?<br />
WFD safuZvels udebs infrastruqturas wylis yvela obieqtis dasacavad ( zedapiruli<br />
wylebis, gamavali wylebis, sanapiro wylebis da gruntis wylebis CaTvliT), romelnic 1<br />
muxlis mixedviT:<br />
• icavs Semdgomi dabinZurebisagan, icavs da afarToebs wlis wyaroebis statuss;<br />
• xels uwyobs wylis safuZvlian gamoyenebas, romelic damyarebulia wylis<br />
rezervuarebis grZelvadian dacvaze.<br />
• miznad isaxavs specifikuri zomebis meSveobiT wliani garemos dacvasa da<br />
gaumjobesebas, raTa Semcirdes gadineba, progresuli gadineba da ZiriTadi<br />
nivTierebebis kargva da Sewydes an Semcirdes dacla, gadineba da ZiriTadi<br />
gasafrTxilebeli nivTierebebis kargva;<br />
• uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>s gruntis wylebis dabunZurebis progresul Semcirebas,<br />
da icavs Semdgomi dabinZurebisagan; da<br />
• xels uwobs wyaldidobisa da gvalvis efeqtebis Semcirebas.<br />
da ra aris ZiriTadi mizani?<br />
mTlianobaSi, direqtiva mizanad isaxavs miaRwios wlis karg mdgomareobas yvela<br />
wylebisaTvis 2015 wlisaTvis.<br />
ra ZiriTadi zomebi unda miiRos wevrma qveynebma?<br />
• gansazRvros calkeuli mdinareTa auzebi, romelnic gadian maT naci<strong>on</strong>alur<br />
teretoriaze da miekuTvnos isini mdinareTa auzebis individualur rai<strong>on</strong>ebs (RBDs)<br />
da ganisazRvros 2003 wlis kompetenturi avtoritetebi (muxli 3, muxli 4.)<br />
• daxasiaTdes mdinareTa auzebis rai<strong>on</strong>ebi wylis gamoyenebis ek<strong>on</strong>omiis, zewolisa da<br />
zegavlenebis pirobebis mixedviT. daculi areebis registraciiT, romelic gadis<br />
mdinareTa auzebis rai<strong>on</strong>ze 2004 wlisaTvis.<br />
(muxli 5, muxli 6, damateba II, damateba III).<br />
7
8<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• evrokomisiasTan erTad da gaerTianebulad moxdes ekologiuri mdgomareobis<br />
klasifikaciis sistemis Camoyalibeba (muxli 2 (22), damateba V);<br />
• amoqmeddes m<strong>on</strong>itoringis sistemebi 2006 wlisaTvis (muxli 5).<br />
• sarwmuno m<strong>on</strong>itoringze da da mdinareTa auzebis maxasiaTeblebze dayrdnobiT, WFD-s<br />
garemos dacvis miznebis misaRwevad misaRebi zomebis gansazRvra optimaluri<br />
danaxarjebiT 2009 wlisaTvis (muxli II, damateba III).<br />
• mdinareTa auzebis menejmentis gegmebis Seqmna da gamoqveyneba (RBMPs)<br />
TiToeuli RBD-sTvis da Zlier modificirebuli wlis obieqtebis<br />
aRniSvna 2009 wlisaTvis (muxli 13, muxli 4.3).<br />
• wylis fasebis politikis Camoyalibeba, rac aZlierebs wylis wyaroebis<br />
uwyvetobas (simyares) 2010 wlisaTvis (muxli 9).<br />
• programuli zomebis amoqmedeba 2012 wlisaTvis (muxli 11).<br />
• programuli zomebis ganxorcieleba da garemos miznebis miRweva 2015 wlisaTvis<br />
(muxli 4).<br />
wevri qveynebi yovelTvis ver SeZleben yvela wylis obieqtze miaRwi<strong>on</strong> wylis karg<br />
mdgomareobas RBD-s farglebSi 2015 wlisaTvis<br />
SesaZleblobaTa mizezebiT, bunebrivi pirobebis an araproporciuli xarjebis gamo. aseTi<br />
pirobebis dros, romelic specifikurad unda iqnas ganmartebuli Sesatyvis RBMP-Si, WFD<br />
wevr qveynebs sTavazobs SesaZleblobas, rom<br />
CaerT<strong>on</strong> dagegmarebisa da zomebis ganxorcielebis or, Semdgom 6 wlian ciklSi ( 2007<br />
wlamde). rodesac miznebis miuRwevloba gansazRvrulia garemos pirobebiT, es periodi<br />
SesaZloa gagrZeldes 2027 wlis Semdgomac.<br />
menejmentis procesis cvlileba – informacia, k<strong>on</strong>sultaciebi da m<strong>on</strong>awileoba<br />
direqtivis me-14 muxli azustebs, rom wevrma qveynebma unda waaxalis<strong>on</strong> yvela<br />
dainteresebuli mxaris Cabma direqtivis ganxorcielebaSi da mdinareTa auzebis menejmentis<br />
gegmebSi. agreTve, wevri qveynebi miawvdian informacias da k<strong>on</strong>sultaciebs gaivlian<br />
sazoagadoebasTan momxmareblebis CaTvliT, kerZod:<br />
• drois ganrigi da samuSao programa mdinareTa auzebis menejmentis gegmebis<br />
Sesaqmnelad da k<strong>on</strong>sultaciebis roli araugvianes 2006 wlisaTvis.<br />
• mdinareTa auzebis mniSvnelovani wylis sakiTxebis menejmentis mimoxilva<br />
araugvianes 2007 wlisaTvis.<br />
• mdinareTa auzebis gegmis proeqti araugvianes 2008 wlisaTvis.<br />
integracia: ZiriTadi k<strong>on</strong>cefcia, romelic safuZvlad udevs wylis CarCo direqtivas.<br />
wylis CarCo direqtivis mTavari k<strong>on</strong>cefcia aris integraciis k<strong>on</strong>cefcia, romelic wamyvania<br />
wlis dacvis menejmentisaTvis mdinaris auzebis regi<strong>on</strong>Si.:<br />
* garemos miznebis integracia: xarixis, ekologiuri da raodenobrivi amocanebis<br />
kombinireba wylis maRali Rirebulebis ekosistemebis dasacavad da sxva wylebis zogadi,<br />
kargi mdgomareobis uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a.<br />
• wylis yvela resursebis integracia: mtknari zedapiruli wylebis da gruntis<br />
wylebis obieqtebis, sveli niadagebis, sanapiro wylis resursebis gaerTianeba<br />
mdinareTa auzebis farglebSi.<br />
• yvela saxis wylis gamoyenebis, funqciis da Rirebulebis saerTo politikis<br />
CarCoebSi gaerTianeba. e.i wylis gamokvleva garemosaTvis,<br />
• janmrTelobisa da adamianebis mier moxmarebisaTvis, wyali ek<strong>on</strong>omikuri<br />
seqtorisaTvis, transportisaTvis, dasvenebisaTvis, wyali rogorc socialuri sikeTe<br />
(moxmarebis sagani).<br />
• dargebis integracia, gamocdilebis analizi, hidrologiis, hidravlikis, ekologiis,<br />
qimiis, niadagmcodneobis, teqnologiis inJineriis da ek<strong>on</strong>omikis gaerTianeba raTa<br />
gaanalizdes mimdinare zewola da zemoqmedebani wylis resursebze da dadgindes<br />
saWiro zomebi dirqtiviT gaTvaliswinebuli garemos amocanebis gadasawyvetad<br />
saxsrebis maqsimalurad efeqturi gamoyenebiT.<br />
8
9<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• wylis kan<strong>on</strong>mdeblobis integracia saerTo Tanmimdevrul CarCoSi. wylis zogierTi<br />
Zveli dadgenilebis moTxovnilebani ( e.w. Tevzisa da wylis direqtiva) gadakeTebul<br />
iqna wylis CarCo direqtivad Tanamedrove ekologiuri azrovnebis Sesabamisad.<br />
gardamavali periodis Semdgom es Zveli direqtivebi gauqmdeba. kan<strong>on</strong>mdeblobis sxva<br />
nawilebi (nitratebis direqtiva, da urbanuli uvargisi wylis gajansaRebis direqtiva)<br />
unda koordinirebul iqnas mdinareTa auzebis menejmentis gegmaSi, sadac isini qmnian<br />
programebis da R<strong>on</strong>isZiebebis safuZvels.<br />
• yvela mniSvnelovani menejmentisa da ekologiuri aspeqtis integracia mdinareTa<br />
auzebis myari gegmis Sesabamisad, imaTi CaTvliT, romelnic scildebian wylis CarCo<br />
direqtivis farglebs, rogoricaa wyaldidobisagan dacva da prevencia.<br />
• mTeli rigi R<strong>on</strong>isZiebebis integracia, fasebis dadgenis, ek<strong>on</strong>omikuri da finansuri<br />
instrumentebis CaTvliT, marTvis erTiani midgomaSi, direqtiviT gaTvalsiwinebuli<br />
garemos amocanebis Sesasruleblad. R<strong>on</strong>isZiebaTa programebi gansazRvrulia<br />
mdinareTa auzebis menejmentis gegmiT, romelic SemuSavebuli mdinareTa auzebis<br />
TiToeuli regi<strong>on</strong>isaTvis.<br />
• mewileTa da samoqalaqo sazogadoebis gaerTianeba gadawyvetilebis miRebaSi<br />
gamWvirvalobiT da informaciis miwodebiT sazoagadoebisaTvis, da mewileebisaTvis<br />
unikaluri SesaZleblobis SeTavazebiT CaerT<strong>on</strong> mdinareTa auzebis marTvis gegmebis<br />
SemuSavebaSi.<br />
• wylis resursebze da wylis mdgomareobaze zegavlenis mq<strong>on</strong>e,<br />
gadawyvetilebis mimRebi sxvadasxva d<strong>on</strong>eebis integracia, iqnebian isini<br />
adgilobrivi, regi<strong>on</strong>aluri Tu naci<strong>on</strong>aluri, yvela saxis wylebis<br />
efeqtur menjmentSi.<br />
• sxvadasxva wevri qveynebis integracia ramodenime qveynisTvis saerTo<br />
mdinareTa auzebis wylebis menejmentSi, evrogaerTianebaSi arsebuli da/an momavali<br />
wevri qveynebis CaTvliT.<br />
1.3. ra gakeTda ganxorcielebis xelSesawyobad?<br />
WFD –s ganxorcielebis xelSesawyobi moqmedebani amJamad mimdinareobs orive wevr<br />
qveyanaSi da qveynebSi, romelnic arian evrogaerTianebis wevrobis kandidatebi. qmedebaTa<br />
magaliTebi moicaven sazogadoebis gaTviTcnobierebas, erovnuli orientirebis<br />
SemuSavebas, pilotur qmedebebs, romelnic direqtivis da mTliani dagegmvis procesis<br />
specifikuri elementebis gamocdas warmoadgens. ganxilvebs sainstitucio CarCoebSi an<br />
kvleviTi programebis wamowyebas, romelic eZRvneba WFD-s.<br />
2001 wlis maisi-Svecia: wevri qveynebi, norvegia da evropis komisia SeTanxmda saerTo<br />
strategiis ganxorcielebaze (CIS).<br />
am strategiis mTavari amocanaa xeli Seuwy<strong>on</strong> WFD-s ganxorcielebas saerTo da<br />
Tanmimdevruli gagebisa da orienteris SemuSavebiT direqticis ZiriTad elementebze. am<br />
saerTo strategiis mTavari principebi moicavs informaciisa da gamocdilebis gaziarebas,<br />
saerTo meTodologiis da midgomis SemuSavebas, kandidati qveynebis eqspertebis CarTvas da<br />
mewileebis CarTvas wylis sferos warmomadgenlobidan.<br />
saerTo gansaxorcielebeli strategiis k<strong>on</strong>teqstidan gamomdinare Sedga mTeli rigi<br />
samuSao jgufebi da daiwyo gaerTianebuli Zalisxmeva kan<strong>on</strong>is Zalis aramq<strong>on</strong>e instruqciis<br />
(ix. damateba 1) amoqmedebisa da testirebisaTvis. strategiuli sakoordinacio jgufi<br />
zedamxedvelobs am samuSao jgufebs da angariSs abarebs pirdapir evrogaerTianebis wylis<br />
direqtorats da komisias, romelnic asruleben CIS gadawyvetilebaTa mimRebi ZiriTadi<br />
organos funqcias<br />
IMPRESS samuSao jgufi.<br />
Aam strategiis k<strong>on</strong>teqstiT, Camoyalibda samuSao jgufi romelic direqtivis me-5 muxlis<br />
mixedviT gankuTvnilia zewolebis dasadgenad da zemoqmedebaTa Sesafaseblad wylis<br />
obieqtebis daxasiaTebisas. Aam samuSao jgufis ZiriTadi moklevadiani amocana gaxldaT<br />
9
10<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
WFD-s farglebSi, mocemul sakiTxze kan<strong>on</strong>is Zalis ara mq<strong>on</strong>e praqtikuli instruqciis<br />
SemuSaveba romelic daiwyo 2001 wlis oqtomberSi da saxeldebul iqna rogorc IMPRESS.<br />
Ggermanias da gaerTianebul samefos gaaCniaT saerTo pasuxismgebloba proeqtis menejmentze<br />
da samuSao jgufis samdivnoze, romelic Sedgeba samTavrobo da arasamTavrobo<br />
organizaciebis teqnikuri eqspertebisgan.<br />
imisaTvis, rom uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>il iqnas adeqvaturi Zalisxmeva da ukugeba orientiris<br />
Sesrulebis fazaSi ufro farTo reviziis meSveobiT, da instruqciis adreuli versiis<br />
Sesafaseblad, IMPRESS jgufma moawyo ramodenime ganxilva da ukugebis diskusiebi<br />
mitingebisa da samuSao Sexvedrebis saxiT.<br />
saorientacio dokumentis SemuSaveba: interaqtiuli procesi<br />
drois xanmokle periodis ganmavlobaSi, eqspertebis didi raodenoba da mewileebi<br />
sxvadasxva xarisxiT iyvnen CarTulni instruqciis SemuSavebaSi. maTi CarTulobis procesi<br />
moicavda Semdeg qmedebebs:<br />
• IMPRESS 40- plius eqspertebisa da mewile wevrebis regularuli<br />
Sexvedrebi<br />
• Mmudmivi urTierTobebi saerTo gansaxorcielebeli strategiis sxva<br />
samuSao jgufebTan, ZiriTadad maTTan, visac saqme hq<strong>on</strong>da ek<strong>on</strong>omiur<br />
analizTan, Zlier modificirebuli wylis obieqtebis dagegmarebasTan,<br />
saCvenebel pirobebTan da m<strong>on</strong>itoringTan.<br />
Tqven SegiZliaT daukavSirdeT eqspetrebs, romelnic Cabmulni arian<br />
IMPRESS saqmianobaSi<br />
IMPRESS wevrebis Cam<strong>on</strong>aTvali sruli sak<strong>on</strong>taqto detalebiT SesaZlebelia moiZebnos am<br />
instruqciis damateba III-Si.<br />
Tu Tqven gWirdebaT daxmareba Tqvens saqmianobaSi, daukavSirdiT IMPRESS warmomadgenels<br />
Tqvens qveyanaSi.<br />
2. wylis CarCo direqtivaSi zewolaTa da zegavlenaTa analizi – erTiani gageba<br />
2.1. WFD moTxovnilebaTa gamoZaxili<br />
2.1.1 zewolaTa da zegavlenaTa analiziTan dakavSirebuli moTxovnilebani<br />
wina TavSi naTeli gaxda WFD-s mizani, da gaerTianebis mniSvneloba am miznebis misaRwevad.<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizis aucilebloba gancxadebulia WFD-s me-5 muxlSi ,<br />
romelic moiTxovs mdinareTa auzebis TiToeuli regi<strong>on</strong>isaTvis:<br />
• misi maxasiaTeblebis analizs.<br />
• zedapirul da gruntis wylebze adamianTa saqmianobis zemoqmedebis<br />
mimoxilvas<br />
• wylis moxmarebis ek<strong>on</strong>omikur analizs.<br />
instruqcia eZRvneba am moTxovnilebebidan meores, magram mTlianad unda iyos Serwymuli<br />
ek<strong>on</strong>omikur analizTan, risTvisac orientiri SemuSavda ek<strong>on</strong>omikuri analizis samuSao<br />
jgufis mier (WATECO) (ixileT WFD instruqcia #1). WFD adgens amocanebs romelnic<br />
gansazRvrulia muxli 5-iT, romelic dasrulda 2004 wlisaTvis. SemdgomSi isini gadaixedeba<br />
2013 wlisaTvis da Semdeg yovels 6 weliwadSi (2019, 2025). Camoyalibda ra WFD-s sruli<br />
mizani, 2004 wels Catarebuli analizis dros gaTvaliswinebul iqna, TiToeuli wylis<br />
obieqtis mimdinare mdgomareoba da gakeTda prognozi 2015 wlisaTvis. Aamgvarad,<br />
WFD iwyebs Sefasebis, ganmeorebisa da gaumjobesebis uwyvet process.<br />
zegavlenaTa mimoxilvis dazusteba mocemulia WFD-s damateba II, seqcia 1 –Si zedapiruli<br />
wylebisTvis, da damateba II seqcia q, kerZod:<br />
1. zedapiruli wylis obieqtebis tipebis daxasiaTeba<br />
10
11<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
2. ekoregi<strong>on</strong>ebi da zedapiruli wylebis obieqtebis tipebi<br />
3. tip-specifikuri sarekomendacio pirobebis dadgena zedapiruli wylis<br />
obieqtebisaTvis;<br />
4. zewolaTa dadgena<br />
5. zegavlenaTa Sefaseba<br />
es instruqcia eZRvneba am procesis bolo or nawils, magram naTelia, rom mWidro kavSirSia<br />
daxasiaTebaTan da sarekomendacio(saCvenebeli) pirobebis dadgenasTan.<br />
CIS ori calkeuli samuSao jgufi gvawvdis orientirs sarekomendacio pirobebze miwis<br />
zedapirul wylebTan mimarTebaSi (REFCOND) da topologiasa da klasifikaciis sistemebze<br />
gamdinare da sanapiro wylebTan mimarTebaSi (COAST) (ixileT WFD CIS instruqcia #10 da 5.,<br />
Sesatyvisad).<br />
WFD moiTxovs inforaciis Sekrebas da Senaxvas mniSvnelovani antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri zewolebis<br />
tipze da simZlavreze, da migviTiTebs zewolebis farTo kategorizaciaze Semdegnairad:<br />
• dabinZurebis wertilovani wyaroebi<br />
• dinebis reJimis modificirebis efeqtebi regulaciis danawilebiT<br />
• morfologiuri cvlilebebi<br />
• aseve unda ganisazRvros nebismieri sxva zewola anu iseTi, romelic ar<br />
jdeba am kategoriaSi.<br />
• Aamas garda, aris moTxovna gaTvaliswinebul iqnas xmeleTze gamoyenebis<br />
paternebi (magaliTad dasaxlebebis, industriuli, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo-sameurneo,<br />
tyis meurneobis da sxva) radgan es SesaZloa gamosadegi iyos im<br />
adgilebis misaTiTeblad, sadac arsebobs specifikuri zewolebi.<br />
zegavlenaTa Sefasebisas unda gamoyenebul iqnas orive, informacia zewolebis Sesaxeb da<br />
nebismieri sxva informacia, magaliTad garemos m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi, albaTobis<br />
gansazRvra, rom zedapiruli wylis obieqtis xarisxi ar Seesabameba garemos amocanebs. Oim<br />
obieqtebisaTvis, romelnic atareben specifikur amocanaTa Seusruleblobis risks,<br />
aucilebelia gaTvalisiwinebul iqnas damatebiTi m<strong>on</strong>itoringisa da programuli<br />
R<strong>on</strong>isZiebebis ganxorcieleba.<br />
Ggruntis wylebi<br />
gansxvavebuli procesia aRwerili WFD-s damateba II, seqcia 2-Si, da Sedgeba xuTi<br />
nawilisagan, kerZod:<br />
1. sawyisi daxasiaTeba, romelic moicavs zewolaTa gansazRvras da amocanebis<br />
Seusruleblobis riskebis dadgenas.<br />
2. riskis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i gruntis wylebis Semdgom daxasiaTebas.<br />
3. gruntis wylebze adamianTa moqmedebis zegavlenis mimoxilvas sazRvrebs gadamkveTi<br />
da riskis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i gruntis wylebisaTvis.<br />
4. gruntis wylebis d<strong>on</strong>eTa cvlilebebis zegavlenis mimoxilva gruntis wylebis<br />
obieqtebisaTvis, romelTaTvisac pirveladi amocanebi dgindeba 4,5. muxlebis mixedviT<br />
da,<br />
5. dabinZurebis zegavlenis ganxilva gruntis wylebis xarisxze, romelTaTvisac<br />
pirveladi amocanebi unda dadgindes;<br />
instruqcia exeba am procesis yvela mxares. zewolebi gansazRvruli WFD-s damateba II, qveseqcia<br />
2.1-Si Seesatyviseba zedapiruli wylebisaTvis dadgenil pirvel sam kategorias,<br />
kerZod:<br />
• dabinZurebis wertilovani wyaroebi<br />
• dabinZurebis Sereuli wyaroebi; da<br />
• wylis d<strong>on</strong>eebisa da dinebis cvlilebebi, romelic gamowveulia gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iT<br />
• instruqcia #3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
11
12<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
2.1.2 kavSirebi sxva specifikur moTxovnebTan da asocirebuli drois farglebi<br />
wnevebisa da zegavlenaTa analizi warmoadgens dagegmarebis procesis mxolod erT<br />
elements, Tanxlebuls sxva elementebiT romelnic amdidrebdnen mimoxilvas, an<br />
damokidebulni arian mis gamosavalze (grafiki 2.2).<br />
amocanebi<br />
<br />
adamianTa moqmedebis<br />
analizi<br />
ek<strong>on</strong>omikuri<br />
analizi<br />
<br />
m<strong>on</strong>itoringis<br />
programis<br />
mimoxilva<br />
<br />
arsebuli<br />
informacia<br />
da m<strong>on</strong>acemebi<br />
<br />
wnevaTa da<br />
zegavlenaTa<br />
analizi<br />
<br />
R<strong>on</strong>isZiebaTa<br />
programa<br />
grafiki 2.2 dagegmvis procesis elementebi<br />
am didi procesis erT-erTi yvelaze fundamenturi elementia garemos amocanebis dadgena<br />
(muxli 4) radgan zewolaTa da zegavlenaTa mimoxilvis procesma unda gamoavlinos wylis<br />
obieqtebi, romelnic ver asruleben an sariskoa, rom ver Seasruleben gansazRvrul<br />
12
13<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
amocanas. amocanebi damokidebulni arian mTlian mizanze miRweul iqnas kargi mdgomareoba<br />
2015 wlisaTvis, da SesaZlebelia damatebiT specifikur amocanaze, romelic ganekuTvneba<br />
dacul areebs da gansazRvrulia sxva kan<strong>on</strong>mdeblobiT. amocanebi aseve damokidebulni arian<br />
wylis obieqtis mimdinare mdgomareobaze, ise rom wevrma qveynebma, ZiriTadad, unda<br />
moaxdin<strong>on</strong> maTi mdgomareobis gauaresebis pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilaqtika.<br />
amocanebi SemdgomSi ganxilulia seqcia 2.3.-Si.<br />
grZelvadian farglebSi, Tu ramdenad miRweulia miznebi, Sefasdeba wylis obieqtebis<br />
qimiuri da ekologiuri mdgomareobis mixedviT. pirveli mimoxilvis yvelaze mniSvnelovani<br />
amocana 2004 wlisaTvis aris wylis menejmentis sakiTxebis gaazreba mdinaris TiToeuli<br />
auzisaTvis da rogor zemoqmedebas axdenen isini TiToeul, individualur wylis obieqtze.<br />
es SesaZloa ganxilul iqnas, rogorc mogvianebiT stadiaze damatebiTi ganxilvisa da<br />
analizis winaswari skriningi. aRniSnuli skriningi gamokveTavs sakiTxebs, romelnic<br />
ganxilul unda iqnas mdinareTa auzis menejmentis gegmis Sedgenisas<br />
(RBMP), da is aseve gamoavlens m<strong>on</strong>acemebisa da codnis garkveul deficits , romelic unda<br />
Seivsos RBMP-s da m<strong>on</strong>itoringis programis Sedgenis procesSi.<br />
faqtori, romelic zegavlenas axdens amocanebis dadgenaze gulisxmobs wylis obieqtis<br />
Camoweras, rogorc xelovnurs an Zlier modificirebuls (muxli 4). orienteri aseTi<br />
CamowerisaTvis mocemulia, xelmisawvdomia WFD CIS saorientacio dokumentSi #4. amasaTan,<br />
sanam 2009 wlamde HMWBs Camowera ar damTavrdeba, HMWBs orientiris ZiriTadi principebi<br />
gaTvaliswinebul unda iqnas zewolebis da zegavlenebis sawyisi gaanalizebis dros.<br />
WeSmaritad, es ori procesi danaxul unda iqnas, rogorc mWidrod urTierTmoqmedi<br />
paraleluri procesi, da ara damoukidebeli moqmedebani.<br />
WFD awesebs amocanebis garkveul ricxvs zedapiruli da gruntis wylebisTvis<br />
da wnevebisa da zegavlenaTa analiziT unda Sefasdes TiToeuli amocanis Cavardnis riski.<br />
amocanebi moicaven axal ekologiur miznebs, romelTa miRweva SesaZloa komprometirebul<br />
iyos mTeli rigizewolebiT, romelnic moicaven wertilovani wyaroebis daclas, difuzuri<br />
wyaroebis daclas, wylis gadinebas, wylis dinebis regulacias, morfologiur cvlilebebs,<br />
da gruntis wylebis xelovnur gadaclas. Es da sxva nebismieri zewola, romelTac<br />
SesaZloa zemoqmedeba moaxdin<strong>on</strong> wylis ekosistemebis mdgomareobaze gaTvaliswinebul unda<br />
iqnas analizisaTvis.<br />
WFD moiTxovs misi ZiriTdi amocanebis Sesrulebas; zedapiruli wylis karg mdgomareobas<br />
da gruntis wylebis karg mdgomareobas yvelaze gvian 2015 wlis bolosaTvis;, sanam muxlebi<br />
4.3-4.7 moqmedebaSia. Sesatyvisad, zewolaTa da zegavlenaTa analizi unda iTvaliswinebdes,<br />
Tu rogor unda ganviTardes zewolebi 2015 wlamde ise, rom wylis obieqtebi riskis qveS<br />
aRmoCndnen, rom ver miaRwi<strong>on</strong> karg mdgomareobas, Tu Sesatyvisi programuli R<strong>on</strong>isZiebebi ar<br />
daigegmeba da ganxorcieldeba. es moiTxovs gaTvaliswinebul iqnas arsebuli<br />
kan<strong>on</strong>mdeblobis da prognozebis efeqtebi da rogor CairTvebian droTa ganmavlobaSi is<br />
ZiriTadi ek<strong>on</strong>imikuri faqtorebi, romelnic moqmedeben wylis moxmarebaze, da rogor<br />
SeiZleba zemoqmedebdnen wylis garemos zewolebze es cvlilebani (ixileT WFD CIS instruqcia<br />
#3). aseTi prognozebi unda mowodebul iqnas wylis moxmarebis ek<strong>on</strong>omikuri analizis<br />
Sedegad, rasac moiTxovs muxli 5.<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizis dros aucilebelia dadgindes WFD-s amocanebis<br />
romeli riskebi unda iqnas ganxiluli R<strong>on</strong>isZiebaTa ganxorcielebisas, romelnic<br />
dak<strong>on</strong>kretebulia sazogadoebrivi kan<strong>on</strong>mdeblobiT. es informacia saSualebas iZleva, rom<br />
ek<strong>on</strong>imikur analizis Sedegad Sefasdes da SemuSavdes rCevebi R<strong>on</strong>isZiebaTa kombinaciaze<br />
yvelaze<br />
efeqturi danaxarjebiT, romelnic SesaZlebelia gamoyenebul iqnas sxva riskebTan<br />
mimarTebaSi WFD-s miznebis misaRwevad.<br />
WFD-s amocana, rom Seamciros an daicvas gruntis wylebi damabinZurebelebisagan {muxli<br />
4.(b)(i)<br />
ar ak<strong>on</strong>kretebs romeli damabinZureblebis SeWris prevencia unda ganxorcieldes da ra<br />
ramdenad unda SeizRudos sxva damabinZureblebi. ase rom ar aris naTeli rogor Sefasdes<br />
am amocanaTa Seusruleblobis riskebi sanam ar moxdeba maTi miznebis ganmarteba.<br />
aseTi ganmarteba SeiZleba mogvces Svileulma direqtivam romelic dafuZndeba muxli 17 –is<br />
mixedviT. aseT Svileul direqtivas moeTxoveba aseve daadginos kriteriumebi<br />
13
14<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
mniSvnelovani da myar, aRmavali tendenciebis identifikaciisaTvis { muxli 4.1 (b) (iii). sanam<br />
es kriteriumebi dadgindeba, wevrma qveynebma unda gadawyvit<strong>on</strong> ra Seadgens mniSvnelovan da<br />
myar, aRmaval tendenciebs maTi sakuTari kriteriumebis mixedviT.<br />
zewolaTa da zegavlenaTa mimoxilva saWiroa m<strong>on</strong>itoringis programis Sesadgenad, romelic<br />
unda amoqmeddes 2006 wlisaTvis (muxli 8) da aseve<br />
R<strong>on</strong>isZiebaTa programis SesamuSaveblad, romelnic unda dadgindes 2009 wlisaTvis da<br />
amoqmeddes 2012 wlisaTvis (muxli 11). muxli 14 amxnevebs<br />
yvela dainteresebuli mxares aqtiurad Caebas WFD-s SerulebaSi da sTxovs wevr qveynebs<br />
moaxdinos sazogadoebis informireba da k<strong>on</strong>sultireba. amgvarad,<br />
wlis saagentoebma da mmarTvelobam unda gaxados es mimoxilva rac SeiZleba gamWvirvale.<br />
es muxli specifikurad moiTxovs sazogadoebis k<strong>on</strong>sultirebas RBMP-s Seqmnisas, rasac<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi mniSvnelovnad Seuwyobs xels.<br />
informaciis gaziareba, sazogadoebis k<strong>on</strong>sultireba da m<strong>on</strong>awileoba direqtivis<br />
moTxovnilebebia da misi ganxorcielebis efeqturobas uwyobs xels. instruqcia,,<br />
sazogadoebis m<strong>on</strong>awileobaze” gvawvdis Semdgom informacias m<strong>on</strong>awileobis im formebze<br />
(WFD CIS instruqcia #8).<br />
mowileTa m<strong>on</strong>awileoba mniSvnelovania, radgan is asrulebs mraval funqcias,<br />
romelnic moicaven:<br />
• yvelas mier mow<strong>on</strong>ebuli procesis ganviTareba zrdis misi gamosavlis<br />
kan<strong>on</strong>ierebas da amgvarad aadvilebs mis qmediT da efeqtur<br />
ganxorcielebas.<br />
• mewileebi SeiZleba warmoadgendnen informaciis sasargeblo<br />
wyaros da flobdnen gamocdilebas zewolaTa da zemoqmedebaTa<br />
analizSi (ixileT cxrilebi me-5 TavSi).<br />
• sazogadoebis mimoxilva sasargebloa imis gasagebad, Tu rogor afasebs<br />
xalxi garemo pirobebis gaumjobesebas da Cveni wylebis xarisxs da<br />
ramdenad arian isini mzad gadaixad<strong>on</strong> garemos gasaumjobeseblad.<br />
sazogadoebis CarTva d partniorebis qseli, romelic Camoyalibda maTi m<strong>on</strong>awileobis<br />
Sedegad, sasargebloa sakuTrebis SegrZnebis gamosamuSaveblad mdinareTa auzebis<br />
menejmentis gegmebze da SeuZlia gazardos R<strong>on</strong>isZiebaTa<br />
efeqturoba, romelic saWiroa direqtivis amocanebis Sesasruleblad.<br />
direqtiva mxolod adgens ZiriTad TariRebs k<strong>on</strong>sultaciebisaTvis, magram swored rom<br />
iTqvas ar azustebs TariRebs m<strong>on</strong>awileobis procesisaTvis, radgan es damokidebulia<br />
adgilobriv dawesebulebebze da arsebuli sociumis pirobebze, amasTan rekomendirebulia<br />
adreulad daiwyos m<strong>on</strong>awileobis procesi<br />
(magaliTad, mdinareTa auzebis daxasiaTebis nawili 2004 wlamde) efeqturobis<br />
gasaumjobeseblad.<br />
ixileT aseve am dokumentis Tavi 5, romelic gviCvenebs vin unda iyos Cabmuli<br />
IMPRESS analizis Catarebasa da gamoyenebaSi.<br />
me-15 muxli azustebs muxli 5 –is mixedviT Catarebuli mimoxilvis moxsenebis mimarT<br />
moTxovnilebebs. wevr qveynebs moeTxovebaT warmoadgin<strong>on</strong><br />
mimoxilvaTa Semajamebeli moxsenebebi maTi dasrulebidan 3 Tvis ganmavlobaSi. ( pirveli<br />
mimoxilvidan yvelaze gvian 2005 wlis martisaTvis). SemdgomSi, es mimoxilviTi moxsenebani<br />
Sevlen RBMP-s SemadgenlobaSi, romelTa gamoqveyneba pirvelad unda moxdes pirvelad 2009<br />
wlisaTvis, da Semdgom yovel eqvs weliwadSi (2015, 1021 . . . .). amgvarad, 2009 wlidan Sedgeba<br />
6 wliani ciklebis cxrili, zewolaTa da zemoqmedebaTa mimoxilviT, romelic RBMP –s<br />
gamoqveynebamde 2 wliT adre moxdeba.<br />
muxli 6 moiTxovs, rom daculi arealebis registri dadgindes 2004 wlisaTvis, magram es<br />
informacia saWiroa ufro adrec, raTa SesaZlebeli gaxdes zewolaTa da zemoqmedebaTa<br />
analizi. drois farglebi da asocirebuli kavSirebi Sejamebulia cxrilSi 2.1.<br />
cxrili 2.1 qmedebebi da TariRebi, rodesac es amocanebi unda miRwevadi<br />
gaxdes …(yuradRevba miaqcieT, rom praqtikaSi mravali qmedeba<br />
unda damTavrdes fiqsirebuli drois periodSi, romelic<br />
gamiznulia winamdebare amocanis dasamTavreblad.<br />
moqmedeba<br />
TariRi<br />
zegavlenaTa mimoxilva Sesrulebuli wevri qveynebis mier 2004<br />
14
15<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
(muxli 5,muxli 15, damateba II)<br />
dadgenili daculi arealebis registri(muxli 6) 2004<br />
zegavlenaTa mimoxilvis jamuri moxseneba komisiis mimarT (muxli 15) 2005<br />
samoqmedo programis m<strong>on</strong>itoringi (muxli 8) 2006<br />
mdinareTa auzebis menejmentis pirveli dasrulebuli gegma<br />
2009<br />
(muxli 15)<br />
R<strong>on</strong>isZebaTa dadgenili gegma (muxli 11) 2009<br />
samoqmedo R<strong>on</strong>isZiebaTa programa (muxli 11) 2012<br />
2.2 ZiriTadi terminebi<br />
maSin, rodesac WFD –dan naTeli xdeba, rom zegavlena aris zewolaTa Sedegi, arcerTi<br />
termini ar aris zustad gansazRvruli. amisaTvis unda SemuSavdes am terminebis erTiani<br />
gansazRvrebebi da yvelaze efeqturi midgomebi. am instruqciaSi farTod gamoyenebadi<br />
gamwevi, zewola, mdgomareoba, zegavlena, pasuxi (DPSIR) analitikuri CarCo miRebulia<br />
Tavisi gansazRvrebebiT<br />
instruqcia #3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------(definiciebiT),<br />
rogorc es mocemulia cxrilSi 2.2. da ilustrirebulia cxrili 2.3 magaliTis gamoyenebiT.<br />
cxrili 2.2<br />
termini<br />
wamyvani<br />
zewola<br />
mdgomareoba<br />
zegavlena<br />
pasuxi<br />
DPSIR CarCo rogorc is gamoiyeneba zewolaTa da zegavlenaTa<br />
analizSi<br />
gansazRvreba<br />
antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri qmedeba, romelsac SesaZloa zegavlenas axdens garemoze<br />
(mag. s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobaze, industriaze)<br />
wamyvani Zalis pirdapiri efeqti (magaliTad, efeqti, romelic iwvevs wylis<br />
dinebis an qimiuri Semadgenlobis cvlilebas).<br />
wylis obieqtis mdgomareoba romelic gamomdinareobs rogorc bunebrivi,<br />
aseve antrifigenuri faqtorebidan (magaliTad fizikuri, qimiuri, da<br />
biologiuri maxasiaTeblebidan).<br />
zewolis zegavlena garemoze<br />
zomebi, romelni miRebulia wylis obieqtebis mdgomareobis<br />
gasaumjobeseblad (magaliTad, daclis SeCereba, wertilovan wyaroTa<br />
gadaclis SeCereba, saukeTeso praqtikis orientiris SemuSaveba s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />
meurneobisaTvis)<br />
am gansazRvrebebidan naTeli xdeba, rom zewolaTa da zegavlenaTa ama analizSi<br />
aucilebelia informaciis Setana wamyvan Zalebze, mdgomareobaTa cvlilebebze da sapasuxo<br />
reqciaTa gaTvaliswinebaze. gansxvaveba, romelic gakeTebulia mdgomareobasa da zegavlenas<br />
Soris acalkevebs efeqtebs, romelnic zogjer kombinirebulia, an areulia erTmaneTSi. erTerTi<br />
mizezi amisa aris is, rom zegavlenaTagan mravali advilad ar izomeba. statusi<br />
xSirad gamoiyeneba rogorc indikatori an surogati zegavlenisaTvis. es naCvenebia mraval<br />
arsebul meTodologiaSi ( magaliTad xarisxis samzineebi da klasifikaciis sistemebi),<br />
sadac fiziko-qimiuri parametrebi gamoiyeneba ekologiuri statusis Sesafaseblad. vinaidan<br />
es meTodebi gulisxmoben kargi urTierTgagebis damokidebulebas mdgomareobasa da<br />
zegavlenas Soris, praqtikaSi isini ar gamoiyeneba da mimdinare samecniero kvlevis sagans<br />
warmoadgenen. am gaurkvevlobis garda, parametrebi, romelnic gansazRvraven ekologiur<br />
statuss sabolood ver dadgindeba, sanam ar dasruldeba zewolaTa da zegavlenaTa<br />
pirveli mimoxilva. midgoma, romelic miRebulia am instruqciaSi gvawvdis CarCos<br />
analizisaTvis, romelic asaxavs Tanamedrove gagebas, Tu rogor funqci<strong>on</strong>ireben wylis<br />
ekosistemebi da SesaZlebels xdis specifikuri ekologiuri kriteriumebis momaval<br />
integracias.<br />
15
16<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
aRsaniSnavia DPSIR CarCos k<strong>on</strong>teqstSi, rogorc es zemoTaa aRwerili, miznebi romelnic<br />
gansazRvrulia WFD-Ti ukavSirdeba orTaves, mdgomareobas da zegavlenas, radgan<br />
standartebi evropis wylis xarisxis miznis sxva kan<strong>on</strong>mdeblobidan ukavSirdeba wylis<br />
obieqtebze damabinZureblebis k<strong>on</strong>centracias ( anu maT mdgomareobas), maSin rodesac WFD-s<br />
biologiuri elementebi naTlad migviTiTebs zegavlenebze.<br />
nomenklaturis am problemis miuxedavad, WFD-s mniSvneloba naTelia. Tu wylis obieqti ver<br />
asrulebs mis mizans, maSin am Cavardnis mizezi ( zewola an zewolaTa kombinacia) unda<br />
gamokvleul iqnas. amgvarad, rodesac direqtiva acxadebs, rom mniSvnelovani zewolebi<br />
gamokvleul unda iqnas, aq igulisxmeba, rom es unda gakeTdes yvela zewolisaTvis<br />
gancalkevebulad, an kombinaciaSi sxva zewolebTan, ramac SesaZloa Seaferxos specifikuri<br />
amocanis Sesruleba. aseT interpretacias Semoaqvs damokidebulebis sazRvrebi, romelic<br />
gaTvalswinebulia seqcia 2.3.2-Si. aseve aRniSvnis Rirsia, rom moqmedi kriteriumebi,<br />
romelnic gamoiyeneba mniSvnelovani zewolebis Sesafaseblad zedapiruli da gruntis<br />
wylebisaTvis, riskis qveS arian, rom ver Seasruleben dasaxul amocanebs. zewolebis da<br />
misi Sedegebis analizi warmoadgens ,,riskis Sefasebis” process, magram es orientirebi<br />
yovelTvis ganixileboda, rogorc zewilaTa da zegavlenaTa analizi.<br />
sxva terminebi gansazRvrulia terminologiis leqsik<strong>on</strong>Si damateba II-Si.<br />
2.3. saTanado gaTvaliswinebebi<br />
2.3.1 wylis obieqtis gansazRvreba<br />
zemoTaRwerili moTxovnebi ukavSirdeba zedapiruli wylis obieqtebs an gruntis wylis<br />
obieqtebs. WFD gansazRvravs orive am pirobas, da rogorc gansazRvrebis nawili aRniSnavs,<br />
zedapiruli wylebi unda iyos diskretuli, magram ar aris saWiro iyos, magaliTad mTeli<br />
mdinare, maSin roca gruntis wylis obieqtebi unda gancalkevebulni iyvnen. instruqciis<br />
Savi nimuSi momzadebulia CIS farglebSi calkeuli gansxvavebuli wlis obieqtebis<br />
dasadgenad: horiz<strong>on</strong>taluri orientiri terminis gamoyenebaze ,,wylis obieqti” wylis CarCo<br />
direqtivis k<strong>on</strong>teqstSi (WFD) instruqcia #2 . es exeba masStabebis sakiTxebs da wylis<br />
obieqtebis gansazRvris mniSvnelobas, miniSnebiT ara mxolod wylis obieqtis tipze, da<br />
morfologiur cvlilebebze, aramed aseve zewolebsa da zegavlenebze. wylis obieqtebis<br />
saboloo gansazRvrebebis ar arsebobisas, es instruqcia exeba zewolaTa da zegavlenaTa<br />
16
17<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
analizs, romelnic damoukidebelni unda iyvnen nebismieri gamorCeuli sakiTxidan, rac<br />
dakavSirebulia wylis obieqtebis gansazRvrasTan.<br />
2.3.2 maStabebis sakiTxebi<br />
sxvadasxva saxis zewolebi zegavlenas ar axdenen gansxvavebul wylis obieqtebze igive<br />
sivrcisa da drois farglebSi. Tumca, zewolaTa analizi unda Catardes, rom uzrunvelyos<br />
: a) saboloo moxseneba, romelic Seqmnilia Segrovili informaciiT SesatyvisobaSi WFD<br />
amocanebTan da b) m<strong>on</strong>acemebis Segroveba SesaZlebelia grZelvadianad.<br />
zegavlenaTa umetesobaze m<strong>on</strong>itoringi ver xerxdeba da pirdapir verc ki mowmdeba. bevr<br />
SemTxvevaSi, FmaTi dadgena xdeba mdgomareobis cvlilebebze dakvirvebiT da am<br />
cvlilebaTa SesaZlebloba gamowveulia cnobili zewolebiT. zewolaTa da mdgomareobaTa<br />
m<strong>on</strong>acemebis koleqciis swori dro da sivrce aris yvelaze mniSvnelovani topikebi,<br />
romelnic SesaZlebels xdian damyardes safuZvliani (amgvarad, aRiarebuli WeSmaritad)<br />
damokidebulebani, da SemdgomSi R<strong>on</strong>isZiebaTa Sesatyvisi programa. Sesabamisi drois da<br />
sivrcis farglebis SerCeva ufro advildeba, rodesac zewola Sedegia datvirTvisa<br />
romelic xdeba garkveul droSi garkveul samizneze, rasac aqvs garkveuli farglebi.<br />
magaliTad, wylis garkveuli moculobis amoRebas SesaZloa ar hq<strong>on</strong>des zegavlena Tu<br />
amotumbulia mTeli wlis manZilze, magram mniSvnelovania zewola,Tu mdinaridanaa<br />
amoRebuli mxolod zafxulis TveebSi.<br />
zewolaTa swori dadgena moiTxovs Sesatyvisi samizneebis Sesabamis identifikacias, da<br />
zegavlenaTa sididisa da mgrZnobiarobis gansazRvras. sivrcobrivi farglebi<br />
gamomdinareobs am identifikaciidan. praqtikuli mosazrebebiT, kompromisebi unda gakeTdes<br />
m<strong>on</strong>acemebis koleqciis tvirTis minimumade dasayvanad. viTvalsiwinebT ra m<strong>on</strong>acemTa mraval<br />
wyaros, romelTac SeuZliaT damatebiTi informaciis mowodeba zewolaTa Sesafaseblad,<br />
rac SeiZleba gamoviyenoT zedapiruli an gruntis wylebis zemoqmedebaTa analizisaTvis,<br />
zogierTi saerTo wesi mowodebulia.<br />
rac Seexeba droebiT masStabebs, mniSvnelovania rom miviRoT Sesatyvisi droebiTi<br />
masStabebi zewolaTa da zegavlenaTa analizze, radgan zogierTi zewolis Sedegi iqneba<br />
zegavlena mravali wlis Semdgom momavalSi. xolo zogierTi momavali zegavlena<br />
dakavSirebuli iqneba zewolebTan warsulSi, romelnic ukve aRar arseboben. amasTan,<br />
m<strong>on</strong>acemTa umetesi wyaro gvawvdis wliur m<strong>on</strong>acemebs. drois es farglebi SeiZleba xSirad<br />
damakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebeli aRmoCndes, rom Seexos grZelvadian zegavlenebs. magaliTad, did tbebze<br />
an gruntis wlis obieqtebze zegavlenas axdens kumulaciuri Cadenebi, romelic grZeldeba<br />
aTeulobiT wlebi. amis sapirispirod, mdinaris an zRvis napiris dabinZureba, turizmi da<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis narCenebis zegavlena gamomdinareobs ukiduresi moTxovnilebidan mwir<br />
resursebze. ukanasknel SemTxvevaSi, wliuri m<strong>on</strong>acemebi ar gvawvdis informacias<br />
mniSvnelovan zewolebze drois ufro mokle periodze.<br />
swored mimarTuli yvela zegavlena drois farglebTan mimarTebaSi moiTxovs:<br />
• erT wlis m<strong>on</strong>acemebi, wliuri paternis miTiTebiT moicavs sul cota<br />
saSualo mniSvnelobas, kidura mniSvnelobas da mis xangrZlivobas,<br />
optimumia erTi Tvis mniSbneloba<br />
• grZelvadiani, mravalwliani m<strong>on</strong>acemebi, Tu marTebulia, mdinareTa<br />
Sereuli wyaroebis CaTvliT (magaliTad, adre arsebuli sawarmoo<br />
saqmianobisas gamorecxili toqsiuri nivTierebebis naleqidan<br />
gamoTavisufleba).<br />
rac Seexeba sivrcis sazRvrebs, m<strong>on</strong>acemTa mniSvnelovani maxasiaTebelia mdebareoba,<br />
gansakuTrebiT maSin Tu wylis obieqti moicavs Zalian gansxvavebul komp<strong>on</strong>entebs<br />
(magaliTad, mdinaris ZiriTadi arxi da misi Senakadebi, SemosazRvruli gruntis wylebis<br />
datvirTvis arealebi da a.S.), romelnic gansxvavebulad reagireben zewlebze. zewolis<br />
adgili SesaZloa gaanalizdes, rogorc dazustebuli informacia an rogorc cru<br />
informacia (informacia xvedriTi w<strong>on</strong>is Sesaxeb) pirvel rigSi, dgindeba wylis obieqtis<br />
Sesatyvisi komp<strong>on</strong>enti. mogvianebiT, unda dadgindes areali, romelic zewolas ganicdis da<br />
sul cota, SesaZlebeli gaxdes zewolis dakavSireba mis samiznesTan. magaliTad,<br />
SemosazRvruli gruntis wylebis Sesaxeb mniSvnelovani m<strong>on</strong>acemia gamodineba mxolod<br />
datvirTvis adgilidan, da ara mTeli wylis obieqtidan.<br />
17
18<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
es principiebi ufro naTladaa garCeulia momdevno TavebSi.<br />
1.2.2. gansxvavebuli sastarto wertilebi.<br />
drois ganrigi pirveli zewolebis da zemoqmedebis analizis dasrulebisaTvis da misi<br />
Sedegebis moxsenebisaTvis Zalian xanmoklea. pirveli analizi safuZvlianad eyrdnoba<br />
arsebul informacias zewolebsa da zemoqmedebebze da Sefasebis arsebul meTodebs.<br />
vinaidan sazogadoebrivi wylis wina kan<strong>on</strong>mdebloba fokusirdeboda dabinZurebaze,<br />
informacia da gamocdileba sxva zewolebze da zemoqmdebebze Zalian gansxvavebulia<br />
wever qveynebs Soris da TviT qveynis SigniTac, erovnul kan<strong>on</strong>mdeblobasa da politikaze<br />
damokidebulebiT.<br />
2.3.4. wylis obieqtebis dajgufeba<br />
wylis obieqtebis dajgufeba, romelic warmoebs maRal samecniero safuZvelze, aseve<br />
mniSvnelovani iqneba yvelaze efeqturi Rirebulebis mq<strong>on</strong>e midgomis uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isaTvis<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizis mimarT. wylis obieqtebis dajgufebis SesaZlebloba<br />
damokidebulia mdinaris auzis rai<strong>on</strong>is maxasiaTeblebze da maTze arsebul zewolaTa<br />
sidideze.<br />
2.3.5. gaurkvevlobis gaTvaliswineba<br />
zewolaTa da zegavlenaTa pirveli analizi unda dasruldes 2004 wlis bolomde. amasaTan,<br />
am droisaTvis mtkiced ver ganisazRvreba direqtivis amocanebis SesrulebisaTvis<br />
aucilebeli garemos pirobebi. magaliTad, ekologiur mdgomarebaTa klasebs Soris<br />
sazRvrebis mniSvnelobebi zedapiruli wylebisaTvis ar aris mosalodneli, rom sabolood<br />
ganisazRvros interkalibraciuli savarjiSoebis dasrulebamde (WFD damateba V1.4) da<br />
m<strong>on</strong>itoringis programebis dawyebamde 2006 wlisaTvis (muxli 8) . prioritetuli<br />
substanciebis garemos xarisxis standartebi, romelnic ayalibeben zedapiruli wylebis<br />
kargi qimiuri statusis<br />
gansazRvrebis nawils, ar iqneba dasrulebuli me-16 muxlis Svileuli direqtivebis<br />
18
19<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
SeTanxmebamde. gruntis wylis amocanebis elementebi, aseve elian klasificirebas me-17<br />
muxlis Svileul direqtivaSi.<br />
Sefasebuli garemos efeqtebis sizuste da sarwmunooba sxvadasxva zewolaTa tipebis dros<br />
aseve Zalian cvalebadia, da didadaa damokidebuli naci<strong>on</strong>aluri da lokaluri informaciis<br />
xarisxze da Sefasebis kompetenturobaze. amitomacaa, rom zewolaTa da zegavlenaTagan<br />
mravalis gaTvaliswineba, romelnic SesabamisobaSi arian wylis CarCo direqtivasTan,<br />
adre ar iyo moTxovnili sazogadoebrivi wylis kan<strong>on</strong>mdeblobiT.<br />
wevr qveynebs dasWirdebaT pirveli analizis dasruleba zewolaTa da zegavlenaTa<br />
Sesatyvisi Sefasebebis gamoyenebiT, magram direqtivis amocanebis Sesasruleblad, isini<br />
saqmis kursSi unda iyvnen da gaiTvaliswin<strong>on</strong> gaurkvevlobebi garemos pirobebSi da<br />
gaurkvevlobebi Sefasebul zegavlenebSi. am gaurkvevlobebis Sedegia is, rom wevri<br />
qveynebis Tvalsazrisi, Tu romeli obieqtebi arian riskis qveS da romeli- ara, savaraudod<br />
Seicavs ufro met Secdomebs zewolaTa da zegavlenaTa Sesaxeb pirvel moxsenebaSi<br />
(IMPRESS moxseneba), vidre es moxdeba momdevno dagegmil ciklebSi. wevri qveynebisTvis<br />
mniSvnelovania, rom saqmis yurSi iyvnen gaurkvevlobaTa Sesaxeb, raTa maTi m<strong>on</strong>itoringis<br />
programebi awyobili da mizanmimarTuli iyos SefasebaTa sarwmunoobis gaumjobesebisaTvis<br />
saWiro informaciis mosawodeblad. is wylis obieqtebi, sadac Sefaseba Seicavs<br />
mniSvnelovan gaurkvevlobas, unda dajgufdnen, rogorc amocanebis Seuusruleblobis<br />
riskis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ni. zewolaTa Sefasebis TvalsaCino uunaroba ar warmoadgens<br />
gaurkvevlobas.<br />
2.3.6. amocanebis gageba<br />
amas winaT aRiniSna, rom zewolebi, romelnic Setanil unda iqnas analizSi,<br />
damoukideblad an kombinaciaSi iwveven zegavlenebs, romelnic xels uSlian amocanebis<br />
Sesrulebas. amis gakeTeba naTlad moiTxovs amocanebis garkveul gagebas da es sakiTxia<br />
ganxiluli am seqciaSi. rom SevajamoT, adamianTa moqmedebebis zegavlenis mimoxilva<br />
moicavs muxli 4 WFD-s garemos yvela amocanas, romelicaa:<br />
• kargi ekologiuri statusis da zedapiruli wylebis kargi qimiuri<br />
statusis miRweva;<br />
• kargi ekologiuri potencialis da zedapiruli wylebis kargi qimiuri<br />
statusis miRweva xelovnuri wylis obieqtebisaTvis.<br />
• gruntis wylebis kargi mdgomareobis miRweva (mag. gruntis wylis kargi<br />
qimiuri statusi da gruntis wylis kargi raodenobrivi statusi);<br />
da, Tu maT mivyavarT ufro zusti amocanebisaken:<br />
• zedapiruli da gruntis wylebis mdgomareobis gauaresebis prevencia;<br />
• amocanebis da standartebis miRweva daculi arealebisaTvis;<br />
• nebismieri mniSvnelovani da xangrZlivad Sem<strong>on</strong>axuli tendenciis<br />
Semobruneba gruntis wylebSi damabinZureblebis k<strong>on</strong>centraciaTa Sesaxeb;<br />
da<br />
• zedapirul wylebSi gansakuTrebulad saSiSi substanciebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is<br />
SeCereba;<br />
da 2013 wlis meore mimoxilvisTvis da yoveli SemdgomisTvis:<br />
• kargi ekologiuri potencialis da zedapiruli wylis kargi qimiuri<br />
statusis miRweva Zlier modificirebulTaTvis (HMWBs).<br />
WFD gansazRvravs oTxi tipis amocanas: ekologiur statuss, ekologiur potencials,<br />
qimiur statuss, da raodenobriv statuss, magram es yvelaferi ar miesadageba yvela wylis<br />
obieqts (ix. cxrili 2.3). gruntis wylebs gamokveTilad gaaCniaT gansxvavebuli amocanebi; ar<br />
arsebobs ekologiuri statusis k<strong>on</strong>cefcia, qimiuri statusis gansazRvreba Zalian<br />
gansxvavebulia zedapiruli wylebisaTvis da erTmniSvnelovnad gruntis wylebisaTvis<br />
arsebobs raodenobrivi statusis damoukidebeli Sefaseba. amasTan, rogorc es Semoxazulia<br />
qvemoT zedapiruli wylebisTvis, raodenobrivi informacia<br />
saWiroa, rogorc hidromorfologiuri Sefasebis nawili. ekologiuri potenciali<br />
gamoyenebadia mxolod zedapiruli wylebisTvis, romelnic aRniSnulia rogorc xelovnuri<br />
an Zlier modificirebuli. aseT aRniSvnamde, romelic saWiroa dasruldes 2009 wlisaTvis,<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi yvelaze Cveulebriv gulisxmobs kriteriums bunebrivi<br />
wylis obieqtebisaTvis (mag. ekologiuri statusi). amocanebis buneba calcalkea<br />
19
20<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
ganxiluli zedapiruli da gruntis wylebisTvis momdevno seqciebSi. unda aRiniSnos<br />
ramodenime ZiriTadi sakiTxi, romelic esadageba yvela wylis obieqts:<br />
I. TiToeuli misadagebuli amocanis mizania, ZiriTadad, ,,kargi<br />
statusis” miRweva 2015 wlisaTvis. pasuxi kiTxvaze aris Tu ara wylis obieqti am amocanis<br />
Seusruleblobis riskis qveS moicavs or gansazRvrebas: Tavidan unda Sefasdes wylis<br />
obieqtis mimdinare mdgomareoba, rasac unda mosdevdes Sefaseba, savaraudod, miaRwevs Tu<br />
ara is Tavis miznebs 2015 wlisaTvis. zedapiruli wylebisTvis 2015 wlamde periodis<br />
arseboba iZleva zewolaTa dadgenis SesaZleblobas, amocanebis Sesrulebis misaRwevad<br />
zomebis SemoRebas da m<strong>on</strong>itoringis warmoebas, raTa warmoCindes, rom miznebi miRweulia.<br />
magram es aseve niSnavs, rom garkveul wilad gaTvaliswinebul iqnas zewolaTa cvlilebebi,<br />
romelTac adgili eqnebaT am periodSi.<br />
maSin rodesac es aseve WeSmaritia gruntis wylebisTvis, wylis xangrZlivi arseboba mraval<br />
miwisqveSa auzSi, niSnavs rom zewolaTa da zegavlenaTa analizi unda iTvaliswinebdes<br />
dRevandel zewolebs, romelnic gamoiwveven problemebs momavalSi. es sakiTxi<br />
specialuradaa ganxiluli gruntis wylebis seqciaSi qvemoT.<br />
II. danarCeni amocanebi SesaZlebelia mivusadagoT, Tu sxva sazogadoebrivi kan<strong>on</strong>mdeblobiT<br />
wylis obieqti aRiniSneba, rogorc dacul arealSi my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i; es aseve ganxilulia SemdgomSi,<br />
qvemoT.<br />
III. jer-jerobiT ar aris dawesebuli ricxvobrivi farglebi, rom ganisazRvros statusis<br />
TiToeuli gansxvavebuli elementis sazRvrebi, magram es sabolood dawesdeba, daefuZneba<br />
ra saCvenebeli pirobebis samuSao jgufis saxelmZRvanelos da interkalibraciul kvlevas<br />
(WFD CIS instruqcia # 10 da 6 Sesatyvisad). amasobaSi, gamoyenebul unda iqnas saeqsperto<br />
Sefaseba kompetenturi xelmZRvanelobis farglebSi, raTa dawesdes SefasebaTa pirvel<br />
raundSi gamosayenebeli Sualeduri mniSvnelobebi. rekomendirebulia, rom sadac<br />
SesaZlebelia, Sualeduri mniSvnelobebi warmoadgendnen saboloo mniSvnelobaTa<br />
raci<strong>on</strong>alur Sefasebebs.<br />
adaptirebulma mniSvnelobebma, romelnic Zalian mkacradaa gansazRvruli,<br />
SeiZleba migviyvan<strong>on</strong> arasaWiro minitoringTan da zomebTan, maSin rodesac adaptirebuli<br />
mniSvnelobebi, romelnic Zalian zogadia, gamoiwveven aucilebeli qmedebebis dagvianebas.<br />
eqspertebis Sefasebis gamoyeneba unda iyos Ria da gamWvirvale.<br />
IV. maSin roca es instruqcia aRwers zewolaTa da zegavlenaTa analizis process am<br />
amocanebTan mimarTebaSi, unda aRiniSnos rom WFD<br />
agreTve gvawvdis pirobebs, rodesac arsebobs gam<strong>on</strong>aklisebi an dadgenilebaTa Sesusteba<br />
(muxli 4, nawili 6 da 7). mTlianobaSi, aRniSnuli migviTiTebs statusis droebiT<br />
gauaresebaze, da gauaresebaze romelic gamowveulia axali mdgradi movlenebis gamo,<br />
Sesatyvisad. amasTan, aseTi pirobebi unda ganisazRvros, rogorc zewolaTa da zegavlenaTa<br />
analizis nawili, da ar unda iqnas aRebuli rogorc ZiriTadi argumentacia analizis<br />
Tavidan asacileblad.<br />
cxrili 2.3. amocanebi romelnic miesadageba sxvadasxva wylis obieqtis tipebs.<br />
mdinare tba gamavali<br />
wyali<br />
sanapiro<br />
wyali<br />
Zlier<br />
modificirebuli<br />
an xelovnuri<br />
gruntis<br />
wyali<br />
ekologiuri<br />
statusi<br />
ekologiuri<br />
potenciali<br />
zedapiruli<br />
wylis<br />
qimiuri<br />
statusi<br />
gruntis<br />
wylis<br />
X X<br />
X X X X X<br />
<br />
X X X X X <br />
20
21<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
qimiuri<br />
statusi<br />
gruntis<br />
wylis<br />
raodenobrivi<br />
statusi<br />
X X X X X <br />
amocanebi zedapiruli wylebisTvis<br />
ekologiuri statusi da ekologiuri potenciali, orive, Seicavs sam elements;<br />
esenia biologiuri, qimiuri da fizikuri (an fiziko-qimiuri), da hidromorfologiuri.<br />
mTliani ekologiuri statusi ganisazRvreba ufro dabali biologiuri da qimiuri<br />
komp<strong>on</strong>entebiT. yuradReba miaqcieT, rom zedapiruli wylebis amocana ar aris mxolod<br />
kargi mdgomareobis miRweva, magram aseve is, rom ar moxdes xarisxis gauareseba. amgvarad,<br />
Tu wylis obieqtis mimdinare ekologiuri statusi Sefasda rogorc ,,maRali”, is ar unda<br />
gauaresdes momavalSi, rogorc ,,kargi”.<br />
biologiuri elementebi<br />
aRniSnuli kvlav iy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a sam komp<strong>on</strong>entad; flora, benTosis uxerxemloebi, da Tevzebis fauna<br />
(es komp<strong>on</strong>enti gamoricxulia sanapiro wylebSi). yvela es gamoiyeneba wylis obieqtis<br />
mosaTavseblad xuTi klasidan erT-erTSi; maRali, kargi, saSualo, arasaxarbielo da cudi.<br />
procesi, romlis meSveobiTac miRweulia es klasifikacia mowodebulia REFCOND –mier (<br />
mimarTeT WFD CIS instruqcias #10) da interkalibraciuli samuSao jgufis mier ( mimarTeT<br />
WFD CIS instruqcias #6). zogadad, maRali aris ,,Seuxebeli” an ,,TiTqmis Seuxebeli”, kargi<br />
migviTiTebs ,, mcire Sexebaze”, saSualo migviTiTebs ,,saSualo cvlilebebze” ,<br />
arasaxarbielo migviTiTebs ,,did cvlilebebze”, da cudi migviTiTebs ,,mwvave cvlilebebze”.<br />
rodesac procesi gansazRvrulia, m<strong>on</strong>itorirebuli m<strong>on</strong>acemebis analizi wylis obieqtis<br />
klasifikaciis saSualebas iZleva da SeiZleba aRZras moTxovna gamoikvli<strong>on</strong>, Tu ratom ver<br />
asrulebs wylis obieqti Tavis amocanas. aRniSnuli savaraudod miRwevadia, xolo amis<br />
sawinaaRmdego<br />
gacilebiT ufro problematuria. sCans, gacilebiT Znelia imis Tqma,<br />
rom qimiuri da hidromorfologiuri mdgomareobis cvlilebebi iwveven biologiuri<br />
mdgomareobis xarisxis daqveiTebas (magaliTad sakvebis mdgomareobasa da Tevzebis<br />
simravles Soris kavSiri zogadad kargad gaazrebuli ar aris). erT-erTi gam<strong>on</strong>aklisia<br />
prioritetuli nivTierebebis sazRvrebis masiuri gadaWarbeba (usafrTxoebis faqtorebis<br />
zRvarze gacilebiT meti), romelTac pirdapiri toqsikuri efeqti aqvT<br />
saCvenebel saxeobebze, romelTac iyeneben biologiuri Sefasebisas.<br />
Q<br />
qimiuri da fiziko-qimiuri elementebi.<br />
cnobilia Oori komp<strong>on</strong>enti, zogadi da specifikuri damabinZureblebi (ix. cxrili 2.4).<br />
specifikuri damabinZureblebisTvis SesaZlebelia dawesdes garemos xarisxis standartebi (<br />
WFD gvawvdis orientirs), xolo zogadi komp<strong>on</strong>entebisaTvis ricxobrivi sazRvrebi ar<br />
21
22<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
arsebobs. rogorc aRiniSna, biologiuri elementebisTvis damokidebuleba wylis xarisxis<br />
am zogad aspeqtebsa da biologiur statuss Soris Znelad gasagebia.<br />
cxrili 2.4 ekologiuri Sefasebis qimiuri da fiziko-qimiuri elementebis komp<strong>on</strong>entebi<br />
komp<strong>on</strong>entebi qve-komp<strong>on</strong>entebi klasi gansazRvreba<br />
zogadi<br />
Temperaturuli<br />
pirobebi.<br />
JangbadiT gajerebis<br />
pirobebi.<br />
Mmarilianoba.<br />
mJavianobis statusi.<br />
Nnutrientebis<br />
statusi.<br />
gamWvirvaloba<br />
(mxolod tbebi)<br />
maRali<br />
kargi<br />
saSualo<br />
mTlianad an TiTqmis<br />
mTlianad dauzianebeli.<br />
d<strong>on</strong>eebi, romelnic<br />
dadgenilia, rom<br />
uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>en<br />
ekosistemebis<br />
funqci<strong>on</strong>irebas<br />
biologiuri elementebis<br />
misaRwevad.<br />
Mmdgomareobebi, romelnic<br />
Seesabameba miRwevebs,<br />
gansazRvruls<br />
biologiuri<br />
specifikuri<br />
damabinZureblebi,<br />
prioritetuli<br />
nivTierebebi da sxva<br />
nivTierebebi,<br />
romlebic<br />
gansazRvrulia<br />
rogorc gamdinare<br />
mniSvnelovani<br />
raodenobiT.<br />
sinTetikuri<br />
Aara sinTetikuri<br />
Hhidromorfologiuri elementebi<br />
22<br />
maRali<br />
kargi<br />
saSualo<br />
maRali<br />
kargi<br />
saSualo<br />
elementebisaTvis<br />
Ddeteqcis sazRvrebs<br />
qvemoT. EQS sazRvrebSi.<br />
Ppirobebi, romelnic<br />
Seesabameba biologiuri<br />
elementebisaTvis<br />
gansazRvrul Sesrulebas.<br />
normaluri, sabaziso<br />
d<strong>on</strong>is qvemoT. EQS<br />
sazRvrebSi. biologiuri<br />
elementebisaTvis<br />
gansazRvruli Sesrulebis<br />
Sesabamisi pirobebi<br />
Kkomp<strong>on</strong>entebi, romelnic gamoyenebulia am SefasebaSi, gansxvavebulia wylis obieqtebis<br />
sxvadasxva tipebisTvis, magram klasifikacia ganekuTvneba ZiriTad qimiur elementebs (mag.<br />
maRali, kargi, da saSualo), klasis erTnairi gansazRvrebiT (cxrili 2.3).<br />
hidromorfologiuri elementebi ar gamoiyeneba ekologiuri statusis gansazRvrebaSi,<br />
magram SesaZloa iqcnen kargi an maRali ekologiuri statusis miuRwevlobis mizezad.<br />
zewolisa da zegavlenis analizis mniSvnelobebi zedapiruli wylebisaTvis.<br />
radgan analizisaTvis aucilebelia gaTvaliswinebul iqnas biologiur elementebze<br />
zewolaTa efeqtebi, arsebobs gaurkvevlobebi biologiis, qimiis da hidromorfologiis<br />
elementebs Soris kavSirebSi. wevrma qveynebma unda gaiTvaliswin<strong>on</strong> es gaurkvevlobebi<br />
Sefasebis dros, radgan qimiuri da hidromorfologiuri elementebis klasifikacia<br />
dakavSirebulia biologiur pirobebTan (ixileT cxrili 2.3), magram kritikuli<br />
mniSvnelobebis gansazRvris gareSe. saWiroa ZiriTadi qimiuri komp<strong>on</strong>entebis ricxobrivi<br />
mniSvnelobebis dadgena mcire droSi (rac eqspertTa SefasebiT damakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebelia kerZo<br />
regi<strong>on</strong>Si an eko-regi<strong>on</strong>Si) imis misaTiTeblad, rom arsebobs kargi ekologiuri statusis<br />
miuRwevlobis riski. Ees instruqcia ar gvkarnaxobs am mniSvnelobebs, Tumca varaudobs ra,<br />
rom isini arseboben, miuTiTebs analizis meTodebis aRweris SesaZlebelobebze, da<br />
yuradRebas amaxvilebs aseTi klasifikaciebis arsebul magaliTebze.
23<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Zlier modificirebuli wylis obieqtebi da drois CarCoebi<br />
wylis obieqtebisTvis, romelnic aRniSnulia, rogorc xelovnuri an Zlier<br />
modificirebuli, ZiriTadi mizania kargi ekologiuri potencialis miRweva, vidre kargi<br />
ekologiuri mdgomareobisa. wylis obieqtebi, romelTac apireben uwod<strong>on</strong> Zlier<br />
modificirebuli, unda iqcnen ori riskis Sefasebis sagnad:<br />
(1) fizikuri cvlilebebis gamo kargi ekologiuri statusis miuRwevlobis riskis Sefaseba,<br />
da<br />
(2) kargi ekologiuri potencialis miuRwevlobis riskis Sefaseba.<br />
amasTan, arsebobs seriozuli praqtikuli siZneleebi am orive Sefasebis dasrulebisa yvela,<br />
potenciurad Zlier modificirebuli wylis obieqtebisaTvis 2004 wlis bolomde.<br />
gaiTvaliswineT, rom wylis obieqtebi, romelnic ver akmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ileben karg ekologiur<br />
statuss mniSvnelovani fizikuri cvlilebebis gamo, SeiZleba ganixil<strong>on</strong> aRniSvnisTvis,<br />
rogorc Zlier modificirebuli wylis obieqtebi muxli 4.3-is mixedviT. zewolaTa da<br />
zegavlenaTa pirveli analizi moaxdens potenciurad Zlier modificirebul wylis<br />
ovbieqtebis identifikacias.<br />
Ggruntis wylebisaTvis ZiriTadi amocanebia:<br />
1. zomebis miReba gruntis wylebSi damabinZureblebis Sesvlis prevenciisa da<br />
SezRudvisaTvis da gruntis wylis obieqtebis statusis gauaresebis prevencia<br />
(gruntis wylebis statusi moicavs or nawils; raodenobrivi statusi da qimiuri<br />
statusi da gruntis wylebis mTliani statusi aRebulia, rogorc am orze uaresi);<br />
2. gruntis wylebis yvela obieqtebis dacva, gafarToeba da aRdgena, da<br />
gruntis wylis daclisa da avsebis balansis uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, wylis kargi<br />
mdgomareobis miRwevis mizniT 2015 wlisaTvis im dadgenilebaTa Sesabamisad, romelic<br />
micemulia damateba V-Si.<br />
3. nebismieri mniSvnelovani da SemorCenili, xandazmuli tendenciis Semobruneba<br />
nebismier damabinZurebelis k<strong>on</strong>centraciasTan mimarTebaSi, romelic adamianis<br />
moqmedebis zegavlenis Sedegia, raTa progresulad Seamcir<strong>on</strong> gruntis wylebis<br />
dabinZureba.<br />
Tu gruntis wylis obieqts mimdinare periodSi aqvs kargi mdgomareoba, magram navaraudevia<br />
rom zewolaTa Sedegad es mdgomareoba gauaresdeba 2015 wlisaTvis, maSin obieqti ,, riskis<br />
qveSaa” da moiTxovs Semdgom daxasiaTebas. Uunda aRiniSnos, rom obieqti, romelic<br />
mimdinare periodSi gansazRvrulia, rogorc cudi mdgomareobis mq<strong>on</strong>e, avtomaturad<br />
iqneba ,,riskis qveS”.<br />
WFD-s me-17 muxli moiTxovs komisias gruntis wylebis Sesaxeb Svileuli direqtivis<br />
SemosaTavazeblad, romlisganac elodebian damabiZureblebis k<strong>on</strong>centraciebis Sesaxeb<br />
mniSvnelovani tendenciebis kriteriumebis dawesebas, da damatebiT kriteriums gruntis<br />
wylis kargi qimiuri statusis gansazRvrisaTvis. Svileuli direqtiva aseve ganmartavs<br />
M,,gruntis wylebSi damabinZureblebis Sesvlis SezRudvis an prevenciis” moTxovnix<br />
mniSvnelobas (1 zemoT).<br />
Mmiznebi daculi arealebisaTvis.<br />
Ggarda im amocanebisa, romelic mocemulia cxril 2.3 –Si, aucilebelia, rom<br />
sazogadoebrivi dadgenilebebiT dawesebuli miznebi, gankuTvnili daculi arealebisaTvis,<br />
aseve Sesruldes. magaliTad, Tu wylis obieqti xvdeba nitratebis mgrZobiarobis z<strong>on</strong>aSi,<br />
maSin direqtiviT (1991/676/EEC) gansazRvruli amocanebi nitratebisaTvis unda Sesruldes.<br />
magaliTad, gruntis wylebisTvis nitratebis direqtiva iZleva kriteriums, rogorc<br />
24<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
WFD-s muxli 7 wevri qveynebisgan moiTxovs daadgin<strong>on</strong> sasmeli wylis daculi arealebi<br />
gruntis da zedapiruli wylebis obieqtebisaTvis, romelnic awodeben saSualod 10 m 3 –ze<br />
mets dRis ganmavlobaSi, anda emsaxurebian 50 adamianze mets, an obieqtebs romelnic<br />
momavalSi gamiznulni arian aseTi moxmarebisaTvis. aseTi arealebis amocanebia Tavidan<br />
aicil<strong>on</strong> xarisxis gauareseba imisTvis, rom Seamcir<strong>on</strong> saWiro gamwmendi R<strong>on</strong>isZebebis d<strong>on</strong>e.<br />
cxrili 2.5<br />
arsebuli sazogadoebrivi kan<strong>on</strong>mdebloba m<strong>on</strong>iSnuli, daculi arealebisaTvis<br />
direqtiva<br />
2000.60/EC (wylis CarCo direqtiva)<br />
76/160/EEC (sabanao wylis direqtiva)<br />
78/559/EEC (mtknari wylis Tevzis<br />
direqtiva)<br />
79/923/EEC (moluskebis wylis direqtiva)<br />
79/409/EEC (frinvelebis direqtiva)<br />
92/43/EEC (mcxovrebTa direqtiva)<br />
91/271/EEC (urbanuli gaxarjuli wylis<br />
direqtiva)<br />
91/676/EEC (nitratebis direqtiva)<br />
wylebis dacvis mizezi<br />
sasmeli wylis daculi areebi<br />
sabanao wylebi<br />
Mmtknari wylebi, romelTac sWirdebaT<br />
dacva, Tevzebis sicocxlis<br />
SesanarCuneblad.<br />
Mmoluskebis wyali<br />
frinvelebis sicocxlis dacva<br />
veluri faunisa da floris bunebrivi<br />
mcxovreblebi<br />
Nnutrientebis (sakvebi elementebi) mimarT<br />
mgrZnobiare arealebi<br />
nitratebiT dabinZurebisagan dacva<br />
WFD-s moTxovniT, Sefasebis am elementebis miRebis pirveli safexuri warmoadgens<br />
winsvlas, radgan erTaderTi saWiro informaciaa, aris Tu ara wylis obieqti dacul<br />
arealSi. Tu asea, saWiro analizi Catardeba da moxsendeba. Tu ara, aranairi moqmedeba ar<br />
aris saWiro. Aarsebuli kan<strong>on</strong>mdebloba, romelic Semdeg gansazRvravs dacul arealebs,<br />
CamoTvlilia cxrilSi 2.5. ukve aRiniSna, rom aseTi daculi arealebis registris Sedgena<br />
WFD-s moTxovnas warmoadgens.<br />
amasTan, zogierTi daculi arealisaTvis, kerZod imaTTvis, romelnic aRiniSnen, rogorc<br />
buneba 2000-is saitebi mcxovrebTa direqtiviT, moTxovnaa Seasrul<strong>on</strong> wyalTan<br />
dakavSirebuli biologiuri kriteriumebi yovel kerZo mcxovrebTan mimarTebaSi. naTelia,<br />
rom es ufro kompleqsuri wamowyebaa, vidre zRvrul mniSvnelobebTan maTi Sedareba,<br />
rogorc zemoTaa warmodgenili nitratebis direqtivisaTvis, magram kvlav unda aRiniSnos,<br />
rom arsebuli moxsenebebi direqtivis pirobebis dacviT, safuZvels unda qmnides saWiro<br />
analizisaTvis.<br />
Aamocanebis Sejameba<br />
Ggaremo pirobebi, romelnic unda Seesabamebodnen miznebs, wylis obieqtisTvis gamosadegia<br />
mis tipze damokidebulebiT, da gansazRvrulia garkveuli raodenobiT wyaroebze<br />
dayrdnobiT. ASesaZlebelia amocana gaxldeT fiqsirebuli ricxobrivi sazRvrebis arseboba,<br />
an gamomdinareobdes ,,kargi statusis” k<strong>on</strong>cefciidan, romelic moiTxovs ufro rTul<br />
gansazRvrebas. zewolisa da zegavlenis yoveli kerZo analizisaTvis aucilebelia aseTi<br />
ricxobrivi sazRvrebis arseboba ZiriTadi qimiuri elementebisaTvis (mag. Gganzavebuli<br />
Jangbadi), magram arcerTi aseTi sazRvari ar arsebobs WFD-Si. Ees mniSvnelobebi unda<br />
ganisazRvros eqspertebis msjelobiT kompetenturi mmarTvelobis CarCoebSi.<br />
rekomendirebulia, rom aseTi msjelobiT winaswar gansazRvrul iqnas mniSvnelobebi,<br />
romelnic miRebuli iqneba xangrZlivi droiT.<br />
2.3.7. WanWyobebi<br />
WanWyobebis ekosistemebi ekologiurad da funqciurad warmoadgenen wyliani garemos<br />
nawilsPpotenciurad mniSvnelovani roliT, mdinareTa auzebis stabiluri menejmentis<br />
misaRwevad. wylis CarCo direqtiva ar awesebs garemos amocanebs WanWyobebisaTvis. amasTan<br />
WanWyobebi, romelic damokidebulni arian gruntis wylis obieqtebze, ayalibeben<br />
zedapiruli wylis obieqtebis nawils, an arian dacul arealebSi, sargebloben ra WFD<br />
dadgenilebebiT daicvan da aRadgin<strong>on</strong> wylis statusi. Sesatyvisi gansazRvrebebi<br />
SemuSavebulia CIS horiz<strong>on</strong>talur instruqciaSi wylis obieqtebis Sesaxeb (WFD instruqcia<br />
#2), WanWyobebis Sesaxeb instruqciis Semdgomi ganxilva mimdinareobs amJamad.<br />
24
25<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
WanWyobebze zewolebi ( magaliTad fizikuri modifikacia an dabinZureba) zemoqmedebas<br />
axdens wylis obieqtebis ekologiur statusze. aseTi zewolebis samarTavi zomebi<br />
saWiroeben ganxilvas, rogorc mdinareTa auzebis menejmentis gegmis nawilisa, sadac maT<br />
moeTxovebaT Seasrul<strong>on</strong> direqtiviT gansazRvruli garemos amocanebi.<br />
WanWyobebis Seqmna da gafarToeba Sesatyisi pirobebis dros, gvTavazobs grZelvadian,<br />
efeqturi Rirebulebis da socialurad misaReb meqanizmebs, direqtiviT gansazRvruli<br />
garemos amocanebis Sesrulebis xelSesawyobad.<br />
Gfaqtiurad, WanWyobi gvexmareba dazianebis zegavlenis SemcirebaSi, xels uwyobs gvalvisa<br />
da wyaldidobis efeqtebis Serbilebas, exmareba safuZvliani sanapiro menejmentis<br />
dafuZnebas da uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>s gruntis wylebis Sevsebas. WanWyobebis Sesabamisoba<br />
programisa da R<strong>on</strong>isZiebebis farglebSi gamokvleulia SemdegSi, calke arsebul<br />
horiz<strong>on</strong>talur instruqciaSi WanWyobebis Sesaxeb, romelic amJamad momzadebis procesSia.<br />
2.4. saWiro procesisa da moqmedebebis Sejameba<br />
idealSi, zewolaTa da zegavlenaTa analizi iqneba oTx safexuriani procesi: 1.<br />
,,xelSemwyobi Zalebis” aRwera, kerZod xmeleTis gamoyeneba, urbanuli ganviTareba,<br />
industria, s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba da sxva R<strong>on</strong>isZiebebi, romelTac mivyavarT zewolebamde, maT<br />
faqtiur zegavlenebTan mimarTebis gareSe.<br />
2. wylis obieqtebze da wylis moxmarebaze zewolebis identifikacia SesaZlo zegavlenebis<br />
gansazRvriT, zewolaTa sididis da wylis obieqtis mgrZnobiarobis gaTvaliswinebiT.<br />
3. zegavlenaTa Sefaseba, romelnic zewolaTa Sedegia;<br />
4. miznis Seusruleblobis albaTobis Sefaseba.<br />
Ppirvel rigSi (2004 wlisaTvis) wylis obieqtze, da SesaZloa, aRmaval da daRmaval<br />
dinebaze ganlagebul wylis obieqtebze zewolaTa Cam<strong>on</strong>aTvali da zegavlenaTa Sefaseba<br />
uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>s yvela potenciurad mniSvnelovani problemis identifikacias. TiToeuli<br />
zewolis Sedegad warmoqmnil, SesaZlo zegavlenaTa Sefaseba, qmnis Cam<strong>on</strong>aTvals, romelic<br />
gamoyenebul iqneba im wertilebis saidentifikaciod, romelTa m<strong>on</strong>itoringi aucilebelia<br />
ukeT gasagebad, atarebs Tu ara wylis obieqti kargi mdgomareobis miuRwevlobis risks. Ees<br />
Cam<strong>on</strong>aTvali SemdgomSi qmnis R<strong>on</strong>isZiebaTa programis SemuSavebis safuZvels, romelic<br />
SesaZloa Catardes kargi statusis misaRwevad.<br />
Ppirveli etapisaTvis (2004 wlisaTvis) skriningiT midgoma wylis obieqtze albaT<br />
gaamartivebs amocanas, radgan es niSnavs am arealebze zewolaTa identifikaciaze<br />
fokusirebas da zewolaTa tipebis dadgenas, romelnic savaraudod xels uSlian miznebis<br />
Serulebas. amasTan, es mniSvnelovani amocanaa adamianTa moqmedebiT gamowveuli zegavlenis<br />
pirveli mimoxilvisas, da wevri qveynebi miznad unda isaxavdnen mniSvnelovan zewolaTa<br />
saukeTeso Sefasebis miRwevas mocemul droSi.<br />
codnis gasaumjobeseblad, zewolaTa sididis da tipis Sefaseba jvaredinad unda<br />
gadamowmdes m<strong>on</strong>acemTa m<strong>on</strong>itoringiT, da informaciiT zewolaTa ZiriTadi gamomwvevebis<br />
Sesaxeb. magaliTad, wertilovani wyaroebidan organuli nivTierebebis Setanis Sefaseba<br />
urbanuli gaxarjuli wylis gamajansaRebeli sistemebidan, romelic eyrdnoba informacias<br />
gadenis Sesaxeb, SeiZleba jvaredinad gadamowmdes m<strong>on</strong>acemebiT populaciis sidideze da<br />
erT adamianze saSualo Senatanze imis Sesafaseblad, Tu ramdenadaa dadgenili Sesatyvisi<br />
gadenis didi nawili.<br />
mniSvnelovani zewolebis identifikacia moicavs m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebisadmi<br />
kombinirebul midgomas, modelis gamoyenebas da eqspertTa msjelobas. unda dadgindes da<br />
moxsendes is zewolebi da ufro metad wylis obieqtebi, romelnic atareben garemos<br />
amocanaTa Seusruleblobis risks. Mmoxsenebis es procesi winaswar ganWvretili unda iyos<br />
wevri qveynebis mier, magram aseve warmodgenili unda iyos wevri qveynebis gadawyvetilebaTa<br />
miRebis procesis gamWvirvaloba (magaliTad, maTi eqspertebis msjelobaTa Semowmeba).<br />
3. zogadi midgoma zewolaTa da zegavlenaTa analizis mimarT<br />
3.1. Sesavali<br />
25
26<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
wina TavebSi aRweril iqna WFD-s miznebis nakrebi, da gadawyvetili sakiTxebi, romelic<br />
exeba zewolaTa da zegavlenaTa analizis Catarebis ZiriTad moTxovnebs. instruqciis<br />
darCenili nawili gvawvdis rCevas, Tu rogor unda moxerxdes amis ganxorcieleba. Ees Tavi<br />
ganmartavs ZiriTad midgomebs, romelic unda ganxorcieldes wylis obieqtis tipis da<br />
xelmisawvdomi m<strong>on</strong>acemebis mixedviT. aRniSnulis Sesrulebisas ZiriTadi mizania imis<br />
Cveneba, Tu sad aris procesi da rogoria zogadi moTxovnilebani m<strong>on</strong>acemebis mimarT<br />
sxvadasxva wylis obieqtisaTvis mdinaris auzis farglebSi.<br />
WFD-Si Camoyalibebuli zogadi midgomis ZiriTadi safexurebia:<br />
• xelSemwyobi Zalebis da zewolebis identifikacia<br />
• mniSvnelovan zewolaTa identifikacia<br />
• zegavlenaTa Sefaseba; da<br />
• amocanebis Seusruleblobis albaTobis Sefaseba<br />
es sakiTxebi ganxilulia momdevno nawilebSi (3.2 dan 3.6-mde) da warmodgenilia grafikSi 3.1.<br />
4. ZiriTadi safexuris Sesasruleblad gasaTvaliswinebelia sami xelSemwyobi elementi<br />
(naCvenebia grafiki 3.1 –is marcxena mxares). wylis obieqtis aRweriloba da misi sadrenaJo<br />
auzi<br />
xels Seuwyobs zewolaTa da zegavlenaTa analizs, da arsebobs mravali tipis informacia,<br />
romelic SeiZleba sasargeblo aRmoCndes, magaliTad klimatis, geologiis, niadagis da<br />
xmeleTis gamoyeneba. Pprocesis dros m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi, romelnic Seesatyviseba<br />
wylis obieqts aseve SeiZleba warmodgenil iqnas, da Tu rogor aris es gamoyenebuli,<br />
ganxiluli iqneba zegavlenaTa Sefasebis seqciaSi (seqcia 3.4). m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis<br />
Sedareba xelSemwyob ZalebTan daexmareba skrinings, Tu sad iwvevs zewola amocanaTa<br />
Seusruleblobas. Aaseve aucilebelia im amocanaTa gageba, romelTac unda Seadar<strong>on</strong><br />
arsebuli mdgomareoba (ix. seqcia 2.3.6).<br />
moiZebneba mravali instancia, sadac es ZiriTadi safexurebi Sesrulebuli ar unda iqnas<br />
wrfivi danay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ebis saxiT. aseTi SemTxvevis magaliTi SesaZloa y<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iliyo wylis obieqtis<br />
m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi, romelnic gansazRvraven zegavlenas, gamosadegs mniSvnelovan<br />
zewolaTa identifikaciis dasaxvewad. maSin, rodesac is SesaZloa Seesabamebodes<br />
gansxvavebuli danay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ebis aTvisebas analizisaTvis, saWiroa rom yvela ZiriTadi safexuri<br />
Sesrulebul iqnas.<br />
26
27<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
wylis obieqtis da<br />
sadrenaJo auzis<br />
aRwera<br />
Mm<strong>on</strong>acemebis<br />
m<strong>on</strong>itoringi<br />
xelSemwyobi<br />
Zalebis da<br />
zewolebis<br />
dadgena<br />
zegavlenaTa<br />
Sefaseba<br />
Ppotenciurad<br />
mniSvnelovani<br />
zewolebis<br />
dadgena<br />
Mmiznebi<br />
Aamocanebis<br />
Seusruleblobis<br />
albaTobis Sefaseba<br />
G<br />
grafiki 3.1 zewolaTa da zegavlenaTa analizis ZiriTadi komp<strong>on</strong>entebi. Ees komp<strong>on</strong>entebi,<br />
mocemuli lurj f<strong>on</strong>ze marjvena mxares, arian analizis ZiriTadi komp<strong>on</strong>entebi, da<br />
detalurad aRwerilia instruqciaSi, xolo elementebi TeTr f<strong>on</strong>ze marcxena mxares<br />
damxmarea da instruqciaSi aRwerilia mxolod mokled.<br />
zogadad, es instruqcia cdilobs erTnairad ganixilos zedapiruli da gruntis wylebi.<br />
amasTan, seqcia 3.9. ganixilavs sakiTxebs, romelnic k<strong>on</strong>kretulad eZRvneba gruntis wylebs,<br />
da seqcia 3.11 da 3.12 gvawvdis amocanebis mimoxilvas, romelic Sesatyvisad saWiroa<br />
zedapiruli wylebis da gruntis wylebis gasaanalizeblad. isini SesaZloa ganxilul iqnas<br />
rogorc sak<strong>on</strong>trolo Cam<strong>on</strong>aTvali procesisaTvis, romelsac ar mohyveba Tavisi axsnaganmarteba,<br />
gamarTleba da safuZveli. seqcia 3.10 aRwers zewolaTa da zegavlenaTa<br />
analizis mimarT moxseniebul moTxovnebs.<br />
Semdgomi Tavebi ufro detalur informacias gvawvdian saSualebebze (Tavi 4), m<strong>on</strong>acemebze<br />
(Tavi 5), da ilustraciebze romelnic damyarebulia SemTxvevaTa Seswavlaze (Tavi 6).<br />
3.1.1. vin unda iyos CarTuli zewolaTa da zegavlenaTa analizis Catarebasa da gamoyenebaSi.<br />
imis Sefaseba ,,Tu vin unda iyos CarTuli” moiTxovs zogierTi sakiTxis garkvevas:<br />
• vis SeuZlia an vin Cadebs ZiriTad da damatebiT Zalisxevas IMPRESS analizSi?<br />
• vin gamoiyenebs zewolaTa da zegavlenaTa analizis Sedegebs?, da<br />
• visze moaxdens zegavlenas IMPRESS analizis Sedegebze prospeqtuli dakvirveba?<br />
Ppasuxebi am ,,vin?” kiTxvebze, sCans rom moicavs organizaciaTa farTo rigs, mowileebs<br />
da sxvadasxva pirovnebebs sakiTxebis mixedviT.<br />
magaliTad,Eeqspertebs garemos dacvis saministrodan an sxva saministroebidan (miwis<br />
dagegmareba, bunebis dacvis danay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ebi, GIS danay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ebi, s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba da sxva),<br />
eqspertebs mdinareTa auzebis saagentoebidan, an regi<strong>on</strong>aluri mmarTvelobidan,<br />
menejerebs, romelnic mdinareTa auzebis ganviTarebis gegmis saqmis yurSi arian, wylis<br />
departmentebis samsaxuris ufrosebs, mkvlevarebs da k<strong>on</strong>sultantebs, istorikosebs,<br />
sazogadoebas da mewileTa farTo rigs, romelnic dainteresebulni arian da /an<br />
gamocdilni arian specifikur sferoebSi (ix. cxrilebi me-5 TavSi) da Cabmulni arian<br />
RBMP-s SeqmnaSi.<br />
27
28<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
MmewileTa m<strong>on</strong>awileoba analizSi, ZiriTadi mewileebis CarTviT analizis procesSi<br />
SesaZloa warmoadgendes Sesatyvis nabijs am kiTxvebze pasuxis mosaZebnad (ixileT ,,<br />
sazogadoebrivi m<strong>on</strong>awileoba” WFD CIS instruqcia #8, damateba 1). is aseve gvexmareba<br />
ZiriTadi nabijebis gansazRvraSi analizis procesSi, rodesac saWiroa specifikuri<br />
mewileebis CarTva an maTi Zalisxmeva (sxvadasxva ,,vin” sxvadasxva nabijisaTvis).<br />
Aam instruqciis adgilebi 3.2 da 3.3. gvawvdian damokidebulebis<br />
ufro detalur AaRweras garkveul xelSemwyob Zalebsa da Sesatyvis zewolebs Soris,<br />
romelnic dadgenilia dainteresebul mewileTa meSveobiT.<br />
3.2. mamoZravebeli Zalebisa da zewolebis identifikacia<br />
wylis obieqtis zogadi aRwerilobis garda, aucilebelia mamoZravebeli Zalebis dadgena,<br />
romelTac SeuZliaT zewolis ganxorcieleba wylis obieqtze. mamoZravebeli Zalebis farTo<br />
Cam<strong>on</strong>aTvali mocemulia cxril 3.1-Si. Eis gaSlilia mamoZravebeli Zalebisa da zewolebis<br />
ufro srul<br />
Cam<strong>on</strong>aTvalSi me-4 TavSi, romelic SeiZleba gamoyenebul iqnas, rogorc sak<strong>on</strong>trolo<br />
Cam<strong>on</strong>aTvali Sesatyvisi zewolebis aRwerilobis Camosayalibleblad. Aam sak<strong>on</strong>trolo<br />
Cam<strong>on</strong>aTvalis gamoyenebisas xelsayrelia, rom aRiniSnos yvela zewola maTi mniSvnelobis<br />
xsenebis gareSe.<br />
cxrili 3.1. zewolaTa mamoZravebeli Zalebis farTo kategorizaciis Cam<strong>on</strong>aTvali<br />
(gaiTvaliswineT rom es ganvrcobilia, rogorc zewolaTa sruli Cam<strong>on</strong>aTvali cxrilSi 4.1)<br />
DSereuli wyaro<br />
wertilovani wyaro<br />
Mqmedebebi specifikuri substanciebis<br />
gamoyenebiT<br />
dacla<br />
xelovnuri Sevseba<br />
Mmorfologiuri<br />
(mimarTeT aseve WFD instruqcias #4<br />
HMWB-s Sesaxeb)<br />
sxva anTropogenuri<br />
Uurbanuli drenaJi (moicavs Camowerilsac)<br />
sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo, Sereuli satyeo<br />
meurneobis, sxva Sereuli<br />
Canarecxi (uvargisi) wyali<br />
industriuli<br />
maRaroelTa,<br />
dabinZurebuli xmeleTis,<br />
sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo obieqtis,<br />
gamousadegi wylis menejmenti,<br />
wylis kultura<br />
warmoeba, gamoyeneba da gadineba yvela<br />
industriuli/sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo<br />
seqtoridan<br />
Nnakadis Semcireba<br />
Ggruntis wylebis Sevseba<br />
Ddinebis regulacia,<br />
Mmdinaris menejmenti,<br />
Ggamavali wylebis da sanapiro menejmenti,<br />
sxva morfologiuri<br />
sxvadasxva<br />
mamoZravebeli Zalebi (DF) warmoadgenen qmedebaTa seqtorebs, romelTac SeuZliaT<br />
zewolaTa seriebis warmoqmna. skriningis maCveneblebiDricxobrivad Sefasebulia dagrovili<br />
m<strong>on</strong>acemebis mixedviT, romelnic martivia mosapoveblad. magaliTad, saxnavi miwebis<br />
heqtrebis ricxvi, mosaxleobis simWidrove garkveul arealebze. Aam m<strong>on</strong>acemebis Sedareba<br />
m<strong>on</strong>itoringis Sesabamisad dagrovil informaciasTan swrafad ganapiroebebs albaTobis<br />
Sefasebas imis Sesaxeb, rom gaTvaliswinebuli DF dakavSirebulia garemos zewolebTan.<br />
Aam SemTxvevaSi, mxolod mosalodneli zewolebi unda iqnas gamokvleuli ufro<br />
detalurad.<br />
skriningis procedura ar warmoadgens m<strong>on</strong>acemebis dagrovebis daCqarebis erTaderT gzas im<br />
zewolebze fokusirebiT, romelnic safuZvlianadaa mosalodneli. is gvawvdis zewolaTa<br />
da zegavlenaTa damokidebulebis damoukidebel Sefasebas, romelic Rirebulia,<br />
gansakuTrebiT Tu gadinebis da daclis registrebi sustadaa dasaxlebuli.<br />
28
29<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
inforacia, romelic aRwers mamoZravebel Zalebs da zewolebs saWiroa rogorc<br />
zedapiruli wylis, aseve gruntis wylis obieqtebisaTvis. rogorc, magaliTad sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo<br />
sameurneo aqtivobas SeuZlia zewola zedapiruli wylis, da aseve gruntis wylis<br />
obieqtebze. Mmsgavsad, moqmedebam SeiZleba gamoiwvios zewola garkveuli raodenobiT<br />
kaSxalis qveda wylis obieqtebze. Aam mizezebis gamo, azrs moklebuli ar aris m<strong>on</strong>acemebis<br />
Segroveba mdinareTa auzebis bazisze, an mdinareTa auzebis rai<strong>on</strong>ebze, da aqedan gamotanil<br />
iqnas kerZo informacia, romelic Seesatyviseba nebismier individualur wylis obieqts.<br />
naTelia, rom CIS gamoyeneba gaamartivebs am process. amasTan, instruqcia ar exeba am<br />
informaciis menejments, vinaidan es exeba geografiuli sainformacio sistemebis samuSao<br />
jgufs, CIS farglebSi (ixileT WFD CIS instruqcia #9).<br />
3.3. mniSvnelovani zewolebis identifikacia<br />
3.3..1 Sesavali<br />
zewolaTa aRweriloba albaT Seicavs mravals, romelTac ara aqvT, an<br />
Zalian mcire zegavlena aqvT wylis obieqtze. zedapiruli wylebis SemTxvevaSi, WFD<br />
aRiarebs amas mxolod mniSvnelovan zewolaTa identifikaciis moTxovniT. am instruqciSi<br />
mniSvnelovani axsnilia, rogorc zewola, romelic xels uwyobs iseT zegavlenas, romlis<br />
Sedegia amocanis Seusrulebloba. Ggruntis wylebisTvis sawyisi daxasiaTeba moiTxovs<br />
zewolaTa ZiriTad analizs, romelic Seesabameba seqcia 3.2-Si aRwerils, magram kvlav<br />
ganxiluls amocanaTa Seusruleblobis riskis Sefasebis k<strong>on</strong>teqstiT. Aamgvarad, miuxedavad<br />
imisa, rom procesebi cal-calke da gansxvavebuladaa aRwerili zedapiruli da gruntis<br />
wylebisTvis, SeiZleba SemoRebuli iqnas msgavsi zogadi midgoma mniSvnelovani zewolebis<br />
saidentifikaciod, romelic moiTxovs Semdgom gamokvlevas.<br />
amisaTvs saWiroa gagebul iqnas zegavlenis buneba, romelic zewolis Sedegia, da aseve<br />
Sesatyvisi meTodebisa, romelTa meSveobiT xdeba zegavlenasa da zewolas Soris<br />
damokidebulebis m<strong>on</strong>itoringi an Sefaseba. SesaZlebeli zegavlena ganxilulia qvemoT,<br />
did zewolaTa saTaurebis gamoyenebiT cxrili 3.1.-dan.<br />
dabinZurebiT gamowveuli zewola Sereuli da wertilovani wyaroebidan.<br />
dabinZurebiT gamowveuli zewola gamomdinareobs qmedebebidan, romelnic pirdapir iwveven<br />
wylis obieqtis mdgomareobis gauaresebas.<br />
umetes SemTxvevaSi aseTi zewola dakavSirebulia garemodan nivTierebaTa damatebasTan an<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>asTan. es SesaZlebelia gamoiwvios narCeni produqtis Cadenam, magram aseve SeiZleba<br />
iyos romelime sxva saqmianobis narCeni produqtis gverdiTi efeqti, magaliTad<br />
nutrientebis (niadagis gamamdidreblebi) gamoJ<strong>on</strong>a sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo niadagidan.<br />
dabinZurebiT gamowveuli zewola aseve SeiZleba ganpirobebuli iyos modificirebuli<br />
danaleqis gamodeniT iseTi qmedebebis gamo, rogoricaa niadagis gamoyenebis cvlileba,<br />
magaliTad urbanizaciiT, satyeo meurneobiT, da cvlilebiT zamTrisa da gazafxulis<br />
marcvleulis naTesebSi. dabinZurebiT gamwveuli zewolis yvelaze Cveulebrivi dajgufeba<br />
unda gairCes Sereul da wertilovan wyaroebs Soris (ix. cxrili 3,2 da 3.3.)<br />
amasTan gansxvaveba wertilovan da Sereul wyaroebs Soris yovelTvis naTeli ar aris, da<br />
SeiZleba dakavSirebuli iyos sivrcobriv sazRvrebTan. magaliTad, dabinZurebuli niadagis<br />
arealebi SesaZloa ganxilul iyos, rogorc dabinZurebis Sereuli an wertilovani<br />
wyaroebi.<br />
Sereuli dabinZurebis dros mamoZravebeli Zalebi Cveulebriv pirdapir kavSirSi ar arian<br />
zewolebTan, magram dabinZureba aRwevs wylis obieqtebs hidrologiuri gzebiT.<br />
cxrili 3.2. zewolaTa Sereuli wyaroebis magaliTebi da maTi zegavlenani<br />
mamoZravebeli Zalis qmedeba dabinZurebis gamomwvevi gza<br />
SesaZlo cvlileba<br />
mdgomareobaSi an<br />
zegavlenaSi<br />
29
30<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />
sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo sakvebi<br />
elementis (nutrientis)<br />
kargva gamowveuli:<br />
* zedapiridan CamodeniT<br />
* niadagis eroziiT<br />
*xelovnuri drenaJis<br />
dinebiT<br />
*gamoJ<strong>on</strong>viT (Senakadi,<br />
wyaros wyali da gruntis<br />
wyali)<br />
(Warbad moicavs niadagis<br />
gamamdidreblebs, nakels,<br />
da narCenebis mineralebs)<br />
zemoTnaxsenebi gzebiT<br />
pesticidebis kargva<br />
sakvebi elementebis<br />
(nutrientebis) mier<br />
ekosistemis modificirebiT<br />
toqsiuroba, sasmeli da<br />
teqnikuri wylis<br />
danadgarebis dabinZureba<br />
naleqis kargva niadagis,<br />
plastebis da<br />
mdinaris kalapotis<br />
eroziiT<br />
kalapotis daxSoba,<br />
uxerxemloTa erTobliobis<br />
cvlilebebi, sakvebi<br />
niadagebis kargva<br />
industriuli gam<strong>on</strong>abolqvi<br />
atmosferoSi<br />
transportireba<br />
azotis da gogirdis<br />
SenaerTebis daleqva<br />
damabinZureblis gadena<br />
marilis gamoyeneba<br />
yinulisaTvis<br />
herbicidebis gamoyeneba<br />
danadgarebis mwyobridan<br />
gamosvla<br />
zedapiruli da gruntis<br />
wylebis obieqtebis<br />
mJavianobis gazrda, wylis<br />
obieqtis wyalmcenareebiT<br />
dabinZureba (eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia)<br />
wylis obieqtebis didi<br />
dabinZureba<br />
qloridebis gazrdili<br />
k<strong>on</strong>centracia<br />
mJavianobis gamzredeli<br />
qimikatebis momateba<br />
atmosferoSi, Semdgomi<br />
depoziciiT.<br />
cxrili 3.3. wertilovani wyaroebis zewolisa da zegavlenis magaliTebi<br />
mamoZravebeli Zalis<br />
moqmedeba<br />
industriuli<br />
(IPPC) da ara-IPPC<br />
urbanuli saqmianoba<br />
nagavsayreli<br />
zewola<br />
Txevadi narCenebis<br />
ganlageba zedapirul da<br />
gruntis wylebSi<br />
Txevadi narCenebis<br />
ganlageba zedapirul da<br />
gruntis wylebSi<br />
qimiuri gam<strong>on</strong>adeni<br />
filtratSi<br />
mdgomareobis an zegavlenis<br />
SesaZlo cvlileba<br />
pirdapiri zemoqmedebis<br />
toqsikuri substanciebi,<br />
maRal Sew<strong>on</strong>ili<br />
(suspendirebuli)<br />
gam<strong>on</strong>aleqi<br />
rogorc zemoT<br />
rogorc zemoT<br />
30
31<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
cxovelTa dasamarxi<br />
ormoebi<br />
(mag. epidemiis Semdgomi)<br />
dabinZurebuli filtrati<br />
rogorc zemoT<br />
y<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili xmeleTis gamoyeneba dabinZurebuli xmeleTi sxvadasxva<br />
Termuli energiis warmoqmna grili wylebis dabruneba<br />
iwvevs Termuli reJimis<br />
cvlilebas<br />
biocidebi gril wyalSi<br />
aweuli temperaturebi,<br />
gaxsnili Jangbadis<br />
Semcireba, cvlilebebi<br />
bioqimiuri procesebis<br />
xarisxSi<br />
pirdapiri toqsikuri<br />
efeqtebi wylian faunaze<br />
gruntis samuSaoebi<br />
Tevzebis moSeneba<br />
naleqis ganlageba<br />
substratis mocileba<br />
kveba, mkurnaloba,<br />
izolireba<br />
kalapotis daxSoba,<br />
uxerxemloTa erTobliobis<br />
cvlilebebi<br />
sacxovrebeli garemos<br />
kargva<br />
sakvebi elementebi<br />
(nutrientebi), daavadebebi,<br />
veterinaruli produqtebi,<br />
xelovnuri TevzsaSenebi,<br />
kvebis modificirebuli<br />
qseli<br />
raodenobrivi resursebis zewolebi<br />
raodenobrivi statusi specifikurad miTiTebulia WFD-s farglebSi mxolod gruntis<br />
wylebisTvis, magram raodenobrivi zewolebi unda Sefasdes yvela tipis wylis<br />
obieqtisaTvis. zedapiruli wylebisTvis es zewolebi gamoiyeneba hidromorfologiuri<br />
statusis SefasebisTvis. wylis yvela obieqtisaTvis raodenobrivi zewolebi aseve<br />
mniSvnelovania, radgan maT aqvT zemoqmedeba xsnadobaze, sicocxlis xangrZlivobaze, da<br />
Senaxvaze.<br />
raodenobrivi zewolebis magaliTebi mocemulia cxril 3.4-Si.<br />
cxrili 3. 4. raodenobrivi zewolis da maTi zegavlenis magaliTebi<br />
mamoZravebeli Zalis<br />
moqmedeba<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis da<br />
miwis gamoyenebis cvlileba<br />
wylis amoReba sairigaciod,<br />
sazogadoebrivi/kerZo<br />
danadgarebi<br />
zewola<br />
mcenareuli safaris mier<br />
modificirebuli wylis<br />
gamoyeneba, xmeleTis<br />
izolireba GAMOYENEBA<br />
dinebis Semcireba an wylis<br />
koleqtoris Senaxva<br />
mdgomareobis an zegavlenis<br />
SesaZlo cvlileba<br />
gruntis wylis obieqtis<br />
cvalebadi Sevseba<br />
qimiuri gam<strong>on</strong>aJ<strong>on</strong>ebis<br />
Semcirebuli xsnadoba,<br />
Semcirebuli Senaxva,<br />
modificirebuli nakadi da<br />
ekologiuri reJimebi,<br />
mariliani wylis SeRweva,<br />
modificirebuli,<br />
damokidebuli, xmeleTis<br />
ekosistemebi<br />
xelovnuri Sevseba gazrdili Senaxva gazrdili gamodineba<br />
gruntis wylis dabinZureba<br />
wylis gadacema<br />
gazrdili nakadi wylis<br />
miRebisaTvis<br />
modificirebuli Termuli,<br />
dinebis da ekologiuri<br />
reJimebi<br />
31
32<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
hidromorfologiuri procesi<br />
raodenobriv statusze zegavlenis garda, hidromorfologiur zewolebs SeuZliaT<br />
pirdapiri zemoqmedeba moaxdin<strong>on</strong> zedapirul wylebze. magaliTebi moyvanilia cxril 3.5-Si.<br />
cxrili 3.5<br />
hidromorfologiuri zewolaTa da zegavlenaTa magaliTebi<br />
mamoZravebeli Zalis<br />
moqmedeba<br />
gruntis samuSaoebi<br />
fizikuri barierebi<br />
(dambebi, jebiri )<br />
arxis modifikacia (e.w.<br />
gamarTva)<br />
zewola<br />
danaleqis ganlageba<br />
substratebis mocileba<br />
wylis d<strong>on</strong>is cvlileba<br />
dinebis maxasiaTeblebis<br />
cvalebadoba (moculoba,<br />
siCqare, siRrme). barieris<br />
aRma da DdaRma nakadi.<br />
dinebis maxasiaTeblebis<br />
cvalebadoba (moculoba,<br />
siCqare, siRrme).<br />
biologiuri zewolebi<br />
mdgomareobis an zegavlenis<br />
SesaZlo cvlileba<br />
kalapotis Seviwroeba,<br />
uxerxemloebis krebulis<br />
cvlilebebi<br />
sacxovreblis dakargva<br />
wylis cxrilis<br />
cvlilebebi, Waobiani<br />
adgilebis kargva,<br />
gamravlebis adgilebis<br />
kargva<br />
cvalebadi dinebis reJimi<br />
da sacxovrebeli garemo<br />
cvalebadi dinebis reJimi<br />
da sacxovrebeli garemo<br />
biologiuri zewolebis aris iseTi, romelTac pirdapiri zegavlena aqvT<br />
cocxal resursebze, rogorc raodenobrivze, ise xarisxobrivze.<br />
cxrili 3.6<br />
biologiuri zewolis da maTi zegavlenis magaliTebi<br />
mamoZravebeli Zalis<br />
moqmedeba<br />
meTevzeoba<br />
Sesavali ucxo<br />
saxeobebisaTvis<br />
zewola<br />
TevzWera<br />
Tevzis maragebi<br />
k<strong>on</strong>kurencia Tevzis<br />
adgilobriv saxeobebTan<br />
3.3.2 meTodebi<br />
mdgomareobis an zegavlenis<br />
SesaZlo cvlileba<br />
TevziT Raribi fauna,<br />
gansakuTrebiT migrirebadi<br />
da xmeleTTTan axlo<br />
binadari (amfibioturi)<br />
TevzebisaTvis<br />
veluri populaciebis<br />
genetikuri dabinZureba<br />
populaciaTa Canacvleba,<br />
sacxovrebeli garemos<br />
destruqcia, k<strong>on</strong>kurencia<br />
sakvebze<br />
Sefaseba, Tu ramdenad mniSvnelovania zewola wylis obieqtze unda efuZnebodes zewolaTa<br />
codnas wylis mocemul arealze, aseve wylis dinebis, qimiuri Canadenis, biologiuri<br />
funqci<strong>on</strong>irebis k<strong>on</strong>ceptualuri gaazrebis garkveul formas wylis obieqtze mocemuli<br />
arealis farglebSi. sxva sityvebiT, unda arsebobdes garkveuli codna imisa, rom zewola<br />
gamoiwvevs zegavlenas wylis mocemuli arealis funqci<strong>on</strong>irebis<br />
garkveuli tipis gamo. aseTi codna, zewolaTa yvela cnobili formebis Cam<strong>on</strong>aTvalTan da<br />
wylis mocemuli arealis dawvrilebiT daxasiaTebasTan erTad, mniSvnelovani zewolebis<br />
identificirebis saSualebas iZleva. AamasTan, aseTi midgoma xSirad iTvalsiwinebs or<br />
safexurs. pirvel safexurze, SesaZlebelia korelaciebis Sefaseba. amas gaaCnia<br />
m<strong>on</strong>itorirebuli m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebis upiratesoba da ar sWirdeba rTuli hopoTezebi.<br />
32
33<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
rodesac aucilebeli da saWiroa, SesaZloa moiTxoven gamoyenebul iqnas mizezobriobis<br />
mkacri Sefaseba. magaliTad ricxobrivi modelireba, rac moaxdens uamravi zewolisagan<br />
gamowveuli zegavlenebis simulacias. miuxedavad amisa, aseTi saSualebebi iSviaTadaa<br />
saimedo, radgan isini efuZnebian ekosistemis funqci<strong>on</strong>irebis hipoTezas. zogierTi<br />
albaTobis Sefaseba da modelebi ganxilulia zegavlenaTa Sefasebis seqciaSi.<br />
alternativa isaa, rom k<strong>on</strong>ceptualuri gaazreba CarTulia martivi wesebis krebulSi,<br />
romelic pirdapir migviTiTebs, aris Tu ara mniSvnelovani zewola. am tipis erT-erTi<br />
midgomaa zewolis sididis Sedareba wylis obieqtis Sesatyvis kriteriumTan, da<br />
zRurblTan. aseTi midgoma ar CaiTvleba validurad, iyenebs ra zRurblebis erT rigs<br />
evropaSi, radgan ase ver dgindeba wylis obieqtis kerZo maxasiaTeblebi da misi<br />
mgrZnobiaroba zewolis mimarT. es midgoma axdens zewolis identifikaciis efeqtur<br />
kombinirebas zegavlenis analizTan, da Tu romelime zRurbli momatebulia, wylis obieqti<br />
fasdeba, rogorc uunaro Seasrulos dakisrebuli amocana. simartivis gamo aseTi<br />
meTodikebi eqspertebis msjelobis Sem<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>argvlis efeqturi saSualebaa da damyarebulia<br />
seriozul mecnierebaze. es meTodebi aRwerilia ufro detalurad da magaliTebis moyvaniT<br />
seqcia 4.3-Si. is ufri efeqturia, Tu<br />
dawyvilebulia statusis m<strong>on</strong>itoringTan, rogorc es mowodebulia magaliTebSi.<br />
zewolaTa da zegavlenaTa warmatebuli Seswavla ver iqneba is, rac mosdevs winaswar<br />
ganmsazRvrel instruqcias.<br />
is iqneba kvleva, sadac mocemulia amocanaTa swori gaazreba, wylis obieqtis da mis<br />
irgvliv my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i arealis kargi aRwera (m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis CaTvliT), da codna Tu<br />
rogor funqci<strong>on</strong>irebs wyalTan asocirebuli sistema (grafiki 3.2). gaTviTcnobierebaa<br />
saWiro, rogoria wylis obieqtebs Soris damokidebuleba mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si,<br />
damokidebulebebi exeba dabinZurebas daRmavali nakadis tbebSi da sanapiro wylebSi<br />
(wyalmcenareebiT dabinZureba (eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia), danaleqiT dabinZureba, bi<strong>on</strong>arCenebis<br />
dagroveba) an aRmavali nakadis mdinareebis uwyvetobis sakiTxebs. aseT SemTxvevebSi<br />
zewolebi, romelnic iwveven zegavlenebs mxolod wylis obieqtidan daSorebiT, TavisTavad<br />
aseve unda CairTos analizSi.<br />
3.3.3. cvlilebebi zewolebsa da zegavlenebSi<br />
33
34<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
gansazRvrebis mixedviT zewolebi wertilovani wyaroebidan ar SeiZleba sivrcobrivad<br />
erTiani iyos, magram savaraudod aseve simarTlea, rom zewolebi Sereuli wyaroebidan,<br />
raodenobrivi zewolebi wylis obieqtis mimdebare arealze sivrcobrivad cvalebadia.<br />
rogorc vaxseneT, aseve simarTlea rom specifikuri zewola yovelTvis ar iwvevs<br />
garkveul zegavlenas. sazRvrebi, rogorc droebiTi, aseve sivrcobrivi aris erT-erTi<br />
sakiTxi, romelic gansazRvravs zewolis zegavlenas. wylis obieqtis mimdebare arealis<br />
sxva gansazRvrebebs aseve SeiZleba hq<strong>on</strong>deT zegavlena da cxadia rom kerZo maxasiaTebeli<br />
dakavSirebuli iqneba zewolis bunebasTan. magaliTad, mJave wvimis zegavlena ufro didi<br />
iqneba mimdebare arealze, moTavsebulze granitis geologiaze Txeli niadagiT, romelsac<br />
aqvs mJavas neitralizaciis mcire SesaZlebloba, vidre mimdebare arealze kiris geologiiT<br />
(kiqva an carci) da niadagiT mJavis maRali neitralizaciis SesaZleblobiT.<br />
es efeqtebi damaxasiaTebelia sxva zewilebisTvisac, magaliTad nitratebis kerZo<br />
problemebi nitratebis mimarT mgrZnobiare z<strong>on</strong>ebSi,<br />
da k<strong>on</strong>cefcia gruntis wylebis mgrZnobiarobaze dabinZurebis mimarT, romelic ikvlevs<br />
gruntis wylis obieqtebTan dakavSirebul mraval maxasiaTebels.<br />
mravalferovnebis aRiarebas mivyavarT or daskvnamde. pirveli, ufro advilia Seiqmnas<br />
instruqcia, romelic adgens yvela saxis zewolas<br />
(e.w potenciuri zewolebi) vidre mniSvnelovan zewolebs (isini, romelTac SeuZliaT<br />
zegavlenis gamowveva, iseve rogorc obieqtis miznis Cagdeba). ukanaskneli ZiriTadad<br />
moiTxovs SemTxvevidan SemTxvevamde Sefasebas, romelic iTvaliswinebs kerZo wylis<br />
obieqtis da misi mimdebare arealis maxasiaTeblebs.<br />
meorec, situaciebSi sadac zewolaTa mravalferovnebam SesaZlebelia ganapirobos<br />
zegavlena sxvadasxva statusis mq<strong>on</strong>e wylis obieqtis sxvadasxva nawilSi, mizanSew<strong>on</strong>ili<br />
iqneba Tavidan dadgindes wylis obieqtis sazRvrebi, imisaTvis rom SemuSavdes R<strong>on</strong>isZiebebis<br />
praqtikuli programa TiToeuli maTganisaTvis. sadac es gakeTebulia, aRniSvna<br />
dasawyisSive mosdevs wylis obieqtis gamosay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> ,,wesebs” , romelic dadgenilia komisiis<br />
instruqciiT (d’eugenio, 2002).<br />
3.4. zegavlenaTa Sefaseba<br />
zegavlenaTa Sefaseba wylis obieqtze moiTxovs garkveul raodenobriv informacias TviT<br />
wylis obieqtis mdgomareobis aRwerisTvis, da /an zewolisa, romelic masze moqmedebs.<br />
analizis tipi imazea damokidebuli, Tu ra m<strong>on</strong>acemebia xelmisawvdomi. garda gansazRvruli,<br />
asaTvisebeli procesisa, da mniSvnelovan zewolaTa identifikaciisa, ise rogorc zemoTaa<br />
aRwerili, Sefaseba moiTxovs imis k<strong>on</strong>ceptualur gagebas, Tu ra iwvevs zegavlenebs.<br />
magaliTad, yvelaze martivad SesaZlebelia, rom gam<strong>on</strong>adeni Caedinos mdinareSi, tbaSi an<br />
sanapiro wyalSi, da savaraudoa rom iyos wylis xarisxis lokaluri cvlileba mainc,<br />
romelic adeqvaturad SeiZleba Sefasdes k<strong>on</strong>servatiuli, Sereuli modeliT. bevr<br />
situaciaSi, aseTi tipis martivi midgoma SeiZleba mTlianad misaRebi iyos zewolaTa<br />
zegavlenis Sesafaseblad. amasTan, realur situaciaSi, iarsebebs wylis mimdebare arealTa<br />
mravali tipi, wylis obieqtebis tipi, urTierTqmedi zewolebi, procesis<br />
k<strong>on</strong>ceptualizaciebi, m<strong>on</strong>acemebis saWiroebani da SesaZlo zegavlenani, da aseTi martivi<br />
modelis aTviseba yvela SemTxvevaSi SesaZloa miamiturad CaiTvalos.<br />
aseve naTelia, rom rac dasawyisSi martiv Sefasebad iTvleba, SeiZleba Seicavdes damalul<br />
sirTuleebs. magaliTad, amoRebiT gamowveuli zewoliT gruntis wylis obieqtis<br />
raodenobrivi statusis zegavlena SeiZleba gamokvleul iqnas martivi wylis w<strong>on</strong>asworobis<br />
modeliT, sadac cvlileba SenaxvaSi warmodgenilia gansxvavebiT Sevsebis xarisxsa da<br />
gadenis jams Soris, amoRebis damatebiT. kargi raodenobrivi statusis ganmsazRvreli<br />
erT-erTi kriteriumi aris is, rom gadena da amoReba SeiZleba mimdinareobdes xangrZlivi<br />
drois ganmavlobaSi. d<strong>on</strong>e, romelzec unda SenarCundes gadena aris is, romelzec kargi<br />
ekologiuri statusi miiRweva nebismier asocirebul zedapirul wylebSi. Aamgvarad, rac<br />
warmoadgens gruntis wylis obieqtis martiv wylis balanss, sinamdvileSi moiTxovs<br />
ekologiuri da asocirebuli zedapiruli wylis obieqtis ekologiuri dinebis moTxovnebis<br />
statusis codnas da gagebas.<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizisTvis ar SeiZleba daskvnis gamotana, rom es analizi<br />
SeiZleba miRwevadi gaxdes mxolod detaluri, procesze damyarebuli, ricxobrivi<br />
kompiuteruli modelis SedgeniT erTianad dakavSirebuli zedapiruli da gruntis wylis<br />
obieqtebisaTvis. am tipis midgoma SesaZlebelia, zogierT situaciasa da magaliTze,<br />
romelic aRwerilia saSualebaTa TavSi (seqcia 4). praqtikaSi, informacia romelic saWiroa<br />
modelirebis midgomis asaTviseblad, naklebad xelmisawvdomia amJamad da savaraudod,<br />
34
35<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
ZiriTadad ar iqneba xelmisawvdomi winaswargansazRvrul momavalSi. sagulisxmoa, rom<br />
sawyisi analizi Cveulebriv damyarebulia naklebad momTxovn meTodebze, romelTa saWiro<br />
m<strong>on</strong>acemebi xelmisawvdomia, magaliTad, wnevis skriningis saSualebebi (ixileT seqcia 4.2 da<br />
4.3). aseTi analizi moiTxovs daxvewas,<br />
radgan Semdgomi analizi saWiroa riskis dasadgenad, Sesatyvisi m<strong>on</strong>acemebis mosapoveblad<br />
da gamosadegi saSualebebis SesamuSaveblad.<br />
dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba zegavlenaTa Sesafaseblad<br />
situaciebSi, roca m<strong>on</strong>acemebi xelmisawvdomia Tavad wylis obieqtisaTvis, SesaZlebelia<br />
moxdes zegavlenis pirdapiri Sefaseba. m<strong>on</strong>acemebis tipebi, romelnic SesaZloa gamoyenebul<br />
iyvnen imdenad gansxvavebulni arian, ramdenadac TviT zegavlenani (ix. cxrili 3.7).<br />
Tavad m<strong>on</strong>acemebi ar aris sakmarisi SesaZlo zegavlenaTa Sesafaseblad: mosalodneli<br />
zegavlenis swori maCvenebeli unda Sedgenil iqnas. metic, unda davimaxsovroT, rom<br />
zewolaTa umravlesoba ar iwvevs gamokveTil zegavlenas, magram mniSvnelovnad cvlis mavne<br />
pirobebis albaTobas. amis magaliTia, gadaadgilebebi hidrologiur reJimSi: bunebrivi<br />
hidrologiuri reJimi ar aris saxarbielo Tevzebis sicocxlisaTvis drois 100%-Si.<br />
zegavlenaTa Sefaseba amowmebs imis gansazRvras, saxarbielo pirobebis alabaTobis romeli<br />
cvlileba warmoadgens muqaras ekosistemisaTvis. zogadad xelmisawvdomi hidrologiuri<br />
maCveneblebi ar arian gamosadegi. magaliTad, Tevzis trapi sakmarisia, Tu avseba garkveul<br />
farglebSia, garkveul droSia da wlis garkveuli momentisTvisaa, rodesac migrirebadi<br />
Tevzebi warmodgenilni arian. aRniSnuli moiTxovs specifikur gaangariSebas, damyarebuls<br />
dRiuri Sevsebis statistikaze da eqspertebis Tvalsazrisze ( avsebis ra m<strong>on</strong>acemia da ra<br />
droisTvis).<br />
wylis xarisxis statistika aseve qmnis specifikur siZneelebs. mdgomareobis Sedareba (aris<br />
zegavlena?) moiTxovs rigi m<strong>on</strong>acemebis Sedarebas. safuZvliani Sedarebis Casatareblad,<br />
gaTvaliswinebul unda iqnas m<strong>on</strong>acemebis Sinagani struqtura, raTa xelmisawvdomi iyos<br />
normaluri cvalebadoba. wliuri m<strong>on</strong>acemebis sez<strong>on</strong>uri da hidrologiuri komp<strong>on</strong>entis<br />
mocileba, mniSvnelovnad amcirebs gamoTvlis cvalebadobas da drois mokle SualedSi<br />
m<strong>on</strong>itorirebuli m<strong>on</strong>acemebis nakrebebs Soris Sedarebis saSualebas iZleva. es daxvewili<br />
statistikuri teqnika ar aris familiaruli evropeli wylis eqspertebisaTvis.<br />
cxrili 3.7. SesaZlo zegavlenani an statusis cvlilebebi, romelnic SesaZloa dadgindnen<br />
m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebiT<br />
biologiuri xarisxis elementebi<br />
makr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>itebi<br />
fitoplanqt<strong>on</strong>i<br />
planqt<strong>on</strong>uri yvavili<br />
zRvis flora-faunis uxerxemloebi<br />
Tevzi<br />
wyalmcenareebiT dabinZureba<br />
(eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia)<br />
hidromorfologiuri xarisxis elementebi<br />
hidrologiuri reJimi<br />
moqcevis reJimi<br />
mdinaris uwyvetoba<br />
morfologia<br />
Semadgenlobis simravle<br />
biomasis Semadgenlobis simravle<br />
sixSiris intensiuroba<br />
Semadgenlobis simravle<br />
Semadgenlobis simravle, asakis struqtura<br />
qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilis k<strong>on</strong>centracia<br />
wylis dinebis dinamika da raodenoba,<br />
kavSiri gruntis wylebTan, arsebobis dro<br />
mtknari wylis dineba, dominanturi<br />
dinebis mimarTuleba, talRis<br />
gamoxatuleba<br />
siRrmis da siganis cvalebadoba,<br />
raodenoba, sanapiro zolis kalapotis<br />
struqtura da substrati, tbis napiri an<br />
moqcevaTa Sorisi z<strong>on</strong>a<br />
qimiuri da fiziko-qimiuri xarisxis elementebi<br />
gamWvirvaloba<br />
mTlianad suspendirebuli SenaerTebis<br />
35
36<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
k<strong>on</strong>centracia, SemRvreva, gamWvirvaloba<br />
TeTri diskis mixedviT (m)<br />
Termuli pirobebi<br />
temperatura (C°)<br />
Jangvis (oqsigenaciis) pirobebi<br />
k<strong>on</strong>centracia<br />
gamtarebloba<br />
gamtarianoba<br />
totalurad gaxsnili SenaerTebis<br />
gardaqmna k<strong>on</strong>centrirebulad<br />
marilianoba<br />
k<strong>on</strong>centracia<br />
sakvebi elementebis (nutrientebis)<br />
azotis da fosforis k<strong>on</strong>centracia,<br />
mdgomareoba<br />
datvirTva zRvis dacvis TvalsazrisiT<br />
qimiuri da fiziko-qimiuri xarisxis elementebi<br />
mJavianobis mdgomareoba<br />
pH<br />
tutianoba<br />
mJavis neitralizaciis SesaZlebloba (ANC)<br />
prioritetuli substanciebi<br />
sxva damabinZureblebi<br />
k<strong>on</strong>centracia<br />
k<strong>on</strong>centracia<br />
modelirebis midgoma<br />
modelirebis midgoma iZleva zegavlenaTa Sefasebis saSualebas, da amis gamo unda<br />
gaTvaliswindes rogorc daqvemdebarebuli, aseve damatebiTi, wylis obieqtis m<strong>on</strong>itoringis<br />
m<strong>on</strong>acemebi. mdinareTa qselisaTvis SemuSavebulia uamravi modelirebis teqnika<br />
originaluri namuSevridan gaxsnil Jangbadze da BOD-idan, romelic daibeWda 1925 wels<br />
Streeter da Phelips-is mier. am tipis martivi modelebi farTodaa xelmisawvdomi, magram<br />
gansxvavdebian modelirebuli qimiuri determinantebis rigiT, warmodgenili procesiT, da<br />
maTi ricxobrivi CarCoebiT. aseTi modelebi, sworad gamoyenebis SemTxvevaSi, ZiriTadad<br />
kargia wylis xarisxis warmosadgenad mdinaris gaswvriv, sadac gamodena wertilovani<br />
wyaroebidan da Senakadebidan kargadaa cnobili an SesaZloa jerovnad Sefasdes.<br />
magaliTis gamoyeneba mocemulia TavSi saSualebebis Sesaxeb.<br />
mdinareTa aseTi modelebis naklovaneba aris is, rom isini Sereuli wyaroebis Semotanils<br />
warmoadgenen, rogorc calkeul wertilovan wyaroebs, da modelis asamoqmedeblad es unda<br />
ganisazRvros an m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebiT, an Sereuli ( asocirebuli arealis) modeliT.<br />
Sereuli modeli TavisTavad SeiZleba martivi iyos, magaliTad nutrientebis kargva<br />
SeiZleba daeyrdnos eqsportis koeficientebs, romelnic warmoadgenen aqtivobebs wyalTan<br />
asocirebul arealze. aseTi modeli faqtiurad raodenobrivad gansazRvravs difuzuri<br />
wyaroebidan gamomdinare zewolas, vidre zegavlenas wylis obieqtze, da am saxiT is<br />
aRwerilia saSualebebis Sesaxeb TavSi (seqcia 4). am seqciaSi aseve aRwerilia saSualebebi,<br />
romelnic afaseben wertilovani wyaroebis datvirTvas mimReb wylis obieqtebze.<br />
martivi da sando modelirebis midgomebi xelmisawvdomia yvela tipis wylis obieqtisaTvis,<br />
romelic aRiarebulia WFD-s mier. es modelebi SesaZloa warmoadgendnen erTeul domens (<br />
mag. mdinares, tbas, gamaval<br />
wyals, sanapiro wyals an gruntis wyals) an moicavdes mraval da, yvela domens erTi<br />
CarCos farglebSi. es modelebi warmoadgenen dinebis reJimis mravalferovan aspeqtebs,<br />
hidromorfologias, wylis obieqtis hidroqimias, damoukideblad an integrirebuli CarCos<br />
farglebSi. wylis obieqtis modelebis magaliTebi moyvanilia seqcia 4.4.-Si.<br />
cxadia, rom am gansxvavebuli domenebis modelebis kompleqsuroba SeiZleba Zalian<br />
gaizardos zemoT aRwerili SedarebiT martivi ganxorcielebidan. magram, cxadia es ar<br />
niSnavs imas, rom martivi modeli yovelTvis nakleb zusti iqneba, vidre kompleqsuri<br />
(rTuli ) modeli.<br />
modelebi aseve arseboben wylis nakadis garemo pirobebis daxasiaTebisaTvis, mravali<br />
maTgani gamoiyeneba dasaxlebuli garemos pirobebis winaswar gansazRvrisaTvis dinebis<br />
sxvadasxva pirobebis dros.<br />
am tipis modelis mosalodneli Sedegi SeiZleba meryeobdes nakadis dinebis fizikuri<br />
Sabl<strong>on</strong>is cudad daxasiaTebidan, biologiuri SefasebisaTvis garkveuli gamoyenebamde.<br />
36
37<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
fizikuri aRwerilobis modelebi SemuSavebulia mocemuli wylis arxis nakadis cvlilebis<br />
xarisxis Sesafaseblad, zogierT saCvenebel pirobebTan kavSirSi.<br />
biologiaze damyarebuli modelebi SemuSavebulia, rom gansazRvros saxeobebis arsebuli<br />
maragi mocemuli wylis nakadis fizikuri maxasiaTeblebidan. amasTan, am or kides Soris<br />
arsebobs sacxovrebeli garemos rigi modelebi gamiznuli sxva SedegebisaTvis, rogoricaa<br />
saxeobaTa mier sacxovrebeli garemos gamoyeneba, sacxovrebeli garemos xarisxi (e.w.<br />
ekologiuri potenciali ZiriTadi saxeobebisaTvis) an garemo pirobebis vargisianobis<br />
xangrZlivobis periodi.<br />
dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba zewolaTa da zegavlenaTa Sefasebis dasaxvewad.<br />
minitoringis m<strong>on</strong>acemebma SeuZlia miuTiT<strong>on</strong>, rom ar arsebobs mimdinare zegavlenebi. es<br />
informacia TavisTavad aCvenebs rom aranairi zewola, dadgenili sawyisi skriningis<br />
procesSi, ar aris mniSvnelovani, an drois Sualedi romelic saWiroa imisTvis, rom<br />
zewolam warmoSvas zegavlena, romelsac jer ar Cauvlia. ukanasknels aqvs gansakuTrebuli<br />
mniSvneloba rodesac xdeba gruntis wylis obieqtebis Sefaseba, sadac damabinZureblebi<br />
Zalian nela mogzauroben. aseTi m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba SesaZlebelia modelis<br />
Sesamowmeblad, rom Canadenis, da SigniT arsebuli procesis modelireba sworad axdens<br />
dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebis reproduqcias.<br />
rodesac wylis obieqtebze dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebi ar migviTiTeben rom zewola iwvevs<br />
zegavlenas, SesaZloa arsebobdes mizezobrivi kavSiri zegavleniT sxva wylis obieqtebze,<br />
igive mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si. magaliTad, garemos amocanebis Sesruleba aRmavali dinebis<br />
arealebSi ar aris sakmarisi igive amocanebis SeTavsebisaTvis daRmavali nakadis<br />
arealebSi. aRniSnuli moiTxovs kavSirs da TanamSromlobas mdinaris auzis rai<strong>on</strong>is<br />
sxvadasxva nawilebs Soris.<br />
situaciebSi, sadac dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebi miuTiTeben zegavlenis arsebobas, codna<br />
zegavlenis bunebis Sesaxeb xels Seuwyobs zewolaTa da zegavlenaTa analizs.<br />
gasaTvaliswinebelia sami SemTxveva:<br />
1. tradiciuli situaciebi, sadac raodenobrivad gansazRvruli zegavlena qimiuri da<br />
fiziko-qimiuri parametrebis terminebiT, aWarbebs zRurbls. es SeiZleba garkveulwilad<br />
mimarTul iqnas martivi k<strong>on</strong>ceptualuri modelis, an cnobili qmedebebis da<br />
asocirebuli zewolebis gamoyenebisaken. analizi msgavsia zemoTaRwerili midgomebisa im<br />
gansxvavebiT, rom Sedegi cnobilia da ZiriTadad emsaxureba procesis dros gamoTqmuli<br />
sxvadasxva mosazrebebis Sefasebas.<br />
1. zegavlena raodenobrivad fasdeba biologiuri efeqtis terminebiT, Tumca gamomwvevi<br />
fiziko-qimiuri da hidromorfologiuri zewola gasagebi ar aris. am SemTxvevaSi<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi SeiZleba Catardes im molodiniT, rom mizezi<br />
dadgindeba, da saWiro zoma miRebul iqneba maSinac ki, Tu kavSiri mTlianad ar aris<br />
gaazrebuli. es albaT Tanxlebuli iqneba SesaZlo mizezebis Semdgomi biologiuri<br />
kvlevebiT; da<br />
2. am or mizezs Soris iarsebebda biologiuri efeqti, sadac SesaZlo fiziko-qimiuri<br />
da hidromorfologiuri efeqti sul cota nawilobriv maincaa gagebuli. am aspeqtSi,<br />
analizi unda Catardes rogorc pirvel-Si, magram naklebad gaazrebuli informaciiT,<br />
rom gaaTviTcnobier<strong>on</strong> procesis Rirebuleba.<br />
am situaciebidan ukanaskneli oris gaazreba didadaa damokidebuli informaciaze, romelic<br />
modis REFCOND samuSao jgufidan, da CIS interkalibraciuli kvlevidan (miniSneba WFD CIS<br />
instruqciaze # 10 da 6, Sesabamisad).<br />
am situaciebidan samiveSi, albaT ufro advilia imis gageba, Tu rogor iwvevs dabinZurebis<br />
zewola fiziko-qimiur statusis cvlilebebs, romelmac SeiZleba ganapirobos zegavlena<br />
biologiur statusze, da gaTvaliswinebul iqnas kavSirebi zewolodan zegavlenaze da<br />
piriqiT, zegavlenidan zewolaze. hidromorfologiuri zewolebisaTvis kavSirebi naklebad<br />
naTelia.<br />
HMWB instruqcia gvTavazobs garkveul daxmarebas sxvadasxva tipis biologiur<br />
indikatorebTan an hidromorfologiur zewolasTan dakavSirebiT (cxrili 3.8).<br />
37
38<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
cxrili 3.8<br />
morfologiur zewolaTa biologiuri indikatorebi<br />
(aRebulia WFD CIS instruqciidan #4 HMWB-ze).<br />
indikatori<br />
Waobiani adgilebis uxerxemloTa fauna da<br />
Tevzebi<br />
grZel distanciebze migrirebadi Tevzebis<br />
jiSebi<br />
makr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>itebi<br />
Waobis uxerxemloebi da<br />
makr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>itebi.fitobenTosi<br />
zewola<br />
wylis Zalis generaciis zegavlena<br />
mtknari wylis sistemebze<br />
mdinaris uwyvetobis aRweriloba, romelic<br />
iwvevs dagvianebas migraciul procesSi<br />
dineba rezervuarebidan<br />
regulirebuli tbebi (cvlilebebi dinebis<br />
reJimSi)<br />
wrfivi fizikuri cvlilebebi, rogoricaa<br />
wyaldidobis moqmedeba<br />
Sesatyvisi damabinZureblebis SerCeva mdinareTa auzebis d<strong>on</strong>eze<br />
3.5.1 Sesavali<br />
instruqciis seqcia 2.3.6 –Si, Sesavali mocemulia rogorc kompleqsuri midgoma qimiuri<br />
damabinZureblebis mimarT WFD-s ,,kargi ekologiuri statusis “ da ,,kargi qimiuri<br />
statusis” k<strong>on</strong>cefciis farglebSi. maSin rodesac ,,prioritetuli substanciebi “ naTladaa<br />
dadgenili damateba X-Si, erT-erTi ZiriTadi SekiTxva zewolaTa da zegavlenaTa analizis<br />
k<strong>on</strong>teqstiT aris specfikuri damabinZureblebis SerCeva (gansxvavebuli prioritetuli<br />
substanciebisgan), risTvisac m<strong>on</strong>acemebi zewolaTa Sesaxeb unda Segrovdes imis dasadgenad,<br />
arsebobs Tu ara zegavlenebi mdinaris auzis (rai<strong>on</strong>is) sxvadasxva wylis obieqtisaTvis.<br />
Semdgomi muxlebi gvaZlevs ZiriTad midgomas, romelic SeiZleba gamoyenebul iqnas wylis<br />
obieqtebis specifikuri damabinZureblebis Sesatyvisi Cam<strong>on</strong>aTvalis SesarCevad mdinaris<br />
auzis farglebSi.<br />
(naxsenebia rogorc ,,Sesatyvisi damabinZureblebi”). ufro meti specifikuri magaliTebi<br />
mowodebulia am instruqciis damateba IV-Si.<br />
naTelia, rom aseTi midgoma aTvisebul da daxvewil unda iqnas specifikuri<br />
situaciebisaTvis TiToeuli mdinaris auzze.<br />
am SemTxvevaSi, unda ganimartos rom WFD-s moTxovnebi dakavSirebulia zogierT amocanasTan<br />
individualuri damabinZureblisaTvis wylis obieqtze. amasTan, aucilebeli iqneba mivsdioT<br />
sam (an met) safexurian midgomas raTa mxedvelobaSi iqnas miRebuli wyliani garemos<br />
dabinZurebis problemebis gansxvavebuli farglebi:<br />
1. evropis d<strong>on</strong>e: ,,prioritetuli substanciebi” (damateba X) warmoadgens evropisaTvis<br />
Sesatyvis Cam<strong>on</strong>aTvals. es substanciebi gaTvaliswinebul unda iqnas zewolaTa da<br />
zegavlenaTa analizSi da ,,amocanaTa Seusruleblobis riski” gamokvleul unda<br />
iqnas wylis yvela obieqtisaTvis.<br />
2. mdinaris auzis (rai<strong>on</strong>is) d<strong>on</strong>e: am Sesatyvisi damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali<br />
SesaZloa dadgindes, romelnic atareben ,,amocanaTa Seusruleblobis risks” didi<br />
raodenobiT wylis obieqtebze auzis farglebSi da sadac daRmavali wylis efeqtebi<br />
(zRvis garemos CaTvliT) gaTvaliswinebul unda iqnas. aseT substanciebs SeiZleba<br />
ewodos ,,mdinaris auzis Sesatyvisi damabinZureblebi”.<br />
3. qve-mdinaris auzis wylis obieqtis d<strong>on</strong>e: damabinZureblebi, romelnic zegavlenas<br />
iwveven mniSvnelovani regi<strong>on</strong>uli da lokaluri zewolebiT, magaliTad, erT an<br />
ramodenime wylis obieqtze, unda gaTvaliswinebul iqnas zemoT naxseneb d<strong>on</strong>eebze<br />
damatebiT.<br />
38
39<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
amgvarad, sakiTxebi, Tu rogor SevarCioT Sesatyvisi damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali,<br />
dakavSirebulia mniSvnelovan zewolebTan da zegavlenebTan.<br />
idealur SemTxvevaSi, SesaZloa arsebobdes aSkara damokidebuleba garemoSi<br />
gamoTavisuflebul damabinZureblebs Soris garkveuli raodenobiT kargad cnobili<br />
wyaroebidan da iwvevdes TvalsaCino an Sefasebad efeqtebs wylis obieqtis biologiaze.<br />
aRniSnuli varaudobs sul cota karg codnas gamoyenebaze, an zewolis saitis dabinZurebis<br />
wyaroebze, damabinZureblis gaCenaze statusis mixedviT da/an efeqtebze zegavlenaTa<br />
mxares. amasTan, mocemulia ra damabinZureblebis didi ricxvi, arsebobs informaciis da<br />
m<strong>on</strong>acemebis mniSvnelovani ukmarisoba mravali damabinZureblisaTvis, kerZod:<br />
• bevr SemTxvevaSi da mravali damabinZureblisaTvis, zewolebi ar ukavSirdeba<br />
statuss an zegavlenas m<strong>on</strong>acemebis simwiris gamo<br />
• damabinZureblebis mxolod SezRuduli raodenoba m<strong>on</strong>itorirdeba uwyvetad da<br />
regularulad.<br />
• damokidebulevba damabinZureblebs da zegavlenas Soris faravs ekotoqsikologiis<br />
mTel sferos. magaliTad, mwvave/qr<strong>on</strong>ikuli an kombinirebuli efeqtebi unda<br />
moxsendes?<br />
miuxedavad amisa, zewolaTa da zegavlenaTa analizi aris pirveli mniSvnelovani nabiji<br />
im damabinZureblebis saidentifikaciod romelnic SemdgomSi regulirdebian WFD-s<br />
k<strong>on</strong>teqstiT, anu inter alia m<strong>on</strong>itoringi da R<strong>on</strong>isZiebaTa programa.<br />
EFD-s amosavali wertili aris ,,ZiriTadi damabinZureblebis“ Cam<strong>on</strong>aTvali, romelic<br />
naxsenebia damateba VIII-Si. es Cam<strong>on</strong>aTvali SeiZleba CaiTvalos ,,qimikatebis samyaros”<br />
eqvivalenturad, ise rom arcerTi qimiuri substancia da damabinZurebeli ar iqnas<br />
amoRebuli dasawyisSive.<br />
gamowvevaa, rom SemuSavdes ganmeorebadi midgoma, romelic Seamcirebs nivTierebaTa<br />
daumTavrebel Cam<strong>on</strong>aTvals damabinZureblebis marTvad raodenobamde, pragmatul da<br />
miznobriv nabij-nabiji gziT (,, uxeSidan daxvewilamde”). saboloo mizania daigegmos<br />
R<strong>on</strong>isZiebebi da moxdes pirvelad im substanciaTa m<strong>on</strong>itoringi, romelnic yvelaze metad<br />
zemoqmedeben wylian garemos sxvadasxva d<strong>on</strong>eze, rogorc zemoTaa naxsenebi. am kuTxiT,<br />
,,garemos xarisxis standarti: (EQS) romelic dadgenilia damateba V—is 1.2.6.-is mixedviT<br />
aris yvelaze mniSvnelovani orientiri, radgan warmoadgens sazRvars ,,kargsa” da<br />
,,saSualo” mdgomareobas Soris. amasTan, arsebobs rigi sxva amocanebisa, romelnic unda<br />
Sefasdes zewolaTa da zegavlenaTa analizis k<strong>on</strong>teqstiT, rogoricaa ,,ar aris<br />
gauareseba”, anu dabinZurebis Semcireba rogorc tendencia da kargi statusis<br />
Seusruleblobis Tavidan acileba.<br />
Sesatyvisi damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali SeiZleba Seicvalos WFD-s ganxorcielebis<br />
sxvadasxva safexurze ZiriTadad, analizisa da Sefasebis daxvewis dros.<br />
pirvel rigSi, saWiroa dadgindes damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali, risTvisac tardeba<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi (damTavrebuli 2004 wels). mxolod, Tu<br />
gansazRvruli ,,kandidati substanciebis Cam<strong>on</strong>aTvali” dadginda, SesaZleblia, rom<br />
Segrovdes m<strong>on</strong>acemebi zewolaTa da zegavlenaTa Sesaxeb.<br />
am pirveli analizisTvis, ar iqneba SesaZlebeli EQSs-is mopoveba yvela kandidati<br />
substanciebisaTvis. am SemTxvevaSi, alternatiuli skriningis saniSneebi misaRebia.<br />
meorec, saWiroa im damabinZureblebis SerCeva, romelTaTvisac Segrovilia damatebiTi<br />
informacia ,,gadarCenis m<strong>on</strong>itoringis” meSveobiT (2006 wlisaTvis). es substanciebi<br />
SeiZleba warmoadgendnen damabinZureblebis qve-Cam<strong>on</strong>aTvals, romelTaTvisac<br />
garkveulobis d<strong>on</strong>e<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizis dros sakmarisi ar aris.<br />
sabolood, unda dadgindes romeli zomebis misaRebadaa momzadebuli Sesatyvisi<br />
damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali ( 2007/2008 wlisaTvis).<br />
am procesis dros, mniSvnelovania rom Sesatyvisi damabinZureblebis evolucia<br />
gamWvirvaled darCes da aSkarad iyos dakavSirebuli WFD-s miznebTan da moTxovnebTan.<br />
39
40<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
rogorc sabolooo SeniSvna, unda aRiniSnos rom WFD-s damateba V askvnis rom unda<br />
dadgindes prioritetuli, da sxva substanciebi, romelnic ,,gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ian” wylis<br />
obieqtze. saubedurod, termini gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a WFD-SI ar aris gansazRvruli, magram mxolod<br />
saSiSi substanciebis direqtivaSi (sabWos direqtiva 76/464/EEC), anu zogadi<br />
terminologiiT, saxelwodebiT ,,Sesavali wylebSi” . sapirispirod termini ,gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a”<br />
xSirad gamoiyeneba gam<strong>on</strong>aJ<strong>on</strong>is wertilovani wyaroebisTvis. damateba II naTlad<br />
moiTxovs yvela zewolis (mniSvnelovani) identifikacias wertilovani da Sereuli<br />
wyaroebidan da mocemulia, rom WFD ZiriTadad saubrobs ,,gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>aze, gamoJ<strong>on</strong>aze da<br />
kargvaze”, TvalsaCinoa, rom farTo interpretacia, romelic faravs yvela wyaros da<br />
gzebs wylian garemoSi gaTvaliswinebul unda iqnas WFD-s farglebSi.<br />
3.5.2 saerTo midgoma<br />
saerTo midgoma dazustebulia cxrilSi 3.9. da ilustrirebulia grafikSi 3.3. miqcieT<br />
yuradReba, rom safexurebi warmodgenilia wrfivad, magram urTierTqmedeben erTmaneTTan<br />
ufro kompleqsuri gziT (rogorc miTiTebulia isrebiT grafik 3.3-Si).<br />
cxrili 3.9 zogadi midgoma specifikuri damabinZureblebis identifikaciisaTvis<br />
1. sawyisi wertili<br />
ZiriTadi damabinZureblebis mimaniSnebeli Cam<strong>on</strong>aTvali dadgenili direqtivis VIII<br />
damatebaSi. mxolod 1- =dan 9=mde dasaxelebis qveS arsebuli damabinZureblebi<br />
saWiroeben Semdeg ganxilvas, rogorc potenciurad specifikuri damabinZureblebi.<br />
damabinZureblebi damateba 10,11 da 12 niSnis qveS, arian zogadad fiziko-qimiuri<br />
xarisxis elementebi da calke ganixilebian.<br />
2. skriningi<br />
mTeli xelmisawvdomi informaciis skriningi dabinZurebis wyaroebze, damabinZureblebis<br />
zemoqmedeba, damabinZureblebis warmoqmna da gamoyeneba im damabinZureblebis<br />
dasadgenad, romelnic gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ian wylis obieqtebze mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si.<br />
skriningis safexuris dros, SeiZleba gamovarCioT ori qve-safexuri: a) informaciis<br />
dagroveba, da b) damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvalis mopoveba.<br />
2ª. informaciis Segroveba<br />
m<strong>on</strong>acemebi:<br />
• wyaro/seqtoruli analizi: warmoebis procesi, gamoyeneba, mkurnaloba, gamoJ<strong>on</strong>va..<br />
• zegavlenani: wylis obieqtze damabinZureblebis gaCenis cvlileba (wylis<br />
xarisxis m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi, specialuri mimoxilvebi;<br />
• damabinZureblebi: damabinZureblebis Sinagani Tvisebebi, romelnic zegavlenas<br />
axdenen wylian garemoSi Camaval savaraudo gzebze.<br />
informacia arsebuli davalebebidan da programebidan:<br />
• prioritetuli substanciebi;<br />
• 76/464<br />
• UNEP POPs Cam<strong>on</strong>aTvali<br />
• EPER<br />
• <str<strong>on</strong>g>COM</str<strong>on</strong>g>PPS<br />
• 793/93-is Sedegebi, momxmareblebis Cam<strong>on</strong>aTvali, a.S.<br />
2b. damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvalis mopoveba<br />
informaciis Segroveba, romelic mopovebulia 2ª safexuris dros, Sedegad iZleva im<br />
damabinZureblebis samuSao Cam<strong>on</strong>aTvals, romelnic dadgenilia, rom gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a wylis<br />
obieqtze. am damabinZureblebis umetesoba arCeuli iqneba mwvervali- qvemoT da fskerizemoT<br />
midgomiT ( ix. Semdgom Tavi 6, WRc-s magaliTi ,,Sesatyvisi damabinZureblebis<br />
seleqcia (mdinaris auzis substanciebi) gamocdileba sabWos direqtividan 76/464.)<br />
damabinZureblebi, romelTa Sesaxebac arsebobs rwmuneba, rom isini ar gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ian<br />
wylis obieqtebze SesaZloa gamoiricx<strong>on</strong> Semdgomi ganxilvidan.<br />
3. testi Sesabamisobaze<br />
safexuri 2 moicavs wylis obieqtebze CaRvril damabinZureblebis identifikacias.<br />
safexuri 3 gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>s am damabinZureblebisgan imaT, romelTac SeuZliaT miayen<strong>on</strong>, an<br />
40
41<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
ukve zians ayeneben garemos. es damokidebulia damabinZureblebis Sinagan Tvisebebze,<br />
maT qcevasa da bedze garemoSi, da maTi CaRvris raodenobaze. idealSi, seleqcia<br />
emyareba k<strong>on</strong>centraciebis mniSvnelobas garemosaTvis ( da k<strong>on</strong>centraciebis tendenciebs),<br />
rac fasdeba damabinZureblebis an maTi daSlis priduqtebisaTvis wylis obieqtze.<br />
amasTan, efeqtebis m<strong>on</strong>acemebi an winaswargansazRvruli datvirTvebi SeiZleba aseve<br />
Sesatyvisi aRmoCndes seleqciis procesisaTvis.<br />
ori qve-safexuri gaTvaliswinebulia Sesabamisobis testSi a) k<strong>on</strong>centraciebis<br />
gansazRvra wylis obieqtebze, da b) Sefasebuli k<strong>on</strong>centraciebis Sedareba Sesabamis<br />
,,saniSneebTan”.<br />
3ª. k<strong>on</strong>centraciebis Sesaxeb m<strong>on</strong>acemebis mopoveba, da datvirTvebi zedapirul wylis<br />
obieqtebze.<br />
m<strong>on</strong>itoringiT: gazomili m<strong>on</strong>acemebi;<br />
modelirebiT: Sefasebuli m<strong>on</strong>acemebi (mopovebuli modelebidan, dawyebuli martivi<br />
kalkulaciiT kompleqsur modelebamde, rogorc es naxsenebia me-4 TavSi, saSualebebi.<br />
k<strong>on</strong>centraciebiis Sedareba saniSneebTan.<br />
damabinZureblebi, romelnic dadgenilia me-2 safexurze, SesaZloa gamoiricxos,<br />
rodesac maTi k<strong>on</strong>centraciebi SefasebiT ufro dabalia, vidre Sesatyvisi kritikuli<br />
mniSvnelobebis umetesoba, rogorc es Sefasebulia LC50, NOEC,PNEC,EQS an kritikuli<br />
datvirTva.<br />
EQSs: asaxavs wylis obieqtis karg mdgomareobas. isini unda miRebul iqnas<br />
ekotoqsikologiuri m<strong>on</strong>acemebidan. EQSs: m<strong>on</strong>acemebis gadaWarbeba CaiTvleba zianis<br />
momtanad garemosaTvis. sadac SesaZlebelia, m<strong>on</strong>itorirebuli an Sefasebuli<br />
k<strong>on</strong>centraciebi unda Sedarebul iqnas Sesatyvis EQS-Tan.<br />
kritikuli datvirTvebi: identificireba zogierT Sesamcirebel programaSi (e.w.<br />
CrdiloeTis zRvis programa) moiTxovs datvirTvis Semcirebas zogierTi<br />
damabinZureblisaTvis. saWiroa, rom mxolod kritikuli (garemosaTvis mniSvnelovani)<br />
datvirTvebi iqnas gaTvaliswinebul specifikuri damabinZureblebis dadgenisas.<br />
SeniSvnebi:<br />
arsebuli EQS-yovelTvis ar asaxavs k<strong>on</strong>centraciebis faqtiur efeqtebs.<br />
amas garda, EQS ar aris mopovebuli yvela specifikuri potenciuri<br />
damabinZureblisaTvis. saukeTeso Sefaseba EQS-isaTvis unda gamoyenebul iqnas<br />
ekotoqsikologiis uaxles m<strong>on</strong>acemebze dafuZnebiT. m<strong>on</strong>itoringis programebidan<br />
miRebuli efeqtebis m<strong>on</strong>acemebi unda gaTvaliswinebul iqnas, sadac es SesaZlebelia.<br />
bunebrivi sabaziso k<strong>on</strong>centraciebi SesaZloa aRematebodes EQSs-s ara-sinTezuri<br />
damabinZureblebisaTvis.<br />
gaTvaliswinebul unda iqnas naleqis an bi<strong>on</strong>arCenebis potenciuri dagroveba.<br />
deteqciis sazRvrebi unda ugulvebely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili iqnas, Tu maT ara aqvT ganmasxvavebeli<br />
safuZveli garemosaTvis mniSvnelobis k<strong>on</strong>teqstSi.<br />
4. usafrTxoebis qseli<br />
usafrTxoebis qseli saWiroa dasarwmuneblad, rom garemosaTvis mniSvnelobis ara mq<strong>on</strong>e<br />
damabinZureblebi ar arian arasworad amoRebulni specifikuri damabinZureblebis<br />
Cam<strong>on</strong>aTvalidan zemoTaRwerili me-3 safexuris dros. magaliTad, usafrTxoeba ar<br />
iTvaliswinebs:<br />
• aqvs Tu ara dabinZurebis mcire wyaroebs (individualurad mcire) mniSvnelovani<br />
kombinirebuli efeqti.<br />
• tendenciebi, romelnic miuTiTeben damabinZureblis mzard mniSvnelobaze, isinic<br />
ki, romelnic mocemul momentSi ar aWarbeben<br />
EQS-s.<br />
• damabinZureblebis arseboba toqsikuri moqmedebis msgavsi modusiT da SesaZlo<br />
damatebiTi efeqtebiT.<br />
zogierTi damabinZureblisaTvis Sefaseba, romelic gakeTda me-2 da me-3<br />
safexurze, ar iZleva adeqvatur rwmunebas, rom damabinZurebeli an Caedina, an ar<br />
warmoadgens garemosaTvis mniSvnelovan risks. magaliTad, rwmuneba dabalia Tu testebi<br />
garemosaTvis mniSvnelobaze me-3 safexuris dros damyarebulia EQS-ze, romelic<br />
mopovebulia arasakmarisi an araadeqvaturi ekotoqsikologiuri m<strong>on</strong>acemebis<br />
41
42<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
gamoyenebiT. aseT SemTxvevebSi, gaurkvevloba gaTvaliswinebul unda iqnas imis<br />
gadasawyvetad, saWiroa Tu ara damabinZureblis identificireba, rogorc specifikuri<br />
damabinZureblisa, da unda Catardes Semdgomi Sesabamisi kvlevebi rwmunebis<br />
gasaumjobeseblad seleqciis proceduris dros.<br />
5. saboloo gamosavali<br />
saboloo gamosavali unda iyos specifikuri damabinZureblebis Cam<strong>on</strong>aTvali Sesatyvisi<br />
mdinaris auzis rai<strong>on</strong>isTvis an kerZo wylis obieqtebisTvis mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si.<br />
1. sawyisi wertili<br />
damabinZureblebis samyaro=<br />
danarTi VIII WFD<br />
<br />
m<strong>on</strong>acemebis Segroveba<br />
2. skriningi<br />
3. testi Sesabamisobaze<br />
4. usafrTxoebis qseli,<br />
damabinZureblebis dadgena,<br />
romelnic<br />
SesaZloa gamoiyos wylis<br />
obieqtebze<br />
<br />
wylis obieqtebze SesaZlo<br />
k<strong>on</strong>centraciebis<br />
gansazRvra<br />
Sefasebuli k<strong>on</strong>centraciebis<br />
Sedareba ,,saniSneebTan”.<br />
<br />
Semowmeba ramdenad adekvaturia<br />
Sefasebis sarwmunoeba<br />
<br />
4. saboloo gamosavali,<br />
k<strong>on</strong>kretuli damabnZureblebis<br />
Cam<strong>on</strong>aTvali,<br />
romelTaTvisac saWiroa specifikuri<br />
zomebis<br />
miReba<br />
grafiki 3.3<br />
safexurebi, romelnic saWiroa damabinZureblebis arCeviTi Cam<strong>on</strong>aTvalis<br />
mosapoveblad<br />
3.6. miznebis Seusruleblobis riskis Sefaseba<br />
Teoriulad, miznebis Seusruleblobis riskis Sefaseba unda iyos wylis obieqtis<br />
mdgomareobis winaswari Sedareba zRurblovan d<strong>on</strong>eebTan, romelnic gansazRvraven<br />
mizans. es instruqcia gvTavazobs zogierT ZiriTad midgomas wylis obieqtis<br />
42
43<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
mdgomareobis SefasebasTan, da ufro niSandoblivad elementebTan, romelnic<br />
dakavSirebulia fizikur da qimiur maxasiaTeblebTan. amJamad zRurblovani<br />
mniSvnelobebi cnobilia mdgomareobis damaxasiaTebel im elementebisaTvis, romelnic<br />
dakavSirebulia dacul arealebTan da saSiS substanciebTan (sabWos direqtiva<br />
76/464/EEC). mdgomareobis sxva aspeqtebisaTvis es mniSvnelobebi jer ar aris cnobili.<br />
magaliTad, zRurblovani mniSvnelobebi romelnic gansazRvraven karg qimiur statuss.<br />
Ddrois periodSi, sanam dadgindeba es zRurblebi, aucilebelia gamoviyenoT zogierTi<br />
pirobiTi zRurbli, gansazRvruli eqspertebis msjelobiT, da gamoviyenoT ekoregi<strong>on</strong>ebSi da<br />
ufro mcire geografiul erTeulebze. zedapiruli da gruntis wylebisTvis, sadac<br />
asocirebuli zedapiruli wylis ekologiuri statusi gasaTvaliswinebelia, kerZo sakiTxia<br />
damyardes gageba biologiur statussa da fiziko-qimiur mdgomareobas Soris. es<br />
nawilobriv Sesrulebulia klasifikaciis sistemebiT, romelic arsebobs wevr qveynebSi,<br />
magram amJamad isini aRebul unda iqnas rogorc mimaniSnebelni pirobebze, romelnic<br />
Seesabameba nebismier kerZo biologiuri mdgomareobas. maSin roca klasifikaciis es<br />
sistemebi gansxvavdebian detalebSi, klasebi xSirad m<strong>on</strong>iSnulia statusis mTliani<br />
Sefasebis Sesabamisad. magaliTad, saukeTeso klasi SeiZleba iyos bunebrivi, sabaziso an<br />
SesaniSnavi. amis qvemoT, Cveulebriv aris diferenciacia mcired dazianebul klass Soris,<br />
romelsac ZiriTadad misaRebi mdgomareoba aqvs (albaT m<strong>on</strong>iSnulia, rogorc kargi), da<br />
klasi ufro didi zegavleniT, romelic CaTvlilia miuReblad ( m<strong>on</strong>iSnulia, rogorc<br />
damakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebeli an kargi). es gansxvavebaa kargsa da saSualos Soris arsebul sqemaSi<br />
gamoyenebul iqneba analizisTvis 2004 wlamde, raTa gancalkeves wylis obieqtebi, romelnic<br />
ar atareben risks, im obieqtebisagan romelnic WFD-s amocanebis Seusruleblobis risks<br />
atareben.<br />
Uunda aRiniSnos, rom aseTi klasifikaciis sqemebi ZiriTadad Seicaven mxolod fizikoqimiur<br />
elementebs da amgvarad pirdapir ar Seicaven morfologiur zewolebs. Aamitomac<br />
aseTi sqemebi SeiZleba sworad asaxavdnen wylis obieqtis mdgomareobas, ramac SesaZloa<br />
dafaros mizezi,Aanu cvlileba wylis qimiaSi SesaZloa gamowveuli iyos dinebis reJimiT.<br />
Ggamosayeneblad, es naci<strong>on</strong>aluri sqemebi unda asrulebdnen WFD-s miznebTan dakavSirebul,<br />
CamoTvlil moTxovnebidan erTs an mets:<br />
• klasifikaciisaTvis gamoyenebuli statusis m<strong>on</strong>acemebi unda:<br />
zedapiruli wylisTvis (ekologiuri statusi):<br />
- mWidrod unda ukavSirdebodes damateba V-Si aRweril biologiur elementebs;<br />
- warmoadgendes Sesatyvis damabinZurebels mdinaris auzis d<strong>on</strong>eze;<br />
zedapiruli wylisTvis (qimiuri statusi):<br />
- warmoadgendnen WFD damateba X-is substancebs;<br />
gruntis wylebisTvis:<br />
-statusis aRwera (qimiuri da raodenobrivi)<br />
Kklasifikacias unda hq<strong>on</strong>des klasebi imisTvis rom:<br />
-safuZveli/bunebrivi mdgomareoba zedapiruli wylebisTvis;<br />
-samizne mdgomareoba (e.w. ,,kargi statusi”), romlis qvemoTac wylis obieqti riskis<br />
qveSaa.<br />
- im klasebs qvemoT, romelnic veRar asruleben mizans.<br />
* gamoyenebuli xarisxis samizneebi unda aRebul iqnas EU- kan<strong>on</strong>mdeblobidan da /an<br />
xarisxis Sefasebuli standartebidan WFD-s damateba V-Si dawesebuli proceduris<br />
mixedviT.<br />
43
44<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
am sqemaTa magaliTebi zegavlenaTa Sesafaseblad warmodgenilia damateba IV, 4-Si.<br />
gruntis wylebisTvis, m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba kargi qimiuri statusis miRwevis<br />
riskis SefasebisaTvis saWiroebs dakvirvebiT ganxilvas, garemos specifikur miznebTan<br />
mimarTebaSi, romelTac mivyavarT kargi statusis miRwevis Seusruleblobamde.<br />
NnaTelia, rom Seusruleblobis riskis Sefasebis procesi garkveuli xarisxiT aris<br />
ganmeorebadi TanamSromloba maT Soris, vinc atarebs<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizs, da maT Soris vinc gansazRvravs zRurblebs, rogorc<br />
statusis ganusazRvrel elementebs (grafiki 3.4.).<br />
3.7. midgoma k<strong>on</strong>ceptualuri modelis meSveobiT<br />
(SeniSvna: modeli gamoyenebulia am TavSi, rogorc ,,gagebis” sin<strong>on</strong>imi da Cveulebriv ar<br />
niSnavs ,,ricxobriv models”).<br />
wylis mimoqcevis sistemis k<strong>on</strong>ceptualuri gageba, qimiuri, da zedapiruli wylis<br />
SemTxvevaSi, ekologiuri variaciebi wylis obieqtis farglebSi, da uerTierTqmedeba<br />
gruntis wylebsa da zedapirul ekosistemebs Soris aucilebelia maTi daxasiaTebisaTvis.<br />
midgomis mniSvnelovani siZliere imaSia, rom saSualebas iZleva m<strong>on</strong>acemTa tipebis farTo<br />
sxvadasxvaoba (magaliTad, fizikuri, biologiuri da qimiuri m<strong>on</strong>acemebis CaTvliT)<br />
integrirebul iqnas sistemis Tanmimdevrul gagebaSi. axali m<strong>on</strong>acemebis mopoveba exmareba<br />
modelis daxvewas an Secvlas. piriqiTac, modelma SesaZloa miuTiTos Secdomebze da<br />
Seusabamobebze m<strong>on</strong>acemebSi.<br />
k<strong>on</strong>ceptualuri modeli dinamiuria, icvleba ra droTa ganmavlobaSi, axali m<strong>on</strong>acemebis<br />
mopovebasTan da modelis SemowmebasTan erTad.<br />
misi ganviTareba da daxvewa unda moxdes Tanmimdevruli midgomis aTvisebis Sedegad. aseTi<br />
midgoma iTvleba, rogorc kargi, codnis sxvadasxva d<strong>on</strong>esTan erTad WFD-s sxvadasxva<br />
safexurze. magaliTad, sabaziso modeli Sesatyvisad CaiTvleba sawyisis daxasiaTebisaTvis.<br />
es (Tu Sesatyvisia) daixveweba da gaumjobesdeba Semdgomi daxasiaTebisas, da RBMP-s<br />
ganmeorebiT Semowmebis ciklis dros.<br />
sabaziso k<strong>on</strong>ceptualuri modelebis Seqmna gruntis wylis mimoqcevaze da qimiur<br />
sistemebze, da Semdeg gruntis wylis obieqtebze unda moxdes<br />
gruntis wylebis sawyisi daxasiaTebis adreuli procesis dros.<br />
aRniSnuli moicavs gruntis wylis obieqtebis sazRvrebis gansazRvras,<br />
44
45<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
wylis mimoqcevis bunebis da geoqimiuri sistemis sawyis gaazrebas,<br />
urTierTqmedebebs zedapiruli wylis obieqtebTan da ekosistemebTan. es aseve moicavs<br />
informacias wylis xarisxis Sesaxeb, da zewolaTa adreul Sefasebas. Ziriradad modeli<br />
unda emsaxurebodes wylis sistemebis bunebis aRweras, rogorc raodenobrivi, aseve<br />
xarisxobrivi maCveneblebiT, da zewolaTa savaraudo Sedegebis aRweras.<br />
es sasicocxlo mniSvnelobisaa, gruntis wylis obieqtis sazRvrebis dadgenis drosac ki,<br />
raTa miRweul iqnas obieqtis Tanmimdevruli gaazreba. mTeli m<strong>on</strong>acemebi gruntis wylis<br />
obieqtis Sesaxeb Segrovebuli daxasiaTebis procesis dros unda gadamowmdes<br />
k<strong>on</strong>ceptualur modelTan SedarebiT, imisTvis rom moxdes modelis daxvewa da Semowmdes<br />
Secdomebis arseboba m<strong>on</strong>acemebSi.<br />
3.8. wylis obieqtebis analogebis gamoyeneba<br />
situaciebSi, sadac ar arsebobs dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebi, erT-erTi SesaZlo saSualeba<br />
mdgomareobis Sesafaseblad aris msgavsi analogiuri saitis gamoyeneba, romlis Sesaxeb<br />
m<strong>on</strong>acemebic xelmisawvdomia, da CavTvaloT rom dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebis Sefaseba sarwmunod<br />
gamosadegia orive saitisTvis. yvelaze sargebliani WFD-s zewolaTa da zegavlenaTa<br />
analizisTvis, aris is rom saits, romlis m<strong>on</strong>acemebic xelmisawvdomia unda hq<strong>on</strong>des kargi<br />
ekologiuri mdgomareoba, xolo warumateblobisas saWiroa ufro detaluri gamokvleva.<br />
wylis obieqtebis dajgufebis SesaZlebloba zewolaTa da zegavlenaTa analizis da<br />
m<strong>on</strong>itoringis Casatareblad naCvenebia ,,wylis obieqtebis” horiz<strong>on</strong>talur instruqciaSi<br />
(WFD instruqcia #2).<br />
magaliTad, obieqtebi, romelnic eqvemdebarebian erTnair zewolebs da aqvT erTnairi<br />
maxasiaTeblebi, SesaZlebelia erTad dajgufdnen.<br />
mTavari dasafiqrebeli imis Sesaxeb, SeiZleba Tu ara m<strong>on</strong>acemebiani saiti aRebul iqnas<br />
Sesaswavli saitis analogad aris ganvrcobadobis mniSvneloba. ganvrcobadoba TavisTavad<br />
xSirad migviTiTebs, rom ori wylis mimdebare arealis Tvisebebi erTmaneTis msgavsi iqneba<br />
(mag. ekologia, topografia, geologia, klimati, arxebis daxasiaTeba da xmeleTis<br />
gamoyeneba). amasTan, radgan es m<strong>on</strong>acemebic SesaZebelia moulodnelad Seicvalos,<br />
ganvrcobadoba TavisTavad ar SeiZleba aRebul iqnas msgavsebis maCveneblad. WeSmaritad,<br />
SesaZlebelia, rom ufro daSorebuli wylis mimdebare areali faqtiurad gvawvdides ukeTes<br />
analogs, vidre mezobeli areali.<br />
msgavsebis Sefaseba savaraudod yvelaze kargad xerxdeba ZiriTadi maxasiaTeblebis Sesaxeb<br />
eqspertTa gamWvirvale da safuZvliani msjelobis safuZvelze. amasTan, SesaZlebelia am<br />
procesis formalurad qceva, TiToeuli maxasiaTeblis Sesaxeb uamravi Sefasebis<br />
arsebobisas da maTi kombinirebisas, raTa garkveuli forma mieces msgavsebis Sefasebis<br />
amocanas. aseTi sqema moiTxovs aRebuli maxasiaTeblebis lokalur aw<strong>on</strong>-daw<strong>on</strong>as, da<br />
amgvarad regi<strong>on</strong>alur ganviTarebas evropaSi.<br />
didi wertilovani wyaroebidan gam<strong>on</strong>adeni, an sxva antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri modifikaciebi, romelTac<br />
efeqti aqvT romelime kerZo adgilas<br />
( magaliTad, dacla an Sevseba) kvlevisas, an potenciurad analogiur wylis mimdebare<br />
arealze, TiTqmis yovelTvis dazustebiT niSnavs imas, rom am midgomis gamoyeneba ar<br />
SeiZleba, radgan wertilivani wyaros zegavlenis kerZo maxasiaTeblebi damokidebulia<br />
mdebareobaze wylis mimdebare arealze.<br />
3.9. specifikuri gaTvaliswinebebi gruntis wylebis daxasiaTebisaTvis<br />
gruntis wylis obieqtebze zewolas SeiZleba hq<strong>on</strong>des zegavlena, an masze gamovlinebuli<br />
gazomvadi efeqti. zegavlenis buneba damokidebulia iseT faqtorebze, rogoricaa<br />
zegavlenis tipi da simwvave, da xarisxi, romliTac gruntis wylis obieqti mgrZnobiarea<br />
zewilis mimarT. amas garda, geografiuli farglebi (magaliTad, zewolis ganawileba da<br />
simkvrive) da drois farglebis efeqtebi (e.w. drois Sualedi damabinZureblebisTvis,<br />
romelnic gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a xmeleTis zedapirze wylis grafikis misaRwevad an<br />
gadaadgilebisaTvis wylis arealSi) mniSvnelovanad gasaTvaliswinebelia gruntis<br />
wylis sruli riskebis Sesafaseblad drois ganmavlobaSi. zewolis Sedegebi, romelnic<br />
iwveven zegavlenebs xSirad SeiZleba gamovlindes m<strong>on</strong>acemebis m<strong>on</strong>itoringiT<br />
mniSvnelovani dagvianebis Semdeg. magaliTad, pesticidebis gamoyenebas xmeleTis<br />
45
46<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
zedapiris farTo arealze gruntis wylis obieqtis zemoT, mivyavarT pesticidebis<br />
k<strong>on</strong>centraciis zrdamde gruntis wyalSi misi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is Semdgom mravali wlis manZilze.<br />
minitorirebuli informacia gamoyenebul unda iqnas, sadac es xelmisawvdomia, raTa<br />
dadgindes zegavlenaTa Sefasebis validuroba, romelic miRebulia zewolaTa analizis<br />
Sedegad.<br />
zewolaTa da zegavlenaTa Sefaseba<br />
mas Semdgom moqmedebani damabinZureblebTan dakavSirebiT, romelnic amoRebulia an an<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia gruntis wylebidan dadgenilia, problema mdgomareobs am informacias<br />
gadayvanaSi ,,zewolis” sazomSi.<br />
arsebobs ori ZiriTadi sakiTxi, romelic unda gaTvalsiwinebul iqnas:<br />
• mocemuli aqtivobisaTvis, romelsac SeuZlia potenciuri damabinZureblis warmoqmna,<br />
rogoraa SesaZlebeli aqtivobis intensiurobis da ganawilebis gadaTargmna<br />
zewolaSi? da<br />
• rogor SeiZleba zewolebi, Sefasebulni sxvadasxva aqtivobebidan kombnirebul<br />
iqnen, rom Seqmnan sazomi totaluri zewolisaTvis gruntis wylis obieqtze.<br />
gruntis wylis obieqtebze zewolaTa Sefaseba - sawyisi daxasiaTeba<br />
gamoTqmulia mosazreba, rom ,,potenciuri zemoqmedebis’ k<strong>on</strong>cefcia Semotanilia zewoliT<br />
gamowveuli efeqtebis aRwerisaTvis, romelic savaraudod xorcieldeba gruntis wylis<br />
obieqtze, da potenciuri zegavlena gamoiyeneba imis Sesafaseblad, dgas Tu ara wylis<br />
obieqti me-4 muxliT gansazRvruli amocanebis Seusruleblobis winaSe. es k<strong>on</strong>cefcia<br />
aRiarebs, rom daxasiaTebis procesis SemosazRvrasTan erTad, yovelTvis ar iqneba<br />
SesaZlebeli maRali sizustiT gaizomos zegavlena, gruntis wylebis d<strong>on</strong>isa da xarisxis<br />
m<strong>on</strong>itoringis meSveobiT. dabinZurebis zewolebisTvis potenciuri zegavlenaze msjeloben<br />
dabinZurebis zewolis gaTvaliswinebiT (sadac es xdeba miwis zedapirze) dabinZurebis<br />
mimarT gruntis wylis obieqtis mgrZnobiarobis gazomvasTan kombinaciaSi (grafiki 3.6).<br />
ase rom, magaliTad, dabinZurebis didi zewola, gamowveuli antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri aqtivobebiT<br />
gruntis wylebis zedapirze wylis arealis zemoT, SeiZleba amJRavnebdes mcire efeqts<br />
gruntis wylis obieqtze wylis arealSi, Tu obieqti daculia dabali gamtarunarianobis<br />
zedatvirTvis mniSvnelovani sisqiT. raodenobrivi zewolebisTvis, rogoricaa dacla,<br />
obieqtze zewolis potenciuri zegavlena savaraudod moicavs wylis d<strong>on</strong>is daqveiTebas da<br />
Semcirebul gamodinebebs. es SeiZleba Sefasdes wylis nakadis sistemis k<strong>on</strong>ceptualuri<br />
modelis gamoyenebiT, da gruntis wylis obieqtis wylis balansis SedgeniT.<br />
zrdadi zegavlena zrdadi zewola<br />
zrdadi mgrZnobiaroba<br />
dabinZurebis mimarT<br />
zrdadi zegavlena<br />
daqveiTebuli wyalgacema/<br />
SesaZlo debeti<br />
46
47<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
grafiki 3.6. zegavlena aris Sedegi rogorc dabinZurebis sididis, an<br />
winaRobis zewolis, aseve gruntis wylis mgrZnobiarobisa zewolis mimarT.<br />
Sefaseba tipiurad SeiZleba gakeTdes k<strong>on</strong>ceptualuri modelis daxvewis Sedegad.<br />
k<strong>on</strong>ceptualuri modelis gamoyenebisas, miRebul unda iqnas gadawyvetilebani, SesaZlebelia<br />
Tu ara gruntis wylis obieqtma ver miaRwios karg qimiur statuss da calke, karg<br />
raodenobriv statuss.<br />
mTliani Sefaseba gruntis wylis obieqti riskis qveS, iZens Tu ara ufro cud SesaZlo<br />
statuss, gansxvavebulia.<br />
zewolaTa Sedegad gamowveuli potenciur zegavlenaTa Sefasebebi, unda dadasturdes im<br />
arealebSi, sadac m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi xelmisawvdomia. m<strong>on</strong>acemebi aseve gamoyenebul<br />
unda iqnas nebismieri tendenciebis dasazusteblad wylis qimiaSi.<br />
gruntis wylebze zewolebis Sefaseba – Semdgomi daxasiaTeba.<br />
,,adamianTa aqtivobis zemoqmedebis mimoxilva” ,,riskis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i” gruntis wylis<br />
obieqtebisaTvis da maTTvis, romelnic kveTen wevri qveynebis sazRvrebs dawvrilebiTia<br />
moTxovnili WFD-s damateba II-Si, seqcia 2.3.<br />
rekomendirebuli midgoma mosdevs sawyisi daxasiaTebis mimoxilvas, magram moiTxovs ufro<br />
detaluri informaciis da m<strong>on</strong>acemebis Segrovebas, rogorc es dazustebulia damateba II, 2,3<br />
–Si.<br />
damateba II-Si mocemuli formulireba miuTiTebs, rom dazustebuli informacia unda<br />
CarTuli iyos ,,sadac Sesatyvisia”. am k<strong>on</strong>teqstiT<br />
,,Sesatyvisi” niSnavs muxli 4-iT gaTvaliswinebuli amocanebis Seusruleblobis riskis<br />
Sesatyviss. is ar iZleva informaciis Segrovebis Tavidan acilebis licenzias.<br />
,,Sesatyvisobis” k<strong>on</strong>cefcia aseve moicavs sakiTxebs detalizaciis d<strong>on</strong>eze, romelic unda<br />
moiazrebodes da, adamianTa aqtivobisTvis, drois farglebs, romlis ganmavlobaSic<br />
aqtivobis efeqtebi SeiZleba CaiTvalos Sesatyvisad.<br />
am sakiTxevis gadawyvetisas mniSvnelovania mivmarToT ukan miznebs an Semdgom daxasiaTebas<br />
–riskis Sefasebis gasaumjobeseblad da RinisZiebebis dasadgenad, romelTac moiTxovs<br />
muxli 11. amgvarad, Tu garkveuli tipis ufro detaluri informaciis Segrovebam SeiZleba<br />
sakmarisad gaaumjobesos k<strong>on</strong>ceptualuri modeli, raTa gafarTovdes riskis Sefasebis<br />
SesaZlebloba, da Tu eqstra detalebi SesaZloa mopovebuli iqnas, maSin aseTi m<strong>on</strong>acemebi<br />
unda Segrovdes.<br />
3.10. rekomendaciebi zewolaTa da zegavlenaTa analizis moxsenebisTvis.<br />
muxli 15 (2) moiTxovs wevri qveynebisgan zewolaTa da zegavlenaTa Sefasebis jamuri<br />
moxsenebis wardgenas komisiasTan maTi damTavrebidan 3 Tvis ganmavlobaSi (mag. pirveli<br />
moxseneba unda wardgenil iqnas 2005 wlis martisTvis).<br />
mocemuli seqcia gvawvdis sawyis rekomendaciebs jamuri moxsenebis Sinaarsis da wardgenis<br />
Sesaxeb, imisaTvis rom sazogadoebaSi mxardaWeril iqnas Sedegebis Sesatyvisoba da<br />
SeTavsebadoba. yvela rekomendacia ganxilul iqneba EAF moxsenebaSi, romelic mogvawvdis<br />
saboloo instruqciis yvela moxseniebul qmedebebze.<br />
jamur moxsenebas aqvs ramodenime mizani:<br />
• is asrulebs direqtiviT moxseniebul movaleobebs zewolaTa da zegavlenaTa<br />
analizTan dakavSirebiT wevri qveynebis mier.<br />
• Tu gamoiyeneba zogadi formati, is mogvcems wylis menejmentis SedarebiTi<br />
harm<strong>on</strong>izaciis safuZvels qveynebs Soris mdinareTa auzis farglebSi, saerTaSoriso<br />
RBDs-Si.<br />
• gvawvdis analizis Sedegebis gamWvirvale mimoxilvas & mTavrobasTan, mewileebTan da<br />
sazogadoebasTan urTierTobisaTvis.<br />
komisiaSi gagzavnili jamuri moxseneba unda iyos yovlismomcveli da iZleodes wylis<br />
obieqtebis mimoxilvas, maT mimdinare mdgomareobas da RBD-s specifikur pirobebs. jamuri<br />
47
48<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
moxseneba Seivseba movaleobaTa moxsenebiT Sesatyvisi RBSs is farglebSi. 2005 wlisaTvis<br />
moTxovnili moxsenebisaTvis nakarnaxebi elementebi mocemulia cxrilSi 3.9.<br />
cxrili 3.9. moxsenebis elementebi muxli 15-is mixedviT ,,adamianTa moqmedebis zegavlenis<br />
mimoxilva zedapiruli wylebis da gruntis wylebis mdgomareobaze.<br />
• RBD-s Sesatyvisis maxasiaTeblebis mokle Sejameba ((mdinaris auzis rai<strong>on</strong>is ruka,<br />
daculi arealebi, ZiriTadi wylis obieqtebi, xmeleTis gamoyenebis ruka);<br />
• gamoyenebuli meTodebis Sejameba (saSualebebi, zRurblebi, klasifikaciebi) da<br />
varaudebi gakeTebuli analizis farglebSi.<br />
• jvaredini miniSneba sxva moxseniebul movaleobebze ( muxli 5).<br />
zewolaTa da zegavlenaTa moxseneba:<br />
rekomendirebulia, rom moxsenebuli iqnas Semdegi:<br />
• wylis obieqtebis sruli ruka, romelnic Sefasebulia riskis mq<strong>on</strong>ed, rom ver<br />
Seasruleben garemos amocanebs;<br />
• jamuri ruka TiToeul ZiriTad zewolis tipze, dadgenilze damateba II-Si, romelic<br />
gansazRvravs sad (romel wylis obieqtebze)<br />
aris am tipis zewola identificirebuli, rogorc erT-erTi im ZiriTadi mizezebidan,<br />
romelnic iwveven garemos amocanebis Seusruleblobis risks (magaliTad, romlisTvis<br />
warmoadgens zewola mniSvnelovan zewolas);<br />
• jamuri ruka unda Seicavdes aseve miTiTebas gaurkvevlobis d<strong>on</strong>is cvalebadobaze,<br />
romelic miRweulia zewolaTa analizis Sedegad;<br />
• es rukebi SesaZlebelia warmodgenil iqnan GIS formatSi. es ganxilul iqneba GIS<br />
samuSao jgufTan erTad.<br />
rogorc alternativa, unda ganxorcieldes Semdegi:<br />
• wylis im obieqtebis sruli ruka, romelnic Sefasdnen rogorc garemos amocanebis<br />
Seusruleblobis riskis mtarebelni;<br />
• damatebiTi cxrili, romelic uCvenebs zewolaTa mTavar wyaroebs (mag. substanciebs);<br />
• jamuri cxrili wylis obieqtebis areals /procentebs Sesaxeb, romelnic arian<br />
garemos amocanebis Seusruleblobis riskis mtarebelni;<br />
• mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si didi sakiTxebis/zewolebis Sejameba;<br />
miuxedavad moxsenebis formatisa, jamuri moxseneba aseve unda Seicavdes informacias:<br />
• meTodebis, saSualebebis, zRurblebis, garemos xarisxis amocanebis, klasifikaciis<br />
sqemebis, da a.S. Sesaxeb, romelTa gamoyeneba xdeba analizis dros;<br />
• gaurkvevlobis moculoba analizSi da SedegebSi. detaluri RDB moxseneba SeiZleba<br />
Seicavdes Semdgom informacias m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis SedarebiTi wvlilis<br />
Sesaxeb, modelebs da eqspertTa mosazrebebs TiToeuli analizis dros.<br />
Semdgom, ufro detaluri informacia xelmisawvdomi iqneba moTx<strong>on</strong>isTanave sazogadoebis da<br />
mewileTa k<strong>on</strong>sultirebisaTvis. mosalodnelia, rom es informacia Seicavdes:<br />
• wylis obieqtebis namdvili mdgomareobis Sesaxeb xelmisawvdomi m<strong>on</strong>acemebis<br />
mimoxilvas (qimiuri, ekologiuri mdgomareoba) dakavSirebuli garemos amocanebTan<br />
(wylis obieqtebis Cam<strong>on</strong>aTvali romelnic amJamad ver asruleben maTze dakisrebul<br />
garemos amocanebs);<br />
• mniSvnelovani zewolebis Cam<strong>on</strong>aTvali rai<strong>on</strong>Si, romelic qve-day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia damateba<br />
II.1.4.-is mixedviT.<br />
• zegavlenaTa aRwera da maTi kavSiri zewolebTan.<br />
• zewolaTa da zegavlenaTa analizis Sedegebis gamosaxva rukebis meSveobiT:<br />
48
49<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• mdinaris auzis rai<strong>on</strong>is rukis mimoxilva, wylis obieqtebis mdebareoba da sazRvrebi;<br />
• mniSvnelovani zewolebis ruka mdinaris auzis rai<strong>on</strong>Si.<br />
• wylis obieqtebis rukebi, romelnic Sefasdnen, rogorc amocanebis Seusruleblobis<br />
riskis mtarebelni 2015 wlisaTvis.<br />
• am informaciis Senaxvis saxe da xelmisawvdomoba cxadia damokidebuli iqneba<br />
m<strong>on</strong>acemTa naci<strong>on</strong>alur gamoyenebaze da moxsenebis saSualebebze.<br />
moxsenebis Semdgomi moTxovnebi SeiZleba warmoiSvan RBMPs ganviTarebis procesidan WFD-s<br />
muxli 13-is Sesabamisad.<br />
3.11 zedapiruli wylebis mimoxilva<br />
zedapiruli wylebisTvis WFD Seicavs bevr specifikur moTxovnas zewolaTa da zegavlenaTa<br />
analizis mimarT, maSin roca sxva garkveuli<br />
aspeqtebi saWiroeben axsnas da warmarTvas. roca zogierTi kerZo substancia da moqmedebebi<br />
dadgenilia, Riad rCeba sakiTxi, Tu ra Seadgens mniSvnelovan zewolas. Tu CavTvliT, rom<br />
es niSnavs nebismier zewolas, romelmac SeiZleba xeli Seuwyos amocanis Seusruleblobas,<br />
naTelia rom wylis obieqtebTan dakavSirebuli amocanebis gageba warmoadgens zewolaTa da<br />
zegavlenaTa analizis safuZvels. analizis dawyebidan ar aris cnobili SeuZlia Tu ara<br />
qmedebam xeli Seuwyos warumateblobas, saWiroa garkveuli codna yvela qmedebaTa Sesaxeb<br />
wylis mimdebare arealze. Analizi, Semdgom dagvexmareba imaT dadgenaSi, romelnic<br />
mniSvnelovania, da unda daefuZnos k<strong>on</strong>ceptualuri gagebis garkveul formas, an models, Tu<br />
rogor qmnis qmedeba zewolas, romelic iwvevs zegavlenas. DRSIP CarCo gvawvdis am<br />
procesis gamosadeg struqturas.<br />
k<strong>on</strong>ceptualuri gagebis buneba dawyvilebuli wylis obieqtis maxasiaTeblebis Sesaxeb<br />
codnasTan, gansazRvravs zewolaTa da zegavlenaTa analizis tips, romelic SeiZleba<br />
Catardes. praqtikaSi, mTeli rigi analizebi iqneba gamoyenebuli, dawyebuli martividan<br />
kompleqsuramde. zog SemTxvevaSi martivi meTodebi warmoadgenen erTaderT xelmisawvdom<br />
arCevans, magram isini aseve SeiZleba gamoiyen<strong>on</strong> rogorc skriningis saSualeba imis<br />
gadasawyvetad, saWiroa Tu ara ufro rTuli meTodebi, an rogorc pirveli etapi<br />
ganmeorebadi procesis dros.<br />
es ZiriTadi elementebi SeiZleba daiyos ZiriTadi amocanebis Cam<strong>on</strong>aTvalad da is<br />
warmodgenilia rogorc jamuri sia qvemoT moyvanil teqstSi.<br />
ZiriTadi amocanebis Sejameba zedapiruli wylebisTvis<br />
Segrovili m<strong>on</strong>acemebi mdinaris auzisTvis ( winapiroba zewolaTa da zegavlenaTa<br />
analizisaTvis):<br />
• mdinaris auzis rai<strong>on</strong>is farglebSi ganxorcielebul aqtivobaTa m<strong>on</strong>acemTa bazis an<br />
m<strong>on</strong>acemebis marTvis sitemebis mimarT midgoma an maTi dafuZneba da m<strong>on</strong>itoringis<br />
arsebuli m<strong>on</strong>acemebi.<br />
wylis obieqtisTvis specifikuri sabaziso informacia;<br />
• abstraqtuli informacia mamoZravebel Zalebze wylis obieqtis mimdebare arealze.<br />
• mamoZravebeli Zalebis mier gamowveuli zewolebis dadgena, gansakuTrebuli<br />
damokidebulebiT im zewolebTan, romelnic CamoTvlialia damateba II. 1.4.-Si.<br />
• abstraqtuli m<strong>on</strong>acemebi specifikuri wylis obieqtisTvis, romelic moicavs<br />
raodenobriv, hidromorfologiur, fizikur, qimiur da biologiur m<strong>on</strong>acemebs.<br />
• damokidebuli wylis obieqtebis dadgena da gansaxilveli wylis obieqtebisa,<br />
romelnic iseve damokidebulni arian, rogorc maTi mdinareTa auzebi.<br />
• Tu saWiroa, dinebis sawinaaRmdego da dinebis mimarTulebis wylis obieqtebs Soris<br />
kavSirebis uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, ucxo organizaciebis CaTvliT.<br />
damatebiT arsebuli informacia da analizi:<br />
• wylis m<strong>on</strong>itoringis arsebuli analizis mimoxilva, mdgomareoba, marTvis gegemebi da<br />
sxva.<br />
49
50<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• informacia, romelic Segrovilia evropis komisiis arsebuli kan<strong>on</strong>mdeblobiT<br />
(registirebuli an daculi arealebis gamoyeneba, muxli 6) da naci<strong>on</strong>aluri<br />
kan<strong>on</strong>mdeblobiT.<br />
• mimoxilva, ramdenad unariania xelmisawvdomi meTodebi saWiro Sefasebebis<br />
Casatareblad.<br />
amocanebi (muxli 4)<br />
• amocanebis gansazRvra romelic miesadageba wylis obieqts.<br />
• m<strong>on</strong>itoringis arsebuli m<strong>on</strong>acemebis Sefaseba (biologiuri, fiziko-qimiuri da<br />
hidromorfologiuri), garemos amocanebTan mimarTebaSi, an savaraudo eqvivalentur<br />
amocanebTan mimarTebaSi.<br />
• gaazreba, ramdenad damxmarea midgoma wylis mimdebare arealis analogis gamoyenebiT.<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi, romelic unda dasruldes 2004 wlisTvis.<br />
• Sesabamisi k<strong>on</strong>ceptualuri gagebas SemuSaveba wylis obieqtis maxasiaTeblebis<br />
gaTvaliswinebiT, mimdebare arealis, qmedebebis, mamoZravebeli Zalebis, zewolebis da<br />
amocanebis;<br />
• Sesabamisi saSualebebis SerCeva, m<strong>on</strong>acemebis xelnisawvdomobaze da k<strong>on</strong>ceptualur<br />
gagebaze dayrdnobiT.<br />
• wylis obieqtis mgrZnobiarobis Sefaseba da damokidebuli wylis obieqtebis dadgena,<br />
romelnic zegavlenis qveS arian identificirebuli zewolebis Sedegad; Sefaseba,<br />
aris Tu ara wylis obieqti amocanis Seusruleblobis riskis mtarebeli.<br />
• zewolaTa da zegavlenaTa mravalferovnebis gamokvleva wylis obieqtis mimdebare<br />
arealze – mravalferovnebam SeiZleba migviTiTos, rom SesaZloa sasargeblo<br />
armoCndes wylis obietis qve-day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a R<strong>on</strong>isZiebebis praqtikuli programis SemuSavebis<br />
mizniT.<br />
• darwmuneba, rom mravalferovneba ar aris gamowveuli gaurkvevlobiT m<strong>on</strong>acemebis<br />
wyarosa da meTodebSi.<br />
• analizis warmoeba cvlilebebis da tendenciebis gamokvleviT qmedebebsa da<br />
zewolebSi, romelnic mosalodnelia 2015 wlisaTvis da mis Semdeg;<br />
• Tu warumatebloba savaraudoa, gam<strong>on</strong>aklisebis mimoxilva, romelTa gamoyeneba<br />
SesaZlebelia( dadgenilebiT gansazRvra, rogorc mZimed modificirebuli muxli 4.3.,<br />
droebiTi gauareseba muxli 4.6);<br />
• zemoTaRwerili yvela nabijis gadamowmeba rogorc (i) meti, an ukeTesi, m<strong>on</strong>acemebi<br />
gaxda xelmisawvdomi (ii) Sefasebis axali saSualebebi gaxda xelmisawvdomi da (iii)<br />
ramdenadac gamocdileba da codna viTardeba.<br />
produqciebi:<br />
• zewolaTa da zegavlenaTa analizis Sesaxeb moxseneba 3 Tvis manZilze dasrulebidan<br />
( muxli 15, Tavi 3.10);<br />
• riskis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i wylis obieqtebis pirveli Cam<strong>on</strong>aTvali;<br />
• analizis Sedegebis gamoyeneba informirebisaTvis minitoringis programis<br />
gansaviTareblad. (muxli 8) da R<strong>on</strong>isZiebaTa programa (muxli 11).<br />
3.12 gruntis wylebis mimoxilva<br />
ZiriTadi amocanebis Semajamebeli Cam<strong>on</strong>aTvali gruntis wylebis obieqtebis<br />
daxasiaTebisTvis sCans qvemoTmoyvanili teqstidan.<br />
sawyisi daxasiaTeba<br />
arsebuli m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebiT:<br />
gruntis wylebis ZiriTadi amocanebis Sejameba<br />
• dagrovili m<strong>on</strong>acemebi zewolebze gruntis wylis obieqtebze, gansakuTrebuli<br />
yuradRebiT im zewolebis mimarT, romelic CamoTvlilia damateba 11, 2, 2.1.<br />
50
51<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• dagrovili m<strong>on</strong>acemebi zemoqmedebebze gruntis wylis obieqtebze, gansakuTrebuli<br />
yuradRebiT im zewolebis mimarT, romelic CamoTvlilia damateba 11, 2, 2.1., da<br />
gansakuTrebuli mimarTebiT bunebrivi pirobebis mimarT.<br />
• Ggruntis wylebis m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis mimoxilva (qimiuri da wylis d<strong>on</strong>e) da<br />
m<strong>on</strong>acemebi damokidebul zedapirul wylebze da ekosistemebze, yuradRebiT cnobil<br />
zewolebis da zegavlenebis mimarT gruntis wylis obieqtze, da garemos amocanebis<br />
mimarT, romelnic Seesabamebian obieqts .(muxli 4).<br />
• Ggruntis wylis mimoqcevis k<strong>on</strong>ceptualuri modelis ganviTareba, romelic aseve<br />
ierTebs nakads asocirebuli zedapiruli wylis obieqtebisken da obieqtebidan, da<br />
qimiuri sistemis modeli rekomendirebulia, rogorc safuZveli gruntis wylis<br />
obieqtis gagebisa da dokumentirebisaTvis, da gadawyvetilebis miRebis<br />
xelSesawyobad.<br />
G * gruntis wylis mgrZnobiarobis Sefaseba dabinZurebis mimarT<br />
dabinZurebis aRricxuli zewolebisaTvis, da imis Semowmeba,<br />
aris Tu ara gruntis wylis obieqti kargi qimiuri statusis<br />
miuRwevlobis savaraudo riskis qveS.<br />
• gruntis wlis obieqtis wylis balansis Sefaseba, yuradRebis<br />
miqceviT aRricxuli raodenobrivi zewolebis mimarT, da imis<br />
Semowmeba, aris Tu ara gruntis wylis obieqti kargi raodenobrivi<br />
statusis miuRwevlobis savaraudo riskis qveS.<br />
* SesaZlo damokidebulebebis gaTvaliswineba gruntis wylis obieqtsa<br />
da dakavSirebul wylian garemos Soris.<br />
• qimiuri da raodenobrivi statusis gaTvaliswineba imas gadasawyvetad, aris Tu ara<br />
gruntis wylis obieqti kargi mdgomareobis miuRwevlobis savaraudo riskis qveS,<br />
wylian garemoSi damabinZureblebis arsebobis drois Sualedis gansazRvris CaTvliT.<br />
• Ggruntis wylis obieqtis daxasiaTebis mimoxilva SesaZloa Catardes Tu m<strong>on</strong>acemebi<br />
zewolebsa da zegavlenebze migviTiTeben, rom SesaZloa sasargeblo iyos obieqtebis<br />
qve-day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a R<strong>on</strong>isZiebaTa praqtikuli programis SemuSavebisaTvis. AamasTan nebismieri<br />
qveday<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a unda uTavsdebodes gruntis wylebis obieqtis gansazRvrebis ,wesebs’,<br />
romelic Sedis komisiis instruqciaSi.<br />
sadac ara arsebobs m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi gruntis wylis obieqtisTvis, zewolaTa da<br />
zegavlenaTa savaraudo arseboba da ararseboba unda gaTvaliswinebul iqnas gruntis wylis<br />
obieqtis savaraudo mdgomareobis Sefasebisas. sadac, m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebidan<br />
naTelia, rom gruntis wylis obieqti riskis qveSaa, an sadac ar aris adeqvaturi m<strong>on</strong>acemebi<br />
damarwmunebeli gadawyvetilebis misaRebad, rom gruntis wylis obieqti riskis qveSaa,<br />
procesi unda gagrZeldes Semdgomi daxasiaTebiT.<br />
Semdgomi daxasiaTeba<br />
ZiriTadi safexurebi aormagebs daxasiaTebas, romelic garda amisa emyareba damatebiT<br />
m<strong>on</strong>acemebs da analizis ufro daxvewil teqnikas.<br />
5. saSualebebi, romelnic exmarebian zewolaTa da zegavlenaTa analizs<br />
Sesavali da mimoxilva<br />
Ees Tavi fokusirebulia saSualebebze, romelnic saWiroa ZiriTadi midgomis<br />
ganxorcielebisaTvis, rogorc es moxazulia me-3 TavSi, da sadac naxsenebia, rom zogierTi<br />
am saSualebaTagan ukve xelmisawvdomia.<br />
amJamad ar arsebobs erTi saSualeba, romelsac unari aqvs awarmoos yvela tipis wylis<br />
obieqtebze zewolaTa da zegavlenaTa sruli analizi, da Zalian saeWvoa rom aseTi<br />
saSualeba SemTxveviT gamoCndes. Aamitomac, es instruqcia aRwers specifikur saSualebebs,<br />
romelic iTvaliswinebs procesis an garemos erT kerZo komp<strong>on</strong>ents (mag. zewolis Sefaseba,<br />
zedapiruli wyali, gruntis wyali, biologia). Sedegebi erT saSualebaze metis gamoyenebiT<br />
SesaZloa integrirebul iqnas wylis obieqtze zewolaTa da zegavlenaTa sruli analizis<br />
Casatareblad.<br />
sanam gamoiyenebT romelime saSualebas unda darwmundeT rom is Seesabameba im mizans<br />
romlisTvisac mas iyenebT. Tqven unda gq<strong>on</strong>deT naTlad gansazRvruli amocana, ra<br />
51
52<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
SekiTxvebs unda upasuxoT, Tu unda SearCioT saSualeba, romelsac SeuZlia gansaxilveli<br />
zewolebis da zegavlenebis simulacia da saWiro Sedegebis mowodeba. Tqven unda<br />
gaTviTcnobierebuli iyoT TiToeuli saSualebis SesaZleblobasa da naklovanebebSi.<br />
instruqcia iZleva miniSnebebs aseTi gadawyvetilebebisaTvis.<br />
TiToeul seqciaSi da damateba IV-Si aRwerilia saSualebaTa an modelebis erTi an meti<br />
aseTi magaliTi, magram aucilebelia xazgasmiT iTqvas, rom es magaliTebi ar aris IMPRESS<br />
rekomendirebuli an dadasturebuli saSualebebi. aRweril saSualebaTa umetesoba amJamad<br />
gamoiyeneba wevri qveynebis mier msgavsi da albaT, identuri funqciebisTvis, romelTac<br />
moiTxovs WFD- da, zogadad aseTi gamoyeneba aucilebelia saSualebis CasarTavad. Aarsebobs<br />
bevri sxva saSualebac, da eWvi ar aris rom isini xelmisawvdomni gaxdebian momavalSi.<br />
Aam instruqciaSi CasarTavad saSualeba raRac xarisxiT formaluri unda gaxdes garkveul<br />
wesebsa da procedurebSi. amasTan, es unda daefuZnos eqspertTa msjelobis garkveul<br />
formas, albaT k<strong>on</strong>sesusis formiT, romelic farTodaa miRebuli praqtikosebs Soris,<br />
samecniero codnis mimdinare mdgomareobas, an pirovnul gamocdilebas da codnas.<br />
Aaraswori iqneba, iTqvas, rom rom aq aRwerili saSualebebi aucileblad ukeTesia, vidre<br />
zewolTa da zegavlenaTa analizis Camtarebeli pirovnebis saeqsperto msjeloba.<br />
Aadgilobrivi codnisa da gamocdilebis Rirebuleba gadametebiT ar unda Sefasdes, an<br />
ugulvebel y<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>il iqnas ufro formaluri procesis sasargeblod, romelic saidanRacaa<br />
Semotanili. aseTi analizis Catareba unda iTvaliswinebdes mewileTa CarTvas, radgan isini<br />
savaraudod warmoadgenen damatebiT codnas da gamocdilebas.<br />
saSualebaTa cxrili ganixilavs zewolaTa Cam<strong>on</strong>aTvals. (seqcia 4.2) da skriningiT midgomas<br />
(seqcia 4,.3.). zewolaTa Cam<strong>on</strong>aTvali Seicavs im zewolaTa daumTavrebel sias, romelnic<br />
unda CaiTvalos zewolaTa da zegavlenaTa Sefasebis nawilad. skriningis teqnikis<br />
gamoyeneba CaTvlilia yvelaze sasargeblod direqtivis mokle droSi ganxorcielebisaTvis.<br />
Mmomdevno seqcia fokusirebulia magalitebze, Tu rogor unda iqnas gamoyenebuli<br />
garkveuli teqnologiebi analizTan midgomis gamartivebis mizniT.<br />
zogadi midgoma damyarebulia ZiriTadi safexurebis logikur m<strong>on</strong>acvleobaze, romelTa<br />
realizacia moiTxovs m<strong>on</strong>acemebis da saSualebebis srul xelmisawvdomobas.<br />
sapirispirod, seqcia 4.4. aseve ganixilavs mimdinare mdgomareobas, sadac am saWiro<br />
saSualebaTa didi nawili ar aris xelmisawvdomi, an ar aris dadgenili. Aase, rom is<br />
fokusirebulia saSualebebze, romelnic saWiroa specifikur kiTxebze sapasuxod. aseTi<br />
identifikacia tardeba zewolaTa da zegavlenaTa Soris damokidebulebis analiziT da<br />
mdgomareobasa da zegavlenaTa Soris damokidebulebis analiziT, rogorc moiTxovs<br />
direqtivis amocanebi.<br />
seqcia 4.4.-Si saSualebaTa saWiroeba Sedarebuli maT arsebobasTan. is day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia sam<br />
kategoriad:<br />
1. mTlianad xelmisawvdomi saSualebebi, romelnic garkveulwilad formaluria<br />
wesebisa da procedurebis krebulSi. Ees saSualebebi, rodesac SesaZlebelia,<br />
magaliTadaa moyvanili maTi aqtualuri gamoyenebis procesSi, romelic moicavs<br />
pirobebs, romelTa drosac SesaZlebelia maTi gamoyeneba. aseT SemTxvevaSi, sruli<br />
aRweriloba warmodgenilia damateba IV-Si.<br />
2. saSualebebi, romelnic jer kidev laboratoriis d<strong>on</strong>ezea an sawyisi gamocdis<br />
safexurzea. Ees kategoria moicavs gansazRvrul meTodebs, romelnic jer ar aris<br />
danergili moqmed sistemaSi. maT sWirdebaT Semdgomi ganviTareba da awyoba raTa<br />
daiwy<strong>on</strong> moqmedeba.<br />
amasTan zogi saSualeba SeiZleba Canacvlebul iqnas eqspertTa msjelobis<br />
garkveuli formiT.<br />
3. ar arsebuli saSualebebi. Aam SemTxvevaSi, ganviTarebis aucilebeloba, savaraudod<br />
kvlevis CarTviT naCvenebia SesaZlo sicarieleebis misaTiTeblad gamoyenebisas.<br />
damateba V Seicavs 4 seqcias, romelnic dakavSirebulni arian saSualebaTa tipebTan,<br />
dadgenilTan zogadi midgomis dros. aseTi tipebia:<br />
• zewolaTa skriningi da Sefaseba;<br />
• dabiZurebis zewolis raodenobrivi gansazRvra<br />
52
53<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• saSualebebi zewolaTa kombinirebisaTvis zemoqmedebis SefasebasTan-wylis obieqtebis<br />
modelebi;’<br />
da<br />
• zemoqmedebis Sefaseba<br />
4.2. zewolaTa cnobari<br />
zewolaTa cnobari Seicavs zewolaTa daumTavrebel Cam<strong>on</strong>aTvals, romelnic unda ganxilul<br />
iqnan, rogorc WFD-s zewolaTa nawili da zegavlenaTa Sefaseba. es Cam<strong>on</strong>aTvali SeiZleba<br />
ganixil<strong>on</strong>, rogorc mamoZravebeli Zalebis da zewolebis Semaxsenebeli, romelic<br />
warmoadgens winamorbeds faqtiur zewolaTa da zegavlenaTa analizisTvis. cxrilSi<br />
mocemuli mamoZravebeli Zalebi da zewolebi CamoTvlilni arian Sereulad da<br />
damoukideblad, saidanac arian naxsenebi gzebi, an substabciaTa Sesavali wyaroebi da sxva.<br />
zewolaTa cnobari warmodgenilia or safexurad. pirveli, cxrili 4.1-Si zewolebi<br />
dajgufebulia mamoZravebeli Zalebis 4 ZiriTad klasad, romelTac SeiZleba zegavlena<br />
moaxdin<strong>on</strong> wylis obieqtebis gansxvavebul kategoriebze da xeli SeuSal<strong>on</strong> maT amocanaTa<br />
SesrulebaSi. sasinji miTiTeba am savaraudo damokidebulebebze moxseniebulia cxrilSi<br />
4.2., sadac ricxvebi pirvel svetSi cxrilSi 4.2. mianiSneben Sesatyvis wrfeebze cxril 4.2-Si.<br />
gTxovT, gaiTvaliswinoT, rom cxrili 4.2. ireklavs cxrili 3.1. struqturas.<br />
cxrili 4.1. zewola, romelic unda gaiTvaliswin<strong>on</strong>, ixileT cxrili 4.2. meti detalebisTvis<br />
mamoZravebeli<br />
Zalebi<br />
wylis obieqtis kategoria<br />
amocanebi<br />
n°<br />
mdinareebi<br />
tbebi<br />
sanapiro/gruntis<br />
wylebi<br />
gamavali wylebi<br />
WFD (biota)<br />
<strong>on</strong>kanis wyali, NO3<br />
banaoba, dasveneba<br />
arealSi mcxovrebni,<br />
frinvelebi<br />
moluskebis/Tevzebis<br />
moSeneba<br />
10. dabinZureba<br />
11. ojaxi<br />
12 warmoeba (moqmedi,<br />
istoriuli)<br />
13. s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />
14. wylis kultura, TevzSeneba<br />
15. satyeo meurneoba<br />
16. gauvali areebi<br />
17. maRaroebi, samtexloebi<br />
18. nagavsayreliSenaxvis adgilebi<br />
19. transporti<br />
20. hidrologiuri<br />
reJimis cvlilebebi<br />
21. amoReba (s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba,<br />
warmoeba,ojaxi)<br />
22. nakadis regulaciis samuSaobi<br />
23. wylis simZlavreTa samuSaoebi<br />
24. Tevzis moSeneba<br />
25. gagrileba<br />
26. nakadis gafarToeba (gadacema)<br />
X X X X<br />
X X X X<br />
X X X X<br />
X X X X<br />
X X X<br />
X X X<br />
X<br />
X<br />
X X X<br />
X<br />
X<br />
X X X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X X X<br />
X X<br />
X X X X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X X X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
53
54<br />
30. morfologia (Siga<br />
cvlilebebi)<br />
31. sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo aqtivobebi<br />
32. urbanuli dasaxlebebi<br />
33. warmoebis areebi<br />
34. wyaldidobisgan dacva<br />
35. moqmedeba, SenarCuneba<br />
36. navigacia<br />
X X X<br />
X X X<br />
X X X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
X X X<br />
X X X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
40. biologia<br />
41. Tevzaoba/mebaduroba<br />
42. Tevzis/moluskebis moSeneba<br />
43. wyalsatevebis gamoyeneba<br />
X X X<br />
X X X<br />
X X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
11<br />
16<br />
19<br />
19<br />
19<br />
13<br />
13<br />
cxrili 4.2. gasaTvaliswinebeli zewolebis dausrulebeli Cam<strong>on</strong>aTvali<br />
n° wyaro wyaro wyaros tipis SigniT<br />
10 Sereuli wyaro<br />
12 urbanuli drenaJi (gamodinebis<br />
CaTvliT)<br />
13<br />
13<br />
13<br />
15<br />
15<br />
15<br />
15<br />
15<br />
25<br />
Sereuli s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />
metyeveoba<br />
industriuli/komerciuli mamulebi<br />
urbanuli areebi (kanalizaciis qselis CaTvliT)<br />
aeroportebi<br />
samagistralo gzebi<br />
rkinigza, liandagebi, mowyobilobebi<br />
portebi<br />
xnulebi ,gaumjobesebuli saTburebi, Sereuli fermeroba<br />
naTesebi intensiuri nutrientebis da pesticidebis<br />
gamoyenebiT an grZelvadiani SeSveli niadagis periodebi<br />
(marcvali, kart<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili, Saqris Warxali,<br />
Rvino, svia, xili, bostneuli)<br />
mesaq<strong>on</strong>leoba,-eroziis CaTvliT<br />
mebaReoba, oranJereebis CaTvliT<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis narCenebis gamoyeneba niadagisTvis<br />
torfis mopoveba<br />
nargavebi/niadagis momzadeba<br />
xisWra<br />
pesticidebis gamoyeneba<br />
sasuqis gamoyeneba<br />
n wyaro wyaro wyaros tipis SigniT<br />
22<br />
19<br />
drenaJi<br />
zeTiT dabinZureba<br />
11 sxva Sereuli<br />
19<br />
19<br />
11<br />
11<br />
11<br />
wertilovani wyaro<br />
Carecxili wyali<br />
Camdinare wylebis WuWyis xmeleTze dabruneba<br />
atmosferuli danaleqebi<br />
gafuWebuli miwis ganlageba zedapirul wylebSi<br />
menaveoba/navigacia<br />
municipaluri Carecxili wyali pirvel rigSi saSinao<br />
municipaluri Carecxili wyali, didi industriuli<br />
komp<strong>on</strong>entiT<br />
Stormis wyali da kritikuli wyaldidobebi<br />
privatuli Carecxili wyali, pirvel rigSi saSinao<br />
privatuli Carecxili wyali, didi industriuli<br />
54
55<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
11<br />
11<br />
19<br />
12<br />
12<br />
12<br />
12<br />
12<br />
12<br />
12<br />
12<br />
12<br />
25<br />
12<br />
19<br />
12<br />
17<br />
17<br />
17<br />
15<br />
17<br />
27<br />
17<br />
18<br />
18<br />
18<br />
18<br />
industria<br />
meSaxteoba<br />
dabinZurebuli xmeleTi<br />
komp<strong>on</strong>entiT<br />
navsadgurebi<br />
gazi/benzini<br />
qimikatebi (organuli da araorganuli)<br />
merqnis masa, qaRaldi, &ficrebi<br />
matyli/teqstili<br />
rkina da foladi<br />
sakvebis gadamuSaveba<br />
daduReba/gamoxda<br />
eleqtr<strong>on</strong>ika da sxva daqlorili gamxsnelebis<br />
momxmareblebi<br />
tyis masivebi /xe-tyis mkurnaloba<br />
k<strong>on</strong>struqcia<br />
energiis warmoeba<br />
tyavis moTrTilva<br />
navsaSenebi<br />
sxva manufaqturis procesi<br />
aqtiuri Rrma meSaxteoba<br />
aqtiuri Ria qvanaxSiris saiti/karieri<br />
gazis da navTis Zieba da produqcia<br />
torfis amoReba<br />
uxvi qvanaxSiri(da sxva) maRaroebi<br />
uxvi qvanaxSiri (da sxva) sabados gafuWebuli grova<br />
(arsebebi)<br />
Zveli miwayrilis adgilebi<br />
urbanuli industriuli saitebi(organuli da<br />
araorganuli)<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis saitebi<br />
samxedro saitebi<br />
13<br />
13<br />
13<br />
13<br />
12<br />
19<br />
19<br />
sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo<br />
wertebi<br />
saameurneo<br />
gaurkveveli<br />
salosi da sxva sakvebi<br />
cxvris farTo gamoyeneba da ganlageba<br />
nakelis depoebi<br />
fermis qimikatebi<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis sawvavi zeTebi<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis warmoebebi<br />
18<br />
18<br />
18<br />
14<br />
14<br />
12<br />
12<br />
12<br />
21<br />
21<br />
21<br />
24<br />
narCenebis menejmenti moqmedi miwayrilis adgilebi<br />
narCenebis gatanis moqmedi sadgurebi, nagavsayrelebi da<br />
sxva.<br />
ara sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo narCenebis gamoyeneba niadagisTvis<br />
wylis kultura xmeleTze dafuZnebuli TevzsaSenebi,<br />
/wyalmcenareebi/wylis kultura<br />
manufaqtura, gamoyeneba da<br />
gamodineba<br />
yvela<br />
industriuli/ s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />
meurneobis seqtoridan<br />
abstraqcia<br />
nakadis Semcireba<br />
Tevzis moSeneba zRvis wylis rezervuarebSi<br />
prioritetuli substanciebi<br />
prioritetuli saxifaTo substanciebi<br />
sxva Sesatyvisi substanciebi<br />
dacla s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobisTvis<br />
dacla wyalgamyvani danadgarebisTvis<br />
dacla industriisTvis<br />
dacla TevzsaSenebisTvis<br />
55
56<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
23<br />
21<br />
22<br />
dacla wylis energiisTvis<br />
dacla karierebisTvis/Ria maRaros saitebi<br />
dacla navigaciisTvis (ew. mommaragebeli arxebi)<br />
20 xelovnuri avseba<br />
26 gruntis wylebis avseba<br />
30 morfologiuri<br />
22<br />
21<br />
22<br />
nakadis regulacia<br />
hidroeleqtruli kaSxlebi<br />
wylis momaragebis rezervuarebi<br />
wyaldidobisgan damcavi kaSxlebi<br />
n wyaro wyaro wyaros tipis SigniT<br />
22<br />
22<br />
wylis gadagdeba<br />
jebirebi<br />
36<br />
35<br />
31<br />
31<br />
32<br />
mdinaris menejmenti<br />
arxis fizikuri cvlileba<br />
sainJinro aqtivobebi<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurbeobis gafarToeba<br />
meTevzeobis gafarToeba<br />
xmeleTis infrastruqtura (gzis/xidis k<strong>on</strong>struqcia)<br />
miwis amoTxra<br />
36<br />
36<br />
36<br />
gardamavali da sanapiro<br />
menejmenti<br />
31<br />
50<br />
30 sxva morfologiuri barierebi<br />
sxva antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri<br />
zRvis toti (estuari) /sanapiro miwisTxra<br />
zRvis k<strong>on</strong>struqciebi, gemTsaSenebi da navsadgurebi<br />
xmeleTis melioracia da polderebi<br />
xmeleTis qviSis momarageba (usafrTxoeba) (usafrTxoeba)<br />
12<br />
11<br />
33<br />
40<br />
10<br />
41<br />
40<br />
40<br />
10<br />
31<br />
nagavi/gamdinare nagavi<br />
WuWyiani naleqis ganlageba zRvaSi (istoriuli)<br />
maRaros Sesasvlelebi/gvirabebi, romelnic zemoqmedeben<br />
gruntis wylis dinebaze<br />
eqsploatacia/ sxva cxovelebis mocileba/ mcenareebis<br />
dasveneba<br />
meTevzeoba/ mebaduroba<br />
Semotanili jiSebi<br />
Semotanili daavadebebi<br />
klimatis cvlileba<br />
xmeleTis drenaJi<br />
skriningiT midgoma zogadi midgomis farglebSi<br />
skriningis midgomis amocanaa, miuTiT<strong>on</strong> martivi SefasebebiT wylis im obieqtebze<br />
romelnic gamokveTilad arian ,,riskis qveS” an ,,ar arian riskis qveS” , rom ver<br />
Seasruleben miznebs 1015 wlisaTvis. es SeiZleba moxdes, Tu mimdinare mdgomareoba sakmaod<br />
kargia an Zalian cudia, an Tu ar aris mosalodneli cvlilebebi zewolebSi. zogad<br />
modgomasTan SedarebiT, skriningiT midgoma SeiZleba Catardes yvela SemTxvevaSi<br />
(mdgomareobis Sefaseba, zegavlenis uq<strong>on</strong>lobis an garkveulobis Sefaseba) mamoZravebeli<br />
Zalis SefasebiT, rogorc zewolaTa Camnacvleblisa. SemdgomSi, skriningiT midgoma<br />
upiratesad emyareba arsebul m<strong>on</strong>acemebs, da ara modelirebas; sxvagvarad, aseTi midgomis<br />
gamWvirvalobis moTxovna ver Sesruldeba.<br />
56
57<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
skriningis teqnikis sami magaliTi unda axsen<strong>on</strong> Semdegi SemTxevevebisTvis:<br />
1. Tu mxolod zewolaTa m<strong>on</strong>acemebia xelmisawvdomi, es skriningi SeiZleba gamoyenebul<br />
iqnas amocanis Seusruleblobis riskis xelSesaSlelad.<br />
2. Tu mamoZravebeli Zala sworadaa Sefasebuli da gaTvlili patara arealebze,<br />
SesaZloa gamoiyen<strong>on</strong> dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebis klasificirebisTvis.<br />
3. Tu mxolod dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebi (mdgomareoba) aris xelmisawvdomi, am SemTxvevaSi,<br />
zewolaTa analizi savaraudoa gamoiyen<strong>on</strong> iq, sadac dakvirvebiT arasasurveli<br />
mdgomareobaa.<br />
magaliTebi pirveli SemTxvevisTvis 1 : im SemTxvevaSi Tu m<strong>on</strong>acemebis ar aris sakmarisi<br />
rom Sefasdes faqtiuri zegavlena, unda gamoyenebul iqnas teqnologiebi, romelic<br />
gamoiyenebs mxolod zewolaTa m<strong>on</strong>acemebs. LAWA zewolis skriningis procedura<br />
SemuSavebul iqna mniSvnelovani zewolebis dasadgenad, romelnic miuTiTeben wylis romeli<br />
obieqtebi arian riskis qveS da statusis romeli elementebi (biologiuri,substanciebi)<br />
unda gaiTvaliswin<strong>on</strong> m<strong>on</strong>itoringis programiT. zog SemTxvevaSi, m<strong>on</strong>acemebi romelnic ukve<br />
Segrovda sxva direqtivebis safuZvelze (mag. urbanuli Canarecxi wylis direqtiva)<br />
gamoyenebul unda iqnas. es procedura aris sasargeblo sarCevi Tu savaraudod ras SeuZlia<br />
zemoqmedebis gamowveva.<br />
LAWA skriningis proceduris meore nawili naxsenebia damatebaSi, romelic exeba<br />
zegavlenaTa Sefasebas.<br />
cxrili 4.3. kriteriumebis magaliTebi mniSvnelovani zewolebisTvis: germanuli<br />
zewolaTa skriningis saSualeba<br />
LAWA<br />
zewolebi: wertilovani wyaroebi<br />
sazogadoebrivi Camdinare wylebis –<br />
gamajansaRebeli sadgurebi >2000PE<br />
(aRebulia urbanuli Canarecxi wylis<br />
gajansaRebis direqtividan)<br />
pirdapiri industriuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />
Stormis wyali/kobinirebuli Carecxili<br />
wylis gamodineba<br />
kriteriumebi<br />
- wylis gadenis wliuri moculoba<br />
-mosaxleoba (P) da mosaxleobis<br />
eqvivalentebi (PE);<br />
-substanciebis tvirTi germanuli Carecxili<br />
wylis direqtivis damateba 1-is mixedviT;<br />
-prioritetuli nivTierebebis wliuri<br />
tvirTi, xarisxis substanciebi;<br />
amocanis direqtiva, da mdinaris auzisTvis<br />
specifikuri substanciebi, Tu rogor arian<br />
es substanciebi SemosazRvrulni wylis<br />
direqtivebiT.<br />
- sistemaTa dadgenileba IPPC direqtivis<br />
mixedviT=<br />
damabinZureblebi EPER mixedviT;<br />
-qarxnebis wliuri datvirTva movaleoba<br />
gaakeTdes moxseneba IPPC direqtivis mixedviT.<br />
- k<strong>on</strong>kretuli sididis zRurblis<br />
gaTvaliswineba 26 substanciis wliuri<br />
datvirTvisTvis(ix. cxrili 1:zomis<br />
zRurblebi;EPER);<br />
-prioritetuli substanciebis wliuri<br />
datvirTva, xarisxis substanciebis<br />
amocanebis direqtiva, da mdinaris auzis<br />
specifikuri substanciebi, Tu rogor arian<br />
es substanciebi SemosazRvruli wylis<br />
direqtiviT;<br />
sakvebi industriis danadgarebi>4000EP.<br />
-Carecxili wylis gamodineba urbanuli<br />
arealidan >10km 2 ;<br />
-urbanuli arealebi SeiZleba Sefades mag.<br />
57
58<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
dafuZnebuli CORINE –miwis safarze,<br />
gamravlebuli gamodinebis koeficientze,<br />
Ggam<strong>on</strong>adenebi temperaturuli datvirTviT gam<strong>on</strong>adenebi temperaturuli<br />
datvirTviT>10MW<br />
zewolaTa Sereuli wyaroebi<br />
kriteriumebi<br />
Sereuli wyaroebi zogadad mimoixileba gruntis wylebis gamokvlevisas. normalurad es<br />
m<strong>on</strong>acemebi SeiZleba aseve gamoiyen<strong>on</strong> zedapiruli wylis obieqtebis aRwerisaTvis (es ar<br />
gamoiyeneba zedapiridan eroziisTvis gradientiT >2%-ze. Tu gruntis wylis aRweris<br />
Sedegebi ar aris xelmisawvdomi, Semdegi sidideebi SeiZleba gamoviyenoT Sereuli<br />
zewolebis SefasebisaTvis:<br />
-dasaxlebuli miwa >15%-ze;<br />
-s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba=40%;<br />
- Saqris Warxali, kart<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili da<br />
marcvleuli=sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo miwis 20% -<br />
s;<br />
-specialuri naTesebis miwa (venaxebi, xili,<br />
bostneuli)= sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo miwis 5%-s.<br />
-dabinZurebuli xmeleTi =individualuri<br />
SemTxveva<br />
wylisgan dacla<br />
kriteriumebi<br />
dacla recirkulaciis gareSe >501/s<br />
wylis mimoqcevis regulacia<br />
kriteriumebi<br />
antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri barierebi parametri ,,antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri<br />
barierebi” (nakadis dasaxlebis mimoxilva) ≥<br />
6<br />
morfologiuri cvlilebebi<br />
morfologiuri cvlilebebi<br />
parametri ,,dabrunebuli wyali” (nakadis<br />
dasaxlebis mimoxilva) =7<br />
gadaxris manZili >Xkm<br />
kriteriumebi<br />
nakadis dasaxlebis mimoxilva da SedarebiTi<br />
m<strong>on</strong>acemebi<br />
OECD –volenveideris midgoma tbebis klasifikacize SemuSavebuul iqna Sesafaseblad, rom<br />
tba miaRwevs garkveul tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikul mdgomareobas nutrientebis Setanis Sedegad (ZiriTadad<br />
fosforis). is SesaZlebelia gamoyenebul iqnas rogorc skriningis saSualeba,<br />
gansakuTrebiT roca aqtualuri mdgomareoba SeiZleba Seadar<strong>on</strong> SesaZlo bunebrivs.<br />
procedura ar aris aRwerili am instruqciaSi, radgan is SeiZleba napovni iqnes<br />
literaturaSi da naci<strong>on</strong>alur klasifikaciis sitemebSi tbebisaTvis.<br />
SemTxveva 2-is magaliTi: evropis wylis qseli (EEA, ixileT Tavi 6 da damateba V) iyenebs<br />
mamoZravebel Zalebs, rom day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>il iqnas mdinaris m<strong>on</strong>itoringis sadgurebis auzebi.<br />
warmomadgenlobiTi dakvirvebis m<strong>on</strong>acemebi<br />
aCvenebs mkveTrad gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>il gansxvavebebs wylis xarisxsSi wnevebis albaTobasTan<br />
dakavSirebiT, romelnic Sedegia mamoZravebeli Zalebis arsebobisa wylis mimdebare<br />
arealebze. stratifikaciis (Sreebad day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is) mowodebuli safuZveli Sedgeba mcire<br />
elementaruli areebisgan (mag.safrangeTSi, saSualo zomaa 90km 2) isini qmnian populaciis<br />
statistikuri sarwmunoebas wylis obieqtis mimdebare areebze.<br />
dakvirvebis warmomadgelobiTi m<strong>on</strong>acemebi gamoiyeneba drois tendenciebis Sesafaseblad<br />
(nitratebisTvis, am<strong>on</strong>iumisTvis da sxva). martivi filtraciis teqnikis gamoyeneba iZleva<br />
SesaZleblobas mocilebul iqnas wliuri cvlilebebi mdinaris gamodinebaSi da amgvarad<br />
gvawvdis tendenciis statistikur Sefasebas, ,,biznesi, rogorc Cveulebriv” scenaris<br />
mixedviT.<br />
es midgoma iyenebs mxolod m<strong>on</strong>itorirebul m<strong>on</strong>acemebs da mamoZravebeli Zalis martiv<br />
m<strong>on</strong>acemebs, saxeldobr CORNE xmeleTis dafarvas da populaciis aRnusxvas.<br />
58
59<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
magaliTi mesame SemTxvevisTvis 3 im SemTxvevaSi, roca mxolod m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebia<br />
xelmisawvdomi, wylis xarisxis klasifikaciis Sedegebi gamoyenebadia, rogorc skriningis<br />
saSualeba. momxmareblebma unda gaiTvaliswin<strong>on</strong> am sqemaTa SezRudvebi direqtivis<br />
amocanebis nakrebTan dakavSirebiT. moTxovneba CamoTvlilia Tavi 3.5-Si. magaliTebi Sesulia<br />
Tavi 4-is damatebaSi.<br />
erTi magaliTi – germanuli LAWA zemoqmedebis Sesafasebeli saSualeba- gvTavazobs<br />
gamoyenebul iqnas zRurblebi, rogorc skriningi saSualebebi wylis obieqtis<br />
klasifikaciis Sedegebis Sesajameblad.<br />
meore magaliTi - wylis xarisxi iTvaliswinebs (WQA) teqnologias, (ix. Tavi 6)-romelic<br />
exmareba imis dadgenas, savaraudod ra saxis zewlebi arian CarTulni. WQA procesis<br />
xarisxis maCveneblebi gazomili k<strong>on</strong>centraciebidan,<br />
iZlevian gansxvavebuli wylis xarisxis sakiTxebis Sedarebis saSualebas, Tu gamoyenebuli<br />
klasifikaciebis Sedareba SesaZlebelia. sakiTxebi romelnic gansazRvraven wylis obieqtis<br />
srul statuss, SesaZloa gansazRvrul iqnan wylis xarisxis sakiTxebis SedarebiT.<br />
Mmiuxedavad imisa, rom WQA da evrowylis qseli iwyeba igive m<strong>on</strong>acemebiT (minitoringis<br />
wertilebidan) maT SemuSavebuli aqvT mdinaris xarisxis sakiTxebis damatebiT Sefasebebi,<br />
rac iZleva problematuri wylis obieqtebis Zlieri skriningis saSualebas.<br />
HMWB instruqcia gvTavazobs zogierT saSualebas hidromorfologiuri zewolebis da<br />
maTi zegavlenebis Sesafaseblad ( ixileT (WFD CIS instruqcia #4 Zlier modificirebuli<br />
wylis obieqtebis Sesaxeb/HMWB). Tavi 3.4 da Tavi 4-is damateba ajamebs codnas fizikuri<br />
cvlilebebisa da zegavlenebis kavSiris ZiriTad Ggamoyenebaze (mamoZravebeli Zalebis).<br />
sabaziso sakiTxebi ricxobrivi modelebis gamoyenebis Sesaxeb<br />
ekologiuri, hidrogeologiuri da geoqimiuri sistemebis maTematikuri modelebi<br />
gamoyenebul unda iqnas wylis moZraobis stimulaciisaTvis, da damabinZureblebis bedisa da<br />
gadaadgilebis gansazRvrisaTvis wylis obieqtze. Mmodeli iRebs mravalferovan formebs<br />
da warmoSobs kiTxvebs, romelsac pasuxi unda gaeces (mag savaraudod rogori SeiZleba<br />
iyos gruntis wylis qimiuri statusi?), m<strong>on</strong>acemebis, drois da f<strong>on</strong>debis xelmisawvdomoba<br />
Sesatyvisad gasaTvaliswinebelia imis gadasawyvetad, Tu ra sirTulis modelia<br />
gamosayenebeli. zogadad, rac ufro kompleqsuria modeli, moTxovnebi m<strong>on</strong>acemebis mimarT<br />
da xarjebi ufro maRalia, da ufro didi droa saWiro mis dasasruleblad. Aamis Sedegad,<br />
rTuli ricxobrivi modelis sizuste albaT ufro maRalia, vidre es miiRweva ufro martivi<br />
modelis gamoyenebiT. amasTan, WFD-s mixedviT wylis obieqtis daxasiaTebis k<strong>on</strong>teqstiT<br />
arsebobs bevri kiTxvebi romelTac adeqvaturi pasuxi SeiZleba gaeces martivi modelis<br />
meSveobiT.<br />
rekomendirebulia mravaljeradi midgoma, sadac Semfaseblebi iwyeben martivi<br />
k<strong>on</strong>ceptualuri gagebiT an analitikuri modelebiT da gadadian maTematikur modelebze,<br />
mxolod sadac wylis obieqtebi savaraudo riskis qveS arian, an sadac R<strong>on</strong>isZiebaTa<br />
detaluri programebia SemuSavebiuli. Mbevr SemTxvevaSi martivi analitikuri modeli<br />
adeqvaturia, rom Seafasos damabinZureblis qcevebi, amasTan garkveul situaciebSi ufro<br />
rTuli ricxobrivi modelebis gamoyenebaa saWiro.<br />
Semfaseblebma SeiZleba gamoiyen<strong>on</strong> ricxobrivi modelebi dabinZurebis wertilovani da<br />
Sereuli wyaroebis efeqtebis winaswargansazRvrisaTvis ufro farTo gruntis wylis<br />
obieqtze da damokidebul ekosistemebze da zedapirul wylebze, aseve iwinaswarmetyvel<strong>on</strong><br />
wylis resursebis daclisa da xelovnuri Sevsebis efeqtebi. Amas garda, ricxobrivi<br />
modelebis ganviTareba exmareba Semfaseblebs:<br />
• dadgin<strong>on</strong> m<strong>on</strong>acemebis da codnis naklovanebebi;<br />
• winaswargansazRvr<strong>on</strong> garkveuli raodenobiT dabinZurebis zewolebis zemoqmedebebi<br />
daSorebul receptorebze;<br />
• iwinaswarmetyvel<strong>on</strong> garkveuli raodenobiT daclisa da xelovnuri Sevsebis<br />
zewolebis zemoqmedeba wylis resursebze, nebismieri zemoqmedebis CaTvliT<br />
zedapiruli wylis obieqtebze da damokidebul wylis ekosistemebze;<br />
• damabinZureblebis bedisa da gadaadgilebis winaswargansazRvra;<br />
59
60<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• modeliT winaswargansazRvrisas sivrculi da droebiTi cvalebadobis dadgena (rac<br />
xSirad SeuZlebelia martivi analitikuri modelebiT).<br />
saSualebaTa identifikacia: saWiros da arsebulis Sedareba da magaliTebi<br />
IMPRESS orientiri exeba zemoqmedebebsa da zewolebs. amasTan dakavSirebuli saSualebebi<br />
identificirebulia ori mimarTulebiT: isini an SesaZlebels xdian raodenobrivad<br />
ganisazRvros zewola, romelic savaraudod iwvevs zegavlenas an SesaZlebels xdian<br />
Sefasdes mdgomareoba (zegavlenis Sefaseba mdgomareobis cvlilebis Sedegad) .<br />
Ees identifikacia tardeba wylis obieqtebis ZiriTadi kategoriebisaTvis, mag. Mmdinareebis,<br />
tbebis, da wyalsatevebisTvis, gruntis wylebis da gamavali wylebisTvis. zogierTi<br />
saSualeba TvalsaCinod saerToa garkveuli kategoriebisTvis. Ziebis gasamartiveblad,<br />
zewolebi dajgufebulni arian identuri funqciebis mixedviT (nutrientebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a),<br />
Tavad wyaroebis gauTvaliswineblad.<br />
saSualebaTa identifikacia gamosaxulia oTxi formis k<strong>on</strong>struqciiT, TiToeuli TiToeul<br />
wylis obieqtis kategoriaze. Yyvela cxrils aqvs erTnairi struqtura: amocanebi mocemulia<br />
svetebis TavSi, da zewolebi –wrfeebSi. TiToeuli ujra warmoadgens ,,saSualebaTa jgufs”<br />
romelnic aRqmulni arian rogorc mosalodnel informaciis momwodebelni. Uujredis feris<br />
kodi adasturebs sul cota erTi saSualebis arsebobas, romelsac SeuZlia zewolis<br />
raodenobrivi gansazRvra da dakavSirebul zegavlenaTa Sefaseba. mniSvnelobis aramq<strong>on</strong>e<br />
ujredebi miTiTebuli arian, rogorc ,,NA” anu ,,ar gamoyenebadi”. mdgomareobis Sefaseba<br />
ganixileba rogorc kategoriis komp<strong>on</strong>entebTan dakavSirebuli ZiriTadi saSualeba, da<br />
moxseniebulia TiToeuli formis pirvel xazze.<br />
4.5.1. saSualebebi mdinareebisTvis<br />
cxrili 4.4. mdinaris wylis mobieqtebisaTvis saWiro saSualebebis xelmisawvdomobis<br />
Sefaseba<br />
mdinareebi WFD Ddaculi arealebi<br />
saSualebaTa kategoriebi :<br />
1. xelmisawvdomi da<br />
danergili<br />
saSualebebi<br />
2. xelmisawvdomi<br />
magram<br />
saSualebebi<br />
3. araxelmisawvdomi<br />
saSualebebi<br />
daunergavi<br />
Ffiziko-qimia<br />
Flora<br />
Uuxerxemloebi<br />
Tevzebi<br />
zewolis kvalifikacia ToToeuli zewolis jgufze<br />
dabinZureba<br />
Nnutrientebi<br />
zogadi pirobebi<br />
60<br />
Sasmeli wyali,<br />
nitratebi<br />
Bbanaoba, dasveneba<br />
Mobinadreebi, Tevzebi<br />
SeniSvnebi meTodebze<br />
da saWiro m<strong>on</strong>acemebze<br />
M<strong>on</strong>eris, Nopolu, evrowylis qseli<br />
toqsinebi<br />
mxolod nawilobrivi Sefaseba<br />
paTogenebi<br />
wylis reJimi<br />
Ddacla, amoReba, Senaxva saSualebebi, romelnic ar moicaven<br />
yvela mizans<br />
wyaldidobis<br />
cvlileba<br />
reJimis<br />
bevri maCvenebeli, arc mTliani<br />
procedura da arc adgilobrivi<br />
mimaniSnebeli m<strong>on</strong>acemebi
61<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
cvlileba wylis dinebis<br />
reJimSi<br />
61<br />
Mmxolod qimiasTan urTierTobebia<br />
dokumentirebuli, sxvagvarad lokaluri<br />
eqspertizaa saWiro<br />
mZime cvlileba gamodinebaSi gansazRvrebebi, romelnic unda<br />
formalurni gaxdnen<br />
morfologia<br />
xangrZlivi kursis gaxleCa<br />
Kkalapotis xelovnuri<br />
Seqmna<br />
SenarCuneba, kalapotis<br />
samuSaoebi<br />
cvlileba<br />
mdinaris<br />
mimarTulebaSi<br />
Fformis (facias) cvlileba<br />
Nnapirebis xelovnuri Seqmna<br />
Ddestruqcia/damatebebis<br />
blokireba<br />
biologia<br />
Ppirdapiri STanTqva<br />
maCveneblebi ar aris xelmisawvdomi<br />
Nnawilobrivi STanTqvis statistika<br />
TevzWeris menejmenti<br />
jiSebis Semotana kavSirebi bunebrivi k<strong>on</strong>servaciis<br />
mimoxilvebis SeqmnasTan<br />
daavadebaTa Semotana<br />
Mmdgomareobis Sefaseba<br />
cudi dokumentacia<br />
magaliTad LAWA, finuri Sefasebis<br />
saSualeba, E&W cxaurebi, SEQ-eau<br />
(garemos Sefasebis erTeuli). wylis<br />
angariSebi da eurowylis qseli<br />
Sedegebis dasagroveblad.<br />
SeniSvna, rom arsebuli klasifikaciebi Cveulebriv ar afaseben biologiuri elementebis<br />
gansxavebebs bunebrivi statusisgan, rogorc amas moiTxovs WFD.<br />
Ddamateba V.1.2. amgvarad, maTi Sedegebi SemosazRvruli miSvnelobisaa, magram gamoyenebulni<br />
unda iyvnen pirveli Sefasebisas 2004w. (Semdgomi axsna TavSi 3.6.)<br />
zewolis da zegavlenis raodenobrivi Sefasebis saSualebebi xelmisawvdomia<br />
mxolod SemosazRvruli raodenobis zewolaTa tipebisaTvis, ZiriTadad,<br />
romelnic exeba organul da nutrientebiT gamowveul dabinZurebis tvirTs.<br />
saSualebaTa jgufis gaTvaliswinebiT, am jgufebis mxolod 10% SeiZleba magaliTad iqces<br />
danergili saSualebebis meSveobiT. sapirispirod, jgufebis didi nawili (45%-mde<br />
TiToeuli) kvlav saWiroebs Zalisxmevas an ganxorcielebis an samecniero<br />
ganviTarebisaTvis, ZiriTadad morfologiasTan dakavSirebul SefasebebSi.<br />
zewolaTa raodenobrivi Sefaseba idealurad SiZleba moxdes m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis<br />
gamoyenebiT. amasTan, aseTi m<strong>on</strong>acemebi ar arseboben mravali pirobebis dros, an ar arian<br />
minitorirebulni. Tumca, arsebuli saSualebebi<br />
iyeneben alternatiul informacias zewolis raodenobrivi SefasebisTvis. sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo<br />
sameurneo zewolis informaciisaTvis niadagis tipze, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo aqtivobaze da<br />
menejmentis strategiaze damuSavebulia, maSin roca Canarecxi wylis gam<strong>on</strong>adenis<br />
zewolisaTvis saWiroa dadgindes populaciis Senatanis eqvivalenti mcenareebisaTvis da<br />
gadamuSavebis tipi.<br />
saSualebis gamoyenebis Sedegi unda gaerTiandes sxva saSualebasTan, romelic<br />
akombinirebs informacias zewolebze, mimRebi wylis obieqtis warmoCinebiT. Aase, magaliTad,<br />
zewola daclis Sedegad pirvelad raodenobrivad fasdeba, da Semdeg kombinirdeba<br />
informaciasTan mdinaris sistemaze aqtualuri zegavlenis dasadgenad.<br />
amJamad danergili saSualebebi, romelic exeba dabinZurebis zewolebs (magaliTebi aRebuli<br />
MONERIS-dan, NOPOLU, SENTWA, ix. Ddamateba IV) ar aris fundamenturad gansxvavebuli.<br />
qveynis moTxovnebis Sesabamisad, da moxsenebis saWirobebisaTvis, zogierTi procesi metad
62<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Tu naklebad detalizebulia, rogorc es naCvenebia qvemoT (ufro detaluri prezentacia da<br />
miniSnebebi mocemulia damateba IV-Si.);<br />
• germanuli MONERS (nutrientebis gam<strong>on</strong>aJ<strong>on</strong>is modelireba mdinareTa sistemebSi)<br />
sxvadasxva gzebiT afasebs nutrientebis Setanas germaniis baltiis zRvis mimdebare<br />
arealis mdinaris auzebSi. Mmodeli damyarebulia geografiul sainformacio<br />
sistemebze (CIS), romelic Seicavs cifrul rukebs iseve rogorc farTo statisikur<br />
informacias da m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebs mdinareebSi, gruntis wylebSi, drenaJze da<br />
wertilovani wyaroebidan gam<strong>on</strong>adenze. wylis dabinZurebis ZiriTadi gzebi<br />
gaTvaliswinebulia da teqnikuri informaciis da codnis ararsebobis SemTxvevaSi,<br />
isini damuSavebulia zusti koeficientebis meSveobiT. Mmodelis SemuSavebis erTi<br />
gansakuTrebuli maxasiaTebelia, rom gansxvavebuli qve-modelebi validurad<br />
CaTvlilia damoukidebeli m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebiT, magaliTad gruntis wylis<br />
modeli SemuSavebuli iqna gruntis wylebSi nanax azotis k<strong>on</strong>centraciebze<br />
dakvirvebiT, da ara mdinareSi nutrientebis tvirTze dakvirvebaze dayrdnobiT;<br />
• NOPOLU sistema moicavs nebismieri teretoriis wyalTan dakavSirebuli<br />
maxasiaTeblebis srul aRwerilobas, magaliTad safrangeTis qalaqebis dasaxlebebs,<br />
sadac is progresulad inergeba. hidrologiuri da administraciuli ganawilebis<br />
damokidebulebebi imarTeba sistemis specifikuri kavSirebis meSveobiT (didi<br />
qalaqebis gam<strong>on</strong>ay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i daSorebul mdinareSi) an jvaredini informaciiT, romelic<br />
amoRebulia CIS cxrilebidan, rogoricaa CORINE xmeleTis safari. sistemis<br />
mniSvnelovani maxasiaTeblebia Sedegebis SeerTebis da daSlis SesaZlebloba<br />
nebismier farglebSi, rac pasuxobs moxsenebis specifikur moTxovnebs. sistema<br />
orientirebulia statusis Sefasebaze, zewolis kvalificirebasa da zegavlenaTa<br />
analizze, fokusirebulia ra dakvirvebebis m<strong>on</strong>acemTa gamokvlevaze. Ggam<strong>on</strong>adenebis<br />
gamoTvla miznad isaxavs datvirTvis dadgenas, didi wyaroebis m<strong>on</strong>itoringis<br />
m<strong>on</strong>acemebis da arealis wyaroebis statistikuri m<strong>on</strong>acemebis Sejamebas;<br />
• SENTWA modeli ,,nutrientebis gadatanis Sefasebis sistema zedapirul wylebSi “<br />
astimulirebs nutrientebis gamodenas s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobidan (,,nakelis sasuqiT<br />
gamdidreba) zedapirul wylebSi. Ees aris naxevrad empiriuli modeli, romelic<br />
raodeobrivad afasebs nutrientebis gamodenis sidides. is raodenobrivad<br />
gansazRvravs totaluri N-is da totaluri P-s datvirTvas (kg an t<strong>on</strong>a N/P kg an t<strong>on</strong>a<br />
N/P TiTo heqtarze) wliur an Tviur bazisze da mdinaris ToToeul mimdebare<br />
arealze belgiis flandriaSi.<br />
instruqcia #3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
62
63<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
mimdinare Zalisxmeva, rom Sedarebul iqnas nutrientebiT gamowveuli dabiZurebis modelebi,<br />
tardeba EUROHARPiniciativiT (detalebi xelmisawvdomia vebsaitze hrrp://www.euroharp.org.site).<br />
saubedurod, samuSaos grafiki ar Seesabameba 2004 wlis moxsenebas, magram sasargeblo<br />
iqneba direqtivis ganxorcielebis mogvianebiTi fazebis dros.<br />
mdinareze zewolebis modelirebis saSualebebis didi raodenoba, romelTa magaliTia<br />
SIMCAT (ixileT damateba), SemuSavebulia da daxarisxebulia. Ees modelebi SemuSavebulia<br />
upiratesad fiziko-qimiuri zewolebis meqanizmebis simulaciisaTvis, da ar gvexmareba<br />
direqtivis mier Semotanili axali sakiTxebis Sesafaseblad.<br />
Ddanergili saSualeba, romelsac unari aqvs Seafasos hidrologiuri reJimis da<br />
morfologiis cvlilebaTa zegavlena, ar aris identificirebuli. Mmiuxedavad amisa, adre<br />
xelmisawvdomi m<strong>on</strong>acemebi gamodinebis da wylis d<strong>on</strong>is amaRlebis Sesaxeb SeiZleba<br />
gamoyenebul iqnas specialuri maCveneblebis Sesaqmnelad. magaliTad, loqos gamravlebis<br />
pirobebi, Tevzis gadasatani trapis efeqturoba, kaSxlis avsebis zemoqmedeba da sxva.<br />
SesaZloa Sefasdes dRiuri gamodinebis m<strong>on</strong>acemebis da martivi amaRleba-gadineba<br />
damokidebulebebis statistikis gamoTvliT. mTavari warumateblobaa, mimdinare saCvenebli<br />
m<strong>on</strong>acemebis ar arseboba, romelic SeiZleba miesadagos TiToeul ganxilul wylis obieqts:<br />
ras niSnavs wylis d<strong>on</strong>is amaRleba Waobian mindorze, ra niSnavs gamodineba aRWurvili<br />
kaSxalidan, ramdeni ,,mcire” wyaldidobaa aq?<br />
Mmdgomareobis Sesafasebeli saSualebebi, Cveulebriv kargad dokumentirebuli da<br />
xelmisawvdomia. isini iyeneben m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebs, romelnic SeiZleba gamoiyen<strong>on</strong> da<br />
savaraudo zegavlenebi aqedan gamoiyvan<strong>on</strong>.<br />
Qqveynebis umetesobam SeimuSava Tavisi sakuTari klasifikaciis sistemebi,<br />
romelnTac garkveuli gansxvavebebi gaaCniaT k<strong>on</strong>cefciaSi. Ffinuri wylis xarisxis<br />
klasifikaciis sistema (damateba IV) SemuSavda informaciis gasacemad wylis gamoyenebaze<br />
adamianTa miznebisaTvis. is iTvaliswinebs mxolod ekologiuri xarisxis elementebs,<br />
romelTac pirdapiri zemoqmedeba aqvT wylis gamoyenebis SesaZleblobaze. is erTnairad<br />
eqceva<br />
wylis yvela obieqts, da ar ansxvavebs wylis sxvadasxva kategoriebs an wylis obieqtebis<br />
tipebs. Kklasifikacia ZiriTadad damyarebulia qimiuri xarisxis elementebze, magram aseve<br />
zog biologiur elementze, rogoricaa higienis maCveneblebi, qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili da<br />
wyalmcenareebi. Kkriteriumebi da zRurblis maCveneblebi mocemulia damatebaSi.<br />
inglisisa da uelsis mdinareTa ekosistemebis klasifikaciis sqema, romelTa zRurblebi<br />
mocemulia damatebaSi, iyenebs rva fiziko-qimiuri determinantis cxrils, romelic<br />
miesadageba m<strong>on</strong>itoringis wertilebs.<br />
G gamoyenebuli fiziko-qimiuri raodenobebi SeiZleba mopovebul iqnas dakvirvebis<br />
m<strong>on</strong>acemebidan an Seqmnili modelidan. Kklasebi 1 da 2 iTvleba oragulis da kobris jiSis<br />
Tevzebis populaciebisTvis xelsayreli pirobebis warmomdgenad.<br />
Ggermanuli Sefasebis saSualeba, dadgenili LAWA-s mier (wyalze momuSave saxelmwifo<br />
jgufi) afasebs wylis obieqtis mdgomareobas garemos xelmisawvdomi m<strong>on</strong>itoringis<br />
meSveobiT. sxva saSualebebisgan gansxvavebiT is iTvaliswinebs dagrovil kriteriumebs,<br />
mdinaris qselis tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikuli mdgomareobis CaTvliT. albaTobis Sefaseba, rom kargi<br />
ekologiuri an qimiuri mdgomareoba ver miiRweva dakvirvebis periodis manZilze, romelic<br />
Catarebulia damatebaSi dazustebuli wesis mixedviT.<br />
Ffranguli SEQ miznad isaxavs gaiTvaliswinos wylis sistemis yvela Semadgeneli (<br />
mdinareebi, tbebi, gruntis wylebi, gamavali ) da maTi komp<strong>on</strong>entebi (wyali, biologia,<br />
morfologia). Mmdgomareoba fasdeba<br />
zRurblis d<strong>on</strong>eebis SedarebiT, romelic dadgenilia determinantebis Sesatyvisi<br />
jgufebisTvis gamoyenebis tipis gaTvaliswinebiT. aseTi midgoma ajamebs yvela xelmisawvdom<br />
informacias da dadgenilebas, sirTulis garkveuli xarisxis xarjze. Mmeti detalebi<br />
warmodgenilia damateba IV-Si.<br />
Sejameba, romelic exeba mdinareebisTvis gamosadeg saSualebebs<br />
Mmravali saSualebaa xelmisawvdomi, magram saubedurod isini fokusirebulni arian<br />
klasikur dabinZurebaze, romelic SeiZleba gamoiTvalos da modelirebul iqnas.<br />
Hhidrologiuri zewolebisTvis mravali siaxlis SemuSavebaa saWiro. Aam SemTxvevaSi, unda<br />
63
64<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
ganisazRvros maCveneblebis Cveulebrivi rigi, kopirebuli Sesatyvisi zRurblis<br />
maCveneblebis lokaluri gansazRvriT. morfologia da biologiuri zewolebi, romelnic<br />
kargad ar arian gagebulni, saWiroben<br />
saSualebebis ganviTarebas ekologiuri statusis Sesafaseblad, garemos damsaxleblebis da<br />
frinvelebis CaTvliT wylis midebare arealebze.<br />
4.5.2. saSualebebi tbebisa da wyalsatevebisTvis<br />
cxrili 4.5.<br />
tbebis wylis obieqtebisTvis saWiro saSualebebis<br />
xelmisawvdomobis xarisxis Sefaseba<br />
tbebi<br />
saSualebaTa<br />
kategoriebi:<br />
1.xelmisawvdomi da<br />
danergili<br />
saSualebebi<br />
2. xelmisawvdomi,<br />
magram jer ar<br />
danergili<br />
saSualebebi<br />
3.<br />
araxelmisawvdomi<br />
saSualebebi<br />
EFWFD D daculi areebi<br />
SeniSvnebi<br />
meTodebze da<br />
saWiro m<strong>on</strong>acemebi<br />
Ffiziko-qimiuri<br />
flora<br />
uxerxemloebi<br />
Tevzebi<br />
sasmeli wyali, nitratebi<br />
Ddabana, dasveneba<br />
Mmcxovrebni, frinvelebi<br />
zewolis raodenobrivi gansazRvra TiToeuli zewolis jgufisTvis,<br />
dabinZurebebi<br />
Nnutrientebi<br />
OECD, M<strong>on</strong>eris, Nopolu<br />
zogadi pirobebi<br />
toqsinebi<br />
mikrobebi<br />
wylis reJimi<br />
dacla<br />
cvlilebebi wylis<br />
zogierTi<br />
maRali periodis<br />
maCvenebeli<br />
dros<br />
clilebebi wylis<br />
dabali periodis<br />
dros<br />
amoRebis<br />
menejmenti<br />
morfologia<br />
Nnapirebis<br />
xelovnuri Seqmna<br />
sanapiro zolis<br />
ganadgureba<br />
biologia<br />
Ppirdapiri daWera<br />
Tevzaobis marTva<br />
saxeobebis<br />
Semotana<br />
daavadebaTa<br />
Semotana<br />
Mmdgomareobis<br />
Sefaseba<br />
Llokaluri<br />
modelebi<br />
Ffinuri Sefasebis<br />
saSualeba, SEQ-lacs<br />
64
65<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
zewolisa da zegavlenis raodenobrivi Sefasebis saSualebebi, romelnic<br />
raodenobrivad adgenen dabinZurebis tvirTs, ar gansxvavdebian maTgan, romelnic esadagebian<br />
mdinareebs da isini ar ganixilebian ganmeorebiT.<br />
YzegavlenaTa Sefasebis yvelaze zogadi saSualeba aris OECD modeli (cnobili, rogorc<br />
Vollenweider-is modeli), ukve naxsenebi ,,skriningis seqciaSi”. isini SeiZleba gamoyenebul<br />
iqnas ufro detaluri SefasebisTvis, vidre skriningia, radgan ufro zustad gvawvdis<br />
Setanil datvirTvebs da ganaxlebis droc xelmisawvdomia.<br />
radgan bevri tba kaSxalebis aSenebis Sedegia, wylis xarisxze amoRebis zewola<br />
gamokvleulia bevr qveyanaSi. arCeviTi amoRebis modelebi gamoiyeneboda 1980 wels<br />
kaSxlebis marTvis wesebis dasanergad, romelTac SeeZloT SeecvalaT wylis maragebis<br />
Termuli dajgufeba da SeemcirebinaT wyalmcenareebiT dabinZureba (eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia).<br />
Pparalelurad, mravali kvleva mieZRvna damokidebulebaTa gagebas wylis d<strong>on</strong>is cvlilebasa<br />
(wylis gamoyenebis gamo) da napirebis biologiur funqci<strong>on</strong>irebas Soris. Mmizani ormagi<br />
gaxldaT: wylis obieqtis moxerxebulobis gazrda; gansakuTrebiT turizmis sez<strong>on</strong>isTvis,<br />
da rezervuaris k<strong>on</strong>struqciis mavne efeqtebis Semcireba;<br />
im faqtis miuxedavad rom aseTi midgomis Sedegebi ar SeiZleba ganixil<strong>on</strong>, rogorc<br />
mTlianad danergili saSualebebi, isini SeiZleba gamoyenebul iqnan kvlevis safuZvlad,<br />
gansakuTrebiT Tu eqspertebi, romelnic muSaobdnen am wylis obieqtebze kvlav iseT<br />
adgilebze arian, rom SeZleben daexmar<strong>on</strong> direqtivis ganxorcielebas.<br />
saxelmwifo Sefasebis saSualebebi rutinul safuZvelze inergeba mxolod SezRuduli<br />
raodenobis qveynebSi, romelnic akvirdebian am wylebs. Uumetesobas saqme aqvs ZiriTadad<br />
eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>kaciis sakiTxebTan, rac farTodaa asaxuli literaturaSi. Mmiznebis<br />
Seusruleblobis riskebis Sefasebisas sasmel da sabanao wylebTan mimarTebaSi, unda<br />
gamoyenebul iyos m<strong>on</strong>acemebi, romelnic SesabamisobaSia EU-direqtivebTan 75/440/EEC<br />
(zedapiruli wyali, romelic gamiznulia sasmeli wylis amosaRebad) da<br />
76/160/EWG (sabanao wylebi).<br />
Sejameba, romelic ukavSirdeba tbebisTvis gamosadeg saSualebebs<br />
Tu gaviTvaliswinebT saSualebaTa jgufs, virtualurad verc erT maTgans ver moviyvanT<br />
ganxorcielebuli saSualebis magaliTad. maTgan daaxloebiT naxevari kvlav saWiroebs<br />
Zalisxmevas ganxorcielebisaTvis,<br />
danarCeni saWiroebs samecniero ganviTarebas, ZiriTadad hidrologiuri reJimTan<br />
dakavSirebuli Sefasebebi. Kkvlav, aRiniSneba saSualebaTa nakleboba, romelnic aRweren<br />
zegavlenebs saxeobaTa Semadgenlobis sxvaobaze da biologiuri elementebis bunebriv<br />
mdgomareobaTa siuxveze.<br />
4.5.3. saSualebebi gruntis wylebisTvis<br />
Ggruntis wylebis mgrZnobiarobis rukebi da maCveneblebi warmoadgenen sasargeblo<br />
saSualebebs, dabinZurebis savaraudo zegavlenebis daxasiaTebis procesSi. Tu<br />
gaviTvaliswinebT garkveuli faqtorebis jgufs, gruntis wylebis mgrZnobiaroba<br />
dabinZurebis mimarT SeiZleba daxarisxdes dabinZurebis zewolis mixedviT xeleTis<br />
zedapirze.<br />
tipiurad, mgrZnobiarobis ranJirebis meTodebi iTvaliswneben rig parametrebs, rogoricaa:<br />
* fekaluri Canarecxebis arseboba, buneba da sisqe, Semarbilebeli Tvisebebis CaTvliT,<br />
* zedapiruli (danaleqebis) depozitebis arseboba, buneba da sisqe, Semarbilebeli<br />
Tvisebebis CaTvliT<br />
* gruntis wylebis dinebis meqanizmi wylian midamoSi (mag. Mmatriqsi, naxleCi, Warbi ormagi<br />
forianoba)<br />
* wylis fskeris siRrme<br />
Ggruntis wylebis mgrZobiarobis rukebi, romelnic emyareba regi<strong>on</strong>ul Sefasebebs<br />
maCveneblebze dafuZnebuli sistemis gamoyenebiT, SeiZleba gamoyenebul iqnas rogorc<br />
skriningis saSualeba zewolebiT gamowveuli zegavlenebis SedarebiTi farglebis<br />
dasadgenad.<br />
65
66<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
isini SesaZloa sasargeblo aRmoCndnen SefasebisTvis, arian Tu ara gruntis wylis<br />
obieqtebi dabinZurebis wyaroebidan riskis qveS, sawyisi daxasiaTebis dros.<br />
gruntis wylebis mgrZnobiarobis Sefaseba SeiZleba kombinirebul iqnas difuzuri<br />
dabinZurebis wyaroebis qcevis modelirebasTan, rogorc maTTvis, romelic SemuSavebulia<br />
nitratebisaTvis niderlandebSi (STONE);<br />
detalebi xelmisawvdomia saitze http://www.riza.nl/projecti<strong>on</strong>_nl.html site) an pesticidebisTvis<br />
gaerTianebul samefoSi (POPPIE); detalebi xelmisawvdomia saitze http://www.meds-sdmm.dfompo.gc.ca/meds/prog_Int/ECES/ICES_e.htm<br />
site), gruntis wylebis farglebSi wylis xarisxis mTliani<br />
riskis gasaTvaliswineblad.<br />
Txeli Canarecxebi<br />
(araa gadaadgileba)<br />
sqeli, Tixis Canarecxebi<br />
Txeli ujeri z<strong>on</strong>a<br />
maRali wylis d<strong>on</strong>e<br />
dabali gamtarianoba<br />
danaleqebi<br />
wylis Rrma horiz<strong>on</strong>ti<br />
nabzari kirqva<br />
maRali mowyvladoba<br />
qviSa da riye<br />
dabali mowyvladoba<br />
grafiki 4.1. maRali da dabali mowyvladobis gruntis wylebi (UK gruntis wylebis forumis<br />
privilegia)<br />
gruntis wylebis modelebi: gruntis wylebis dinebis modelireba<br />
66
67<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
sasargebloa sami ZiriTadi miznis gamo. is SesaZloa sasargeblo iyos gruntis wylebis<br />
obieqtebis da asocirebuli wylis obieqtebis daclisa da xelovnuri avsebis savaraudo<br />
zegavlenaTa winaswargansazRvrisTvis, da Semdgomi SefasebisaTvis savaraudod miaRwevs Tu<br />
ara gruntis wylis obieqti karg raodenobriv statuss. Mmeorec, gruntis wylis dinebis<br />
myari modelis SemuSaveba warmoadgens nebismieri dabinZurebis gadatanis modelirebis<br />
aucilebel winapirobas, romelic Catarebulia rogorc dabinZurebis zewolaTa analizis<br />
nawili wylis am obieqtze. sabolood, modeli Zvirfasi xdeba mogvianebiT, WFD<br />
R<strong>on</strong>isZiebaTa efeqturi programis SemuSavebis procesSi da wylis obieqtis marTvisas.<br />
Ggruntis wylis mimoqcevis modelebi aseve, tipiurad, axdenen gruntis wylis<br />
urTierTqmedebis simulacias hidrologiuri ciklis sxva nawilebTan. urTierTqmedebebi<br />
gruntis da zedapirul wylebs Soris da Waobian miwebs Soris SesaZloa simulirebul<br />
iqnas, rac sasicocxlo mniSvnelobisaa urTierTqmedebebis winaswar ganmsazRvrisaTvis<br />
zedapiruli wylis obieqtebs da maTze mikuTvnebul gruntis wylis obieqtebs Soris.<br />
Ggruntis wylis wyaroebis modelebi iReben mraval formas, martividan, normalur,<br />
analitikur wylis balansis modelebidan gruntis wylis obieqtSi Setanili da gamotanili<br />
wylis raodenobis Sesaxeb, obieqtis SigniT gruntis wylis mimoqcevis sistemis rTul<br />
ricxobriv modelebamde.<br />
Mmartivi modelebi Seicaven standartul analitikur gadawyvetebs, wylis d<strong>on</strong>is awevisas<br />
amoRebaTa efeqtebis Sesaxeb. zogadad xelmisawvdomi saSualebebi, rogoricaa Aqufer Win 32<br />
(detalebi mocemulia vebsaiteze http://www. aquiferanalysis.com/modelsum.thm site) da ukve<br />
xelmisawvdomia P-testi,<br />
romelic iZleva tumboTi burRviTi samuSaobis m<strong>on</strong>acemebis analizis saSualebas wylis<br />
d<strong>on</strong>eTa zegavlenebis winaswar gansazRvrisaTvis.<br />
regi<strong>on</strong>uli kvlevebisTvis, an sadac ufro rTuli analizia saWiro gamoiyeneba MODEFLOW<br />
(detalebi mocemulia vebsaiteze: http://water.usgs.gov/s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>tware/modflow.html site), romelic<br />
warmoadgens farTod gamoyenebad gruntis wylis mimoqcevis cifrul models, Seqmnils<br />
AaSS-s geologiuri mimoxilviTi kvlevis Sedegad, romelic ufulodaa xelmisawvdomi.<br />
Aalternatiuli kodi, rogoricaa MIKE -SHE (detalebi mocemulia vebsaiteze: http://www.<br />
dhis<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>tware.com/mikeshe/site) aseve gamoiyeneba wevri qveynebis nawilSi gruntis wylis momoqcevis<br />
simulaciisaTvis wylis mimdebare arealze.<br />
sadac gruntis wylis mimoqcevis reJimi gasagebia, Semdgom SesaZlebelia dabinZurebis<br />
zewolaTa efeqtebis gaTvaliswineba. Uukve arsebobs saSualebaTa rigi, romelic albaT<br />
gamosadegia C<strong>on</strong>Sim CaTvliT (detalebi mocemulia vebsaiteze: http://www.envir<strong>on</strong>mentagency.gov.uk/subjects/waters/groundwater<br />
site ) analitikuri modeli, romelic Seqmnilia garemos<br />
saagentos mier (inglisi & uelsi) da iyenebs albaTobis saSualebebs, rom winaswar<br />
gansazRvros Carecxili kanalizaciis wyliT da zedapiruli gam<strong>on</strong>ay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ebiT, dabinZurebis<br />
zegavlenis dasadgenad gruntis wylis xarisxze. sadac ufro rTuli kodebia Sesatyvisi,<br />
MODEFLOW (detalebi mocemulia vebsaiteze: (http://water.usgs.gov/s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>tware/modflow.html site<br />
)SesaZlebelia kombinirebul iqnas<br />
Tavisufal (gadaxdis gareSe) dabinZurebis satransporto kodebTan, MT3D Aan MT3DMS<br />
(detalebi mocemulia vebsaiteze: (http://hydro.geo.ua.edu/mt3d/site) wertilovani wyaroebidan<br />
wamosuli dabinZurebis zegavlenaTa winaswar gansazRvrisaTvis. Ppatentirebuli winaswari<br />
damuSavebis programebi aseve xelmisawvdomia MODEFLOW-ze.<br />
Sereuli dabinZurebisaTvis, arsebuli cifrobrivi modelebi naklebad<br />
Ddamxmarea, amasTan gruntis wylebis daucvelobis Semowmeba warmoadgens Zvirfas<br />
saSualebas gruntis wylis xarisxis riskebis Sesafaseblad aseT pirobebSi. wylis CarCo<br />
direqtiva ar akeTebs gansxvavebebs gruntis wylebs Soris sxvadasxva SreebSi. yvela<br />
gruntis wyali moiTxovs erTnairi xarisxis dacvas dabinZurebisagan. amasTan, zegavlena<br />
romelic SesaZloa gamoiwvios dabinZurebis zewolam cvalebadobs saitidan saitamde,<br />
qvemdebare niadagis hidrogeologiur Tvisebebze, gadaadgilebaze da geologiuri plastis<br />
simyareze damokidebulebiT.<br />
Sedegad, dabinZurebis mocemuli zewolisTvis, gruntis wylis obieqtis mdgomareobaze<br />
zegavlena, da R<strong>on</strong>isZiebaTa potenciuri programa cvalebadobs wylis sxvadasxva garemoSi.<br />
4.5.4. saSualebebi gamavali wylebisTvis<br />
67
68<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Mmdgomareobis Sesafasebeli saSualebebi bolomde ar arian SemuSavebuli, da albaT ar<br />
arian srulad gansazRvruli, radgan ar arsebobs sruli SeTanxmeba samecniero<br />
sazogadoebaSi.<br />
Yyvelaze ukeT Seswavlili sakiTxebi ukavSirdebian eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciis (mcenareebiT<br />
dabinZureba) mizezebs da sazogadoebriv jandacvasTan mimarTebaSi my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i movaleobebis<br />
warmatebul gamoyenebas.<br />
zewolaTa da zegavlenaTa raodenobrivi gansazRvris saSualebebi dakavSirebuli<br />
nutrientebis gamodinebasTan aRwerilia mdinareTa seqciaSi. yvelaze gamokveTili<br />
gansxvaveba HARP/Nut and HARP/Haz gaidlainebSi mow<strong>on</strong>ebulia Ospar k<strong>on</strong>venciiT, gam<strong>on</strong>aklisia<br />
Harp/Nut GL6,<br />
romelic amJamad Sefasda adre naxsenebi Euroharp programiT (ixileT damateba).<br />
Harp/Nut gaidlainebi ar aris ,,saSualeba” , magram isini gvawvdian Tanmimdevrul CarCos,<br />
nutrientebis tvirTis raodenobrivi SefasebisTvis (organuli nivTiereba), romelic<br />
gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a zRvaSi da gamdinare wylebSi, da maTi SefasebisaTvis da dajgufebisaTvis<br />
mdinareTa napirebze, sadac gamoiyeneba es Sedareba.<br />
Ees sakiTxi saxseneblad mniSvnelovania, radgan Sedegebi Zalze gamWvirvalea da advildeba<br />
informaciis miwodeba sazogadoebisaTvis.<br />
winaT naxsenebi dabinZurebis Semafasebeli saSualebebi, amorCeviTad miuTiTeben am<br />
orientirebze da gamoTvlil Sedegebze, romelnic gaidlainebis moTxovnaTa formats<br />
Seesabameba: saSualebebiT (kanalizaciis sistema, wylis gamwmendi sadgurebi, da sxva) da<br />
wyaroebiT (saSinao, industriuli, da sxva) da amgvarad, amzadeben gansazRvrebas gaTvlili<br />
programebisaTvis, dabinZurebis dasamarcxeblad.<br />
MamasTan, Casatarebelia zogierTi cvlileba, raTa moxseneba gakeTdes<br />
TiToeul wylis obieqtze, radgan Ospar moiTxovs informacias mxolod zRvaSi Cadinebebis<br />
Sesaxeb.<br />
cxrili 4.6.<br />
sanapiro &gamdinare wylis obieqtebisaTvis saWiro<br />
saSualebebis xelmisawvdomobis xarisxis Sefaseba<br />
sanapiro-<br />
WFD<br />
Ddaculi arealebi<br />
gamdinare<br />
saSualebaTa kategoriebi:<br />
1. xelmisawvdomi da<br />
danergili<br />
saSualebebi<br />
2. xelmisawvdomi,<br />
magram jer<br />
gamouyenebeli<br />
saSualebebi<br />
SeniSvnebi<br />
meTodebze da<br />
saWiro<br />
3. ara xelmisawvdomi<br />
saSualebebi<br />
m<strong>on</strong>acemebze<br />
zewolis raodenobrivi gansazRvra zewolaTa TiToeul jgufze<br />
dabinZurebebi<br />
Nnutrientebi<br />
M<strong>on</strong>eris, Nopolu, Harp.Nut<br />
zogadi pirobebi<br />
toqsinebi<br />
Harp/Haz<br />
Mmikrobebi<br />
wylis reJimi<br />
cvlileba wylis moqcevis<br />
Nnavigaciis samuSaobi, didi<br />
reJimSi<br />
wyalsacavebis modifikacia<br />
cvlileba dinebis<br />
gadaadgilebis<br />
ganawilebaSi<br />
nakadis Zlieri cvlilebebi<br />
morfologia<br />
Ffiziko-qimiuri<br />
flora<br />
uxerxemloebi<br />
68<br />
Tevzebi<br />
Mmoluskebis<br />
moSeneba<br />
Bbanaoba/dasveneba<br />
macxovreblebi/frin<br />
velebi<br />
jebiris gamoyeneba wyalsacavze
69<br />
grZelvadiani kursis<br />
gaxleCa<br />
SenarCuneba, wylis<br />
kalapotis modifikacia<br />
sanapiro zolis cvlileba<br />
xmeleTis da napiris<br />
xelovnuri cvlileba<br />
cvlileba/<br />
hidro/danaleqebSi<br />
moqcevaTa Soris arealis<br />
blokireba<br />
biologia<br />
Ppidapiri dakaveba<br />
saxeobaTa Semotana<br />
daavadebaTa Semotana<br />
Mmdgomareobis Sefaseba<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Eerozia in dev.<br />
Eerozia in dev.<br />
CIEM/CES<br />
magaliTad, SEQ-ETM<br />
Ggamaval wylebze mniSvnelovani zewolebi dakavSirebulia cvlilebebTan hidrologiur da<br />
moqcevaTa reJimebSi, romelic mdinareze an wyalsacavze kaSxlebis Senebis Sedegia da<br />
navsadgurebis da sanavigacio samuSaobisa. eqspertTa msjelobis erTi magaliTi<br />
zegavlenaTa SefasebisTvis Setanilia me-6 Tavis damtebaSi.<br />
saSualebebTan dakavSirebuli Sejameba, romelic miesadageba sanapiro da gamaval wylebs<br />
am tipis wylis obieqtebTan mimarTebaSi aRiniSneba zewolaTa da zegavlenaTa Semafasebeli<br />
saSualebebis simwire. saSualebaTa jgufis naxevarze meti moxvda mesame magaliTSi, sadac<br />
saWiroa kvlevebi, meore naxevari ki saWiroebs ganxorcielebas.<br />
4.5. jamuri daskvnebi<br />
Mmiuxedavad imisa, rom xelmisawvdomi saSualebebis identifikacia ver<br />
damTavrda, naTlad gamoCnda rom direqtivis mravali moTxovna ver iqneba<br />
Sesrulebuli mxolod Sesyiduli kompiuteruli programis SerCeviT da<br />
Dda ganxorcielebiT.<br />
dadebiTi daskvnebia, is rom skriningis saSualebebi faraven wylis obieqtis kategoriebis<br />
safuZvlian speqtrs, zewolebs da amocanebs. zogierTi maTgani unarmosilia Caataros<br />
tendenciebis analizi, ZiriTadi scenaris mixedviT. maSin mosalodnelia, rom 2004<br />
wlisaTvis moTxovnili analizi umetesad Sesruldeba arsebuli saSualebebis safuZvelze.<br />
uary<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iTi daskvnebia, is rom direqtivis originaluri sakiTxebi, romelnic afaseben<br />
biologiur da ekologiur mdgomareobaze zegavlenis gamomwvev zewolebs, ar arian<br />
dafarulni xelmisawvdomi saSualebebiT da maTi ganviTarebisaTvis saWiroa mravali<br />
SemTxvevis gamokvleva da ara mxolod inJineria.<br />
sakiTxebi, romelic ganxilulia am TavSi imsaxureben Semdgom kvlevebs.<br />
naCvenebia, rom samuSao jgufma unda SeinarCunos kavSirebi, raTa gauziar<strong>on</strong> erTmaneTs<br />
programis ganxorcilebis gamocdileba. es saSualebas iZleva, rom uwyvetad xdebodes<br />
saWiroebaTa dadgena, da gaidlainebis ganxorcelebisaTvis aucilebel saSualebaTa<br />
xelmisawvdomobisa da praqtikulobis gansazRvra.<br />
5. informaciis saWiroebebi da m<strong>on</strong>acemebis wyaroebi<br />
zogadi midgomis aRwera, romelic saWiroa zewolaTa da zegavlenaTa analizisTvis<br />
aRniSnavs mravali saxis informacias da m<strong>on</strong>acemebs, romelic moTxovnil iqneba. isini<br />
SeiZleba daiyos iseTad, romelnic axdenen sadrenaJo auzis da misi wylis obieqtebis<br />
zogad aRwerilobas (isini ar arian gansakuTrebulad damokidebulni zewolebTan an<br />
zegavlenebTan), m<strong>on</strong>acemebi, romelnic aRweren zewolebs, da m<strong>on</strong>acemebi romelnic aRweren<br />
zegavlenebs.<br />
ase rom m<strong>on</strong>acemebis moTxovnebi dazustebulia ZiriTadad zedapiruli wylebisTvis, ufro<br />
meti detalizaciiT gruntis wylebisTvis.<br />
69
70<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
mTel infomaciasa da m<strong>on</strong>acemebTan mimarTebaSi albaT yvelaze advilad xelmisawvdomi<br />
wyaroebia naci<strong>on</strong>aluri da regi<strong>on</strong>uli m<strong>on</strong>acemTa qseli wevr qveynebs SigniT. es instruqcia<br />
ar apirebs mTeli am wyaroebis CamoTvlas. instruqcia migviTiTiTebs, ra tipis m<strong>on</strong>acemebi<br />
iqneba sasargeblo zewolaTa da zrgavlenaTa analizisTvis, ratom SeiZleba m<strong>on</strong>acemi<br />
sasargeblo aRmoCndes, da iZleva informaciis wyaros evropis farglebSi. amgvarad sveti<br />
,,wyaro” momdevno cxrilebSi srulad ar aris Sevsebuli, kompetenturi avtoritetebi,<br />
romelnic atareben zewolaTa da zegavlenaTa analizs saWiroeben inovaciebs sakmarisi<br />
m<strong>on</strong>acemebis Sesagroveblad. magaliTad, ekiTxebian dainteresebul pirTa jgufebs, vis<br />
SeiZleba hq<strong>on</strong>des sasargeblo Canawerebi (magaliTad, meTevzeebis da mebadurTa jgufebs<br />
eqnebaT m<strong>on</strong>acemebi TevzWeraze; adgilobrivi veluri garemos jgufebs eqnebaT sasargeblo<br />
ekologiuri m<strong>on</strong>acemebi.).<br />
rekomendirebulia, rom sadac SesaZlebelia, m<strong>on</strong>acemebi grovdeba cifruli formiT da<br />
gamoiyeneba CIS farglebSi.<br />
damateba II, 1,1, ,, zedapiruli wylis obieqtebis tipebis daxasiaTeba da 1.2. ,,ekoregi<strong>on</strong>ebi da<br />
zedapiruli wlis obieqtebis tipebi” CaTvlilia damTavrebulad, sanam daiwyeba zewolaTa<br />
da zegavlenaTa analizi. amgvarad es Tavi fokusirdeba 1.4.-is Sesatyvis informaciis<br />
wyaroebze, zewolaTa identifikaciaze, da 1.5. zegavlenaTa Sefasebaze.<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipebi, romelic Segrovilia, pirvelad unda moicavdes m<strong>on</strong>acemebs wylis<br />
obieqtebis Sesaxeb (tipi, morfologia, geografiuli da meteorologiuri pirobebi,<br />
biologiuri da fiziko-qimiuri pirobebi), vinaidan es aris sawyisi wertili zewolaTa da<br />
zegavlenaTa analizisaTvis.<br />
amas garda m<strong>on</strong>acemebi arsebul gamoyenebaTa Sesaxeb (m<strong>on</strong>acemebi zewolebze urbanuli,<br />
industriuli da s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis wertilovani da Sereuli wyaroebidan, wylis<br />
amoRebebze, wylis dinebis regulaciaze, morfologiaze da xmeleTis gamoyenebaze ) da<br />
wylis obieqtis mdgomareobaze aucilebelia.<br />
mokle drois CarCoebis gamo zewolaTa da zegavlenaTa pirveli analizis dasamTavreblad,<br />
unda gamoyenebul iqnas arsebuli m<strong>on</strong>acemebi, Segrovili Sesrulebis Sesatyvisi<br />
kriteriumebis safuZvelze, da sadac es saWiroa, axlad Segrovili informaciuli SevsebiT.<br />
Segrovili m<strong>on</strong>acemebi SeiZleba gamoyenebul iqnas me-4 Tavis mixedviT (saSualebebi)<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizisTvis, raTa Sefasdes garemos obieqtebis Sefasebis<br />
Cavardnis riski, ekologiuri statusi da amgvarad, biologiuri da qimiuri statusi da<br />
wylis obieqtis daucveloba. unda Segrovdes m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis aRwerilobaze da<br />
mis mimdebare arealze, antr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ogenuri zewolebis identifikaciaze, da zegavlenaTa<br />
Sefaseba m<strong>on</strong>itorirebul biologiasa da qimiis bazaze. TiToeul wevr qveyanas eqneba<br />
gansxvavebuli tipis, wyaroebis da moculobis informacia. SesaZlebelia m<strong>on</strong>acemebis<br />
garkveuli raodenobiT kategoriebis identifikacia, romelic saerTo iqneba yvela wevri<br />
qveynisTvis. mniSvnelovani kategoriebia sxva arsebuli EC direqtivebi, romelnic<br />
nawilobriv naxsenebia WFD-Si, damateba II, 1.4.<br />
es direqtivebi gvawvdian informacias zewolis kerZo tipze (mag. urbanuli naxmari wylis<br />
direqtiva) an isini moicaven garemos standartebs (mag. nitratebis direqtiva). aseTi<br />
direqtivebi gvawvdian informacias sxvadasxva zewolebze. informaciis sxva tipebi SeiZleba<br />
iyos naci<strong>on</strong>aluri moTxovnilebani, rogoricaa naci<strong>on</strong>aluri klasifikaciis sqemebi,<br />
inventari romelsac moiTxovs naci<strong>on</strong>aluri kan<strong>on</strong>mdebloba, da sxva.<br />
cxril 5.2.1. ,,informacia zewolebze” da cxrili 5.2.2. ,,informacia zegavlenebze”<br />
direqtivebi, romelnic naxsenebia WFD damateba II, 1,4,-Si da amgvarad gaTvalisiwnebul unda<br />
iqnan pirvel rigSi.<br />
5.1. zogadi informacia<br />
5.1.1. aRwerilobiTi informacia romelic Seesatyviseba wylis obieqtebs<br />
Mm<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
wylis obieqtebi<br />
70
71<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
wylis obieqtis tipi<br />
sivrcobrivi<br />
gavrceleba<br />
zewolaTa da<br />
zegavlenaTa analizis<br />
sawyisi<br />
wertili<br />
meteorologia<br />
wvimianoba wylis balansi Eerovnuli<br />
meteorologiuri<br />
samsaxuri, EEsxva<br />
evropuli<br />
temperatura<br />
geografiuli<br />
topografiuli<br />
Qmyari danaleqebis<br />
geologia<br />
Ggadaadgilebis<br />
geologia<br />
niadagi<br />
Ggruntis<br />
daxriloba(%)<br />
Aarxis morfologia,<br />
wylis zedapiris<br />
buneba<br />
xmeleTis gamoyeneba<br />
Uurbanuli areebi<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />
industriuli<br />
xmeleTi<br />
maRaros/madneulis<br />
samuSaoebi<br />
wylis obieqtebis<br />
drenaJis areebis<br />
gansazRvra<br />
wylis arealis<br />
maxasiaTeblebi, wylis<br />
qimiuri Semadgenloba<br />
qveS mdebare wylis<br />
arealis daucveloba.<br />
wylis arealidan<br />
gamodinebis da drenaJis<br />
maxasiaTeblebi<br />
qveS mdebare wylis<br />
arealis daucveloba.<br />
wylis arealidan<br />
gamodinebis da drenaJis<br />
maxasiaTeblebi<br />
wylis arealidan<br />
gamodinebis da drenaJis<br />
maxasiaTeblebi<br />
wylis obieqtis<br />
statusis da<br />
mgrZnobiarobis<br />
gansazRvra an zewolebis<br />
Sefaseba.<br />
winaswari skriningi<br />
wertilovani<br />
dabinZurebis<br />
wyaroebisTvis<br />
winaswari skriningi<br />
wertilovani<br />
dabinZurebis<br />
wyaroebisTvis<br />
winaswari skriningi<br />
wertilovani<br />
dabinZurebis<br />
wyaroebisTvis<br />
winaswari skriningi<br />
wertilovani<br />
dabinZurebis<br />
wyaroebisTvis<br />
71<br />
ruqebis samsaxuri,<br />
EEA, sxva evropuli<br />
Nnaci<strong>on</strong>aluri<br />
ekologiuri<br />
mimoxilva da<br />
institutebi<br />
Nnaci<strong>on</strong>aluri<br />
ekologiuri<br />
mimoxilva da<br />
institutebi<br />
Nnaci<strong>on</strong>aluri<br />
niadagis mimoxilva<br />
da samsaxurebi<br />
Nnaci<strong>on</strong>aluri da<br />
regi<strong>on</strong>uli<br />
statistikuri<br />
samsaxurebi<br />
CORINENE-Lmiwis<br />
safari (EEA)<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis<br />
administracia,<br />
naci<strong>on</strong>aluri da<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis<br />
samsaxurebi,<br />
CORINE- Lmiwis<br />
safari (EEA)<br />
CORINE- Lmiwis<br />
safari (EEA)<br />
Kkomerciuli winaswari skriningi CORINE- Lmiwis
72<br />
metyeveoba<br />
wertilovani da<br />
Sereuli dabinZurebis<br />
wyaroebisTvis<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
safari (EEA)<br />
Gm<strong>on</strong>acemebis<br />
tipi<br />
burusiT<br />
dafaruli<br />
miwebi<br />
Ddasveneba, mag.<br />
Ggolfis<br />
kursebi<br />
aTvisebis<br />
magaliTi<br />
gamoyeneba SW GW wyaro<br />
winaswari skriningi<br />
Sereuli dabinZurebis<br />
wyaroebisTvis<br />
winaswari skriningi<br />
wertilovani da<br />
Sereuli dabinZurebis<br />
wyaroebisTvis<br />
winaswari skriningi<br />
wertilovani da<br />
Sereuli dabinZurebis<br />
wyaroebisTvis<br />
CORINE- Lmiwis<br />
safari (EEA)<br />
mTavari mewileebi<br />
Eeqspertebi<br />
saministroebidan<br />
(s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba,<br />
transporti,<br />
dagegmareba,<br />
ek<strong>on</strong>omika…)<br />
wylis momsaxureobis<br />
momwodeblebi, wylis<br />
gamoyenebis seqtorebi<br />
& mewileebi<br />
(fermerebi,<br />
industria<strong>list</strong>ebi, da<br />
sxva)<br />
Ggaremos NGOs<br />
sadac maT SeZleba daexmar<strong>on</strong> informaciiT da codniT<br />
• daxasiaTebis m<strong>on</strong>acemebis mowodeba (rogorc gruntis aseve<br />
zedapiruli wylebisTvis):<br />
• hidrologiuri codna gruntis wlis qcevebze<br />
- mamoZravebeli Zalebi<br />
- zewolebi;<br />
- wylis obieqtis mdgomareobis cvlilebebi;<br />
- zewolaTa zegavlena wylis statusze;<br />
• ZiriTadi mewileebis (dainteresebuli pirebis) dadgena<br />
• Aarsebuli sazogadoebrivi kan<strong>on</strong>mdeblobis ganxorcielebis<br />
da efeqtis Sefaseba<br />
• wylis gamoyenebis daxasiaTeba da misi mniSvneloba<br />
zewolebTan mimarTebaSi;<br />
• Tanmimdevruli meTodologiebis gansazRvra ZiriTadi<br />
cvladebis dasadgenad wevri qveynebis d<strong>on</strong>eze<br />
• m<strong>on</strong>acemebis mowodeba daxasiaTebisaTvis (ixileT zemoT);<br />
• Zalisxmeva zewolaTa SefasebisaTvis<br />
*Ggaremos ZiriTadi sakiTxebis dadgena;<br />
* garemos zemoqmedebebis Sefaseba<br />
Mmewileebi/samoqalaqo<br />
sazogadoeba/<br />
sazogadoebrioba<br />
Mmkvlevarebi/eqspertebi<br />
(Cveulebriv, rogorc<br />
naxsenebi mewileebis<br />
* specifiuri Zalisxmevis Cadeba zewolaTa SefasebisaTvis<br />
* zewolaTa zegavlenebis gansazRvra wylis statusze (mag.<br />
Modelirebis meSveobiT)<br />
72
73<br />
k<strong>on</strong>sultantebi)<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
5.2. informacia zewolebze<br />
5.2.1. informacia dabinZurebis wertilovan wyaroebze<br />
Mm<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
Uurbanuli Canarecxi<br />
wylis direqtiva<br />
(91/271/EEC) m<strong>on</strong>acemebi da<br />
moxsenebebi<br />
integrirebuli<br />
dabinZurebis prevenciis<br />
direqtivis<br />
(91.271/EEC)m<strong>on</strong>acemebi da<br />
moxsenebebi<br />
M direqtivis miznebisTvis<br />
uflebamosili qmedebebi<br />
76/464/EEC-wylis<br />
dabinZureba garkveuli<br />
saSiSi substanciebis<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iT<br />
sasmeli wylis direqtiva<br />
76/160/EEC<br />
sabanao wylis<br />
direqtiva76/160/EEC<br />
Ddireqtiva 78/659/EEC<br />
Mmtknari wylis xarisxze,<br />
romelsac sWirdeba dacva<br />
an gaumjobeseba Tevzebis<br />
sicocxlis<br />
SesanarCuneblad<br />
Ddireqtiva 79/923/EEC<br />
moluskebisTvis saWiro<br />
wylis xarisxze<br />
urbanuli Canarecxi wylis<br />
saitebis da maTi gam<strong>on</strong>aJ<strong>on</strong>ebis<br />
Sefaseba.<br />
Mm<strong>on</strong>itorirebuli parametrebia<br />
BOD5,COD, totaluri<br />
suspendirebuli danaleqebi da<br />
gamodineba mgrZnobiare areebSi,<br />
romelnic eqvemdebarebian<br />
eutrifikacias totaluri<br />
fosforiT da totaluri azotiT<br />
Kuflebamosili koleqciis<br />
saitebi, IPPC direqtivis qveS da<br />
maTi gam<strong>on</strong>adenebi.Semdgomi<br />
daxasiaTebisTvis<br />
gaTvalsiwinebuli qmedebis<br />
detaluri daxasiaTeba<br />
aqtivobaTa adgilmdebareobis<br />
Sedareba, romelnic<br />
uflebamosilia am direqtiviT.<br />
Semdgomi daxasiaTebisTvis<br />
gaiTvaliswineT aqtivobis buneba<br />
informacia zedapiruli wylis<br />
xarisxze, romelic gamoiyeneba<br />
sasmelad<br />
(fizikur, qimiur, da<br />
mikrobiologiur parametrebze<br />
dakvirveba regularuli<br />
intervalebiT )<br />
informacia wylis xarisxze<br />
wylis obieqtebze, romelnic<br />
gamoiyeneba<br />
sabanaod(mikrobiologiuri,<br />
fizikuri, qimiuri da sxva<br />
parametrebi da sxva substanciebi,<br />
romelnic migviTiTeben<br />
dabinZurebaze<br />
dakvirvebis qveSaa.<br />
informacia mtknari wylis<br />
xarisxze (dakvirveba fizikur da<br />
qimiur parametrebze) Tevzebis<br />
sicocxlesTan mimarTebaSi<br />
Ddireqtiva awesebs xarisxis<br />
minimalur kriteriumebs<br />
moluskebisTvis saWiro<br />
wylebisTvis (sanapiro da<br />
naklebmariliani<br />
wylebisTvis):fiziko-qimiuri da<br />
mikrobiologiuri<br />
parametrebi.aucilebeli<br />
SezRudvis d<strong>on</strong>eebi da am<br />
parametrebis saorientacio<br />
73<br />
Nerovnuli m<strong>on</strong>acemebis<br />
Senaxva da moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi, EPER<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi, EPER<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi
74<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Uuflebamosili qmedebebi<br />
gruntis wylis<br />
direqtivis miznebisTvis<br />
(80/68/EEC)<br />
sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sasuqebis<br />
gamoyeneba/gayidvis<br />
m<strong>on</strong>acemebi. Mm<strong>on</strong>acemebis<br />
gamoyeneba sadac advilad<br />
xelmisawvdomia<br />
Uuflebamosili qmedebebi<br />
direqtiva 1999/31/EEC<br />
miznebisTvis<br />
saitebi, romelnic<br />
imarTeba Zlier saSiSi<br />
SemTxvevebis (Seveso)<br />
direqtiviT(96/82/EC)<br />
Nnitratebis direqtiva<br />
(91/676/EEC)m<strong>on</strong>iSnuli<br />
areebi<br />
maCveneblebi; sinjis minimaluri<br />
sixSire da miTiTebuli meTodebi<br />
am wylebis gasaanalizeblad.<br />
aqtivobaTa adgilmdebareobis<br />
Sedareba gruntis wylis<br />
direqtivis qveS. Semdgomi<br />
daxasiaTebisaTvis<br />
gaiTvaliswineT aqtivobis<br />
adgilmdebareobis detaluri<br />
buneba.<br />
narCenebis nagavsayrelze gatanis<br />
direqtiva. Ddireqtiva iZleva<br />
informacias narCenebis<br />
moculobis Sesaxeb<br />
nagavsayrelebis saitebamde.<br />
Aaqtivobebis adgilmdebareobaTa<br />
Sedareba, romelic<br />
regulirdebaNnagvis gatanis<br />
direqtivis mixedviT. Semdgomi<br />
daxasiaTebisTvis gaiTvaliswineT<br />
aqtivobis<br />
detaluri buneba.<br />
Ddireqtivis mizania didi<br />
SemTxvevebis prevencia. Ees<br />
moicavs saSiSi substanciebis<br />
SezRudvas,<br />
aqtivobaTa adgilmdebareobis<br />
Sedareba, romelic regulirdeba<br />
Zlier saSiSi SemTxvevebis<br />
direqtiviT. Semdgomi<br />
daxasiaTdeba iTvaliswinebs<br />
aqtivobis detalur bunebas.<br />
Nsas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo sameurneo nitratebis<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is Sefaseba<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi, EPER<br />
sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo-sameurneo<br />
gamoyeneba<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi, EPER<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi EPR<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
OOSPAR gaidlainebi<br />
Hharm<strong>on</strong>izebuli<br />
raodenobrivi<br />
SefasebisTvis da<br />
moxsenebis procedurebi<br />
nutrientebze ((HARP-NUT)<br />
OOSPAR gaidlainebi<br />
Hharm<strong>on</strong>izebuli<br />
raodenobrivi<br />
SefasebisTvis da<br />
moxsenebis procedurebi<br />
saSiSi substanciebze<br />
(HARP-HAZ)<br />
cxovelebis daavadebebi,<br />
epidemiuri dasamarxi<br />
ormoebi<br />
nitratebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is Sefaseba<br />
saSiSi substanciebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is<br />
Sefaseba<br />
mniSvnelovani raodenobiT<br />
cxovelTa samarxebis (>50)<br />
identifikacia daavadebaTa<br />
74<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
veterinaruli gadarCena
75<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
cnobili wertilovani<br />
wyaroebi dabinZurebuli<br />
xmeleTidan<br />
wyaldidobis wylis<br />
gadmodineba kanalizaciis<br />
sistemidan<br />
miwisqveSa ganlageba<br />
rkinigzis<br />
xazebi(herbicidebi)<br />
navTobsadeni milebi<br />
gamwovi milebi didi<br />
magistralebidan<br />
potenciurad<br />
damabinZurebeli qmedebebi<br />
(mag. industria, Ria<br />
Sesavalis maRaroebi,<br />
benzinis sadgurebi)<br />
miwaze gamodinebaTa<br />
xarisxi<br />
gam<strong>on</strong>adenebis qimiuri<br />
Semadgenloba<br />
k<strong>on</strong>trolis miznebiT<br />
daavadebaTa k<strong>on</strong>trolis miznebi<br />
ZiriTadi saitebis identifikacia,<br />
romelnic saaraudod<br />
wertilovani wyaroebia, magram ar<br />
regulirdebian zemoTnaxsenebi<br />
direqtivebiT<br />
Stormis wyaldidobis<br />
identifikacia, romelnic<br />
gadmodian xmeleTze<br />
regi<strong>on</strong>ebis identifikacia,<br />
romelnic eqvemdebarebian<br />
atmosferul cvlilebebs (mag.<br />
mJave wvimebi)<br />
sarkinigzo xazebis da<br />
gamoyenebuli herbicidebis<br />
identifikacia<br />
miwisqveSa navTobsadebi milebis<br />
identifikacia<br />
didi gzatkecilebidan<br />
(saavtomobilo) drenaJis dadgena<br />
miwaze. Semdgomi daxasiaTebisas<br />
dabinZurebis prevenciis<br />
R<strong>on</strong>isZiebaTa gansazRvra.<br />
areebis identificireba, sadac<br />
uamravi potenciuri wertilovani<br />
wyaroa<br />
Semdgomi detalebi<br />
zemoTaRweril gamodinebeze<br />
(Semdgomi daxasiaTeba)<br />
gam<strong>on</strong>aJ<strong>on</strong>is Semadgenloba<br />
(Semdgomi daxasiaTeba)<br />
wylis menejmentis<br />
marTva<br />
5.2.2. informacia dabinZurebis Sereul wyaroebze<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
nitratebis direqtiva<br />
(91/676/EEC )m<strong>on</strong>iSnuli<br />
areebi<br />
pesticidebis licenzirebis<br />
direqtiva (91/414/EC)<br />
direqtiva 98/8/EC biocidur<br />
produqtebze<br />
sasmeli wylis direqtiva<br />
75/440/EC<br />
sabanao wylis direqtiva<br />
direqtiva 76/464/EEC-wylis<br />
dabinZureba garkveuli<br />
wylis garemos arealebis<br />
dadgena maRali an zrdadi<br />
nitratebis k<strong>on</strong>centraciiT<br />
informacia pesticidebis<br />
gamoyenebaze<br />
informacia biociduri<br />
produqtebis gamoyenebaze<br />
ixileT 5,2,1, ,,wertilovani<br />
wyaroebi” (naxsenebi<br />
m<strong>on</strong>acemebis nawili awvdis<br />
informacias gansxvavebul<br />
zewolebsa da zegavlenebze,<br />
ise rom isini savaraudod<br />
mravladaa CamoTvlili<br />
ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />
wyaroebi”.<br />
ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />
wyaroebi”.<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
pesticidebis licenzirebis<br />
marTva<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
75
76<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
saSiSi substanciebis<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isas<br />
direqtiva 78/659/EEC mtknari<br />
wylis xarisxis Sesaxeb,<br />
romelsac sWirdeba dacva<br />
an gaumjobeseba Tevzebis<br />
sacxovrebeli pirobebis<br />
Sesaqmnelad<br />
direqtiva 79/923/EEC<br />
moluskebisTvis saWiro<br />
wylis xarisxze<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis<br />
sasuqebis<br />
gamoyeneba/gayidvis<br />
m<strong>on</strong>acemebi. gamoiyeneT<br />
m<strong>on</strong>acemebi, sadac advilad<br />
xelmisawvdomia<br />
OOSPAR gaidlainebi<br />
Hharm<strong>on</strong>izebuli<br />
raodenobrivi SefasebisTvis<br />
da moxsenebis procedurebi<br />
nutrientebze ((HARP-NUT)<br />
OOSPAR gaidlainebi<br />
Hharm<strong>on</strong>izebuli<br />
raodenobrivi SefasebisTvis<br />
da moxsenebis procedurebi<br />
saSiSi substanciebze<br />
(HARP-HAZ)<br />
miwisqveSa ganlageba<br />
(EMER)<br />
rkinigzis xazebi da gzebis<br />
mijnebi (herbicidebi)<br />
navTobis savse milsadenebi<br />
ganodanebeis qimiuri<br />
Semadgenloba<br />
ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />
wyaroebi”.<br />
ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />
wyaroebi”.<br />
nitratebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is<br />
Sefaseba<br />
saSiSi substanciebis<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is Sefaseba<br />
ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />
wyaroebi”.<br />
ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />
wyaroebi”.<br />
ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />
wyaroebi”.<br />
ixileT 5.2.1. ,,wertilovani<br />
wyaroebi”.<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis marTva<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
5.2.3. informacia wylis amoRebaze<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
wylis amoReba RBD -Si.<br />
-amoRebis moculoba<br />
sasualo dRiuri mimoqceva<br />
da dabali nakadis<br />
mdinarebidan gamodineba<br />
-tbebis d<strong>on</strong>is cvlileba<br />
-fiziko-qimiuri pirobebi;<br />
-daleqvis pirobebi, gruntis<br />
wylebis xelovnuri avsebis<br />
arsebuli an navaraudevi<br />
sqemebi;<br />
SeiZleba vivaraodoT rom<br />
wylis amoReba<br />
ukan<strong>on</strong>oa.<br />
daadgine (an Seafase<br />
ukan<strong>on</strong>o amoRebisas)<br />
amoRebebi mniSvnelovani<br />
efeqtebiT wylis obieqtze<br />
(wylis resursebi, qimiuri<br />
statusi, morfologia)<br />
wylis menejmentis marTva,<br />
sasmeli wylis momwodebeli<br />
kompaniebi<br />
wylis amoReba RBD-Si,<br />
sasmelad gamoyenebisTvis<br />
daadgineT individualuri<br />
amoReba sasmelad<br />
gamoyenebisTvis<br />
76<br />
wylis menejmentis marTva,<br />
sasmeli wylis momwodebeli<br />
kompaniebi
77<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
sasmeli wylis direqtiva<br />
75/440/EC<br />
dadgenili aqtivobebi<br />
direqtiva 80/68/EEC<br />
miznebisTvis<br />
amoRebebi>XX m 3 /d an<br />
miwodeba >XX pirovnebaze.<br />
saWiroa sasmeli wlis<br />
daculi arealebis<br />
gansazRvra<br />
SesaZlo informacia<br />
amoRebuli wylebis<br />
adgilmdebareobaze<br />
SeadareT aqtivobaTa<br />
adgilmdebareobebi,<br />
dadgenilni gruntis wylis<br />
direqtiviT. Semdgomi<br />
daxasiaTebisTvis<br />
gaiTvaliswineT aqtivobis<br />
buneba detalurad<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
5.2.4. informacia wylis dinebis regulaciaze<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
informavia bunebrivi<br />
nakadis reJimis<br />
cvlilebebze an gruntis<br />
wylebis d<strong>on</strong>eze<br />
dadgenilebebis<br />
identifikacia<br />
mniSvnelovani efeqtiT<br />
bunebrivi dinebis reJimze<br />
wylis menejmentis marTva<br />
jebirebis m<strong>on</strong>acvleobis<br />
raodenoba RDB-Si.<br />
wyalsacavebis raodenoba da<br />
tevadoba<br />
RDB-Si<br />
xelovnuri barierebi,<br />
romelTa gadatana ar<br />
xerxedeba e.w. jebirebi<br />
ukudinebis wylebis<br />
farglebi<br />
mdinaris pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili, mdinaris<br />
napiris struqtura, /nakadis<br />
pirobebis mimoxilva<br />
gruntis wylebis d<strong>on</strong>e<br />
dinebis regulacia dinebis<br />
gadagdebiT<br />
wyaldidobisgan damcveli<br />
struqturebi<br />
an gruntis wylebis d<strong>on</strong>eze<br />
mdinareebis uwyvetobis<br />
Sefaseba wylis<br />
organizmisTvis<br />
mdinareebis uwyvetobis<br />
Sefaseba da bunebrivi<br />
nakadis reJimi<br />
5.2.5. informacia morfologiur zewolebze<br />
mdinareebis uwyvetobis<br />
Sefaseba wylis<br />
organizmisTvis<br />
mdinareebis uwyvetobis<br />
Sefaseba wylis<br />
organizmisTvis<br />
morfologiis Sefaseba, da<br />
SesaZlo zegavlena<br />
biologiaze<br />
morfologiis Sefaseba da<br />
SesaZlo zegavlena<br />
biologiaze<br />
77<br />
wylis menejmentis marTva,<br />
navigaciis uflebamosili<br />
pirebi<br />
wylis menejmentis marTva<br />
wylis menejmentis marTva<br />
wylis menejmentis marTva<br />
wylis menejmentis marTva<br />
wylis menejmentis marTva<br />
wylis menejmentis marTva<br />
wylis menejmentis marTva<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
mdinaris napiris morfologiis Sefaseba da wylis menejmentis marTva
78<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
struqtura/nakadis<br />
pirobebis mimoxilviTi<br />
kvleva<br />
ukudinebis wylebis<br />
farglebi<br />
ukudinebis wylebis<br />
farglebi<br />
xelovnuri barierebi,<br />
romelTa gadatana ar<br />
xerxedeba<br />
mdinaris pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili<br />
wyaldidobisgan damcveli<br />
struqturebi<br />
saSualebebi datborili<br />
dablobebisTvis<br />
SesaZlo zegavlena<br />
biologiaze<br />
ixileT 5.2.4. ,,wylis dinebis<br />
regulacia”.<br />
ixileT 5.2.4. ,,wylis dinebis<br />
regulacia”.<br />
ixileT 5.2.4. ,,wylis dinebis<br />
regulacia”.<br />
ixileT 5.2.4. ,,wylis dinebis<br />
regulacia”.<br />
ixileT 5.2.4. ,,wylis dinebis<br />
regulacia”.<br />
wylis menejmentis marTva,<br />
navigaciis uflebamosili<br />
pirebi<br />
wylis menejmentis marTva<br />
5.2.6. informacia zewolebze xmeleTis gamoyenebis magaliTebidan<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
urbanuli areebi<br />
substanciebis Sesvlis<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba (Tu Sefaseba, modificirebuli administracia, wylis<br />
SesaZlebelia day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia : nakadis reJimebi, niadagis menejmentis marTva,<br />
• kultivirebuli miwa erozia da a.S.<br />
Nerovnuli<br />
• Saqris Warxali<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva,<br />
kart<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili&marcvle<br />
erovnuli da regi<strong>on</strong>uli<br />
uli<br />
statistikuri mimoxilvebi,<br />
• gansakuTrebuli<br />
naci<strong>on</strong>aluri da s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />
mosavalis miwebi<br />
meurneobis samsaxurebi,<br />
CORINE-xmeleTis safari<br />
• cxovelebis erTeuli<br />
TiTo heqtaris<br />
eqvivalenturi<br />
industriuli miwa<br />
qvanaxSiris/madneulis<br />
mopoveba<br />
dasveneba, mag. golfis<br />
kursi, wyliani parkebi<br />
komerciuli tye-parkebi<br />
yamiri miwebi, (aTvisebis<br />
magaliTi)<br />
5.2.7. informacia sxva zewolebze<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
sxva arsebuli EC<br />
kan<strong>on</strong>mdebloba<br />
PEWaobebi/ gasworebuli<br />
miwebi<br />
invaziuri saxeobebi<br />
gruntis wylebis xelovnuri<br />
avseba RDB-Si<br />
xelovnuri avsebis sqemebis<br />
identificireba gruntis<br />
wylebis d<strong>on</strong>eze<br />
78<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
bunebaze uflebamosili<br />
pirebi, da veluri bunebis<br />
jgufebi<br />
wylis menejmentis marTva
79<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
zegavlenebis<br />
dasazusteblad, gruntis<br />
wylebis dabinZureba;<br />
5.3. informacia zegavlenebze<br />
5.3.1. informacia mgrZnobiarobaze/wylis obieqtebis daucveloba<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
klimatis statistikuri<br />
m<strong>on</strong>acemebi<br />
informacia wylis<br />
obieqtebis mgrZnobiarobis<br />
Sesaxeb mag. substanciebTan<br />
an sicxis wyaroebTan<br />
klimaturi m<strong>on</strong>acemebi<br />
nakadis pirobebis mimoxilva<br />
(mdinareebi)<br />
siRrmis, jebirebis<br />
raodenobis da sxva)<br />
mimarTebaSi<br />
mdinareebis daxasiaTeba<br />
garemos m<strong>on</strong>acemebi<br />
nakadis siCqareebi<br />
(mdinareebi)<br />
morfologia (tbebi)<br />
-wylis saSualo siRrme<br />
-wylis saSualo sifarTe<br />
-daxarisxebis tipi (Sereuli)<br />
mdinareebis daxasiaTeba<br />
tbebis daxasiaTeba<br />
gamodinebis sazomebi<br />
garemos m<strong>on</strong>acemebi<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
-moculoba, arsebobis-dro<br />
(Vollenweider modeli)<br />
gruntis wylebis<br />
daucvelobis m<strong>on</strong>acemebi<br />
direqtivebi sabanao wylebze<br />
(76/160/EEC) da sasmel<br />
wyalze (98/83/EC)<br />
frinvelebis direqtiva<br />
(79/409/EEC)<br />
bunebrivi pirobebis da<br />
veluri faunusa da fkoris<br />
direqtiva (92/43/EEC)<br />
wylis obieqtze SesaZlo<br />
dambinZureblebis<br />
k<strong>on</strong>centraciebis sazomebi<br />
5.3.2. garemos m<strong>on</strong>acemebi<br />
m<strong>on</strong>acemebis niadagis da<br />
gadaadgilebis arsebobaze<br />
da tipze, siRrme wlis<br />
fskeramde. gruntis wylis<br />
dinebis meqanizmi (gadagdeba<br />
an ZiriTadi dinebis<br />
upiratesi sistema)<br />
mgrZobiaroba arsebuli<br />
gamoyenebis gamo<br />
SesaZlo informacia an<br />
arealis daucveloba<br />
informacia wylis obieqtis<br />
mgrZnobiarobaze,<br />
dambinZureblebis<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>asTan mimarTebaSi<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
direqtiva sabanao wyalze<br />
(76/160/EEC) da sasmeli wyali<br />
(98/83/EC)<br />
statusis Semowmeba<br />
kriteriumebi Tevzebis<br />
sacxovrebeli direqtivis<br />
dakvirveba qvemoT Sesatyvis<br />
sicxis gamomy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>Tan,<br />
naci<strong>on</strong>aluri geologiuri an<br />
niadagis<br />
mimoxilva/institutebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
garemos m<strong>on</strong>acemebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
79
80<br />
mixedviT 78/83/EEC<br />
fiziko-qimiuri substanciebi,<br />
damateba VIII WFD-dan<br />
kriteriumebi mocemuli<br />
76/464/EEC<br />
direqtividan<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
temperaturasTan mimarTebaSi moxsenebebi<br />
qimiuri statusis Sefaseba Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
gruntis wyali m<strong>on</strong>itoringis<br />
m<strong>on</strong>acemebi<br />
-substanciebi me7 muxlidan<br />
-standartebi<br />
-gamtarianoba<br />
-substanciebi, romelnic<br />
Seesatyviseba<br />
muxli 4-is damokidebul<br />
sistemaTa amocanebs<br />
wylis obieqtis qimiuri<br />
statusis Sesaxeb informacia<br />
mag. naci<strong>on</strong>aluri<br />
klasifikaciis sqemebi,<br />
,,garemos mdgomareobis”<br />
tipis Sesaxeb moxseneba, da<br />
sxva,<br />
wylis obieqtis biologiuri<br />
statusis Sesaxeb informacia<br />
mag.<br />
klasifikaciis erovnuli<br />
sqemebi, garemos<br />
mdgomareobis”<br />
tipis Sesaxeb moxseneba, da<br />
sxva.<br />
informacia cxovelebis da<br />
mcenareebis jiSebze,<br />
saerTaSiriso k<strong>on</strong>venciebidan<br />
rogoricaa Ramsar biuro,<br />
Emerald qseli, Segrovili<br />
informacia da sxva<br />
klasifikaciebi, rogoricaa<br />
UNESCO ms<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lio<br />
memkvidreobis saitebi,<br />
biosferos rezervebi da<br />
sxva.<br />
fitoplanqt<strong>on</strong>i (damateba V,<br />
WFD)-tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikuli statusi<br />
makr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>itebi da fitobenTosi<br />
(damateba V, WFD)<br />
gruntis wylebis amoRebis<br />
Sesaxeb arsebuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis mimoxilva da<br />
zegavlenaTa TvalsaCinoebis<br />
simwiris m<strong>on</strong>itoringi<br />
qimiuri statusis Sefaseba<br />
statusis Sefaseba<br />
statusis Sefaseba<br />
eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciis<br />
(mcenareebiT dabinZureba)<br />
Sefaseba<br />
morfologiis da organuli<br />
zewolebis Sefaseba<br />
wylis xarisxis<br />
m<strong>on</strong>itoringis naci<strong>on</strong>aluri<br />
programebi;. direqtivis 80/86<br />
farglebSi aqtivobaTa<br />
rekvizitebis<br />
sicocxliunarianoba<br />
Nerovnuli<br />
m<strong>on</strong>acemebis Senaxva da<br />
moxsenebebi<br />
garemos gadarCena, veluri<br />
garemos jgufebis CaTvliT<br />
m<strong>on</strong>acemebis tipi gamoyeneba wyaro<br />
benTosis uxerxemloTa fauna<br />
(damateba V, WFD);<br />
sapr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>itebis statusi;<br />
AQEM-Sefaseba<br />
organuli zewolebis<br />
Sefaseba<br />
garemos gadarCena, veluri<br />
garemos jgufebis CaTvliT<br />
80
81<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Tevzebis fauna:saxeobaTa<br />
Semadgenloba da siuxve<br />
nakadis pirobebis mimoxilva<br />
mdinareTa uwyvetobis da<br />
morfologiis Sefaseba<br />
mdinareTa morfologiis<br />
Sefaseba<br />
garemos gadarCena, veluri<br />
garemos jgufebis CaTvliT,<br />
meTevzeebi, mebadurTa<br />
jgufebi da sxva.<br />
wylis menejmentis marTva<br />
6. wylis CarCo direqtivisaTvis (WFD) relevanturi magaliTebi zewolaTa da zegavlenaTa<br />
analizis Tanamedrove praqtikisa<br />
danarTi V Seicavs SemTxvevaTa aRwerilobebs, romlebic wardgenilia IMPRESS samuSao<br />
jgufis wevrebis mier, rogorc Tanamedrove praqtikis magaliTebi (Sejamebulia qvemoT<br />
moyvanil cxrilSi 6.1). SemTxvevaTa wardgenisas jgufis wevrebs aRebuli aqvT<br />
pasuxismgebloba, rom uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>en Semdgomi informaciis mowodebas imis Sesaxeb Tu ra<br />
R<strong>on</strong>isZiebebi iyo gatarebuli am SemTxvevebSi, rogor ganviTarda es dasrulebis Semdeg da<br />
rogor SeiZleba msgavsi meTodebi gamoyenebuli iyos sxvagan.<br />
xazi unda gaesvas imas, rom es ar aris saukeTeso praqtikis magaliTebi, wylis CarCo<br />
direqtivis mier moTxovnili winaaRmdegobaTa da zegavlenaTa analizis implementaciaSi.<br />
amis mizezi oria. pirvel rigSi wylis CarCo direqtivis sapasuxod Catarda Zalian cota<br />
(Tu saerTod Catarda) zewolaTa da zegavlenaTa analizi. amitom, es SemTxvevebi<br />
dafuZnebulia wina analizebze, romlebic Tumca nawilobriv mainc Seesabameba wylis CarCo<br />
direqtivis moTxovnebs, magram maTgan ar gamomdinareobs. meorec, es magaliTebi ar iqna<br />
Sefasebuli IMPRESS –is mier, rogorc wylis CarCo direqtivis kriteriumebis Sesabamisi.<br />
isini mowodebulia imisaTvis, raTa asaxax<strong>on</strong> Tu ra R<strong>on</strong>isZiebebi xorcieldeba wevr<br />
qveynebSi da gaadvil<strong>on</strong> k<strong>on</strong>taqti moqmedi instruqciis momxmareblebs Soris msgavs teqnikur,<br />
operaci<strong>on</strong>alur da geografiul rai<strong>on</strong>ebSi.<br />
imedia, rom aq moyvanili SemTxvevebi aris sawyisi cocxali dokumentisaTvis, romelic<br />
gamdidrebulo iqneba wylis CarCo direqtivis mier moTxovnili realuri analizis<br />
magaliTebiT. Sedegad, droTa ganmavlobaSi, Sinaarsi mimdinare praqtikis asaxvidan gadava<br />
arsebul SemTxvevaTa aRweraze, romlebic namdvilad warmoadgenen saukeTeso praqtikas da<br />
SeiZleba samagaliTod CaiTval<strong>on</strong> yvela aspeqtSi. 76/464/EEC<br />
1 Council Directive <strong>on</strong> polluti<strong>on</strong> caused by certain dangerous substances discharged into <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> aquatic envir<strong>on</strong>ment <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g><br />
Community.<br />
instruqcia N3<br />
winaaRmdegobaTa da zegavlenaTa analizi<br />
cxrili 6.1 Sejameba Tanamedrove praqtikis magaliTebisa, romlebsac Seicavs danarTi V<br />
cxrili 6.1 danamatSi V moyvanili Tanamedrove praqtikis magaliTebis Sejameba<br />
dasaxeleba kavSiri<br />
instruqciasT<br />
an<br />
gamoyeneb<br />
uli<br />
teqnika<br />
kavSiri<br />
xelsawyo<br />
ebTan<br />
SemTxv<br />
evis<br />
Seswav<br />
transfe<br />
ris<br />
SesaZleb<br />
81<br />
wylis<br />
obieqti
82<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
1 specifiuri<br />
polutantebi<br />
s seleqcia<br />
Council Directive<br />
76/464/EEC 1 gam<br />
oyenebiT<br />
(saSiSi<br />
nivTierebebis<br />
ganadgureba –<br />
DSD)<br />
2 belgia flandriis<br />
wylis<br />
xarisxis<br />
gegma (Water<br />
Quality Plans in<br />
3<br />
safrange<br />
Ti<br />
4<br />
espaneTi<br />
5<br />
portuga<br />
lia<br />
Flanders)<br />
wylis<br />
integrirebu<br />
li emisiebis<br />
reestri<br />
kartografiu<br />
li<br />
modelireba<br />
mdinare<br />
guadianas<br />
difuzuri<br />
dabinZurebis<br />
SemTxvevis<br />
Seswavla<br />
6 dania miwisqveSa<br />
wylis<br />
abstraqcia<br />
7<br />
norvegia<br />
8<br />
espaneTi<br />
9niderla<br />
ndebi<br />
mdinare<br />
maanaSi<br />
garemodan<br />
cadinebis<br />
optimizacuii<br />
saTvis<br />
mdinaris<br />
sistemis<br />
simulatoris<br />
gamoyeneba<br />
rezervuarebi<br />
T gamowveuli<br />
mdinaris<br />
wylis<br />
nakadebis<br />
cvlilebebis<br />
Sefasebisadmi<br />
midgoma<br />
rogor<br />
aRiweros<br />
adamianis<br />
relevanturi<br />
dabinZurebis<br />
identifikaci<br />
a<br />
dabinZurebis<br />
zewolis<br />
sakvalifikac<br />
io<br />
xelsawyoebi<br />
(4.3)<br />
zewolis<br />
sakvalifikac<br />
io<br />
xelsawyoebi<br />
(4.3)<br />
wylis<br />
moxmarebis<br />
zewola<br />
dabinZurebis<br />
zewolis<br />
raodenobrivi<br />
gansazRvra<br />
miwisqveSa<br />
wylis zeda<br />
sazRvris<br />
daweva<br />
nakadis<br />
regulacia,<br />
hidromorfo<br />
logiuri<br />
zewolebi<br />
nakadis<br />
regulacia<br />
hidromorfo<br />
logia<br />
GIS<br />
koeficie<br />
ntis<br />
modelebi<br />
koeficie<br />
ntis<br />
modelebi<br />
GIC<br />
wylis<br />
balansi<br />
GIC<br />
hidrolo<br />
giuri<br />
modeli<br />
2 da 3D<br />
modelebi<br />
sxvadasxv<br />
a<br />
modelebi<br />
modelir<br />
eba<br />
SENTWA<br />
SIMCAT<br />
Belgian<br />
Biotics<br />
Index/Prati<br />
Index<br />
la<br />
loba<br />
ara ki zedapir<br />
uli<br />
ara ki ki zedapir<br />
uli<br />
ara ki ki<br />
ki ki mdinare<br />
ara ki ki miwisqve<br />
Sa<br />
wyali<br />
ENMAG<br />
HEC-RAS<br />
QUAL2E<br />
RICE<br />
HABITAT<br />
ara ki ki<br />
ki ki mdinare<br />
ara ki ki gardama<br />
vali<br />
da<br />
1 sabWos direqtiva Tanamegobrobis wylis garemoSi CaRvrili garkveuli saSiSi nivTierebebis mier<br />
gamowveuli dabinZurebis Sesaxeb (OJ L 129, 18/05/1976, gv. 23)<br />
82
83<br />
10<br />
safrange<br />
Ti<br />
zewolasTan<br />
adkavSirebul<br />
i<br />
morfologiu<br />
riuri<br />
darRvevebi<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
sanapir<br />
o<br />
daskvniTi komentarebi<br />
meoTxe <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialur Sexvedraze (lisab<strong>on</strong>i, 10-11 seqt 2002) IMPRESS jgufis mier ganxiluli<br />
iqna gadauwyveteli sakiTxebi, SeuTanxmebeli sakiTxebi da Semdgomi aucilebeli samuSao.<br />
am TavSi Sejamebulia aRniSnuli diskusiis Sedegebi.<br />
gadauwyveteli sakiTxebi: ara<br />
Semdgomi aucilebeli samuSao:<br />
moklevadiani qmedebebi (2002-3):<br />
kritikuli zewolis saskriningo kriteriumebi: Sefasdes unda iyos Tu ara kritikuli<br />
kriteriumebi SemuSavebuli individualuri wevri qveynebis mier rom zewolebisa da<br />
zegavlenaTa analizi Tanmimdevrulad gavrceldes evropaSi.<br />
zewolisa da zegavlenaTa analizebis seminari: praqtikosebisaTvis sasargeblo iqneba<br />
SesaZlebloba gauziar<strong>on</strong> erTmaneTs pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>esiuli codna da gamocdileba miRebuli pirveli<br />
Catarebuli zewolisa da zegavlenebis analizis Sedegad. Ees SeiZleba SemdgomSi<br />
gagrZeldes Sualeduri meore seminaris saxiT, rodesac sawyisi Sefaseba iqneba Catarebuli<br />
da aRwerili.<br />
aRwerilobis Sabl<strong>on</strong>i: Tanmimdevruli aRweriloba SeiZleba miRweuli iyos am miznisaTvis<br />
specialuri Sabl<strong>on</strong>uri formis SemuSavebiT.<br />
wakiTxvis saSualeba: IMPRESS jgufis mier miCneuli iqna, rom instruqciis ufro advilad<br />
wasakiTxad saWiroa misi redaqtireba. Aamgvarma redaqtirebam ar unda Secvalos<br />
instruqciis Sinaarsi.<br />
Sualeduri qmedebebi (2004-2005):<br />
IMPRESS situaciuri analizis sainformacio sistemis xelSewyoba: situaciuri analizebi,<br />
romlebic moyvanilia instruqciaSi, unda asrulebdnen cnobaris rols praqtikosebisaTvis.<br />
83
84<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Aamis gansakuTrebeli sargeblianoba iqneba is, rom axali situaciuri analizebi SeZleben<br />
asax<strong>on</strong> direqtivis Sesrulebis saukeTeso praqtika, maSin rodesac amJamad Setanili<br />
magaliTebi asaxaven amJamindel praqtikas romelic eTanxmeba direqtivis moTxovnebs.<br />
meTodebis identifikacia: zewolebis da zegavlenaTa analizis procesSi iqneba mimdinare<br />
saWiroeba saSualebaTa identifikaciisa da koordinirebisa.<br />
kavSirebi gazomvis, sawyisi pirobebis, da m<strong>on</strong>itoringis moTxovnebis programasTan: es<br />
kavSirebi mniSvnelovania da isini koreqtulad unda funqci<strong>on</strong>irebdnen direqtivis, rogorc<br />
erTi mTlianis, warmatebuli implementaciisaTvis, magram mimarTuli iyvnen calkeul CIS<br />
samuSao jgufebSi. Aaseve saWiroa identificirebuli iyos sazomebi, romlebic yvelaze<br />
gamosadegi iqneba zewolisa da zegavlenisaTvis, raTa moxdes xarj-efeqturi Serbileba<br />
zegavlenebisa ekologiis aRdgenisaTvis.<br />
7. gamoyenebuli literatura<br />
WFD CIS instruqcia #1 (agvisto 2002) ek<strong>on</strong>omika da garemo – wylis CarCo direqtivis<br />
implementaciis problemebi. gamoqveynebulia evrosabWos garemos generaluri direqtoratis<br />
mier, briuseli, ISBN No. 92-894-4144-4, ISSN No. 1725-1087.<br />
WFD CIS instruqcia #1 (dekemberi 2002) wylis obieqtebis identifikacia. gamoqveynebulia<br />
evrosabWos garemos generaluri direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-894-5122-X, ISSN No.<br />
1725-1087.<br />
WFD CIS instruqcia #3 (dekemberi 2002) garegani zewolebis da zegavlenebis analizi.<br />
gamoqveynebulia evrosabWos garemos generaluri direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-<br />
894-5123-8, ISSN No. 1725-1087.<br />
WFD CIS instruqcia #4 (ianvari 2003) artificialuri da mniSvnelovnad modificirebuli<br />
wylis obieqtebis identifikacia da aRniSvna. gamoqveynebulia evrosabWos garemos<br />
generaluri direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-894-5124-6, ISSN No. 1725-1087.<br />
WFD CIS instruqcia #6 (dekemberi 2002) interkalibraciis qselis Seqmis saxelmZRvanelo da<br />
interkalibraciis ganxorcielebis procesi. gamoqveynebulia garemos generaluri<br />
direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-894-5126-2, ISSN No. 1725-1087.<br />
WFD CIS instruqcia #7 (ianvari 2003) m<strong>on</strong>itoringi wylis CarCo direqtivis pirobebSi.<br />
gamoqveynebulia evrosabWos garemos generaluri direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-<br />
894-5127-0, ISSN No. 1725-1087.<br />
84
85<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
WFD CIS instruqcia #8 (dekemberi 2002) sajaro m<strong>on</strong>awileoba wylis CarCo direqtivasTan<br />
kavSirSi. gamoqveynebulia evrosabWos garemos generaluri direqtoratis mier, briuseli,<br />
ISBN No. 92-894-5128-9, ISSN No. 1725-1087.<br />
WFD CIS instruqcia #9 (dekemberi 2002) wylis CarCo direqtivis geografiuli<br />
sainformacio sistemis (GIC) elementebis implementacia. gamoqveynebulia evrosabWos garemos<br />
generaluri direqtoratis mier, briuseli, ISBN No. 92-894-5129-7, ISSN No. 1725-1087.<br />
WFD CIS instruqcia #10 (marti 2003) mdinareebi da tbebi – tipologia, sawyisi pirobebi da<br />
klasifikaciis sistemebi. gamoqveynebulia garemos generaluri direqtoratis mier,<br />
briuseli, ISBN No. 92-894-5614-0, ISSN No. 1725-1087.<br />
EC DG XI (1993): CORINE Land Cover – teqnikuri saxelmZRvanelo, luqsemburgi: evrokavSiris<br />
<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialuri publikaciebis <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isi<br />
European commissi<strong>on</strong>, Fraunh<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>er _IUCT, Nati<strong>on</strong>al Experts <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> member states <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> EU: xelaxali winadadeba<br />
prioritetuli nivTierebebis Cam<strong>on</strong>aTvalisa wylis CarCo direqtivis k<strong>on</strong>teqstSi (<str<strong>on</strong>g>COM</str<strong>on</strong>g>MPS<br />
procedura)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L194:<br />
zedapiruli wylebis xarisxisadmi moTxovnebTan dakavSirebiT 1975 wlis 16 ivnisis sabWos<br />
direqtiva gankuTvnili wevr qveynebSi sasmeli wylis mopovebisaTvis (75/440/EEC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L31:<br />
1975 wlis 16 ivnisis sabWos direqtiva sabanao wyaltan dakavSirebiT (76/160/EEC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 129:<br />
1976 wlis 4 maisis sabWos direqtiva gaerTianebis wylis garemoSi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili garkveuli<br />
saxifaTo nivTierebebiT dabinZurebis Sesaxeb (76/464/EEC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 222:<br />
1978 wlis 18 ivnisis sabWos direqtiva sufTa wylebis xarisxis Sesaxeb, rac saWiroebs<br />
dacvas an gaumjobesebas Tevzebis sicocxlis SenarCunebisaTvis (78/659/EEC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 103:<br />
1979 wlis 2 aprilis sabWos direqtiva gareuli frinvelebis k<strong>on</strong>servaciaze (79/409/EEC)<br />
85
86<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 281:<br />
1979 wlis 30 oqtombris sabWos direqtiva moluskebis wylis xarisxisadmi moTxovnebis<br />
Sesaxeb (79/923/EEC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 20:<br />
1979 wlis 17 dekembris sabWos direqtiva miwisqveSa wylebis dacvaze (80/68/EEC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 135:<br />
1991 wlis 21 maisis sabWos direqtiva qalaqis camdinare wylebis damusavebis Sesaxeb<br />
(91/271/EEC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 230:<br />
1991 wlis 15 ivlisis sabWos direqtiva bazarze mcenareTa dacvis produqtebis ganTavsebis<br />
Sesaxeb (91/414/EEC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 375:<br />
1991 wlis 12 dekembris sabWos direqtiva wylebis samiwaTmoqmedo nitratebiT<br />
dabinZurebisagan dacvis Sesaxeb (91/676/EEC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 162:<br />
1992 wlis 21 maisis sabWos direqtiva bunebrivi macxovreblebisa da gareuli florisa da<br />
faunis k<strong>on</strong>servaciaze (92/43/EEC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 257:<br />
1976 wlis 4 maisis evroparlamentis da sabWos direqtiva dabinZuirebis erTobliv dacvasa<br />
da k<strong>on</strong>trolze (IPPC) (96/61/EC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 010:<br />
1996 wlis 9 dekembris evroparlamentisa da sabWos direqtiva saSiSi nivTierebebis Semcveli<br />
didi avariebis k<strong>on</strong>trolze (96/82/EC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 123:<br />
1998 wlis 6 Tebervlis evroparlamentisa da sabWos direqtiva biociduri nivTierebebis<br />
bazarze ganTavsebaze (98/8/EC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 182:<br />
evroparlamentisa da sabWos direqtiva narCenebis nagavsayrelebze (99/31/EC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, No. L 192:<br />
86
87<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
2000 wlis 17 ivlisis komisiis gadawyvetileba damabinZurebeli nivTierebebis emisiuri<br />
evropuli registris implementaciaze (EPER), sabWos 96/61/EC direqtivis me-15 statiis<br />
Tanaxmad dabinZurebis integrirebul prevenciasa da k<strong>on</strong>trolze (IPPC) (2000/478/EC)<br />
Official journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> European Communities, L 327:<br />
2000 wlis 23 oqtombris evroparlamentisa da sabWos gadawyvetileba wylis politikasTan<br />
dakavSirebiT gaerTianebis moqmedebis CarCo-gegmis SemoRebaze (2000/60/EC)<br />
Streeter,H.W and Phelps,E.B.”A Study <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Polluti<strong>on</strong> and Natural Purificati<strong>on</strong> in Ohio <strong>River</strong>,III,Factors C<strong>on</strong>cerned in <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g><br />
Phenomen<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Oxiodati<strong>on</strong> and Raerati<strong>on</strong>” , Public Health Bulletin No. 146, (1925)<br />
United Nati<strong>on</strong>s Ec<strong>on</strong>omic Comissi<strong>on</strong>s for Europe (gaeros ek<strong>on</strong>omikuri komisia evropaSi): sazRvris<br />
gavliT xangrZlivi haeris dabinZurebis k<strong>on</strong>vencia; Steering Body to <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Cooperative Programme for<br />
M<strong>on</strong>itoring and Evaluati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> L<strong>on</strong>g-range Transmissi<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Air Pollutants in Europe - evropaSi xangrZlivi<br />
haeris damabinZureblebis transmisiis m<strong>on</strong>itoringisa da gamokvlevis xelmZRvaneli organos<br />
erToblivi programa (EMEP), 1977<br />
Vollenweider, R.A., and Kerekes, J. 1982. wylebis daWaobeba. m<strong>on</strong>itoringi, Sefaseba da k<strong>on</strong>troli.<br />
Organozati<strong>on</strong> for Ec<strong>on</strong>omic Co-operati<strong>on</strong> and Development – ek<strong>on</strong>omikuri TanamSroblobis da<br />
ganviTarebis organizacia (OECD), Paris. 156 p.<br />
Working group <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> German States <strong>on</strong> Water – germanuli qveynebis wylis samuSao jgufi (LAWA)<br />
(2002): “mniSvnelovan zewolaTa identifikaciis kriteriumebi, maTi zegavlenis Sefaseba da<br />
Cam<strong>on</strong>aTvali, gaazrebuli reportireba evrokomisiisadmi”., Strategy paper, 2002<br />
Working group <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> German States <strong>on</strong> Water – germanuli qveynebis wylis samuSao jgufi (LAWA)<br />
(2000): nakadis gavrcelebis mimoxilva – meTodi mcire da saSualo zomis wylebisaTvis<br />
germaniaSi; Kulturbuch-Verlag GmbH, Berlin<br />
danarTi I implementaciis saerTo strategia da misi samuSao jgufebi<br />
CIS samuSao jgufi: zewolebis da zegavlenebis analizi; xelmZRvaneli: gaerTianebuli<br />
samefo, germania<br />
CIS samuSao jgufi: xmeleTis zedapiruli wylebis sawyisi pirobebi: xelmZRvaneli: SvedeTi<br />
87
88<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
CIS samuSao jgufi: gardamavali, sanapiro wylebis tipologia da klasifikacia;<br />
xelmZRvaneli: gaerTianebuli samefo, espaneTi, EEA<br />
CIS samuSao jgufi: mniSvnelovnad modificirebuli wylis obieqtebi; xelmZRvaneli:<br />
germania, gaerTianebuli samefo<br />
CIS samuSao jgufi: geografiuli sainformacio sistemebi; xelmZRvaneli: JRC Ispra<br />
CIS samuSao jgufi: interkalibracia; xelmZRvaneli: JRC Ispra<br />
CIS samuSao jgufi: m<strong>on</strong>itoringi; xelmZRvaneli: italia, EEA<br />
CIS samuSao jgufi: ek<strong>on</strong>omikuri analizi; xelmZRvaneli: safrangeTi, komisia<br />
CIS samuSao jgufi: miwisqveSa wylebis Sefasebis, klasifikaciis meTodebi; xelmZRvaneli:<br />
avstria<br />
CIS samuSao jgufi: mdinareTa auzis dagegmarebis saukeTeso praqtika; xelmZRvaneli:<br />
espaneTi droebiTi<br />
danarTi II leqsik<strong>on</strong>i<br />
termini<br />
gansazRvreba<br />
abstraqcia wylis ganzrax mocileba zedapiruli an miwisqveSa wylis<br />
obieqtidan<br />
xelovnuri Sevseba adamianis mier wylis ganzrax Seyvana niadagqveS<br />
sabaziso scenari faqtorebis arCeuli nakrebis ganviTarebis proeqtireba<br />
politikuri intervenciebis ararsebobis pirobebSi<br />
dabinZurebis<br />
dabinZureba, romelic sxvadasxva aqtivobebis Sedegia, ar<br />
difuzuri wyaro 2 gamomdinareobs erTi wyarodan, aramed warmoiSveba miwis<br />
sivrceSi gavrcobili gamoyenebis Sedegad (mag. miwaTmoqmedeba,<br />
dasaxlebebi, transporti, industria). difuzuri wyarodan<br />
dabinZurebis magaliTebia atmosferuli depozicia,<br />
samiwaTmoqmedo adgilebidan Cadineba, erozia, drenaJi, da<br />
miwiswveSa wylebis dineba.<br />
DPSIR (mzmzp)<br />
mdinaris, zewolis, mggomareobis, zegavlenis da pasuxis CarCo<br />
garemos analizisaTvis<br />
draiveri<br />
anTropogenuli aqtivoba, romelsac SeiZleba q<strong>on</strong>des gavlena<br />
garemoze (mag. miwaTmoqmedeba, industria), aseve mamoZravebeli<br />
Zala (driving force)<br />
dineba (flux)<br />
nivTierebebis gadatana garemos gavliT<br />
hidromorfologia wylis obieqtis formis, kideebis da SigTavsis fizikuri<br />
maxasiaTeblebi. ekologiuri statusis klasifikaciisaTvis<br />
hidromorfologiuri xarisxis elementebi mocemulia danarTSi<br />
V.1.1 da aseve xazgasmulia wylis CarCo direqtivis danarTSi<br />
2 WFD samuSao definicia. danergvis k<strong>on</strong>teqstSi masze msjeloba kvlav mimdinareobs.<br />
88
89<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
V.1.2<br />
zegavlena zewolis garemoze asaxuli efeqti (mag. Tevzebis daRupva,<br />
ekosistemis modificireba)<br />
gadatana (load) masalis gaxsnili an nawilakebis saxiT gadatana wylis<br />
dinebiT<br />
wertilovani wyarodan dabinZureba raime gancalkevebuli wyarodan, mag. gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />
dabinZureba<br />
zewola 3<br />
kanalizaciis SesakeTebeli samuSaoebisas<br />
draiveris uSualo efeqti (mag. efeqti, romelic iwvevs nakadis<br />
cvlilebas, an wylis qimiuri Semadgenlobis Secvlas<br />
zedapirul da miwisqveSa wylebSi)<br />
pasuxi zomebi, romlebic miRebulia wylis obieqtis mdgomareobis<br />
gasaumjobeseblad (mag. abstraqciis SezRudva, wertilovani<br />
wyaroebidan gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is SezRudva, miwaTmoqmedebis saukeTeso<br />
praqtikis saxelmZRvanelos Seqmna)<br />
mniSvnelovani zewola wylis CarCo direqtivis k<strong>on</strong>teqstSi zewola, romelic<br />
TavisTavad an sxva zewolebTan kombinaciaSi, aris garemos<br />
dacvis miznebis miRwevis warumateblobis savaraudo mizezi<br />
mdgomareoba wylis obieqtis bunebrivi da anTropogenuli faqtorebiT<br />
ganpirobebuli Tvisebebi (mag. fizikuri, qimiuri da<br />
biologiuri maxasiaTeblebi)<br />
statusi<br />
wylis obieqtis fizikuri, qimiuri, biologiuri an ekologiuri<br />
reJimi (qceva)<br />
danarTi III. IMPRESS samuSao jgufis m<strong>on</strong>awileebi da sxva mniSvnelovani k<strong>on</strong>taqtebi<br />
qveyana<br />
organizacia<br />
AT avstria<br />
BEbelgia<br />
CYkviprosi<br />
GEgermania<br />
DKdania<br />
ESespaneTi<br />
EEest<strong>on</strong>eTi<br />
FRsafrangeTi<br />
FIfineTi<br />
GRsaberZneTi<br />
an<br />
saxeli E-mail faqsi telef<strong>on</strong>i<br />
vilhelm vogeli<br />
robert k<strong>on</strong>eCni<br />
iohan Llermiti<br />
rudi vaneveli<br />
stefanos<br />
papartif<strong>on</strong>osi<br />
volker mohaupti<br />
ulrike frotCer-hufi<br />
volfgang meieri<br />
iren mozli<br />
heike herata<br />
martin skriveri<br />
manuel varela<br />
aleJandra puigi<br />
migel angel marini<br />
iaokin rodriges<br />
Caparo<br />
karin paCeli<br />
ciril portalezi<br />
filipe kuze<br />
sepo rekolaineni<br />
kimo silvo<br />
gorgia gi<strong>on</strong>i<br />
anastasia lazaru<br />
andreas andreadakisi<br />
daniel mamaisi<br />
spairos tasoglu<br />
3 WFD samuSao definicia. danergvis k<strong>on</strong>teqstSi masze msjeloba kvlav mimdinareobs.<br />
89
90<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
HUungreTi katalin zoteri<br />
IRE irlandia kol<strong>on</strong> klenagani<br />
IT italia -<br />
LT litva neringa sakrauskiene<br />
LU luqsemburgi Jan-mari risi<br />
NOnorvegia sven batviki<br />
andres iverseni<br />
lars storseti<br />
are lindegaardi<br />
NL<br />
niderlandebi<br />
<strong>on</strong>o van de velde<br />
fred vagemakeri<br />
duve i<strong>on</strong>kersi<br />
kis meijeri<br />
PT portugalia mariafelisbina<br />
kuadrado<br />
fernanda gomesi<br />
sim<strong>on</strong>e pio<br />
RO rumineTi karmen toderi<br />
elena tuCiu<br />
SL slovenia natasa vodopiveCi<br />
helena matozi<br />
S SvedeTi andres videli<br />
UK<br />
gaerTianebuli<br />
deiv fosteri<br />
isobel austini (EA)<br />
samefo<br />
jenifer le<strong>on</strong>ardi<br />
(SEPA)<br />
ingrid baberi (SEPA)<br />
j<strong>on</strong>atan smiti (EA)<br />
fil humble (EA)<br />
peter polardi<br />
evrokomisia ioakim d’eugenio<br />
ftidrix barti<br />
qveyana an saxeli E-mail faqsi telef<strong>on</strong>i<br />
organizacia<br />
evrostati maria pau-vali<br />
(Eurostat)<br />
EEA<br />
dominik pro<br />
gaerTianebuli<br />
kvlevis centri<br />
(Joint Research<br />
Centre)<br />
EEB<br />
WWF<br />
COPA-COGECA<br />
ECPA<br />
EUREAU<br />
kaselis<br />
universiteti<br />
(germania)<br />
ekologiisa da<br />
hidrologiis<br />
centri<br />
andre boSe<br />
ana Kristina kardozo<br />
adelin kroli<br />
kirsti levini (RSPBgaerTianebuli<br />
semefo)<br />
devid tikneri<br />
kris taidmani<br />
endriu klarki (NFUinglisi)<br />
diter Seferi (Aventis<br />
Crop Science)<br />
andres fins<strong>on</strong>i<br />
(Stockholm Vatten)<br />
ditrih borCardti<br />
sandra rixteri<br />
helge emani<br />
Devid burmani<br />
90
91<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
(gaerTianebuli<br />
samefo)<br />
wylis kvlevis<br />
centri<br />
(gaerTianebuli<br />
samefo)<br />
i<strong>on</strong>ne rees<br />
Tomas zabeli<br />
danarTi IV<br />
meTodebis magaliTebis wardgena (danarTi me-4 TavisaTvis)<br />
0. mimoxilva<br />
danarTi Seicavs Cam<strong>on</strong>aTvals meTodebisa, romlebic moyvanilia ZiriTad teqstSi, maTi<br />
moqmedebis sferos da Tavad meTodebis mokle aRweriT.<br />
meTodebi SeiZleba wardgenili iyos am danarTSi, aRniSnuli iyos me-6 TavSi (Tanamedrove<br />
praqtikis magaliTebi) an moxseniebuli iyos mokle aRweris gareSe. es mocemulia qvemoT<br />
moyvanil cxrilSi.<br />
cxrilSi aRniSnulia meTodis moqmedebis sfero da is, Tu wylis obieqtis romeli<br />
kategoriisaTvis gamoiyeneba igi. am danarTSi mneTodebi mocemulia iseTive TanmimdevrobiT,<br />
rogorc cxrilSi.<br />
cxrili danarTi V.1: meTodebis Cam<strong>on</strong>aTvali, moqmedebis sfero da aRweris lokalizacia<br />
meTodis<br />
dasaxeleba<br />
lokalizac<br />
ia<br />
moqmedebis sfero<br />
91<br />
wylis obieqtis kategoria<br />
skrining zewola da mdgomareobi mdinar tb miwisqveS C<br />
i<br />
zegavlena s Sefaseba e a a wylebi<br />
1) zewolis skriningisa da Sefasebis meTodebi<br />
zewolaTa<br />
sak<strong>on</strong>trol<br />
o<br />
Cam<strong>on</strong>aTval<br />
i<br />
Tavi 4 X X X X X<br />
HMWB es danarTi X morfologi<br />
X<br />
a<br />
evrowylis<br />
qseli<br />
(EuroWaternet<br />
)<br />
saukeTeso<br />
praqtikis<br />
magaliTebi<br />
X X X (X) (X)<br />
LAWA<br />
zewolis<br />
skriningis<br />
meTodi<br />
wylis<br />
xarisxis<br />
angariSebi<br />
Tavi 4 X X<br />
saukeTeso<br />
praqtikis<br />
magaliTebi<br />
ar aris<br />
X X X<br />
OECD<br />
X zegavlena X<br />
(tbebi) citirebuli<br />
2) dabinZurebis zewolis sakvalifikacio meTodebi<br />
OSPAR es danarTi dabinZureba X X<br />
MONERIS es danarTi dabinZureba X X X
92<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
SENTIWA es danarTi dabinZureba X X<br />
Nopolu es danarTi dabinZureba X X X X X<br />
3) zewolebs zegavlenis SefasebasTan kombinirebis meTodebi – wylis obieqtis modelebi<br />
SIMCAT es danarTi zegavlena X<br />
miwisqveSa<br />
wylis<br />
modelebi<br />
ix. Tavi 4<br />
dabinZureba<br />
,<br />
transporti<br />
4) zegavlenis Sefasebis meTodebi<br />
finuri<br />
Sefasebis<br />
meTodi<br />
es danarTi X X X<br />
inglisi da<br />
uelsi<br />
LAWA<br />
Sefasebis<br />
meTodi<br />
franguli<br />
SEQ-“wylis<br />
obieqtis<br />
kategoria”<br />
es danarTi X X<br />
es danarTi X X<br />
es danarTi X X X X X<br />
romelime meTodis gamoyenebamde Tqven unda darwmundeT, rom igi Seesabameba im mizans,<br />
romlisTvisac apirebT mis moxmarebas. Tqven unda gq<strong>on</strong>deT mkafiod gansazRvruli mizani,<br />
anu icodeT ra SekiTxvebze gsurT pasuxis miReba; unda amoirCioT meTodi, romelsac<br />
Seswevs unari savaraudo zewolisa da zegavlenis simulirebis da saWiro Sedegebis miRebis<br />
uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is. Tqven unda erkveodeT yoveli meTodis SesaZleblobebsa da SezRudvebSi.<br />
momdevno nawilebSi aRwerilia samagaliTo xelsawyoebi da modelebi, Tumca aucilebelia<br />
aRiniSnos, rom aRwerili meTodebis umetesoba amJamad gamoiyeneba wevr qveynebSi im<br />
funqciebisaTvis, romlebic msgavsi, an SeiZleba identuria, imisa, rasac moiTxovs wylis<br />
CarCo direqtiva. es aucilebelia imisaTvis, rom meTodi gamosayeneblad daSvebuli iyos.<br />
arsebobs mravali sxva meTodi, romlebic ueWvelad momavalSi danergili iqnebian.<br />
zewolis Sefasebis meTodebi miesadageba garemos elementebis umravlesobas da gamoiyeneba<br />
ori ZiriTadi funqciis Sesasruleblad. pirvelia imis winaswari gansazRvra aris Tu ra<br />
potenciuri zegavlenaa imdenad mniSvnelovani, rom Rirdes SemdgomSi misi gaTvaliswineba<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizisaTvis. savaraudod nebismieri aseTi Sefaseba ganxiluli<br />
iqneba mogvianebiT analizSi, gansakuTrebiT Tu arsebuli zegavlenebi ar miekuTvneba<br />
mTlianad im zewolebs, romlebic Tavidan CaTvlili iyo rogorc gasaTvaliswinebeli.<br />
meore funqcia miesadageba mxolod iSviaT situaciebis, romlebzec sxva informacia ar<br />
arsebobs. aseT SemTxvcevebSi zewolis Sefaseba SeiZleba iyos erTaderTi SesaZlabloba<br />
warumateblobis riskis Sefasebisa. aseTi Sefaseba unda gaxdes sagani m<strong>on</strong>acemTa<br />
m<strong>on</strong>itoringis sistemaSi ganxilvisa, romelic moTxovnilia wylis CarCo direqtiviT. yvelaze<br />
savaraudoa, rom es SemTxvevebi exebodes miwisqveSa wylis obieqtebs, im drois intervalis<br />
gamo, romelic gadis sanam zewolebi gamovlindeba garemoze SesamCnevi zegavlenis saxiT.<br />
92
93<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
zewolis skriningis am meTodebis gamoyenebisas saWiroa yuradReba, radgan maT ar SeuZliaT<br />
saTanadod gamoTval<strong>on</strong> sxvadasxva wylis obieqtebis mowyvladoba, rac ganpirobebulia<br />
rogorc masStabirebasTan dakavSirebuli sakiTxebiT aseve wylis obieqtis auzis<br />
maxasiaTeblebiT.<br />
1. zewolis skriningis da Sefasebis meTodebi<br />
SeniSvna: zewolis meTodebis umravlesoba ukve aRwerilia mocemuli instruqciis sxva<br />
nawilebSi, rac ganpirobebulia maTi mniSvnelobiT zogadi midgomisaTvis da pirveli<br />
daxasiaTebisaTvis saWiro praqtikulobisaTvis.<br />
HMBW zewolis identifikaciis meTodi<br />
HMBW instruqcia gvTavazobs hidromorfologiuri zewolebisa da zegavlenebis<br />
saidentifikacio zogierT meTods. cxrilSi danarTi IV.2 moyvanilia ZiriTadi gamoyenebis<br />
sferoebi da fizikuri cvlilebebi.<br />
specifiuri<br />
gamoyeneba<br />
cxrili danarTi IV.2: ZiriTadi specifiuri gamoyenebis sferoebis, fizikuri cvlilebebis da<br />
hidromorfologiasa da biologiaze zegavlenebis mimoxilva<br />
navigacia wyaldidobi<br />
rekr<br />
sgan dacva<br />
eacia<br />
fizikuri<br />
cvlilebebi<br />
(zewolebi)<br />
kaSxalebi da<br />
dambebi<br />
Ggvirabis Senaxva/<br />
dragireba/ masalis<br />
gatana<br />
sanaosno arxebi ×<br />
arxis gayvana/<br />
gasworeba<br />
Nnapirebis<br />
gamagreba/fiqsacia/g<br />
adaRobva<br />
hidroenerg<br />
iis<br />
generacia<br />
miwaTmoqmedeba/sa<br />
tyeo<br />
meurneoba/Tevzis<br />
fermebi<br />
wyliT<br />
momareg<br />
eba<br />
× × × × × ×<br />
× × × ×<br />
× × × × × ×<br />
× × × ×<br />
niadagis drenireba × ×<br />
niadagis moTxovnebi × ×<br />
damdgari wylis<br />
Seqmna gadaRobvis<br />
gziT<br />
× × ×<br />
zegavlenebi<br />
hidromorfologias<br />
a da biologiaze<br />
mdinaris dinebis<br />
uwyvetobisa da<br />
daleqvis procesis<br />
darRveva<br />
mdinaris pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilis<br />
Secvla<br />
mdinaris damdgari<br />
totebisa da<br />
daWaobebuli<br />
× × × × × ×<br />
× × × × ×<br />
× × × × × ×<br />
urba<br />
niza<br />
cia<br />
93
94<br />
adgilebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />
Semcireba/gaqroba<br />
sarwyavi velebis<br />
dabali/Semcirebul<br />
i dinebebi<br />
faunis/floris<br />
uSualo meqanikuri<br />
dazianeba<br />
daclis xelovnuri<br />
reJimi<br />
miwisqveSa wylis<br />
d<strong>on</strong>is daweva<br />
niadagis<br />
erozia/danagvianeba<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
× × × ×<br />
× × ×<br />
× × ×<br />
× × × ×<br />
× × ×<br />
× × × ×<br />
2. dabinZurebis zewolebis sakvalifiklacio meTodi<br />
OSPAR raodenobrivi gansazRvris da aRweris harm<strong>on</strong>izebuli procedurebi sakvebi da saSiSi<br />
nivTierebebisaTvis – Harm<strong>on</strong>ised Quantificati<strong>on</strong> and Reporting Procedures for Nutrients and Hazardous<br />
Substances (HARP-NUT da HARP-HAZ)<br />
Sefasebis, raodenobrivi gansazRvris (kvantifikaciis) da aRweris wyaroebi azoturi,<br />
fosforuli da saSiSi nivTierebebisaTvis SeTanxmebulia OSPAR da HARP-procesSi<br />
(raodenobrivi Sefasebisa da aRweris harm<strong>on</strong>izebuli procedurebi).<br />
sakvebi nivTierebebisaTvis arsebobs Semdegi gaidlainebi:<br />
1. HARP CarCo da midgoma<br />
2. akvakultura<br />
3. industria<br />
4. gamoyenebuli wylis damuSaveba da kanalizacia (saniaRvreebis CaTvliT)<br />
5. kanalizaciasTan aradakavSirebuli sacxovrebeli saxli<br />
6. sanapiro dasaxleba<br />
7. wyalgay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />
8. mdinaris drenirebis SenarCuneba<br />
gaidlaini 6: raodenobrivi Sefaseba da aRwera gabneuli anTropogenuli produqtebisa da<br />
f<strong>on</strong>uri danakargebisa aRniSnavs azoturi da fosforuli naerTebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is gzas<br />
zedapiruli wylebisaken (ix. analoguri naxati 4.1)<br />
- gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a zedapiruli CadinebiT (gaxsnili azoturi da fosforuli naerTebis<br />
transporti)<br />
- gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a niadagis eroziiT (transporti gansakuTrebuli, absorbirebuli azoturi<br />
da fosforuli naerTebisa)<br />
- napirisa da mdinaris kalapotis erozia<br />
- gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a xelovnuri sadrenaJo nakadiT (sadrenaJo milebiT/qvis drenaJiT<br />
- gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a gamorecxviT (gatutovnebiT) (mineralizacia, filtraciuli wyali, mag. Sida<br />
nakadi, qvis drenirebuli nakadi, gazafxulis wyali da miwisqveSa wyali)<br />
94
95<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
- uSualo atmosferuli depozicia Sida zedapirul wylebze<br />
es gaidlaini aRwers principebs, romlebic safuZvlad udevs difuzuri anTropogenuri<br />
warmoSobis da bunebriv f<strong>on</strong>ur danakargebs. gaidlainze darTulia magaliTebi im<br />
meTodebisa, romlebic gamoiyeneba SveicariaSi, germaniaSi, gaerTianebul samefoSi, daniaSi,<br />
niderlandebSi da irlandiaSi.<br />
saSiSi nivTierebebis gaidlaini moicavs Semdegs:<br />
1. srul HARP-HAZ instruqcias<br />
2. bromirebuli cecxlgamZle danamatebi<br />
3. kadmiumi<br />
4. dioqsinebi<br />
5. spilenZi<br />
6. lindani<br />
7. vercxliswyali da vercxliswylis naerTebi<br />
8. n<strong>on</strong>ilfenolebi (NP) da n<strong>on</strong>ifenoletoqsilatebi(NPE) da msgavsi nivTierebebi<br />
9. policikluri aromatuli hidrokarb<strong>on</strong>atebi<br />
10. arak<strong>on</strong>trolirebadi PCB-Semcveli produqtebi<br />
mocemul gaidlainSi aris informacia aRniSnuli nivTierebebis warmoSobis Semdeg<br />
wyaroebze:<br />
- miwaTmoqmedeba (s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba)<br />
- transporti/infrastruqtura<br />
- saSeni masalebi<br />
- saSinao meurneoba<br />
- industria (IPPC)<br />
- industria (ara_IPPC)<br />
- narCenebis gadamuSaveba<br />
- dabinZurebuli niadagi<br />
- sxva pirdapiri difuziis wyaroebi.<br />
arafers niSnavs is, rom HARP-NUT me-6 gaidlaini, sakvebi nifTierebebis difuziis<br />
wyaroebze aris erTaderTi, romelic ar aris srulad SeTanxmebuli OSPAR CarCoebSi. am da<br />
sxva meTodebis Sefaseba xdeba amJamad EUROHARP proeqtis farglebSi<br />
(http://www.euroharp.org/index.htlm). EUROHARP Seadarebs cxra Tanamedrove sxvadasxva<br />
meTodologias Nda P difuziuri kargvis raodenobrivi gansazRvrisa Cvidmet sakvlev auzSi<br />
evropuli klimatis, niadagebis, topografiis, hidrologiisa da miwis gamoyenebis<br />
gradientis gaTvaliswinebiT. arCeuli meTodologiebi gamosadegia auzebis<br />
masStabirebisaTvis da dResdReobiT gamoiyeneba evropuli kvleviTi institutebis mier<br />
naci<strong>on</strong>alur da saerTaSoriso d<strong>on</strong>eze politikis SemqmnelTa informirebulobisaTvis.<br />
95
96<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
EUROHARP pirveladi mizania saboloo momxmareblebis (naci<strong>on</strong>aluri da saerTaSoriso<br />
evropuli garemos politikis Semqmnelebis) uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a cxra Tanamedrove raodenobrivi<br />
gansazRvris meTodis saguldagulo mecnieruli gamokvleviT da maTi unariT gamoTvalos<br />
sakvebi nivTierebebis (azoti, fosfori) difuzia zedapiruli sufTa wyalSi da sanapiro<br />
wylebSi; da Sedegad gaaadvilos wylis CarCo direqtivis implementacia.<br />
aRniSnuli mimoxilvis dasrulebamde momxmareblebs urCeven airCi<strong>on</strong> maTi situaciisaTvis<br />
yvelaze Sesaferisi meTodologia. es moiTxovs garkveul Sefasebebs niadagSi azotis da<br />
fosforis odenobisa da maTi niadagidan kargvis procesebsa da gzebSi garkvevas. azotis<br />
da fosforis danakargebi SeiZleba mniSvnelovan farglebSi varirebdes, amitom<br />
analizisaTvis aucilebelia m<strong>on</strong>acemebi mcenareuli safarisa da miwis gamoyenebis Sesaxeb.<br />
am informaciis SesaZlo wyaroebia evropuli farTod koordinirebuli m<strong>on</strong>acemebi CORINE<br />
mcenareuli safaris Sesaxeb (garemoze informaciis koordinacia) da NUTS (statistikuri<br />
teritoriuli erTeulebis nomenklatura). atmosferuli depoziciis Sesaxeb m<strong>on</strong>acemebis<br />
moZieba SesaZlebelia EMEP –idan (gaerTianebuli m<strong>on</strong>itoringisa da gamokvlevis programa<br />
haeris damabinZureblebis gaxangrZlivebuli transmisiisa evropaSi).<br />
meTodebi Cveulebriv iyeneben eqsportis koeficients, romelic dakavSirebulia erT an<br />
ramodenimesTan CamoTvlilTagan: marcvleuli kulturebi, daTesvis simWidrove, niadagis<br />
tipi, klimati, ekoregi<strong>on</strong>i da daqaneba (daxra).<br />
gamoyenebuli literatura<br />
OSPAR zRvis garemos da Crdilo-aRmosavleTi atlantikis dacvis k<strong>on</strong>vencia, raodebobrivi<br />
gansazRvris da aRweris harm<strong>on</strong>izebuli gaidlainebi.<br />
sakvebi nivTierebebisaTvis: Norwegian Polluti<strong>on</strong> C<strong>on</strong>trol Autority (stf) 1759 1759/2000 (ISBN 82-7655-401-6)<br />
http://www.ospar.org/eng/html/welcome.html (Measures ->Agreements -> List <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Agreements (2000);<br />
saSiSi nivTierebebisaTvis: stf 1789/2001(ISBN 82-7655-416-4)<br />
http://www.stf.no/english/harphaz<br />
MONERIS<br />
germaniaSi gamoiyeneba modeli MONERIS (Modelling Nutrient Emissi<strong>on</strong>s in <strong>River</strong> Systems – sakvebi<br />
nivTierebebis mdinareebis sistemaSi emisiis modelireba) germaniis baltiis zRvis auzis<br />
mdinareebSi sakvebi nivTierebebis SeRwevis<br />
sxvadasxva difuziuri gzebis gansazRvrisaTvis. modeli dafuZnebulia geografiul<br />
sainformacio sistemaze (GIS), romelic Seicavs digitalur rukebs da mdinareebis, miwisqveSa<br />
wylebis da organizebuli nakadebis vrcel statistikur informaciasa da m<strong>on</strong>itorings.<br />
germanuli emisiis yvela gzebis momcveli meTodis detaluri arwera mocemulia “Nutrient<br />
Emissi<strong>on</strong>s into <strong>River</strong> <strong>Basin</strong>s <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Germany”, romelic gamoqveynebulia 2000 wels UBA Texte 23/00.<br />
96
97<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
maSin rodesac wylis gamwmendi sadgurebi da warmoebebi uSualod mdinareebSi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>en<br />
nivTierebebs, difuziuri emisia zedapirul wylebSi ganpirobebulia sumaciiT sxvadasxva<br />
gzebisa, romlebic realizdeba nakadis calkeuli komp<strong>on</strong>entebiT (ix. naxati danarTi IV.1).<br />
difuziis wyaroebis komp<strong>on</strong>entebis es gancalkeveba aucilebelia, radgan gzebSi sakvebi<br />
nivTierebebis k<strong>on</strong>centracia da relevanturi procesebi umeteswilad Zalian gansxvavebulia<br />
erTmaneTisagan. modelSi gaTvaliswinebulia difuziis eqvsi gza, romlebSic danakargebi<br />
calcalke ganisazRvreba:<br />
- atmosferuli depozicia<br />
- erozia<br />
- zedapiruli wyali (nakadi)<br />
- miwisqveSa wyali<br />
- qvis drenaJi<br />
- qvafeniliani urbanuli teritoriebi.<br />
emisiis wyarodan mdinaremde gzis garda nivTierebebi imarTeba transformaciis, retenciis<br />
da kargvis procesebis erTobliobiT. transformaciisa da retenciis am procesebis codna<br />
aucilebelia sakvebi nivTierebebis maT wyaroebTan dakavSirebul mdinareebSi<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is/kargvis raodenobrivi gansazRvrisa da prediqciisaTvis. imis gamo, rom am<br />
procesebis Sesaxeb codna da dResdReobiT arsebuli m<strong>on</strong>acemTa baza gansakuTrebiT<br />
saSualo da didi zomis mdinareebis auzebisaTvis arasrulia, am procesebis aRwera ver<br />
gakeTdeba detalizebuli dinamiuri modeliT.<br />
amis gamo, MONERIS gansazRvravs sxvadasxva gzebs amJamad arsebuli da axali<br />
k<strong>on</strong>ceptualuri midgomebiT, romlebic SemuSavebulia specialurad saSualo da didi<br />
sivrcobrivi masStabis modelirebisaTvis. modelis SemuSavebis sakiTxebia:<br />
- GIS dadasturebuli meTodis SemuSaveba, regi<strong>on</strong>uli diferencirebuli<br />
gansazRvrisaTvis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a/kargvebisa staci<strong>on</strong>aruli da difuzuri wyaroebidan 500<br />
km² -ze meti farTobis auzis mq<strong>on</strong>e mdinareebisaTvis.<br />
- qvemodelebis SemuSaveba regi<strong>on</strong>ulad diferencirebuli gansazRvrisaTvis sakvebi<br />
nivTierebebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isa wylis gamwmendi sadgurebidan da warmoebebidan, qveynis<br />
wylis gamwmendi sadgurebisa da warmoebebis detaluri reestris saSualebiT<br />
- qvemodelis Seqmna eroziiT gamowveuli sakvebi nivTierebebisa da Sew<strong>on</strong>ili uxeSi<br />
nawilakebis sawyisi komp<strong>on</strong>entisa, romelic gamosadegi iqneba yvela gamokvleuli<br />
mdinaris auzisaTvis. es modeli dafuZnebulia unificirebul nadagis danakargebis<br />
gamoTvlis formulaze, magram iTvaliswinebs mxolod im adgilebs, romlebic<br />
relevanturia mdinaris sistemaSi sawyisi komp<strong>on</strong>entisaTvis. qvemodeli validizebuli<br />
iqna Sew<strong>on</strong>ili myari nawilakebis da daqucmacebuli fosforuli tvirTiT mdinareTa<br />
auzebisaTvis.<br />
- qvemodelis Seqmna, romelic saSualebas iZleva ganisazRvros miwisqveSa wylebSi<br />
azotis k<strong>on</strong>centrireba azotis siWarbis gamo samiwaTmoqmedo teritoriebzwe<br />
97
98<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
retenciis funqciis saSualebiT. es retenciis funqcia damokidebulia<br />
hidrogeologiur pirobebze, miwisqveSa wylis Sevsebis d<strong>on</strong>eze da TviT azotis<br />
siWarbeze. retenciis modeli moicavs pirvel uxeS Sefasebas arasaturirebul<br />
z<strong>on</strong>aSi wylis dayovnebis drois da mdinareTa auzis wylis horiz<strong>on</strong>tis<br />
- GIS dadasturebuli qvemeTodis SemuSaveba drenaJiT modificirebuli<br />
samiwaTmoqmedo teritoriebis regi<strong>on</strong>ulad diferencirebuli gansazRvrisaTvis. es<br />
qvemodeli dafuZnebulia niadagis tipebze da niadagis wylis reJimTa klasifikaciaze<br />
da validirebulia digitalizebuli rukiT qviT drenirebadi teritoriebisa niadagis<br />
rukasTan erTad<br />
- qvemodelis Seqmna sakvebi nivTierebebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is/kargvis sxvadasxva gzebisa<br />
urbanul teritoriebze, sakanalizacio sistemis gansxvavebebis gaTvaliswinebiT da<br />
Sesanaxi moculobis SeqmniT gansakuTrebiT kombinirebuli sakanalizacio<br />
sistemebisaTvis<br />
- qvemodelis Seqmna sakvebi nivTierebebis retenciisa da kargvisaTvis zedapirul<br />
wylebSi, romelic gamosadegi iqneba yvela mdinaris auzisaTvis. es modeli emyareba<br />
sakvebi nivTierebebis retenciis damokidebulebas mdinaris sistemis hidravlikur<br />
datvirTvasa an specifiur zedapirul Camdinare wylebze. modeli saSualebas iZleva<br />
mdinaris auzSi sakvebi nivTierebebis Cadinebis sakvebi nivTierebebis sawyisi<br />
wyaroebidan. aqedan gamomdinare, SesaZlebelia pirdapiri Sedareba gamoTvlili da<br />
gamovlenili sakvebi nivTierebebis Cadinebisa mdinaris auzis saTaveSi.<br />
98
99<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati danarTi IV.1 MONERIS gzebi da procesebi<br />
samiwaTmoqmedo teritoriaze sakvebi nivTierebebis balansi. sakvebi nivTierebebis<br />
siWarbe niadagis zeda fenaSi.<br />
daleqva da retencia miwaSi erozia. sorbcia, desorbcia zedapiruli Camdinare wyali.<br />
sakvebi nivTierebebis gamotutovneba fesvebis z<strong>on</strong>idan. gruntis nakadi. zedapirqveSa nakadi.<br />
drenaJi. retencia da danakargebi arasaturirebul z<strong>on</strong>aSi. retencia da danakargebi<br />
miwisqveSa wyalSi. atmosferuli depozicia. qvafeniliani urbanuli teritoriebi.<br />
wertilovani wyaroebi. sakvebi nivTierebebis SeRweva mdinareebis sistemebSi. sakvebi<br />
nivTierebebis retencia da kargva mdinareebis sistemebSi. sakvebi nivTierebebis Cadineba<br />
mdinareebSi. sakvebi nivTierebebis Casvla zRvebSi.<br />
modelebis SemuSavebis erTerTi specifiuri sakiTxia is, rom sxvadasxva qvemodelebi<br />
validizebulia m<strong>on</strong>acemTa damoukidebeli nakrebis gamoyenebiT. magaliTad, miwisqveSa<br />
wylis modeli SemuSavebulia miwisqveSa wyalSi gamovlenili azotis k<strong>on</strong>centraciis<br />
gamoyenebiT magram ara imis safuZvelze, Tu rogoria sakvebi nivTierebebis gamovlenili<br />
Cadineba mdinareebSi.<br />
GIS gamoyeneba saSualebas iZleva mdinaris sistemaSi sakvebi nivTierebebis<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is/kargvis diferencirebuli raodenobrivi gansazRvrisa. aqedan gamomdinare,<br />
gansazRvra ar xdeba mxolod didi mdinareeebis auzebisaTvis. MONERIS modeli<br />
gamoyenebuli iyo germaniis 300 mdinaris auzisaTvis, romelTa zomebia 100-5000 km² 1985, 1995<br />
da 2000 drois periodisaTvis.<br />
SENTWA (System for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> evaluati<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> nutrient transport to surface water - sakvebi nivTierebebis<br />
zedapiruli wylebisaken transportirebis Sefasebis sistema)<br />
SENTWA modeli aris s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis (sasuqebis gamoyenebis) Sedegad sakvebi<br />
nivTierebebis zedapiruli wylisaken emisiis simulirebis sistema. es modeli<br />
formulirebulia miwaTmoqmedebis federaluri saministrosTan arsebuli CODA-s mier (Center<br />
for research in veterinary medicine and agrochemicals – veterinaruli medicinisa da agroqimikatebis<br />
kvlevis centri) 1993 wels, elbes regi<strong>on</strong>is germanuli piloturi kvlevis safuZvelze. CODAm<br />
moaxdina modelis adaptireba belgiisaTvis da daxvewa modeli kalibraciis da<br />
validaciis gziT, regi<strong>on</strong>ebisaTvis “Zvalm” (qviSiani Tixnari), da “Mark” (qviSnari)<br />
flandriaSi (belgia) (1997 wels) flamandiis garemos saagentos -Flemish Envir<strong>on</strong>ment AgencY-<br />
(VMM) SekveTiT.<br />
99
100<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
es aris naxevrad empiriuli modeli, romelic Tvlis s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis Sedegad sakvebi<br />
nivTierebebis (nutrientebis) emisiebis mniSvnelobaTa rigiTobas. igi Tvlis mdinaris<br />
wyalSemkreb auzSi azotis da fosforis totalur wliur an Tviur gadatanas (azotis/<br />
fosforis kg an t<strong>on</strong>a; azotis/fosforis kg an t<strong>on</strong>a erT heqtarze). flandriaSi aris 11<br />
mdinaris wyalSemkrebi auzi.<br />
modeli Seqmnilia rogorc meTodi s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobis/ garemos strategiis xelSewyobisa<br />
da SefasebisaTvis.<br />
modeli Sedgeba emisiebis 7 nakrebisagan:<br />
• atmosferuli danakargebi;<br />
• pirdapiri danakargebi<br />
- pirdapiri danakargebi fertilizatoris gamoyenebisas (qimiuri sasuqi)<br />
- pirdapiri danakargebi saZovrebis tipis mecxoveleobidan (organuli sasuqi)<br />
- pirdapiri danakargebi Tavlis tipis mecxoveleobidan (organuli sasuqi)<br />
- pirdapiri danakargebi sasuqis siTxidan an silosidan<br />
• drenaJuli danakargebi (es Cveulebrivi danakargebia sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo sasuqebis<br />
gamoyenebisas)<br />
• miwisqveSa wylebis danakargebi (es Cveulebrivi danakargebia sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo<br />
sasuqebis gamoyenebisas)<br />
• Warbi danakargebi (sasuqebis gadametebuli Setanisas)<br />
• eroziuli danakargebi<br />
• zedapiruli Cadinebis danakargebi<br />
upirveles yovlisa, es danakargebi gamoTvlilia wliurad (municipalitetis masStabiT) da<br />
Semdeg gadanawilebulia Tveebze sxvadasxva faqtorebis gaTvaliswinebiT, rogoricaa<br />
precipitacia, fertilizatoris gamoyeneba, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo aqtivoba da sxv.<br />
romeli sawyisi komp<strong>on</strong>entia aucilebeli?<br />
m<strong>on</strong>acemebi miwis sasl<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo gamoyenebis da cxovelebis sxvadasxva saxeobaTa<br />
Sesaxeb (msxvili rqosani pirutyvi);<br />
m<strong>on</strong>acemebi cxovelTa sxvadasxva saxeobis (msxvili rqosani pirutyvi) eqskreciis<br />
koeficientis Sesaxeb;<br />
m<strong>on</strong>acemebi fertilizatorebis gamoyenebis Sesaxeb;<br />
m<strong>on</strong>acemebi sasuqis transportis Sesaxeb;<br />
m<strong>on</strong>acemebi precipitaciis Sesaxeb;<br />
m<strong>on</strong>acemebi sxvadasxva marcvleuli kulturis mosavlis aRebis Sesaxeb; m<strong>on</strong>acemebi sasuqebis<br />
gamoyenebis standartebis Sesaxeb.<br />
100
101<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
es sawyisi faqtorebi arsebobs municipalitetis, an provinciebis, an sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo<br />
erTeulebis masStabiT:<br />
• 1999-2000 modeli iqna gadawerili, raTa gamxdariyo momxmareblisaTvis ufro advili<br />
da gamoyenebuli iqna sxva programuli ena (DBASE-s magivrad DELPHI), VMM<br />
instruqciebis Sesabamisad<br />
• 2000-2001 ERM –s VMM mier mieniWa uflebamosileba, Seeswavla sxvadasxva<br />
parametrebi, faqtorebi, koeficientebi, romlebic gamoiyeneba SENTWA-Si modelis<br />
saWiroebisamebr gaumjobesebis mizniT.<br />
• 2002 wlis zafxulSi, Catarda axali gamoTvlebi gaumjobesebuli modeliT;<br />
• 2002 wlis Semodgomaze, modelis daxvewa drenaJuli danakargebis, miwisqveSa wylis<br />
danakargebis da Warbi danakargebisaTvis iqna Catarebuli. kalibracia gakeTdeba<br />
wylis (mag. zRvis ) daSrobis Sedegad miRebuli sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo regi<strong>on</strong>ebisaTvis.<br />
• NOPOLU sistemis (magaliTad safrangeTSi EEA/ETC-W Sesamowmeblad gamoiyeneboda)<br />
emisiebis Sefasebis meTodologia.<br />
1993 wlidan, Ifen (EEA –s safrangeTis naci<strong>on</strong>aluri fokaluri erTeuli) iyenebs NOPOLU<br />
sistemas NwyalSemkreb auzebTan dakavSirebuli m<strong>on</strong>acemebis damuSavebisa da relevanturi<br />
m<strong>on</strong>acemebis producirebisaTvis.<br />
sistema dafuZnebulia srul (Tumca progresulad implementirebad) aRweraze safrangeTis<br />
municipalitetis hidrologiuri da administraciuli Taviseburebebisa. gaanalizeba xdeba<br />
6210 polig<strong>on</strong>isa (romlebic gaerTianebulia wylis 6 saagentod/55 ZiriTad auzad), xolo<br />
administraciuli erTeulebi gaanalizdeba 23 000 met municipalitetSi. orive gansazRvrebas<br />
Soris urTierTkavSiri imarTeba sistemis mier, specifiuri kavSirebis gziT (didi qalaqebi,<br />
romlebic gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>en polutantebs moSorebiT mdebare mdinareSi), an reestriT, romelic<br />
amoRebulia CORINE land cover-dan.<br />
amJamad marTuli m<strong>on</strong>acemebia mdinareSi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, mdinaris m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi,<br />
atmosferuli naleqebi (efeqturi naleqebis CaTvliT), wylis abstraqciebi, industriuli<br />
aqtivobebi (produqciis, emisiis m<strong>on</strong>acemebis, narCeni wylis gadamamuSavebeli danadgarebis<br />
CaTvliT), urbanuli aqtivobebi (populacia, WWTPfunqci<strong>on</strong>ireba, kanalizaciis sistema,<br />
SeerTebuli industriuli obieqtebis CaTvliT).<br />
mTavari maxasiaTebeli aris is, rom sistema maRalintegrirebulia Sedegebis jvaredini<br />
Sefasebis gaadvilebisaTvis, OSPAR gaidlainis miznebis dasakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ileblad, iseve rogorc<br />
direqtivasTan SesabamisobisaTvis. meore mniSvnelovani Tviseba aris:<br />
• sistema eZebs calkeul elementTan dakavSirebul individualur m<strong>on</strong>acemebs (mag.<br />
WWTP muSaobis parametrebi) da Tu isini ar arsebobs, igi Caanacvlebs maT<br />
101
102<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
standartuli maCveneblebiT, romlebic Zlier regi<strong>on</strong>alizebulia. es saWiroa<br />
araobieqturi gamoTvlis prevenciisaTvis, radgan ukanaskneli ar aris mTlianad<br />
“m<strong>on</strong>acemTa miwodebaze damokidebuli”.<br />
• GIS menejmentis mxolod erTi sistema aris gamoyenebaSi: erTi da igive m<strong>on</strong>acemebi<br />
gamoiyeneba igive areebSi wylis xarisxis SefasebisaTvis, EuroWaternet<br />
reprezentatiuli qselebis, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo narCenebis, industriuli emisiebis an<br />
mdinaris mimdebare teritoriebze nakadebisaTvis.<br />
zewolebis kvalifikaciis TvalsazrisiT, ZiriTadi produqcia aris polutantebis pirdapiri<br />
da difuzuri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is gamoangariSeba (urbanuli, industriuli, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo), rac<br />
momzadebuli da Semowmebuli iqna Llorie-bretanis wylis saagentos mier 1999 wels.<br />
produqcia SeiZleba mowidebuli iyos nebismieri masStabiT da modalobiT. magaliTad,<br />
industriuli emisiebi SeiZleba producirebuli iyos NACE saSualebiT (informacia aris<br />
veb-gverdze: http://nace.org/nace/c<strong>on</strong>tent/AboutNace/aboutnaceindex.aspnomenclature ), NUTS3 -iT da<br />
day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili iyos rogorc pirdapiri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, industriuli gadamamuSavebeli<br />
danadgarebidan an urbanuli miwisqveSa kanalizaciuri koleqtorebidan gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a. isini<br />
SeiZleba nebismier d<strong>on</strong>eze wyalSemkrebi auzisa Sejamebuli iqnan, raTa Sedardnen<br />
mdinarispira nakadebTan, rac aseve daTvlilia NOPOLU-Si, mdinareSi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is da mdinaris<br />
qimiuri m<strong>on</strong>acemebis damuSavebis gziT.<br />
sistemis struqtura orientirebulia srul transparentulobasa da disprovabelobaze,<br />
Sualeduri Sedegebis wyalobiT. amitom, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo dabinZurebis moduli pirvel<br />
rigSi iTvlis narCenebs, rac SeiZleba Sedardes damoukidebel m<strong>on</strong>acemebTan, da Semdeg<br />
transfers, rac regulirdeba urbanuli da industriuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iTa da mdinarispira<br />
dinebebiT.<br />
NOPOLU Seqmnilia Access 2000 –iT (Riaa Oracle klientebis/serverebis) m<strong>on</strong>acemTa bazebisaTvis,<br />
procedurebis umravlesoba aris Visual Basik-Si, da mas SeuZlia nebismieri gare modulis<br />
damuSaveba (APL CaTvliT). mas emsaxureba Beture-Cerec, JAAKKO POYRY Svileuli kompania.<br />
3. zewolebis zegavlenis SefasebasTan kombinirebis meTodebi – wylis obieqtebis modelebi<br />
mocemuli danarTis sxva nawilebSi aRwerili meTodebi iZlevian saSualebas savaraudo<br />
zewolis savaraudo mniSvnelobis Sefasebisa, an imis pirdapir miTiTebiT, rom wylis<br />
obieqti imy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>eba Tavisi funqciis Seusruleblobis riskis qveS, an imis gamoaSkaravebiT,<br />
rom zewola saWiroebs Semdgom gamokvlevas.<br />
xSirad am meTodebiT miRebuli daskvnebi SeiZleba kombinirebuli iyos sxva meTodTan,<br />
romelic axdens zewolebis Sesaxeb informaciis kombinirebas mimRebi wylis obieqtis<br />
gamosaxvasTan. amgvarad, magaliTad abstraqciiT gamowveuli zewola iTvleba<br />
102
103<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Tavdapirvelad da Semdeg kombinirdeba mdinaris sistemis Sesaxeb informaciasTan, raTa<br />
ganisazRvros aqtualuri zegavlena.<br />
arsebobs Zalian bevri modeli, romelic SeiZleba gamoyenebuli iyos zewolaTa da<br />
zegavlenaTa analizisaTvis, romelsac moiTxovs wylis CarCo direqtiva. am instruqciaSi ar<br />
aris warmodgenili am modelebis sruli katalogi an romelime modelis gamoyenebis<br />
rekomendacia. Semdegi nawilebis mizania mkiTxvels miawodos informacia modelebis<br />
sxvadasxva arsebuli tipebis Sesaxeb, da imaT Sesaxeb, romlebic SeiZleba praqtikul<br />
situaciaSi gamosadegi iyvnen.<br />
modelebi xSirad efuZneba adgils (anu saxasiaTo teritoriebs) da umravles SemTxvevaSi<br />
es adgili dakavSirebulia wylis obieqtTan (mag. mdinare, tba, sanapiri wylebi). es<br />
individualuri adgilebis modelebi SeiZleba SeerTebuli iyos erTmaneTTan<br />
sxvadasxvagvarad raTa gamosaxos ufro didi sistema; magaliTad difuzuri modeli<br />
(zewolis gaangariSebis meTodi aRwerili nawilSi 4.30) SeiZleba SeuerTdes mdinareebis<br />
models da miwisqveSa wylebis models wyalSemkrebi auzis sruli hidrologiuri sistemis<br />
gamosaxvisaTvis. sxva modelebi asaxaven mraval adgils erTi CarCos (infrastruqturis)<br />
farglebSi.<br />
bevri momdinare proeqtis, rogorc naci<strong>on</strong>aluri aseve evropuli masStabiT, mizania<br />
uzrunvely<strong>on</strong> modelirebis teqnikis Sesaxeb sruli informacia, wylis CarCo direqtivis<br />
mxardasaWerad. erTerTi gamoCenili aris BMW (SedarebiTi analizis modelebi wylis CarCo<br />
direqtivisaTvis Benchmarking Models for <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> WFD, http://www.vyh.fi/eng/research/euproj/bmw/homepage.htm ).<br />
miuxedavad imisa, rom am proeqtebis saboloo angariSi ar gamoqveyndeba sanam ar<br />
damTavrdeba zegavlenaTa sawyisi analizi, maT SesaZloa mogvawod<strong>on</strong> saWiro informacia<br />
modelirebis teqnikaze.<br />
• m<strong>on</strong>te-karlos hibriduli deterministuli modeli mdinareebisaTvis – SIMCAT<br />
am tipis modelirebis meTodi aTavsebs transportirebisa da dinebis Sida procesebis<br />
deterministul aRweras m<strong>on</strong>te-karlos infrastruqturis (CarCos) SigniT. damoukidebeli<br />
modelebis didi raodenoba gamoiyeneba wylis xarisxis ganawilebis generaciisaTvis<br />
mdinaris qselSi. amis misaRwevad models esaWiroeba yvela sawyisi m<strong>on</strong>acemi (Senakadebi,<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a da abstraqciebi) raTa moaxdinos specifikacia mudmivi, normaluri,<br />
logariTmulad normaluri, samparametriani wanacvlebuli logariTmulad normaluri, an<br />
araparametruli ganawilebebisa wliurad an Tviurad. yoveli modeli iyenebs nimuSebs am<br />
ganawilebebisa, an randomulad, an momxmareblis mier gansazRvruli korelaciebis<br />
gamoyenebiT nakadsa da xarisxs Soris, gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is nakadsa da mimRebi mdinaris nakads Soris,<br />
an Senakadebis nakadsa da ZiriTadi mdinaris nakads Soris. dadgenili distribuciebidan<br />
(ganawilebebidan) SIMCAT axdens saSualo maCveneblis gamoyvanas 95% an 90% TiToeuli<br />
determinantisaTvis. aseve mocemulia sarwmunoobis limiti.<br />
103
104<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
SIMCAT ar xsnis adveqciur-dispersiul gantolebebs, amis magivrad iyenebs yovel radiusze<br />
gadatanaTa martivi Sekrebis formulas, k<strong>on</strong>centraciis gamosaTvlelad da nakadi-siCqare<br />
urTierTkavSirs dinebis mimarTulebiT moZraobis gamosaTvlelad. miCneulia, rom<br />
polutantebi maSinve da erTgvarovnad Seereva mimReb wyals da gadaadgildeba imave<br />
siCqariT, rogorc es wyali.<br />
modeli moicavs qlorids, BOD, am<strong>on</strong>iums da DO, rogorc standartul determinantebs.<br />
qimiuri procesebi moicavs reaeracias, BOD daSlas, da am<strong>on</strong>iumis nitrifikacias (striterfespis<br />
modificirebuli formulis Tanaxmad). procesebi warmodgenilia temperaturisadmi<br />
sensitiuri pirveli rigis daSliT. daSlisa da reaeraciis yvela parametris da siCqaris<br />
urTierTkavSiri SeiZleba TiToeul radiusSi calcalke iyos specifizirebuli.<br />
kalibracia SeiZleba moxdes manualurad an modelis Sida rutinuli kalibraciuli<br />
xerxiT, romelic amTxvevs modelis produqcias gazomil m<strong>on</strong>acemebs, parametrebis da<br />
difuzuri nakadis SeTanawyobiT. TviTkalibraciisas SIMCAT iZleva mdinaris eqstra<br />
nakadebs ise, rom Sedegebi emTxveva nakadebis kalibrs, iseve rogorc mdinaris sigrZis<br />
Sedegi, da iTvlis xarisxis parametrebTan TanxvedraTa serias, raTa daemTxves xarisxis<br />
samodelo ganawilebas romlebic aRniSnulia m<strong>on</strong>itoringis sadgurebze.<br />
avtokalibraciis Tanmimdevroba iseTia, rom samodeli Sedegebi jer dardeba m<strong>on</strong>itoringis<br />
sadguris m<strong>on</strong>acemebs. xdeba daTvla parametrebis damTxvevebisa da siCqarisa, rac<br />
saSualebas iZleva gazomil m<strong>on</strong>acemebTan zusti Tanxvedrisa, da Semdeg modeli ubrundeba<br />
dinebis zemoT mdebare m<strong>on</strong>itoringis sadguris xarisxis m<strong>on</strong>acemebs da imeorebs mis mier<br />
dinebis mimarTulebiT ufro qvemoT Catarebul kalkulaciebs, parametrebis, nakadis da<br />
siCqaris axali maCveneblebis gamoyenebiT. modelis axali Sedegebi dardeba m<strong>on</strong>itoringis<br />
sadguris m<strong>on</strong>acemebs, da Tu aucilebelia, procesi meordeba.<br />
‣ arsebuli gamoyeneba<br />
SIMCAT aris modeli, romelic SemuSavda garemos saagentosaTvis (inglisSi da uelsSi) da<br />
farTod gamoiyeneba wylis xarisxis dagegmarebaSi. rodesac modeli kalibrirebulia, misi<br />
gamoyeneba SeuZlia SedarebiT naklebi gamocdilebis mq<strong>on</strong>e pers<strong>on</strong>alsac, radgan modelis<br />
muSaobis meTodi da misi produqcia martivi da gasagebia. miuxedavad amisa, wyalSemkrebi<br />
auzis modeli yovelTvis kalibrirebuli unda iqnas kompetenturi teqnikuri pers<strong>on</strong>alis<br />
mier, da iqnas yuradRebiT Semowmebuli, radgan sawyisi m<strong>on</strong>acemebis interpretaciaSi<br />
Secdomebi am tipis modelSi (sadac kalibracia efuZneba mxolod sawyis m<strong>on</strong>acemebs) iwveven<br />
SecdomiT kalibracias da amis gamo Sedegebis araswor interpretacias.<br />
‣ relevantoba zewolaTa da zegavlenaTa analizisaTvis<br />
104
105<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
am tipis meTodi pirveladad mowodebulia mdinareebis saerTo qimiur xarisxze dabinZurebis<br />
wertilovani wyaroebis zegavlenis gamokvlevisaTvis. igi saSualebas iZleva yoveli<br />
wyaros zewolis Sedegad warmoqmnili zegavlena Sefasebuli iyos rogorc<br />
individualurad, aseve kombinirebulad. difuzuri gadatana aseve SeiZleba iyos miRebuli.<br />
‣ literatura da dokumentacia<br />
modelis saxelmZRvaneloSi modelis momzadebis procesi nabij-nabij aris axsnili. masSi<br />
aris vrceli nawili modelis statistikuri safuZvlebis Sesaxeb. saxelmZRvaneloSi aris<br />
aseve daSlis parametrebis yvela forma, romelic gamoiyeneba modelSi, aseve<br />
gadaadgilebis drois formulebi da sarwmunoobis limitis Sefasebis meTodebi.<br />
4. zegavlenis Sefasebis meTodebi<br />
• fineTis naci<strong>on</strong>aluri wylis xarisxis klasifikacia<br />
fineTis arsebuli wylis xarisxis klasifikaciis sistema SemuSavebuli iqna imisaTvis, rom<br />
mocemuli iyos informacia wylis vargisianobisa adamianis mier gamoyenebisaTvis,<br />
ekologiuri xarisxis mxolod im elementebis gaTvaliswinebiT, romlebsac pirdapiri<br />
zegavlena aqvT wylis vargisianobaze. igi ganixilavs wylis yvela obieqts erTnairad, ar<br />
akeTebs gansxvavebas wylis sxvadasxva kategoriebsa da wylis obieqtebis tipebs Soris.<br />
klasifikacia ZiriTadad emyareba qimiuri xarisxis elementebs da aseve zogierT<br />
biologiur elementsac (higienuri indikatorebi, qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili da “wylis yvaviloba”).<br />
kriteriumebi da zRcvruli k<strong>on</strong>centraciebi moyvanilia cxrilSi danarTi IVb.3<br />
cxrili danarTi IV.3: klasifikaciis finuri naci<strong>on</strong>aluri sistema<br />
klasi klasis interpretacia cvladebi da maTi zRvruli<br />
mniSvnelobebi<br />
I saukeTeso<br />
wyali bunebriv<br />
mdgomareobaSia, Cveulebriv<br />
oligotr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ulia, gamWvirvale<br />
an mciredi naleqiT.<br />
gamoyenebis yvela formisaTvis<br />
Sesaferisia.<br />
feri < 50 mg Pt/l<br />
gamWvirvaloba > 2.5 m<br />
SemRvreva < 1.5 FTU<br />
nawlavis kolibaqteriebi an nawlavuri<br />
streptokokebi < 10 CFU/100 ml<br />
totaluri fosfori < 12 μg/l<br />
saSualo qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili –α zrdis<br />
periodSi < 3 μg/l<br />
II kargi<br />
wyali bunebrivTan<br />
miaxloebul mdgomareobaSia<br />
an mcired eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iuli. wyali<br />
kvlav Sesaferisia gamoyenebis<br />
sferoTa umravlesobisaTvis.<br />
Jangbadis k<strong>on</strong>centracia epilimni<strong>on</strong>Si<br />
80-100%<br />
ar aris Jangbadis deficiti<br />
hipolimni<strong>on</strong>Si<br />
feri 50-100 mg Pt/l (< 200 bunebriv<br />
huminur wylebSi)<br />
gamWvirvaloba 1-2.5 m<br />
fekaliis indikatori baqteria < 50<br />
CFU/100 ml<br />
totaluri fosfori < 30 μg/l<br />
105
106<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
saSualo qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili –α zrdis<br />
periodSi < 10 μg/l<br />
III<br />
damakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebeli<br />
IV misaRebi<br />
wyalSi mcired Sereulia<br />
narCeni (gamoyenebuli) wylebi,<br />
arawertilovani gadatanis an<br />
sxva aqtivobebis gamo, an aris<br />
SesamCnevad eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iuli<br />
bunebrivi mizezebis gamo.<br />
wyali Cveulebriv<br />
damakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebelia<br />
gamoyenebis sferoTa<br />
umetesobisaTvis<br />
wyalSi mniSvnelovnad<br />
Sereulia narCeni wylebi<br />
arawertilovani gadatanis an<br />
sxva aqtivobebis gamo. wyali<br />
gamodgeba mxolod<br />
gamoyenebis im sferoebisaTvis,<br />
romelTac wylis xarisxisadmi<br />
dabali moTxovnebi aqvT.<br />
Jangbadis k<strong>on</strong>centracia epilimni<strong>on</strong>Si<br />
70-120%, Jangbadis garkveuli<br />
deficiti SeiZleba iyos hipolimni<strong>on</strong>Si<br />
feri < 150 mg Pt/l<br />
fekaliis indikatori baqteria < 100<br />
CFU/100 ml<br />
totaluri fosfori < 50 μg/l<br />
saSualo qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili –α zrdis<br />
periodSi < 20 μg/l<br />
Jangbadis k<strong>on</strong>centracia epilimni<strong>on</strong>Si<br />
40-150%, Jangbadis garkveuli<br />
deficiti hipolimni<strong>on</strong>Si<br />
fekaliis indikatori baqteria < 1000<br />
CFU/100 ml<br />
totaluri fosfori < 50-100 μg/l<br />
saSualo qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili –α zrdis<br />
periodSi < 20-50 μg/l<br />
“wylis Yyvaviloba” xSiria<br />
janmrTelobisaTvis saSiSi<br />
elementebis k<strong>on</strong>centracia: As < 50 μg/l,<br />
Hg < 2 μg/l, Cd < 5 μg/l, Cr < 50 μg/l, Pb < 50<br />
μg/l, totaluri cianidi < 50 μg/l<br />
V cudi<br />
wyali Zlier dabinZurebulia<br />
narCeni wylebiT<br />
arawertilovani gadatanis an<br />
sxva aqtivobebis gamo. ar<br />
Seefereba wylis gamoyenebis<br />
arcerT sferos.<br />
wylis balansis did problemebi,<br />
Jangbadis saturacia epilimni<strong>on</strong>Si<br />
zafxulis ganmavlobaSi SeiZleba<br />
aRematebodes 150%; meores mxriv,<br />
SesaZloa Jangbadis totaluri<br />
Semcireba zedapirze; stratifikaciis<br />
sez<strong>on</strong>is bolos hipolimni<strong>on</strong>i<br />
SesaZloa sruliad anaerobuli iyos.<br />
fekaliis indikatori baqteria > 1000<br />
CFU/100 ml<br />
totaluri fosfori > 100 μg/l<br />
saSualo qlor<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili –α zrdis<br />
periodSi > 50 μg/l<br />
erTi an meti CamoTvlilidan aWarbebs<br />
zRvrul limits specifiurs IV<br />
klasisaTvis: As, Hg, CD, Cr, Pb an<br />
totaluri cianidi.<br />
vercxliswylis k<strong>on</strong>centracia<br />
mtacebeli Tevzis saxeobebSi > 1 mg/kg<br />
xSirad wylis zedapirze aris<br />
zeTovani fena<br />
• garemos saagentos (inglisi da uelsi) mdinaris ekosistemis klasifikacia<br />
106
107<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
inglisis da uelsis mdinaris ekosistemis klasifikaciis sqema warmodgenilia cxrilSi<br />
danarTi IV.4. fizikur-qimiuri parametrebi SeiZleba aRebuli iqnas gamovlenili<br />
m<strong>on</strong>acemebidan an modelirebuli produqciidan. iTvleba, rom klasebi 1 da 2 gamosaxaven<br />
k<strong>on</strong>diciebs, Sesaferiss oragulisebri da kobrisebri Tevzebis populaciisaTvis.<br />
cxrili danarTi IV.4: mdinaris ekosistemis klasifikacia, romelsac iyenebs inglisis da<br />
uelsis garemos saagento<br />
klasi gaxsnili<br />
Jangbadi<br />
%<br />
saturaci<br />
a 10th %ile<br />
BOD<br />
mg l¯¹<br />
90th<br />
%ile<br />
totaluri<br />
am<strong>on</strong>iumi<br />
mg N l¯¹ 90th<br />
%ile<br />
UNi<strong>on</strong>izirebul<br />
i am<strong>on</strong>iumi<br />
mg N l¯¹ 95th<br />
%ile<br />
pH qveda<br />
limiti 5th<br />
%ile zeda<br />
limitamd<br />
e 95th %ile<br />
simyare<br />
mg l¯¹<br />
CaCO3<br />
gaxsnili<br />
spilenZi<br />
μg l¯¹ 95th<br />
%ile<br />
totaluri<br />
TuTia μg<br />
l¯¹ 95th %ile<br />
1 80 2.5 0.25 0.021 6.0-9.0 ≤ 10<br />
>10 ≤ 50<br />
>50 ≤100<br />
>100<br />
2 70 4.0 0.6 0.021 6.0-9.0 ≤ 10<br />
>10 ≤ 50<br />
>50 ≤100<br />
>100<br />
3 60 6.0 1.3 0.021 6.0-9.0 ≤ 10<br />
>10 ≤ 50<br />
>50 ≤100<br />
>100<br />
4 50 8.0 2.5 6.0-9.0 ≤ 10<br />
>10 ≤ 50<br />
>50 ≤100<br />
>100<br />
5 20 15.0 9.0<br />
5<br />
22<br />
40<br />
112<br />
5<br />
22<br />
40<br />
112<br />
5<br />
22<br />
40<br />
112<br />
5<br />
22<br />
40<br />
112<br />
30<br />
200<br />
300<br />
500<br />
30<br />
200<br />
300<br />
500<br />
30<br />
200<br />
300<br />
500<br />
30<br />
200<br />
300<br />
500<br />
• zegavlenis Sefasebis germanuli modeli (LAWA)<br />
gamokvleuli unda iyos m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis mdgomareobis Sesaxeb, romelic arsebobs<br />
garemoze dakvirvebis Sedegad. wylis obieqtis mdgomareobis pirveladi m<strong>on</strong>acemebi unda<br />
gaTvaliswinebuli iyos zewolebis zegavlenis Sesafaseblad da unda iyos gansjili<br />
xarisxisadmi moTxovnebis da agregaciis kriteriumebis mixedviT. Tu es arasakmarisia,<br />
aucilebelia Sefaseba an gaTvaliswineba modelis dadgenili zewolebis safuZvelze. imis<br />
albaTobis varaudi, rom kargi ekologiuri an qimiuri k<strong>on</strong>diciebi ar iqneba miRweuli<br />
dakvirvebis periodis ganmavlobaSi, gakeTdeba kriteriumebis safuZvelze, romlebic<br />
moyvanilia cxrilSi danarTi IV.5.<br />
cxrili danarTi IV.5: zegavlenaTa SefasebisaTvis aucilebeli informacia (LAWA)<br />
107
108<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
indikatori<br />
zRvruli maCveneblebi<br />
lpobis (saprobiuli)<br />
statusi<br />
tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikis statusi<br />
fizikoqimiuri<br />
nivTierebebi<br />
gaTboba<br />
marilianoba<br />
> 30% nakadis CarCoSi > naci<strong>on</strong>aluri biologiuri xarisxis d<strong>on</strong>e<br />
(aq: biologiuri xarisxis d<strong>on</strong>e II)<br />
>30% nakadis CarCoSi > naci<strong>on</strong>aluri xarisxis d<strong>on</strong>e (aq: tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikis<br />
klasi > II, Sefaseba emyareba nitratis (N > 6 mg/l) da fosfatis (P ><br />
0,2 mg/l) k<strong>on</strong>centracias 50 %ile<br />
aWarbebs xarisxis arsebul moTxovnebs an xarisxis kriteriumebs<br />
evrogaerTianebis 76/464/EEC direqtivisa da codnas prioritetuli<br />
nivTierebebis Semcvelobaze<br />
evrogaerTianebis Tevzebis sicocxlis direqtivis mixedviT:<br />
- maqs. wliuri temperatura: >21.5 ºC (oragulisebrTa<br />
wylis obieqti), >28 ºC (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />
- maqs. zamTris temperatura >10 ºC (oragulisebrTa<br />
wylis obieqti), >10 ºC (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />
- maqsimaluri dasaSvebi gaTboba: 1.5 K (oragulisebrTa<br />
wylis obieqti), 3.0 K (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />
saSualo: Cl= 400 mg/l<br />
morfologia • wylis arealis Seswavla – mimoxilvis meTodi: mdinaris<br />
distanciis 30%-ze meti menejmentis erTeulis SigniT<br />
mimoixileba struqturuli xarisxis klasebiT 6 an 7<br />
nawilisaTvis “mdinaris kalapoti (rac Sedgeba Semdegi<br />
parametrebisagan:<br />
- daklakniloba<br />
- napiris fiqsacia<br />
- anTropogenuri barierebi<br />
- wylis dinebis regulacia<br />
- napiris mcenareuloba<br />
• mdinaris uwyvetobis darRveva (anTropogenuri barierebi,<br />
ukudineba) > 30% nakadis qselis<br />
• franguli SEQ dafuZnebuli xarisxis Sefasebisadmi midgoma<br />
safrangeTis midgoma emyareba ZiriTad k<strong>on</strong>cefciebs, romelTagan yvela Seesatyviseba EEA da<br />
Eurostat-is rekomendaciebs. es k<strong>on</strong>cefciebi Semdegia:<br />
‣ wylis xarisxis Sefasebis sqema (SEQ sistema)romelic moicavs wyals, bilogiur da<br />
fizikur saSualebebs. igi gamoiyeneba mdinare (moZravi) wylisaTvis, damdgari,<br />
Sualeduri da miwisqveSa wylisaTvis.<br />
‣ procedura wylis xarisxis statistikuri gamosaxvisaTvis, danergili EEA da<br />
EuroWaternet (evropis wylis qseli) sruli rekomendaciiT da procedura wylis xarisxis<br />
gamoangariSebisaTvis, danergili Eurostst/UNECE zogadi meTodologiuri rekomendaciiT.<br />
SEQ sistema axdens xarisxis Sefasebas TiToeuli m<strong>on</strong>itoringis sakiTxisa gamovlenili<br />
m<strong>on</strong>acemebidan. igi moicavs sam samuSao meTods:<br />
108
109<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
1. wylis xarisxis gamokvlevis sistema (SEQ-wyali) romelic afasebs wylis fizikurqimiur<br />
xarisxs da romelic gamoiyeneba safrangeTSi 1999 wlidan<br />
2. SEQ-bio, romelic afasebs nakadis biologiur xarisxs<br />
3. SEQ-fizikuri, romelic afasebs nakadis artifikalizaciis d<strong>on</strong>es<br />
sabaziso principi romelic safuZvlad udevs SEQ midgomas, aris is, rom nebismieri wylis<br />
obieqtis sxvadasxva gamoyeneba an funqcia SeiZleba erTi da imave saxis determinantebiT an<br />
erTi da imave efeqtis saSualebiT Sefasdes. magaliTad, mdinare wylis xarisxis<br />
SefasebisaTvis SEQ-wyali ganasxvavebs 15 deskriptors (sakvanZo sityvas) (“cvlilebas”),<br />
romelTagan yoveli moicavs relevantur determinantebs.<br />
Sefaseba tardeba zRvruli cxrilebis gamoyenebiT (ix. cxrili danarTi IV.6<br />
magaliTisaTvis), romelic aRniSnavs klasis limits. indeqsis gamoangariSeba xdeba<br />
algebruli funqciiT, romelic Seesatyviseba zRvrul mniSvnelobebs.<br />
SEQ sistema gamoiTvlis indeqsebs (masStabi 0-100) wylis potenciuri biologiuri<br />
SesaZleblobebisaTvis (rac mWidrodaa dakavSirebuli direqtivaSi aRweril ekologiuri<br />
statusis fizikur-qimiur komp<strong>on</strong>entebTan) da wylis gamoyenebis SesaZleblobis potenciur<br />
indeqss (rogoricaa sasmeli wyali, sacurao wyali da sxv., saWiroebebis Sesabamisad).<br />
indeqsi SeiZleba wardgenili iyos meore safexurze 5 klasad. es klasebi wardgenilia<br />
xuTi feris saxiT (lurji, mwvane, yviTeli, narinjisferi, wiTeli). es klasebi gamosaxaven<br />
wylis obieqtze zegavlenis erTsa da imave xarisxs. aqedan gamomdinare, klasebi SeiZleba<br />
Sedarebuli iqnas aRwerebisa da funqciebis TvalsazrisiT, rac iZleva kompleqsuri<br />
agregaciis meTodebis meore etapze gamoyenebis saSualebas.<br />
109
110<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
cxrili danarTi IV.6: SEQ Sefasebis badis magaliTi, deskriptori “marilianoba”,<br />
gamoyeneba: sasmeli wyali, saSualeba: miwisqveSa wyali (wyaro:<br />
http://www.eaufrance.tm.fr/francais/etudes/pdf/etude80.pdf)<br />
marilianobis da mineralizaciis cvlileba<br />
parametrebi<br />
erTeulebi<br />
Ria lurji<br />
muqi lurji<br />
yviTeli<br />
wiTeli<br />
gamtarianoba<br />
sixiste<br />
pH<br />
mSrali danaleqi<br />
qloridebi<br />
sulfatebi<br />
kalciumi<br />
ftoridebi<br />
magniumi<br />
kaliumi<br />
natriumi<br />
mTliani tuteoba<br />
SEQ me-2 versia axali kompiuteruli meTodiT, male gamoqveyndeba. igi Seicavs yvela 33<br />
prioritetul nivTierebas, romlebic gansazRvrulia direqtivis danarTSi X.<br />
yvela detali PDF dokumentis saxiT SegiZliaT moipovoT misamarTze http://www.eaufrance.tm.fr<br />
(am saitidan SesaZlebelia mxolod frangul enaze CamotvirTva).<br />
danarTi V SemTxvevaTa analizi<br />
Semdegi SemTxvevebis analizis Sejameba moyvanilia mTavari saxalmZRvanelo dokumentis me-6<br />
TavSi.<br />
dasaxeleba No: 1<br />
specifiuri polutantebis SerCeva 76/464/EEC 4 sabWos direqtivis implementaciis mimdinare<br />
samuSaos gamoyenebiT (saxifaTo nivTierebebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a - Discharge <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Dangerous Substances- DSD)<br />
4 sabWos direqtiva Tanamegobrobis wylis garemoSi CaRvrili garkveuli saSiSi nivTierebebis mier<br />
gamowveuli dabinZurebis Sesaxeb (OJ L 129, 18/05/1976, gv. 23)<br />
110
111<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
zegavlenis tipi:<br />
qimikatebis gazrdili gadatana, toqsiuroba, ekotoqsiuroba, akumulacia da meoradi<br />
mowamvla<br />
zewolis tipi:<br />
qimikatebis wertilovani da difuzuri wyaroebi<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
wylis CarCo direqtiva moiTxovs dabinZurebis sawinaaRmdego R<strong>on</strong>isZiebebis SemuSavebas<br />
miznebis miRwevisaTvis. erTis mxriv, prioritetuli nivTierebebi (danarTi X) regulirdeba<br />
16 qveTavis Tanaxmad. meores mxriv, sxva specifiuri polutantebi saWiroeben<br />
identificirebas mdinaris auzis (rai<strong>on</strong>is) masStabiT (instruqciis nawili 3.5 ).<br />
76/464/EEC sabWos direqtiva ukve flobs aseT meqanizms, rac aRwerilia me-7 TavSi, sadac<br />
wevrma qveynebma unda warmoadgin<strong>on</strong> dabinZurebis Semcirebis programebi relevanturi<br />
polutantebisaTvis, romlebic miTiTebulia direqtivis siaSi II. e.w. “sia II-is nivTierebebi”<br />
aseve unda amorCeuli iy<strong>on</strong> polutantebs im jgufebs Soris, romlebic arian msgavsi<br />
CamoTvlilisa wylis CarCo direqtivisa VIII danarTSi.<br />
rekomendebulia, rom (da garkveulwilad aucilebelicaa) 76/464/EEC am moTxovnis<br />
saukeTeso implementacia zewolaTa da zegavlenaTa pirveli analizisaTvis wylis CarCo<br />
direqtivis farglebSi, radgan:<br />
droebiTi dadgenilebebi (cf.Art.22(2)-(6)), romelnic moiTxoven 76/464/EEC<br />
implementacias, warmoadgenen moTxovnis minimums da rbili gadasvla unda iyos<br />
uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili, radgan direqtivis moTxovnebi anulirebuli iqneba mxolod 2013<br />
wels.<br />
evropis samarTleblivi normebi, romlebic unda iyos daculi<br />
eqspertiza da codna wevr qveynebSi da kendidat qveynebSi (romlebic amJamad axdenen<br />
dabinZurebis Semcirebis programebis identificirebas, rogorc savaldebulis maTi<br />
CarTulobisaTvis).<br />
damatebiTi informacia 76/464/EEC Sesaxeb da wylis CarCo direqtivasTan dakavSirebiT<br />
xelmisawvdomia (ix. literatura).<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />
gamoyenebuli midgomis mixedviT, Semdegi informacia iqneba saWiro:<br />
sakuTari Tvisebebi (mag. fizikur-qimiuri Tvisebebi, persistentoba, (eko-toqsiuroba,<br />
bioakumulacia);<br />
111
112<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
emisiis registrebi (mag. evropuli polutantebis emisiebis registri – European<br />
Pollutants Emissi<strong>on</strong> register – EPER) 5 , 76/464 direqtivis statia 11);<br />
marketinguli da gamoyenebuli m<strong>on</strong>acemebi;<br />
arsebuli m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi (2006 wlamde);<br />
Semowmebis, operaci<strong>on</strong>aluri da gamosakvlevi m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebi (2006 wlis<br />
Semdeg);<br />
potenciuri wyaroebi da emisiis saxeebi;<br />
gardaqmnis (fate) da qcevis modelebi.<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
danarTSi VIII CamoTvlili polutantebis generiuli jgufi moicavs individualuri<br />
nivTierebebis did raodenobas. wevri qveynebi Tavad adgenen “specifiuri polutantebis”<br />
sias maTi reklevantobis Sesabamisad. Tumca, specifiuri polutantebis identificirebis<br />
meTodologia direqtivaSi specifizebuli ar aris.<br />
aqedan gamomdinare, rekomendebulia, rom specifiuri polutantebis identifikacia wylis<br />
CarCo direqtivis egidiT SemdgomSi unda ganviTardes im midgomebidan, romlebic gamoiyeneba<br />
direqtiviT 76/464/EEC da prioritetebis dadgenis procedura unda SemuSavdes<br />
prioritetuli nivTierebebis SerCevisaTvis.<br />
cxadia, rom 33 (jgufi) prioritetuli nivTierebebisa 6 da I siis rva nivTiereba 7 76/464/EECdan<br />
ar aris Seyvanili wylis CarCo direqtivis danarTSi X zewolaTa da zegavlenaTa<br />
analizisaTvis, radgan isini qmnian “qimiutr statuss”.<br />
sxva specifiuri polutantebisaTvis, sawyisi wertili aris nivTierebebi identificirebuli<br />
rogorc II siis nivTierebebi 76/464/EEC me-7 statiaSi. damatebiT, kandidati polutantebis<br />
sia SeiZleba iyos SemuSavebuli, romelic iqneba amosavali wertili skriningisa da<br />
prioritetebis dadgenis procesisaTvis, rac moicavs ramodenime nabijs.<br />
da bolos, prioritetebis dadgenis procesma SemuSavebulma evropis d<strong>on</strong>eze, e.w. <str<strong>on</strong>g>COM</str<strong>on</strong>g>MPS 8<br />
procesma, SesaZloa damatebiTi gamoyeneba hpovos specifiuri polutantebis saboloo<br />
seleqciaSi mdinaris auzis masStabiT. ufro metic, eqspert mrCevelTa forumis mier<br />
miRebuli gadawyvetileba prioritetul nivTierebebze, aseve SeiZleba gamosadegi iyos<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizisaTvis sxva specifiuri polutantebisaTvis.<br />
5 komisiis gadawyvetileba 2000/479/EC17 ivlisi 2000 (OJ L 192, gv. 36)<br />
6 gadawyvetileba 2455/2001/EC prioritetuli nivTierebebis siis dadgenaze (OJ L 331, 15 noemberi 2001,<br />
gv.1)<br />
7 I siis rva darCenili nivTierebaa: drinebi (aldrini, dieldrini, endrini da izodrini),<br />
tetraqloroeTileni (PER), triqloroeTileni (RTI), karb<strong>on</strong>is tetraqloridi, DDT.<br />
8 kombinirebuli modelze damyarebuli da m<strong>on</strong>itoringze damyarebuli prioritetis dadgena<br />
112
113<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
76/464/EEC direqtivis implementaciis gamocdilebis safuZvelze , wevrma qveynebma gamoiyenes<br />
sxvadasxvagvari midgomebi “II siis relevanturi nivTierebebis” identificirebisaTvis.<br />
saboloo jamSi, mokled rom vTqvaT, aris ori generiuli midgoma, romelic SeiZleba<br />
gamodges potenciurad relevanturi polutantebis identificirebisaTvis:<br />
• zemodan-qvemoT midgoma – es midgoma iwyebs “qimikatebis samyarodan” da emyareba<br />
yvela arsebul codnas nivTierebebis Sesaxeb im nivTierebebis skriningisaTvis,<br />
romlebic relevanturi arian mdinaris auzSi (rai<strong>on</strong>Si);<br />
• qvemodan-zemoT midgoma – fokusirdeba im areebze, sadac arsebuli m<strong>on</strong>itoringis<br />
m<strong>on</strong>acemebi (biologiuri da qimiuri) aSkarad axdenen identificirebas, rom mizani<br />
ver miiRweva. amasTanave, specifiuri, mizanmimarTuli da droSi SezRuduli<br />
skriningis m<strong>on</strong>itoringi SeiZleba ematebodes arsebul informacias.<br />
SemTxvevaTa umravlesobaSi wevri qveynebi iyeneben orive midgomas.<br />
literatura<br />
“wylis garemosaTvis prioritetuli saxifaTo nivTierebebis gansazRvris Seswavla”<br />
evrogaerTianebis <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialuri publikaciebis <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isi, 1999 (ISBN 92-828-7981-X) 9<br />
evrokomisiis mier Semowmebuli kvlevis angariSi: sabWos 76/464/EEC direqtivis me-7 statiis<br />
programebis Sefaseba (noemberi 2001) 10<br />
Sejameba seminarisa “saSiSi nivTierebebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is direqtiva (76/464/EEC) – naswavli<br />
gakveTilebi da gadasvla wylis CarCo direqtivaze” 1-2 ivlisi 2002 briuseli<br />
(xelmisawvdomia moTxovnisas)<br />
evrokomisiis mimdinare kvlevis proeqti “sabWos 76/464/EEC direqtivis droebiTi debulebebi<br />
da direqtivebi wylis CarCo direqtivisaTvis 2000/60/EC” zemoT xsenebuli aspeqtebisaTvis<br />
specifiur Sedegebs gamoiRebs. ufro metic, eqspert mrCevelTa forumi prioritetuli<br />
nivTierebebis Sesaxeb Seqmnis ramodenime Sedegs, romlebic SeiZleba sasargeblo iyos sxva<br />
specifiuri polutantebis seleqciisaTvis. es angariSi da zemoT moyvanili informacia aris<br />
an iqneba misawvdomi DG garemos wylis veb-gverdze. www.europa.eu.int/comm/envir<strong>on</strong>ment/water<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
Joachim D’Eugenio<br />
c/o European Commissi<strong>on</strong><br />
Directorate-General Envir<strong>on</strong>ment<br />
9 http://europa.eu.int/comm/envir<strong>on</strong>ment/water/water-dangersub/pri_substances.htm<br />
10 http://europa.eu.int/comm/envir<strong>on</strong>ment/water/water-dangersub/article7<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>directive77464eec.pdf<br />
113
114<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Unit B.1: Water, Marine and Soil<br />
Tel.+ 32-2-299.03.55<br />
E-mail: joachim.d’eugenio@cec.eu.int<br />
dasaxeleba No: 2<br />
wylis xarisxTan dakavSirebuli gegmebi flandriaSi (belgia)<br />
zegavlenis tipi:<br />
wylis xarisxis statusi da cvlilebebi zedapirul wylebSi.<br />
zewolis tipi:<br />
wertilovani da difuzuri wyaroebi mcire meurneobebidan, industriidan da s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />
meurneobidan (agreTve WWTP-dan).<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
wertilovani wyaro - mcire meurneobebi: mosaxleTa raodenoba X dabinZurebis<br />
faqtorze (PE).<br />
wertilovani wyaro - industria (mxolod msxvili kompaniebi): Cam<strong>on</strong>arecxis nimuSebis<br />
Segrovebis Sedegebi.<br />
wertilovani wyaro - s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba:<br />
- mosaxleoba gaerTianebulia mcire meurneobebSi;<br />
- cxovelebi: aRwera (cxovelebis raodenoba X eqskreciis faqtorebi).<br />
wertilovani wyaro WWTP: Cam<strong>on</strong>arecxis nimuSebis Segrovebis Sedegebi.<br />
difuzuri wyaro - mcire meurneobebi: mosaxleTa raodenoba X dabinZurebis faqtorze<br />
X Semcirebis faqtorze.<br />
difuzuri wyaro - s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba: SENTWA-modeli (sakvebi masalebis danakargis<br />
gaangariSeba).<br />
gadatanis Semcireba: GWQP-masis balansi; SIMCAT-modeli (WRc - wylis xarisxis<br />
modeli).<br />
wylis obieqtebis statusi: biologiuri (belgiuri bioticuri indeqsi, Belgian Biotic<br />
Index), fizikur - qimiuri (pratis indeqsi, Prati-index).<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi<br />
ZiriTadi informacia: wyalSemkrebi auzebis areebis ruka, PE-eqvivalenti, EQS,<br />
ZiriTadi damabinZurebeli industriuli obieqtebis Cam<strong>on</strong>aTvali.<br />
sxvadasxva: mosaxleTa raodenoba, industriuli da WWTP -is Cam<strong>on</strong>arecxebi, Sinauri<br />
cxovelebis aRwera, biologiuri narCenebis transporti, mimdinare da dagegmili<br />
sanitaruli proeqtebis aRwera, wylis xarisxis amsaxavi m<strong>on</strong>acemebi, wylis dineba,<br />
WWTP -is gadatanis da gawmendis normebi, WWTP -is naleqis warmoqmna da gawmenda,<br />
daSvebuli industriuli datvirTvebi, sanitaruli proeqtebis xarjTaRricxva.<br />
mokle aRweriloba naxatebis CaTvliT<br />
114
115<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
ZiriTadi mamoZravebeli Zalebis garda midgomis arss warmoadgens DPSIR-CarCos<br />
gamoyeneba wylis xarisxis uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isTvis. wyalSemkrebi auzebis d<strong>on</strong>eze<br />
ganxorcielda zewolebis (Cam<strong>on</strong>arecxi da Semavali nakadebi) da wylis obieqtebSi<br />
wylis xarisxze maTi gavlenis Sefaseba mcire meurneobebis, industriis, s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />
meurneobis da WWTP -is wertilovani da difuzuri dabinZurebis wyaroebis<br />
arsebobis gaTvaliswinebiT. aRwerili iqna wylis obieqtebSi wylis xarisxis<br />
mimdinare statusi da evoluciis procesi ukanaskneli aTwleulis ganmavlobaSi.<br />
zewolis (Cam<strong>on</strong>arecxi da Semavali nakadebi) da statusis d<strong>on</strong>eze rigi fizikuri da<br />
qimiuri damabinZurebeli faqtorebis (Q, BOD, COD, N, P, SM, O 2 da a.S.) (da zog<br />
SemTxvevaSi agreTve mZime metalebis) arseboba daeqvemdebara Setyobinebas da<br />
arsebuli datvirTvebis gaangariSebas. CamoTvlilTagan 3 parametrisTvis (COD,<br />
azoti, fosfori) dabinZurebis gadatanis gaangariSebas Sedegad mohyva ‘gadatanis<br />
balansebis’ Camoyalibeba. aRniSnuli SesaZlebels xdis (Cam<strong>on</strong>arecxi da Semavali<br />
nakadebis d<strong>on</strong>eze) gadatanis Semcirebis gaangariSebas garemos dacvis standartebTan<br />
(EQS) SesabamisobaSi mosayvanad (ix. naxati).<br />
aRweril iqna strategiis gatarebis instrumentebi, rasac Sedegad mohyva mTeli rigi<br />
sazomebis SemuSaveba, romelTa gamoyenebac SesaZlebelia dagegmarebisa da<br />
xarjTaRricxvis analizisTvis (ix. naxati). ganxorcielda dagegmarebis analizis<br />
pirveli mcdeloba da gegmebis gansazRvra mcire meurneobebisTvis, industriisaTvis<br />
da s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneobisTvis. aRniSnuli miznis misaRwevad sazomebi aucileblad unda<br />
iqnan gansazRvrulni raodenobrivad. mocemuli amocanis Sedegebi gamoavlenen,<br />
ramdenadaa wardgenili sazomebi sakmarisi momavalSi EQS -is misaRwevad.<br />
gamosavali Caeyara safuZvlad 2 tipis angariSis Seqmnas. Semajamebeli angariSi,<br />
romelSic xazgasmulia gadatanis balansebi (da kerZod gadatanis Semcireba) da<br />
gavrcobili mecnierul-teqnikuri dokumenti, romelSic moyvanilia wylis xarisxTan<br />
dakavSirebuli yvela aspeqtis aRweriloba. aRniSnuli mecnierul-teqnikuri<br />
dokumenti Seicavs instruqcias, romelSic aRwerilia CarCo da yvela gamoyenebuli<br />
wyaro da meTodi, da agreTve yvela ZiriTadi informaciis, Sedegebis da daskvnebis<br />
amsaxvel angariSs. danarTSi damatebulia cxrilebisa da naxatebis Cam<strong>on</strong>aTvali.<br />
aRwerili meTodi aris/iqneba gamoyenebuli daaxloebiT 260 nakaduri wyalSemkrebi<br />
auzisTvis (hidrografiuli z<strong>on</strong>ebisTvis) flandriis 11 regi<strong>on</strong>aluri mdinaris<br />
wyalSemkrebi auzis farglebSi. 34 cxrilSi moyvanili m<strong>on</strong>acemebi warmoadgenen<br />
yovlismomcvel informacias narCeni wylebis nimuSebis Segrovebis/m<strong>on</strong>itorinis da<br />
wylis xarisxis, gadatanebisa da gadatanis Semcirebis Sesaxeb, agreTve wyalSemkrebi<br />
auzebis, WWTP -is infrastruqturis funqci<strong>on</strong>irebis aRwerilobas da wylis<br />
moxmarebas da a. S. samizne jgufebTan kavSirSi.<br />
mniSvnelovania da Rirebuli kerZod Semdegi:<br />
• wylis xarisxis yvela aspeqtTan dakavSirebuli CarCo (ix. naxati blok-sqemis<br />
saxiT). mocemuli CarCo dinamiuria, radgan iZleva gafarToebis saSualebas axali<br />
Temebis CarTvis xarjze, mag. xarjT-efeqturobis analizi;<br />
115
116<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• zewolis indikatorebis (Sefardebebis) gamoyeneba, rac iZleva Sedegebis<br />
Sedarebis saSualebas - erTis mxriv - dabinZurebis wyaroebidan Cam<strong>on</strong>arecxi,<br />
Semavali nakadebis d<strong>on</strong>eze da sanitaruli R<strong>on</strong>isZiebebis dasrulebis Semdeg, da -<br />
meores mxriv - dabinZurebis wyaroebs Soris (mcire meurneobebi, mrewveloba,<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneeoba) dafaruli zedapiris sididis miuxedavad;<br />
• informaciis xelmisawvdomoba wyalSemkrebi auzis d<strong>on</strong>eze, raTa iqnas dajamebuli<br />
nebismier ufro maral hidrografiul d<strong>on</strong>eze (mag. mdinaris auzis d<strong>on</strong>eze);<br />
• gadatanis Semcirebis gaangariSeba (ix. suraTi: Semavali nakadis Semcireba),<br />
romelic testirebulia sxvasxva EQS -sTan SesabamisobaSi. hidrografiuli<br />
z<strong>on</strong>ebi SesaZloa iqnan dajgufebuli Semcirebis prioritetebis mixedviT,<br />
romelnic testirebulia COD, N da P- ze sxvadasxva kan<strong>on</strong>qvemdebare an<br />
ekologiuri EQS -is mixedviT. magaliTi: testirebuli P -is 0.3 mg/l EQS -is<br />
mixedviT, gadatanis Semcireba mdinare netes auzSi unda aRwevdes 85% -s an 1.924<br />
kg/d -s; mcire meurneobebis wvlili aqedan Seadgens daaxlovebiT 25% -s an 481<br />
kg/d -s; Semcireba specifiurad maRalia (>75% -ze) 10 hidrografiul z<strong>on</strong>aSi.<br />
abreviaturebi: COD: Jangbadis qimiuri moTxovnileba, EQS: garemos dacvis xarisxis<br />
standarti, GWQP: wylis xarisxis (generaluri) gegma, N: azoti, P: fosfori, PE:<br />
mosaxleobis eqvivalenti, WWTP: narCeni wylebis gamwmendi sadguri.<br />
naxati<br />
116
117<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
maCveneblebi. scenaris analizi. gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a (emisia). Cadineba (imisia). saSinao meurneoba.<br />
industria. difuzuri. sanitaruli infrastruqtura. begara. fasebi. wylis dineba. wylis<br />
sveti. wylis baliSi. Sew<strong>on</strong>ili myari nawilakebi. biota. biologiuri. fizikur-qimiuri.<br />
baqteriologiuri. zegavlenis Sefaseba. standartuli Casvla. gazomili Casvla. Casvlis<br />
Semcireba. zedapiruli wylis xarisxis statusi. gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is (emisiis) Semcireba. Cadinebis<br />
(emisiis) Semcireba.<br />
literatura<br />
VMM, 2001 General Water Quality Plan Nete - wylis xarisxis generaluri gegma. nete. 61 gv.<br />
(Semajamebeli aRwera inglisur enaze) /VMM, 2000. Plan General de la qualite de l’eau de l’Yser. 66 gv<br />
(Semajamebeli aRwera frangul enaze)/(ufro detaluri versiebi GMQP aris CD-romze<br />
mxolod holandiur enaze).<br />
wylia xarisxis gegmebi flandriaSi (belgia) – midgoma da gamocdileba. Note. 25gv. (aris<br />
CIRCA_ze)<br />
k<strong>on</strong>taqti Semdgomi informaciisaTvis<br />
Rudy VANNEVEL<br />
Vlaamse Milieumaatscappij (VMM)/Flemish Envir<strong>on</strong>ment Agency,<br />
A.Van De Maelestraat 96,<br />
B-9320 EREMBODEGEM,BELGIUM<br />
Tel ++ 32 53 726 626/Fax ++ 32 53 726 630/ E-mail r.vaannevel@vmm.be<br />
dasaxeleba No: 3<br />
wylis integrirebuli emisiebis reestri (ECT-water) (safrangeTi)<br />
zegavlenis tipi:<br />
polutantebis gazrdili gadatana, daWaobeba (eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia)<br />
zewolis tipi:<br />
organuli nivTierebebis - fosforis da azotis wertilovani da difuzuri wyaroebi<br />
sacxovrebeli saxlebidan, industriasa da miwaTmoqmedebidan.<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
emisiebis kalkulaciisaTvis ukve arsebuli naci<strong>on</strong>aluri da saerTaSoriso statistikuri<br />
wyaroebis gamoyeneba da organizeba.<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />
117
118<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
NB: yvela m<strong>on</strong>acemi SeiZleba ganxiluli iyos regi<strong>on</strong>isa da drois gaTvaliswibeniT da<br />
morgebuli iyos nebismieri aqtualori wyaros an wyaros tipze (wertilovani/difuzuri)<br />
wertilovani wyaro – sacxovrebeli saxlebi: mosaxleebis ricxvi X damabinZurebel<br />
faqtorze (PE)<br />
wertilovani wyaros WWTP: gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is nimuSebis Sefasebis Sedegebi.<br />
wertilovani wyaro – industria ((mxolod kompaniebi >400 fiskalur PE) : damabinZurebeli<br />
faqtorebiT datvirTva da gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is nimuSebis Sedegebi.<br />
wertilovani wyaro – miwaTmoqmedeba (s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba): cxovelebi: reestrebi (cxovelebis<br />
raodenoba X eqskreciis faqtorebze), yovel saxeobaze, regi<strong>on</strong>ze.<br />
difuzuri wyaro -sacxovrebeli saxlebi: mosaxleT raodenoba X dabinZurebis faqtorze X<br />
reduqciis faqtorze, SeuRwevadi urbanuli teritoriebi.<br />
difuzuri wyaro – industria: SeuRwevadi industriuli teritoriebi.<br />
difuzuri wyaro – s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba: sasuqebis gamoyeneba; sakvebi nivTierebebis danakargis<br />
kalkulaciis modeli.<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
meTodologia<br />
naxati 1: sabaziso moduli<br />
sawyisi komp<strong>on</strong>enti/produqcia<br />
modulis sakani<br />
gawmenda<br />
transferi<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />
118
119<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 2: modulebis erTi SesaZlo kombinacia<br />
stadia 1 stadia 1<br />
stadia 2 stadia 2<br />
stadia 3 stadia 3<br />
kalkulaciis sistematizaciisaTvis yvela emisia iTvleba rogorc elementaruli modulebis<br />
qseli (nax.1)<br />
moduli iRebs an gamoimuSavebs dabinZurebis garkveul odenobas, mis nawils wmindavs,<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>s meore nawils da gadaaqvs darCenili raodenoba modulis nakadSi (nax.2)<br />
es sqematizeba saSualebas iZleva nebismieri tipis agregaciis da sabolo Sedegebis<br />
prezentaciisa (mag: industriuli Camdinare wylebis gawmenda say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo gamwmend<br />
danadgarebSi).<br />
sainformacio sistemis organizaciis mixedviT, yovel qveyanas aqvs Tavisi sakuTari<br />
procedurebi, sxvadasxva m<strong>on</strong>acenmebi da informacia. es SeiZleba aseve iyos naci<strong>on</strong>alur da<br />
regi<strong>on</strong>alur d<strong>on</strong>eebzec. am siZneleebis gadasalaxad, meTodologia romelic SemuSavebulia<br />
safrangeTSi Lorie Bretagne <strong>Basin</strong> mier, gvTavazobs arsebuli yvelaze detalizebuli,<br />
savaraudod saukeTeso m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebas, xolo iq, sadac m<strong>on</strong>acemebi ar arsebobs<br />
koeficientebis gamoyenebas. amis mTavari upiratesoba mdgomareobs arsebuli sainformacio<br />
sistemis mkafio mimoxilvis q<strong>on</strong>aSi. aRwera SeiZleba dasruldes da gaumjobesebuli iqnas<br />
rodesac m<strong>on</strong>acemebi gaCndeba an am m<strong>on</strong>acemebis xarisxi gaumjobesdeba, magram igi iZleva<br />
informacias maSinac ki Tu m<strong>on</strong>acemebi daumuSavebelia da ar aris warmodgenili Sesaferisi<br />
formiT.<br />
es, rasakvirvelia, saWiroebs eqspertTa Sefasebas da aseve kalkulaciis safexurebis<br />
mkafio warmodgenas. miuxedavad amisa, is iZleva sSualebas sxvadasxva organizaciebidan<br />
momavali informaciis da m<strong>on</strong>acemebis gamoyenebisa. es - saukeTeso arsebuli informaciisa<br />
da arsebuli m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba - aris aseve ek<strong>on</strong>omikurad saimedo.<br />
meTodologiis meore ZiriTadi idea aris is, rom emisiis gansxvavebuli tipebi SeiZleba<br />
aRwerili iyos erTi da imave k<strong>on</strong>ceptualuri modeliT. emisiis nebismieri procesi<br />
gaanalizdeba rogorc modulebis an safexurebis kombinacia, da amiT iqmneba saSualeba<br />
martivi m<strong>on</strong>acemebis damuSavebis da mravalmiznobrivi reportirebisa.<br />
gamoyeneba<br />
119
120<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
am meTodologiis gamoyenebiT proeqti gamoyenebuli iqna e.w. “lorie-bretanis wylis<br />
saagentos” - “Lorie-Bretagne Water Agency” –saTvis, romlis geografiuli erTeuli, drois<br />
erTeuli, wyaroebi da nivTierebebi Semdegia.<br />
teritoria, romelsac moicavs “lorie-bretanis wylis saagento” gadaWimulia 156,217 km².<br />
wyalSemkrebi teritoriis TvalsazrisiT igi day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia 16 wyalSemkreb auzad: 12 mdinare<br />
loriesaTvis, 3 bretanisaTvis da 1 vendesaTvis.<br />
administraciuli TvalsazrisiT igi moicavs 10 regi<strong>on</strong>s (NUTS2) da 31 departaments (NUTS3),<br />
romlebic mxolod nawilobriv arian CarTulebi wylis saagentos teritoriaSi. 7281<br />
municipaluri erTeuli mTlianad aris CarTuli zemoxsenebul teritoriaSi da m<strong>on</strong>acemebi<br />
gaTvaliswinebulia am TvalsazrisiT.<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba aris erT-erTi mTavari aqtivoba: safrangeTis mecxoveleobis obieqtebis<br />
2/3 aris ganlagebuli am teritoriaze, iseve rogorc 2/3 sayasbo da xorcis gadamuSavebis<br />
aqtivobebisa. rZis da rZis produqtebis naci<strong>on</strong>aluri warmoebis naxevari aseve modis am<br />
teritoriidan.<br />
wyalTan dakavSirebuli gazomvebi safrangeTSi emyareba maqsimaluri aqtivobis TveSi<br />
saSualo maCvenebels da mocemulia erTeulSi t<strong>on</strong>a/dReSi. miuxedavad amisa, zogierTi<br />
statistikuri m<strong>on</strong>acemi qveyndeba mxolod wliurad, kalendaruli weliwadis safuZvelze da<br />
m<strong>on</strong>acemebi ganixileba am d<strong>on</strong>eze.<br />
meTodilogias gaaCnia ambicia unikaluri sistemis Seqmnisa yvela wyaros gadafarviT. am<br />
miznisaTvis Ifen-ma gadawyvita Seagrovos m<strong>on</strong>acemebi im emisiebze, romlebic Sida wylebs<br />
swrafad aRwevs. identificirebuli wyaroebi iyo sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo, industriuli da<br />
say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo.<br />
sami nivTiereba, romelic Seswavlil iqna aris organuli nivTierebebi, da sakvebi<br />
nivTierebebi (sasuqi) Ffosfori da azoti. gamoyenebul masalas aqvs sxvadasxva wyaroebi,<br />
ZiriTadi kriteriumi aris potenciuri arseboba mTeli qveynis teritoriaze imave<br />
organizaciiT.<br />
meTodologiis mTavari interesia yvela ZiriTadi wyaros gaTvaliswineba da amasTan<br />
dakavSirebuli yvela arsebuli m<strong>on</strong>acemi. igi axdens mTeli arsebuli m<strong>on</strong>acemebis<br />
integrirebas da imis Sefasebas, Tu ra wvlili Seaqvs ToToeul wyaros saerTo<br />
dabinZurebaSi. advili aris erTi hipoTezis an m<strong>on</strong>acemTa nakrebis Secvla meoreTi da<br />
Sedegebis xelaxali daTvla. garda amisa unda aRiniSnos, rom yvela hipoTeza da<br />
kalkulacia aris transparentuli da SeiZleba adaptirebuli iyos specifiuri<br />
k<strong>on</strong>diciisadmi an kalculaciis erTi specifiuri modelisadmi.<br />
zogierTi Sedegi<br />
naxatebze 3 da 4 asaxulia Sedegebi administraciul d<strong>on</strong>eze, anu “departamentebSi”<br />
(vardisferi xazebi da TiTo grafiki TiToeulisaTvis). am regi<strong>on</strong>ebis<br />
administratorebisaTvis mniSvnelovania imis codna, Tu rogoria emisiebis proporcia an<br />
120
121<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
daumuSavebeli dabinZureba wyaroebs Soris, ra aris TiToeuli nivTierebis ZiriTadi<br />
wyaro. am magaliTSi organuli nivTierebebis mTavari wyaro aris say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo.<br />
Sefasebuli raodenobebis gaTvaliswinebiT, didi sxvaobaa daumuSavebel da globalur<br />
dabinZurebas Soris: polutantis gadatanis procesSi misi wyarodan wylis im obieqtamde<br />
sadac igi sabolood gamoiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, mravali procesi mimdinareobs. midgomis moqniloba iZleva<br />
saSualebas Sedegebis gamoyenebisa sxvadasxva adminstraciul d<strong>on</strong>eze, rogoricaa regi<strong>on</strong>i an<br />
“departamenti”. es aseve SesaZlebelia hidrografiul d<strong>on</strong>eze: lorie- bretanis wylis<br />
saagentos 16 wyalSemkrebi auzi.<br />
da bolos, aseve SesaZlebelia sxvadasxva wyaroebis agregacia an fokusireba mxolod erT<br />
wyaroze da misi Sedareba z<strong>on</strong>ebs Soris, wylebSi gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili raodenobebis TvalsazrisiT.<br />
am modelis erTaderTi SezRudva aris m<strong>on</strong>acemTa originaluri masStabebi: Tu origilaluri<br />
m<strong>on</strong>acemebi arsebobs regi<strong>on</strong>ebis d<strong>on</strong>eze, ar aris SesaZlebloba Sedegebis reprezentaciisa<br />
ufro mcire geogrefiul masStabze, rogoricaa “komunis” d<strong>on</strong>e. aqedan gamomdinare, Zlier<br />
mniSvnelovania disagregirebuli (gancalkevebuli) m<strong>on</strong>acemebis gamoyeneba raTa maqsimaluri<br />
moqniloba iqnas miRweuli.<br />
naxati 3: organuli daumuSavebeli masalebiT dabinZurebis proporciuli ganawileba<br />
departamentebs Soris (BOD5 erTeulia kg/dReSi)<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />
arawertilovani urbanuli<br />
arawertilovani industriuli<br />
mosaxleobis dabali simWidrove<br />
say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo<br />
121
122<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
aqtiuri industriuli adgilebi<br />
100 000<br />
50 000 10 000<br />
naxati 4. organuli masalebiT globaluri dabinZurebis proporciuli ganawileba<br />
departamentebs Soris (BOD5 erTeulia kg/dReSi)<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis meurneoba<br />
arawertilovani urbanuli<br />
arawertilovani industriuli<br />
mosaxleobis dabali simWidrove<br />
say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo<br />
aqtiuri industriuli adgilebi<br />
50 000<br />
25 000<br />
5 000<br />
literatura.<br />
Fribourg-Blanc B. 2002 EUROWATERNET –emisiebi. wyalSi emisiebis evropuli reestri:<br />
SeTavazebuli operirebis meTodologia, drafti 4, winaswari, medmenhami, Sida wylebis<br />
evropuli topikuri centri, gv. 65. inglisis detaluri Sedegebi aris CD-romze (frangulad).<br />
mimarTeT filip kruzes.<br />
122
123<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
Philippe Crouzet<br />
Institut Francais de l’Envir<strong>on</strong>nement<br />
61,boulevard Alexandre Martin<br />
Fn 45058 Orleans Cedex1 France<br />
Tel: ++ 33 238 79 78 78/ Fax ++ 33 238 79 78 70/ E-mail: philippe.crouzet@ifen.fr<br />
dasaxeleba<br />
No:4<br />
wylis gamoyenebis sistemis kartografiuli modeli<br />
zewolis tipi: wylis abstraqcia<br />
analizis tipi an meTodi: wylis balansis aRweris meTodebi (“xarjvisa da wylis<br />
menejmentis indeqsebi”)<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi: wylis bunebrivi resursebis, wylis moTxovnilebis<br />
(urbanuli, industriuli, sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo), wylis gamtknarebis procesebis damatebiTi<br />
wylis da auzisSida wylis transferebis rukebi.<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT.<br />
am praqtikis mizania moaxdinos Sefaseba sivrceSi ganawilebis zewolis gavlenisa wylis<br />
moTxovilebasa da wylis resursebze.<br />
gavrcobili modeli Tvlis wylis ukmarisobis risks wylis bunebrivi resursebis da wylis<br />
moTxovnilebebis informaciis safuZvelze. naxati 1 gviCvenebs modelis mier<br />
ganxorcielebul proceduras TiToeuli seqtorisaTvis. modelSi gamoyenebuli<br />
koordinatebis badis seqtoris farTi aris 1 km², rac mTlianad espaneTisaTvis iZleva<br />
500 000 seqtors.<br />
arsebuli potenciuri wylis resursebi (zedapiruli da miwisqveSa wylebi) ganisazRvreba<br />
bunebrivi wyaroebidan (ganaxlebadi resursebi generirebuli espaneTSi), romlebic arian<br />
wylis bunebrivi resursebis nawili, rac warmoadgens potenciurad totalur arsebul<br />
wyals.<br />
gansxvaveba totalur wylis resursebsa da potenciur wylis resursebs Soris gamoxatavs<br />
garemos saWiroebebs. es resursebi ver uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>en sistemis produqtiulobis miznebs.<br />
mxolod wylis resursebis danarCeni nawili (wylis potenciuri resursebi) SeiZleba iyos<br />
123
124<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
gamoyenebuli sistemaSi da, Sesabamisad, mxolod isini arian CarTulni wylis balansSi<br />
(wylis resursebsa da moTxovnilebebs Soris).<br />
damatebiTi wyali gamtknarebis procesidan (naxati 2) unda daematos wylis potenciur<br />
resursebs.<br />
meore gasaTvaliswinebeli faqtoria aris Tu ara amJamad wylis transferebi moqmedebaSi.<br />
wylis es transferebi ar zrdian wylis potenciur resursebs naci<strong>on</strong>alur d<strong>on</strong>eze, magram<br />
isini cvlian maT gavrcelebas (ganawilebas) (naxati 3).<br />
totaluri moTxovnileba (wylis abstraqcia) aris jami urbanuli, industriuli da s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lis<br />
meurneobis moTxovnilebebisa. MmxedvelobaSi unda iyos miRebuli wylis brunva, rodesac<br />
wyali ubrundeba ukan bunebriv wylis sistemas da SeiZleba moxmarebuli iyos auzSi<br />
dinebis mimarTulebiT ufro qveviT. am mizezis gamo saWiroa gancalkevebuli iqnas wylis<br />
gamoyenebis k<strong>on</strong>sumpciuri (moxmarebadi) da arak<strong>on</strong>sumpciuri (aramoxmarebadi) fraqciebi. am<br />
gziT k<strong>on</strong>sumpciuri da arak<strong>on</strong>sumpciuri wylis moTxovnileba wylis TiToeuli<br />
gamoyenebisaTvis SeiZleba iyos daTvlili. am ori fraqciis jami qmnis totalur<br />
moTxovnilebas (naxati 4).<br />
koordinatTa badis TiToeuli seqtorisaTvis wylis balansi gamoiangariSeba wylis<br />
potenciur resursebsa da totalur k<strong>on</strong>sumpciur wylis moTxovnilebas Soris. es balansi<br />
saSualebas iZleva wylis deficitis sivrceSi ganawilebis da wylis siWarbis rukebis<br />
Sedgenisa (naxati 5 da naxati 6). es rukebi mxolod sailustracio xasiaTisaa, radgan<br />
warmoadgenen problemisadmi mxolod pirvel midgomas. rogorc cnobilia, wylis moxmareba<br />
ar xdeba calkeul seqtorSi izolirebulad.<br />
aqedan gamomdinare, sivrciTi agregacia, rac damyarebulia wylis menejmentis erTeulebze,<br />
romlebic gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia auzis wylis gegmebSi, saWiroa. es saSualebas iZleva, rom wylis<br />
deficiti da wylis siWarbe identificirebuli iqnas menejmentis sxvadasxva erTeulebSi,<br />
romlebsac moicavs TiToeuli auzi (naxati 7 da naxati 8). TiToeuli auzis koordinatTa<br />
badis yvela seqciis agregacia asaxavs totalur balanss am auzSi (naxati 9 da naxati 10).<br />
zemoT aRwerili procesebi uSvebs, rom sistemaSi generirebuli yvela potenciuri wylis<br />
resursi da SesaZlo damatebiTi wyali gamtknarebis da/an wylis transferebis Sedegad,<br />
srulad gamoiyeneba sistemaSi.<br />
wina mtkiceba aseve uSvebs imas, rom yvela wylis resursebis gamoyenebisaTvis aucilebeli<br />
infrastruqtura arsebobs da rom wyali TiToeuli gamoyenebisaTvis saWiro xarisxisaa.<br />
Sesabamisad, wyliT momaragebis limitireba ganpirobebuli SeiZleba iyos mxolod arsebuli<br />
wylis resursebis limitaciiT.<br />
124
125<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
iTvleba, rom sistema deficituria, Tu igi ver akmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebs k<strong>on</strong>sumpciuri moxmarebis<br />
moTxovnilebas miuxedavad imisa, rom mas aqvs saWiro infrastruqtura da wylis<br />
moTxovnili xarisxi. meores mxriv, siWarbis mq<strong>on</strong>e sistema ar niSnavs, rom mas ara aqvs<br />
wyliT momaragebis problemebi. es SeiZleba xdebodes Tu aucilebeli infrastruqtura ar<br />
aris saTanado an ar aris miRweuli wylis moTxovnili xarisxi.<br />
k<strong>on</strong>sumpciuri moTxovnilebebisaTvis saWiro wylis dabalansebisaTvis, iTvleba, rom<br />
SesaZleblobis maqsimumi aris wylis xelaxali gamoyeneba sistemaSi.<br />
es deficiti da siWarbe sxvadasxva d<strong>on</strong>isaa da aseve damokidebulia sistemebis zomaze.<br />
wylis menejmentis indeqsisa da wylis k<strong>on</strong>sumfciis indeqsis mkafio ilustrirebisaTvis<br />
(Introducti<strong>on</strong> a l’ec<strong>on</strong>omie generale de leau Ehrard-Cassegrain and Margat, 1983), gamoiyeneboda wylis kargvis<br />
riskis rukebi (naxati 11 da naxati 12).<br />
wylis menejmentis indeqsi aris Sedegi wylis totaluri moTxovnilebis da potenciuri<br />
wylis resursebis gancalkevebisa. unda aRiniSnos, rom wylis menejmentis indeqsi “1”-Tan<br />
miaxloebuli an misi toli, SeiZleba zogierT SemTxvevaSi ar niSnavdes wylis kargvas. es<br />
imitom xdeba, rom wylis abstraqcia ar aris k<strong>on</strong>centrirebuli specifiur adgilze, wylis<br />
nawili SesaZloa dinebis mimarTulebiT auzis qveda nawilebs daubrundes.<br />
wylis k<strong>on</strong>sumpciis indeqsi miiReba k<strong>on</strong>sumpciuri moTxovnilebis da wylis potenciuri<br />
resursebis gancalkevebiT. Tanafardoba aseve SeiZleba kargvis riskis indikatorad<br />
gamodges. 0,5-ze meti maCvenebeli SesaZloa niSnavdes “SesaZlebel” (aramudmiv) kargvas,<br />
meores mxriv Tu maCvenebeli 1-s uaxlovdeba, es SeiZleba niSnavdes, rom kargva aris<br />
“struqturuli”. wylis k<strong>on</strong>sumfciis indeqsis dabali maCvenebeli niSnavs, rom wylis<br />
resursebi Zalian mcired gamoiyeneba.<br />
deficituri sistemisaTvis damaxasiaTebelia struqturuli tipis wylis kargva. aseT<br />
sistemaSi wylis potenciuri resursi sistematurad ufro dabalia, vidre wylis<br />
k<strong>on</strong>sumfciis d<strong>on</strong>e, romlis miRwevasac igi cdilobs.<br />
aris rigi sistemebisa romlebsac aqvT wylis siWarbe, magram aseve wylis SesaZlebeli<br />
(aramudmivi) kargvis riski. amis mizezia is, rom maTi wylis k<strong>on</strong>sumfciis d<strong>on</strong>eebi SedarebiT<br />
daaxlovebulia wylis potenciur resursebTan. aseT sistemebSi ramodenime Tanmimdevrulma<br />
mSralma weliwadma SeiZleba Seqmnas wyliT momaragebis problemebi am wlebSi wylis<br />
resursebis naklebobis gamo.<br />
125
126<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati<br />
sivrceSi agregacia<br />
RNA bunebrivi resursebi<br />
DUR urbanuli moTxovnileba<br />
DIN industriuli moTxovnileba<br />
DAG sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo moTxovnileba<br />
RAM garemos saWiroebebi<br />
RPT potenciuri resursebi<br />
RDS gamtknarebuli (desalinirebuli) wyali<br />
RTV gadatanili (transferuli) wyali<br />
DCO k<strong>on</strong>sumfciuri moTxovnil;eba<br />
DNC arak<strong>on</strong>sumfciuri moTxovnileba<br />
DTO totaluri moTxovnileba<br />
BAL balansi<br />
DEF deficiti<br />
SUP siWarbe<br />
ICO k<strong>on</strong>sumfciis indeqsi<br />
IEX menejmentis indeqsi<br />
RES kargvis riski<br />
(A)damatebuli<br />
naxati 1. wylis bunebrivi resursebi (mm/w)<br />
naxati 2. gamtknarebuli wyali (mm³/w)<br />
126
127<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 3. transferuli wyali (mm³/w)<br />
naxati. 4 totaluri moTxovnilba (mm/w)<br />
naxati 5. deficitis sivrceSi ganawileba (mm/w)<br />
naxati 6. siWarbis sivrceSi ganawileba (mm/w)<br />
naxati 7. deficitis agregacia wylis menejmentis erTeulebSi (mm³/w)<br />
naxati 8. siWarbis agregacia wylis menejmentis erTeulebSi (mm³/w)<br />
naxati 9. deficitis agregacia auzebSi (mm³/w)<br />
naxati 10. siWarbis agregacia auzebSi (mm³/w)<br />
naxati 11. wylis kargvis riski wylis menejmentis erTeulebSi<br />
naxati 12. wylis kargvis riski auzebSi<br />
literatura<br />
MIMAM (2000), Libro Blanco des Agua an Espana (garemos saministro (2000), espaneTis wylis TeTri<br />
wigni) ena: espanuri<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
Alejandra Piung. Ministerie de Medio Ambiente<br />
127
128<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
Tel: +34915975695 Fax: +3495975947 e-mail: apuig@sgtcca.mma.es<br />
Joaquin Rodriguez. CEDEX- Ministerio de Fomento<br />
Tel: +34913357972 Fax: +34913357922. e-mail: joaquin.rodriguez@cedex.es<br />
dasaxeleba<br />
No:5<br />
difuzuri dabinZurebis SemTxvevis Seswavla: mdinare guadianas wyalSemkrebi auzi<br />
(portugalia)<br />
zegavlenis tipi: sakvebi nivTierebebis gazrdili gadatana, ramac SeiZleba gamoiwvios<br />
eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciuli (daWaobebis) problemebi<br />
zewolis tipi: fosforis da azotis difuzuri wyaroebi miwis gamoyenebis Sedegad<br />
analizis tipi an meTodi: martivi meTodologia SemuSavebuli iqna koordinatebis badeze<br />
dafuZnebuli wylis raodebnobisa da xarisxis modelze, saSualo wliuri<br />
maCveneblebisaTvis. Ggeografiuli sainformacio sistema (GIS) mniSvnelovani meTodia,<br />
romelic saSualebas iZleva wyalSemkrebi auzis sivrcobrivi variabelobis daxasiaTebisa<br />
sivrciTi analizis meTodis gamoyenebiT.<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi: wyalSemkrebi auzis fizikuri maxasiaTeblebi, miwis<br />
gamoyeneba da topografia, hidrologiuri maxasiaTeblebi, precipitacia/zedapiruli<br />
Cadineba, sakvebi nivTierebebis gamovlenis maCveneblebiT.<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
meTodologia<br />
pirveli nabiji aris saSualo wliuri zedapiruli Cadinebis koordinatTa bade gavrcobili<br />
hidrologiuri modelis safuZvelze. am samuSaoSi gamoyenebuli meTodologia aRwerilia<br />
GOMES-Si (1997), romelic damyarebulia temzis agregaciul modelze, romelic seqtorseqtor<br />
dainerga A.M.L. ena Arc/Info-Grid. am modelis formulebi, romlebic marTaven<br />
evapotranspiracias (jamur aorTqlebas), wylis Sekavebas niadagSi, infiltraciis da<br />
Cadinebis procesebs, gamoyenebuli iqna TiToeuli seqtorisaTvis. es modeli iyenebs<br />
precipitacias (mm) da potenciur evapotranspiracias (mm) rogorc Sesayvan cvlads, da aqvs<br />
sami parametri. dinebis parametri, niadagSi wylis maqsimaluri Sekaveba (mm) da maqsimaluri<br />
infiltraciis xarisxi (mm).<br />
zedapiruli Cadineba (mm/weliwadSi) = f (precipitacia, evapotranspiracia, parametrebi)<br />
128
129<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
polutantis gadatana saWiroebs dadgenas calkeul seqtorSi raTa moxdes mdinaris<br />
sistemaSi polutantis gadatanis gamoTvla. wyalSemkrebi auzis maxasiaTeblebis, kerZod<br />
miwis gamoyenebisa da geologiis, gavrcobili rukebis kombinacia eqsportirebis<br />
koeficientTan, iZleva saSualebas wylis dinebis zolamde miRweuli sakvebi nivTierebebis<br />
Semadgenlobis gansazRvrisa (cxrili 1).<br />
cxrili 1. fosforis Ep da azotis EN eqsportis maCveneblebi (mg m-² weliwadSi-¹) (Jorgensen<br />
1980)<br />
miwis gamoyeneba Ep EN<br />
geologiuri klasifikacia geologiuri klasifikacia<br />
vulkanuri danaleqi vulkanuri danaleqi<br />
tye<br />
farglebi 0.7-9.0 7.0-18.0 130-300 150-500<br />
saSualo 4.7 11.7 200 340<br />
tye+saZovari<br />
farglebi 6.0-16.0 11.0-37.0 200-600 300-800<br />
saSualo 10.2 23.3 400 600<br />
sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo adgilebi<br />
citrusi 18.0 2240<br />
saZovari 15.0-75.0 100-850<br />
saxnav-saTesi miwa 22.0-100.0 500-1200<br />
nutrientebis (sakvebi nivTierebebis) koeficientebis dakavSireba miwis gamoyenebis<br />
polig<strong>on</strong>ur z<strong>on</strong>asTan k<strong>on</strong>vertirdeba koordinatTa badeSi seqtorebis imave zomiT, rogorc<br />
zedapiruli Cadinebis rukaSi: es iqneba gadatanis ruka. GIS sivrciTi meTodebis gamoyeneba<br />
saSualebas iZleva gavrcobili zedapiruli Cadinebis rukis da wyalSemkrebi auzis<br />
teritoriis digitaluri modelis (DTM) integraciisa, dinebis zolebSi akumulirebuli<br />
nakadis misaRebad. igive Sesworeba aris Setanili fosforis gatanis rukaSi. Sedegad<br />
miiReba dinebis nakadebSi fosforis wliuri k<strong>on</strong>centracia.<br />
k<strong>on</strong>centracia (mg/l)= gadatana(mg/weliwadSi)/ nakadi (dm³/weliwadSi)<br />
k<strong>on</strong>centraciis maCveneblebis gamoTvlis Semdeg SesaZlebelia maTi Sedareba nutrientebis<br />
m<strong>on</strong>acemebTan, rac izomeba wylis xarisxis nimuSebis Seswavlis sadgurebSi, am<br />
meTodologiis validaciisaTvis. miuxedavad amisa, TiToeul sadgurSi gazomili<br />
129
130<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
nutrientebi asaxaven totalur dabinZurebas dinebis nakadebSi, rogorc wertilovans iseve<br />
arawertilovans.<br />
gamoyeneba<br />
meTodologia gamoyenebuli iyo mdinare guadianaze da mxolod fosforisaTvis, radgan igi<br />
aris SemzRucavi faqtori romelic gansazRvravs eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacias. am mdinaris auzi<br />
internaci<strong>on</strong>aluria da moicavs 66 860 km² da saTaveebi aqvs espaneTSi; am teritoriis mxolod<br />
11 600 km² aris Cveni naci<strong>on</strong>aluri auzi.<br />
am mdinares aqvs mniSvnelovani roli samxreT portugaliaSi, sadac problemas warmoadgens<br />
gvalva. sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo aqtivobas da saZovrebze arsebul cxovelebs Zlieri zegavlena<br />
aqvT am auzze, rogorc arawertilovani dabinZurebis wyaroebs, rac iwvevs nutrientebis<br />
didi raodenobiT eqsportirebas (gadasvlas) wyalsa da niadagSi.<br />
naxati 1- meTodologiis gamoyeneba mdinare guadianaze (portugaliuri auzi)<br />
wylis raodenoba<br />
hidrologiuri modeli<br />
gavrcobili zedapiruli Cadineba<br />
precipitacia<br />
potenciuri evapotranspiracia<br />
wylis xarisxi<br />
miwis gadafarva eqsporti+fosforis koeficienti<br />
fosforis gadatanis ruka<br />
MDT<br />
nakadis akumulacia<br />
fosforis akumulacia<br />
130
131<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
fosforis k<strong>on</strong>centracia dinebis nakadebSi<br />
Sedegebi<br />
Cadinebis rukis modelirebisaTvis aucilebelia naleqebis gadanawilebis da potenciuri<br />
jamuri aorTqlebis rukebis q<strong>on</strong>a. Cadinebis gaadanwilebis rukebis da fosforiT<br />
datvirTvis gamoTvlis Semdeg (nax. 2) aucilebelia es ori cvladi gavaerTianoT dinebis<br />
xazebSi. jamuri dineba da fosforiT jamuri datvirTva dinebis xazebSi gamoiTvleba<br />
dinebaTa mimarTulebebis rukis mixedviT, adgilis cifruli modelis DTM Sesabamisad,<br />
romelic gviCvenebs mimarTulebas TiToeul ubanSi, rasac Cadineba gaivlis dinebis xazis<br />
miRwevis procesSi. k<strong>on</strong>centraciis sidideebi gamoiTvleba fosforis mg/litrebSi<br />
datvirTvis sidideebis gay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>iT dinebis sidideebze.<br />
naxati 2-zegavlenis gavrcobili rukebi fosforis k<strong>on</strong>centraciis dasaTvlelad<br />
gavrcobili zedapiruli Cadineba mdinare guadianas auzSi<br />
gavrcobili fosforis gadatana mdinare guadianas auzSi<br />
wliuri zedapiruli Cadineba<br />
fosforis gadatana<br />
fosforis mosalodneli maCveneblebisa da gamovlenili maCveneblebis Sedareba keTdeboda<br />
wylis nimuSebis xarisxis Semowmebis sadgurebSi mdinareebze (naxati 3). es naxati aseve<br />
asaxavs dabinZurebas mTavari industriuli da say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo wertilovani wyaroebidan.<br />
isini gafantulia mTeli auzis farTobze, ufro meti k<strong>on</strong>centrirebiT CrdiloeT nawilSi.<br />
am ori maCveneblis (gamovlenili da mosalodneli) Sedarebisas ar unda daviviwyoT, rom<br />
mosalodneli maCvenebeli iTvaliswinebs mxolod difuzur dabinZurebas, gamowveuls miwis<br />
moxmarebiT. masSi ar igulisxmeba saZovrebze arsebuli cxovelebis zegavlena da<br />
wertilovani wyaroebidan dabinZureba saWiro imisaTvis, rom mdinareebSi fosforis<br />
totaluri k<strong>on</strong>centracia ganisazRvros.<br />
131
132<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 3- gamovlenili maCveneblebis Sedareba wylis xarisxis sadgurebze gansazRvrul<br />
mosalodnelTan<br />
Azena dos<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
0.19 mg/l 0.11 mg/l<br />
Azena dos Quilos<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
0.40 mg/l 0.26 mg/l<br />
Rocha da Gale<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
0.16 mg/d 0.12 mg/l<br />
Oeiras<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
0.04 mg/d 0.02 mg/l<br />
Rocha da Nora<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
0.18 mg/l 0.11 mg/l<br />
Arromches<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
132
133<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
2.4 mg/l 0.51mg/l<br />
M<strong>on</strong>te da Vinha<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
0.46 mg/l 0.23mg/l<br />
Moinho do Caneiro<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
0.20 mg/l 0.15 mg/l<br />
Pulo do Lobo<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
0.12 mg/l 0.10 mg/l<br />
Cais del Alcoutium<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
0.10 mg/l 0.09 mg/l<br />
M<strong>on</strong>te dos Fortes<br />
gamovlenili mosalodneli<br />
0.01 mg/l 0.008 mg/l<br />
zogadad, SesaZlebelia imis dadastureba, rom fosforis k<strong>on</strong>centraciis yvelaze maRali<br />
maCveneblebi aris auzis CrdiloeT nawilSi, xolo samxreT nawilSi gamovlenili<br />
maCveneblebi mosalodnelTan yvelaze axloa. es SeiZleba aixsnas imiT, rom am z<strong>on</strong>aSi ufro<br />
naklebi wertilovani wyaroebia, rac difuzur dabinZurebaze gavlenas axdens.<br />
nimuSebis Seswavlis m<strong>on</strong>acemTa mixedviT (naxati 4), SeiZleba davaskvnaT, rom fosforis<br />
k<strong>on</strong>centraciis ganzaveba metia auzis samxreTi nawilisaken gadanacvlebisas. procentuli<br />
maCveneblis mixedviT mosalodneli maCveneblebis kavSiri gamovlenilTan izrdeba auzis<br />
samxreTi nawilisaken gadanacvlebisas, rac asaxavs dabinZurebis arawertilovani wyaroebis<br />
met rols fosforis mTlian raodenobaSi.<br />
133
134<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 4 – fosforis k<strong>on</strong>centraciis Sedareba (gamovlenilisa mosalodnelTan) da maTi<br />
procentuli urTierTkavSiri<br />
gamovlenili<br />
mosalodneli<br />
fosfori (mg/l)<br />
literatura<br />
Jorgensen SE, (1980) tbis menejmenti, Pergam<strong>on</strong>t Press Ltd., UK<br />
Gomes F (1997), Modelacao Hidrologia Distribuida: Aplicacao a bacia do Guadiana. Universidade Tecnica de Lisboa,<br />
Instituto Superior Tecnico<br />
Novotny V, Olem H (1994) wylis xarisxi. difuzuri dabinZurebis prevencia, idntifikacia da<br />
menejmenti. Van Nostrand Reinhold, New-York<br />
Olivera F, Maidment D R, Charbeneau R J (1996) qariSxlis zedapiruli Cadinebis da arawertilovani<br />
wyaroebidan dabinZurebis sivrceSi ganawilebuli modelireba geografiuli sainformacio<br />
sistemebis gamoyenebiT. University <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Texas at Austin<br />
Quadrado F, Gomes F et al. (1996), Programa de Despoluicao da bacia do rio Guadiana. INAG, DSRH<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
fernanda gomeSi (fernandag@inag.pt)<br />
felisbina kuadrado (binac@inag.pt)<br />
Instituto da agua, Direccao de Servicos de Recursos Hidricos<br />
Av. Almirante Gago Countinho, 30 -1000 Lisb<strong>on</strong>, Portugal<br />
Tel: ++ 351 21 8430352/92 Fax: ++ 351 21 8409218<br />
dasaxeleba<br />
No:6<br />
miwisqveSa wylis abstraqcia (dania)<br />
zewolis tipi: miwisqveSa wylis zedapiris (d<strong>on</strong>is) daweva, wylis nakadis daqveiTeba<br />
zegavlenis tipi: miwisqveSa wyalze: miwisqveSa wylis nakadis mimarTulebis cvlileba, rac<br />
savaraudod iwvevs marilis intruzias. aseve miwisqveSa wylis xarisxis gauareseba rogorc<br />
Sedegi e.w.<br />
wylis d<strong>on</strong>is awevisa (zeda SreebSi asvlisa), zeda fenebSi Jangvis da gazrdili<br />
infiltraciisa.<br />
134
135<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
zedapirul wylebze: Semcirebuli ganzaveba qimiuri moqcevebisa e.w gamoyenebuli (Camdinere)<br />
wylidan, modificirebuli ekologiuri sistemebidan (rac gamowveulia parametrebis farTo<br />
speqtris cvlilebebiT, rogoricaa wylis nakadebis temperaturis cvlileba miwisqveSa<br />
wylebis Semcirebuli Sedinebis gamo!).<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
m<strong>on</strong>itoringi: miwisqveSa wylis d<strong>on</strong>eebis cvlilebebis gazomva (z<strong>on</strong>direba), da miwisqveSa<br />
wylis qimiuri Semadgenlobis (mag. qloridi, sulfati, rkina, nikeli) gansazRvra miwisqveSa<br />
wylis abstraqciis efeqtis gamosaTvlelad.<br />
samodelo midgoma: 2- an 3- ganzomilebiani hidrologiuri modelebi (cifruli<br />
kompiuteruli modelebi) gamoiyeneba abstraqciis Sedegad miwisqveSa wylis nakadis<br />
cvlilebis Sesafaseblad da aseve wylis balansis dasaTvlelad. ufro daxvewili 3-<br />
ganzomilebiani modeli SeiZleba gamoyenebuli iyos zedapirul wylebTan urTierTqmedebis<br />
Sesafaseblad da wylis nakadis cvlilebebis gamosaTvlelad.<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />
modelebis gamoyenebisaTvis sakmaod farTo moTxovnebi unda dakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ildes Sesayvani<br />
m<strong>on</strong>acemebisaTvis. es m<strong>on</strong>acemebi xSirad miiReba m<strong>on</strong>itoringis arsebuli m<strong>on</strong>acemebidan da<br />
miwisqveSa wylis Webis dguSis testis Sedegad.<br />
hidrologiuri sistemis adeqvaturi reprezentaciisaTvis Tqven gWirdebaT gavrcobili<br />
maCveneblebi parametrebis farTo speqtrisaTvis (mag. hidravlikuri gamavloba da<br />
forovneba), rac specifiuria modelirebuli hidrologiuri sistemisaTvis da aseve<br />
geografiuli garemosaTvis, modelis Sedegebis validurobaSi dasarwmuneblad. rac ufro<br />
kompleqsuri da zustia modeli, miT ufro mravalmxrivi m<strong>on</strong>acemebi Wirdeba mas.<br />
garda amisa, modelebis kalibraciisa da validaciisaTvis saWiro m<strong>on</strong>acemebi unda iyos<br />
wesrigSi imis Sesamowmeblad, SeuZlia Tu ara models zustad gamosaxos hidrologiuri<br />
sistemis pasuxebi. es m<strong>on</strong>acemebi xSirad SeiZleba amoRebuli iyos m<strong>on</strong>itoringis<br />
m<strong>on</strong>acemebidan, ise rom m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemTa erTi nawili gamoiyeneba modelis<br />
momzadebis da kalibraciisas, xolo m<strong>on</strong>acemTa meore nawili motovebulia modelis<br />
Semdgomi validaciisaTvis.<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
miuxedavad imisa, rom m<strong>on</strong>itoringis Sedegad SeiZleba pirdapir dokumentirebuli iyos<br />
zedapiruli da miwisqveSa wylis obieqtebis kargi statusis miRebis SeuZlebloba, xSirad,<br />
gansakuTrebiT miwisqveSa wylis obieqtebisaTvis, saWiroa zegavlenebis damatebiTi Sefaseba<br />
135
136<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
modelebis saSualebiT da kalkulacia momavali zegavlenebisa romlebic ganpirobebulia<br />
miwisqveSa wylis obieqtebze zewolaTa droSi gaxangrZlivebuli gavleniT.<br />
wylis balansis modelebi SeiZleba gamoyenebuli iyos wyalSemkrebi auzis masStabiT.<br />
rogorc “martivi” k<strong>on</strong>ceptualiri modelebi, aseve ufro rTuli cifruli kompiuteruli<br />
modelebi. maTi gamoyenebiT SesaZloa abstraqciis kubur metrebSi gamoTvla da aseve<br />
zegavlenis raodenobrivi Sefaseba zedapirul wylebze, Cveulebriv nakadebze.<br />
es farTodaa cnobili daniaSi, sadac hidrologiuri modelebi gamoiyeneba wylis<br />
abstraqciis uflebis mosapoveblad, mariliani wylis intruziis riskisas da aseve<br />
asocirebuli zedapiruli wylebis/ekosistemebis dazianebisas. aseve modelis saSualebiT<br />
gamoiTvleba koreqciis aucilebloba, magaliTad wylis misaRebi nakadis<br />
uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isaTvis da aseve is, rogoria koreqciis saukeTeso xerxi (mag: unda moxdes<br />
abstraqciis Semcireba Tu miwiqveSa wylis nakadisaken gadatumbva). qvemoT moyvanilia<br />
magaliTi, romelSic wylis nakadi modelirebuli iqna roskildis sagrafoSi sxvadasxva<br />
sadgurebze modelis kalibraciis mizniT da sistemis hidravlikuri da sxva parametrebis<br />
gansazRvrisaTvis. modeli SemdgomSi gamoiyeneboda miwisqveSa wylis abstraqciis dasaSvebi<br />
moculobis Sesafaseblad, garemosaTvis wylis nakadis mniSvnelobis gaTvaliswinebiT. am<br />
TvalsazrisiT gansakuTrebiT kritikulia gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is dabali d<strong>on</strong>eebi.<br />
naxati 1: hidravlikuri modelis kalibracia wylis nakadis m<strong>on</strong>acemebze. sqeli xazi:<br />
modelis Sedegebi. wvrili wyvetili xazi: dafiqsirebuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a. marcxniv: cudad<br />
kalibrirebuli/determinirebuli, da amitom naklebad zusti, modeli. marjvniv: kargad<br />
kalibrirebuli/determinirebuli modeli.<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a m²/s<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a m²/s<br />
dro (w)<br />
dro (w)<br />
136
137<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
(County <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Roskild (2002):GGrundvandsmodel for Roskilde Amt by WaterTech a/s)<br />
kompiuteruli modelebis gamoyeneba aseve SesaZlebels xdis kvalificiurad ganisazRvros<br />
mocemuli zewola ramden xanSi gamovlindeba dabinZurebis formis zegavlenis saxiT. es<br />
relevanturia e.w. wylis mosamaragebel Webze zegavlenis da miwisqveSa wylebis<br />
dabinZurebis sxva SemTxvevebis SefasebisaTvis.<br />
da bolos, hidrologiuri sistemebis kompiuteruli modelebi miwisqveSa wylebis<br />
SemTxvevaSi gamoiyeneba miwisqveSa wylebis Sevsebis adgilebis gansasazRvrad. es<br />
maRalrelevanturia mocemuli zewolis sawyisis da zewolis/moqmedebis siZlieris<br />
warmosaCenad, da sivrciT dagegmarebaSi prevenciuli zomebis da sensitiuri adgilebis<br />
damabinZurebeli aqtivobebisagan gansarideblad.<br />
literatura<br />
County <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Roskild (2002):GGrundvandsmodel for Roskilde Amt by WaterTech a/s<br />
proeqtis angariSi miwisqveSa wylebisa da zedapiruli wylebis kavSirebisa da<br />
urTierTqmedebis (abstraqciis efeqtebis CaTvliT) codnis mdgomareobis Sesaxeb. teqsti<br />
mocemulia daniur enaze, magram reziumeTi inglisur enaze:<br />
http://www.mst.dk/udgiv/Publikati<strong>on</strong>er/2002/87-7972-157-5/html/default.htm<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
daniis da grenlandiis geologiuri momoxilva (GEUS), Oster Voldgade 10, dk-1350. Copenhagen K,<br />
Tel.: +45 38142000, Fax:+45 38142050, E-mail: geus@geus.dk, http://www.geus.dk/geuspage-uk.htm<br />
dasaxeleba<br />
No:7<br />
mdinaris sistemis simulatoris gamoyeneba mdinare maanaSi (norvegia) garemo<br />
faqtorebiT ganpirobebuli nakadis optimizaciis mizniT<br />
zegavlenis tipi:<br />
nakadis Secvlili reJimi<br />
zewolis tipi:<br />
wylis nakadis regulacia<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
mocemul kvlevaSi gamoyenebuli iqna mdinaris sistemis simulatoris (Alfredsen et al<br />
1995) Semdegi modelebi - ENMAG, HEC-RAS, QUAL2E, RICE da HABITAT.<br />
modelirebis midgoma iTvaliswinebda mdinaris baipasur seqciebSi modelis Seqmnas<br />
da kalibracias Tavisufali nakadis ararsebobis pirobebSi da Semdeg 1 m3/s, 2.5 m3/s, 5<br />
m3/s da 10 m3/s gamoTavisuflebuli wylis, rogorc garemo faqtorebiT<br />
ganpirobebuli nakadis, zegavlenis simulirebas.<br />
rogor moxda modelze dafuZnebuli gadawyvetilebis miReba<br />
137
138<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
yvela modelidan miRebuli Sedegi gansjili iqna mecnierebis mier manualurad, ris<br />
Semdegac moxda gaerTianebuli integrirebuli rekomendirebuli nakadis<br />
SemoTavazeba.<br />
ramdenad Seesabameboda aplikaciis procesi teqnikis ganviTarebis Tanamedrove<br />
d<strong>on</strong>es?<br />
sami kargad cnobili da srulad dokumentirebuli (ENMAG, HEC-RAS da QUAL2E) da<br />
ori axlad SemuSavebuli modeli (RICE da HABITAT) iqna integrirebuli mdinaris<br />
sistemas simulatorSi mimdinare m<strong>on</strong>acemTa baziT da prezentaciis meTodebiT.<br />
aRniSnuli integracia Seesabameba teqnikis ganviTarebis Tanamedrove d<strong>on</strong>es.<br />
komunikacia modelebis SemmuSavebelsa da saboloo momxmarebels Soris<br />
proeqtis saboloo momxmarebelis, “aRmosavleT telemarkis mdinareTa regulirebis<br />
asociaciis” mier (“The Eastern Telemark <strong>River</strong> Regulati<strong>on</strong> Associati<strong>on</strong>”) Seqmnili iqna<br />
warmomadgenlobiTi referaluri jgufi, romelSic gaerTiandnen lokaluri da<br />
reg<strong>on</strong>aluri masStabis pasuxismgebeli pirebi, hidrosamrewao kompaniebi da<br />
adgilobrivi politikosebi. aRniSnul warmomadgenlobiT jgufs weliwadSi erTxel<br />
misdis angariSi proeqtis mimdinareobis Sesaxeb. proeqtis sawyis fasaSi<br />
organizebuli iyo ramdenime Sexvedra modelebis or SemmuSavebelsa da saboloo<br />
momxmareblebs Soris. saboloo momxmareblebma Seqmnes referaluri jgufi. proeqtis<br />
saboloo produqti aisaxa Svid mecnierul angariSSi da erT Semajamebel reportSi.<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi<br />
m<strong>on</strong>acemTa Segrovebis strategia hidravlikis, bunebrivi arealis da Tevzebis<br />
sakiTxebze iTvaliswinebda m<strong>on</strong>acemTa Segrovebas intensiurad, drois mokle<br />
periodSi, sanam moxdeba wylis ukuSebruneba mdinareSi. danarCeni m<strong>on</strong>acemebis<br />
Segroveba ki xdeboda uwyvetad, regularul (yovelTviur, dRiur da yovel 10-wuTian)<br />
bazisze. aRniSnuli modelebidan ramdenime saWiroebs identuri Sesayvani m<strong>on</strong>acemebis<br />
arsebobas. Segrovebul iqna Semdegi m<strong>on</strong>acemebi:<br />
teqnikuri da hidrologiuri m<strong>on</strong>acemebi sistemaSi arsebuli eleqtrosadgurebisa da<br />
rezervuarebisTvis ENMAG modelis asamuSaveblad.<br />
ganiv-kveTiani da wylis d<strong>on</strong>is m<strong>on</strong>acemebi HEC-RAS, RICE da HABITAT modelebis<br />
asamuSaveblad.<br />
mdinaris yinulovani safaris, wylis da haeris temperaturuli m<strong>on</strong>acemebi RICE<br />
modelisTvis.<br />
m<strong>on</strong>acemebi wylis xarisxis amsaxav parametrebze rogoricaa saerTo P, saerTo N,<br />
baqteriebis raodenoba, koliformuli da Termo tolerantuli koliformuli<br />
baqteriebi, pH, simRvrie da wylis temperatura Segrovebul iqna QUAL2E modelisTvis<br />
mdinaris gayolebiT Tormet adgilze da ramdenime eleqtrosadguris gamomdinare<br />
wylebidan. aRniSnuli m<strong>on</strong>acemebis Segroveba xdeboda TveSi erTxel 14 Tvis<br />
ganmavlobaSi da agreTve ramodenimejer mdinareSi testgavlili wylis Sebrunebisas.<br />
m<strong>on</strong>acemebi wylis siRrmeze, mimdinare siCqareze da substratis moculobaze<br />
Segrovebul iqna HABITAT modelisTvis 5-12 ganivi kveTis gayolebiT Tevzebis<br />
138
139<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
bunebrivi arealis xuT sadgurze. m<strong>on</strong>acemebi Tevzebis bunebrivi arealis gamoyenebis<br />
Sesaxeb grovdeboda myvinTavebis mier imave sadgurebze zafxulis situaciebis<br />
ganmavlobaSi.<br />
mokle aRweriloba naxatebis CaTvliT<br />
mdinare maana samxreTi norvegiis centralur nawilSi oslodan dasavleTisken 150<br />
(km) daSorebiT reegulirdeba mTebSi ganlagebuli didi kaSxaliT da amuSavebs<br />
saerTo raodenobiT 5 hidroeleqtrosadgurs. regulaciis warmoebis licenzia<br />
saWiroebda xelaxal licenzirebas, Sesabamisad kvleva iqna Catarebuli garemo<br />
faqtorebiT ganpirobebuli nakadis moTxovnilebebis analizis mizniT specialuri<br />
aqcentiT wyliT dafarul areze (esTetiuroba), oragulisebrTa gamravlebis<br />
Taviseburebebze, wylis xarisxze, yinulis k<strong>on</strong>diciaze da eleqtroenergiis<br />
produqciaze. mdinaris sistemis simulatori (Alfredsen 1995) iqna gamoyenebuli 1-10 m3/s<br />
farglebSi ori yvelaze mZlavri daRmavali nakadis hidroeleqtrosadguris baipasur<br />
seqciebSi gamosaTavisuflebeli garemo faqtorebiT ganpirobebuli nakadebis<br />
zegavlenis simulaciisTvis da integraciisTvis.<br />
zegavlenis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>i baipasuri seqciebis sigrZe daaxlovebiT warmoadgens 6 km-s da<br />
8 km-s. Tevzebis bunebrivi arealis simulaciebi Catarda detalizirebulad 5<br />
SerCeul m<strong>on</strong>akveTze 25, 48, 59, 60 da 286 m-is sigrZeze. danarCeni sakiTxebis Seswavla<br />
mimdinareobda mTeli mdinaris gayolebiT 14 km-iani m<strong>on</strong>akveTis sigrZeze.<br />
literatura<br />
angariSgeba kvlevis Sesaxeb, Semajamebeli reportis CaTvliT, Seyvanilia Ria<br />
norvegiul angariSSi:<br />
Harby, A. (ed). (2000) Vassdragssimulatoren for Maana. Hovedrapport. SINTEF, Tr<strong>on</strong>dheim, Norway<br />
(norvegiul enaze).<br />
saerTaSoriso gamoqveynebisTvis gamzadebuli statia gadagzavnilia agreTve garemos<br />
dacvis modelirebis programuli uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isTvis. kvlevis Semadgeneli<br />
calkeuli nawilebi gamoqveynebulia:<br />
Harby, A and Alfredsen, K. (1999) Fish habitat simulati<strong>on</strong> models and integrated assessment tools. Internati<strong>on</strong>al<br />
workshop <strong>on</strong> Sustainable <strong>River</strong>ine Fish Habitat, April 21-24, Victoria, B.C., Canada.<br />
modelirebis meTodebTan dakavSirebuli literature:<br />
Alfredsen K., Bakken T.H. and Killingtveit (eds) (1995) The <strong>River</strong> System Simulator. User’s Manual. SINTEF<br />
NHL report 1995.<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
atle.harby@energy.sintef.no<br />
dasaxeleba<br />
No:8<br />
139
140<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
mdinaris wylis nakadis rezervuarebis gavleniT ganpirobebuli cvlilebebis<br />
Sefasebis midgomebi<br />
zewolis tipi:<br />
wylis nakadis regulacia<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
wylis nakadis regulaciiT ganpirobebuli wylis naturaluri reJimis maqsimaluri<br />
potenciuri cvlilebis amsaxavi indeqsi.<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi<br />
- hidrologiuri qselis nebismieri wertilidan dinebis sapirispirod<br />
wyalsacavebis tevadobis amsaxavi ruka.<br />
- wylis naturaluri namatis amsaxavi ruka.<br />
mokle aRweriloba naxatebis CaTvliT<br />
mocemuli praqtikis pirdapir amocanas warmoadgens wylis nakadis regulaciiT<br />
ganpirobebuli maqsimaluri potenciuri cvlilebis amsaxavi indeqsis Seqmna.<br />
wylis nakadis regulaciiT ganpirobebuli wylis naturaluri reJimis maqsimaluri<br />
potenciuri cvlilebis amsaxavi ruka Seqmnili iqna wylis naturaluri namatis<br />
amsaxav rukas da hidrologiuri qselis nebismieri wertilidan dinebis sapirispirod<br />
wyalsacavebis tevadobis amsaxav rukas Soris arsebuli Tanafardobis gaangariSebis<br />
safuZvelze GIS teqnikebis gamoyenebiT.<br />
maregulirebel kaSxals gaaCnia wylis nakadis droSi asaxuli reJimis yvelaze meti<br />
cvlilebis unari. ra Tqma unda, maregulirebeli kaSxlebi k<strong>on</strong>struirebulia<br />
mdinaris naturaluri daclis modificirebis mizniT adamianebis moTxovnilebebis<br />
Sesabamisad da amgvari aqtivoba cvlis wylis naturalur reJims. degradaciis<br />
xarisxi mdinaris nebismier wertilSi damokidebulia sam parametrze: mocemuli<br />
wertilidan dinebis sapirispirod regulirebuli wylis moculobaze, regulirebuli<br />
wylis SedarebiT odenobaze mdinaris gayolebiT arsebul resursebTan kavSirSi (sxva<br />
sityvebiT, wyalsacavis nakadTan Sefardebaze) da wyalsacavis operatiul<br />
menejmentze.<br />
wyalsacavis menejmentiT ganpirobebuli cvlilebebi SesaZloa iyos umniSvnelo, Tu<br />
igi axorcielebs naturaluri reJimis reproduqcias, magram wyalsacavis<br />
menejmentiT ganpirobebuli cvlilebebi SesaZloa gaxdes totaluri, Tu igi<br />
axorcielebs yvela resursis Sevsebas da wylis aranairi gamoTavisufleba mdinareSi<br />
ar xdeba. ukanaskneli varianti Seesabameba yvelaze uares efeqts, romelic kaSxalma<br />
SeiZleba moaxdinos mdinaris nakadze, aqedan gamomdinare igi SesaZloa gamoyenebuli<br />
iqnas wylis naturaluri reJimis potenciuri Secvlis raodenobrivi gansazRvrisTvis.<br />
pirveli, wyalsacavebis tevadobis amsaxavi ruka uCvenebs wylis moculobas, romelic<br />
SesaZloa regulirdebodes nebismieri wertilidan dinebis sapirispirod. amis Semdeg,<br />
Tu wylis wliuri namatis amsaxavi ruka gaiy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a wyalsacavebis tevadobis amsaxav<br />
140
141<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
rukaze, miRebuli iqneba wylis nakadis regulaciiT ganpirobebuli wylis<br />
naturaluri reJimis maqsimaluri potenciuri cvlilebis ruka.<br />
naxati 1: wyalsacavebis tevadobis amsaxavi ruka aCvenebs did moculobebs, romelnic<br />
aRemateba 5.000 Mm 3 -s da damaxasiaTebelia didi mdinareebis dinebis qveda d<strong>on</strong>eze<br />
(gvadalqviviri, ebro, taio, duero da guadiana), amave dros aCvenebs zogierT mcire<br />
auzsac, romelic Zlivs aRwevs 1.000 Mm 3 -s (norte, sur, s.i. de katalunia, galicia<br />
kosta da segura).<br />
naxati 2: aCvenebs wylis wliuri namatis amsaxav rukas.<br />
naxati 3: aCvenebs wylis nakadis regulaciis mier maqsimaluri potenciuri<br />
cvlilebis amsaxav rukas. wyalsacavebis tevadobis amsaxav rukasTan SedarebiT igi<br />
warmoadgens zlier gansxvavebul aspeqtebs. Zalian maRali absoluturi tevadobis<br />
zogierT auzebs, rogoric gaaCnia ebros, axasiaTebT mcired Secvlili reJimi didi<br />
naturaluri gavlenis gaTvaliswinebiT, maSin, rodesac sxva mdinareebs agreTve didi<br />
gavleniT gaaCniaT cvlilebebis gacilebiT meti potenciali (taio an gvadalkviviri).<br />
metic, aucileblad unda gvaxsovdes, rom Cven ganvixilavT maqsimalur potenciur<br />
cvlilebebs, aqedan gamomdinare realuri cvlilebebi SesaZloa gacilebiT naklebad<br />
iyvnen warmoadgenilni. magaliTisTvis, xSir SemTxvevaSi hidroeleqtrosadgurebis<br />
maRali tevadobis sacavis mq<strong>on</strong>e kaSxali, romelsac gaaCnia agreTve wylis<br />
ukuSebrunebis maRali procentuli maCvenebeli, SesaZloa xasiaTdebodes wylis<br />
naturaluri dinebis reJimis Zalian maRali potenciuri cvlilebis SesaZleblobiT,<br />
magram amavdroulad realurad miRebuli cvlileba iyos Zalian mcire.<br />
naxati 1: hidrologiuri qselis nebismieri wertilidan dinebis sapirispirod<br />
wyalsacavebis tevadobis amsaxavi ruka (Mm 3 ).<br />
141
142<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 2: wylis naturaluri namatis amsaxavi ruka (Mm 3/ weli), gasaSualoebuli (1940-<br />
1996)<br />
naxati 3: wylis nakadis regulaciiT ganpirobebuli maqsimaluri potenciuri<br />
cvlilebebis amsaxavi ruka.<br />
142
143<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
literatura<br />
MIMAM (2000) Libro Blanco del Aqua en Espana. (Ministry <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Envir<strong>on</strong>ment (2000), White paper <strong>on</strong> Water in<br />
Spain) (espanur enaze).<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
ALEJANDRA PUIG. Ministerio de Medio Ambiente<br />
TEL: +34915975695 FAX: +3495975947. e-mail: apiug@sgtcca.mma.es<br />
JOAQUIN RODRIGUEZ. CEDEX-Ministerio de Fomento.<br />
TEL: +34913357972 FAX: +34913357922. e-mail: joaquin.rodriguez@cedex.es<br />
dasaxeleba No: 9<br />
rogor aRiweros adamianis zewolebTan dakavSirebuli morfologiuri cvlilebebi?<br />
(niderlandebi)<br />
zegavlenis tipi:<br />
nakadis Secvlili reJimi iwvevs bunebrivi dinamikisa da gavrcelebis arealis mdgomareobis<br />
mniSvnelovan cvlilebebs.<br />
zewolis tipi:<br />
estuaruli (SesarTavis) nakadis maxasiaTeblebis cvlileba iwvevs estuaris morfologiur<br />
cvlilebebs.<br />
(draiveri: naosnobis amJamindeli da momavali saWiroebebi moiTxovs sanavigacio arxebis<br />
gaRrmavebas da gaganierebas vesterSeldtis SesarTavSi).<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
analizis procesSi ar aris unificirebuli kriteriumebi an mocemuli pirobebi HMWB<br />
jgufisagan an REFCOND-isagan gardamavali da sanapiro wylebisaTvis. Sesabamisad, miznebis<br />
da indikatorebis nakrebi L<strong>on</strong>g Term Visi<strong>on</strong> –sagan Scheldt-isaTvis (TWG Scheldt Commissi<strong>on</strong>)<br />
gamoiyeneba rogorc winaswari nakrebi mocemuli pirobebisa.<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />
m<strong>on</strong>acemebi gavrcelebis arealis Sesaxeb (GIS), wylis siRrme, dinebis reJimi, naleqis<br />
warmoqmna, da qviSis transporti.<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
143
144<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
vesterSeldti aris yvelaze didi sanaosno arxi navsadgurebisaTvis antverpi da vlisingeni.<br />
ek<strong>on</strong>omikuri saWiroebebisaTvis sanavigacio arxi iqna gaRrmavebuli, raTa SeZlos ufro<br />
didi gemebis miReba da Semcirdes damokidebuleba miqceva-moqcevis procesze.<br />
vesterSeldtis SesarTavSi (estuarSi) arxis gaRrmavebasTan dakavSirebulma xangrZlivma<br />
miwis Txrisa da gadmotvirTvis samuSaoebma, moaxdines sistemis xarisxis statusze<br />
mniSvnelovani gavlena. mniSvnelovani efeqtebia morfologiisa da gavrcelebis arealis<br />
Semdgomi cvlilebebi SesarTavis SigniT. vesterSeldti SeiZleba daxasiaTebuli iqnas,<br />
rogorc gardamavali wyali da savaraudod, rogorc “Zlier modificirebuli”. es niSnavs,<br />
rom adamianis mier ganxorcielebuli cvlilebebis Sedegad miRebuli morfologiuri<br />
mdgomareobis Secvla aris miCneuli Seuqcevadad. es cxadia asaxavs dambebis arsebobas<br />
usafrTxoebis miznebisaTvis da aseve sanavigacio arxisaTvis ek<strong>on</strong>omikuri mniSvnelobis<br />
gamo. es gulisxmobs, rom wylis am obieqtis xarisxis samizne aris kargi ekologiuri<br />
potenciali, rac gulisxmobs Seuqcevadi cvlilebebis pirobebSi saukeTeso SesaZlebel<br />
ekologiur mdgomareobas.<br />
wylis CarCo direqtiva moiTxovs identifikaciasa da analizs mniSvnelovani adamianuri<br />
zewolebisa, hidromorfologiaze adamianis gavlenis CaTvliT. analizis<br />
struqturirebisaTvis gadadgmuli iqna 5 nabiji:<br />
nabiji 1: sistemis daxasiaTeba<br />
sistemis yvelaze mniSvnelovani maxasiaTeblebis parametrebi (danarTi II (naw.1.2.3., V (naw. 1.1.3<br />
da 1.2.3) wylis CarCo direqtivisa gamoyenebuli iqna rogorc amosavali wertili am<br />
aRwerisaTvis.<br />
nabiji 2: mocemuli pirobebisa da morfologiuri xarisxis samizneebis dadgena<br />
mocemuli pirobebi morfologiuri statusisaTvis, romlebic sakmarisad Seesabameboda<br />
wylis CarCo direqtivis xarisxis samiznes, mocemuls GEP mier, saWiroebda aRweras. aseTi<br />
mocemuli pirobebi ar iyo sakmarisad zustad gansazRvruli da gamoTvlili arsebul<br />
literaturaSi. radgan statstikuri (geografiuli an istoriuli) mocemuli pirobebi ver<br />
gamodgeba praqtikuli moxmarebisaTvis SesarTavis (estuaris) dinamiur sistemaSi,<br />
gamoyenebuli iqna “L<strong>on</strong>g-term visi<strong>on</strong> <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> Scheldt estuary – Seldtis SesarTavis xangrZlivi xedvis<br />
(LTV)” parametrebi mniSvnelovani zewolebisa da zegavlenebis misaRebad da sistemis<br />
cvlilebebis m<strong>on</strong>itoringis kriteriumebis misaRebad. LTV fokusirebulia SesarTavSi<br />
esenciuri bunebrivi dinamikis SenarCunebaze. sistemis ori mTavaro parametri am miznisaTvis<br />
aris: (1) mravalarxiani sistema unda SenarCunebuli iyos intaqturad; (2) saWiroa masSi iyos<br />
sakmarisi adgili dinamiuri daleqvisaTvis/eroziuli procesebisa da gavrcelebis arealis<br />
cvlilebebisaTvis.<br />
nabiji 3: mniSvnelovani zewolebis identifikacia<br />
144
145<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
imis Sefaseba aris Tu ara wylis obieqtze zewola mniSvnelovani, unda emyarebodes zogad<br />
k<strong>on</strong>ceptualur gagebas zewolebisa (mag. wylis dineba) da maTi zegavlenebisa sistemaze (mag.<br />
amasTan dakavSirebuli cvlilebebi morfologiaSi da ekologiur funqci<strong>on</strong>irebaSi da<br />
sistemis gavrcelebis arealebSi). vesterSeldtis SemTxvevaSi saeqsperto codna<br />
gamoyenebuli iyo pirvel rigSi yvela potenciurad relevanturi zewolis CamosaTvlelad,<br />
da Semdeg etapze yvelaze mniSvnelovani zewolebis identifikaciisaTvis. mniSvneloba maSin<br />
xdeba sayuradRebo, Tu determinirebulia samiznesaken an miocemuli (sawyisi) pirobebisaken.<br />
prioritetebis dasadgeni kriteriumebi iyo zewolis relevantoba sistemis parametrebis<br />
miRwevaSi, rogorc aRwerilia LTV-Si.<br />
nabiji 4: zegavlenaTa Sefaseba<br />
2004 wlis pirveli revius mniSvnelovani mizani iyo mTavari zewolebis da maTi<br />
zegavlenebis inentificireba. zewola yvelaze Zlieri zegavleniT aris “sanavigacio arxis<br />
gaRrmaveba da gafarToeba”. Sedegad, am aqtivobas aqvs yvelaze meti potenciali LTV-Si<br />
formulirebuli momavali parametrebisadmi damTxvevis an ardamTxvevisa.<br />
nabiji 5: zegavlenaTa m<strong>on</strong>itoringisaTvis relevanturi indikatorebis identifikacia<br />
zewolasa da zegavlenas Soris urTierTkavSiri gamoiyeneboda morfologiuri cvlilebebis<br />
m<strong>on</strong>itoringis relevanturi indikatoris identifikaciisaTvis. mraval arxiani relevanturi<br />
indikatorebi savaraudod aris: miqceva-moqcevis z<strong>on</strong>is napirebis sigrZe, moqcevis Sida<br />
z<strong>on</strong>a, moqcevis/ wyaldidobis gavlena, naleqis transportireba, arxis pirveladi<br />
transportis kavSiri arxis meorad transportTan. bunebrivi dinamikisaTvis sakmarisi<br />
sivrcis parametris indikatorad unda moiazrebodes moqcevisSida z<strong>on</strong>is simaRle da<br />
marilovani marSis yvelaze dabali z<strong>on</strong>a.<br />
samwuxarod, kavSiri zewola/zegavlenasa da morfologiur kriteriumebs Soris ar aris<br />
dadgenili imdenad zustad, rom Seiqmnas operaci<strong>on</strong>aluri klasifikaciis sistema, da<br />
ZiriTadad damokidebulia saeqsperto codnaze. miuxedavad amisa, kargi ekologiuri<br />
statusis miRwevis garda garkveuli tendenciebi ukve aSkarad aris identificirebuli am<br />
indikatoruli parametrisaTvis. (ix. grafiki romelic asaxavs marilovani marSis areebis<br />
zrdas, rac niSnavs, rom relevanturi ufro qveda marilovani marSi mkveTrad mcirdba).<br />
pirveli reviu 2004 wels warmoadgenda saskriningo nabijs. igi aRniSnavs pirvelad<br />
aspeqtebs, romlebic unda damuSavdes RBMP-Si. morfologiisaTvis igi avlens rig<br />
relevantur sicarieleebs codnaSi, rac unda Seivsos RBMP-s mimarTulebT Semdgomi<br />
nabijebis gadadgmisas.<br />
145
146<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
grafiki: marilovani marSis ufro maRali areebi<br />
literatura<br />
• piloturi angariSi zewolebsa da zegavlenebze vesterSeldtis arealSi –RIZA &Royal<br />
Hask<strong>on</strong>ing, holandiur enaze (inglisur enaze reziume darTulia), amJamad momzadebis<br />
procesSia (dasrulebulia 2002 seqtemberSi), angariSi iqneba misawvdomi misamarTze:<br />
www.waterland.net/eu-water<br />
• Seldtis SesarTavis xangrZlivi xedva –resursebis analizi (RA/00-445), ianvari 2001<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
Department <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> transport and public works RIKZ (Nati<strong>on</strong>al Institute <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> Coastal waters)<br />
sak<strong>on</strong>taqto piri: B. Dauwe<br />
Postbox 8039<br />
NL-4330 EA Middelburg<br />
The Nederlands<br />
Department <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> transport and public works RIZA (Nati<strong>on</strong>al Institute <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> water management and waste water treatment)<br />
sak<strong>on</strong>taqto piri: F.H.Wagemaker<br />
Postbox 17<br />
NL-8200-AA Lelystad<br />
The Nederlands<br />
dasaxeleba No: 10<br />
146
147<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
skriningi da zegavlenaTa Sefaseba EUROWATERNET meTodologiis franguli midgomis<br />
gamoyenebiT (safrangeTi)<br />
zegavlenis tipi:<br />
organuli masala, nutrientebi (sakvebi nivTierebebi), eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia mdinareebSi.<br />
zewolis tipi:<br />
OM, fosforis da azotis wertilovani da difuzuri wyaroebi gansazRvruli maTi<br />
mamoZravebeli ZaliT<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
statistikuri teqnika m<strong>on</strong>itoringis m<strong>on</strong>acemebis organizebuli gamoyenebisaTvis da<br />
zewolebsa da zegavlenebs Soris sivrciTi da droSi urTierTkavSiri<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />
m<strong>on</strong>itoringis sadgurebis da dakvirvebis sawyisi m<strong>on</strong>acemebi<br />
wyalSemkrebi auzis struqtura<br />
CORINE land cover, administraciuli da wyalSemkrebi auzis sazRvrebi<br />
porulacia NUTS5-ze<br />
sxva informacia SeiZleba Setanili iyos stratifikaciis sistemaSi<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
meTodologia<br />
mcenareuli safari da populaciis simWidrove gansazRvraven ZiriTad mamoZravebel Zalebs,<br />
romlebic gavlenas axdenen mdinaris xarisxze. mcenareuli safaris proporcia da<br />
kombinacia da populaciis simWidrove gamoiyeneba raTa ganisazRvros potenciuri<br />
zewolebis plastebi (strata), rac iZleva SesaZleblobas TiToeuli m<strong>on</strong>itoringis sadguris<br />
m<strong>on</strong>iSvnisa. stratifikaciis procesi iTvaliswinebs qveauzisa da auzis zomas aseve<br />
imisaTvis, rom amoarCios sadgurebi Tanabrad mTels teritoriaze.<br />
stratifikacia miznad isaxavs m<strong>on</strong>itoringis sadgurebi daajgufos identuri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is<br />
mixedviT. Tu plasti (stratumi) kargad aris gansazRvruli, maSin mosalodnelia, rom<br />
dabinZurebis simWidrove (kg y¯¹ (km²)¯¹)erTis mxriv da standartuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a (m³ y¯¹ (km²)¯¹)<br />
meores mxriv SeZleben gamoTval<strong>on</strong> k<strong>on</strong>centraciis m<strong>on</strong>acemi romelic ekuTvnis imave<br />
statistikur populacias.<br />
am hipoTezebis Tanaxmad, rom stratumis meryeoba SeiZleba gamoiTvalos, rogorc kombinacia<br />
saSualo wertilebisa da meryeobebis. Sedegad, SesaZlebeli gaxdeba moxdes plastebis<br />
Sedareba, plastis, wyalSemkrebi auzis da drois gadaxrebis kombinireba.<br />
147
148<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
gamoyeneba<br />
EuroWaternet-is implementacia safrangeTSi amJamad srulad operaci<strong>on</strong>aluria. detaluri<br />
statistikuri kvleva geostatistikuri procesebis gamoyenebiT (mravalaspeqtiani krijingi)<br />
aCvenebs, rom 6 plasti (strata) (mWidro urbanuli, urbanuli, Sereuli<br />
(urbanuli+intensiuri sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo), intensiuri sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo, zomierad<br />
sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo, mcire zegavlena) aris sakmarisi mdinareebze zegavlenis mq<strong>on</strong>e Zalebis<br />
aRsawerad.<br />
EuroWaternet moTxovnebis Sesabamisad, SerCeuli iqna 512 nimuSebis Semswavleli sadguri.<br />
say<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>acxovrebo miznebisaTvis es ricxvi gazrdili iqna daaxloebiT 1500 sadguramde<br />
(ricxvi mcired damokidebulia weliwadze), romlebic gamoiyeneba wylis xarisxis<br />
sakiTxebis warmosadgenad, rodesac statistikuri indikatorebi aris CarTuli.<br />
meore stadiaze, meTodologia gamoiyeneba raTa dadgindes sadgurebis optimaluri<br />
ganawileba, auzze zewolebis Sesafaseblad. dadgenili iqna 2500 sadguris optimaluri<br />
qseli, da is amJamad ufro detaluri Seswavlis procesSia. es Sedegi ar aris aq<br />
warmodgenili, radgan isini ar Seesatyviseba zewolebsa da zegavlenebs. miuxedavad amisa,<br />
xazgasmulia, rom m<strong>on</strong>itoringis xarisxi mniSvnelovanwilad gansazRvravs zegavlenis<br />
Sefasebis sizustes.<br />
zogierTi Sedegi<br />
stratifikacia SeiZleba mowodebuli iyos rogorc stratumis tipebis ruka elementarul<br />
auzze (amJamad 6210). feris kodi TiToeuli auzisaTvis warmoadgens kumulaciur<br />
mosalodnel zegavlenebs auzis dinebis ufro zeda nawilidan.<br />
naxati 1. Tanamedrove EuroWaternet stratifikaciis tipebi romlebic gamoiyeneba safrangeTSi<br />
148
149<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
stratumis tipi ukavSirdeba nebismier sadgurs romelic moTavsebulia mTavar arxze<br />
mdinarisa, romelic axdens gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili 6210 elementaruli auzidan romelimes drenirebas.<br />
ruxi xazebiT aRniSnulia 55 operaci<strong>on</strong>aluri auzi romlebic gamoiyeneba wertilovani<br />
seleqciisaTvis safrangeTis municipalitetSi.<br />
auzebis sazRvarsgareTa nawilebi kalkulaciebSi gaTvaliswinebulia.<br />
stratumis saSualo maCveneblebi<br />
grafiki.<br />
mg/l nitrati<br />
wlebi<br />
sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losemeurneo<br />
mcire zegavlena<br />
urbanuli da sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo<br />
urbanuli<br />
mWidrod urbanuli<br />
saSualo zegavlena<br />
linearuli (sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo)<br />
linearuli (saSualo zegavlena)<br />
zemoTmoyvanil magaliTSi, nitrati TiToeul stratumze (am SemTxvevaSi damuSavebulia<br />
mTeli safrangeTis EuroWaternet wertilebi) aCvenebs aSkara zemoTmimaval tendencias<br />
intensiur sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo, Sereul da saSualo gavlenis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> (sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo)<br />
stratumebSi. hidrologiuri efeqti ar aris moSorebuli saSualodan, es procedura xazs<br />
usvams drois gadaxras, savaraudod aqtivobebTan dakavSirebiT.<br />
149
150<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
grafiki<br />
stratumis saSualo maCveneblebi (xsnadi P)<br />
mg/l xsnadi P<br />
wlebi<br />
sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lo-semeurneo<br />
mcire zegavlena<br />
urbanuli da sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo<br />
urbanuli<br />
mWidrod urbanuli<br />
saSualo zegavlena<br />
zemoTmoyvanil magaliTSi, fosfori TiToeul stratumze (am SemTxvevaSi damuSavebulia<br />
mTeli safrangeTis EuroWaternet wertilebi) aCvenebs aSkara qvemoTmimaval tendencias yvela<br />
stratumSi. gaumjobeseba Zalian efeqturia yvelaze meti zegavlenis qveS my<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> stratumebSi,<br />
sakanalizacio sistemis gasufTavebasa da detergentSi fosforis SemcirebasTan<br />
dakavSirebiT. hidrologiuri efeqti ar aris moSorebuli saSualodan. am SemTxvevaSi<br />
urTierTkavSiris xarisxi saWiroebs gaumjobesebas, radgan fosforis saSualo maCveneblebi<br />
mgrZnobiarea ganzavebisadmi.<br />
magaliTad moyvanil orive SemTxvevaSi gadaxrebi SeiZleba advilad iyos gamoyvanili da<br />
aCvenos romeli wylis obieqti aris da romeli ar aris riskis qveS, rom ver<br />
akmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebdes moTxovnebs.<br />
150
151<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
literatura<br />
Le<strong>on</strong>ard J, Crouzet P, 1999. C<strong>on</strong>structi<strong>on</strong> d’un reseau representatif. C<strong>on</strong>tributi<strong>on</strong> au reseau<br />
“EUROWATERNET”/Qualite des cours d’eau de l’Agence Eupopeenne de l’Envir<strong>on</strong>ment. Orleans. Institut francais de<br />
l’envir<strong>on</strong>nement, 70p.(coll.Notes de methode, 13)<br />
Beture-Cerec, ARMINES,2001.”Eurowaternet. C<strong>on</strong>structi<strong>on</strong> d’un reseau representative de qualite des cours<br />
d’eau.Phase II-Rapport final”. (type du rapport: Final.redige par Chantal de Fouquet,Gullaume Le Gall, pour le compte<br />
de’Ifen et Agences de l’eau”) Orleans, 233 p., (6 annexe(s), acces:total<br />
EEA, 2001.”mimdinare Eurowaternet procesSi mdinaris xariosxis aRwweris sakiTxebTan<br />
dakavSirebuli teqnikuri sakiTxebis revizia. axali Sexedulebebi seqtoruli strategiis<br />
efeqturobis Sefasebaze”(Type du rapport:PDraft, redige par Philippe Crouzet, pour le compte de EEA/EIONET)<br />
Copenhagen, 38 p., acces:limit<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
Philippe Crouzet<br />
Institute Francais de l;Envir<strong>on</strong>nement<br />
61, boulevard Alexandre Martin<br />
F 45058 Orleans Cedex 1, FRANCE<br />
Tel ++ 33 238 79 78 78/Fax ++33 238 79 78 70/E-mail philippe.crouzet@ifen.fr<br />
dasaxeleba No: 11<br />
zewolaTa zegavlenis gamoTvla da albaToba moTxovnebis dakmay<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebisa wylis daTvlis<br />
meTodologiis saSualebiT (EUROSTAT). frenguli gamoyeneba (safrangeTi)<br />
zegavlenis tipi:<br />
organuli masala, nutrientebi (sakvebi nivTierebebi), eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikacia, pesticidebi,<br />
biologiuri statusi mdinareebSi.<br />
zewolis tipi:<br />
OM, fosforis, azotis da sxv. wertilovani da difuzuri wyaroebi gansazRvruli maTi<br />
mamoZravebeli ZaliT an aqtualuri zewolebiT.<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
wylis daTvlis meTodologia anawilebs wylis xarisxis Sefasebebs (ara daumuSavebel<br />
k<strong>on</strong>centraciebs) wylis obieqtis zomis proporciaSi. es meTodi iZleva xarisxis<br />
151
152<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
raodenobriv gamoxatvas, rac SeiZleba Sedardes zewolebs (rogorc gadatanas) an fasebs<br />
(rogorc fulis raodenobas).<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />
m<strong>on</strong>itoringis sadgurebis lokalizacia da gamovlenili daumuSavebeli m<strong>on</strong>acemebi<br />
xarisxis Sefasebis meTodi xarisxis indeqsebis an klasebis dasaTvlelad<br />
wyalSemkrebi auzis struqtura da mdinaris qselis struqtura<br />
standartuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is maCveneblebi (saSualo, dabali nakadis maCveneblebi) tvirTis<br />
m<strong>on</strong>acemTa dasaTvlelad<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
meTodologia<br />
wylis daTvlis meTodologia Seiqmna pirvel rigSi observaciuli sistemis asaSeneblad,<br />
romelic iqneboda magaliTi mdinaris qselis struqturisa (maSin rodesac EuroWaternet qmnis<br />
nimuSebs m<strong>on</strong>itoringis qselisa da pasuxobs sxvadasxva moTxovnebs).<br />
ramodenime qveyanam, safrangeTis CaTvliT, moaxdina misi adaptireba Eurostst –is saxeliT.<br />
mizani aris xarisxis mdgomareobaTa Sedareba wyalSemkreb auzebs Soris NUTS arealSi da<br />
is, rom gaxdes SesaZlebeli xarisxis gaumjobesebis fasis dadgena.<br />
meTodis safuZveli Zalian martivia: mdinaris TiToeul segments aqvs masa, gamoTvlili<br />
rogorc standartuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is droebis xangrZlivoba. es raodenoba, kerZod SRU (Standart<br />
<strong>River</strong> Unit/UMEC Unite de Mesure des Eaux Courantes) homologiur lokaluri energiis maragis<br />
SeiZleba amgvarad daematos, Sedardes da q<strong>on</strong>des saboloo maCvenebeli, damoukideblad<br />
rukis sizustisagan.<br />
meore safexurze, Sefasebuli (an eqstrapolirebuli) m<strong>on</strong>acemi TiToeuli segmetisaTvis<br />
muSavdeba rogorc xarisxis raodenoba. radgan xarisxis klasifikaciis sqemebi mimarTavs<br />
klasebs, SesaZlebeli xdeba rom nitratTan dakavSirebuli xarisxi daemTxves xarisxs<br />
gamosaxuls, rogorc biologiuri indikatori, im pirobiT rom klasifikaciis sqema<br />
Sinaganad ucvlelia.<br />
meTodologia yvelaze ganviTarebulia amJamad, cota xnis winandeli franguli da EEA<br />
samuSaos Semdeg, romelmac Seqmna a) sruli jaWvi produqciisa m<strong>on</strong>acemTa m<strong>on</strong>itoringidan<br />
agregirebul indeqsebamde (auzi da NUTS) da b) sruly<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili nakrebi indikatorebisa da<br />
kvleva oTx qveyanaSi (irlandia, gaerTianebuli samefo, slovenia da safrangeTi).<br />
gamoyeneba<br />
dResdReobiT, yvelaze sruly<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili gamoyeneba moxda safrangeTSi. miuxedavad amisa,<br />
magaliTebi aris moyvanili sxva qveynebisaTvis meTodis moqnilobis dem<strong>on</strong>strirebisaTvis:<br />
152
153<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
bolo damuSavebaTa wyalobiT Semdegi informacia iqna miRebuli arsebuli programuli<br />
uzrunvely<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is gamoyenebiT (safrangeTis NOPOLU-Si).<br />
• SRU raodeniba, xarisxis klasze, Sefasebis sxvadasxva tipisaTvis, Tu relevanturia<br />
mdinaris zolisaTvis, gaerTianebiT yovel auzSi (nebismieri zomis) an NUTS-Si. es<br />
raodenobebi pirdapir dardeba sabazro erTeulebs: gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is moculobas, fulis<br />
odenobas<br />
• RQGI (<strong>River</strong> Quality Generalised Index – mdinaris xarisxis ganzogadebuli indeqsi),<br />
romelic ganazogadebs wylis xarisxis klass moicavs ra agregaciul teritoriaze<br />
xarisxis klasebis ganawilebas (qveynis yvela tipis mdinaridan auzis mdinaris zomis<br />
klasamde)<br />
• paternis indeqsi, romelic aRniSnavs ra aris xarisxis problemis pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ili<br />
agregaciis teritoriaze (saSualo xarisxis yvelgan, kargi “Savi laqebiT” da sxv)<br />
• SedarebiTi mniSvnelobis indeqsi, miRebuli xarisxis sxvadasxva Sefasebebis SRU<br />
SedarebiT, magaliTad, nitratisa da eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciis Sedareba. Cndeba raodenobrivi<br />
informacia, agregaciis yvela erTeulisaTvis. ra Tqma unda, drois cvlilebebi aseve<br />
dardeba erTmaneTs.<br />
153
154<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
zogierTi Sedegebi (naxati ruka 1)<br />
mdinaris dinebis xarisxis maCveneblebi<br />
saukeTeso (8-10) (1)<br />
kargi (6-8) (13)<br />
saSualo (4-6) (30)<br />
mokrZalebuli (2-4) (11)<br />
154
155<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
cudi (0)<br />
ver gamoiyeneba (0)<br />
naxati ruka 2)<br />
mdinaris dinebis xarisxis maCveneblebi<br />
saukeTeso (8-10) (0)<br />
kargi (6-8) (6)<br />
saSualo (4-6) (20)<br />
mokrZalebuli (2-4) (6)<br />
cudi (0)<br />
ver gamoiyeneba (23)<br />
naxati ruka 3)<br />
mdinaris dinebis xarisxis maCveneblebi<br />
saukeTeso (8-10) (0)<br />
kargi (6-8) (16)<br />
saSualo (4-6) (21)<br />
mokrZalebuli (2-4) (14)<br />
cudi (1)<br />
ver gamoiyeneba (3)<br />
155
156<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati ruka 4)<br />
mdinaris dinebis xarisxis maCveneblebi<br />
saukeTeso (8-10) (0)<br />
kargi (6-8) (14)<br />
saSualo (4-6) (27)<br />
mokrZalebuli (2-4) (13)<br />
cudi (0)<br />
ver gamoiyeneba (1)<br />
naxati ruka 5)<br />
mdinaris dinebis xarisxis maCveneblebi<br />
saukeTeso (8-10) (1)<br />
kargi (6-8) (10)<br />
saSualo (4-6) (25)<br />
mokrZalebuli (2-4) (17)<br />
cudi (0)<br />
ver gamoiyeneba (2)<br />
156
157<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
zemoTmoyvanili 5 ruka (2002 wlis safrangeTis garemos mdgomareobis angariSi) aCvenebs<br />
agregirebul RQGI , yvela mdinareebs (marcxniv), 55 aRwerili auzisaTvis da RQGI day<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilia<br />
oTxi zomis klasebad (marcxena, marjvena, zeda, qveda; udidesi, didi, saSualo da patara<br />
mdinareebi).<br />
qveda marjvena ruka gamoxatavs inglisSi da uelsSi wylis indeqsebis cvlilebas,<br />
TiToeul auzze, wylebis fosforiT dabinZurebis gaTvaliswinebiT. ferebis speqtri asaxavs<br />
gaumjobesebas (lurji) an degradacias (wiTeli).<br />
rukebi<br />
meore, marjvena naxati asaxavs mdinaris xarisxis paterns irlandiis respublikaSi, raSic<br />
igulisxmeba biologiuri xarisxi. paternebi gulisxmobs, rom lokaluri danbinZureba aris<br />
mizezi miRebuli Seusabamobisa kargi xarisxis maCveneblebTan. aman SeiZleba gaaadvilos<br />
orientacia da Semdgomi moqmedebis gegmebi.<br />
157
158<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
literatura<br />
Heldal J, Osthal T. 1984 “wylis xarisxis da wylios resursebis sipnoptiuri m<strong>on</strong>itoringi.<br />
populaciuri da nimuSobrivi modgomis SeTavazeba”. Statistical Journal <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g> <str<strong>on</strong>g>the</str<strong>on</strong>g> United Nati<strong>on</strong>s. vol<br />
ECE2.pp.393-406<br />
Crouzet P., Germain C., Le gall G., 1999, Les Comptes de la qualite des cours d’eau. Mise en oeuvre d’une methode<br />
somplifiee de calcul.developpements sn cours. Orleans. Institu francais de l’envir<strong>on</strong>nement, 70 p. (coll. Etudes et<br />
Travaux, 25)<br />
European Envir<strong>on</strong>ment Agency, 2001. wylis daTvlis meTodologiis scdeli gamoyeneba mdinaris<br />
xarisxis globaluri indeqsis dasaTvlelad, (inglisi da uelsi, safrangeTi, irlandiis<br />
respublika, slovenia). kopenhageni, EEA aris: wylis daTvlis meTodologiis scdeli<br />
gamoyeneba mdinaris xarisxis globaluri indeqsis dasaTvlelad. CDpRom par Beture-Cerec 2001.<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
Philippe Crouzet<br />
Institute Francais de l;Envir<strong>on</strong>nement<br />
61, boulevard Alexandre Martin<br />
F 45058 Orleans Cedex 1, FRANCE<br />
Tel ++ 33 238 79 78 78/Fax ++33 238 79 78 70/E-mail philippe.crouzet@ifen.fr<br />
dasaxeleba No: 12<br />
wylis xarisxis modelireba mdinare texoSi (portugalia)<br />
zegavlenis tipi:<br />
wylis xarisxis analizi ZiriTad mdinareSi<br />
zewolis tipi:<br />
wylis xarisxi SenakadebSi da gadatana wertilovani wyaroebidan<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
wylis xarisxis modeli adaptirebuli mdinaris simulaciidan iyo nakadis wylis xarisxis<br />
gaumjobesebuli modeli – Enhanced Stream Water Quality Model QUAL2E model (EPA,1987)<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />
dinebebisa da wylis xarisxis Sesaxeb informacia da m<strong>on</strong>acemebi aRebulia Networks M<strong>on</strong>itoringdan.<br />
gadatanebi wertilovani wyaroebidan (urbanuli narCeni wyali da ZiriTadi<br />
industriebi).<br />
158
159<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
meTodologia da gamoyeneba<br />
mdinare texos auzi erTerTi udidesia Iberian Peninsula_Si da moicavs 80629 km² farTobs;<br />
aqedan 55 769 km² (69%) espaneTSia xolo 24 869 km² (31%) ki portugaliaSi. mdinaris sigrZea 230<br />
km portugaliis teritoriaze da igi Caedineba atlantis okeaneSi, qalaq lisab<strong>on</strong>Si gavlis<br />
Semdeg.<br />
bolo wlebSi bunebrivi reJimi Seicvala da dineba espaneTidan mniSvnelovnad Semcirda<br />
didi raodenobiT rezervuarebis aSenebisa da wylis gazrdili moTxovnilebis gamo. amis<br />
Sedegad, wylis xarisxis maxasiaTeblebi auzis SigniT aseve mniSvnelovnad Seicvala axlo<br />
warsulis ganmavlobaSi anTropogenuri qmedebebis Sedegad.<br />
sasmeli wylis produqciis TvalsazrisiT lisab<strong>on</strong>is udidesi nawili da ramodenime<br />
municipaliteti texos qvemo regi<strong>on</strong>Si populaciiT 2 mili<strong>on</strong>ze meti adamiani, maragdeba<br />
ramodenime wylis zedapiruli abstraqciiT. udidesi socialuri, ekologiuri da<br />
ek<strong>on</strong>omikuri mniSvnelobis gamo, texos wyalSemkrebi auzi Seiswavleba dabinZurebis<br />
relevanturi wertilovani da arawertilovani wyaroebis saidentifikaciod, raTa moxdes<br />
wylis xarisxisa da misi sxvadasxva mizniT gamoyenebis adeqvaturobis Sefaseba. yvela am<br />
informaciis arsebobisas SesaZlebelia wylis xarisxis evoluciis simulirebis modelis<br />
kalibracia, sxvadasxva scenarebisa, hidrologiuri k<strong>on</strong>diciebis da polutantebis<br />
gadatanisaTvis.<br />
wylis xarisxis ramodenime modeli iyo gamokvleuli mdinare texosTan Sesaferisobaze.<br />
wylis xarisxis modeli adaptirebuli mdinaris simulaciisaTvis aris QUAL2E modeli (EPA,<br />
1987), romelic iTvleba ufro adeqvaturad programis miznebisa da arsebuli<br />
m<strong>on</strong>acemebisaTvis.<br />
mdinaris kvleva Catarebulia Semdeg farglebSi: mdinaris saTave da misi SesarTavis<br />
dasawyisi (sistemis bolo elementi), am m<strong>on</strong>akverTis sigrZea 150 km. arCeuli iqna 2 km<br />
sigrZis raodenobrivi erTeuli, sakmarisi mdinaris gaswvrivi sivrciTi detalebis<br />
aRsawerad. mdinaris sakvlev nawilSi aris ori damba – frateli da belveri. maTi<br />
hidravlikuri maxasiaTeblebis da operaci<strong>on</strong>aluri k<strong>on</strong>diciebis gamo isini ganixileba<br />
rogorc segmenti, sadac nakadi aris erTganzomilebiani da ar ganicdis stratifikacias.<br />
fiziografiuli m<strong>on</strong>acemebi emyareba gadamkveT pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebs ganxiluls 1970 –ian wlebSi.<br />
informacia da m<strong>on</strong>acemebi nakadze miRebulia sasmeli wylis qselis m<strong>on</strong>itoringidan<br />
(Freshwater Network M<strong>on</strong>itoring). naxati 1 asaxavs mdinaris m<strong>on</strong>akveTebs da gamosaTvlel<br />
elementebs. aseve gamoxatulia ganxiluli 25 wertilovani gadatana da dambebis<br />
lokalizacia.<br />
159
160<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 1. mdinaris m<strong>on</strong>akveTebi, gamosaTvleli elementebi da 25 ganxiluli wertilovani<br />
gadatanis wyaro, dambebis lokalizacia.<br />
amJamad texos wyalSemkreb auzSia ris 50 wylis nimuSebis xarisxis sadguri, romlebic<br />
nimuSebs Seiswavlis yovelTviurad. mdinare texos modeli sawyis m<strong>on</strong>acemad iyenebs<br />
gamovlenil wylis xarisxs sagduridan, romelic ganlagebulia naci<strong>on</strong>alur sazRvarze<br />
(modelSi SesarTavis wyali) da sistemis bolo elementis wyali (SesarTavis dasawyisi).<br />
QUAL2E SeuZlia CarTos algoriTmSi fiqsirebuli dinebis mimarTulebis k<strong>on</strong>centraciis<br />
komp<strong>on</strong>entebi. rodesac pirdapiri dakvirvebis Sedegebi ar aris, ganisazRvreba Sida dinebebi<br />
da wylis xarisxTan asocirebuli k<strong>on</strong>centraciebi. am dinebebis savaraudo maCveneblebi<br />
Seqmnilia mdinaris nimuSebis sadgurebis lokalizaciaze dafuZnebuli segmentebis<br />
hidrologiuri balansiT. nutrientebis k<strong>on</strong>centracia nakadebSi romlebic Sedian mdinareSi,<br />
ganisazRvreba m<strong>on</strong>acemTa arsebobisas.<br />
mdinare texos modelis kalibracia iyenebs prototipul dakvirvebebs wylis xarisxisa<br />
nimuSebis cxra sadgurze. wliuri saSualo da zafxulis saSualo maCveneblebi SeirCeva<br />
hidrologiuri da klimaturi reJimebis gamosaxvisaTvis. xdeba simulireba zafxulis<br />
maxasiaTeblebisa nakadis dabali k<strong>on</strong>diociebiT, rac saSualebas iZleva mdinaris qcevis<br />
160
161<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
gaanalizebisa yvelaze cudi pirobebis SemTxvevaSi narCeni wylebis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is da sistemaSi<br />
polutantebis gazrdili gadatanis pirobebSi. kalibraciuli m<strong>on</strong>acemebis ramodenime nakrebi<br />
arsebobs, romelic Seesatyviseba sazafxulo specifiur maCveneblebs hidrologiuri<br />
k<strong>on</strong>diciebis variabelobis warmosadgenad.<br />
Sedegebi<br />
gamoyenebuli iqna nakadis arxis hidravlikuri maxasiaTeblebis geometriuli gamosaxva.<br />
nakadis siCqareebi da dinebebi determinirebuli modeliT, miCneuli iyo Sesaferisad<br />
mdinare texos gamosaxvisaTvis. mdinaris pirveli 50 km farglebSi arsebuli ori damba<br />
pasuxismgebelia gamovlenil dabal siCqareebze.<br />
naxatebze 2 da 3 ilustrirebulia QUAL2E-s mdinare texoze gamoyenebis Sedegebi zafxulis<br />
pirobebisaTvis. Sedegebi gaanalizebulia eqspluataciis procesSi gazomvebis, mdinaris<br />
mTavari gamoyenebebis gaTvaliswinebiT da SedarebiT wylis xarisxis maCveneblebisa<br />
naci<strong>on</strong>alur da saerTaSoriso kan<strong>on</strong>mdeblobasTan. kalibraciuli Tanmimdevroba xarisxis<br />
cvladebisaTvis iyo temperatura, gaxsnili Jangbadi, BOD, fosfatebi, nitratebi, da<br />
am<strong>on</strong>iumi. kalibraciis Sedegebi Cveulebriv kargi iyo, am<strong>on</strong>iumis gamoklebiT.<br />
161
162<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 2. QUAL2E produqciisa da texos samplingis (nimuSebis Seswavlis) sadgurebis<br />
m<strong>on</strong>acemebis Sedareba.<br />
temperatura (ºC)<br />
OD (mg/l)<br />
BOD 5 (mg/l)<br />
NH4_N mg/l)<br />
NO3_N 9mg/l)<br />
P2O5_P (mg/l)<br />
distancia (km)<br />
parametrebisaTvis miRebuli pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebi (naxati 3) asaxavs aqtualur zegavlenas wylis<br />
xarisxze dabinZurebis sxvadasxva wyaroebidan, romlebic moqmedeben mdinare texoze.<br />
espaneTSi arsebuli didi rezervuarebi garkveul gavlenas axdenen BOD Semcirebis saxiT,<br />
Tumca nutrientebis didi raodenoba uwineburad aRwevs sazRvars. amis Sedegad ziandeba<br />
ori rezervuari naci<strong>on</strong>alur nawilSi, romelTac ukve aqvT eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciis problemebi.<br />
meores mxriv, naci<strong>on</strong>alur auzSic aris garkveuli problemebi, gansakuTrebiT zegavlena<br />
qaRaldis industriisa da mdinareebisa zezere da nabao, romelTac aqvT reprezentatiuli<br />
nakadi. aseve, ori mniSvnelovani Senakadi – mdinareebi alm<strong>on</strong>da da alvieda mniSvnelovan<br />
wvlils amateben dabinZurebas romelic mdinare texos auzis ufro qveda nawilebs exeba.<br />
naxati 3. QUAL2E pr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ilebi GIS rukebis gamoyenebiT<br />
162
163<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
temperatura (ºC)<br />
gaxsnili Jangbadi (mg/l)<br />
NH4_N (mg/l)<br />
BOD 5 (mg/l)<br />
NO3_N 9mg/l)<br />
P2O5_P (mg/l)<br />
literatura<br />
Cartaxpo L., (1987), Estimativa das cargas de Poluicao Produziadas pela Iindustria Transformadora n aAdministracao<br />
da Regiao Hidrografica na Bacia do Tejo, Secretaria de Estado do Ambiene e dos Recursos Naturalis, Ministerio do<br />
Plano e Admistracao do Territorio.<br />
garemos dacvis saagento, (1987), wylis nakadis xarisxis gaumjobesebuli modelebi QUAL2E<br />
da QUAL2E-UNCAS – dokumentacia da samomxmareblo modeli, aTeni. jorjia, aSS<br />
INAG, Instituto da Agua (1994), INSB-Inventario Naci<strong>on</strong>al de saneamento Basico (dados nao publicados), Direccao de<br />
Servicos de Planeamento, Lisboa<br />
INAG, Instituto da Agua (1995), Bacia Hidrografia Tejo – Avaliacao de Recursos Hidricos, vertsao preliminar, Direccao<br />
Geral dos Recursos Hidricos, Lisboa<br />
Orlob T. Gerald (1983) wylis xarisxis maTematikuri modelireba: nakadebi, tbebi da<br />
rezervuarebi, Wiley-Interscience Publicati<strong>on</strong>, Internati<strong>on</strong>al Series <strong>on</strong> Applied Systems Analysis, John Wiley & S<strong>on</strong>s<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
felisbina kuadrado (binaq@inag.pt) da fernanda gomeSi (fernandag@inag.pt)<br />
Instituto da Agua, Direccao de Servicos Recursos Hidricos<br />
Av. Almirante Gago Coutinho, 30-1000, Lisb<strong>on</strong>, Portugal<br />
Tel:++ 351 21 8430352/92 Fax: ++ 351 21 8409218<br />
dasaxeleba No: 13<br />
kriteriumebi mniSvnelovani zewolebis gamosakvlevad da maTi zegavlenis Sesafaseblad EU<br />
komisiisadmi angariSis Cabarebis mizniT; - germaniis wylis mdgomareobis samuSao jgufis<br />
strategiuli dokumenti (LAWA) –(germania)<br />
zegavlenis tipi:<br />
wylis xarisxis statusi da cvlileba (eutr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikuli da saprobiuli statusi, toqsiuroba,<br />
gaTboba), arealis cvlileba, hidrologiuri reJimis cvlileba<br />
163
164<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
zewolis tipi:<br />
wertilovani wyaroebi, difuzuri wyaroebi, wylis dinebis regulacia, morfologiuri<br />
cvlilebebi, siTbos miReba<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
emisiebis da wylis obieqtis statusis Sesaxeb arsebuli m<strong>on</strong>acemebis analizi, zRvruli<br />
maCveneblebi da difuzuri wyaroebisaTvis balansis modelebi; zegavlenaTa analizi<br />
damyarebuli xarisxis maCveneblebze da zRvrul mniSvnelobebze, saeqsperto codna<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />
emisiebis Sesaxeb m<strong>on</strong>acemebi (komunaluri narCeni wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, industriuli narCeni<br />
wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a), miwis moxmarebis maCveneblebi, wylis obieqtis statusis m<strong>on</strong>acemebi<br />
(fizikur-qimiuri gazomvebi, wylis xarisxis m<strong>on</strong>acemebi da wylis obieqtis struqturebi),<br />
m<strong>on</strong>acemebi wylis abstraqciis Sesaxeb.<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
mniSvnelovani zewolebis gamokvlevisa da maTi zegavlenebis Sefasebis mizniT germaniaSi,<br />
wylis saxelmwifo samuSao jgufis mier (State Working Group <strong>on</strong> Water) SemuSavebuli iqna<br />
strategiuli dokumenti (LAWA). mizani aris efeqturi procedura, romelzec aris<br />
SeTanxmebuli qveyana, reestris SesamuSaveblad wylis CarCo direqtivis danarTi II-is<br />
Sesabamisad, 2004 wlis bolosaTvis. pirveli aRwerisaTvis strategiuli dokumenti<br />
orientirebulia azriani da stabiluri m<strong>on</strong>acemebis arsebobaze. Tu ufro farTo aRwera<br />
iqneba saWiro, ufro detaluri m<strong>on</strong>acemebi iqneba sWiro da Tu saWiroa, Segrovdeba<br />
lokalurad.<br />
cxrili 1: m<strong>on</strong>acemebi, romlebic unda Segrovdes sxvadasxva zewolebisaTvis<br />
zewolebi<br />
kriteriumebi<br />
wertilovani wyaroebi<br />
• narCeni wylebs gamwmendi saxelmwifo<br />
danadgarebi >2000 PE (amoRebuli<br />
urbanuli narCeni wylebis<br />
damuSavebis direqtividan)<br />
• industriuli pirdapiri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />
wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is wliuri moculoba<br />
populacia (P) da populaciuri<br />
eqvivalentebi (PE)<br />
nivTierebebis gadatana germaniis<br />
narCeni wylis direqtivis danarTi I<br />
Tanaxmad<br />
prioritetuli nivTierebebis wliuri<br />
gadatana, xarisxis maCvenebelTa<br />
direqtivis nivTierebebi, da mdinaris<br />
auzisaTvis specifiuri nivTierebebi,<br />
imdenad, ramdenadac es nivTierebebi<br />
limitirebulia wylis direqtivebiT<br />
sistemebis damtkiceba IPPC direqtivis<br />
tanaxmad = polutantebs EPER Tanaxmad<br />
164
165<br />
• wvimis wylis/kombinirebuli narCeni<br />
wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />
• gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a siTbos gacemiT<br />
• marilis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
mcenareebis wliuri gadatana IPPC<br />
direqtivis Tanaxmad angariSis<br />
aucileblobiT: mosazreba zRvrul zomaze<br />
26 nivTierebis wliuri gadatanisaTvis<br />
(cxrili 1: zRvruli zomebi; EPER)<br />
prioritetuli nivTierebebis wliuri<br />
gadatana, xarisxis maCvenebelTa<br />
direqtivis nivTierebebi, da mdinaris<br />
auzisaTvis specifiuri nivTierebebi,<br />
imdenad, ramdenadac es nivTierebebi<br />
limitirebulia wylis direqtivebi<br />
sakvebis industriis saSualebebi >4000 EP<br />
narCeni wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a urbanuli<br />
z<strong>on</strong>ebidan > 10 km²<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a siTbos gacemiT > 10 MW<br />
gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a > 1 kg/s chloride<br />
difuzuri wyaroebi<br />
ar aris jer sabolood<br />
gansazRvruli, koordinireba<br />
kriteriumebtan miwisqveSa wylis<br />
obieqtebisaTvis safrTxis Sesaxeb<br />
wylis abstraqcia abstraqcia recirkulaciis gareSe ><br />
50 l/s<br />
wylis nakadis regulacia<br />
hidromorfologiuri darRvevebi<br />
procedura mcire/ saSualo zomis<br />
wylis obieqtebisaTvis:<br />
- parametri”anTropogenuri<br />
barierebi” (nakadis arealis<br />
mimoxilva): ≥ 6<br />
- parametri “ukudineba” =7<br />
an zogadi proceduris Tanaxmad:<br />
- gadaulaxavi anTropogenuri<br />
barierebi da ukudineba<br />
damyarebulia mdinaris arealis<br />
mimoxilvis m<strong>on</strong>acemebze an msgavs<br />
kvlevebze:<br />
“wylis obieqtis kalapotis dinamika”<br />
struqturuli klasiT 6 da 7<br />
mniSvnelovani zewolebis dadgenis mizniT, wylis CarCo direqtiva miuTiTebs, romeli<br />
nivTierebebi da nivTierebaTa jgufebi unda iyos gaTvaliswinebuli. zogierT SemTxvevaSi<br />
m<strong>on</strong>acemebi, romlebic ukve Sevsebulia sxva direqtivebis safuZvelze (mag, komunaluri<br />
narCeni wylis direqtivebi) SeiZleba iqnas gamoyenebuli. cxrili 1 aCvenebs ra informacia<br />
unda Segrovdes ssvadasxva zewolebisaTvis.<br />
emisiis m<strong>on</strong>acemebis garda, unda iqnas Seswavlili m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis statusis<br />
Sesaxeb, miRebuli garemos mimoxilvis Sedegad. pirveladi m<strong>on</strong>acemevbi wylis obieqtis<br />
statusis Sesaxeb unda iqnas gaTvaliswinebuli zewolaTa da zegavlenaTa Sefasebisas da<br />
165
166<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
unda iyos gansjili xarisxis moTxovnebis da agregaciis kriteriumebis Sesabamisad.<br />
rogirc wesi, germaniaSi, es m<strong>on</strong>acemebi warmodgenilia sivrciTi simWidroviT, romelic<br />
emTxveva xarisxis aspeqtebs da zegavlenis adgils. Tu es arasakmarisia, aucilebelia<br />
Sefaseba modeliT dadgenili zewolebisa. imis albaTobis gansazRvra, rom kargi<br />
ekologiuri da qimiuri k<strong>on</strong>diciebis miRweva ver moxerxdeba dakvirvebis periodis<br />
ganmavlobaSi, unda gakeTdes kriteriumebis Tanaxmad, romlebic warmodgenilia cxrilSi 2.<br />
cxrili danarTi 2: zegavlenaTa SefasebisaTvis aucilebeli informacia<br />
indikatori<br />
zRvruli maCveneblebi<br />
lpobis (saprobiuli)<br />
statusi<br />
tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikis statusi<br />
fizikoqimiuri<br />
nivTierebebi<br />
gaTboba<br />
marilianoba<br />
> 30% nakadis CarCoSi > naci<strong>on</strong>aluri biologiuri xarisxis d<strong>on</strong>e<br />
(aq: biologiuri xarisxis d<strong>on</strong>e II)<br />
>30% nakadis CarCoSi > naci<strong>on</strong>aluri xarisxis d<strong>on</strong>e (aq: tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikis<br />
klasi > II, Sefaseba emyareba nitratis (N > 6 mg/l) da fosfatis (P ><br />
0,2 mg/l) k<strong>on</strong>centracias 50 %ile<br />
aWarbebs xarisxis arsebul moTxovnebs an xarisxis kriteriumebs<br />
evrogaerTianebis 76/464/EEC direqtivisa da codnas prioritetuli<br />
nivTierebebis Semcvelobaze<br />
evrogaerTianebis Tevzebis sicocxlis direqtivis mixedviT:<br />
- maqs. wliuri temperatura: >21.5 ºC (oragulisebrTa<br />
wylis obieqti), >28 ºC (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />
- maqs. zamTris temperatura >10 ºC (oragulisebrTa<br />
wylis obieqti), >10 ºC (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />
- maqsimaluri dasaSvebi gaTboba: 1.5 K (oragulisebrTa<br />
wylis obieqti), 3.0 K (kobrisebrTa wylis obieqti)<br />
saSualo: Cl= 400 mg/l<br />
morfologia • wylis arealis Seswavla – mimoxilvis meTodi: mdinaris<br />
distanciis 30%-ze meti menejmentis erTeulis SigniT<br />
mimoixileba struqturuli xarisxis klasebiT 6 an 7<br />
nawilisaTvis “mdinaris kalapoti (rac Sedgeba Semdegi<br />
parametrebisagan:<br />
- daklakniloba<br />
- napiris fiqsacia<br />
- anTropogenuri barierebi<br />
- wylis dinebis regulacia<br />
- napiris mcenareuloba<br />
• mdinaris uwyvetobis darRveva (anTropogenuri barierebi,<br />
ukudineba) > 30% nakadis qselis<br />
literatura<br />
“Kriterien zur Ehrebung v<strong>on</strong> signifikanten Belastungen und Beurteilung ihrer Auswirkungen und zur termingerschten und<br />
aussagerkraftigen Berichterstattung an die EU-Kommissi<strong>on</strong>”, germaniis wylis mdgomareobis samuSao<br />
jgufis strategiuli dokumenti (LAWA), 2002; ena: germanuli<br />
166
167<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
Germany, Landerarbeitsgemeinschaft Wasser (www.lawa.de)<br />
amJamad <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>isis misamarTia: Niedersachsisches Umweltministerium,Archivstraße 2,30169 Hannover<br />
lawa@mu.niedersachsen.de<br />
dasaxeleba No: 14<br />
SemTxvevis ganxilva „Große Aue“ – mdinaris auzis menejmentis gegmis SemuSaveba<br />
wyalSemkrebi auzisaTvis „Große Aue“ mdinare veseris auzis rai<strong>on</strong>is SigniT<br />
zewolis tipi:<br />
urbanuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, miwis gamoyeneba, wylis nakadis regulacia<br />
zegavlenis tipi:<br />
urbanuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, miwis gamoyeneba: gazrdili gadatanebi, saprobiuli statusis cvlileba<br />
wylis dinebis regulacia: morfologiuri cvlilebebi, migraciuli barierebi<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
urbanuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a, miwis gamoyeneba: wylis gamwmendi danadgarebis da kombinirebuli<br />
wvimis wylis gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is m<strong>on</strong>itoringi, CORINE mcenareuli safaris m<strong>on</strong>acemTa Sefaseba.<br />
kombinirebuli Sefaseba wertilovani wyaroebis da difuzuri wyaroebis azotisa da<br />
fosforis arsebobaze masis balansis modelis statistikur meTodad gamoyenebiT<br />
(MOBINEG).<br />
wylis dinebis regulacia: mdinaris arealis mimoxilvis ori gza.<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />
urbanuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a: m<strong>on</strong>acemTa wyaroebi: StUA (garemos uflebamosili organo) MmindenSi<br />
(CrdiloeT reini-vestfalia); mTavroba (regi<strong>on</strong>aluri mTavroba) hanoverSi (qvemo saqs<strong>on</strong>ia):<br />
• TviTk<strong>on</strong>troli m<strong>on</strong>acemTa nakrebiT romelic damokidebulia wylis gamwmendi<br />
danadgarebis zomaze;<br />
• <str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>icialurad k<strong>on</strong>troldeba weliwadSi 4-jer<br />
miwis gamoyeneba: m<strong>on</strong>acemTa wyaroebi: statistikis federaluri saagento, romelic emyareba<br />
m<strong>on</strong>acemebs:<br />
• CrdiloeT reini-vestfaliis sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo administraciisa;<br />
• qvemo saqs<strong>on</strong>iis sas<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>losameurneo administraciisa.<br />
wylis dinebis regulacia: mdinaris arealis mimoxilva<br />
• mdinaris arealis mimoxilva CrdiloeT reini-vestfaliaSi: operaci<strong>on</strong>aluri<br />
detaluri Sefaseba; damyarebuli lokalizaciis codnaze; masStabi 100m<br />
167
168<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
• mdinaris arealis mimoxilva qvemo saqs<strong>on</strong>iaSi: ganxilvis meTodi; damyarebulia<br />
rukebze, haeridan xedze, Segrovebul m<strong>on</strong>acemebze; masStabi:1000 m.<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
wylis CarCo direqtivis implementaciis am piloturi proeqtis mizani iyo:<br />
• mamoZravebeli Zalebisa da zewolebis gamokvleva wyalSemkreb auzSi „Große Aue“<br />
(CrdiloeT germaniis dablobebi) zedapiruli da miwisqveSa wylis obieqtebisaTvis;<br />
• gazomvis programis magaliTis Seqmna ekologiuri statusis samizne maCveneblebis<br />
misaRwevad;<br />
• m<strong>on</strong>acemTa mowodebis, organizaciisa da interpretaciisaTvis saorientacio<br />
instruqciis Seqmna.<br />
mTavar zewolebad identificirebuli iqna urbanuli gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a (wertilovani wyaroebi),<br />
miwis gamoyeneba (difuzuri wyaroebi) da wylis dinebis regulacia. wertilovani da<br />
difuzuri wyaroebis rolis Sefaseba nutrientebis – azotis da fosforis SetanaSi<br />
zedapirul wylebSi, gamoyenebuli iyo masis dabalansebuli modeli MOBINEG. am meTodiT<br />
mkafiod SeiZleba gamoisaxos wyaroebis efeqtebi:<br />
naxati 1. N-gadatana wertilovani da difuzuri wyaroebidan mdinaris „Große<br />
Aue”wyalSemkreb auzSi<br />
N-gadatana t/a<br />
wertilovani wyaroebi<br />
difuzuri wyaroebi<br />
168
169<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
difuzuri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is TvalsazrisiT miwis damuSavebuli teritoriebi warmoadgenen ZiriTad<br />
wyaroebs. zedapiruli wylis obieqtebSi azotis difuzuri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>is 90% modis miwis<br />
damuSavebul teritoriebze.<br />
naxati 2. cnobili difuzuri wyaroebis procentuli ganawileba N-gadatanis TvalsazrisiT<br />
mdinare „Große Aue”wyalSemkreb auzSi<br />
damuSavebuli miwa 87%<br />
mindvrebi 4%<br />
tye 2%<br />
s<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>lebi 0,22 %<br />
pirdapiri gamoy<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>a 2%<br />
erozia 5%<br />
„Große Aue” SemTxvevis Seswavlis procesSi Catarda mdinaris „Große Aue” florisa da faunis<br />
gamokvlevebi da aseve sxva kvlevebic. arsebuli kompozicia saxeobebisa miuTiTebs garkveul<br />
naklebobaze adgilobrivi saxeobebisa da migratori Tevzebisa, rac Sedegia mdinaris<br />
uwyvetobis darRvevisa da hidromorfologiuri cvlilebebisa (nakadis regulacia,<br />
wyaldidobebisagan dacva). mdinaris arealis mimoxilvis Sedegebi rukis saxiT aris<br />
warmodgenili da Seicavs aseve informacias migraciuli barierebis Sesaxeb.<br />
169
170<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 3. mdinaris arealis mimoxilvis Sedegebi<br />
germaniaSi mniSvnelovani zewolebis Seswavlisa da maTi zegavlenebis Sefasebis mizniT<br />
wylis saxelmwifo samuSao jgufma (LAWA) SeimuSava efeqturi strategiuli dokumenti.<br />
mizani aris efeqturi procedura, romelic aris SeTanxmebuli yvela qveynis mier, reestris<br />
SesamuSaveblad wylis CarCo direqtivis danarTi II-is Sesabamisad, 2004 wlis bolosaTvis.<br />
pirveladi<br />
m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis statusis Sesaxeb (saprobiuli statusi, tr<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikuli statusi,<br />
fizikur-qimiuri nivTierebebi, wylis obieqtis struqtura) unda iqnas gaTvaliswinebuli<br />
zewolaTa da zegavlenaTa Sefasebisas da unda iyos gansjili xarisxis moTxovnebis da<br />
agregaciis kriteriumebis Sesabamisad. strategiuli dokumentis sacdeli gamoyeneba ukve<br />
moxda pilotur proeqtebSi “Große Aue”.<br />
literatura<br />
Kurzfassung “Modellhafte Erstellung eines Bewirtschaftungsplanes am Beispeil des Teileinzugsgebietes Große Aue im<br />
Flussgebeit Wester. Tebervali 2001, ena: germanuli<br />
http://www.bezirksregierung-hannover.de/0,,C40033_N5205_L20,00.html<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
Bezirksregierung Hannover, Lower sax<strong>on</strong>y, Am Waterlooplatz 11; 30169<br />
Hannover, GERMANY; e-mail: dezernatspostfach-502@br-h.niedersachen.de<br />
sak<strong>on</strong>taqto pirebi: Hans-Wilhelm Thieding, ph<strong>on</strong>e: .. 49-(0)511-106-7792, Jens Becker, ph<strong>on</strong>e: .. 49-(0)511-106-<br />
7784, Fax:.. 49-(0)511-106-7586<br />
170
171<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
dasaxeleba No: 15<br />
piloturi proeqti “Sua reini”: mdinaris auzis menejmentis gegmis SemuSaveba<br />
zegavlenis tipi:<br />
arealis cvlilebebi, hidrologiuri reJimis mod<str<strong>on</strong>g>of</str<strong>on</strong>g>ikaciebi<br />
zewolis tipi:<br />
difuzuri wyaroebi, wylis nakadis regulacia, morfologiuri cvlilebebi<br />
analizis tipi an meTodi:<br />
emisiis da wylis obieqtis statusis Sesaxeb arsebuli m<strong>on</strong>acemebis analizi, dabalansebis<br />
modelebi, zegavlenaTa analizi xarisxis maCveneblebze da zRvrul mniSvnelobebze<br />
dayrdnobiT, saeqsperto codna.<br />
saWiro informacia da m<strong>on</strong>acemebi:<br />
wylis obieqtis statusis m<strong>on</strong>acemebi (fizikur-qimiuri sazomebi, wylis xarisxi da wylis<br />
obieqtis struqtura), m<strong>on</strong>acemebi wylis abstraqciaze, wylebis struqturuli statusi<br />
mokle aRwera naxatebis CaTvliT<br />
mniSvnelovani zewolebis Seswavlisa da maTi zegavlenebis Sefasebis mizniT LAWA –jgufma<br />
germaniaSi SeimuSava efeqturi strategiuli dokumenti (ix. wina magaliTebi arsebuli<br />
praqtikisa). LAWA –kriteriumebis Sesatyvisi “Sua reinis proeqti” germaniis federaluri<br />
erTeulis Hesse-s da Rhineland-Palatinate-s magaliTze, reestris gamoyenebasTan dakavSirebuli<br />
wylis CarCo direqtivis danarTi II mixedviT, iqneba mocemuli 2004 wlis bolosaTvis. naxati<br />
1 asaxavs proeqtSi ganxilul wyalSemkreb teritorias.<br />
171
172<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 1. “Sua reinis” wyalkSemkrebi auzi<br />
arniSnul proeqtSi zogierTi LAWA kriteriumi da maTi kombinacia wertilovan da<br />
difuzur wyaroebTan dakavSirebiT testirebuli iqna 10km2 erTeulebis bazaze. difuzuri<br />
wyaroebis magaliTebi:<br />
• damuSavebuli miwa > 50% (arsebuli m<strong>on</strong>acemi ganxilvis procesSia)<br />
• urbanuli mowa > 15%<br />
• specialuri marcvleulis miwa >5%<br />
• damuSavebuli miwa > 50% da urbanuli miwa > 15%<br />
• damuSavebuli miwa > 50% da specialuri marcvleulis miwa > 5%<br />
• specialuri marcvleulis miwa > 5% da urbanuli miwa > 15%<br />
naxati 2 aCvenebs mniSvnelovan teritoriebs.<br />
172
173<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 2. difuzuri wyaroebis TvalsazrisiT mniSvnelovani adgilebi “Sua reinis”<br />
wyalSemkreb auzSi.<br />
emisiis m<strong>on</strong>acemebTan erTad ganixileboda sxva arsebuli m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis<br />
statusis Sesaxeb (garemos kvlevisas miRebuli). zegavlenaTa Sesafaseblad pirveladi<br />
m<strong>on</strong>acemebi wylis obieqtis statusis Sesaxeb iqna gamoyenebuli. testirebuli iqna LAWA-s<br />
wina kriteriumebi mdinaris ganxiluli distanciebis morfologiasTan mimarTebaSi (nakadis<br />
arealis mimoxilva – germaniis mcire da saSualo zomis wylebis meTodi; LAWA 2000)):<br />
• struqturuli xarisxis klasi > 4 Tavisufal landSaftze (adaptirebuli iqna 3-dan<br />
4-mde)<br />
• struqturuli xarisxis klasi > 5 urbanul adgilebSi.<br />
173
174<br />
instruqcia No 3<br />
zewolaTa da zegavlenaTa analizi<br />
naxati 3: raodenoba mdinaris ganxiluli distanciebisa struqturuli xarisxis klasi > 4<br />
Tavisufal landSaftze an struqturuli xarisxis klasi > 5 urbanul adgilebSi “Sua<br />
reinis” wyalSemkreb auzSi.<br />
literatura<br />
piloturi proeqti “Sua reinis mdinaris auzis menejmenti”: germanuli federaluri<br />
erTeulis Hesse da Rhineland-Palatinate, saerTo proeqtis angariSi, (drafti).<br />
Pilotprojekt “Bewirtschaftungsplan Mittelrhein”, 2. Statusbericht, Teile A und B, Entwurf vom 30.04.2002.<br />
Gemeinschaftsprojekt der Landen hessen und Rheinland-Pfalz, Federfuhrung: Regierungsprasidium Giessen,<br />
Geschaftsstelle Pilotprojekt „Bewirtschaftungsplan Mittelrhein“. ena: germanuli<br />
k<strong>on</strong>taqti damatebiTi informaciisaTvis<br />
Germany, Regierungsprasidium Gießen, Abt. Staatliches Umweltamt Wetzlar<br />
Geschaftsstelle Pilotprojekt „Bewirtschaftungsplan Mittelrhein“<br />
Schanzenfeldstraße 10/12<br />
D-35578 Wetzlar<br />
174