voor de leerkracht - Ben X.

HET KRUISBEELD
Een derde gegeven waarmee de cineast aan de betekeniswereld oppervlakte en diepte
geeft, is het motief van het kruisbeeld. Het verschijnt al wanneer Ben op de eerste pestdag
naar de bus stapt en even blijft stil staan en het grote witte kruisbeeld in zich opneemt. Het
is duidelijk één van zijn vaste rituelen. Op het houten kruis hangt een Jezusfiguur, volledig
in het wit. Ook wanneer hij op de derde dag, de zaterdag naar de bus stapt om naar het
station te gaan, blijft hij voor het beeld staan. Het kruisbeeld komt eveneens in beeld tijdens
het uitgewerkte tafereel in de godsdienstklas. Het thema van de les spreekt Ben sterk aan.
De leraar spreekt over de aanwezigheid of afwezigheid van God in de wereld in het teken
gesteld van het verhaal van Jezus aan het kruis die zich ook afvraagt waarom God hem heeft
verlaten. Tijdens de les toont de regisseur met een subjectieve camera hoe de blik van Ben
inzoomt op het kruisbeeld dat boven het bord hangt, terwijl hij de leraar hoort uitleggen
dat Jezus in zekere zin zelfmoord pleegt. De regisseur werkt zeer treffend het tafereel uit
door tijdens het tafereel te laten zien dat Bogaert tot drie keer toe een papierprop op het
hoofd van Ben schiet. De derde keer heeft de leraar het gezien, hij ontbreekt de les, komt
tussen om Bogaert terecht te wijzen en de aandachtige Ben als voorbeeld voor de anderen
te stellen. Die onderbreking gebeurt juist op het ogenblik dat de leraar van het verhaal van
de kruisdood van Jezus wil overgaan naar dat van de verrijzenis. Maar de derde papieren
kogel van Bogaerts, gericht op Ben, verhindert hem voort te gaan. Dat is betekenisvol. In
zekere zin neemt de regisseur het verhaal over van de leraar die trouwens het uiterlijk heeft
van een Jezusfiguur. De verdere dramatisering van het verhaal neemt de vorm aan van een
kruisiging: de verkrachting met drug, ingeleid door het gevecht met het kruisbeeld. In tal
van Amerikaanse Hollywoodfims die het genre van de spirituele film anders interpreteren,
namelijk als films over geesten, duivels, spoken enzovoort, zetten personages het
kruisbeeld in als spiritueel wapen om de duivel, het kwaad dus, op afstand te houden en
weg te drijven. Dit gebruik gaat ver terug in de tijd toen het geloof in het bestaan van de
duivel nog een vanzelfsprekende zaak was. Maar op het niveau van het verhaal van Ben zijn
Bogaert en Desmet inderdaad de vlees geworden duivels. Maar het kruisbeeld als wapen
helpt Ben niet om ze op afstand te houden, laat staan om ze terug te dringen. Hierdoor
moet Ben de beker van de kruisdood in figuurlijke zin moet drinken: de drug. Dat voert
hem naar de echte dood. Hij wil sterven: zich laten doden door de trein. Wat daarna volgt,
krijgt het karakter van een verrijzenis. In het plan van Ben staat het kerkgebouw centraal.
Terwijl alles zich daar afspeelt, komt het kruisbeeld opnieuw herhaaldelijk in beeld. En dat
terwijl Ben via de projectie van zijn videofilm zijn eigen spirituele en menselijke verrijzenis
laat zien. Hij zet de echte duivels in de kerk in hun morele hemd en de echte duivel van de
zelfdoding in hem zelf heeft hij overwonnen. Op dat cruciaal moment vallen de regie van
de regisseur Balthazar en die van Ben Vertriest samen.
BenX . Filmdossier deel leerkracht . Sylvain De Bleeckere
56