Film En Onderwijs

“
Machtsmisbruik
Discipline, samenhorigheid, gelijkheid, gezamenlijke actie… het klinkt mooi. Maar waartoe dienen ze?
Alleen met ijzersterke discipline kan je een toneelstuk instuderen. Maar discipline kan ook evolueren
naar blinde gehoorzaamheid. Een sterke gemeenschapszin stimuleert tot geweldige sportieve prestaties,
maar ook tot vijandigheid tegenover alle ‘anderen’. Gelijkheid is een fundamentele menselijke waarde,
maar kan ook resulteren in het uitvlakken van iedere individualiteit.
Ieder gedrag dat afwijkt van de normen van Die Welle wordt bedreigend en moet bestreden worden. Dat
ondervinden de vijandige ‘anarchisten’, de waterpolospelers en ook mensen uit de eigen geledingen,
zoals Marco, wanneer hij zich van de beweging afkeert.
Waartoe leidt deze groepsgeest en discipline? Die Welle heeft geen eigen ideologie en stelt geen
gemeenschappelijk doel in het vooruitzicht. Het doel is eigenlijk een middel an sich: discipline,
gemeenschap, dadendrang. Maar waarom is discipline noodzakelijk? En waarom verenigen we ons? Wat
willen we eigenlijk bereiken?
Jürgen Vogel: “Eenmaal je de mensen zo ver hebt dat ze jouw discipline en hiërarchie accepteren, is de
vraag: wat doen we er mee? Hoe moeten we dit systeem aanwenden? Je kan verschillende kanten uit. Je
kan naar links, je kan naar rechts... Maar in alle gevallen is het manipulatie en machtsmisbruik. En dat
is een gevaar, wat ook de achterliggende ideologie mag zijn.”
Misbruik in politiek
Pas tijdens de finale, tijdens de slotspeech, spreekt Wenger over een ideologie, een doel voor Die Welle.
Hij heeft het over nationale waarden en voordelen voor Duitsland. Niemand gaat hier tegen in. Een
dergelijke algemene geestdrift laat zich immers voor elke kar spannen, of het nu om massaal egoïsme of
om heimelijke doelstellingen van de machthebbers gaat. Precies daar zit het gevaar van die zogenaamde
autocratie: ze aanvaardt geen van de drie grondrechten, geen vrijheid, gelijkheid noch broederlijkheid.
Dictatuur gaat om onbeperkte heerschappij en pure macht. In de film wordt ‘autocratie’ accuraat
gedefinieerd door Karo: “Dat is wanneer een individu of een groep de massa regeert.”
autocraat (de (m.); vgl. -craat), autocrate (de (v.)) 1. heerser die alle staatsmacht in zich verenigt, syn.
alleenheerser, monocraat 2. (fig.) iem. die alleen zijn eigen wil tracht te doen gelden, eigenmachtig
optredend persoon.
autocratie (de (v.); vgl. -cratie) 1. alleenheerschappij 2. door een autocraat geregeerd land.
{{
Die huiveringwekkende realiteit komt pas tot uiting in Wengers slotrede..
“Sinds jaren gaat het met Duitsland bergaf. Wij zijn de slachtoffers van de globalisering. Politici willen
ons wijsmaken dat een doorgedreven efficiëntie de enige weg is uit de crisis. Maar de politici zijn de
marionetten van de big business. Ze zeggen dat de werkloosheid daalt, dat we een succesvol exporterende
natie zijn. In werkelijkheid worden de rijken steeds rijker en de armen steeds armer. De enige bedreiging
vandaag is terreur. Een terreur die we zelf gezocht hebben. Door de onrechtvaardigheid in de wereld,
die wij zomaar accepteren. En terwijl we langzaam maar zeker de planeet vernietigen, waarop wij allen
leven. De superrijken wrijven in hun handen en bouwen ruimtecapsules om ons van bovenuit in de gaten
te houden. Die Welle is het enige antwoord. Samen kunnen we alles aan! Wij hebben vandaag de kans
om geschiedenis te schrijven. Van hieruit zal Die Welle heel Duitsland overrompelen. En iedereen die in
onze weg staat, zal door Die Welle platgewalst worden.”
Op dat moment is de associatie met het Duitse verleden onvermijdelijk. Herinneringen aan de toespraken
van Hitler of Goebbels zijn niet veraf. Stemgeluid en ritme worden door Wenger perfect gebruikt om een
massahysterie te creëren. Het publiek luistert met ingehouden adem, applaudisseert laaiend enthousiast
en voelt zich als groep uitgroeien boven iedere buitenstaander.
Andere elementen die onwillekeurig verwijzen naar het nazisme van de jaren ’30 en ’40:
- Het witte hemd, de paramilitaire groet en de mix van eigenliefde en agressie.
- Wanneer Karo stiekem haar pamfletten drukt en uitdeelt, wordt de Duitse verzetsstrijder in
herinnering gebracht.
- De ‘zuivering van het vaderland’ (gedragen door de nazistische ‘Blut-und-Boden’-ideologie - ‘eigen
ras en land’) is niet veraf wanneer men niet-leden begint uit te sluiten en toegangscontroles houdt.
De pers moet de waakhond zijn van de democratie. Dat is een van haar belangrijkste functies. Je kan van
een schoolkrant niet verwachten dat ze de toon aangeeft op het vlak van media-deontologie. Maar de
houding van de schoolkrantredactie ligt volledig in het verlengde van de gerespecteerde nationale media,
die in alle omstandigheden voorrang geven aan trivialiteiten en entertainment boven fundamentele,
kritische berichtgeving.
Wanneer de pers haar waakhondfunctie niet vervult, geeft ze vrij spel aan één van de belangrijkste
kenmerken van een autocratisch regime: de censuur. Dat is precies wat er gebeurt in DIE WELLE. De
laksheid van de schoolkrant dwingt Karo tot een kleinschalige, individuele actie. Die kan door de massale
Welle-beweging makkelijk gedwarsboomd worden. De film toont een microversie van wat er op grote
schaal in ‘medialand’ kan gebeuren wanneer de pers haar democratische taak verwaarloost.
47