POTGIETER-MA-TR02-81.pdf

a postmodern version of utopian thought should not be dismissed too quickly” (Wesseling,
1997:203). Sy stel voor dat postmodernistiese tekste juis geneig is om ’n utopiese weergawe van
die geskiedenis te gee en sê voorts:
The most striking feature of postmodernist historical fiction is probably not so
much its dominant self-reflexivity - we also find this in modernist experiments in
historical fiction such as William Faulkner’s Absolom, Absolom! (1936) or Virginia
Woolf’s Between the Acts (1941) - but its wilful falsification of history (Wesseling,
1997:203, my kursivering).
In die Engelse literatuur is daar geen algemeen aanvaarde naam vir hierdie relatief onbekende
genre nie. Daarteenoor word daar in Frans en Duits gebruik gemaak van die term Uchronie. Die
term word op twee maniere gebruik. Sommige ondersoekers gebruik dit om die verskil aan te
toon tussen ’n ideale gemeenskap in ’n irreële ruimte (utopia) en die utopiese fantasieë wat in die
toekoms in geprojekteer word (te vinde in die werk van Hudde en Kuon, 1988, en Calinescu,
1987). Maar die term word ook gebruik in ’n meer spesifieke sin, naamlik om te verwys na die
tipe vervalste fantasieë wat alternatiewe poneer binne gedokumenteerde geskiedenis.
Uchroniese fiksie (soos wat dit voortaan hier genoem sal word) is, in teenstelling met
historiografiese metafiksie, nie polities ambivalent nie, maar juis betrokke by die afbreek van
vooropgestelde idees oor die verlede, die hede en die toekoms, veral van diegene wat voorheen
uitgesluit was by die maak van die gekanoniseerde geskiedenis. Hierdeur sluit dit in ’n groot mate
aan by die postkoloniale projek wat, soos reeds gewys, duidelik polities betrokke is. Tweedens is
dit nie soseer die selfreflektiwiteit van hierdie romans wat op die voorgrond geplaas word nie,
maar juis die doelbewuste utopiaanse herverbeelding van die verlede wat binne ’n postmoderne
raamwerk opnuut in oënskou geneem kan word.
Vervolgens word vlugtig gewys hoe ook Lijken op Liefde en Duiwelskloof sou kon
aansluit by Wesseling se beskouing van Uchroniese fiksie: Uchroniese fiksie lokaliseer utopia in
die geskiedenis, “... by imagining an apocryphal course of events, which clearly did not really
take place, but which might have taken place” (Wesseling, 1997:204).
In Lijken op Liefde word die moontlikheid van utopie in die toekoms in geprojekteer,
waarin daar ’n alternatiewe verloop van die jare 1998 en 1999 deur die teks verbeel word, terwyl
die teks reeds in 1997 verskyn het. Uchroniese fiksie is normaalweg ’n verbeelding van dit wat
kon plaasgevind het, maar in die geval van Lijken op Liefde word ook dit wat moontlik nog kan
gebeur – naamlik dat ’n nasionale tribunaal rondom die Desembermoorde wél nog kan plaasvind;
dat daar ’n moontlikheid in die toekoms is waarin daar ontsnap kan word van ’n wrede
33