Huidige selectiecriteria en de online documentaire HOOFDSTUK 4 ...

HOOFDSTUK 2
Huidige Internetdocumentaires selectiecriteria en definiëren de online documentaire
“[I]t is no longer possible to classify heritage materials in a limited number of distinct media,
types and genres: in the digital world these exist in multiple and changing combinations.”
(Mackenzy Owen:47)
INLEIDING
Het instituut voor Beeld en Geluid heeft tot op heden geen definiërende taak gehad als het gaat
om de documentaire. Bij de huidige passieve acquisitie is een documentaire eenvoudigweg
wat als zodanig wordt aangeleverd. Het bepalen van de afbakening van dit type film wordt
dan overgelaten aan partijen als de makers, de omroepen of in sommige gevallen de festivals.
Wanneer Beeld en Geluid zich als doel stelt ook de toekomst van Nederlands cultureel
erfgoed te archiveren en daarbinnen de documentaire als speerpunt te zien is het nuttig om
te overwegen op welke manier dit fenomeen zich laat afbakenen. Er zijn meerdere manieren
om hierover na te denken. Het doel van dit hoofdstuk is niet om de enige juiste theoretische
benadering te kiezen, maar om aan te geven op welke manier de huidige benaderingen
veranderen wanneer documentaires online gedistribueerd worden.
De definitie van de documentaire is altijd een heikel punt geweest. In het
Collectiebeleidsplan (conceptversie 2011) haalt men de definitie van Grierson aan: de
documentaire als ‘creative treatment of reality’. Deze definitie of omschrijving is dusdanig
breed dat het op veel meer dingen betrekking heeft dan wij gevoelsmatig verstaan onder
een documentaire. Katerina Cizek, redacteur van de succesvolle interactieve documentaire
“Highrise” (2011) zegt hierover: “It’s my firm belief that what we’re all doing on the Web in
some form or another is documentary, (...) we’re interpreting our own actuality for each other.” 2
Uiteraard heeft Beeld en Geluid, wanneer zij het in hun beleid hebben over de
documentaire als speerpunt, het wel over een fenomeen wat nauwer afgebakend kan worden
dan in bovenstaande uitspraak wordt gesuggereerd. Hieronder zal ik drie benaderingen
beschrijven die bepalend zijn geweest in de discussie over wat een documentaire is. De eerste
heeft te maken met de ontologische eigenschappen van het fotografisch beeld, de tweede
met de intentie van de maker en de laatste met de wijze van receptie. Aan het einde van dit
hoofdstuk beschrijf ik op welke manier nieuwe en interactieve vormen van documentaire zich
binnen dit discours laten duiden.
2.1 INDEXICALITEIT
Hoewel er inmiddels legio voorbeelden zijn van documentaire films die zich niet beperken tot
een filmische representatie van de sociaal-historische werkelijkheid, heeft het debat rondom
de documentaire zich lange tijd afgespeeld rondom de ontologie van het fotografisch en
filmisch beeld. Bazin wordt in deze context vaak genoemd. Hij beargumenteert dat de foto in
essentie als een vingerafdruk fungeert (Bazin:18), iets dat ons doet denken aan wat Peirce een
indexicale relatie tussen signified en signifier noemt. Bazin refereert hiermee aan de fysieke
http://www2.macleans.ca/2012/01/18/a-documentary-like-no-other-documentary/ geraadpleegd op
3/4/2012
13 | 14