deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

konstateren, met een Jantje van Leiden vanaf, ofwel bestuurden een departement
waar het verschijnsel onbelangrijk was. Het eerste is voor dit onderzoek
uiteraard het ergste. Maar in niet weinig gevallen volgde dan een rappel
vanuit Parijs waarin om aanvullende informatie werd gevraagd. Grofweg
kunnen de volgende manieren van antwoorden gerekonstrueerd worden:
- de prefekt besloot een antwoord samen te stellen op basis van algemene
notities die hij en zijn ambtenaren over dit verschijnsel hadden. Dit resulteerde
meestal in snelle of korte antwoorden. De kroon spande Sambre et
Meuse waar verwezen werd naar het supplement over immigratie en emigratie
in de "grande Mémoire" van ongeveer 1805. Verder vallen in deze kategorie
de departementen Lys, Escaut, Bouches de l'Elbe en Rhin et Moselle.
Zeker moet ook Bouches de l'Escaut hiertoe gerekend worden: de prefekt
antwoordde dezelfde dag als waarop hij de vraag van Parijs ontving. Het antwoord
was dan ook zo vaag dat Parijs verdere inlichtingen vroeg. Vervolgens
deed men twee dagen over het formuleren van een iets uitgebreider antwoord.
Of hiermee in de hoofdstad nu wel genoegen werd genomen, is niet
meer na te gaan.
- De prefekt besloot een antwoord op te stellen aan de hand van ädministratieve
bescheiden onder zijn berusting. Waarschijnlijk gebeurde dit in het departement
van de Dyle, maar zeker, zij het steeds op een verschillende manier,
in Ems Oriental, Ourthe en Frise.
Ems Oriental ontleende het antwoord aan de archieven van de Kriegs- und
Domänenkammer. Deze voormalige Pruisische, centralistisch georganiseerde
instelling beschikte inderdaad over een zeer uitvoerige administratie van
het Oostfriese ekonomische leven.
Ourthe besloot de passenregistratie van de voorgaande jaren (1808-1810) te
analyseren en berekende hiervan gemiddelden om deze als de trek vanuit het
departement te presenteren.
Frise ten slotte kon beschikken over een enquête, al een jaar eerder door de
toenmalige landdrost van Friesland gehouden, naar het voorkomen van buitenlandse
arbeiders in de patentregisters van 1809 22 ). De resultaten hiervan
werden door de prefekt eenvoudigweg voorgesteld als de totale omvang van
de trekarbeid in 1811.
- De prefekt besloot deskundigen te raadplegen. Een mooi voorbeeld is
Meuse Inférieure. Hier werden adviezen ingewonnen van vijf personen, verspreid
over het gehele departement. Deze personen behoorden op dat moment
niet tot één administratief lichaam. Het enige wat ze gemeen hadden
was dat ze allen eens lid waren van de conseil général van het departement.
We kunnen hen als leden van de departementale elite beschouwen, sterk leunend
op uitgebreid grondbezit. Ems Supérieur ontving - het is onbekend of
22. Voor de patentbelasting en de plaats van "buitenlandse arbeiders" daarin zie Lucassen 1982,343.
25