1979-059 GESCHIEDENIS/HISTOIRE PHARMACIE - Kring voor de ...

verwacht, laat staan, tot opvolger opgeleid. Hij staat nu
voor de moeilijke keuze: Apotheek en praktijk verkopen?
Dit betekent opnieuw beginnen met analoge moeilijkheden.
Stil gaan leven? Dan mist hij zelfs zijn tegenwoordige
economische verdedigingsmiddel. De apotheek sluiten?
Dit zou geen nieuwe mogelijkheden opleveren.
Overigens, zou er wel een koper zijn te vinden?
Als alternatieve oplossing valt associatie met een collega
binnen de mogelijkheden van zijn tijd, niet echter de
Naamloze Vennootschap. Wel mag de Verenigde Oost-
Indische Compagnie, opgericht in 1602 gelden als het
eerste voorbeeld ener echte N.V. met verhandelbare
aandelen aan toonder, voor een klein object is zij nog
niet hanteerbaar, terwijl Stichting en B.V. als vormen nog
niet bestaan en trouwens, evenmin als de burgerlijke
maatschap dienstig hadden kunnen zijn.
Een Commanditaire vennootschap zou mogelijk zijn geweest.
De Commanditaire vennoten blijven mede-eigenaar
van het bezit der vennootschap, zonder aansprakelijkheid
met hun privé-vermogen, maar het missen van
bestuursmacht zal Reêrshemius hebben afgeschrokken.
Sterker nog moest dit gelden voor een Stille Vennootschap,
waarbij hij in feite de positie zou verwerven van
Crediteur zonder vast rentepercentage over het bedrag
van zijn investering.
Er restte dus de Vennootschap onder firma, die reeds in
de handelswet van J. B. Colbert van 1673 haar wettelijke
vorm en regeling had gevonden. Hoewel de behoefte aan
kapitaalsuitbreiding bij Reêrshemius waarschijnlijk aanwezig
was kon juist door het kiezen van deze ondernemingsvorm,
ontsproten aan de familiehuishouding, vooral
gericht op het assumeren van twee of meer personen om
de arbeid van een alleenstaande ondernemer of beoefenaar
van een vrij beroep te verruimen, tevens in zijn
verdere problematiek worden voorzien. Het opnemen van
een zoon als firmant en daarmede als toekomstig opvolger
was niet zeldzaam. Johann Rudolph had geen zoon,
maar wel een neef en die was apotheker te Amsterdam.
Mogelijk na langdurige onderhandelingen zijn oom en
neef tot elkaar gekomen. Het valt nu niet meer te verwonderen,
dat neef Muller na reeds in 1785 geslaagd te
zijn voor het apothekersexamen nu op 8 augustus 1790
cives wordt. Hij ziet nu uit naar een echtgenote en trouwt
op 20 mei 1791 te Amsterdam met ANTHONIA MONT-
CHÉ, dochter van Johannes Montché. Zij is blijkbaar geen
Amsterdamsche. Haar naam doet denken aan een Fransche
of Waalsche afkomst. Bij het huwelijk blijkt Muller
33 jaar oud te zijn, de bruid 17 jaar. De vader van Muller
is nog in leven; hij heeft zijn toestemming en blijkt dan
nog te Bellingwolderschans te wonen.
Het jonge paar woont blijkbaar in bij Oom en Tante
Reêrshemius, hetwelk wat ongebruikelijk is, tenzij er verhuisplannen
zijn. Van de vennootschap blijkt voor het
eerst iets, wanneer de huur voor het pand op 12 november
1792 wordt gesteld ten namen van Reêrshemius &
Muller. De associatie is dus, gezien de halfjaarlijkse
betaling, tot stand gekomen in juni 1792, een jaar na het
huwelijk. Om welke reden ook, ik trof het vaker aan, dat
de huur pas een jaar na associatie of verkoop op de
34
nieuwe huurder overgaat, zodat dan toch de vennootschap
omstreeks het huwelijk kan zijn ontstaan.
Dolen door de 18e eeuwse families
De verwevenheid, welke de families Reêrshemius en
Muller samenhoudt is kenmerkend voor 18e eeuwse verhoudingen.
Er wordt snel gehuwd, snel ontstaat een nakomelingschap,
er wordt snel gestorven en snel hertrouwd.
Eigenlijk is het gezin van Johann Rudolph Reêrshemius
een buitenbeentje. In een (zoals gebruikelijk verkorte)
genealogie zijn wat van die verhoudingen rond
Muller-Reêrshemius vastgelegd om hiervan een indruk
te geven. (Zie Genealogie, blz. 36 en 37)
A. H. Muller trouwt als 33-jarige de jeugdige blom AN­
THONIA MONTCHÉ, van 17. Zij overlijdt 3 jaren later,
kinderloos (16.9.1794). Muller hertrouwt binnen een jaar
(3.7.1795) met weer een jeugdige blom: CHRISTINA
MARIA GIESELAAR, 19 jaar. Zelf is hij dan 37. Zijn vrouw
is een dochter van CASPAR HENDRIK GIESELAAR en
ANTHONIA SPEEKMAN, die van buiten Amsterdam komen.
Haar vader hertrouwt zelf ook in Amsterdam met
CATHARINA ARENS (18.7.1788), eveneens van elders.
Haar moeder, een van der Heijde van zichzelf, is waarschijnlijk
met haar man naar Amsterdam verhuisd. Op
3 Oktober 1792 vindt voor Notaris Nic van Veen transport
plaats van 2 obligaties, samen f 2000,— door Dirk Arens,
vader van Catharina.
CATHARINA was buiten Amsterdam reeds getrouwd mét
BAREND WIJTEN. Na zijn dood hertrouwt zij met CAS­
PAR HENDRIK GIESELAAR (18.7.1788). Wanneer zij kinderloos
sterft (17.8.1797) hertrouwt GIESELAAR voor de
derde maal, na een jaar (6.9.1799) met MARIA DOLL. Die
is dan 39 jaar en ook zij heeft huwelijkservaring. Na het
overlijden van MARIA ELISABETH NELLIN te Amsterdam
(8.12.1790) hertrouwde 3 maanden later de weduwnaar,
JAN CHRISTOFFEL DRESSCHER met MARIA. Hij komt
van elders en overlijdt daar blijkbaar nog vóór 1799,
want dan hertrouwt MARIA met GIESELAAR (6.9.1799).
Dit huwelijk blijft niet kinderloos. De middelste van het
drietal kinderen, FREDERIK HENDRIK, zal door zijn aangetrouwde
oom A. H. MULLER als apothekersleerling
worden aangenomen. Hij gaat de mist in, maar dat is een
ander verhaal.
Het is allemaal wat verwarrend maar men leeft in een
verwarde tijd. Laten wij terugkeren naar onze firmanten,
Reêrshemius & Muller. Mogelijk ligt een acte van associatie
aan hun firma ten grondslag, waarschijnlijk zelfs.
Ondanks ijverig speuren slaagde ik er nog niet in deze
acte te vinden. Er zijn omstreeks die tijd zeker 50 notarissen
in Amsterdam gevestigd. Elk jaar gaan er 2-4 af en
komen er evenveel bij. Slechts een deel van hen heeft
klappers aangehouden op de minuten en deze klappersystemen
verschillen onderling aanmerkelijk. Ook vond
ik nog geen testament van Reêrshemius. Wellicht is dit
zelfs nooit gemaakt. Het kan zijn, dat de notaris der
familie Schonenberg Not. A. Jolie Vermeer is geweest
(dispositie Hendrik Schonenberg uit kragte van Calusule
Reservatoir, 1770), maar ik vond daar geen testament.