1979-059 GESCHIEDENIS/HISTOIRE PHARMACIE - Kring voor de ...

toe geneigd. Hoe loopt het front en wat is onze toekomst?
Zorgvuldig tekent hij alle legeronderdelen aan, die
Utrecht binnenkomen en verlaten, wie bestuurlijk stijgt,
wie daalt. Over zijn huiselijk leven: niets.
Binnen de opzet van deze schets is alleen plaats voor
grepen uit dit dagboek ter aanvulling en illustratie. De
nauwkeurige en gedetailleerde berichten omtrent troepenverplaatsingen
en wijzigingen in het landsbestuur
konden daarom geen plaats vinden, zelfs niet bekort.
Keetell opent zijn dagboek op 1 januari 1793 met een
samenvatting der voorafgegane gebeurtenissen. Hij stelt
vast, dat na het "uiteenjagen in 1787 door de troepen
van Z.M. den Koning van Pruisen van de z.g. patriotten
de eensgezindheid niet was hersteld". In 1792 verwachtte
men oorlog "wegens de actie der emigranten, der naar
Frankrijk uitgeweken patriotten en de bekende Fransche
neiging om de rijke Bataafsche republiek en de Oostenrijksche
Nederlanden aan de Fransche kroon toe te
voegen. Minder kortzichtige patriotten dan oppervlakkige
meeschreeuwers bleken het gevaar daarbij van een
volledige ondergang van onze gewesten in te zien".
DE WAARHEID DAAGT
Hij opent het jaar 1793 met de vermelding van een
Pasquil over nieuwe constitutie en over beledigende geschriften.
Op 21.1.1793 vermeldt hij de dood van Koning
Lodewijk XVI van Frankrijk. 1 Februari volgt dan de
oorlogsverklaring van de Fransche republiek aan Stadhouder
Prins Willem V maar niet aan het volk, dat wordt
opgeroepen diens "juk" af te werpen. Embargo op alle
Hollandse schepen in Franse havens.
10.2.1793: Manifest van het pacifisten-comité om geen
weerstand te bieden aan de Fransen wegens te verwachten
schade en nadeel voor de nering. Men aanvaarde
hun helpende hand. 's Nachts blijkt op de deur
van een pastorie (met anti-Franse pastoor) een galg te
zijn geklad. 16-2-93: Franse troepen rukken de republiek
binnen.
18-2-93: Levendige paardenmarkt. Veel boeren nemen
dienst om de mooie uniform. Dumouriez eist vergeefs
van zijn "goede vrienden HoogMogenden" dat zij de
Prins-Standhouder zullen afzetten.
20.2.93: Bombardement van Breda: 80 huizen beschadigd,
1 burger dood, 2 gewond. Paniek onder de jonge,
onervaren soldaten, waardoor 60 deseurteurs, waarna
capitulatie onder vrije aftocht. Stadsregering vervangen
door 20 Fransgezinden als noodregering.
2.3.93: Luitenant-Generaal Bedaulx (85 jaar!) weigert bij
herhaling Geertruidenberg over te geven, laat de straten
opbreken om bommen te doen smoren, verdrijft door
een uitval de beleggers en vernielt hun belegeringsgeschut.
In Utrecht waait 's nachts de tent om van de
Franse comédie, die rustig mag blijven doorspelen.
29.3.93: De Fransen zijn tot voorbij Bergen, Mechelen,
Gent, Brugge en Ostende teruggeslagen. In Breda en
het nu ook gevallen Geertruidenberg houdt het Bataafsche
Legioen, 2450 man Nederlandse emigranten, w.o.
de in Utrecht beruchte Ondaatje, onder Franse vlag
stand.
30
Pro-Franse aktiegroepen slaan 's nachts de ruiten in van
Prinsgezinden, halen borden weg en molesteren alleenlopende
andersdenkenden. De politie maakt snel en
doeltreffende een einde aan deze aksies. 5.5.93: Belasting
op vermogen van 1%.
De krijgstocht heeft 26% der mensen 11% der paarden
aan het veldleger gekost aan verliezen. De nu aangekomen
Engels-Hannoveriaans-Hessise troepenmacht blijkt
helaas van geringe gevechtswaarde, is niet homogeen
georganiseerd en wordt aangevoerd door de daartoe
weinig bekwame Duke of York. Hij komt prompt in
voortdurend conflict met de bekwame en doortastende
Erfprins.van Oranje, die met zijn veldleger nu het centrum
vormt. Links van hem opereren de Oostenrijkers
onder de aarzelende Prins van Saksen Coburg, die het
oog gericht moet houden op het voor hem veel belangrijker
Beieren en Italië. Zijn zij dus geneigd het zwaartepunt
in Oostelijke richting te leggen, de Britten intresseren
zich vooral voor kust, havens en zeeverbindingen.
Tegen de Nederlands-Britse macht van 50.000 man staat
Pichegru met 72.500 man en 306 kanonnen, aangeleund
aan het Sambre-Maasleger onder Jourdan, dat de 100.000
man Oostenrijkers in N.O.-richting zal aanvallen en
oostelijk afdringen. Opperbevel heeft de geniale Minister
Carnot, ontwerper van het aanvalsplan en oppermachtig
door het schrikbewind. Op mensenlevens behoeft niet
meer te worden gelet, daar verliezen onder dwang worden
aangevuld. Keetell noteert dan ook op 1.1.94: "Het
ontbrak de Hollanders niet aan moed of cordaatheid,
ook niet aan kunde, maar aan volk. De vijand had juist
een menigte aan volk en 1.200.000 man lotelingen onder
de wapenen". Wat Keetell ontgaat is, dat er een nieuwe
factor ten gunste der Fransen is opgetreden. De vechtende
troepen hebben "la nation" ontdekt, het vaderland,
dat als idool meer kan verenigen en inspireren dan
abstracte beschouwingen, hoe fraai verpakt ook in leuze
en symboliek.
Juli 1794: Voortdurend toenemende ondermijnende propaganda.
"Wegens de krijgstegenslag is Holland moedeloos,
Engeland lusteloos en de Keizer krachteloos".
In Utrecht loopt de propaganda via 29 "leesgezelschappen",
elk van meer dan 100 leden. Zij worden weinig
gehinderd. Het jaar 1794 wordt ook voor A. H. Muller in
Amsterdam een rampjaar. Op 16 September sterft zijn
jonge vrouw. Het huwelijk bleef kinderloos.
VAN SOCIAAL GEBEUREN TOT NATIE
In Frankrijk is het schrikbewind afgezet, waartoe het
verminderen van de militaire druk heeft medegewerkt.
Onder stijgende intresse van de krijgsmacht gaan sociale
en nationale stromingen nu samen als natie een
fase van stabilisatie in. Voor de Nederlanden betekent
het nieuwe jaar er een van capitulatie en beginnende
horigheid.
In Januari 1795 heerst er strenge vorst, die ondanks
stukzagen van het ijs de inundaties en daarmede de
linies waardeloos maakt. Ondanks dapper verzet zwichten
de Staatse troepen voor Pichegru. Het is evenwel