1979-059 GESCHIEDENIS/HISTOIRE PHARMACIE - Kring voor de ...

Van onbekende Nederlandse apothekers
De geboorte van een koninkrijk
Dr. J. H. Ligterink, Amsterdam
Deze schets speelt tijdens de overgang van de 18e naar
de 19e eeuw, waarin op spectaculaire (en bloedige) wijze
resten van de Middeleeuwse Westerse cultuur afbrokkelden,
uiteenvielen en plaats maken voor anders gemodelleerde
vormen.
Hier telande werd deze overgang vooral beïnvloed door
de gebeurtenissen in Frankrijk, waar de "grote" revolutie
minder origineel was dan toen (en sindsdien) wel eens
werd gedacht. Aangezien deze streken in de Fransche
problematiek werden betrokken door militair geweld,
waarvoor door een verwaarloosde defensie moest worden
gezwicht, is het zinvol het verloop van deze revolutie
nader te ontleden. In aanmerking nemende de
vaderlandse problematiek, vallen te onderscheiden:
1.1789-1794: het bestaande maatschappijmodel wordt,
door gebrek aan tegenstand en staatsmanschap
van de leiders vervangen, waarna
de manipulerende pressiegroepen door escalatie
en liquidatie, onderling en van tegenstanders,
selectie bewerken tot een
monopoliegroep. Schrikbewind.
2.1794-1799: Liquidatie der heersende pressiegroep en
het schrikbewind door "ongevaarlijken".
Stabilisatie, zo nodig onder ingrijpen en
verder onder toezicht van de krijgsmacht.
3.1799-1805: Consolidatie van bruikbare verworvenheden
en restauratie van ten onrechte verworpen
waarden in een gemeenschappelijk
geheel.
4.1805-1814: De eenheidsstaat krijgt nieuwe vorm als
Keizerrijk.
Gelukkig zijn de Nederlanden de eerste fase, die van
het schrikbewind misgelopen. Deze is nagenoeg beëindigd
wanneer de Franse Volksrepubliek de oorlog verklaart
aan de tyrannen der Nederlanden en Groot Brittannië.
Zoals 1 1 /2 eeuw later wordt die aan de Stadhouder
gekoppeld aan hét vermoeden, dat hij aan de
Britten doortocht zal verlenen. Daarnaast worden uiteraard
revolutionaire idealen verwoord.
HET TIJDVAK 1789-1794
TABLEAU DE LA TROUPE
De hoofdrol wordt gespeeld door ADRIAN HERMAN
28
MULLER, zoon uit het 2e huwelijk van JAN HAYES,
huurling (beroepssoldaat), die zich opwerkte tot officier
en zich dan wegens zijn status JAN HAYES MULLER
gaat noemen. Hij is een Noorderling, mogelijk uit Bellingwolde
en het zou mij niet'verwonderen wanneer zijn
vader daar molenaar zou zijn geweest. Moeder van
A. H. Muller is MARGARETHA SOPHIA, oudste kind van
de zeer bekende Oost-Friesche (pruisische) Luthersche
kerkhistoricus Adrianus Reêrshemius, hoog in de plaatselijke
kerkhiërarchie en lid van een uitgebreide regentenfamilie.
Van de broers van Margaretha Sophia bekleeden
er twee het hoge ambt van Kircheninspector in
Oost-Friesland. Een van hen heeft een zoon, ds. ARDRIA-
NUS THEODORUS REÊRSHEMIUS, die nu als Luthersch
predikant in Amersfoort staat en getrouwd is (te Amsterdam)
met CESINA ARBMAN, behorende tot een regentenfamilie
met wortels in Monnikendam. Een andere
broer van Margaretha Sophia is JOHANN RUDOLPH
REÊRSHEMIUS, apotheker te Amsterdam.
Wanneer het doek opgaat is A. H. Muller 33 jaar en na
5 jaren ervaring als apotheker in loondienst eindelijk
geassocieerd met zijn oom JOHANN RUDOLPH REÊRS­
HEMIUS. Hij trouwt op 20 mei 1971 met de 17-jarige
(naar de naam emigrante of huguenote?) ANTHONIA
MONTCHÉ. Het paar trekt in bij oom-compagnon Johann
Rudolph (56 jaar), tante Anna (geb. Schoonenberg, 45
jaar) en hun enig dochtertje Louisa Maria (12 jaar),
boven de apotheek, aangebouwd tegen de Nieuwe Kerk
aan de N.Z. Voorburgwal. De Fransche legers zijn in
opmarsch naar de Nederlandsche grenzen.
AANZET
De aanvallers verkeren in de eindtoestand van de eerste
fase der "grote" revolutie, losgebroken op een bodem
van werkeloosheid, misoogst en een groeiend gevoel
van vrijheidsbehoefte, drang naar iets anders dan verstarde,
niet langer geloofwaardige verhoudingen. Na de
andersdenkende prominenten uit de voorheen regerende
klasse zijn die uit de eigen rangen weggezuiverd en
gedood. Steunende op een militante minderheid moet
het schrikbewind, voortgedreven door haar achterban,
zich door terreur handhaven in voortdurend conflict met
de (voor haar gelukkig) slecht aangevoerde opponerende
medeburgers.
Uit de ideologie vloeide de wens voort om door diplomatieke,
geldelijke, morele en propagandistische steun
gelijkgezinde buitenlandse pressiegroepen te steunen in
de verwachting hen op hun tyrannen de rechtmatig ge-