1979-059 GESCHIEDENIS/HISTOIRE PHARMACIE - Kring voor de ...

tijdvak 1789-1799, waarin de bestaande regeringsvorm
wordt vervangen door een nieuwe structuur. Dan volgt
het tijdvak 1799-1814, waarin de revolutie, welke zoals
gebruikelijk uit de hand is gelopen, haar idealistische en
al te gretige aanstichters verorbert en waarbij een gedeeltelijk
herstel van de verworpen regeringsvorm plaatsvindt.
De regeringsmacht komt dan in handen van die
nieuwe en oude verschijningen, welke de onderlinge
machtsstrijd overleefden en die hun mededingers, dood
of levend maar vooral blijvend, wisten te doen ondergaan.
De werkelijkheid is altijd sterker dan de leer.
In de republiek der verenigde Nederlanden berustte het
gezag niet langer op een gesloten systeem van algemeen
aanvaarde normen. Een tijdige aanpassing van ideologie
aan praktijk had niet plaatsgevonden. Het openbaar gezag
was dan ook over-scrupuleus, weifelend en bang
voor ieder bloedvergieten. De drang tot zelfhandhaving
van de bovenste maatschappelijke lagen werd niet langer
door overtuiging gesteund. Een omwenteling was mogelijk
geworden met hulp van buitenaf en desnoods zonder
die.
Een tijdgenoot ervaart dit veelal anders. Hij beschikt
over gekleurde informatie en lijdt aan door de wens
vervormde beoordelingsfouten. Toch waren in die tijd de
publiciteitsmedia nog niet alle in revolutionaire handen.
Zo kon een predikant in 1791 nog schrijven:
„Schijnt niet, terwijl ik dit schrijf, gantsch Europa zich tot
den geduchtsten oorlog toe te rusten? Is de godsdienst
zelf niet begonnen gebruikt te worden, om de verwarringen
aan te vuuren, de gemoederen op te zetten?" Er
zijn er meer, die waarschuwen tegen de toen bekende
Franse annexatielust en tegen hun barse strijdmanieren.
Zo gaf 5 oktober 1758 reeds de Min. v. Oorlog Bellisle
aan de Maarschalk Contades de instructie: „U, Mijnheer,
moet geheel Westfalen veranderen in een woestenij en,
in de landen aan de Lippe en Paderborn, zijnde de vruchtbaarste
gewesten, moet alles, tot de wortels in de grond
toe, worden uitgeroeid". De strategie der verschroeide
aarde is geen nieuwe strijdwijze, hoogstens de wijze van
publicatie er over.
In het jaar 1791, wanneer Koning Lodewijk XVI vergeefs
(en onhandig) probeert zijn land te ontvluchten trouwt
A. H. Muller en wordt de associatie met zijn Oom Reêrshemius
afgerond. Reeds in 1792 wordt het Koninkrijk
Frankiijk „omgezet" in een Fransche Democratische Republiek.
Nog in hetzelfde jaar ontstaat de leuze, dat de
gedachten der revolutie — wat die op dat ogenblik ook
zijn — met wapengeweld moeten worden uitgedragen.
In het dan volgende conflict met Oostenrijk en Pruisen
wordt België veroverd en worden de rechten van de
Republiek der Verenigde Nederlanden op sluiting der
Schelde nietig verklaard. Dit was (en is) een gemakkelijke
en principieel juiste visie om aan contractuele verplichtingen
te ontkomen en zelfs ethisch verdedigbaar.
Slechts enkele jaren daarvóór had Frankrijk tegenover
Oostenrijk deze rechten met kracht verdedigd, maar de
nieuwe F.D.R. voelde zich daaraan niet gebonden. De
oorlogsdreiging wordt nu wel duidelijk. De „patriotten",
gelijknamig aan de extremistische egaliteitsfractie in de
Franse nationale vergadering, juichen een oorlog trouwens
toe. Een Frans smaldeel forceert de Schelde en
vaart tot Antwerpen op. Aanvankelijk trachten Britten en
Nederlanders zich buiten het gewapende conflict te houden,
waarin Pruisen en Oostenrijk reeds betrokken zijn.
Dan verklaart de F.D.R. de oorlog aan de tyrannen van
Engeland en Nederland, maar niet aan „het volk". En ook
daarna niet ongebruikelijke procedure.
De apothekerspraktijk-associatie Reêrshemius & Muller,
een groepspraktijk avant la lettre, gaat een zorgelijke
bezettingstijd tegemoet, maar voorlopig weten zij zelfs
van den Prins geen kwaad.
GERAADPLEEGDE BRONNEN:
Collegium Medicum Amsterdam: Proevenboek.
Kerkmeesteren v.d. Nieuwe en Engelsche Kerken aan Burgemeesters
& Thesaur. v. Amsterdam d.d. 1776.
P.F. Reêrshemius: Ostfrieslandisches Prediger-Denkmal, 1796, Aurich,
Beij Johann Adolph Schuiten, 3e druk.
J.F. van Duim MWO, mr. A.N. Baron de Vos van Steenwijk: De
vlag van Kniphausen, Marineblad 1972, 17.
A.Th. Reêrshemius: Ostfrieslandisches Prediger-Denkmal, Nachtrag
zu denselben, nebst einen doppelten Anhange; 1823, Leer, bel
Johann Heinrich Bloch.
H. Ringoir: Garnizoenen omstreeks 1758 van het Me Batt. Regt.
Gen. v. Kinschot (Informatie persoonlijk, Sectie KrIJgsgeschiedenis
Gen. Staf Kon. Landmacht).
Officiersboekjes Staatsche leger begin 18e eeuw.
Rustend stamboek en promotieboek officieren Staatsche leger.
W.F. Daems: Ueber die 15 Apothekerbesitzer bzw Apotheker in
der Fam. Lutteroth (enz.), D. Apr. Ztg. 1938 Nov. (62/63).
Collegium medicum Amsterdam: Inschrijfboeken Apothekers, leerlingen,
knechten.
Dr. J. Hartog: De patriotten en Oranje, 1882, Amsterdam, G.L. Funk.
I.L. Uijterschout: Beknopt overzicht v/d Nederlandsche KrIJgsgeschiedenis
van 1568 tot heden; 1935, Stadsboek- & Courantdrukkerij,
Kampen.
Nieuwsblad voor het Noorden, 20 April 1973, A. Frerichs: Nleuwe-
Schans, Oude-Schans.
Dr. G. Overdiep: De Groninger schansenkrijg, 1970, Wolters-Noordhof,
Groningen.
R.H. de Villefosse: Histoire et Géographie gourmandes de Paris,
1956, Les Editions de Paris, Parijs.
Drs. A. Saalborn: Uit de gedenkschriften der beulen van Parijs,
deel II (1789-1795), W. Meulenhof, Amsterdam.
Dr. C.N. Fehrmann: Onze vloot in de Franse tijd, Kruseman, 1969.
Stad Amsterdam: Register gevonden lijken.
Gereformeerde Gemeente Beilingwolde: Doopboeken.
39