1979-059 GESCHIEDENIS/HISTOIRE PHARMACIE - Kring voor de ...

JOHAN JACOB CAREL DEUFFER-WIEL
Apotheker te Amsterdam 1865-1871
hoogleraar aan de Ecole superieure de Pharmacie de
Paris, bekend om zijn onderzoekingen over rietsuiker,
glycerine-zuur verbindingen en de synthese van dierlijke
vetten, bracht het daarnaast nog tot Inspecteur-generaal
voor het openbaar onderwijs en Minister van Buitenlandsche
zaken.
J. J. Berzelius, hoogleraar in Zweden voor o.m. scheikunde
werd in zijn vaderland geadeld in 1818. Zijn leerboek
der scheikunde was op farmaceutisch gebied van
grote betekenis. In Nederland nam Prof. G. J. Mulder het
initiatief tot een Nederlandsche vertaling. Mulder zelf
werd in 1840 benoemd tot hoogleraar in de scheikunde
en farmacognosie te Utrecht. Hij was een der twee doctores
medicinae, die krachtens de Wet op het Hoger onderwijs
van 1815 tevens promoveerden tot Artis pharmaceuticae
Doctor. Deze laatste promotie was alleen
voor doctores medicinae toegankelijk en het was (en
bleef) verboden om zelfs met dubbele bevoegdheid de
beroepen van apotheker en arts gelijktijdig uit te oefenen.
Aan figuren van landelijke importantie ontbrak het
in Nederland trouwens niet. Om een greep te doen: Martin
Nicolaas Beets, lector aan de klinische school te
Haarlem, Dr. J. E. de Vrij verdienen aandacht, evenals
30
Hendrik Toussaint, de vader van de bekende schrijfster
van historische romans, Anna Louisa Geertruida Bosboom-Toussaint.
De studie in de farmacie.
Alvorens tot een bevredigende aanpassing aan de nieuwe
tijd te komen moest de vaderlandsche farmacie nog
een lijdensweg gaan. Na de bevrijding was uiteraard de
eerste opgave voor de Commissies van geneeskundig
toeverzicht een inventarisatie van de bevoegde beoefenaren
der farmacie en de inspectie der apotheken. Eenvoudig
was dit niet. In de rapporten, welke de leden der
subcommissie uitbrachten van hun bevindingen, worden
afstanden tussen de vestigingsplaatsen van apothekers
niet voor niets uitgedrukt in uren gaans. Men liep. Veelal
verleende de burgemeester of een andere notabele gastvrijheid
bij overnachten. De gevisiteerde apotheken waren
sterk wisselend van deugdelijkheid, de apothekers
eveneens. Niet zelden trof men in het begin iemand, die
beweerde destijds eens ergens examen te hebben gedaan,
waarna de bewijsstukken in het ongerede zouden
zijn geraakt. Bij de volgende inspectie was deze "apotheker"
dan veelal verdwenen of had zich alsnog voor
een examen aangemeld. Soms was de voorgeschreven
pharmacopée niet aanwezig, vaak ontbraken de voorgeschreven
gewichten en soms waren geneesmiddelen
(vooral kruiden) niet al te best. Gelukkig voldeed het
gros behoorlijk aan de eisen.
De examens, welke bij sommige dezer Commissies werden
afgelegd, waren niet vrij van critiek, zoals van Prof.
Gerrit Jan Mulder: "Alleraardigst waren die examens van
sommige Commission. Degene die vragen en degene die
antwoorden moest, wisten het geen van beiden. Wat nu
gedaan? Voor de simpliciakast werd een geruime tijd
doorgebracht. Het gebeurde dan, dat de examinandus
daarvan iets wist en er iets van vermeldde, wat de examinator
niet wist, en dat de examinator hem dan bestraffend
toevoegde, dat hij hierover niet gevraagd had."
Wet, apotheker en economie.
Bij de opzet der farmaceutische studie en de beroepsuitoefening
streefde de wetgever blijkbaar vooreerst naar
prijsverlaging van de geneesmiddelen, een streven, hetwelk
hedentijds aandoet. Gestreefd werd daarom naar
concurrentiemogelijkheid, gemakkelijke toelating dus.
Deze visie moest vastlopen op economische realiteiten.
Beneden een zekere marge toch vervalt voor de apotheker
de bestaansmogelijkheid. Deze marge was reeds
aangetast door de omstandigheid, dat ook na 1820 de
gildebussen. waren voortgezet in officieuze vorm. Men
betaalde de apotheker ƒ 2,— tot f 2,50 per gezin per jaar.
Daarbij onttrokken alleen reeds in Amsterdam 71 ziekenbussen
in 1842 hun 52.771 leden aan de particuliere praktijk
en telde de stad op 200.000 zielen 160 apothekers.
Het aanvankelijk soepele toelatingsbeleid, later uitlopend
op een politeiek van uitsterven door prijsfixum (taxe) en
aantalfixum (vestiging) liep slechts uit op het uitwijken
door de apothekers naar geheimmiddelen, likeuren, reukwerk
e.d. en het toenemend beknibbelen op prijs (en