IJsbrand Van Diemerbroeck Verhandeling over de pest - Universiteit ...

A - 42
de plusieurs observations anatomiques, de quantité de figures et de diverses dissertations physiques
et medicales...; trad. nouvelle par J. Prost. 1695. Lyon: Anisson et Posuel. In 1727, verscheen nog een
Franse editie bij Les Frères Bruyset. 57
e) Opera omnia anatomica et medica. De volledige werken van Van Diemerbroeck zijn na zijn dood
door zijn zoon Tieman verzameld en uitgegeven onder den titel: Isbrandi de Diemerbroeck, in
academia ultratrajectina medicinae & anatomes professoris Opera omnia anatomica et medica,
partim jam antea excusa, sed plurimis locis ab ipso auctore emendata, & aucta, partim nondum edita.
Nunc simul collecta, & diligenter recognita, per Timannum de Diemerbroeck. Isb. Fil. Medicinae
doctorem & reipublicae Trajectinae Poliatrum. Utrecht: 1685. Apud Meinardum à Dreunen, &
Guilielmum à Walcheren. Deze bundel bevat Anatomes corporis humani Libri decem; Tractatus de
peste Libri quatuor; Tractatus de variolis & morbillis; Observationes & curationes medicae;
Disputationes practicae ad historias aegrorum propositae de morbis capitis thoracis, & infimi ventris.
In de opdracht schrijft Tieman dat hij de Tractatus de peste heeft toegevoegd, alsook het daaraan al
eerder toegevoegde boekje over pokken en mazelen – ziekten die immers in hun oorzaak, optreden
en behandeling veel op pest lijken. Verder heeft hij de Observationes et curationes medicae centum
en de Disputationes practicae de morbis capitis opgenomen. Het boek werd opgedragen aan het
Utrechtse stadsbestuur. De opdracht viel goed, want: ‘de vroedschap heeft voor aegenaem
gehouden de dedicatie van ‘t boek, geintituleert: « Isbrand Diemerbroeck Opera omnia Anatomica et
medica, « gedaen bij deszelfs zoon Dr. Timannus Diemerbroeck, ende daervoor geaccordeert een
vereeringe van 100 silvere ducatons’ (Ten Doesschate, 1963: 13).
Deze werken verschenen in 1687 nog eens in Genève als Opera medica practica (Genevae, 1687-8, 2
dln.) en een jaar later andermaal in Padua (Patavii, 1688). 58 In deze uitgaven zitten naast de
Tractatus de peste libri IV de Tractatus de variolis ac morbilis, de Observationes & curationes
medicae, [= Observationum Centuria ] en Disputationes practicae, ad historias aegrorum propositae
de mortis capitis, thoracis, & infimi ventris. 59 Simul collecta & diligenter recognita per Timmannum de
Diemerbreoeck Isb Fil. Medic. Doctor. & Reipubl. Traject. Poliatrum.
f) Tractatus de variolis et morbillis; een werkje over pokken en mazelen dat niet precies gedateerd
kan worden. Van Diemerbroeck voegde het toe aan de tweede editie van het pesttractaat. Het moet
dus voor 1665 zijn geschreven.
g) Historia rarissimorum morborum et vulnerum. Het boekje betreft de (behandeling van) militairen
die Schenckenschans verdedigden en bij verwondingen vanuit of in Nijmegen door de auteur werden
geholpen (Graevius, 1675). 60 Ook van dit werk is niet bekend wanneer het precies is geschreven. Het
57 Volgens de Encyclopaedia. Brittannica. was Van Diemerbroeck de laatste anatoom die een plaats voor de ziel
in zijn anatomieboek inruimde.
58
http://opac.bncf.firenze.sbn.it/opac/controller.jsp?action=search_byautoresearch&query_fieldname_1=vidtutt
i&query _querystring_1=UFIV080574.
59 De Geneefse uitgave is gedigitaliseerd door Google en bevat een bevallige opdracht van Tieman aan het
bestuur van de stad Utrecht en aan Paulus Voet die onlangs tot ‘deputatus’ (afgevaardigde) bij de Ordines
generales foederati Belgii (de Staten-Generaal) is toegetreden. In deze opdracht vertelt Tieman hoe zijn vader
de dood voorvoelde en klaagde dat hij niet klaar kwam met de verbeteringen die hij nog wilde aanbrengen in
de bestaande teksten.
60 Zie Graevius. p. 271 ‘ut & Historiae rarissimorum morborum & vulnerum, quas collegit in primis Novimagi,
cum illuc quotidie mitterentur ex obsidione castelli Schenckii, quae tum fervebat, sauciorum militum magnus
numerus’, zoals ook de beschrijving van een aantal zeer zeldzame ziekten en verwondingen, die hij in het
bijzonder verzamelde in Nijmegen. Er werd dagelijks een groot aantal gewonde soldaten daarheen gestuurd
vanuit de belegering van Schenkenschans die toen aan de gang was.