View PDF Version - RePub

In de 15de eeuw werd het gebied ten noorden van Sokode bewoond door de
Lama. Onder invloed van talrijke immigraties en plundertochten van omringende
volken zoals de Dagomba en zelfs de met musketten bewapende slavenjagende
Fon en Ewe uit het zuiden, heeft een deel van hen zich teruggetrokken in de bergen
en het Kara-massief (Cornevin 1969, p.117). Hun afstammelingen vormen nu
de Lamba en de Kabye. Vooral de Kabye die het Kara-massief bewonen hebben
onder druk van de omstandigheden de natuurlijke omgeving ingrijpend
veranderd. De meest opvallende kenmerken van hun productiesysteem waren
terrassering van hellingen, regulering van beken, vruchtwisseling, bemesting van
akkers waarvoor zij zelfs een deel van het vee in kralen hielden en vrijwel permanente
bebouwing van akkers. Hierdoor bereikten zij al in de pre-koloniale tijd
hoge bevolkingsdichtheden (Rapport Annuel 1930, pp.156-157; Froelich et al. 1963,
p.71). Daarnaast kenden de Kabye ook niet-agrarische activiteiten zoals weven en
ijzerbewerking, maar die werden niet door een aparte groep van ambachtslieden
ontplooid. De Kabye onderhielden weinig relaties met omringende gebieden. Het
wekt de verbazing dat een dergelijk intensief productiesysteem tot stand kwam
zonder een hechte sociale en politieke organisatie. In de pre-koloniale tijd was er
onder de Kabye geen enkele politieke leider van belang. De Kabye waren acephaal,
elke familie had slechts haar eigen leider (Froelich et al. 1963, p.93). Pas
door het koloniale bestuur werden enkele van hen tot volkshoofd benoemd.
De Lama die zich niet terugtrokken in de bergen of op het Kara-massief vermengden
zich in de 17de eeuw met immigranten afkomstig uit het huidige Burkina
Faso en in de 18de en 19de eeuw met immigranten afkomstig uit het huidige
Niger en Mali tot de invloedrijke Tem (Barbier 1983). Met name de 19de eeuwse
immigranten hadden een belangrijk aandeel in de profilering van de Tem. Zij
introduceerden de islam, de cavalerie, het zwaard, de lans en de musket en het
trapweefgetouw. Uit een federatie van volkshoofden in de 18de eeuw ontwikkelde
zich hier tot de komst van de Duitsers aan het einde van de 19de eeuw een gecentraliseerd
vorstendom met Sokode als centrum. De dorpen in de federatie waren
aan de hoofdleider belasting verschuldigd in de vorm van voedsel en arbeid. Zij
leverden tevens krijgers. De persoonlijke band van de chef met zijn krijgers was
volgens Froelich et al. (1963, pp.36-38), de basis van hun macht. Later had de vorst
ook een eigen leger (Barbier 1983, pp.45-51).
De Tem met een geïslamiseerde elite en Sokode als centrum speelden een rol in de
lange-afstandshandel die het noorden doorkruiste. Een belangrijk deel van de
oorspronkelijke migranten waren handelaren die zich hadden verspreid langs de
karavaanroutes en de lokale volkshoofden inden belastingen van karavanen en
boden in ruil daarvoor bescherming (Froelich et al. 1963, p.24 en p.53).
Niet-agrarische productieactiviteiten kwamen in dit gebied veel sterker tot ontwikkeling
dan in het zuiden. De textielnijverheid, geïntroduceerd rond 1825,
kwam tot bloei en ook ijzerbewerking nam in betekenis toe. De smeden betrokken
het ruwe ijzer uit het iets noordelijker gelegen Banjeli. Daar woonden de Bassar
die van lokaal erts en houtskool ruw ijzer produceerden in talloze kleine hoogoventjes
(Kuevi 1975). De Tem smeedden daar vervolgens hakken, kapmessen,
pijl- en speerpunten van.
De basis van de Tem-samenleving werd echter onveranderlijk gevormd door de
47