View PDF Version - RePub

De kolanotenhandel voltrok zich tussen gebieden die buiten het bestek van deze
studie vallen, maar het belang ervan voor de doorgangsgebieden mag niet onderschat
worden. Volgens Morris (1984, p.163) droeg ze bij tot economische groei. Het
belang school namelijk in de functie van "bewegende markt' die de karavanen
onderweg vervulden (Arhin 1979, p.55). Waar mogelijk kochten en verkochten
handelaren goederen en weken daarvoor zelfs van hun hoofdroute af. Buiten de
gebruikelijke voedingsmiddelen voor de reizigers leverde het noorden producten
van het lokale ambacht aan de karavanen zoals ijzerwaren en zeep van karitee
(Hetzel 1974, pp.87-89).
Het zuidelijke deel van Togo met name de kuststrook was betrokken bij de Atlantische
handel. Die handel was echter minder intensief dan elders in het gebied
tussen de mondingen van de Volta en de Niger het geval was (Hetzel 1974, p.91).
Alleen Aneho was een handelsstad van enige betekenis. Het accent lag hier niet zo
sterk op de slavenhandel. Newbury (1961, p.29) noemde de stad een oase van
'legitimate trade' aan de Slavenkust.
De geleidelijke neergang van de Atlantische slavenhandel en de toenemende
vraag in het 19de eeuwse Europa naar grondstoffen voor smeerolie, zeep en kaarsen
veroorzaakte in het zuiden een verschuiving van de handel naar palmolie. Die
werd in de dorpen geproduceerd uit de vruchten van wilde oliepalmen. Later
werden met dat doel ook oliepalmen aangeplant.
Hoewel het verspreidingsgebied van de oliepalm tot ver in het binnenland reikte
was de productie van en de handel in palmolie vanwege de gebrekkige
infrastructuur lange tijd beperkt tot een strook van 10 ä 40 km breed langs de kust.
De kustlagunes met hun vertakkingen landinwaarts, het Togomeer en de bevaarbare
benedenloop van enkele daarin uitmondende rivieren vormden de belangrijkste
transportwegen. Kano's en dragers waren de belangrijkste transportmiddelen
(Cornevin 1969, p.189; Newbury 1961, p.101; Darkoh 1968, pp.158-159).
Tussen het noorden en het zuiden van het gebied dat nu Togo heet vond tot ongeveer
1850 slechts weinig handel plaats (Cornevin 1969, p.117). Gedroogde vis en
aardewerk werden noordwaarts verhandeld en zuidwaarts ijzerwaren, zeep en in
de 18de eeuw ook slaven (Hetzel 1974, pp.89-98). Vanaf de tweede helft van de
19de eeuw groeide deze bescheiden regionale handel uit tot een duidelijke handelsstroom
tussen het Atlantische netwerk aan de kust en het Soedan-netwerk.
Europese goederen uit de kustplaatsen kwamen zodoende terecht in de noordelijke
lange-afStandhandel en omgekeerd. Belangrijke ontmoetingscentra waren
Kete Krachi en Atakpame.
Het contact tussen beide handelsnetwerken kwam volgens Hetzel (1974, p.86) juist
in dit gebied tot stand omdat oostelijker het koninkrijk Dahomey de doorgang
naar het noorden versperde. Ook waren een aantal Afrikaanse handelaren en
Europese handelsfirma's in de tweede helft van de 19de eeuw uitgeweken naar de
Togolese kust omdat de belastingheffing aan de kusten van Dahomey en de
Goudkust te zwaar werd. Lome werd zo in 1877 gesticht (Marguerat 1985). Vissersdorpen
als Porto Seguro en Bagida groeiden uit tot handelsplaatsjes met Europese
vestigingen.
De handel vanuit Aneho met het achterland ging in de richting van Atakpame en
die van Lome in de richting van Kete Krachi. Deze laatste route was recenter en
52