Passo San Gottardo - BIKE & trekking

P A S S I E V O O R P A S S E N
Passo
San Gottardo
(2.106 ( 6 meter, ZZwitserland) i l d)
TEKST: JORIS BIRNIE. FOTO’S: JORIS LUGTIGHEID
Een majestueus berglandschap met daarin op elkaar gestapelde haarspeldbochten,
een bestrating van kunstig gelegde natuursteentjes; de oude
passtraat van de Zwitserse Passo San Gottardo heeft het allemaal. Oftewel:
wie via de Gotthard de Alpen doorkruist op weg naar het zuiden, moet beslist
een extra dag inplannen om deze pas te beklimmen. Je krijgt er geen spijt van.
XX BIKE & TREKKING

BIKE & TREKKING XX

Wie kent ’m niet, de Gotthard. Vooral de files aan
weerszijden van de tunnel door deze Zwitserse berg zijn
berucht. En dat er over de Gotthard een bergpas loopt
is ook wel bekend. Hoog, maar weinig spannend. Zeker
als je vanuit het zuiden komt knal je met dik tachtig
over een soort bergsnelweg omhoog. Maar zo was het
natuurlijk niet altijd. Vroeger slingerde de Gotthardpas
in vele tientallen bochten omhoog en omlaag. En het
mooie is; een deel van die bochten ligt er nog, in een
verscholen vallei aan de zuidkant van de berg. Daarom
hebben we het vanaf nu niet over de Sankt Gotthard-
Pass, maar over de Passo San Gottardo. Want aan de
zuidkant van de berg spreekt men geen Duits, maar
Italiaans. Het zuidelijk deel van de oude passtraat heeft
daarom ook een Italiaanse naam: Tremola, genoemd
naar de gelijknamige vallei. Dat klinkt mooi en dat is het
ook, want de Tremola is ongetwijfeld één van de mooiste
passtraten van de Alpen.
Rijke historie
De Gotthardstrasse verbindt de plaatsen Altdorf en
Airolo. En daarmee ook Noord-Europa met Zuid-Europa.
Want in de tijd vóór de komst van de treintunnel was de
Sankt Gotthard-Pass één van de belangrijkste noordzuidverbindingen.
Niet dat dat altijd al het geval was.
Voor zover bekend namen de Romeinen – in hun tijd de
baas over Zwitserland – nooit de route over de Gotthard.
Pas in de vroege middeleeuwen werd de Gotthard als
verbinding tussen noord en zuid ontdekt. Met grote
gevolgen, want het alsmaar toenemende verkeer over de
pas leidde er in 1291 toe, dat de verschillende Zwitserse
gebiedjes zich aaneensloten.
De passtraat die wij rijden stamt uit de vroege
negentiende eeuw. De weg was primair bedoeld voor
postkoetsen met vier of vijf paarden ervoor. En ’s winters
trokken diezelfde paarden grote sledes voort! Tot de
treintunnel door de Gotthard in 1882 klaar was. Toen
hadden die postkoetsen ineens niets meer te doen.
Dat het na 1900 toch drukker werd op die oude, smalle
en kronkelige passtraat had alles te maken met de
komst van de auto. In de jaren dertig en veertig van de
vorige eeuw werden daarom flink wat stukken van de
pas beter geschikt gemaakt voor gemotoriseerd verkeer.
De passtraat door Val di Tremola stamt uit die tijd. Best
oud en dus vreemd dat de weg er nog bijna nagelnieuw
bij ligt. Reden: de Zwitsers hebben van de Tremola
een nationaal monument gemaakt. En monumenten,
daar zorg je goed voor, zoals we zelf onderweg
kunnen ervaren. Want op verschillende plekken zijn
stratenmakers bezig met reparaties aan het natuurstenen
wegdek. Prachtig! De kleine kinderkopjes liggen in een
mooi bloemenpatroon en de witte strepen in het midden
van de weg zijn niet geverfd, maar van witte steentjes.
Sombere start
In Airolo, de plaats waar de weg begint, is het
allesbehalve mooi. We bevinden ons in een grauw
industriegebied en de N2, die aansluit op de Tremola,
onderscheidt zich in niets van andere nietszeggende
asfaltwegen. Alleen de gedachte dat hier vijfendertig
Rondes van Zwitserland overheen zijn gereden geeft een
soort van motivatie. En erg is het uiteindelijk ook niet,
want nu kunnen we mooi ons ritme vinden.
Na een kilometer of vijf kruisen we de moderne pasweg
en klimmen we verder omhoog. M’n fietsmaat Peter
heeft het inmiddels ook naar z’n zin, hij heeft z’n ritme
gevonden, wat zich vertaalt in een lach op zijn gezicht.
Weer twee kilometer verder is het zover; het asfalt gaat
over in kinderkopjes. We rijden nu over dezelfde weg als
waar Hennie Kuiper in 1976 de etappe won in de Ronde
van Zwitserland. Dit is het échte werk. Net als Hennie
stoempen we omhoog, door een smal, kloofachtig dal.
We zitten op 1.500 meter en het stijgingspercentage
varieert van zeven tot tien procent. Valt mee, maar de
kinderkopjes remmen de snelheid meer dan we verwacht
hadden. Het weer is echter perfect, met een blauwe
lucht en volop zon. Hoog boven ons raast het verkeer
over de N2, grotendeels overkapt om de weg vrij te
XX BIKE & TREKKING
“ De ‘strada antica’ van
de Passo San Gottardo
is niet voor niets een
nationaal monument.”

houden van steen- en sneeuwlawines. Terwijl er op
‘onze’ weg, de Tremola, nauwelijks verkeer is. Zo nu en
dan een auto, een paar fietsers, veel stelt het allemaal
niet voor. Logisch, want vrijwel al het gemotoriseerde
verkeer neemt de 17 kilometer lange autotunnel.
Fijn, dan kunnen wij lekker rustig fietsen. Bij een brug
over een riviertje opent het dal zich en zien we het
vervolg van de pas liggen: een hele serie op elkaar
gestapelde haarspeldbochten. ‘Dat belooft wat’, roept
Peter. Ondertussen ben ik eigenlijk verbaasd hoé soepel
hij omhoog rijdt. Peter heeft namelijk wegens een druk
eigen bedrijf nauwelijks kilometers gemaakt voorafgaand
aan de trip.
Haarspeldbochten
Staand klauteren we omhoog, tegen de wand
van de Alpe di Sorecia, die ons bocht na bocht
nieuwe verrassingen brengt. Aan de klinkers zijn we
inmiddels gewend en ook het feit dat een vangrail
ontbreekt deert ons niet. Sterker, het alternatief is
veel mooier: natuurstenen palen met gebeeldhouwde
inscripties. We zitten inmiddels op 1.750 meter en het
stijgingspercentage is niet misselijk, als ik op m’n benen
mag afgaan. Toch maken we behoorlijk tempo, want de
twee fietsers die we nog niet zo lang geleden hebben
ingehaald zitten ver beneden ons. Zwetend klimmen
we verder omhoog, lus na lus na lus. Normaal is het
aanpoten in de bochten, die zijn vaak wat steiler dan
de rechte stukken. Op de Strada di San Gottardo is
dat anders; hier kunnen we juist in de relatief vlakke en
opvallend ruime bochten enigszins bijkomen.
Linkerpagina: De oude pasweg is bijna twee eeuwen oud,
maar ligt er dankzij zorgvuldig onderhoud nog prima bij.
Boven: Op 1.500 meter hoogte gaat de pasweg de Tremolavallei
in en gaat het asfalt over in kinderkopjes.
Midden: Terwijl het op de oude pasweg flink aanpoten is,
scheurt het vakantieverkeer over de nieuwe pasweg - rechts
in beeld - naar het zuiden.
Onder: Nog maar zeven bochten te gaan.
Rechtsonder: Zulke kilometerpaaltjes maken ze tegenwoordig
niet meer...
BIKE & TREKKING XX

“ In 24 verrukkelijke
bochten slingert de
oude passtraat omhoog.”
Als we het eind van de pas in zicht krijgen,
versnellen we het tempo. Veertien kilometer per
uur zegt de teller. Niet slecht voor zo’n steile klim
en een dubbel verzet aan de voorkant. Als Alberto
Contador – die hier in 2006 een etappe in de Ronde
van Zwitserland won – dansen we omhoog. En
aan het eind van de pas hebben we zo veel vaart,
dat we bijna Lago della Piazza op de pashoogte
inrijden. Een frisse duik klinkt verleidelijk, maar de
wel erg frisse koelte op deze hoogte weerhoudt
ons ervan.
Het is druk op de pashoogte bij Ospizio. Auto’s,
motoren en de obligatoire souvenirwinkels en
eettentjes. We plaatsen de bikes tegen het volledig
met stickers volgeplakte bord, waarop nog nét de
tekst ‘San Gottardo’ te ontcijferen valt. De Tremola
loopt nog een kilometer of wat door, precies tot aan
de grens van de kantons Uri en Ticino. Preciés op
dat punt maken de klinkers dan weer plaats voor
asfalt. Maar voor ons is het genoeg geweest. Aan
de oever van het meer rusten we uit van onze klim
en genieten we van het uitzicht op het water en de
bergen die erin weerspiegelen. Wat een feest, deze
historische pas!
XX BIKE & TREKKING
I N F O
Deze reportage is tot stand gekomen in samenwerking
met Roadbike Holidays. Deze organisatie
behartigt de belangen van veertig hotels in Duits land,
Oostenrijk en Italië. Al deze Roadbike Holidays hotels
zijn gespecialiseerd in het verzorgen van gasten
met een passie voor smalle banden. Dat komt er
in de praktijk op neer dat de hotelier en zijn staf
garant staan voor een onbezorgde racefiets vakantie
met volop route-informatie, goede voeding, tips,
onderhoud, overdekte fietsstalling, gidsen en zelfs
begeleiding met een materiaalwagen onderweg.
www.roadbike-holidays.com
Wij verbleven in Bergsporthotel Crestas in de plaats
Brigels. Een mooie plek voor liefhebbers van het
maken van hoogtemeters. Vanuit Brigels zijn - naast
de Gotthardpas - ook de Lukmanierpas (1.914 m)
en de Oberalppas (2.044 m) prima aan te fietsen.
Wie goede benen heeft kan vanaf Brigels een
ronde doen van ruim 150 kilometer lengte en 3.750
hoogtemeters, waarbij je de drie passen overgaat.
www.crestas.ch
Natte bergfietsersdroom: een perfect onderhouden kinderkopjesweg door een schitterende vallei.
Bergpas in de volgende editie van B&t:
Puerto de San Glorio, Picos de Europa, Spanje
Even lekker uitblazen aan het Lago
della Piazza op de pashoogte.